NOS Nieuws - Algemeen

In de Oekraïense hoofdstad Kyiv zijn vanavond twee ziekenhuizen ontruimd nadat het hoofd van de Belarussische veiligheidsdienst KGB, Ivan Tertel, had gezegd dat militairen zich daar schuilhielden "achter de ruggen van kinderen". Hij deed die uitspraak gisteren in een toespraak die werd uitgezonden door het Belarussische staatspersbureau Belta. Tertel noemde daarbij de adressen van de ziekenhuizen.

De lokale autoriteiten in Kyiv spreekt, zonder Tertel te noemen, over een video die op sociale media circuleert waarin gezegd wordt dat militairen zich schuilhouden in de ziekenhuizen. Het stadsbestuur ziet dit als een dreigement en heeft de ziekenhuizen uit angst voor een luchtaanval ontruimd.

"We kunnen geen enkel risico nemen gezien de voortdurende raketaanvallen", zegt het stadsbestuur. Wel zeggen de autoriteiten geen aanwijzingen te hebben dat Rusland daadwerkelijk van plan is om dergelijke aanvallen uit te voeren.

Verzonnen terroristen

In een video op zijn Telegramkanaal zegt burgemeester Klitsjko er alles aan te doen om iedereen te beschermen tegen een mogelijke aanval. Inmiddels zijn alle patiënten en het medische personeel geëvacueerd volgens de burgemeester.

De Oekraïense veiligheidsdienst SBU schrijft op Telegram dat alle verklaringen vanuit Belarus over "verzonnen terroristen" die zich zouden ophouden in Oekraïense ziekenhuizen, gezien moeten worden "als uitingen van informatieve en psychologische speciale operaties" die Rusland in de kaart spelen. Wel zegt de veiligheidsdienst dat elke dreiging serieus genomen moet worden.

Belarus heeft nauwe banden met Rusland. Gisteren maakte de Belarussische leider Loekasjenko bekend dat Rusland "enkele tientallen" tactische kernwapens naar zijn land heeft verplaatst.

Een ruime meerderheid van de Provinciale Staten in Limburg heeft ingestemd met een plan om mensen met een laag inkomen in de daluren gratis te laten reizen met het regionale openbaar vervoer.

De provincie wil een abonnement financieren waarmee inwoners in de daluren vrij kunnen reizen in de treinen en bussen van Arriva, de regionale vervoerder in Limburg. "Dit creëert maatschappelijk perspectief voor de gebruiker om een betere kwaliteit van leven te ervaren. Bovendien ondersteunt het de gebruiker in de bestaanszekerheid", aldus de provincie.

De regeling is bedoeld voor Limburgers met een inkomen van 100 procent van het sociaal minimum, net geen 1500 euro bruto per maand. De provincie schat in dat het gaat om zo'n 60.000 inwoners, meldt L1 Nieuws.

In kaart brengen

De gemeenten zijn gevraagd om in kaart te brengen welke inwoners precies in aanmerking komen voor het abonnement. Het is aan de gemeenten om te bepalen hoe en wanneer zij dit doen, aldus de provincie. Zij kunnen daarnaast eventueel zelf geld bijleggen om mensen die net iets meer inkomen hebben ook te voorzien van het abonnement.

Het is dus nog niet duidelijk wanneer mensen gebruik kunnen maken van de regeling. De provincie verwacht dat het nog maanden zal duren voordat de gemeenten hun inwoners die in aanmerking komen in beeld hebben gebracht.

De regeling kost Limburg tot 4,5 miljoen euro per jaar. De provincie wil het plan financieren met geld dat vorig jaar september door het Rijk beschikbaar was gesteld. Het demissionaire kabinet had toen op aandringen van de Tweede Kamer 300 miljoen euro extra uitgetrokken om "verdere verschraling van het regionale openbaar vervoer door het wegvallen van haltes en buslijnen" te voorkomen.

Zeker van het geld

Vanmiddag stemden zo'n beetje alle partijen in met het voorstel. Alleen coalitiepartij VVD en oppositiepartijen JA21 en 50Plus waren tegen. Zo vroeg de VVD zich tijdens het debat af of de regeling wel de juiste bestemming is van het geld dat door het Rijk beschikbaar was gesteld en of het geld niet beter besteed kan worden.

Daarnaast betwijfelden meerdere partijen of de provincie wel zeker is van het Rijksgeld. Zo zijn de precieze voorwaarden van het kabinetsfonds van 300 miljoen euro nog niet bekend en is er nog niets uit het fonds aan de provincies overgemaakt.

Volgens verantwoordelijk gedeputeerde Jasper Kuntzelaers (PvdA) heeft het Rijk al aangegeven dat het geld er komt. "De staatssecretaris heeft in een brief bevestigd dat het geld beschikbaar wordt gesteld", zei hij vanmiddag tijdens het debat.

Het hoeft alleen nog te worden overgemaakt en de gedeputeerde denkt dat dit binnenkort gebeurt. Bovendien voldoet het plan van de provincie volgens Kuntzelaers aan de eisen van het kabinet voor de besteding van het geld.

De politie in Purmerend is afgelopen avond en nacht alert geweest op ongeregeldheden. Het centrum van de plaats was aangewezen als veiligheidsrisicogebied. De politie mocht preventief fouilleren en mensen verbieden in het gebied te komen.

De burgemeester nam het besluit vanwege een "zorgelijk gerucht" op sociale media. "Daarin wordt aangekondigd dat er iets op de Koemarkt zou kunnen gebeuren in de sfeer van opschudding. Dat willen we natuurlijk voorkomen, we willen gewoon een leuk feestje", liet een woordvoerder gisteravond weten.

Het centrum van Purmerend was veiligheidsrisicogebied tot zaterdag 06.00 uur. Een woordvoerder van de burgemeester van Purmerend liet in de loop van de ochtend weten dat er niets was gebeurd. Op basis van welk gerucht de maatregel was genomen wil de gemeente niet zeggen.

Patiënten die meerdere aandoeningen tegelijkertijd hebben worden vaak van de ene afdeling naar de andere gestuurd waar specialistische artsen afzonderlijk van elkaar hun behandelingen uitvoeren. De patiënten raken dan vaak verdwaald in een zorgdoolhof.

Patiënten zijn vaak een eigen zorgmanager van hun steeds complexere zorgtrajecten. Want wat had welke arts nou precies gedaan? En die medicijnen die de internist tegen de ene ziekte had voorgeschreven, waarschuwde de cardioloog daar nou weer niet tegen omdat die middelen de andere ziekte juist zouden verergeren?

Noodgedwongen moeten patiënten zelf het overzicht houden, want overleg en coördinatie tussen artsen met verschillende medisch specialismen is geen vanzelfsprekendheid, zo blijkt uit gezamenlijk onderzoek van de NOS en Nieuwsuur.

