NOS Nieuws - Algemeen

De politie heeft vandaag in de Belgische stad Verviers in het water gezocht naar spullen die door overvallers gebruikt zijn bij de sieradenroof tijdens de kunstbeurs Tefaf in Maastricht in juni 2022.

De Belgische en de Nederlandse politie zochten samen met speciale apparatuur een rivier en het waterbekken af. Daarbij werden magneten van ongeveer 1 meter breed gebruikt.

Bij de zoekactie werkte de Nederlandse politie samen met de Belgische scheepvaartpolitie:

Afgelopen maanden heeft het onderzoeksteam de vluchtroute van de overvallers in beeld kunnen brengen. "Uit een analyse van informatie en beelden is naar voren gekomen dat de verdachten tijdens hun vlucht kort gestopt zijn op een bepaalde plek in Verviers", meldt de politie.

'Grote puzzel'

"Na ruim 2 jaar zijn we al heel ver gekomen in het onderzoek", zegt de onderzoeksleider. "We hebben een groot deel van de voorbereidingen, de overval zelf, de vluchtroute, waar de verdachten hebben verbleven, welke auto's ze hebben gebruikt en waar ze zich nu vermoedelijk bevinden, in beeld."

Wel ontbreken er nog stukjes informatie. "We hopen dat we spullen terugvinden die gebruikt zijn bij de roof. Dat is dan weer een nieuw stukje dat gelegd kan worden in de grote puzzel."

Of de politie bij de zoekactie spullen heeft gevonden die bij de roof zijn gebruikt, is nog onbekend.

In mei werd nog een nieuwe verdachte gevonden. Ook vond de politie inmiddels twee diamanten terug. De bende komt uit Servië. Mogelijk bevinden de verdachten zich nog steeds daar, of in de omgeving van Belgrado.

Twee jaar geleden sloegen vermomde overvallers vitrines in met een moker en hielden het publiek op afstand met vuurwapens. Ze maakten kostbare juwelen buit ter waarde van tientallen miljoenen euro's. Vorig jaar nam de kunstbeurs extra beveiligingsmaatregelen.

Zo gingen de mannen in 2022 te werk bij de juwelenroof:

Een dag na de roof was het nog een raadsel hoe de netjes geklede mannen, gewapend met een sloophamer en waarschijnlijk vuurwapens, op klaarlichte dag de juwelen konden stelen.

"Ik heb nog nooit meegemaakt dat er met zo veel geweld op klaarlichte dag op een antiekbeurs mét publiek zo'n overval wordt gepleegd", zei kunsthistoricus Martijn Akkermans destijds. Het kon niet anders dan een uitgekiend plan zijn. "Vier heren met blazers aan en een petje op, alsof het de Peaky Blinders zijn."

De politie looft 50.000 euro uit voor de tip die leidt naar Sami Bekal Bounouare, die wordt gezocht voor betrokkenheid bij moord en pogingen daartoe. De politie heeft hem vandaag op de Nationale Opsporingslijst gezet en hij komt ook op de lijst van Interpol en de EU Most Wanted-lijst.

Bounouare zou in juni betrokken zijn geweest bij een poging om een Iraanse activist en publicist in Haarlem te liquideren. Daarvoor zijn al drie verdachten voor de rechter gekomen.

Twee mannen, uit Tunesië en Colombia, zouden gewapend bij het huis van de Iraniër zijn geweest. Een vrouw, die uit Den Bosch komt, zou betrokken zijn geweest bij de voorbereiding. Ze zou onder meer de omgeving hebben verkend. De drie zitten nog vast, hun zaak is in behandeling. Het Openbaar Ministerie hintte in de rechtbank op de mogelijkheid dat de Iraanse overheid hierin een rol speelt.

Daarnaast zou Bounouare betrokken zijn geweest bij de liquidatie van de 37-jarige Wisam Al-Abbasi in Capelle aan den IJssel in 2021. Al-Abbasi werd doodgeschoten toen hij zijn hond uitliet.

Moordaanslag Spanje

In Spanje wordt hij verdacht van betrokkenheid bij een moordaanslag op een oud-politicus en oud-Europarlementariër vorig jaar november in Madrid. Het slachtoffer, Alejo Vidal-Quadras van de rechts-populistische Vox-partij, raakte zwaargewond door een kogel in zijn gezicht.

In deze zaak worden ook twee van de drie verdachten van de aanslagpoging in Haarlem verdacht, de vrouw en een van de mannen. Spanje heeft om hun uitlevering gevraagd.

Bounouare heeft een Marokkaans en een Spaans paspoort en woonde vanaf 2010 in Nederland. Hij woonde langere tijd in Rotterdam, maar heeft ook in Schiedam en Den Bosch gewoond. De afgelopen jaren is hij in meerdere landen gezien, onder meer in Colombia, Brazilië, Turkije, Spanje en Qatar.

Morgen besteedt het tv-programma Opsporing Verzocht aandacht aan deze zaak.

De man die is opgepakt in de Belgische coldcase-zaak rond Annie De Poortere wordt niet vervolgd voor doodslag omdat de zaak is verjaard. Dat heeft het Belgische Openbaar Ministerie bekendgemaakt. Het lichaam van de vrouw uit Vlaanderen, die in 1994 vermist raakte, werd in april toevallig gevonden in een tuin vlak bij het huis van haar ouders in Sint-Martens-Latem.

Naar aanleiding van de vondst werd haar voormalige echtgenoot Hans D. aangehouden. De 78-jarige man bekende toen dat hij haar had begraven, maar zei dat hij haar niet gedood had. Volgens hem kwam hij thuis van een voetbalwedstrijd, waar hij haar aantrof nadat ze zichzelf om het leven had gebracht.

Het Openbaar Ministerie gelooft dit verhaal niet en is ervan overtuigd dat D. zijn ex-vrouw doodde. Wel tekent het OM daarbij aan dat het vermoedelijk geen doodslag met voorbedachten rade was en daarom geen moord.

D. was de laatste persoon die de vrouw in leven had gezien. Hij vertelde in 1999 in een televisieprogramma dat hij op de dag dat zijn vrouw verdween boodschappen had gedaan en een voetbalwedstrijd had bezocht. Toen hij thuiskwam was zijn vrouw verdwenen, zei hij toen. Volgens hem was ze vertrokken omdat hij haar had willen laten opnemen in een psychiatrische kliniek, omdat de vrouw een alcoholprobleem zou hebben.

