NOS Nieuws - Algemeen

De Syrische Bana Alabed heeft de Internationale Kindervredespijs gekregen. De nu 15-jarige Alabed werd in 2016 wereldberoemd door haar tweets vanuit het belegerde Aleppo. Daarmee werd ze de stem van Syrische kinderen in een oorlogssituatie.

"Bana vertegenwoordigt de essentie van waar de Internationale Kindervredesprijs voor staat: moed, veerkracht en een onwankelbare toewijding aan rechtvaardigheid", zegt voorzitter en oprichter Marc Dullaert van KidsRight.

De kinderrechtenorganisatie reikt de prijs uit sinds 2005. De uitreiking was dit jaar in Stockholm.

Wereldwijde aandacht

Via Twitter, zoals X toen nog heette, schreef Alabed met behulp van haar moeder verslagen vanuit de belegerde stad. Ze begon daarmee nadat haar beste vriendin Yasmine was omgekomen bij een aanval op de stad.

Uit haar berichten klonk veel angst door over de constante bombardementen. "Ik ben erg bang dat ik vandaag doodga", schreef ze bijvoorbeeld in oktober 2016. In de video bij het bericht is te zien hoe ze ineenkrimpt op het moment van een explosie.

Alabeds account kreeg al snel honderdduizenden volgers. Ook startte ze een campagne met #standwithaleppo die miljoenen keren werd gedeeld. Haar berichten bereikten ook internationale politici, zoals de Franse president Macron, die reageerde op haar berichten.

"Toen ik begon met tweeten hadden we hoop dat de wereld echt zou luisteren", zegt Bana nu. Dat gebeurde ook. "Dat maakte me blij, dat mensen zagen wat er gebeurde." Dat is ook nu nog een belangrijke drijfveer voor haar. "Aan de kinderen die lijden in de oorlogen: jullie zijn niet alleen!"

Lesprogramma's

Eind 2016 wist het gezin van Alabed te vluchtten naar Turkije, waar ze sindsdien verblijft. Ze zet zich nog altijd in voor Syrische kinderen, en voor andere kinderen in oorlogssituaties.

De afgelopen jaren verschenen er boeken onder haar naam waarin ze haar ervaringen deelt. Ook organiseert Alabed lesprogramma's voor vluchtelingenkinderen.

Haar X-account is nog altijd actief. Daar vraagt ze aandacht voor de kinderen in onder meer Gaza, Oekraïne en Sudan.

Alabed krijgt als winnaar een beeldje, een beurs voor haar opleiding en een fonds van 75.000 euro. Daarvan mag ze 50.000 euro inzetten voor haar eigen project en de rest voor projecten van andere jongeren.

Alabed wil het geld gebruiken om de duizenden vermiste kinderen in Syrië terug te vinden. Ook wil ze geld geven aan scholen in Syrië.

Vorig jaar won de 17-jarige Nila Ibrahimi uit Afghanistan de prijs. Eerdere winnaars van de kinderprijs zijn Malala Yousafzai, Greta Thunberg en Nkosi Johnson.

De politierechter in Den Haag heeft vier mannen veroordeeld tot cel- en taakstraffen voor de rellen op het Malieveld in september.

Ze waren geïdentificeerd door de politie of herkend nadat hun foto's waren getoond in opsporingsprogramma's.

De hoogste straf van drie maanden cel, waarvan een voorwaardelijk, is voor een man van 22 die de politie bekogelde met onder meer stenen en eieren.

Een 50-jarige man die tijdens de rellen onder meer een spiegel van een politiebus trok, kreeg een celstraf van twee maanden, waarvan een voorwaardelijk.

De rechter legde een man van 53 zes weken cel op, waarvan twee voorwaardelijk. Hij gooide een dranghek naar een politieauto.

Brandende container

Een man van 42, die een brandende container naar het partijkantoor van D66 duwde, kreeg tien weken celstraf opgelegd, waarvan vier voorwaardelijk. De 50-, 53- en 42-jarige relschoppers moeten ook een taakstraf uitvoeren.

De zaak van een vijfde verdachte werd aangehouden. Deze verdachte moet op 4 december alsnog voor de rechter komen.