Wiebelig

Dit leidt tot versnipperde zorg en kan calamiteiten veroorzaken, bijvoorbeeld door medicatiefouten. De 79-jarige Anjo Geluk heeft ervaren waartoe het uitblijven van coördinatie kan leiden.

Ze voelt "zich wiebelig op haar benen" nadat haar oorspronkelijke knie werd vervangen. Als ze nu ergens wil komen is een kruk noodzaak. Want vallen is geen uitzondering.

"We zullen nooit weten of mijn knie er beter aan toe was geweest als ik in het ziekenhuis wel goede revalidatie had ontvangen", zegt Geluk. Want die kreeg ze niet toen verschillende artsen het overzicht op haar algehele gezondheidssituatie verloren.

Patiënt als pingpongbal

Een ziekenhuisbacterie kwam in haar knie terecht terwijl ze op de orthopedie-afdeling lag en een heftige infectie was het gevolg. Wekenlang waren zware antibioticakuren via het infuus nodig om de bacterie te verwijderen. De nieren van Geluk raakten beschadigd als bijwerking van de medicatie. Dus werd ze opeens overgeplaatst naar de afdeling nefrologie.

"Zonder enig overleg met mij, maar kennelijk was er tussen de artsen onderling ook geen sprake van coördinatie", zegt Geluk. "Want ik heb nooit meer iemand van orthopedie gezien, terwijl ik juist begeleiding nodig had bij oefeningen voor mijn knie om goed te revalideren."

Het verhaal van Geluk staat niet op zichzelf. Sterker, er zijn ook patiënten die niet alleen een pingpongbal zijn tussen afdelingen binnen één ziekenhuis, maar zelfs tussen meerdere ziekenhuizen.

Dit overkwam Diana Kwast. Zij ontwikkelde meerdere chronische ziektes en had 9 verschillende specialisten in 5 verschillende ziekenhuizen:

Patiënten als Geluk en Kwast die meerdere aandoeningen tegelijkertijd hebben, zullen tot en met 2040 de meest voorkomende patiënt in het ziekenhuis worden. En dat is nu al zichtbaar voor wie tijdens het spitsuur van de poliklinieken van het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch mensen vraagt naar hun situatie.

Een oudere vrouw op een scootmobiel: "Ik kom echt te veel in het ziekenhuis, bij verschillende dokters: oogarts, reumatoloog, voor de parkinson, internist, neuroloog, verschillende chirurgen. Ik heb er net ook weer twaalf dagen in gelegen."

'Abonnement op ziekenhuis'

Ook een man van in de 66 met een scootmobiel blijkt een vaste klant. "Dit jaar pas 2 keer, maar vorig jaar 23 keer, inclusief mijn operatie aan mijn been. En nu is er net suiker ontdekt heb ik ook nog staar aan mijn oog."

"Ik kwam nooit in het ziekenhuis, maar heb nu een abonnement" aldus een man van 84 jaar. "Ik moet hier de komende maanden nog zeker acht keer zijn. Ik loop bij de vaatchirurgie, bij de cardiologie en bij de nefrologie."

In dit ziekenhuis in Den Bosch zijn de artsen overigens druk met het aanpassen van hoe ze behandelen en onderling samenwerken. Sinds de coronapandemie werken internisten, klinisch geriaters, longartsen en cardiologen elke ochtend gezamenlijk op een speciale opnameafdeling aan een behandelplan voor complexe patiënten tijdens een structureel overleg.

Het programma is succesvol. Gemiddeld mogen patiënten twee dagen eerder naar huis. Daarnaast bezoeken patiënten minder artsen omdat door de samenwerking het aantal onderlinge verwijzingen is gehalveerd. Vanwege het succes gaat het ziekenhuis de nieuwe werkmethode ook op andere afdelingen de standaard maken. Vanaf mei gaat de eerste polikliniek over op het nieuwe werken. Dit ziekenhuis is vooralsnog een van de weinige plekken waar op deze manier gewerkt wordt.

Demissionair premier Rutte heeft de gehoopte steun van de Turkse president Erdogan nog niet binnengehaald, al zei Rutte na afloop tegen de NOS dat hij een "heel positief gesprek" heeft gevoerd met Erdogan. Het bezoek van Rutte aan Erdogan vandaag was geen bezoek namens de Nederlandse regering, maar was gericht op zijn ambitie om secretaris-generaal van de NAVO te worden.

Turkije is een van de laatste vier NAVO-landen die nog geen steun hebben uitgesproken voor Rutte. Ook na de ontmoeting heeft Turkije dat dus nog niet gedaan. Erdogan zei die beslissing nog met "strategische wijsheid en rechtvaardigheid" te zullen nemen.

Die steun heeft Rutte wel nodig, want voor de benoeming van een nieuwe secretaris-generaal is unanieme steun vereist van alle lidstaten. Naast Turkije hebben Hongarije en Slowakije zich ook nog niet achter Rutte geschaard. Het vierde land, Roemenië, kwam met een eigen tegenkandidaat: president Iohannis, al kan hij niet op de steun van de andere lidstaten rekenen.

Verwachtingen

De regeringsleiders hebben het niet alleen over Ruttes ambitie gehad tijdens hun ontmoeting. Verwacht wordt dat Erdogan iets terug wil voor steun aan Rutte. Die verwachtingen van Turkije stonden dan ook centraal tijdens de ontmoeting. Erdogan zei de eisen ook telefonisch aan Iohannis te hebben voorgelegd.

Turkije heeft twee grote zorgen als het gaat om de NAVO en het is belangrijk om die te snappen, zei Rutte na afloop. "Eén: Realiseer je dat terrorismebestrijding voor een land als Turkije ook absoluut onderdeel is van lidmaatschap van de alliantie. En een tweede is dat veel landen in de NAVO lid zijn van de Europese Unie, maar dat daarmee de NAVO niet hetzelfde is als de Europese Unie." Turkije is sinds 1999 kandidaat-lidstaat van EU, maar de onderhandelingen liggen al jarenlang stil.

Cruciale bondgenoot

De twee hebben het in hun gesprek ook gehad over Oekraïne en Gaza, benoemden Rutte en Erdogan tijdens de gezamenlijke persconferentie. "Jullie spelen echt een belangrijke rol", zei Rutte, die Turkije een cruciale bondgenoot noemde. Daarnaast benadrukte hij dat Turkije na de Verenigde Staten de grootste militaire macht vormt binnen de NAVO.

Nederland en Turkije vieren dit jaar hun 100-jarige vriendschap, maar de beide landen onderhouden al ruim vier eeuwen een warme vriendschap, benadrukten de regeringsleiders. "Heel erg bedankt voor de vriendschap in al die jaren", besloot Rutte zijn deel van de persconferentie. "Ik hoop de relatie voort te zetten, in welke hoedanigheid dan ook."