Valsheid in geschrifte

Eigenlijk zou D. voor vorige week voor de rechter moeten verschijnen, maar dit is niet doorgegaan. Nu blijkt dat dit niet gebeurde omdat de misdaad tien jaar geleden verjaard is, en hij dus niet vervolgd kan worden voor doodslag. De uiteindelijke beslissing om hem niet te vervolgen moet nog door de Gentse raadkamer worden genomen.

Wel wil justitie de 78-jarige vervolgen voor valsheid in geschrifte. De man liet zijn vrouw namelijk "afwezig" verklaren, waardoor hij van haar kon scheiden en de erfenis regelen. Omdat nu blijkt dat hij haar in de tuin had begraven, legde hij toen dus een valse verklaring af.

Voor die misdaad kan hij vijf tot tien jaar cel krijgen. Op 6 december beslist justitie of hij hiervoor vervolgd wordt.

Amsterdam geldt niet langer als veiligheidsrisicogebied. Burgemeester Halsema had die maatregel ingesteld in de nasleep van ongeregeldheden rond de wedstrijd van Ajax tegen Maccabi Tel Aviv.

Volgens de gemeente Amsterdam is het niet nodig om de maatregel te verlengen. De gemeente ziet geen concrete aanleidingen om het veiligheidsrisicogebied in de hele stad van kracht te houden. In een veiligheidsrisicogebied kan de politie preventief fouilleren.

Tot afgelopen donderdag was er ook een noodverordening, inclusief een demonstratieverbod, van kracht in de stad.

Volgens de gemeente Amsterdam zijn alle demonstraties die sinds donderdag hebben plaatsgevonden vreedzaam verlopen. Ook wil de stad dat de situatie weer zo snel als mogelijk naar normaal gaat.

Onrustig in de stad

Rond de wedstrijd van Ajax tegen Maccabi Tel Aviv op 7 november was het dagenlang onrustig in de hoofdstad. Zo misdroegen de supporters van Maccabi zich door onder meer een Palestijnse vlag van de gevel te trekken en beledigende leuzen te zingen.

In de nacht na de wedstrijd werden Israëlische supporters slachtoffers van gewelddadige hit-and-run-acties. In de dagen daarna moest de politie meermaals ingrijpen om het demonstratieverbod, wat op dat moment gold, te handhaven.

Gisteren maakte de politie bekend dat het 45 verdachten in beeld heeft voor het plegen van strafbare feiten rondom de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv op 7 november. Negen van hen, allen met de Nederlandse nationaliteit, zitten in voorlopige hechtenis. De politie verwacht dat het aantal verdachten nog gaat toenemen.

Vogelaars vermoedden het al langer, maar nu is het officieel: de dunbekwulp is uitgestorven. De vogel kwam onder meer voor in Europa, Centraal-Azië en Noord-Afrika, maar is nu echt alleen nog maar in musea te zien. Het is voor zover bekend de eerste keer dat een vogel uitsterft op het Europese vasteland.

Onderzoekers van Naturalis, de Britse vogelbescherming, de internationale organisatie Birdlife International en het Natural History Museum in Londen publiceerden vandaag een artikel in het wetenschappelijk vakblad IBIS dat de dunbekwulp (Numenius tenuirostris) is uitgestorven.

Op basis van rekenmodellen concluderen de auteurs dat de kans dat de vogel nu nog leeft verwaarloosbaar is. "Van de dunbekwulp weten we dat deze al heel lang in aantallen afnam. Er werd al in 1912 voor gewaarschuwd", zegt Pepijn Kamminga tegen het NOS Radio 1 Journaal.

Kamminga is onderzoeker en collectiebeheerder bij Naturalis in Leiden en is niet verrast door het uitsterven van de dunbekwulp. "Hij is al bijna dertig jaar niet meer gezien. Er is een model opgesteld wat meer wetenschappelijke waarde geeft aan de waarschijnlijkheid dat hij is uitgestorven." Die werd berekend op 0,994, net niet volledig dus.

De dunbekwulp is voor het laatst gezien en vastgelegd in februari 1995 in het moerasgebied Merja Zerga in Marokko. Hoe het komt dat het dier nu echt is uitgestorven, is lastig te zeggen, stelt Kamminga.

"Waar het precies aan heeft gelegen, is moeilijk te achterhalen. Het is een combinatie van factoren waarbij de leefomgeving afneemt en er veranderingen in het broedgebied zijn."

De dunbekwulp lijkt op de wulp die nog wel rondvliegt: een steltloper met een lange kromme snavel. De steltloper heeft in de afgelopen decennia veel van zijn leefgebied verloren. Er is over de dunbekwulp weinig kennis, want de vogel kwam niet veel voor. Wel is bekend dat het dier in het Middellandse Zeegebied overwinterde. Ook in Nederland zijn de dunbekwulpen vastgesteld.

Bij Naturalis hebben ze vijftien opgezette dunbekwulpen. Ze staan op een aparte plek voor recent uitgestorven dieren. "Helaas blijft dat aantal dieren groeien", zegt Kamminga. "Het gaat met heel veel diersoorten echt niet goed. De dunbekwulp is daar dus nu ook heen verhuisd."

Hoewel het nu voor het eerst is dat er in de regio Europa, Noord-Afrika en Centraal-Azië op het vasteland een vogel officieel is uitgestorven, zijn eerder al wel twee eilandvogels uitgestorven. Halverwege de 19e eeuw stierf de reuzenalk uit, de vogel die veelal in de Noord-Atlantische oceaan verbleef en overwinterde in het zuidelijke deel van de Noordzee. Een eeuw later kwam ook de Canarische scholekster op de lijst van uitgestorven dieren.

De Britse zanger Ed Sheeran zegt dat de liefdadigheidsgroep Band Aid geen toestemming heeft gevraagd voor het gebruik van zijn stem in de nieuwe versie van de kersthit Do they know it's Christmas? Was dat wel gebeurd, dan had hij geweigerd: zijn blik op het nummer zou in de afgelopen tien jaar zijn veranderd.

