NOS Nieuws - Algemeen

De onderhandelingen op de klimaattop in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe verlopen moeizaam. Vandaag arriveren klimaatministers van de deelnemende landen en beginnen de politieke discussies. Volgens de agenda moet er vrijdag een akkoord liggen, maar het is niet uitgesloten dat de top uitloopt. Zeker op de grote dossiers is nog weinig vooruitgang geboekt.

Het centrale thema dit jaar is geld. En dan vooral de financiële steun van rijke aan arme landen. Leningen en giften moeten arme landen in staat stellen zich te beschermen tegen klimaatverandering en hun uitstoot te verminderen. Maar wie gaat er betalen? Europese landen wijzen vooral naar Arabische landen als dwarsliggers, met name het rijke Saudi-Arabië. Zij hoeven nog niet mee te betalen aan de klimaatsteun die nu al jaarlijks 100 miljard dollar bedraagt en zouden dit graag zo houden.

De huidige betalers willen dat eerst meer landen duidelijk maken wat ze tegen klimaatverandering gaan doen, voordat het gaat over hogere bedragen. Maar voor arme en opkomende landen is het juist lastig toezeggingen te doen zolang er geen duidelijkheid is over de financiële steun.

Toch zijn er rond 'het geld' ook stapjes gezet. Zo gaf China meer informatie over de toegezegde steun en lijkt het bereid meer bij te dragen. Al is het zeer onwaarschijnlijk dat China akkoord gaat met een verplichting.

Echte aanpak

De discussies over de echte aanpak van klimaatverandering zitten intussen muurvast. Er zijn weinig signalen dat landen meer willen doen dan vorig jaar werd afgesproken in Dubai. Toen beloofden ze dat er in 2030 drie keer zoveel hernieuwbare energie wordt opgewekt.

Ook Sophie Hermans, minister van Klimaat en Groene Groei, is in Bakoe. Met haar Deense ambtgenoot onderhandelt ze namens de Europese Unie. Dat gaat over een minder controversieel onderwerp: de vorming van een internationale markt voor koolstofkredieten.

Vorige week werd daarover al een gedeeltelijk akkoord bereikt. Maar het moet ook nog mogelijk worden dat landen verhandelde kredieten meetellen voor het halen van hun doelen.

Invloed Amerikaanse verkiezingen

De gevolgen van de verkiezing van Donald Trump tot Amerikaans president lijken op deze top nog niet zo groot. De Amerikaanse delegatie is nog gestuurd door de huidige president Biden en probeert de top te laten slagen.

Het is wel de verwachting dat Trump straks uit het klimaatakkoord van Parijs stapt. Dat deed hij ook in 2016, tijdens zijn vorige ambtstermijn. "Dit betekent niet het einde van onze strijd voor een schonere, veiligere planeet", benadrukte de Amerikaanse klimaatgezant John Podesta aan het begin van de top.

Dit optimisme zal niet kunnen voorkomen dat de VS waarschijnlijk veel minder gaat bijdragen aan klimaatfinanciering. Maar volgens ingewijden waren de verwachtingen al niet hooggespannen. Zelfs onder president Biden betalen de Verenigde Staten relatief weinig.

'Geschenk van God'

Of er aan het einde van de top een akkoord ligt, hangt ook af van Azerbeidzjan. Het gastland van de top heeft een belangrijke rol als voorzitter, bijvoorbeeld bij het bepalen van de agenda en het in goede banen leiden van de onderhandelingen. Maar doordat Rusland andere kandidaten blokkeerde, kreeg Azerbeidzjan de top laat toegewezen en had het weinig tijd om zich voor te bereiden.

Verder had het land geen grote reputatie in de klimaatdiplomatie. In deze tweede week zullen de diplomaten moeten bewijzen dat ze resultaat kunnen boeken. Daarbij werden ze tot dusver voor de voeten gelopen door hun eigen president Alijev. In een toespraak noemde hij de olie en het gas in de Azerbeidzjaanse bodem een "geschenk van God" en schoffeerde hij Nederland en Frankrijk door ze "neokoloniaal" te noemen. Vooral Frankrijk reageerde woedend en trok de minister terug die zou onderhandelen.

Wopke Hoekstra, Eurocommissaris voor Klimaat, noemde de uitspraak "weinig behulpzaam". Azerbeidzjan zou zich in de ogen van Hoekstra moeten concentreren op klimaatverandering en meningsverschillen met individuele landen er niet bij moeten betrekken.

Klimaattoppen in oliestaten

Er klonk ook meer fundamentele kritiek op de keuze voor het gastland en de omvang van de klimaattop. Het is hoog tijd om deze toppen anders op te zetten, staat in een open brief van onder meer oud-VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon. Zo zou de top alleen nog mogen worden georganiseerd door landen die serieuze plannen maken om afscheid te nemen van fossiele brandstoffen en daar ook werk van maken.

Ook zouden er meer, maar veel kleinere toppen moeten plaatsvinden, waarop echt wordt gewerkt aan oplossingen.

Zeker de laatste tien jaar groeide de klimaattop enorm, blijkt uit een inventarisatie. Dit jaar registreerden ruim 65.000 gedelegeerden zich. Vorig jaar in Dubai waren het er zelfs nog 15.000 meer. Het leeuwendeel doet niet mee aan de onderhandelingen.

Twee mannen hebben vorige maand ingebroken op het terrein van Windsor Castle, ten westen van Londen. De Britse koninklijke familie verblijft daar regelmatig.

De inbrekers stalen een pick-uptruck en een quad uit een van de bijgebouwen. Dat bevestigt de politie aan Britse media na berichtgeving van The Sun.

De gemaskerde inbrekers zouden een gestolen vrachtwagen hebben gebruikt om door een hek heen te breken. Vervolgens reden ze weg met de twee gestolen voertuigen, meldt de Britse krant. Er is nog niemand opgepakt.

Koning Charles en koningin Camilla waren tijdens de inbraak niet in het kasteel aanwezig. Prins William, prinses Catherine en hun kinderen zouden wel in hun woning op het landgoed zijn geweest, Adelaide Cottage.

Kruisboog

Het is niet de eerste keer dat iemand het landgoed van de koninklijke familie binnendringt. Drie jaar geleden, op eerste kerstdag 2021, wist een man met een kruisboog over het hek van Windsor Castle te klimmen. Hij was van plan om koningin Elizabeth te doden. De 21-jarige Brit kreeg daar vorig jaar negen jaar cel voor.

Koningin Elisabeth overleed in september 2022. Ze werd begraven in de koninklijke crypte in St George's Chapel in Windsor Castle.

Op een biologische kippenboerderij in Putten (Gelderland) is vogelgriep vastgesteld. Het is de eerste uitbraak in Nederland in bijna een jaar, meldt het ministerie van Landbouw.