Het is al zo lang een traditie, dat zelfs de Kanselarij der Nederlandse Orden niet precies weet wanneer het begon: de lintjesregen. Vandaag kregen wederom duizenden mensen - 3375 om precies te zijn - een koninklijke onderscheiding, traditiegetrouw op de dag voor Koningsdag. Vier vragen over lintjes, en wie er wanneer voor in aanmerking komt.

Hoelang worden er al lintjes uitgereikt?

Sinds 1815, toen koning Willem I het zogenoemde decoratiestelsel instelde met in eerste instantie alleen de Militaire Willemsorde en de Orde van de Nederlandse Leeuw. Dat zijn twee hoge ridderorden die zelden worden uitgereikt.

In 1892 kwam daar de Orde van Oranje-Nassau bij, ingesteld door koningin Emma. Met afstand de meeste mensen ontvangen een koninklijke onderscheiding in die laatste ridderorde, die zes graden telt.

In 1994 werd het decoratiestelsel drastisch herzien door de Tweede Kamer, vooral om een helderder en opener systeem te krijgen.

De Kanselarij der Nederlandse Orden, de ambtelijke organisatie achter de in totaal ongeveer honderd koninklijke onderscheidingen en medailles, schrijft op de eigen website dat het fenomeen lintjesregen waarschijnlijk is overgewaaid uit het buitenland in het midden van de negentiende eeuw, onder koning Willem II. In andere landen werden al langer verjaardagen van staatshoofden of feestdagen aangegrepen om onderscheidingen uit te reiken. De koning reikte toen overigens zelf nog de lintjes uit. Tegenwoordig doet meestal de burgemeester dat.

Wanneer komt iemand in aanmerking voor een koninklijke onderscheiding?

Er is geen leeftijdsgrens aan verbonden en er zijn ook geen harde criteria, behalve dat iemand "iets bijzonders" gedaan moet hebben voor de samenleving, zo schrijft de Kanselarij. Als voorbeeld worden mensen genoemd die zich minimaal vijftien jaar als vrijwilliger hebben ingezet of mensen die via hun werk langdurig iets extra's doen voor de samenleving.

Vervolgens moet die persoon door iemand anders bij de gemeente voorgedragen worden. Daarna volgt er een maandenlange doorlichting. Zo bepaalt eerst een gemeenteambtenaar of de persoon überhaupt in aanmerking komt voor een voordracht bij de koning. Als dat het geval is, moeten er bewijzen en getuigenissen worden opgestuurd, die onderstrepen waarom diegene een koninklijke onderscheiding verdient. Daarna volgt "achter de schermen" een "uitgebreide advies- en besluitprocedure".

In die procedure spelen onder anderen de burgemeester, commissaris van de Koning en het zogenoemde Kapittel voor de Civiele Orden een rol, dat een eindadvies uitbrengt. Vervolgens neemt de minister dat advies in ontvangst, waarna een besluit over de voordracht wordt genomen. Als dat besluit positief is, zet de koning zijn handtekening en is de persoon benoemd in een ridderorde. Het hele proces kan zes maanden tot bijna een jaar duren.

Overigens bleek in 2015 de procedure niet helemaal waterdicht. Het lukte toen namelijk een presentator van tv-programma Rambam om via een lijst vol niet-bestaande projecten een lintje te krijgen. De Kanselarij deed vervolgens aangifte tegen het programma.

Wat krijgt iemand precies bij een lintje?

Een doosje met daarin de onderscheiding (een ridderkruis aan een lint) en een draaginsigne. Dit insigne kan iedere dag gedragen worden, bij voorkeur alleen op nette kleding. Ook wordt er een oorkonde uitgereikt en een brochure met daarin onder meer de voorschriften voor het dragen van de onderscheiding.

Alle koninklijke onderscheidingen worden gemaakt door zilversmeden van de Koninklijke Nederlandse Munt, sinds 1567 de maker van het Nederlandse muntgeld.

Wat gebeurt er met een lintje na overlijden?

Dan moet hij retour worden gestuurd naar de Kanselarij der Nederlandse Orden. Officieel is het lintje eigendom van de Staat en krijgt de ontvanger hem in bruikleen. Wel is er voor nabestaanden de mogelijkheid om het lintje langer in bruikleen te houden via het betalen van een borgsom. Ook de drager kan bij leven deze borgsom alvast betalen. Het gaat dan om het bedrag dat het kost om het lintje te maken. Meestal gaat het dan om een onderscheiding als Lid in de Orde van Oranje-Nassau; die kost zo'n 250 euro.

Voor het retourneren van de onderscheiding zijn volgens de Kanselarij, "verschillende redenen, waaronder het risico dat de onderscheiding na verloop van tijd als handelswaar wordt aangeboden". De oorkonde en het draaginsigne hoeft niet te worden teruggestuurd.

Veel mensen namen hun lintje vandaag trots in ontvangst, maar de Friese Piet de Haan weigerde:

"Ik denk dat we een probleem hebben", zei de Friese Piet de Haan toen hij in de gaten kreeg dat burgemeester Kramer van Noardeast-Fryslân op het punt stond hem een lintje op te spelden. Een onderscheiding in naam van de koning, die wilde hij namelijk niet.

De Haan legde meteen uit waarom. "Ik heb niks met het koningshuis. Ik vind het eigenlijk heel storend." Hij verbaasde zich er ook over dat de mensen die hem hadden opgegeven dat niet hadden ingezien.

De man uit Dokkum zou de onderscheiding krijgen voor zijn jarenlange vrijwilligerswerk voor de Historische Vereniging Noordoost-Friesland. Hij zat met familie en vrienden in de zaal in de veronderstelling dat hij kwam voor een vriend die een lintje zou krijgen. Totdat de burgemeester zijn loftuitingen over hém begon.

'Dolksteek'

De Haan sprak uit dat hij vereerd was met de waardering voor zijn werk. Maar om namens de koning daarvoor een lintje te krijgen, dat ging hem te ver: "Het is voor mij niet een eer. Het is een soort dolksteek."

De burgemeester zei zijn standpunt te respecteren. Hij benadrukte dat een lintje een middel is, en geen doel, en sloot af met nogmaals dankbaarheid uit te spreken voor het vrijwilligerswerk van De Haan.

Een compilatie van de lintjesregen, met de reactie van Piet de Haan:

De Britse koning Charles pakt vanaf volgende week zijn publieke taken weer op. Dat heeft Buckingham Palace bekendgemaakt. In februari legde hij zijn werk tijdelijk neer nadat artsen hadden ontdekt dat hij kanker heeft.

"Het medische team is zeer bemoedigd door de tot nu toe geboekte vooruitgang en blijft positief over het verdere herstel van de koning", laat een woordvoerder van het Koninklijk Huis weten. De medische behandeling is nog niet helemaal afgerond.