Het popnummer kreeg na de release in 1984 kritiek omdat het een "westerse kijk op Afrika" zou hebben en een "denigrerende toon" richting het continent. In 1989, 2004 en 2014 werd het nummer opnieuw uitgebracht. Vanwege de aanhoudende afkeuring van het lied werd in 2014 een deel van de tekst herschreven.

Aan die derde versie werkte Sheeran mee, net als popgrootheden Coldplay, Sinead O'Connor, Sam Smith, One Direction en Rita Ora. Maandag komt de Do they know it's Christmas- 2024 Ultimate Mix uit waarin stukken van de vorige versies zijn meegenomen. Daarin werd ook de stem van Sheeran gerecycled, zonder expliciete toestemming dus.

Schadelijk voor Afrika

Een zin waar kritiek op bleef was "Well tonight thank God it's them, instead of you" ("Prijs je maar gelukkig dat het hen overkomt en niet jou"). Dat werd in de versie van 2014 aangepast naar: "Well tonight we're reaching out and touching you" ("Vanavond reiken we je de hand en raken je aan").

Ondanks die herschreven tekst ging de kritiek niet liggen. De Brits-Ghanese zanger Fuse ODG weigerde in 2014 mee te werken aan de derde versie. "Ik zie hoe schadelijk een initiatief als dit nummer is voor Afrika."

Ondanks dat ODG erkent dat het nummer "sympathie opwekt en donaties binnenharkt", kan hij niet wegkijken van de "schadelijke stereotypes die de economische groei, toerisme en investeringen van Afrika in de weg staan". Die stereotypes zouden het continent biljoenen euro's kosten en de eer, trots en identiteit van Afrika schaden.

Andere kijk op het nummer

Sheeran schrijft op Instagram dat als Band Aid hem dit jaar om goedkeuring had gevraagd, hij "beleefd had geweigerd". "Als ik de keuze had gehad, had ik geen toestemming gegeven voor het gebruik van mijn stem." De reden hiervan is dat hij inmiddels een andere visie heeft op het nummer en ontwikkelingshulp.

"In de afgelopen tien jaar is mijn kijk op het lied veranderd na een uitleg van Fuse ODG", schrijft de zanger. "Dit is mijn persoonlijke mening. Ik hoop dat we kunnen groeien."

'Miljoenen mensen gered'

Bob Geldof, die samen met Midge Ure het nummer schreef, reageerde dit weekend op kritiek na de bekendmaking van een nieuwe versie. "Dit popnummer heeft honderdduizenden, zo niet miljoenen mensen gered."

Band Aid zou dit weekend nog geld hebben gedoneerd om vluchtelingen in Sudan te helpen en meer dan 8000 kinderen in dezelfde getroffen gebieden in Ethiopië als in 1984, eten te kunnen geven. "Ik zou willen dat het anders was maar helaas. Koloniaal gedachtegoed mijn reet," aldus Geldof.

Volgens Fuse ODG is de grootste huidige inkomstenstroom van het continent de wijdverspreide diaspora en niet Band Aid of andere liefdadigheidsdoelen.

De onderhandelingen op de klimaattop in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe verlopen moeizaam. Vandaag arriveren klimaatministers van de deelnemende landen en beginnen de politieke discussies. Volgens de agenda moet er vrijdag een akkoord liggen, maar het is niet uitgesloten dat de top uitloopt. Zeker op de grote dossiers is nog weinig vooruitgang geboekt.

Het centrale thema dit jaar is geld. En dan vooral de financiële steun van rijke aan arme landen. Leningen en giften moeten arme landen in staat stellen zich te beschermen tegen klimaatverandering en hun uitstoot te verminderen. Maar wie gaat er betalen? Europese landen wijzen vooral naar Arabische landen als dwarsliggers, met name het rijke Saudi-Arabië. Zij hoeven nog niet mee te betalen aan de klimaatsteun die nu al jaarlijks 100 miljard dollar bedraagt en zouden dit graag zo houden.

De huidige betalers willen dat eerst meer landen duidelijk maken wat ze tegen klimaatverandering gaan doen, voordat het gaat over hogere bedragen. Maar voor arme en opkomende landen is het juist lastig toezeggingen te doen zolang er geen duidelijkheid is over de financiële steun.

Toch zijn er rond 'het geld' ook stapjes gezet. Zo gaf China meer informatie over de toegezegde steun en lijkt het bereid meer bij te dragen. Al is het zeer onwaarschijnlijk dat China akkoord gaat met een verplichting.

Echte aanpak

De discussies over de echte aanpak van klimaatverandering zitten intussen muurvast. Er zijn weinig signalen dat landen meer willen doen dan vorig jaar werd afgesproken in Dubai. Toen beloofden ze dat er in 2030 drie keer zoveel hernieuwbare energie wordt opgewekt.

Ook Sophie Hermans, minister van Klimaat en Groene Groei, is in Bakoe. Met haar Deense ambtgenoot onderhandelt ze namens de Europese Unie. Dat gaat over een minder controversieel onderwerp: de vorming van een internationale markt voor koolstofkredieten.

Vorige week werd daarover al een gedeeltelijk akkoord bereikt. Maar het moet ook nog mogelijk worden dat landen verhandelde kredieten meetellen voor het halen van hun doelen.

Invloed Amerikaanse verkiezingen

De gevolgen van de verkiezing van Donald Trump tot Amerikaans president lijken op deze top nog niet zo groot. De Amerikaanse delegatie is nog gestuurd door de huidige president Biden en probeert de top te laten slagen.

Het is wel de verwachting dat Trump straks uit het klimaatakkoord van Parijs stapt. Dat deed hij ook in 2016, tijdens zijn vorige ambtstermijn. "Dit betekent niet het einde van onze strijd voor een schonere, veiligere planeet", benadrukte de Amerikaanse klimaatgezant John Podesta aan het begin van de top.

Dit optimisme zal niet kunnen voorkomen dat de VS waarschijnlijk veel minder gaat bijdragen aan klimaatfinanciering. Maar volgens ingewijden waren de verwachtingen al niet hooggespannen. Zelfs onder president Biden betalen de Verenigde Staten relatief weinig.