Om verspreiding van het virus te voorkomen worden de 23.000 kippen op het bedrijf afgemaakt. Dat gebeurt door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.

De dertien pluimveebedrijven die binnen drie kilometer van het besmette bedrijf liggen worden extra goed in de gaten gehouden. Verder geldt er voor de wijde omgeving een vervoersverbod en een ophokplicht.

"Dat dit vroeg of laat zou gebeuren, wisten we, maar het blijft ingrijpend", aldus landbouwminister Wiersma. Ze spreekt van een zware klap voor de pluimveehouder.

Geen landelijke ophokplicht

De laatste besmetting op een pluimveebedrijf was op 1 december vorig jaar, eveneens in Putten. Destijds werden er 110.000 dieren afgemaakt. Afgelopen zomer werd het virus nog vastgesteld in Bad Bentheim, net over de grens in Duitsland.

Er is op dit moment geen reden voor een landelijke ophokplicht, zegt het ministerie. Een jaar geleden gebeurde dat wel, nadat de ziekte was opgedoken op een zorgboerderij. De maatregel werd in april in heel het land ingetrokken.

7 miljoen dieren

De huidige variant van de vogelgriep ontstond in de jaren 90 op een pluimveebedrijf in China en kwam via wilde vogels naar Europa. Vanaf 2021 was er in het Europese continent een flinke toename van het aantal uitbraken. Daardoor moesten alleen al in Nederland zo'n 7 miljoen dieren worden gedood.

De afgelopen jaren is het virus ook opgedoken bij andere boerderijdieren, zoals koeien. Daarnaast zijn er besmettingen vastgesteld bij onder meer vossen, pinguïns en tijgers. Vorige maand was er het nieuws dat in dierentuinen in Vietnam bijna vijftig tijgers en drie leeuwen een besmetting niet hadden overleefd.

Het virus verspreidt zich door direct contact, door de lucht of via bijvoorbeeld vogelpoep. Roofvogels en -dieren kunnen besmet raken als ze vogels eten die ziek zijn of dood zijn gegaan aan vogelgriep. Een besmetting bij mensen komt maar weinig voor en verloopt meestal mild, meldt het RIVM.

In Finland begon deze zomer een kleinschalige vaccinatiecampagne tegen de vogelgriep. Het land had voor 10.000 mensen vaccins ingekocht. Het middel werd aangeboden aan mensen die veel in aanraking komen met dieren.

We maakten twee jaar geleden deze uitlegvideo over vogelgriep:

Binnen de Europese Unie is niet eensgezind gereageerd op de berichten dat de VS toestemming gaat geven aan Oekraïne om Amerikaanse langeafstandsraketten in te zetten in Rusland. Een reeks landen, waaronder Nederland, reageert positief. Maar de Hongaarse en Slowaakse regering zijn uiterst kritisch.

Het nieuws is nog niet bevestigd door de regering-Biden, maar alles wijst erop dat de president zijn bondgenoot groen licht geeft voor raketaanvallen ver over de Russische grens. Gisteren werd het nieuws door Amerikaanse media al gemeld op basis van hooggeplaatste functionarissen.

Minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken zegt dat Nederland er al langer voor pleit dat Oekraïne de geleverde wapens op Russisch grondgebied mag gebruiken. "Dat is tenslotte het grondgebied van de agressor."

Wel baalt hij ervan dat het nieuws uitgelekt is. "Liever had ik gehad dat het een verrassingseffect voor de Russen was geweest", zei hij voor aanvang van een vergadering met collega's uit de EU in Brussel.

'Belangrijk besluit'

Ook vanuit Frankrijk en Duitsland klinken positieve geluiden. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Baerbock noemt het een belangrijk besluit. Ze benadrukt daarbij dat het geen verandering van strategie is, "maar een intensivering van wat we al deden".

Frankrijk, dat ook langeafstandsraketten heeft geleverd aan Oekraïne, zei dat ook daar de optie op tafel ligt om toestemming te geven om deze raketten in Rusland in te zetten.

Rusland spreekt van escalatie

Het Kremlin op zijn beurt vindt dat de VS olie op het vuur gooit als Oekraïne daadwerkelijk Amerikaanse langeafstandsraketten op het land mag afvuren en noemt het een nieuwe ontwikkeling in de oorlog. In een verklaring zegt Rusland dat het niet alleen Oekraïne verantwoordelijk houdt voor het afvuren van de raketten, maar ook de landen die de wapens geleverd hebben.

Uit Boedapest klinkt vergelijkbare taal. Volgens de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken Szijjarto is het "onwaarschijnlijk gevaarlijk" om Oekraïne toestemming te geven deze wapens van NAVO-landen in Rusland in te zetten. EU- en NAVO-lidstaat Hongarije stelt zich op als bondgenoot van Rusland, tot ergernis van een groot deel van de EU.

Hongarije krijgt zoals verwacht bijval vanuit Slowakije. Premier Fico, die bekendstaat als tegenstander van militaire hulp aan Oekraïne, spreekt eveneens van een "ongekende escalatie van de spanningen". Hij vindt dat deze stap van de VS de kans op vredesonderhandelingen verkleint.

'Dit is een antwoord'

Maar minister Veldkamp is niet bang voor escalatie van de oorlog. "Dit is een antwoord op de aanwezigheid van Noord-Koreaanse troepen aan Russische zijde", zegt hij, verwijzend naar de door de NAVO en VS gemelde inzet van Noord-Koreaanse militairen door het Russische leger.

Volgens Veldkamp is de inzet van langeafstandsraketten door Oekraïne "volkenrechtelijk volstrekt toegestaan". Hij verwijst daarbij naar artikel 51 van het VN-handvest. "Voor een land dat zich verdedigt, is het geoorloofd om ook wapens in te zetten op het grondgebied van de agressor. En dat is Rusland in dit geval."

De Europese plasticproductie zakt verder weg. Voor het eerst daalt ook de fabricage van gerecycled plastic, blijkt uit cijfers van de Europese brancheclub Plastic Europe.

De branche vreest dat door de daling de verduurzaming in gevaar komt. Europa is wereldwijd groot in gerecycled plastic en plastic gemaakt van biobrandstoffen. Er leeft nu de angst dat de EU meer plastic gemaakt van fossiele stoffen zal gaan importeren. En dat daardoor de transformatie naar een duurzamer plasticsysteem in gevaar komt.

"De harde waarheid is dat we al zien dat Europese fabrieken gesloten worden", zegt Marco ten Bruggencate, voorzitter van Plastic Europe. Ook in Nederland gingen afgelopen tijd verschillende recyclers failliet. Ten Bruggencate hoopt daarom op hulp vanuit de Europese overheid. "De tijd voor gedurfde actie is nu."