Inmiddels zijn er, inclusief de zitting van vandaag, 17 mensen veroordeeld voor hun rol bij de rellen op het Malieveld.

Stenen gooien

Op 20 september liep een anti-immigratieprotest op het Malieveld in Den Haag uit de hand. Onder de relschoppers waren voetbalhooligans en leden van extreemrechtse groeperingen.

Een deel van hen droeg de Prinsenvlag, een vlag die in de Tachtigjarige Oorlog werd gedragen in de strijd tegen de Spanjaarden en in 1939 als nationalistisch symbool werd ingelijfd door de NSB.

De relschoppers zochten de confrontatie met de politie en gooiden onder meer met stenen. In de binnenstad werd een politieauto in brand gestoken en werden ruiten ingegooid van het partijkantoor van D66. Verderop in het centrum waren vechtpartijen. Tientallen mensen werden aangehouden.

Taakstraffen

Eind september stonden al veertien mensen voor de politierechter. Zij kregen celstraffen tot maximaal zes weken en taakstraffen. Begin oktober werden drie relschoppers veroordeeld tot taakstraffen van 60 uur.

Het OM zei eerder deze maand al zo'n 1700 uur aan beeldmateriaal van de rellen te hebben verzameld en nog tientallen verdacht in beeld te hebben.

Onlangs werd ook een zesde verdachte opgepakt. Hij is vanwege persoonlijke omstandigheden nog niet voorgeleid aan de rechter-commissaris en zit ook niet vast. Over die zaak moet de officier van justitie nog een beslissing nemen.

Bij een Israëlische luchtaanval op Gaza-stad en Khan Younis in het zuiden van de Gazastrook zijn 25 Palestijnen gedood, melden Palestijnse gezondheidsautoriteiten. Twaalf van hen zouden in de Gaza-stad zijn gedood, tien anderen kwamen om het leven in en rond de stad Khan.

De aanval is bevestigd door het Israëlische leger, dat stelt dat het doelen van Hamas heeft aangevallen nadat militanten in Khan Younis het vuur op Israëlische militairen hadden geopend.

In het noorden van de Gazastrook zijn volgens Israël ook "meerdere terroristen geïdentificeerd en uitgeschakeld" door de Israëlische strijdkrachten.

Gele lijn

Het leger noemt de aanval door militanten het zuiden van de Gazastrook "een schending van het staakt-het-vuren", omdat de beschieting aan de Israëlische kant van de 'gele lijn' plaatsvond. Deze lijn is een door Israël getrokken grens in het midden van de Gazastrook waarachter het Israëlische leger zich heeft teruggetrokken na de wapenstilstand met Hamas. Ongeveer de helft van Khan Younis valt hierdoor onder Israëlische controle.

Sinds het staakt-het-vuren tussen Hamas en Israël op 10 oktober is ingegaan worden nog geregeld gevechten en bombardementen op Gaza gemeld. Israël stelt dat deze aanvallen gerechtvaardigd zijn, omdat Hamas de voorwaarden van het bestand schendt.

Volgens Palestijnse autoriteiten zijn sinds het ingaan van het bestand ruim driehonderd mensen om het leven gekomen en zo'n 650 Palestijnen gewond geraakt.

Internationale troepenmacht

Tegen de achtergrond van deze gevechten wordt het Gaza-plan van de Amerikaanse president Trump verder uitgerold. Gisteren stemde de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties in met het plan. Onderdeel daarvan is het sturen van een internationale troepenmacht.

Hamas is daartegen, met als argument dat zo'n internationale troepenmacht niet neutraal zou zijn.

Deze macht zou ook de taak hebben om Hamas te ontwapenen, terwijl de terreurbeweging dat niet wil. Palestijnen zien de komst van een internationale troepenmacht bovendien als een verlengstuk van de bezetting.

Coöperatie Laatste Wil denkt een legale zelfdodingsmethode te hebben gevonden. Eerder werd de coöperatie door de rechter teruggefloten toen ze kwam met 'middel X', een stof uit de chemische industrie die ook zou kunnen worden gebruikt als zelfdodingspoeder.