'Geschenk van God'

Of er aan het einde van de top een akkoord ligt, hangt ook af van Azerbeidzjan. Het gastland van de top heeft een belangrijke rol als voorzitter, bijvoorbeeld bij het bepalen van de agenda en het in goede banen leiden van de onderhandelingen. Maar doordat Rusland andere kandidaten blokkeerde, kreeg Azerbeidzjan de top laat toegewezen en had het weinig tijd om zich voor te bereiden.

Verder had het land geen grote reputatie in de klimaatdiplomatie. In deze tweede week zullen de diplomaten moeten bewijzen dat ze resultaat kunnen boeken. Daarbij werden ze tot dusver voor de voeten gelopen door hun eigen president Alijev. In een toespraak noemde hij de olie en het gas in de Azerbeidzjaanse bodem een "geschenk van God" en schoffeerde hij Nederland en Frankrijk door ze "neokoloniaal" te noemen. Vooral Frankrijk reageerde woedend en trok de minister terug die zou onderhandelen.

Wopke Hoekstra, Eurocommissaris voor Klimaat, noemde de uitspraak "weinig behulpzaam". Azerbeidzjan zou zich in de ogen van Hoekstra moeten concentreren op klimaatverandering en meningsverschillen met individuele landen er niet bij moeten betrekken.

Klimaattoppen in oliestaten

Er klonk ook meer fundamentele kritiek op de keuze voor het gastland en de omvang van de klimaattop. Het is hoog tijd om deze toppen anders op te zetten, staat in een open brief van onder meer oud-VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon. Zo zou de top alleen nog mogen worden georganiseerd door landen die serieuze plannen maken om afscheid te nemen van fossiele brandstoffen en daar ook werk van maken.

Ook zouden er meer, maar veel kleinere toppen moeten plaatsvinden, waarop echt wordt gewerkt aan oplossingen.

Zeker de laatste tien jaar groeide de klimaattop enorm, blijkt uit een inventarisatie. Dit jaar registreerden ruim 65.000 gedelegeerden zich. Vorig jaar in Dubai waren het er zelfs nog 15.000 meer. Het leeuwendeel doet niet mee aan de onderhandelingen.

Twee mannen hebben vorige maand ingebroken op het terrein van Windsor Castle, ten westen van Londen. De Britse koninklijke familie verblijft daar regelmatig.

De inbrekers stalen een pick-uptruck en een quad uit een van de bijgebouwen. Dat bevestigt de politie aan Britse media na berichtgeving van The Sun.

De gemaskerde inbrekers zouden een gestolen vrachtwagen hebben gebruikt om door een hek heen te breken. Vervolgens reden ze weg met de twee gestolen voertuigen, meldt de Britse krant. Er is nog niemand opgepakt.

Koning Charles en koningin Camilla waren tijdens de inbraak niet in het kasteel aanwezig. Prins William, prinses Catherine en hun kinderen zouden wel in hun woning op het landgoed zijn geweest, Adelaide Cottage.

Kruisboog

Het is niet de eerste keer dat iemand het landgoed van de koninklijke familie binnendringt. Drie jaar geleden, op eerste kerstdag 2021, wist een man met een kruisboog over het hek van Windsor Castle te klimmen. Hij was van plan om koningin Elizabeth te doden. De 21-jarige Brit kreeg daar vorig jaar negen jaar cel voor.

Koningin Elisabeth overleed in september 2022. Ze werd begraven in de koninklijke crypte in St George's Chapel in Windsor Castle.

Op een biologische kippenboerderij in Putten (Gelderland) is vogelgriep vastgesteld. Het is de eerste uitbraak in Nederland in bijna een jaar, meldt het ministerie van Landbouw.

Om verspreiding van het virus te voorkomen worden de 23.000 kippen op het bedrijf afgemaakt. Dat gebeurt door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.

De dertien pluimveebedrijven die binnen drie kilometer van het besmette bedrijf liggen worden extra goed in de gaten gehouden. Verder geldt er voor de wijde omgeving een vervoersverbod en een ophokplicht.

"Dat dit vroeg of laat zou gebeuren, wisten we, maar het blijft ingrijpend", aldus landbouwminister Wiersma. Ze spreekt van een zware klap voor de pluimveehouder.

Geen landelijke ophokplicht

De laatste besmetting op een pluimveebedrijf was op 1 december vorig jaar, eveneens in Putten. Destijds werden er 110.000 dieren afgemaakt. Afgelopen zomer werd het virus nog vastgesteld in Bad Bentheim, net over de grens in Duitsland.

Er is op dit moment geen reden voor een landelijke ophokplicht, zegt het ministerie. Een jaar geleden gebeurde dat wel, nadat de ziekte was opgedoken op een zorgboerderij. De maatregel werd in april in heel het land ingetrokken.

7 miljoen dieren

De huidige variant van de vogelgriep ontstond in de jaren 90 op een pluimveebedrijf in China en kwam via wilde vogels naar Europa. Vanaf 2021 was er in het Europese continent een flinke toename van het aantal uitbraken. Daardoor moesten alleen al in Nederland zo'n 7 miljoen dieren worden gedood.

De afgelopen jaren is het virus ook opgedoken bij andere boerderijdieren, zoals koeien. Daarnaast zijn er besmettingen vastgesteld bij onder meer vossen, pinguïns en tijgers. Vorige maand was er het nieuws dat in dierentuinen in Vietnam bijna vijftig tijgers en drie leeuwen een besmetting niet hadden overleefd.

Het virus verspreidt zich door direct contact, door de lucht of via bijvoorbeeld vogelpoep. Roofvogels en -dieren kunnen besmet raken als ze vogels eten die ziek zijn of dood zijn gegaan aan vogelgriep. Een besmetting bij mensen komt maar weinig voor en verloopt meestal mild, meldt het RIVM.

In Finland begon deze zomer een kleinschalige vaccinatiecampagne tegen de vogelgriep. Het land had voor 10.000 mensen vaccins ingekocht. Het middel werd aangeboden aan mensen die veel in aanraking komen met dieren.

We maakten twee jaar geleden deze uitlegvideo over vogelgriep:

Binnen de Europese Unie is niet eensgezind gereageerd op de berichten dat de VS toestemming gaat geven aan Oekraïne om Amerikaanse langeafstandsraketten in te zetten in Rusland. Een reeks landen, waaronder Nederland, reageert positief. Maar de Hongaarse en Slowaakse regering zijn uiterst kritisch.