Plastic uit Azië

Wereldwijd gezien komt ruim de helft van al het plastic uit China en de rest van Azië. Het aandeel Europees plastic neemt al jaren af. De Europese Unie produceerde in 2023 nog 12 procent van het geheel. Maar in gerecycled plastic en bio-plastic is de EU veel groter. Daarin neemt het zo'n vijfde tot een kwart van het geheel in.

De angst is dat goedkoper plastic uit Azië en de Verenigde Staten niet aan de gewenste duurzame standaarden van de EU voldoen, maar wel het Europese plastic zal wegconcureren.

Wie naar de cijfers kijkt ziet dat de mondiale toename van duurzamer plastic afgelopen jaar is afgeremd, maar niet is gestopt. Ook in 2023 was het aandeel gerecycled en bioplastic wereldwijd weer iets groter dan het jaar ervoor. Het gaat inmiddels om 9,6 procent van het geheel.

De Franse componist Charles Dumont is op 95-jarige leeftijd overleden. Hij is vooral bekend van zijn bijdrages aan successen van zangeres Édith Piaf, waarvan de klassieker Non, je ne regrette rien de bekendste is.

Dumont, geboren in 1929, werd opgeleid als trompettist en was een bewonderaar van Louis Armstrong. Een operatie aan zijn amandelen maakte in 1949 noodgedwongen een einde aan zijn trompetspel, waarop hij zich toelegde op het componeren.

Hij werkte voor een reeks bekende Franse artiesten, maar bij Piaf wilde dat maar niet lukken. Zij wees hem tot driemaal toe af. Uiteindelijk slaagde de componist er in oktober 1960 in om haar te overtuigen van de potentie van Non, je ne regrette rien.

Het chanson, waarvan de tekst het werk was van Michel Vaucaire, was het begin van een samenwerking die ruim dertig liederen opleverde. Daaraan kwam in 1963 een eind toen Piaf op 47-jarige leeftijd overleed.

Volgens Dumont had hij alles aan zijn beroemde landgenoot te danken. "Mijn moeder heeft mij gebaard, maar Édith Piaf heeft mij op de wereld gezet", verklaarde hij later.

In de decennia na Piafs dood componeerde hij muziek voor series en films en boekte hij ook succes als zanger. Daarvoor kreeg hij meerdere gouden platen.

De componist was ook verantwoordelijk voor een hit van Barbra Streisand, I've been here, en werkte samen met de Franse artiesten Dalida en Tino Rossi. Dumont stierf afgelopen nacht thuis in Parijs. Hij was al geruime tijd ziek.

Bij de parlementsverkiezingen in Senegal heeft de partij van president Bassirou Diomaye Faye de overwinning opgeëist. Faye won in maart de presidentsverkiezingen en zijn partij Pastef krijgt nu ook genoeg parlementszetels om hervormingen te kunnen doorvoeren. Het land verkeert in een economische crisis.

Met 90 tot 95 procent van de stemmen geteld heeft de partij volgens voorlopige uitslagen in de meeste stembureaus de meerderheid behaald. Een regeringswoordvoerder bedankte de bevolking voor de "grote overwinning". De twee grootste oppositiepartijen hebben hun nederlaag toegegeven.

President Diomaye Faye heeft nu genoeg steun voor het uitvoeren van zijn hervormingsprogramma. Hij schreef de verkiezingen uit om precies dat te bereiken.

Begrotingstekort

De regering zegt dat het begrotingstekort nog groter blijkt te zijn dan eerder werd gedacht. Kredietbeoordelaar Moody's heeft de kredietwaardigheid van Senegal vorige maand verlaagd en het land onder toezicht geplaatst.

De afgelopen maanden zijn de prijzen van eerste levensbehoeften als rijst, olie en suiker verlaagd en is de begonnen met de hervorming van het rechtssysteem.

Met het aankondigen van economische hervormingen, aanpak van maatschappelijke ongelijkheid en van corruptie geeft Faye de grotendeels jonge bevolking hoop op vermindering van de inflatie en van de grote werkloosheid.

De werkloosheid in Senegal is meer dan 20 procent en als gevolg daarvan neemt het aantal mensen dat per boot naar Europa te probeert te gaan, met gevaar voor eigen leven, nog steeds toe. Daarbij komen jaarlijks duizenden mensen om het leven.

Linkse agenda

De president heeft zijn vroegere mentor Ousmane Sonko benoemd tot premier. Het tweetal belooft een linkse agenda. Zo willen ze met nieuwe politieke en economische partners gaan samenwerken, het gebruik van fossiele brandstoffen terugdringen en visserijcontracten met het buitenland opnieuw onder de loep nemen. Ook willen ze dat Senegal minder afhankelijk wordt van het buitenland.

Beiden riepen op tot kalmte bij de verkiezingen en die lijken inderdaad zonder grote incidenten te zijn verlopen. Senegal is een land met een lange democratische traditie,. Het wordt gezien als een stabiele factor in een regio in Afrika waar veel coups worden gepleegd.

Voormalig president Macky Sall leidt vanuit het buitenland een oppositiebeweging. Hij beweerde gisteren dat Pastef op grote schaal verkiezingsfraude had gepleegd, maar zei niet hoe dat was gebeurd en leverde er geen bewijs voor. Bij zijn vertrek in april liet hij een land in crisis achter.

In Australië is voormalig radiopresentator Alan Jones opgepakt. In bijna twintig jaar tijd zou hij meerdere jonge mannen hebben aangerand.

De politie van Nieuw-Zuid-Wales arresteerde de 83-jarige Jones maandag in zijn appartement in Sydney. Jones wordt aangeklaagd voor 24 misdrijven waarbij acht vermeende slachtoffers betrokken zijn. De jongste was destijds 17 jaar.

Tussen 2001 en 2019 zouden de misdrijven hebben plaatsgevonden. Volgens de politie is de arrestatie het resultaat van een "langdurig en grondig onderzoek". De oud-radiopresentator zou volgens de politie sommigen van zijn slachtoffers persoonlijk kennen, zeker een van hen was bij hem in dienst.

Invloedrijk

Jones is een spraakmakende en invloedrijke persoonlijkheid in Australië. Ongeveer veertig jaar lang presenteerde hij radioshows, waaronder de populaire ontbijtshow van Sydney op radio 2GB. Ook werd hij in 1984 coach van het Australische rugbyteam, dat deed hij vier jaar.

Jones is op borgtocht vrij. Hij moet zich op 18 december melden bij de rechtbank in Sydney.

Er worden fouten gemaakt bij de beoordeling van aanvragen van de Wajong-uitkering. Mogelijk kregen kwetsbare jongeren hierdoor onterecht wel of juist geen uitkering.

Daarover schrijven EenVandaag en het AD op basis van een evaluatie van het UWV over Wajong-beoordelingen en gesprekken met (oud-)medewerkers van het UWV. Het bericht volgt op eerdere berichten over problemen rondom de arbeidsongeschiktheidsuitkering (WIA).