Welke vorm van kanker de koning heeft, is nooit bekendgemaakt. Het paleis gaf de afgelopen tijd weinig details vrij over de gezondheidstoestand van de koning. Wel is bekend dat de ziekte in een vroeg stadium werd ontdekt.

Bezoek aan kliniek

De eerste officiële gelegenheid van de 75-jarige Charles wordt een bezoek aan een kliniek van kankerpatiënten. Daar zal hij medische specialisten en patiënten ontmoeten. De komende weken heeft hij een aantal afspraken op de planning staan. Die zullen worden aangepast "om de risico's voor zijn verdere herstel tot een minimum te beperken".

In de verklaring kondigt het koningshuis ook aan dat het Britse koningspaar in juni de Japanse keizer en keizerin zal ontvangen.

Door klimaatverandering wordt Zuid-Azië al vroeg in het jaar getroffen door langere en hetere hittegolven. De gevolgen daarvan zijn nu ook te merken tijden de Indiase verkiezingen die vorige week zijn begonnen. Verdeeld over zeven stemdagen gaan Indiërs in verschillende delen van het land tot en met 1 juni naar de stembus. Meteorologen waarschuwen voor nog warmere stemrondes de komende weken.

Voordat de moesson in de zomermaanden verkoeling brengt kunnen temperaturen in Centraal-India hoog oplopen. Daar zijn Indiërs wel aan gewend. Ze passen hun werktempo erop aan en waar mogelijk ook de uren dat ze werken. Er zijn alleen grenzen aan het aanpassingsvermogen van het menselijk lichaam. In delen van India kwam de temperatuur afgelopen week boven de 42 graden uit, een warmte die nog zwaarder aanvoelt door een hoge luchtvochtigheid.

Die hitte lijkt impact te hebben gehad op de eerste verkiezingsronde waarin de meeste zetels te verdelen zijn. De opkomst viel 4 procent lager uit in vergelijking met de eerste verkiezingsfase in 2019. Dat gaat om bijna 8 miljoen mensen.

Stemhokjes langer open

Het zou beter zijn om de verkiezingen in de koelere maanden januari en februari te houden, zegt Roxy Mathew Koll van het Instituut of Tropical Meteorology tegen de Indiase nieuwswebsite The Wire. "Je ziet dat het weer nu toch wel invloed heeft op de opkomst", zegt Koll.

De lagere opkomst zette premier Modi meteen op scherp. Tijdens een verkiezingsbijeenkomst dit weekend riep hij Indiërs op toch vooral te gaan stemmen. "Denk aan onze militairen die ondanks de weersomstandigheden onze grenzen beschermen. Sneeuw, hitte of in de regen, ze staan voor ons land."

Tijdens de tweede verkiezingsronde die vandaag is gehouden blijven stemhokjes in Bihar en West Bengalen twee uur langer open dan normaal. De vraag is of deze maatregel de opkomst ook echt opkrikt.

Hitteplan

Volgens wetenschappers van World Weather Attribution worden extreme hittegolven op het Zuid-Aziatische subcontinent door klimaatverandering dertig keer meer waarschijnlijk in de toekomst.

Koll zegt dat de regio het ultieme voorbeeld is van wat de rest van de wereld kan verwachten op het gebied van klimaatverandering. "Tropische weersystemen ontwikkelen zich snel, zijn snel in beweging en klein, waardoor ze onvoorspelbaar zijn." Volgens Koll zijn daarom in de hele regio betere en meer detailleerde plannen nodig die inspelen op de gevolgen van extreem weer.

Officieel is er voor deze verkiezingen geen nationaal hitteplan. Er is dit jaar wel overleg tussen het Meteorologisch Instituut, het Nationale Rampenbureau en de verkiezingscommissie om burgers vooraf beter te kunnen voorlichten en extra maatregelen in te voeren. Dat merkte journalist Aathira Perinchery toen zij vandaag haar stem uitbracht in de deelstaat Kerala. "In mijn stemhokje stond er een ventilator en was er extra water aanwezig."

De omvang van de Indiase megaverkiezingen maakt inspelen op het weer met een eenduidig plan ook lastig. Want terwijl er in Tamil Nadu vandaag speciale stemhokjes staan gemaakt van kokosbladeren om de hitte tegen te gaan, moeten kiezers in Jammu en Kashmir rekeningen houden zware hagelbuien.

Stembiljet

Bij de stembusgang merken steeds meer Indiërs dus de gevolgen van klimaatverandering, maar in de verkiezingsprogramma's van partijen op het stembiljet is het thema nauwelijks terug te vinden. In het manifest van regeringspartij BJP staat bijvoorbeeld wel dat ze India "klimaatklaar" willen maken. Maar heel concreet zijn ze niet en de BJP is een van de weinige partijen die klimaat überhaupt benoemt.

"Politieke partijen worden nog steeds niet verantwoordelijk gehouden voor hun klimaatplannen door Indiase kiezers", zegt Koll. "Terwijl een groot deel van de bevolking te maken heeft met de gevolgen. Dat moet veranderen."

Voor de meeste Indiërs gaan deze verkiezingen vooral over onderwerpen die gevolgen hebben voor hun portemonnee. Zorgen over de hoge werkloosheid onder jongeren en tegelijk de hoop dat de economische groei aanhoudt onder een volgende regering domineren deze verkiezingen.

De financiële vergoeding voor zorgmedewerkers met long covid wordt toch verhoogd. De groep die al in aanmerking kwam voor een bedrag van 15.000 euro krijgt een aanvulling van 9010 euro. Het totale bedrag komt dus uit op 24.010, schrijft demissionair minister Helder van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) aan de Tweede Kamer.

Nu krijgen maar 425 zorgmedewerkers een financiële vergoeding, maar deze groep wordt uitgebreid. Niet alleen zorgmedewerkers die in de eerste coronagolf (van maart tot juni 2020) ziek werden krijgen een vergoeding. De regeling gaat ook gelden voor zorgpersoneel dat long covid opliep tussen juli en eind december 2020. Het is nog niet duidelijk hoe groot deze groep is.

De minister komt tegemoet aan een eis van een meerderheid van de Tweede Kamer van januari dit jaar. De Kamer vindt dat het kabinet ruimhartiger moet zijn voor zorgmedewerkers die hard hebben doorgewerkt in de tijd dat er ook nog nauwelijks mondkapjes voorhanden waren en toen chronisch ziek zijn geworden.

Onvoldoende

Ook de vakbonden hebben zich ingezet voor een betere financiële regeling en zijn in februari 2023 ook naar de rechter gestapt. De vakbonden vinden dat de staat medisch personeel onvoldoende heeft beschermd in het eerste jaar van de coronaepidemie.