Het nieuws is nog niet bevestigd door de regering-Biden, maar alles wijst erop dat de president zijn bondgenoot groen licht geeft voor raketaanvallen ver over de Russische grens. Gisteren werd het nieuws door Amerikaanse media al gemeld op basis van hooggeplaatste functionarissen.

Minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken zegt dat Nederland er al langer voor pleit dat Oekraïne de geleverde wapens op Russisch grondgebied mag gebruiken. "Dat is tenslotte het grondgebied van de agressor."

Wel baalt hij ervan dat het nieuws uitgelekt is. "Liever had ik gehad dat het een verrassingseffect voor de Russen was geweest", zei hij voor aanvang van een vergadering met collega's uit de EU in Brussel.

'Belangrijk besluit'

Ook vanuit Frankrijk en Duitsland klinken positieve geluiden. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Baerbock noemt het een belangrijk besluit. Ze benadrukt daarbij dat het geen verandering van strategie is, "maar een intensivering van wat we al deden".

Frankrijk, dat ook langeafstandsraketten heeft geleverd aan Oekraïne, zei dat ook daar de optie op tafel ligt om toestemming te geven om deze raketten in Rusland in te zetten.

Rusland spreekt van escalatie

Het Kremlin op zijn beurt vindt dat de VS olie op het vuur gooit als Oekraïne daadwerkelijk Amerikaanse langeafstandsraketten op het land mag afvuren en noemt het een nieuwe ontwikkeling in de oorlog. In een verklaring zegt Rusland dat het niet alleen Oekraïne verantwoordelijk houdt voor het afvuren van de raketten, maar ook de landen die de wapens geleverd hebben.

Uit Boedapest klinkt vergelijkbare taal. Volgens de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken Szijjarto is het "onwaarschijnlijk gevaarlijk" om Oekraïne toestemming te geven deze wapens van NAVO-landen in Rusland in te zetten. EU- en NAVO-lidstaat Hongarije stelt zich op als bondgenoot van Rusland, tot ergernis van een groot deel van de EU.

Hongarije krijgt zoals verwacht bijval vanuit Slowakije. Premier Fico, die bekendstaat als tegenstander van militaire hulp aan Oekraïne, spreekt eveneens van een "ongekende escalatie van de spanningen". Hij vindt dat deze stap van de VS de kans op vredesonderhandelingen verkleint.

'Dit is een antwoord'

Maar minister Veldkamp is niet bang voor escalatie van de oorlog. "Dit is een antwoord op de aanwezigheid van Noord-Koreaanse troepen aan Russische zijde", zegt hij, verwijzend naar de door de NAVO en VS gemelde inzet van Noord-Koreaanse militairen door het Russische leger.

Volgens Veldkamp is de inzet van langeafstandsraketten door Oekraïne "volkenrechtelijk volstrekt toegestaan". Hij verwijst daarbij naar artikel 51 van het VN-handvest. "Voor een land dat zich verdedigt, is het geoorloofd om ook wapens in te zetten op het grondgebied van de agressor. En dat is Rusland in dit geval."

De Europese plasticproductie zakt verder weg. Voor het eerst daalt ook de fabricage van gerecycled plastic, blijkt uit cijfers van de Europese brancheclub Plastic Europe.

De branche vreest dat door de daling de verduurzaming in gevaar komt. Europa is wereldwijd groot in gerecycled plastic en plastic gemaakt van biobrandstoffen. Er leeft nu de angst dat de EU meer plastic gemaakt van fossiele stoffen zal gaan importeren. En dat daardoor de transformatie naar een duurzamer plasticsysteem in gevaar komt.

"De harde waarheid is dat we al zien dat Europese fabrieken gesloten worden", zegt Marco ten Bruggencate, voorzitter van Plastic Europe. Ook in Nederland gingen afgelopen tijd verschillende recyclers failliet. Ten Bruggencate hoopt daarom op hulp vanuit de Europese overheid. "De tijd voor gedurfde actie is nu."

Plastic uit Azië

Wereldwijd gezien komt ruim de helft van al het plastic uit China en de rest van Azië. Het aandeel Europees plastic neemt al jaren af. De Europese Unie produceerde in 2023 nog 12 procent van het geheel. Maar in gerecycled plastic en bio-plastic is de EU veel groter. Daarin neemt het zo'n vijfde tot een kwart van het geheel in.

De angst is dat goedkoper plastic uit Azië en de Verenigde Staten niet aan de gewenste duurzame standaarden van de EU voldoen, maar wel het Europese plastic zal wegconcureren.

Wie naar de cijfers kijkt ziet dat de mondiale toename van duurzamer plastic afgelopen jaar is afgeremd, maar niet is gestopt. Ook in 2023 was het aandeel gerecycled en bioplastic wereldwijd weer iets groter dan het jaar ervoor. Het gaat inmiddels om 9,6 procent van het geheel.

De Franse componist Charles Dumont is op 95-jarige leeftijd overleden. Hij is vooral bekend van zijn bijdrages aan successen van zangeres Édith Piaf, waarvan de klassieker Non, je ne regrette rien de bekendste is.

Dumont, geboren in 1929, werd opgeleid als trompettist en was een bewonderaar van Louis Armstrong. Een operatie aan zijn amandelen maakte in 1949 noodgedwongen een einde aan zijn trompetspel, waarop hij zich toelegde op het componeren.

Hij werkte voor een reeks bekende Franse artiesten, maar bij Piaf wilde dat maar niet lukken. Zij wees hem tot driemaal toe af. Uiteindelijk slaagde de componist er in oktober 1960 in om haar te overtuigen van de potentie van Non, je ne regrette rien.

Het chanson, waarvan de tekst het werk was van Michel Vaucaire, was het begin van een samenwerking die ruim dertig liederen opleverde. Daaraan kwam in 1963 een eind toen Piaf op 47-jarige leeftijd overleed.

Volgens Dumont had hij alles aan zijn beroemde landgenoot te danken. "Mijn moeder heeft mij gebaard, maar Édith Piaf heeft mij op de wereld gezet", verklaarde hij later.