Laatste Wil besloot daarom op zoek te gaan naar een methode die wel binnen de wet mag worden gebruikt en denkt daar nu dichtbij te zijn. De vraag is wel of dit inderdaad zo is.

Middel X

Middel X is op zichzelf niet strafbaar, het bestaat uit een aantal giftige stoffen die worden gebruikt in de chemische industrie. Verspreiding ervan is echter hulp bij zelfdoding is, en dus wel strafbaar, oordeelde de rechter.

Nu is er een nieuw middel ontwikkeld door Philip Nitschke, de arts die ook de Sarco ontwikkelde, de verboden zelfdodingscapsule die zich vult met stikstof.

Het nieuwe middel is de zelfdodingskraag. Leden zouden die in de toekomst met een handleiding van de coöperatie zelf kunnen maken in een werkplaats, is het idee.

De kraag vernauwt zichzelf als er lucht in gepompt wordt. Twee opblaasbare ballonnetjes drukken dan op de halsslagaders en zenuwuiteinden in de nek, waarna de gebruiker binnen enkele seconden buiten bewustzijn raakt en binnen een minuut sterft.

Met de kraag loopt de coöperatie niet hetzelfde risico als met X, denkt bestuurder van Laatste Wil Frans Copini. Hij verwacht niet dat leden of bestuurders kunnen worden vervolgd. "Het verspreiden van informatie over zelfdodingsmiddelen wordt niet gezien als strafbare hulp bij zelfdoding", zegt hij. "En in de werkplaats is dat precies wat wij zullen doen: informatie verschaffen."

Volgens hoogleraar strafrecht Paul Mevis is dat nog niet zo duidelijk. Volgens hem is het maar de vraag of de coöperatie inderdaad alleen maar informatie geeft, of ook instructie. Dat laatste is verboden, instructies worden gezien als hulp bij zelfdoding.

Volgens Copini van Laatste Wil is van instructie geen sprake. "Wij geven geen directe instructie, wij laten het alleen zien. We geven wel informatie over hoe je hem kan maken. Maar dat is geen instructie om hem te gebruiken. Als ik zou helpen om de kraag om te doen en zou zeggen waar iemand moet knijpen of drukken, dan is dat een instructie. Maar dat doen wij niet."

Mevis heeft nog een tweede punt van twijfel. Begin dit jaar is een betrokkene bij de Coöperatie Laatste Wil veroordeeld voor aanzetten tot zelfdoding. Die veroordeling had niet met de methode te maken maar met het feit dat iemand te makkelijk verleid was tot zelfdoding. Het moet nog blijken of bij deze nieuwe methode sprake is van verleiding, en dat zou wel degelijk strafbaar zijn.

Luguber

"We zullen hobbels ondervinden", zegt Copini. "Mensen zullen het luguber vinden, of strafbaar. Maar wij willen gewoon zelfbeschikking, zoals dat bijvoorbeeld in Zwitserland geregeld is." Euthanasie is verboden in Zwitserland, maar hulp bij zelfdoding is er toegestaan.

De zelfdodingskraag is nu in de laatste testfase. Laatste Wil gaat nu vrijwilligers zoeken die graag willen sterven en deze kraag willen gebruiken. Pas als het bestuur zeker weet dat die goed werkt, wordt het ontwerp beschikbaar gesteld.

Hulp nodig?

Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

"Een hele slechte samenloop van omstandigheden," zegt deskundige Bob Deen over de situatie waarin Oekraïne verkeert. Oekraïne zit klem, in een 'perfecte storm', ontstaan door een combinatie van gevaarlijke ontwikkelingen.

De slechte situatie op het slagveld, de bombardementen op de energievoorziening en een zware politieke crisis vormen samen een grote bedreiging voor het land. Daarbij komt ook nog de Amerikaanse druk om akkoord te gaan met bepaalde Russische eisen. Dat alles maakt dat president Zelensky het nu bijzonder zwaar heeft, volgens Oekraïne-specialist Deen van Instituut Clingendael.

Trumps Oekraïne-gezant Witkoff ontmoette vandaag Zelensky in Turkije. Daarna vloog de Amerikaan verder naar Moskou. "Witkoff is een moeilijke figuur voor Zelensky, omdat hij minder grip op hem heeft, minder dan op de Europeanen," stelt Deen.