Regelmatig fouten

Het beeld dat uit een rapport van het UWV eerder dit jaar naar voren komt, wordt omschreven als alarmerend. Een medewerker zegt dat de interne controle-afdeling de bevindingen "kommer en kwel" noemde.

Er werd een steekproef gedaan met 110 dossiers uit de eerste helft van 2024. In 58 procent van de gevallen is daar een goede beslissing genomen. In 10 procent van die dossiers is er zeker een foute keuze gemaakt, bij de rest van de besluiten is er twijfel.

"Met dit soort percentages zouden in de organisatie alle alarmbellen moeten afgaan", zegt een medewerker van het UWV. Het betekent dat jongeren met een ziekte of handicap een uitkering mislopen, die juist onterecht krijgen of dat die verkeerd wordt vastgesteld.

'Minder controles'

Het UWV bevestigt dat er inderdaad uit de steekproeven blijkt dat er fouten zijn gemaakt bij de berekening van de Wajong-uitkering. De uitvoeringsorganisatie zegt dat door de ambitie om wachttijden terug te dringen soms de kwaliteit van de beoordelingen onder druk komt te staan. "Vanwege de focus en de druk op het wegwerken van achterstanden bij mensen die wachten op een sociaal medische-beoordeling hebben we minder controles uitgevoerd."

Een Wajong-aanvraag bestaat uit twee delen. De medische beoordeling bepaalt of iemand wel of niet in aanmerking voor de Wajong komt. De arbeidsdeskundige beoordeling is van invloed op de hoogte van de uitkering. Of er fouten in de medische beoordeling zijn gemaakt waardoor mensen onterecht wel of geen Wajong hebben gekregen, kan het UWV niet zeggen.

Fouten in de hoogte van de berekening zullen niet heel vaak voorkomen, zegt het UWV, omdat bij de Wajong deze meestal redelijk eenvoudig zijn. Een Wajong bestaat uit 75 procent van je laatste inkomen. Voor veel aanvragers is het minimuminkomen het uitgangspunt omdat ze nooit eerder hebben gewerkt.

Wet open overheid

In 2017 kaartten interne controleurs al aan dat er hardnekkige problemen waren rond de Wajong. Die rapporten werden naar buiten gebracht toen Trouw hier in 2019 om vroeg.

Interne bronnen zeggen verder tegen het AD dat het bij het UWV al maanden bekend is dat er meer problemen zijn dan alleen bij de WIA-uitkering. Zo zijn er, naast de Wajong, ook gedupeerden bij de WW (werkloosheidsuitkering) en de Ziektewet. EenVandaag schrijft dat dit volgens Van Hijum niet op dezelfde schaal zou zijn als de fouten bij de WIA. Een oud-UWV-medewerker betwijfelt dat.

Deze zomer zei het UWV nog dat de regels rond de Wajong-uitkering te ingewikkeld zijn en daarom eenvoudiger moeten. Een deel van de mensen met zo'n uitkering houdt daardoor te weinig geld over om goed van rond te komen.

"Mensen vinden dat spannend en moeilijk omdat het kan leiden tot terugvorderingen", zei UWV-bestuurslid Nathalie van Berkel destijds. "Ze laten het liggen. Zo hebben die regels een tegenovergesteld effect van waar ze voor bedoeld zijn."

Een Australische senator is door haar collega's op de vingers getikt voor haar felle uithaal naar koning Charles. De Aboriginal Lidia Thorpe riep vorige maand onder meer "jij bent niet mijn koning" bij het bezoek van Charles aan het parlement in Canberra.

Een ruime meerderheid van de Senaat stemde in met een motie van afkeuring tegen Thorpe. De berisping is vooral een stevig politiek signaal, er zijn geen praktische of juridische gevolgen.

Kachel

De 51-jarige Thorpe was niet bij de stemming over de motie aanwezig, naar eigen zeggen omdat ze er te laat over was ingelicht. Enige tijd later kwam ze schreeuwend de vergaderzaal van de Senaat binnen.

"Waarom mocht ik hier niet zijn? Jullie moeten je schamen", is te horen in een video waarin de voorzitter meermaals probeert Thorpe tot de orde te roepen. De senator verscheurde later een papieren versie van de motie en zei dat ze er de kachel mee zou aanmaken.

Vorige maand hield Charles een toespraak in het Australische parlement. Na afloop liep Thorpe naar voren en riep: "Dit is niet jullie land. Jullie hebben genocide gepleegd op ons volk. Geef ons wat jullie van ons hebben gestolen: onze botten, onze schedels, onze baby's, ons volk."

De senator werd na haar actie weggeleid door de beveiliging:

De senator zei vandaag dat ze het opnieuw zou doen als Charles weer naar Australië zou komen. Thorpe is van Aboriginal-afkomst en onafhankelijk senator namens de staat Victoria. Ze wil dat Australië zich volledig losmaakt van Groot-Brittannië, het land dat ruim honderd jaar lang Australië koloniseerde. In 1901 kwam er een eind aan, maar de Britse vorst bleef het staatshoofd.

Thorpe kwam al eerder in het nieuws met protestacties tegen de rol van de Britten. Bij haar beëdiging twee jaar geleden noemde ze koningin Elizabeth een kolonisator.

Thorpe was niet de enige die een tik op de vingers had gekregen. De Senaat stemde ook in met een motie van afkeuring tegen senator Ralph Babet. De politicus van de rechts-populistische partij United Australia had op X een aantal berichten geplaatst met scheldwoorden en discriminerende opmerkingen.

Goedemorgen! Door een staking bij ProRail rijden er geen treinen in Zuid-Holland, Zeeland en West-Brabant. En in Frankrijk zijn de eerste grote protestacties sinds het aantreden van premier Barnier.

Eerst het weer: er is vrij veel bewolking en het komt tot enkele buien. Tussendoor is er wat zon. In het zuiden van Limburg valt enige tijd regen. Bij een matige westen- tot zuidwestenwind wordt het 6 tot 8 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

President Zelensky van Oekraïne heeft omfloerst gereageerd op de berichten dat zijn land van de VS toestemming heeft gekregen om langeafstandsraketten in te zetten op Russisch grondgebied.

"In de media wordt veel geschreven over de goedkeuring. Maar aanvallen worden niet met woorden uitgevoerd. De raketten spreken voor zichzelf", sprak Zelensky in een video.

Amerikaanse media meldden gisteravond dat president Biden groen licht heeft gegeven voor de inzet van zogenoemde ATACMS-raketten in Rusland. Moskou heeft nog niet gereageerd op het bericht.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In Zwitserland is het dorpje Brienz sinds gisteren helemaal verlaten. De circa 90 inwoners moeten voorlopig hun huis uit omdat het plaatsje in het oosten van het land opnieuw wordt bedreigd door een rotslawine. Vorig jaar was er daarom al een wekenlange evacuatie.