Minister Helder heeft een paar maanden nodig gehad om tegemoet te komen aan de wens van de Kamer en geld te vinden. Ze zegt het "heel spijtig" te vinden dat sommige zorgmedewerkers ook hun "geliefde baan" in de zorg zijn verloren. De financiële vergoeding is bedoeld "als een gebaar ter erkenning van het ontstane leed", aldus de minister.

Het extra geld en de tegemoetkoming voor de nieuwe groep zorgmedewerkers met long covid kan niet meteen worden overgemaakt. Het verwerken van nieuwe aanvragen vergt voorbereidingstijd. De minister hoopt dat voor de zomer geregeld te hebben.

De Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) heeft vanmiddag in Franeker een explosief gevonden. Het explosief werd gevonden in de buurt van het Kaatsmuseum, waar vannacht een plofkraak was.

De plofkraak was rond 03.30 uur. De geldautomaat die doelwit was, zat aan de buitengevel van het pand van het Kaatsmuseum, dat volledig is gewijd aan de Friese sport.

Volgens omwonenden klonk er een enorme knal. "De alarmlichten van allemaal auto's gingen af. Ik dacht: dit is geen vuurwerk", zei een bewoner vanochtend. Door de explosie werd de geldautomaat uit de muur geblazen en raakte de gevel flink beschadigd.

Explosief gevonden bij scooter

In het onderzoek naar de plofkraak werd rond 15.30 uur het explosief gevonden in de Pim Mulierstraat, op enkele minuten afstand van het museum. De EOD heeft het explosief inmiddels veiliggesteld en meegenomen, meldt Omrop Fryslân.

"Uit onderzoek moet nog blijken of er een verband is met de plofkraak", aldus de politie. Volgens de politie lag het explosief bij een scooter. De EOD was vanochtend al bij het museum voor onderzoek. De daders zijn voortvluchtig. Het is volgens de politie onduidelijk of ze iets buit hebben buitgemaakt.

Voorzitter Bram Bonnema van het Kaatsmuseum ging vannacht meteen naar het museum toe. "Dit is zinloze vernieling", zei hij toen. "Achter de geldautomaat zit een vitrine met kaatsprijzen. Ik maak me grote zorgen om hoe het er van binnen uitziet." Het Kaatsmuseum is het oudste sportmuseum van Nederland.

Lange tijd mocht de voorzitter het pand niet in, maar nadat het politieonderzoek was afgerond mocht hij naar binnen. "De tranen sprongen in mijn ogen", zei hij.

Eerder dacht Bonnema nog dat het museum een paar dagen dicht zou zijn, maar nu denkt hij dat het wel weken duurt.

Ieder jaar wordt bij ongeveer tien mensen in Nederland de neus geamputeerd vanwege kanker. Doorgaans krijgt dat niet veel bekendheid, maar nu presentatrice Dieuwertje Blok ermee naar buiten komt dat ook zij zo'n ingreep moet ondergaan, maakt dat veel los. Lotgenoten weten hoe groot de impact van de operatie is, maar ook dat je met een prothese de draad weer op kunt pakken.

Toen Blok hoorde dat er misschien een deel van haar neus af moest, werd ze overvallen door sombere gedachten. "Als dat moet, dan weet ik eigenlijk niet of ik nog wil leven", vertelt ze in de Volkskrant. "Niet dramatisch, maar meer van: oké, ik heb 66 jaar een leuk leven gehad en ik weet niet of de rest van mijn leven nog genoeg kwaliteit heeft als ik zo door moet."

Inmiddels heeft de presentatrice zich verzoend met de noodzaak van de operatie en heeft ze zich voorgenomen het beste ervan te maken. Daarvoor heeft ze via een patiëntenvereniging contact gezocht met een lotgenoot, Jomaro Kooke. "Ze wilde weten wat haar te wachten staat. Daar kunnen we antwoord op geven. Niet op medische vragen, daar is de arts voor."

Kooke onderging dezelfde operatie in 2020 en hij herinnert zich de schok toen hij hoorde dat hij zijn neus zou verliezen:

Zijn eigen verhaal begon met een puistje aan de binnenkant van zijn neus. "Geen enkele zalf hielp. Toen kwam ik bij de KNO-arts terecht en die zei dat het kanker kon zijn." Er volgden 27 bestralingsbehandelingen, maar de tumor werd niet kleiner. Uiteindelijk kon alleen een neusamputatie uitzaaiingen nog voorkomen.

"Het is mogelijk om weer prettig door het leven te gaan, maar je hebt tijd nodig om het te laten bezinken", zegt hij nu tegen de NOS.

Kooke krijgt iedere drie maanden een nieuwe neusprothese, omdat die slijt door de lijm waarmee hij wordt opgeplakt. "Er zijn ook magneetneuzen, die gaan langer mee, maar daarvoor moet je een implantaat hebben in je bovenkaak."

Van zijn prothese is bijna niets te zien. "Maar ik voel hem de hele dag zitten. Zoenen is niet meer zoals het was, want mijn bovenlip staat zo strak. Omdat het geplat is daarboven, beweegt de bovenlip niet lekker mee."

Ruiken en ademen is geen probleem. Vliegen ook niet en zwemmen lukt ook wel, zolang hij niet onder water gaat. "Dan loop je gelijk vol, want hij is niet dicht te knijpen. Dus het verandert wel wat in je leven, maar het zijn wel dingen waar je mee kan leren omgaan. Dat kost voor de een meer tijd dan voor de ander."

Petra Verdouw van de Patiëntenvereniging Hoofd-Hals (PVHH) heeft jarenlang veel patiënten geholpen en ziet hoe ingrijpend het is. "Enorm impactvol. Dat geldt eigenlijk voor alle vormen van hoofd-halskanker. Zo'n operatie doet wat met je uiterlijk. Dat krijg je erbij, naast de angst die je bij kanker ook hebt: blijf ik wel leven?"

Wat betreft Verdouw zou in een perfecte wereld het uiterlijke aspect van een neusamputatie helemaal niet moeten meetellen, niet voor de persoon zelf en niet voor de buitenwereld. "Iedereen zou blij en trots moeten zijn dat iemand het heeft overleefd. We leven in een maatschappij waarin uiterlijk heel belangrijk is, maar dat zou niet zo moeten zijn."

Huis-, tuin- en keukenkwaaltje

Ze heeft ervaren dat niet iedereen die dit overkomt er hetzelfde mee omgaat. "Er is een groep mensen met wie het prima gaat, die doorgaan met leven. Maar er is ook een groep die zich alleen voelt. Juist die mensen halen ontzettend veel steun uit lotgenotencontact. Eindelijk is er iemand die me begrijpt, hoor ik vaak."

De patiëntenvereniging doet overigens meer dan lotgenoten met elkaar in contact brengen. Zo is er bijvoorbeeld een voorlichtingscampagne om mensen te manen op tijd naar de huisarts te gaan als iets ogenschijnlijk kleins niet overgaat.