In de decennia na Piafs dood componeerde hij muziek voor series en films en boekte hij ook succes als zanger. Daarvoor kreeg hij meerdere gouden platen.

De componist was ook verantwoordelijk voor een hit van Barbra Streisand, I've been here, en werkte samen met de Franse artiesten Dalida en Tino Rossi. Dumont stierf afgelopen nacht thuis in Parijs. Hij was al geruime tijd ziek.

Bij de parlementsverkiezingen in Senegal heeft de partij van president Bassirou Diomaye Faye de overwinning opgeëist. Faye won in maart de presidentsverkiezingen en zijn partij Pastef krijgt nu ook genoeg parlementszetels om hervormingen te kunnen doorvoeren. Het land verkeert in een economische crisis.

Met 90 tot 95 procent van de stemmen geteld heeft de partij volgens voorlopige uitslagen in de meeste stembureaus de meerderheid behaald. Een regeringswoordvoerder bedankte de bevolking voor de "grote overwinning". De twee grootste oppositiepartijen hebben hun nederlaag toegegeven.

President Diomaye Faye heeft nu genoeg steun voor het uitvoeren van zijn hervormingsprogramma. Hij schreef de verkiezingen uit om precies dat te bereiken.

Begrotingstekort

De regering zegt dat het begrotingstekort nog groter blijkt te zijn dan eerder werd gedacht. Kredietbeoordelaar Moody's heeft de kredietwaardigheid van Senegal vorige maand verlaagd en het land onder toezicht geplaatst.

De afgelopen maanden zijn de prijzen van eerste levensbehoeften als rijst, olie en suiker verlaagd en is de begonnen met de hervorming van het rechtssysteem.

Met het aankondigen van economische hervormingen, aanpak van maatschappelijke ongelijkheid en van corruptie geeft Faye de grotendeels jonge bevolking hoop op vermindering van de inflatie en van de grote werkloosheid.

De werkloosheid in Senegal is meer dan 20 procent en als gevolg daarvan neemt het aantal mensen dat per boot naar Europa te probeert te gaan, met gevaar voor eigen leven, nog steeds toe. Daarbij komen jaarlijks duizenden mensen om het leven.

Linkse agenda

De president heeft zijn vroegere mentor Ousmane Sonko benoemd tot premier. Het tweetal belooft een linkse agenda. Zo willen ze met nieuwe politieke en economische partners gaan samenwerken, het gebruik van fossiele brandstoffen terugdringen en visserijcontracten met het buitenland opnieuw onder de loep nemen. Ook willen ze dat Senegal minder afhankelijk wordt van het buitenland.

Beiden riepen op tot kalmte bij de verkiezingen en die lijken inderdaad zonder grote incidenten te zijn verlopen. Senegal is een land met een lange democratische traditie,. Het wordt gezien als een stabiele factor in een regio in Afrika waar veel coups worden gepleegd.

Voormalig president Macky Sall leidt vanuit het buitenland een oppositiebeweging. Hij beweerde gisteren dat Pastef op grote schaal verkiezingsfraude had gepleegd, maar zei niet hoe dat was gebeurd en leverde er geen bewijs voor. Bij zijn vertrek in april liet hij een land in crisis achter.

In Australië is voormalig radiopresentator Alan Jones opgepakt. In bijna twintig jaar tijd zou hij meerdere jonge mannen hebben aangerand.

De politie van Nieuw-Zuid-Wales arresteerde de 83-jarige Jones maandag in zijn appartement in Sydney. Jones wordt aangeklaagd voor 24 misdrijven waarbij acht vermeende slachtoffers betrokken zijn. De jongste was destijds 17 jaar.

Tussen 2001 en 2019 zouden de misdrijven hebben plaatsgevonden. Volgens de politie is de arrestatie het resultaat van een "langdurig en grondig onderzoek". De oud-radiopresentator zou volgens de politie sommigen van zijn slachtoffers persoonlijk kennen, zeker een van hen was bij hem in dienst.

Invloedrijk

Jones is een spraakmakende en invloedrijke persoonlijkheid in Australië. Ongeveer veertig jaar lang presenteerde hij radioshows, waaronder de populaire ontbijtshow van Sydney op radio 2GB. Ook werd hij in 1984 coach van het Australische rugbyteam, dat deed hij vier jaar.

Jones is op borgtocht vrij. Hij moet zich op 18 december melden bij de rechtbank in Sydney.

Er worden fouten gemaakt bij de beoordeling van aanvragen van de Wajong-uitkering. Mogelijk kregen kwetsbare jongeren hierdoor onterecht wel of juist geen uitkering.

Daarover schrijven EenVandaag en het AD op basis van een evaluatie van het UWV over Wajong-beoordelingen en gesprekken met (oud-)medewerkers van het UWV. Het bericht volgt op eerdere berichten over problemen rondom de arbeidsongeschiktheidsuitkering (WIA).

Regelmatig fouten

Het beeld dat uit een rapport van het UWV eerder dit jaar naar voren komt, wordt omschreven als alarmerend. Een medewerker zegt dat de interne controle-afdeling de bevindingen "kommer en kwel" noemde.

Er werd een steekproef gedaan met 110 dossiers uit de eerste helft van 2024. In 58 procent van de gevallen is daar een goede beslissing genomen. In 10 procent van die dossiers is er zeker een foute keuze gemaakt, bij de rest van de besluiten is er twijfel.

"Met dit soort percentages zouden in de organisatie alle alarmbellen moeten afgaan", zegt een medewerker van het UWV. Het betekent dat jongeren met een ziekte of handicap een uitkering mislopen, die juist onterecht krijgen of dat die verkeerd wordt vastgesteld.

'Minder controles'

Het UWV bevestigt dat er inderdaad uit de steekproeven blijkt dat er fouten zijn gemaakt bij de berekening van de Wajong-uitkering. De uitvoeringsorganisatie zegt dat door de ambitie om wachttijden terug te dringen soms de kwaliteit van de beoordelingen onder druk komt te staan. "Vanwege de focus en de druk op het wegwerken van achterstanden bij mensen die wachten op een sociaal medische-beoordeling hebben we minder controles uitgevoerd."