Het vertrek van de inwoners is volgens de autoriteiten volgens plan verlopen. Het dorp is vermoedelijk tot komend voorjaar niet toegankelijk. Inwoners hebben hun waardevolle spullen meegenomen. Het altaar uit de kerk is eveneens naar een veilige plek gebracht.

Fijne dag!

Het treinverkeer in Zuid-Holland, Zeeland en West-Brabant heeft vanochtend urenlang stilgelegen door een staking bij spoorbeheerder ProRail. Op de weg was het druk door regen en ongelukken.

Door de werkonderbreking reden er ook geen binnenlandse en internationale treinen over de hogesnelheidslijn tussen België, Rotterdam en Amsterdam.

Vanaf 09.00 uur werd het treinverkeer weer opgestart, maar reizigers moeten de rest van de ochtend rekening houden met vertraging.

Op Den Haag Centraal waren niet alle reizigers op de hoogte van de staking:

De ANWB waarschuwde eerder dat de spoorstaking tot extra drukte op de wegen zou kunnen leiden. Rond 08.15 uur stond er 878 kilometer file.

Dat is meer dan een gemiddelde maandagochtend in november, maar de drukte was volgens de ANWB vooral te wijten aan ongelukken en regen. In het zuiden waren er volgens de verkeersdienst lange dagelijkse files, maar vooral ongelukken in het midden van het land leiden tot veel vertraging.

Zo kampten weggebruikers op de A1 bij Naarden in de richting van Amsterdam met de nasleep van een ongeluk met acht voertuigen. Op de A28 bij Amersfoort ontstond grote drukte nadat een vrachtwagen met klei was gekanteld.

Derde staking

Verkeersleiders van ProRail hebben het werk neergelegd voor een betere cao. Vakbond FNV eist een loonsverhoging van 13 procent, terwijl de spoorbeheerder niet verder wil gaan dan 8 procent. ProRail-medewerkers die lid zijn van vakbond CNV zijn wél akkoord gegaan met dat voorstel.

Het is de derde spoorstaking in een week tijd. Afgelopen woensdag reden er in de ochtendspits bijna geen treinen in Noord-Holland, delen van Flevoland en Utrecht. Vrijdag legde ProRail-personeel het werk neer in Utrecht en Amersfoort.

Woensdag staan er acties gepland in Eindhoven en Maastricht en komende vrijdag in Zwolle, Groningen en Arnhem. Ook dan moeten reizigers rekening houden met uitval van treinen.

De Oekraïense president Zelensky wil nog niet bevestigen dat Oekraïne toestemming van de Verenigde Staten heeft gekregen om langeafstandsraketten te gebruiken op Russisch grondgebied.

In zijn dagelijkse avondtoespraak laat hij in het midden of die toestemming er is gekomen: "Er is vandaag veel in de media verschenen over de goedkeuring. Maar aanvallen worden niet met woorden uitgevoerd. De raketten zullen voor zich spreken."

Amerikaanse media melden dat president Biden toestemming heeft gegeven om zogenoemde ATACMS-raketten in te zetten in Rusland. Dat wordt gezien als een grote verandering in het Amerikaanse buitenlandbeleid. ATACMS kunnen doelen tot op 300 kilometer raken. Ze zijn al in bezit van Oekraïne, maar ze mochten tot nu toe alleen binnen Oekraïne ingezet worden.

Het Oekraïense leger zou ze al op korte termijn ook in Rusland kunnen gaan gebruiken. Biden zou het besluit hebben genomen als reactie op de inzet van Noord-Koreaanse troepen door Rusland in de oorlog tegen Oekraïne. De verwachting is dat de langeafstandsraketten als eerst gebruikt gaan worden in het Russische grensgebied Koersk. Daar zijn nu Noord-Koreaanse soldaten actief.

Polen positief

Rusland heeft nog niet gereageerd op de aankondiging. Eerder waarschuwde president Poetin dat een versoepeling van de beperkingen op het gebruik van Amerikaanse wapens zou betekenen dat de NAVO direct betrokken is bij de oorlog in Oekraïne.

Buurland van Oekraïne Polen is blij met het Amerikaanse besluit. "President Biden heeft gereageerd in een taal die Poetin verstaat", zegt minister van Buitenlandse Zaken Sikorski. "Een slachtoffer van agressie heeft het recht zich te verdedigen."

De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Guterres, zegt dat de VN 'wil voorkomen dat de oorlog in Oekraïne permanent verslechtert': "We willen vrede, eerlijke vrede."

Opvallende timing

Het nieuws komt op een dag dat Rusland voor het eerst in maanden weer een grote aanval met raketten uitvoerde op Oekraïne. Er werden ook tientallen drones gebruikt om het elektriciteitsnetwerk aan te vallen. In het noordoostelijke Soemy werd ook een woontoren geraakt. Daarbij vielen minstens acht doden.

Dat Biden nu heeft besloten de beperkingen op langeafstandsraketten op te heffen, is opvallend. Over twee maanden, op 20 januari, maakt hij in het Witte Huis plaats voor de nieuwe president Donald Trump. Hij is een tegenstander van de kostbare wapenleveringen aan Oekraïne. Ook zei hij tijdens zijn campagne de oorlog "binnen 24 uur" te beëindigen als hij president zou worden.

Op het besluit van Biden heeft Trump nog niet gereageerd.

Bij een Russische raketaanval op een woontoren in Soemy, in het noordoosten van Oekraïne, zijn zeker elf mensen om het leven gekomen. Ook zijn 63 mensen gewond geraakt. "Zondagavond werd een hel voor Soemy", zegt een legerwoordvoerder.

Onder de doden zijn volgens persbureau Reuters ook twee kinderen. Vierhonderd mensen moesten geëvacueerd worden uit de negen verdiepingen tellende woontoren. Ook zou "vitale infrastructuur" zijn geraakt en is de elektriciteit uitgevallen in de stad.

Dit zijn beelden uit Soemy:

De Oekraïense minister van Binnenlandse Zaken Klymenko bevestigt de nieuwe Russische aanval: "Elk leven dat door Rusland wordt verwoest is een grote tragedie."

Grootste aanval sinds augustus

Eerder op de dag voerde Rusland al een massale raketaanval uit op Oekraïne. Die had als doelwit het elektriciteitsnetwerk in het land. Het zou gaan om de grootste aanval van Rusland sinds augustus. Ook een militair vliegveld werd aangevallen.

Oekraïne kan de laatste tijd steeds moeilijker standhouden tegen het Russische leger. Gisteravond werd bekend dat president Biden toestemming geeft aan Oekraïne om door de VS geleverde langeafstandsraketten in te zetten in Rusland.