"Het begint altijd met een huis-, tuin- en keukenkwaaltje, een wondje, een knobbeltje op de neus. Wij roepen mensen op: als zoiets na drie weken niet weggaat, ga dan naar een arts. Hoe sneller je erbij bent, hoe beter."

De ziekenhuiszorg in Nederland dreigt de komende jaren vast te lopen, omdat er steeds meer patiënten zijn die meerdere ziektes tegelijk hebben. Gebrekkige samenwerking tussen medisch specialisten onderling, de snelle vergrijzing van de bevolking en de complexe financiering van het zorgsysteem versterken deze tendens.

Artsen werken nu aan oplossingen, maar de uitvoering daarvan stuit op bureaucratische obstakels. De impasse leidt tot versnipperde zorg en kan calamiteiten veroorzaken, bijvoorbeeld door medicatiefouten.

Dat blijkt uit een inventarisatie van de gezamenlijke onderzoeksredactie van de NOS en Nieuwsuur, die daarvoor sprak met zeven wetenschappelijke beroepsverenigingen van medisch specialisten, artsen en hoogleraren.

De conclusie is dat met name de demografische verandering van de bevolking tot en met 2040 leidt tot een overweldiging van het huidige ziekenhuissysteem. Nu hebben al 5,7 miljoen mensen twee of meer chronische aandoeningen. In 2040 zullen dat er 6,6 miljoen zijn, stelt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.

Het grootste deel van die patiënten zal bij ziekenhuizen aankloppen. Het gaat vaak om ouderen die meerdere ziektes tegelijk hebben. Nog niet gepubliceerde cijfers van de Noordwest Ziekenhuisgroep in Alkmaar die de onderzoeksgroep inzag, bevestigen het groeiend beslag dat patiënten met meerdere ziektes leggen op de zorgcapaciteit.

Uit eerder onderzoek van de NOS en Nieuwsuur bleek al dat de zorg structureel dreigt vast te lopen doordat patiënten onnodig in het ziekenhuis terechtkomen. De onderzoeksredactie heeft nu uitgezocht of ziekenhuizen de verwachte toestroom van patiënten met meerdere ziekten, die wél in het ziekenhuis thuishoren, aankunnen. Ook daar blijkt het systeem niet meer op toegerust.

"De zorg is nu ingericht op de behandeling van één specifieke ziekte", zegt hoogleraar interne geneeskunde Barbara van Munster. "En de specialist is opgeleid om die behandeling zo goed mogelijk te doen."

De financiering van de zorg houdt deze werkwijze volgens Van Munster in stand. Het systeem is ingesteld op de bekostiging van behandelingen van één ziekte zoals kanker, waar 'multidisciplinaire overleggen' wel gefinancierd zijn, maar niet op patiënten met meerdere aandoeningen.

Dit vormt een tikkende tijdbom onder de toegankelijkheid van ziekenhuiszorg. Want juist deze zieken zullen de komende jaren de meest voorkomende ziekenhuispatiënt worden. "De huisarts behandelt een groot deel van de aandoeningen", zegt Van Munster. "Maar als men meerdere aandoeningen heeft, en ik bedoel drie, vier, vijf, dan komen ze in het ziekenhuis terecht."

Aanslag op ziekenhuiscapaciteit

Bij de Noordwest Ziekenhuisgroep in Alkmaar heeft arts-onderzoeker Ursula de Ruijter inzichtelijk gemaakt hoeveel beslag zo'n type patiënt legt op de totale capaciteit van een ziekenhuis. Van de 140.000 patiënten die in 2019 een polikliniek in Alkmaar bezochten, had slechts een kwart van hen meerdere ziekten tegelijkertijd. Maar bijna de helft van alle consulten ging op aan deze groep. Volgens hoogleraar Van Munster is deze casus representatief voor de rest van Nederland.

In deze video laat Ursula de Ruijter zien hoeveel capaciteit nodig is voor één patiënt met meerdere aandoeningen.

Voorbeelden van samenwerking tussen artsen bij patiënten met meervoudige problemen zijn gering, maar bestaan wel. In het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch maken internisten, klinisch geriaters, longartsen, cardiologen en ziekenhuisartsen elke ochtend op een speciale afdeling gezamenlijk een behandelplan voor complexe patiënten.

Ook hier spelen financieringsproblemen, maar die zijn tijdelijk opgelost omdat de vakgroepen van deze medisch specialisten een deel van hun budget hebben ingeleverd. Daardoor konden specifiek opgeleide ziekenhuisartsen aan de slag om patiënten juist breder te onderzoeken en de dagelijkse overleggen tussen specialisten te begeleiden.

Succesvol alternatief

Klinisch geriater Esther Cornegé toont een wetenschappelijke publicatie met de resultaten. "De opnameduur is twee dagen korter en de patiënttevredenheid is ook erg goed. Daarnaast bezoeken patiënten minder artsen omdat door de samenwerking het aantal onderlinge verwijzingen is gehalveerd."

Dit programma landelijk invoeren blijkt echter lastig. Cornegé ondervindt in haar rol als voorzitter van de beroepsvereniging voor klinisch geriaters veel terughoudendheid bij zorgbestuurders en zorgverzekeraars. Financieel vindt men het riskant.

Niet alleen financiering is een obstakel. "Je merkt aan alles dat het huidige denken nog heel erg ziektegericht is, waarbij er onvoldoende aandacht is voor het feit dat een steeds groter deel van de bevolking meer dan één ziekte heeft", zegt Robin Peeters, hoofd interne geneeskunde Erasmus MC en eveneens pleitbezorger van samenwerking.

Die blinde vlek is ook zichtbaar in het Integraal Zorgakkoord, in wezen de blauwdruk voor hoe de toekomstige Nederlandse zorg moet worden ingericht. Maar de patiënten die lijden aan meerdere ziekten worden slechts drie keer zijdelings genoemd. Afspraken over betere samenwerking tussen medisch specialisten zijn geen thema.

Peeters ervaart als voorzitter van de Nederlandse Internisten Vereniging hoe gebrek aan aandacht steun in de weg staat. Al vijf jaar probeert hij bij de Nederlandse Zorgautoriteit en Zorgverzekeraars Nederland (ZN) financiering te regelen om tot een betere samenwerking tussen medisch specialisten te komen. Zonder vergoedingen kunnen de overleggen voor ziekenhuizen financieel niet uit.

Verspilde tijd

Voordat verzekeraars zulk overleg vergoeden, willen zij zwart op wit zien dat de gesprekken nut hebben. Daar wil Peeters pilots voor opzetten, maar hij ervaart bij de zorgverzekeraars weinig bereidheid tot hulp. Die spreken dat tegen en stellen dat het aan Peeters is om met een concreet onderzoeksplan te komen. "Dit plan hebben we nog niet ontvangen."