Een Wajong-aanvraag bestaat uit twee delen. De medische beoordeling bepaalt of iemand wel of niet in aanmerking voor de Wajong komt. De arbeidsdeskundige beoordeling is van invloed op de hoogte van de uitkering. Of er fouten in de medische beoordeling zijn gemaakt waardoor mensen onterecht wel of geen Wajong hebben gekregen, kan het UWV niet zeggen.

Fouten in de hoogte van de berekening zullen niet heel vaak voorkomen, zegt het UWV, omdat bij de Wajong deze meestal redelijk eenvoudig zijn. Een Wajong bestaat uit 75 procent van je laatste inkomen. Voor veel aanvragers is het minimuminkomen het uitgangspunt omdat ze nooit eerder hebben gewerkt.

Wet open overheid

In 2017 kaartten interne controleurs al aan dat er hardnekkige problemen waren rond de Wajong. Die rapporten werden naar buiten gebracht toen Trouw hier in 2019 om vroeg.

Interne bronnen zeggen verder tegen het AD dat het bij het UWV al maanden bekend is dat er meer problemen zijn dan alleen bij de WIA-uitkering. Zo zijn er, naast de Wajong, ook gedupeerden bij de WW (werkloosheidsuitkering) en de Ziektewet. EenVandaag schrijft dat dit volgens Van Hijum niet op dezelfde schaal zou zijn als de fouten bij de WIA. Een oud-UWV-medewerker betwijfelt dat.

Deze zomer zei het UWV nog dat de regels rond de Wajong-uitkering te ingewikkeld zijn en daarom eenvoudiger moeten. Een deel van de mensen met zo'n uitkering houdt daardoor te weinig geld over om goed van rond te komen.

"Mensen vinden dat spannend en moeilijk omdat het kan leiden tot terugvorderingen", zei UWV-bestuurslid Nathalie van Berkel destijds. "Ze laten het liggen. Zo hebben die regels een tegenovergesteld effect van waar ze voor bedoeld zijn."

Een Australische senator is door haar collega's op de vingers getikt voor haar felle uithaal naar koning Charles. De Aboriginal Lidia Thorpe riep vorige maand onder meer "jij bent niet mijn koning" bij het bezoek van Charles aan het parlement in Canberra.

Een ruime meerderheid van de Senaat stemde in met een motie van afkeuring tegen Thorpe. De berisping is vooral een stevig politiek signaal, er zijn geen praktische of juridische gevolgen.

Kachel

De 51-jarige Thorpe was niet bij de stemming over de motie aanwezig, naar eigen zeggen omdat ze er te laat over was ingelicht. Enige tijd later kwam ze schreeuwend de vergaderzaal van de Senaat binnen.

"Waarom mocht ik hier niet zijn? Jullie moeten je schamen", is te horen in een video waarin de voorzitter meermaals probeert Thorpe tot de orde te roepen. De senator verscheurde later een papieren versie van de motie en zei dat ze er de kachel mee zou aanmaken.

Vorige maand hield Charles een toespraak in het Australische parlement. Na afloop liep Thorpe naar voren en riep: "Dit is niet jullie land. Jullie hebben genocide gepleegd op ons volk. Geef ons wat jullie van ons hebben gestolen: onze botten, onze schedels, onze baby's, ons volk."

De senator werd na haar actie weggeleid door de beveiliging:

De senator zei vandaag dat ze het opnieuw zou doen als Charles weer naar Australië zou komen. Thorpe is van Aboriginal-afkomst en onafhankelijk senator namens de staat Victoria. Ze wil dat Australië zich volledig losmaakt van Groot-Brittannië, het land dat ruim honderd jaar lang Australië koloniseerde. In 1901 kwam er een eind aan, maar de Britse vorst bleef het staatshoofd.

Thorpe kwam al eerder in het nieuws met protestacties tegen de rol van de Britten. Bij haar beëdiging twee jaar geleden noemde ze koningin Elizabeth een kolonisator.

Thorpe was niet de enige die een tik op de vingers had gekregen. De Senaat stemde ook in met een motie van afkeuring tegen senator Ralph Babet. De politicus van de rechts-populistische partij United Australia had op X een aantal berichten geplaatst met scheldwoorden en discriminerende opmerkingen.

Goedemorgen! Door een staking bij ProRail rijden er geen treinen in Zuid-Holland, Zeeland en West-Brabant. En in Frankrijk zijn de eerste grote protestacties sinds het aantreden van premier Barnier.

Eerst het weer: er is vrij veel bewolking en het komt tot enkele buien. Tussendoor is er wat zon. In het zuiden van Limburg valt enige tijd regen. Bij een matige westen- tot zuidwestenwind wordt het 6 tot 8 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

President Zelensky van Oekraïne heeft omfloerst gereageerd op de berichten dat zijn land van de VS toestemming heeft gekregen om langeafstandsraketten in te zetten op Russisch grondgebied.

"In de media wordt veel geschreven over de goedkeuring. Maar aanvallen worden niet met woorden uitgevoerd. De raketten spreken voor zichzelf", sprak Zelensky in een video.

Amerikaanse media meldden gisteravond dat president Biden groen licht heeft gegeven voor de inzet van zogenoemde ATACMS-raketten in Rusland. Moskou heeft nog niet gereageerd op het bericht.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In Zwitserland is het dorpje Brienz sinds gisteren helemaal verlaten. De circa 90 inwoners moeten voorlopig hun huis uit omdat het plaatsje in het oosten van het land opnieuw wordt bedreigd door een rotslawine. Vorig jaar was er daarom al een wekenlange evacuatie.

Het vertrek van de inwoners is volgens de autoriteiten volgens plan verlopen. Het dorp is vermoedelijk tot komend voorjaar niet toegankelijk. Inwoners hebben hun waardevolle spullen meegenomen. Het altaar uit de kerk is eveneens naar een veilige plek gebracht.

Fijne dag!

Het treinverkeer in Zuid-Holland, Zeeland en West-Brabant heeft vanochtend urenlang stilgelegen door een staking bij spoorbeheerder ProRail. Op de weg was het druk door regen en ongelukken.

Door de werkonderbreking reden er ook geen binnenlandse en internationale treinen over de hogesnelheidslijn tussen België, Rotterdam en Amsterdam.