Die wens had president Zelensky al langer; het was een van zijn speerpunten tijdens de presentatie van zijn 'overwinningsplan' vorige maand. De ATACMS-raketten kunnen doelen raken tot op 300 kilometer. Tot nu toe mochten ze alleen in Oekraïne gebruikt worden.

In de Verenigde Staten is een persoon overleden en zijn tientallen anderen ziek geworden na het eten van wortels, besmet met de E. colibacterie. 39 mensen in 18 staten raakten besmet. Vijftien zijn in het ziekenhuis opgenomen.

Het gaat om voorverpakte wortels van producent Grimmway Farms uit Californië. Dit bedrijf heeft alle wortels teruggeroepen. Het CDC, de Amerikaanse variant van het RIVM, waarschuwt Amerikanen om groenten van de betreffende producent die nog in de koelkast of vriezer liggen, weg te gooien.

De besmettingen met de zogenoemde poepbacterie vonden plaats in heel het land, de meeste in de staten New York, Minnesota en Washington.

Vorige maand gebeurde iets soortgelijks in de VS, toen een persoon overleed en meer dan honderd mensen ziek werden na een E. coli-uitbraak bij een aantal McDonald's-filialen. Toen waren uien op de hamburger de Quarter Pounder de besmettingsbron. Ook een deel van de andere Amerikaanse fastfoodketens haalde uien tijdelijk van het menu.

Afgelopen juni overleed een persoon in het Verenigd Koninkrijk na het eten van sla waar de bacterie in was gevonden. Bij die uitbraak werden ten minste 275 mensen ziek.

Drinkwater

In Nederland werd de bacterie vorige maand in het drinkwater van Apeldoorn en Noord-Limburg gevonden. Inwoners werd toen enkele dagen geadviseerd het kraanwater te koken, voor het te drinken.

Tientallen door Nederland gefinancierde hulpprojecten op de Westelijke Jordaanoever zijn de afgelopen jaren gesaboteerd door Israëlische kolonisten of militairen, schrijft Investico in samenwerking met De Groene Amsterdammer en Trouw. Volgens het onderzoek is het aantal vernielingen fors toegenomen sinds het uitbreken van de oorlog op 7 oktober 2023.

Het is bekend dat Israël de illegale nederzettingen op de bezette Westoever almaar uitbreidt. Ook zijn Palestijnen in het gebied sinds het begin van de oorlog vaker het doelwit van aanslagen en aanvallen door kolonisten, die gesteund worden door het leger. De Israëlische ministers Smotrich en Ben-Gvir zijn zelf kolonist en pleiten voor annexatie van de Westelijke Jordaanoever.

Bij sabotageacties in het Palestijnse gebied zijn volgens Investico 59 Nederlandse hulpprojecten het doelwit geweest sinds 2017. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met De Groene Amsterdammer en Trouw.

Een genoemd voorbeeld is het vernielen van een watertank, die door Nederland was betaald, in een Palestijns dorp. NOS-correspondent Nasrah Habiballah sprak onlangs met een bewoner van deze plaats, die een video van het incident liet zien:

Een ander voorbeeld is dat voor ruim een ton aan door Nederland geleverde zonnepanelen werden gestolen uit een Palestijns dorp. Dat zou zijn gebeurd toen kolonisten in oktober vorig jaar de plaats Wadi al-Seeq binnenvielen en inwoners verjoegen.

De schade aan Nederlandse hulpprojecten is substantieel, erkent het ministerie van Buitenlandse Zaken tegenover Investico. Uit deze reactie blijkt ook dat de Israëlische autoriteiten geen financiële compensatie hebben gegeven voor de vernielingen en inbeslagnames.

Het ministerie zegt dat Nederland zich inspant om de schade vergoed krijgen als een incident onder de aandacht wordt gebracht. De Tweede Kamer heeft in 2016 een motie aangenomen om dit soort schade te registreren, openbaar te maken en de Israëlische autoriteiten erop aan te spreken. Maar volgens de journalisten wordt dit in de praktijk nauwelijks gedaan. Verder zou de regering aarzelen om hard in te grijpen en Israël verantwoordelijk te houden.

Buitenlandse Zaken zegt dat het onderwerp met regelmaat wordt aangestipt in gesprekken met Israël. Maar in een derde van de bekende gevallen werden de Israëlische autoriteiten niet ter verantwoording geroepen, zo stellen de auteurs, of is onduidelijk of er gevolg is gegeven aan een incident. Dat wordt geconcludeerd op basis van opgevraagde e-mailwisselingen tussen ambtenaren en overheidsdocumenten.

"Goedemorgen, dit weekend zijn machines onder een Nederlands project in beslag genomen", wordt geciteerd uit een mail van 12 maart 2018 die rond werd gestuurd binnen het ministerie. "Ook is op een andere locatie een recent aangelegde weg vernield." Volgens de journalisten spreken ambtenaren het vermoeden uit dat kolonisten verantwoordelijk zijn voor deze actie nabij de stad Nablus.

'Hernieuwde vernielingen ontlokken'

Aanvankelijk wordt gevraagd "hoe hoog/snel onze insteek" tegenover de Israëlische autoriteiten over het incident moet zijn. Later zouden de ambtenaren suggereren dat Nederland de zaak beter kan laten rusten. Er zou worden voorgesteld om er "geen verdere aandacht aan te besteden" richting de Tweede Kamer en Israël niet om uitleg te vragen.

Op deze manier zou de vernielde weg "in stilte" door de plaatselijke bevolking kunnen worden hersteld om geen "hernieuwde vernieling te ontlokken".

Palestijnen krijgen niet of nauwelijks vergunningen voor bouwprojecten op delen van de Westoever, in tegenstelling tot kolonisten. Alleen al in 2019 werden 700 bulldozers en graafmachines in beslag genomen, schreef krant Haaretz destijds. Volgens de krant is het een bewuste strategie om internationale hulp- en bouwprojecten voor de Palestijnen tegen te houden.

De woordvoering van Buitenlandse Zaken benadrukt tegenover Investico dat het ministerie zich uitspreekt tegen het Israëlische nederzettingenbeleid. Midden-Oostenexpert Erwin van Veen van Instituut Clingendael werpt tegen dat Nederland talloze drukmiddelen tegen Israël zou kunnen inzetten, maar dat daarvan wordt afgezien.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat desgevraagd weten te blijven bij de reactie zoals die is weergegeven in het artikel van Investico.

President Biden heeft toestemming gegeven aan Oekraïne om door de VS geleverde langeafstandsraketten in te zetten in Rusland. Dat schrijven Amerikaanse media, waaronder The New York Times en The Washington Post, op basis van bronnen rond het Witte Huis. Washington heeft nog niet gereageerd.