"Zo verspillen we met z'n allen kostbare tijd", zegt Peeters. "Een compleet uitgewerkte business case is een utopie in deze fase." Vanwege het dreigende zorginfarct benadrukt hij de urgentie om nu te testen wat wel of niet werkt. "We moeten dit nu echt samen oppakken. Het zorgstelsel barst bijna uit zijn voegen, dus we kunnen ons niet permitteren af te wachten tot we de getallen hebben."

Tegen de verwachting in is het vandaag redelijk rustig gebleven op de Nederlandse wegen. Vanwege het begin van de meivakantie verwachtte de ANWB grote drukte, maar die bleef uit. Mogelijk vieren vakantiegangers morgen eerst nog Koningsdag voordat ze vertrekken.

Volgens een woordvoerder van de ANWB leek het vandaag op een "reguliere vrijdagspits" en is het hoogtepunt alweer achter de rug. "Misschien hebben mensen rekening gehouden met de voorspelde drukte."

De meivakantie duurt dit jaar op alle scholen van zaterdag 27 april tot en met zondag 5 mei. Voor veel Nederlanders is de maand mei een populaire periode om op vakantie te gaan; het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC) berekende dat ongeveer een op de vijf Nederlanders van plan is om weg te gaan.

Het 16-jarige meisje dat afgelopen dinsdag in het centrum van Amsterdam uit een woning viel en daardoor overleed, is uitgegleden. De recherche heeft verschillende scenario's onderzocht en concludeert dat er geen strafbare feiten zijn gepleegd.

De twee 16-jarige jongens die eerder werden aangehouden, zijn geen verdachten meer. De twee renden weg bij het pand toen ze de politie zagen aankomen. Kort daarna werden ze aangehouden, maar ze kwamen al snel weer vrij.

De politie ontving dinsdagavond laat een melding over een groep jongeren die een toegangsdeur van het pand aan de Geldersekade hadden geforceerd en naar binnen waren gegaan. Toen de agenten aankwamen, troffen ze het meisje zwaargewond aan. Ze werd op straat gereanimeerd. In het ziekenhuis overleed ze later aan haar verwondingen.

Oud-SGP-leider Kees van der Staaij gaat naar de Raad van State. Hij wordt staatsraad in de afdeling advisering, die de regering en het parlement adviezen geeft over wetgeving en bestuur.

De jurist Van der Staaij zat tot de verkiezingen van vorig jaar 25 jaar in de Tweede Kamer voor de SGP. Meer dan de helft van die tijd was hij ook fractievoorzitter. Met zijn precieze manier van formuleren gold hij lange tijd als het staatsrechtelijk geweten van de Kamer. Toen hij afscheid nam, was hij het langstzittende Tweede Kamerlid.

Al eerder bij Raad

Van der Staaij is sinds begin dit jaar namens het kabinet 'gezant maritieme maakindustrie'. Dat is geen voltijdsbaan. Of hij die functie gaat combineren met zijn baan bij de Raad van State, is nog niet duidelijk.

Voordat Van der Staaij in de Kamer kwam, werkte hij ook al bij de Raad van State. Toen was hij jurist bij de afdeling bestuursrechtspraak.

Rederij Seatrade betaalt het Openbaar Ministerie (OM) een bedrag van ruim 2,6 miljoen euro vanwege het illegaal laten slopen van schepen in het buitenland. Ook twee bestuurders betalen mee aan het bedrag. Het gaat om een zogenoemde transactie, die is bedoeld om te voorkomen dat het bedrijf verder wordt vervolgd.

De Nederlandse rederij en de bestuurders lieten vier schepen slopen op stranden in India, Bangladesh en Turkije. Daarmee werden Europese regels overtreden. Die houden onder meer in dat gevaarlijk afval niet mag worden vervoerd naar landen zoals India.

Schepen die op eigen kracht naar zo'n sloopstrand varen bevatten grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen, zoals bunkerolie, smeerolie en asbest. Daardoor is de sloop slecht voor het milieu en de mensen die op de sloopstranden werken.

Toen de schepen in 2012 de haven van Rotterdam verlieten, was al duidelijk dat ze illegaal in het buitenland gesloopt zouden worden.

Seatrade betaalt niet alleen het miljoenenbedrag om verder vervolging te voorkomen; de rederij heeft ook nog een schikking getroffen met het OM van 3 miljoen euro. Dat is volgens het OM het bedrag dat de rederij aan de sloop zou hebben verdiend.

Spijt

In 2018 legde de rechtbank van Rotterdam al boetes op aan de rederij en de bestuurders. Seatrade ontkende dat er opzet in het spel was en ging in hoger beroep. Twee jaar later werd het vonnis vernietigd door het gerechtshof in Den Haag, omdat er twijfels waren over de onpartijdigheid van een rechter.

De directie van Seatrade erkent dat de schepen naar India, Bangladesh en Turkije zijn gebracht en dat daarbij de regels zijn overtreden. De rederij heeft spijt van die keuze en zegt zich in de toekomst aan de regels te zullen houden.

Door de transactie en de schikking te betalen, ontloopt de rederij een nieuwe strafzaak.

Een baby die afgelopen weekend in de Gazaanse grensstad Rafah werd geboren nadat haar moeder was omgekomen bij een Israëlische luchtaanval is gisteren overleden. Dat heeft haar oom bekendgemaakt.

Sabreen al-Sheikh werd na een keizersnede op de wereld gezet, nadat haar ouders en zusje van vier werden gedood in hun huis. Hulpverleners wisten dat de moeder zwanger was en hadden de lichamen van de slachtoffers meegenomen naar het ziekenhuis.

Sabreen was 30 weken oud en was er niet goed aan toe bij de geboorte. Ze heeft al die dagen in een couveuse gelegen op de intensive care van een ander ziekenhuis. Het baby'tje is meteen na haar overlijden begraven naast haar ouders.

Helemaal weggevaagd

"We waren aan deze baby gehecht op een rare manier", zegt haar oom Rami al-Sheikh tegen persbureau AP. "God had ons iets afgenomen, maar Hij had ons ook iets gegeven. Nu heeft Hij ze allemaal tot zich genomen. Het gezin van mijn broer is helemaal weggevaagd. Het is gewist uit het bevolkingsregister. Er is geen spoor meer van hen over."

Op de dag dat het gezin van Sabreen werd gedood, zijn volgens de lokale autoriteiten nog zeker zeventien kinderen omgekomen in Rafah door Israëlische bombardementen.

Volgens het Gazaanse ministerie van Gezondheid, dat onder leiding staat van Hamas, zijn ruim 34.000 Palestijnen omgekomen tijdens de huidige oorlog in Gaza. Twee derde van de slachtoffers zou vrouw of kind zijn. Het Israëlische leger zegt dat het zo'n 13.000 Hamas-strijders heeft gedood.