Poetin

De Oekraïeners hebben grote moeite met Witkoff omdat hij openlijk zijn sympathie heeft uitgesproken voor Poetin.

Hij is nu naar Moskou met een 28-punten plan. Wat daarin exact staat is onduidelijk. Het goede nieuws is volgens Deen, dat de Amerikanen "hun handen niet hebben afgetrokken" van de oorlog tegen Oekraïne. Daar leek het even op, toen een geplande ontmoeting tussen Trump en Poetin in Boedapest werd afgeblazen, omdat er geen resultaat werd verwacht.

Volgens Deen hebben de Amerikanen geleerd van het vredesproces in Gaza. "Ze gaan nu behoedzamer te werk, het puntenplan is niet uitgelekt en ze weten dat ze met meerdere partijen rekening moeten houden."

Onderdeel van dit nieuwe diplomatieke offensief is een bezoek aan Kyiv van een hoge Pentagon-delegatie vandaag, voor ontmoetingen met Zelensky, parlementariërs en hoge militaire commandanten. Deen denkt dat het over meer gaat dan alleen het vredesplan: "Ze zijn niet afgereisd omdat het zo goed gaat op het slagveld."

Prestigeslag

Het Oekraïense leger dreigt op korte termijn de controle te verliezen over Pokrovsk, een inmiddels totaal verwoeste stad in de Donbas die de Russen voor het einde van het jaar koste wat het kost in handen willen krijgen. Ooit was het een belangrijk logistiek knooppunt, nu woedt er een bloedige prestigeslag.

Onderdeel van de 'slechte samenloop' zijn de aanhoudende bombardementen op de elektriciteitsvoorziening, waardoor de Oekrainers net als in het eerste oorlogsjaar regelmatig in het donker en de kou zitten.

Des te wranger is het dat de grootste politieke crisis sinds het begin van de oorlog alles te maken heeft met die energievoorziening. In het ministerie voor kernenergie is een corruptieschandaal aan het licht gekomen. Bij aanbestedingen voor de beveiliging van elektriciteitsinstallaties werd steeds zo'n vijftien procent afgeroomd en weggesluisd naar buitenlandse rekeningen. "Het bedrag is heel erg hoog." Het zou gaan om 100 miljoen dollar.

"Zelensky heeft tijdens de oorlog wel vaker te maken gehad met corruptieschandalen," aldus Deen. Bij het ministerie van Defensie was een inkoopschandaal. Bij het Openbaar Ministerie werden vrijstellingen voor het leger verkocht. Die schandalen wist Zelensky effectief op te lossen. "Maar nu komt het wel heel dichtbij."

Alibaba

Spil in het web van duistere geldstromen is een goede vriend van Zelensky: zakenman Timoer Minditsj, in Oekraïne wordt dan ook van 'Minditsj-gate' gesproken. Zelensky vierde zijn verjaardag bij hem thuis.

Vlak voordat de corruptiewaakhonden met hun bevindingen naar buiten kwamen wist Minditsj het land te verlaten. "Hij liet de deur op een kier. De Oekrainers hebben nu twee vragen: Wie heeft hem getipt en hoe kon hij het land uitkomen?" zegt de Clingendael-specialist.

De corruptiebestrijders zijn naar buiten gekomen met bandopnames vol bewijsmateriaal. "Daarin komt veelvuldig de codenaam Alibaba voor, wat mogelijk staat voor Andriy Borisovitsj". En dat zijn de voor- en vadersnaam van Jermak, de machtige chef-staf van het presidentiële bestuur.

Jermak is oppermachtig, wie Zelensky wil bereiken moet langs hem. Het is de boomlange figuur die altijd op een meter afstand loopt van Zelensky. Hij duldt geen tegenspraak en staat te boek als zeer slim.

Lichtpuntjes

"Er is veel kritiek op Jermak," zegt Deen, zowel in binnen- als buitenland. "De Oekrainers willen ook liever niet meer bestuurd worden op de manier zoals dat vroeger ging, met een concentratie van macht bij ongekozen mensen die vanachter de schermen opereren en waarbij een schimmige verwevenheid tussen politiek en zakenleven ontstaat."