De beslissing van Biden is een grote verandering in het Amerikaanse buitenlandbeleid. Het inzetten van westerse wapens op Russisch grondgebied is al langer een grote wens van de Oekraïense president Zelensky. Het was een van zijn grote speerpunten tijdens de presentatie van zijn 'overwinningsplan' vorige maand.

Het zou gaan om de zogenoemde ATACMS-raketten. De langeafstandsraketten kunnen doelen tot op 300 kilometer raken. Oekraïne zou de raketten de komende dagen al voor het eerst kunnen inzetten. Oekraïense troepen zijn al sinds het voorjaar in bezit van de raketten. Tot nu toe werden ze dus alleen ingezet in Oekraïne.

Volgens The New York Times is de beslissing een reactie op de berichten dat het Russische leger Noord-Koreaanse troepen inzet in de strijd tegen Oekraïne. Ongeveer tienduizend Noord-Koreaanse elitetroepen zijn naar de Russische regio Koersk gestuurd om de Russische troepen te helpen bij de herovering van grondgebied dat Oekraïne had veroverd.

Verschillende bronnen zeggen dat de ATACMS-raketten in eerste instantie alleen gebruikt mogen worden in Koersk. Later zouden ze ook elders worden mogen ingezet. Ook zou de beslissing genomen zijn om Noord-Korea ervan te weerhouden nog meer troepen naar Rusland te sturen.

"Biden is bezig met een eindsprint", reageert oud-commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif. "Hij wil laten zien dat hij er alles aan doet om Oekraïne van middelen te voorzien om de oorlog niet te verliezen."

Volgens De Kruif geeft deze beslissing Europese landen meer vrijheid om hetzelfde te doen. "Die kunnen Oekraïne nu ook toestemming geven om Europese wapens, waar Amerikaanse technologie in zit, af te vuren op Russisch grondgebied."

Eerder dit jaar gaf het Verenigd Koninkrijk Oekraïne meer bewegingsvrijheid voor het gebruik van Britse wapens in Rusland. Ook Nederland zei toen dat Kyiv "ter zelfverdediging" doelwitten over de grens mag bombarderen met door Nederland aangeleverde wapens. Hierbij gaat het niet om langeafstandsraketten.

Moreel

Oud-commandant De Kruif zegt dat deze ontwikkeling veel betekent voor Oekraïne. "Rusland heeft veel moeite om mensen en voorraden naar het front te krijgen. Oekraïne valt al effectief logistieke aanvoerlijnen van Rusland aan. Dat kan nu nog preciezer en met meer massa."

Daarnaast is de toezegging ook een morele opsteker voor Oekraïne, zegt De Kruif. "Hiermee geeft Biden Oekraïne het gevoel dat het Westen nog achter hen staat. Dat is cruciaal voor het moreel."

Rusland heeft gewaarschuwd dat het een versoepeling van de beperkingen op het gebruik van Amerikaanse wapens als een grote escalatie zal beschouwen. "Poetin zal zoals altijd zeggen dat het Westen de agressie opvoert en hij zal ongetwijfeld dreigen met het inzetten van kernwapens", aldus De Kruif.

De manier waarop de asielopvang is geregeld in Nederland is problematisch voor de geboortezorg voor asielzoekers. Gezondheidsrisico's voor zwangere vrouwen en hun ongeboren kinderen worden zo onnodig groter. Dit concluderen onderzoekers van het Erasmus MC in een studie naar geboortezorg voor asielzoekers en statushouders.

De bij het onderzoek betrokken hoogleraar verloskunde Arie Franx vindt de gebrekkige zorg onacceptabel. "Elke vrouw in Nederland heeft ongeacht achtergrond of status recht op dezelfde kwaliteit van geboortezorg. Je moet voor jouw patiënt zorgen zoals je voor je moeder, zus of dochter zorgt. En dat doen we nu niet."

Zwangere asielzoekers laat in beeld

In bijna de helft van de gevallen kwamen asielzoekers pas na twaalf weken zwangerschap bij zorgverleners, waardoor belangrijke tests niet tijdig werden afgenomen. Zo blijkt uit de analyse van tachtig verloskundige dossiers van asielzoekers.

In een kwart tot de helft van de gevallen lag dat niet aan de artsen die zijn ingehuurd door het COA, omdat de vrouwen bij aankomst al langer dan twaalf weken zwanger waren. Maar bij andere vrouwen is het voorgekomen dat medische intakes bij aankomst vanwege capaciteitsproblemen bij het COA niet werden uitgevoerd.

Als zwangere asielzoekers wél tijdig in beeld zijn bij verloskundigen komt het geregeld voor dat zij door overplaatsingen uit zicht raken. Deze overplaatsingen door het COA gebeuren vaak zonder overleg met zorgverleners. Een medische overdracht vindt daarom niet plaats of wordt vertraagd waardoor complicaties kunnen worden gemist. Volgens het rapport is dit een groot probleem omdat 70 procent van de vrouwen minimaal één keer wordt overgeplaatst en bijna een derde zelfs twee keer of meer.

In Ter Apel is het spreekuur in het azc, zodat de drempel om langs te gaan voor controles zo laag mogelijk is:

Alle azc-locaties hebben contracten met verloskundepraktijken maar de patiënten moeten via het openbaar vervoer hun weg naar een verloskundige vinden. Onderzoekers concluderen dat deze reis, waarbij de ov-aansluiting vanaf het azc en de reistijd relatief ingewikkeld en lang zijn, belastend is voor zwangere vrouwen. Ook omdat zij het land en de taal nog niet goed kennen.

Deze stapeling van factoren leidt ertoe dat zeker een derde van de patiënten hun afspraken mist. Verloskundigen die voor dit onderzoek zijn geïnterviewd stellen dat zo complicaties worden gemist. Uit een eerdere wetenschappelijke publicatie van hetzelfde onderzoeksteam blijkt dat de geboortesterfte bij baby's van asielzoekers ten minste anderhalf keer zo hoog is. Een laag geboortegewicht komt twee keer zo vaak voor.

Stress vergroot risico's

Franx benadrukt dat het overlijden van baby's bij geboorte in Nederland relatief weinig voorkomt. "Dus het is niet zo dat bij asielzoekers door dit verhoogde risico tientallen baby's overlijden. Maar het verschil tussen de uitkomsten van zwangerschappen van asielzoekers en vrouwen zonder vluchtelingenachtergrond is wel significant."

Het onderzoek van het Erasmus MC zegt niet in welke mate de slechte toegankelijkheid van geboortezorg voor asielzoekers de gezondheidsrisico's voor moeders en baby's vergroot. Maar dat deze beperkte toegankelijkheid een niet te onderschatten effect heeft op de kwaliteit van deze geboortezorg staat voor de onderzoekers buiten kijf. Zeker omdat het stress veroorzaakt. En stress vergroot risico's die kunnen leiden tot complicaties, dat is in de medische wereld onomstreden.