PVV-leider Wilders verwacht dat Europese partijen die lijken op de PVV een zelfde overwinning gaan behalen als zijn eigen partij bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen. In zijn toespraak op de Conservative Political Action Conference (CPAC) in Hongarije zei hij dat kiezers genoeg hebben van "de politiek van open grenzen en massa-immigratie".

Naar de speech van Wilders werd door veel mensen met belangstelling uitgekeken. Zou Wilders voor zijn politieke partners in de kabinetsformatie te ver gaan met zijn teksten of niet?

Wilders maakte meteen aan het begin van zijn verhaal een eind aan alle twijfel:

"Ik richt mij even tot de Nederlandse journalisten", zei hij. "Die denken dat ik met uitspraken de onderhandelingen in gevaar ga brengen. Maar dat zal ik niet doen. Een grote partij zijn brengt grote verantwoordelijkheid met zich mee." Hij zei dat hij hoopt dat de onderhandelingen met VVD, NSC en BBB slagen.

In het vervolg van zijn toespraak waarschuwde hij voor toekomstige immigratie vanuit Afrikaanse landen, wokisme en cultuurrelativisme. Invloeden waarvan hij vindt dat die een gevaar zijn voor de "joods-christelijke" culturen en samenlevingen van Europese landen. Hij adviseerde de politici in de zaal ook deze agenda te kiezen en daar "stop" tegen te zeggen. "Dan vinden de kiezers de conservatieve partijen vanzelf."

Trump en Orbán

CPAC is een bijeenkomst van ultraconservatieve politici uit de hele wereld, naar het voorbeeld van de CPAC in de Verenigde Staten. Oud-president Trump sprak zijn politieke vrienden in Hongarije toe via een videoboodschap. De Hongaarse premier Orbán was de gastheer van het evenement.

De conferentie kreeg vooraf al veel media-aandacht. Bepaalde journalisten werden geweigerd omdat ze volgens de organisatie "te woke" zijn. Ook de NOS was niet welkom binnen. De toespraken op de conferentie waren wel te volgen via een livestream.

Andere sprekers waren feller dan Wilders en spraken over een strijd tegen "immigratie en globalisten uit Washington en Brussel". Ook de omstreden omvolkingstheorie kwam aan de orde. Volgens die nooit bewezen aantijging is de komst van niet-westerse migranten een bewust plan van de overheid, met als doel het vervangen van de oorspronkelijke westerse bevolking.

Bijna alle Nederlandse burgemeesters spreken zich in een open brief uit tegen opkomend antisemitisme. De brief, die door de gemeente Amsterdam wordt gedeeld, is ondertekend door 331 burgemeesters. "Het recent opgelaaide antisemitisme houdt verband met de geweldsexplosie in het Midden-Oosten", schrijven ze, doelend op de oorlog in de Gazastrook.

De burgemeesters schrijven dat antisemitisme na de Tweede Wereldoorlog nooit is weggeweest, en al in de jaren voor de terreuraanval van Hamas op 7 oktober vorig jaar vaker de kop op stak. Antisemitisme is daarom "geen incident" maar "een eeuwenoude vorm van racisme die, als we niets doen, van generatie op generatie wordt doorgegeven", staat in de brief.

Geen leuzen gebruiken

Na 7 oktober is het antisemitisme nog meer toegenomen, stellen de burgemeesters. "Online, op straat, in de klas, op de sportvereniging en bij onze universiteiten en hogescholen: overal ervaren Joodse stad-en dorpsgenoten anti-Joodse intimidatie en agressie."

De ondertekenaars zeggen te "gruwen" van burgerdoden in Gaza en benadrukken dat kritiek op de Israëlische regering geen antisemitisme is. "Maar Joodse mensen verantwoordelijk houden voor het handelen van die regering, alleen omdat zij Joods zijn, is dat wel. Joodse mensen intimideren, uitschelden of zelfs fysiek aanvallen is antisemitisch en strafbaar. Wij staan pal voor de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om te demonstreren, maar wij accepteren geen antisemitisme", klinkt het.

De burgemeesters zeggen de brief niet niet alleen als wetshandhavers te schrijven, maar ook als "eerste burgers" van hun gemeenten. "In die rol roepen wij onze medeburgers op om rekening te houden met elkaar. Om niet de grenzen van het toelaatbare op te zoeken. We vragen onze medeburgers om geen leuzen te gebruiken die anderen kwetsen en intimideren. Om geen ongepaste vergelijkingen met de Holocaust of het nazisme te maken die overlevenden intens veel pijn doen."

Protest Holocaustmuseum

Daarom roepen de briefschrijvers op tot verzet "tegen elke vorm van discriminatie en racisme.". Ze merken op dat in alle Nederlandse steden en dorpen vrijwilligers bezig zijn met de voorbereidingen voor de herdenking en Bevrijdingsdag op 4 en 5 mei. "Wij roepen al onze inwoners op om respect te hebben voor die belangrijke en waardevolle traditie."

Bij de Nationale Dodenherdenking op 4 mei op de Dam in Amsterdam is dit jaar minder publiek welkom en alle bezoekers worden gefouilleerd. Aanleiding is de toegenomen spanning in de maatschappij en een grote actiebereidheid, zei burgemeester Halsema daarover.

Vorige maand werd de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in de hoofdstad verstoord door protestacties, waarbij volgens verschillende getuigen ook antisemitische leuzen te horen waren.

Elf burgemeesters ontbreken

Nederland kent in totaal 342 gemeenten. De burgemeesters van onder andere Bergeijk, Den Helder, Dronten, Edam-Volendam, Gemert-Bakel, Horst aan de Maas, Roerdalen, Someren, Teylingen, Zaanstad en Zeewolde hebben de brief niet ondertekend.

De redenen voor het niet tekenen van de verklaring lopen uiteen, blijkt een inventarisatie van persbureau ANP. Zo laat burgemeester De Boer-Beerta van de gemeente Roerdalen weten dat het haar vaste beleid is om nooit uiting, via statements, vlaggen of donaties, te geven aan standpunten ten aanzien van bepaalde bevolkingsgroepen. "Dit om maximale neutraliteit te borgen en stigmatisering te voorkomen."

Burgemeester Palmen van Horst aan de Maas noemt het vanzelfsprekend dat hij tegen antisemitisme is, maar zegt zich niet verbonden te voelen met "de wijze waarop daar op deze manier uiting aan wordt gegeven".

Ook de gemeente Zaanstad geeft aan "voor vrede en veiligheid voor alle mensen" te pleiten en verbinding te zoeken "met iedere inwoner". Burgemeester Breuer van het Zuid-Hollandse Teylingen heeft zelf een brief geschreven om haar eigen woorden te kunnen kiezen.