Ook de Amerikanen hebben moeite met zijn stijl. "De president is genoodzaakt wat te doen. En hij heeft niet veel tijd." Morgen, als Zelensky terug is uit Turkije, komt het parlement bij elkaar om te debatteren over de crisis.

Toch ziet Deen lichtpuntjes. "De systemen werken. Als je niks onderzoekt komt er ook niks boven. En mensen protesteren tegen de corruptie, terwijl ze geen elektriciteit hebben. Daar heb ik respect voor."

De fietsflat bij Amsterdam Centraal gaat na 25 jaar tegen de vlakte. Komende maandag beginnen de sloopwerkzaamheden, meldt de gemeente.

De sloop verloopt in etappes, de eerste twee weken worden losse onderdelen weggehaald. Daarna begint de echte sloop met het verwijderen van de metalen bovenbouw en de betonnen onderbouw. Ten slotte wordt de fundering weggehaald.

De gemeente verwacht maximaal zeven dagen geluidsoverlast. De sloop moet begin februari klaar zijn, schrijft NH.

Al het gesloopte materiaal wordt per boot afgevoerd. Het is de bedoeling dat er zoveel mogelijk wordt hergebruikt.

2500 fietsen

Duizenden Amsterdammers maakten dagelijks gebruik van de fietsparkeerplaats. De stalling van drie verdiepingen werd in 2001 geopend en bood ruimte aan 2500 fietsen. Toch zochten vele fietsers geregeld tevergeefs naar een plekje; fietsen die niet in de stalling stonden riskeerden weggesleept te worden.

Toeristen maakten vaak vol ongeloof foto's van de flat met z'n grote aantal tweewielers. Na de aanleg van twee grote ondergrondse fietsenstallingen bij het station werd de fietsflat overbodig. De flat was intussen ook flink verpauperd, ondanks tussentijdse opknapbeurten.

Er was een plan om hem aan Schiphol te verkopen, maar dat was te ingewikkeld en te duur. Omdat er geen andere partij kon worden gevonden, besloot de gemeente de flat te slopen. In 2023 ging het gebouw dicht.

In de plaats van de stalling komen bomen en banken aan het water, met mogelijk een steiger. Fietsen bij CS kunnen worden geparkeerd in de twee ondergrondse stallingen, met plek voor meer dan 14.000 tweewielers.

Het Openbaar Ministerie (OM) eist twintig jaar celstraf tegen Walid D. uit Eritrea. Volgens het OM in Zwolle gaf de 42-jarige leiding aan een grote criminele organisatie die mensen smokkelde, afperste, gijzelde en gewelds- en seksuele delicten pleegde. Hij zou daarmee grote hoeveelheden geld hebben verdiend.

Het OM komt met deze strafeis "omdat voor dit soort misdrijven alleen de maximumstraf passend is".

De organisatie zou vluchtelingen uit Eritrea met valse beloftes naar Europa hebben vervoerd. Tijdens deze reis worden vluchtelingen mishandeld, gemarteld en verkracht. De route is bovendien zeer gevaarlijk; vluchtelingen moesten een woestijn doorkruisen waar gewapende milities en mensensmokkelaars de baas zijn. Ook worden ze vastgezet in kampen in Libië.

Waardigheid ontnomen

Hun familie in Nederland wordt ondertussen telefonisch afgeperst. Zo krijgen ze filmpjes te zien van hun familieleden die in de kampen worden gemarteld, om ze op deze manier te dwingen geldbedragen te betalen aan tussenpersonen in Nederland. Als ze dat niet doen, worden hun familieleden in de kampen langer vastgehouden of mishandeld.

"Hij ontnam slachtoffers hun vrijheid en waardigheid", zegt het OM. "D. hield ze vast in erbarmelijke omstandigheden, hongerde ze uit, martelde ze en heeft ze blootgesteld aan levensgevaarlijke situaties in de woestijn, in kampen en in overvolle en lekke boten op zee."

Een van de slachtoffers die Eritrea ontvluchtten, vertelde de NOS eerder over een van de kampen waarin ze heeft vastgezeten. Zij is door de verdachte en anderen gemarteld en verkracht. Ook haar familieleden werden met filmpjes onder druk gezet om te betalen voor haar vrijlating. Het heeft haar familie duizenden euro's gekost en zelf kampt ze met zware trauma's.