De onderzoekers doen tientallen aanbevelingen voor verbeteringen. Maar de belangrijkste is het concentreren van de geboortezorg én de zwangere vrouwen op de locatie zelf bij enkele azc's. Volgens Franx los je met deze maatregel veel tegelijkertijd op.

"Er zijn per jaar 600 bevallingen bij asielzoekers. Dat is niet vreselijk veel. Als je per locatie minimaal vijftig bevallingen doet, kun je daar expertise opbouwen en ter plaatse alle testen doen, waarmee je vertraging of gemiste afspraken voorkomt. En het reisprobleem naar de verloskundige is ook weg."

Mes gaat in asielopvang

Het COA zegt de problematiek zoals geschetst in het rapport te herkennen, maar wil nog niet vooruitlopen op de vraag of het mogelijk is om de geboortezorg te concentreren. "Er zitten haken en ogen aan."

De woordvoerder benadrukt dat (nood)opvang verre van ideaal is voor zwangere vrouwen. De vele openingen en sluitingen van tijdelijke opvanglocaties leidt tot veel verhuizingen en dus ook overdrachtsmomenten. "Daarom is het voor het verbeteren van de algehele geboortezorg belangrijk dat er meer stabiliteit in de opvang komt met voldoende langdurige opvanglocaties. Het handhaven van de spreidingswet draagt daaraan bij."

De woordvoerder van minister Faber zegt dat asielzoekers recht hebben op volwaardige geboortezorg en stelt dat wordt bekeken of de aanbevelingen kunnen worden opgevolgd. De vraag is hoe reëel dat laatste is. Faber wil immers de spreidingswet schrappen en rigoureus bezuinigen op de asielopvang.

Het stroomnet raakt overvol. Om aan de groeiende vraag naar stroom te voldoen, wil het kabinet dat er de komende jaren 50.000 elektriciteitshuisjes worden gebouwd. Eén op de drie straten moet daarvoor de komende jaren open. Er staan nu zo'n 100.000 huisjes in Nederland.

De elektriciteitshuisjes zijn nodig om de spanning gelijkmatig te verdelen over de huizen eromheen. Netbeheerders en gemeenten moeten bepalen op welke plek de huisjes moeten komen en kunnen deze vergunningsvrij neerzetten. Omwonenden kunnen daardoor geen bezwaar maken en dat leidt soms tot onrust. Zo komt een huisje vaak midden in de wijk en moet regelmatig een speelveld of parkeerplaats wijken.

"Bij de aanleg van nieuwbouw in een wijk kunnen kabels makkelijk in of onder een gebouw worden gelegd en is een elektriciteitshuisje niet altijd nodig, maar bij bestaande bouw is dit niet het geval", zegt Thijs van Spaandonk, die als architect netbeheerders en gemeenten advies geeft over dit vraagstuk. "Dit leidt sneller tot weerstand bij bewoners, want er komt ineens een huisje in hun wijk te staan."

Meer samenwerken

"In Nederland hebben we 342 gemeenten en de drie verantwoordelijke netbeheerders gaan in elk gebied anders te werk. Netbeheerders krijgen vooral de taak om dit zo snel mogelijk uit te voeren", zegt Van Spaandonk.

"Gemeenten hebben op hun beurt de opgave vaak niet scherp op het netvlies en bewoners worden vaak niet betrokken." Volgens hem zouden deze drie partijen meer moeten samenwerken.

Enorme opgave

"De afgelopen honderd jaar hebben we ons elektriciteitsnet opgebouwd. We moeten dat nu voor de helft bijbouwen in tien jaar tijd en ook nog eens geschikte ruimte vinden", zegt Huibert Baud, directeur klant en ontwerp bij Liander. De netbeheerder is verantwoordelijk voor de bouw van zo'n 20.000 huisjes. "Het Nederlandse landschap zit behoorlijk vol. Dit is een enorme opgave."

De elektriciteitshuisjes worden geleverd door een vaste leverancier met wie de netbeheerders afspraken hebben. Alle huisjes komen er vrijwel identiek uit te zien. Volgens Van Spaandonk zou daar beter over kunnen worden nagedacht. "Zo'n huisje wordt onderdeel van de publieke ruimte in een wijk en zou ook een speeltoestel of kunstwerk kunnen worden."

In sommige gemeenten worden de huisjes al geverfd. Bewoners kunnen daarvoor een verzoek indienen bij de netbeheerder en zijn hier zelf verantwoordelijk voor.

Ruimte op het net vergroten

De huisjes vergroten de capaciteit op het stroomnet, maar er is meer nodig volgens Netbeheer Nederland. Zij roepen hun gebruikers daarom op om bewust om te gaan met de capaciteit die er op het stroomnet is.

"Wanneer wij thuiskomen om 18.00 uur zetten wij allemaal een kookplaat aan en pluggen we onze elektrische auto's in. Wanneer we die pieken wat omlaagbrengen en daarmee ons verbruik iets meer zouden uitsmeren, scheelt dat enorm", zegt een woordvoerder van Netbeheer Nederland.

"Dat betekent dat je niet je auto om 18.00 uur oplaadt, maar bijvoorbeeld om 20.00 of 22.00 uur. Als we dit soort kleine dingen met elkaar doen, is er meer ruimte op het net en meer ruimte voor nieuwe gebruikers."

Een horloge van de kapitein die 700 passagiers van de Titanic wist te redden, heeft bij een veiling in het Verenigd Koninkrijk 1,87 miljoen euro opgebracht.

De RMS Carpathia van kapitein Arthur Rostron was in april 1912 op weg van de VS naar de Middellandse Zee. Rostron veranderde van koers toen zijn radio-officier in de nacht van 14 op 15 april 1912 noodsignalen van de Titanic opving. Het rampschip was op zijn eerste reis op een ijsberg gevaren en maakte snel water.

Toen de Carpathia ter plaatse kwam was de Titanic al gezonken, maar de bemanning ontdekte in de buurt van de rampplek twintig reddingsboten met opvarenden. De 700 inzittenden konden zo worden gered.

Weduwe

Drie vrouwen die hun leven aan Rostron te danken hadden, schonken hem als dank een 18-karaats gouden zakhorloge. "Aangeboden aan kapitein Rostron, met de hartelijke dank en waardering van drie overlevenden van de Titanic", meldt de inscriptie aan de binnenzijde.

Een van die vrouwen was de weduwe van de Amerikaanse zakenman John Jacob Astor IV, de rijkste passagier aan boord en een van de ongeveer 1500 opvarenden die bij de ramp verdronken. Zijn lichaam werd na een week gevonden.

De veiling van Astors eigen horloge bracht in april 1,42 miljoen euro op. Volgens het veilinghuis is het bedrag dat het zakhorloge van Rostron opbracht het hoogste dat ooit voor Titanic-memorabilia is betaald.