In de streaminghitlijsten is een strijd gaande tussen twee nummers: de AI-track Wij zeggen nee, nee, nee tegen een azc en het nummer Vrijheid, Gelijkheid, Zusterschap van Sophie Straat. Het azc-protestlied steeg afgelopen week flink in de Spotify Top 50, tot grote ergernis van de feministische beweging Dolle Mina.
Als protestactie deden de Dolle Mina's donderdag een oproep om Vrijheid, Gelijkheid, Zusterschap zo veel mogelijk te streamen. Het nummer uit 2023 kwam gisteren binnen als de hoogste nieuwe binnenkomer en staat inmiddels in de top 5, net als Wij zeggen nee nee nee tegen een azc.
Wij zeggen nee nee nee tegen een azc combineert hardcoremuziek met een AI-gegenereerde stem. Die zingt onder meer: ''Alle grenzen open, ons land is in nood. (...) Ze overspoelen ons met mensen die hier niet passen. Asielzoekers met fatbikes, iPhones, dure jassen.'' Vrijheid, Gelijkheid, Zusterschap heeft een heel andere boodschap. Hierin beschrijft Straat haar ideale maatschappij, waarin azc's niet meer nodig zijn.
Nieuwsgebeurtenissen en politieke sentimenten komen heel vaak terug in muziek, zegt Laurens Ham van de Universiteit Utrecht. "Maar er wordt niet vaak een strijd gevoerd om een hoge plek in de hitlijsten, met een politieke inzet."
'In your face xenofoob'
De maker van Wij zeggen nee nee nee tegen een azc wil anoniem blijven en noemt zichzelf JW Broken Veteran; hij zegt een oud-militair met PTSS te zijn. Het nummer is volgens hem zo succesvol omdat het "discussie oproept, mensen aan het denken zet, maar ook gewoon lekker klinkt".
Volgens universitair docent Ham is Wij zeggen nee, nee, nee tegen een azc een klassiek voorbeeld van een protestlied. "Een protestlied keert zich tegen iets wat als een maatschappelijke misstand wordt gezien. En in dit nummer wordt heel duidelijk een statement gemaakt."
De tekst is volgens Ham "in your face xenofoob". Zo klinkt het: "Wij zeggen nee, nee, nee tegen een azc. Genoeg is genoeg, vol is vol, weg ermee." Online vragen sommigen zich af waarom Spotify het nummer niet verwijdert. Maar Spotify zelf zegt dat het nummer voldoet aan de huisregels, omdat het niet expliciet oproept tot geweld of haat tegen beschermde groepen.
Strafrechtadvocaat Emile van Reydt beoordeelt het nieuwe lied als een grensgeval, maar denkt dat het net binnen de juridische grenzen blijft. "De tekst is vaag en niet rechtstreeks gericht tegen een specifiek omschreven groep. Of het smaakvol is, daar kun je absoluut over twisten, maar het is niet uit te sluiten dat een rechter zou oordelen dat de de tekst onder de vrijheid van meningsuiting valt."
Diametraal tegenovergesteld
In de teksten van Straat klinkt een heel ander politiek geluid, zegt Ham. "Zij is uitgesproken feministisch, tegen maatschappelijke ongelijkheid en discriminatie. Haar politieke visie is dus diametraal tegenovergesteld aan die van JW Broken Veteran." Vrijheid, Gelijkheid, Zusterschap gaat over inclusie, zegt hij. "Het verbeeldt een soort politieke utopie waarin veel meer gelijkheid heerst en talloze politieke problemen zijn opgelost."
De strijd tussen de twee nummers weerspiegelt het huidige politieke klimaat, zegt Ham. "Op de flanken zijn de stellingnames verscherpt."
Daarnaast wijst hij erop dat politiek steeds vaker gaat over een botsing van culturele waarden. "Het gaat minder over zogenaamde 'harde' onderwerpen als economie, en meer over identiteit en levensstijl. Het ultieme voorbeeld daarvan is de strijd tegen Zwarte Piet, maar ook bijvoorbeeld de discussies over genderinclusie en racisme."
'Ongezouten meningen'
Het is "fantastisch" dat het nummer van Straat nu zo hoog staat, zegt Dolle Mina Nynke van Zwol. "We hadden kunnen zeggen: 'Wat erg, de wereld gaat naar de kloten', maar we hebben nu laten zien dat we dit niet accepteren, dat wij dit ook kunnen, maar dan met een nummer dat hoop uitstraalt."
JW Broken Veteran zegt dat in zijn nummer "een diepere lading zit die bij veel mensen speelt". "Ik lees en zie dat mensen gewoon bang zijn geworden op straat", zo stelt hij.
Hij is geschrokken van alle media-aandacht. "Het was een rollercoaster met de media en alle meningen, die toch best hard, ongezouten en vele ongefundeerd zijn. Je wordt afgeschilderd als een naïeve, racistische domme, agressieve man, die op zijn zolderkamer een prompt invoert in een Song generator. Dit zijn gewoon geen feiten, dat vind ik jammer."