Vanaf 09.00 uur werd het treinverkeer weer opgestart, maar reizigers moeten de rest van de ochtend rekening houden met vertraging.

Op Den Haag Centraal waren niet alle reizigers op de hoogte van de staking:

De ANWB waarschuwde eerder dat de spoorstaking tot extra drukte op de wegen zou kunnen leiden. Rond 08.15 uur stond er 878 kilometer file.

Dat is meer dan een gemiddelde maandagochtend in november, maar de drukte was volgens de ANWB vooral te wijten aan ongelukken en regen. In het zuiden waren er volgens de verkeersdienst lange dagelijkse files, maar vooral ongelukken in het midden van het land leiden tot veel vertraging.

Zo kampten weggebruikers op de A1 bij Naarden in de richting van Amsterdam met de nasleep van een ongeluk met acht voertuigen. Op de A28 bij Amersfoort ontstond grote drukte nadat een vrachtwagen met klei was gekanteld.

Derde staking

Verkeersleiders van ProRail hebben het werk neergelegd voor een betere cao. Vakbond FNV eist een loonsverhoging van 13 procent, terwijl de spoorbeheerder niet verder wil gaan dan 8 procent. ProRail-medewerkers die lid zijn van vakbond CNV zijn wél akkoord gegaan met dat voorstel.

Het is de derde spoorstaking in een week tijd. Afgelopen woensdag reden er in de ochtendspits bijna geen treinen in Noord-Holland, delen van Flevoland en Utrecht. Vrijdag legde ProRail-personeel het werk neer in Utrecht en Amersfoort.

Woensdag staan er acties gepland in Eindhoven en Maastricht en komende vrijdag in Zwolle, Groningen en Arnhem. Ook dan moeten reizigers rekening houden met uitval van treinen.

De Oekraïense president Zelensky wil nog niet bevestigen dat Oekraïne toestemming van de Verenigde Staten heeft gekregen om langeafstandsraketten te gebruiken op Russisch grondgebied.

In zijn dagelijkse avondtoespraak laat hij in het midden of die toestemming er is gekomen: "Er is vandaag veel in de media verschenen over de goedkeuring. Maar aanvallen worden niet met woorden uitgevoerd. De raketten zullen voor zich spreken."

Amerikaanse media melden dat president Biden toestemming heeft gegeven om zogenoemde ATACMS-raketten in te zetten in Rusland. Dat wordt gezien als een grote verandering in het Amerikaanse buitenlandbeleid. ATACMS kunnen doelen tot op 300 kilometer raken. Ze zijn al in bezit van Oekraïne, maar ze mochten tot nu toe alleen binnen Oekraïne ingezet worden.

Het Oekraïense leger zou ze al op korte termijn ook in Rusland kunnen gaan gebruiken. Biden zou het besluit hebben genomen als reactie op de inzet van Noord-Koreaanse troepen door Rusland in de oorlog tegen Oekraïne. De verwachting is dat de langeafstandsraketten als eerst gebruikt gaan worden in het Russische grensgebied Koersk. Daar zijn nu Noord-Koreaanse soldaten actief.

Polen positief

Rusland heeft nog niet gereageerd op de aankondiging. Eerder waarschuwde president Poetin dat een versoepeling van de beperkingen op het gebruik van Amerikaanse wapens zou betekenen dat de NAVO direct betrokken is bij de oorlog in Oekraïne.

Buurland van Oekraïne Polen is blij met het Amerikaanse besluit. "President Biden heeft gereageerd in een taal die Poetin verstaat", zegt minister van Buitenlandse Zaken Sikorski. "Een slachtoffer van agressie heeft het recht zich te verdedigen."

De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Guterres, zegt dat de VN 'wil voorkomen dat de oorlog in Oekraïne permanent verslechtert': "We willen vrede, eerlijke vrede."

Opvallende timing

Het nieuws komt op een dag dat Rusland voor het eerst in maanden weer een grote aanval met raketten uitvoerde op Oekraïne. Er werden ook tientallen drones gebruikt om het elektriciteitsnetwerk aan te vallen. In het noordoostelijke Soemy werd ook een woontoren geraakt. Daarbij vielen minstens acht doden.

Dat Biden nu heeft besloten de beperkingen op langeafstandsraketten op te heffen, is opvallend. Over twee maanden, op 20 januari, maakt hij in het Witte Huis plaats voor de nieuwe president Donald Trump. Hij is een tegenstander van de kostbare wapenleveringen aan Oekraïne. Ook zei hij tijdens zijn campagne de oorlog "binnen 24 uur" te beëindigen als hij president zou worden.

Op het besluit van Biden heeft Trump nog niet gereageerd.

Bij een Russische raketaanval op een woontoren in Soemy, in het noordoosten van Oekraïne, zijn zeker elf mensen om het leven gekomen. Ook zijn 63 mensen gewond geraakt. "Zondagavond werd een hel voor Soemy", zegt een legerwoordvoerder.

Onder de doden zijn volgens persbureau Reuters ook twee kinderen. Vierhonderd mensen moesten geëvacueerd worden uit de negen verdiepingen tellende woontoren. Ook zou "vitale infrastructuur" zijn geraakt en is de elektriciteit uitgevallen in de stad.

Dit zijn beelden uit Soemy:

De Oekraïense minister van Binnenlandse Zaken Klymenko bevestigt de nieuwe Russische aanval: "Elk leven dat door Rusland wordt verwoest is een grote tragedie."

Grootste aanval sinds augustus

Eerder op de dag voerde Rusland al een massale raketaanval uit op Oekraïne. Die had als doelwit het elektriciteitsnetwerk in het land. Het zou gaan om de grootste aanval van Rusland sinds augustus. Ook een militair vliegveld werd aangevallen.

Oekraïne kan de laatste tijd steeds moeilijker standhouden tegen het Russische leger. Gisteravond werd bekend dat president Biden toestemming geeft aan Oekraïne om door de VS geleverde langeafstandsraketten in te zetten in Rusland.

Die wens had president Zelensky al langer; het was een van zijn speerpunten tijdens de presentatie van zijn 'overwinningsplan' vorige maand. De ATACMS-raketten kunnen doelen raken tot op 300 kilometer. Tot nu toe mochten ze alleen in Oekraïne gebruikt worden.