Pas wanneer er betaald was, mochten de slachtoffers naar een volgend kamp of via zee naar Europa. "Als ze al tot de 'gelukkigen' hoorden die de zee bereiken", aldus het OM. Ook de boottocht is levensgevaarlijk; vele vluchtelingen verdrinken tijdens de overtocht naar Europa.

Ondermijnt ook Nederlandse asielbeleid

Als een van de vluchtelingen uiteindelijk het Schengengebied bereikt, heeft deze ook toegang tot alle bijbehorende landen, zoals Nederland. "En daarmee ondermijnt de criminele organisatie ook het Nederlandse asielbeleid", stelt het OM.

De zaak geldt als een van de grootste mensensmokkelzaken ooit in Nederland. Het onderzoek duurde jaren en is gedaan in samenwerking met onder andere Interpol, Europol en het Internationaal Strafhof. Omdat het OM de misdrijven zo ernstig vindt en Nederland direct betrokken is omdat familieleden hier werden afgeperst, wordt de zaak hier behandeld.

D. werd in oktober 2022 door Ethiopië uitgeleverd, waar hij al veroordeeld was voor mensensmokkel binnen Afrika. Hij is niet de enige die terechtstaat. In totaal zijn zeven verdachten gedagvaard. Een andere vermoedelijk belangrijke persoon in het smokkelnetwerk, Kidane H., is ook aangeklaagd door het OM.

Volgende week gaat de zaak van D. verder, dan houden zijn advocaten hun pleidooi.

Nieuwsuur maakte eerder deze video over het mensensmokkelnetwerk:

Boven de haven van Terneuzen zijn maandagavond drones gezien. Volgens de politie kwamen de meldingen van drie burgers die allemaal spraken van meerdere drones.

Ook het havenbedrijf zegt ze gesignaleerd te hebben. "Het ging om meer drones dan we ooit tevoren hebben gezien", zei een woordvoerder van het Zeeuwse havenbedrijf North Sea Port tegen Omroep Zeeland.

De politie heeft niet kunnen achterhalen wie de drones bestuurde. "Meldingen worden gedeeld met defensie en de marechaussee", zegt een politiewoordvoerder. "We zijn op de melding afgegaan, maar hebben geen drones aangetroffen." Ook is onduidelijk waar de drones naartoe vlogen.

De politie kan niet zeggen om wat voor drones het gaat. De melders hebben het type niet vast kunnen stellen. Daardoor is het niet duidelijk of het om een hobbyist gaat of dat er professionele drones zijn ingezet.

Niet voor het eerst

Drones leiden in verschillende Europese landen al weken tot onrust. In Scandinavische landen, maar ook in België, Duitsland, Polen, Roemenië en Litouwen zijn ze gezien, vooral bij luchthavens en militaire terreinen.

Vanwege de drones krijgt België hulp van een Brits anti-droneteam en komt er hulp uit Duitsland en Frankrijk. Wie erachter zit is onduidelijk, al hebben verschillende landen bij verstoringen van het vliegverkeer gewezen naar Rusland.

Ook in Zeeland en omgeving zijn al meerdere keren drones gezien. Een week geleden vlogen onbemande vliegtuigjes langs de Zeeuwse kust bij Oostkapelle en ook boven de Belgische kerncentrale Doel, op de grens met Zeeland zijn in de afgelopen weken meerdere keren drones waargenomen.

Of de drones met elkaar te maken hebben weet de politie niet. Eerder werden in Nederland ook meldingen gedaan van drones bij onder meer de vliegbasis Gilze-Rijen en bij het NAVO-commandocentrum in Brunssum. De politie zei toen dat er geen reden was voor paniek, maar dat het goed is om scherp te blijven.

Een mogelijke drone die het vliegverkeer bij Schiphol tijdelijk stillegde, bleek een ballon te zijn.

Rotterdam gaat harder optreden tegen zwaar overlastgevende daklozen en bedelaars bij grote kruispunten in de stad. Wie hulp weigert, krijgt een gebiedsverbod of boete opgelegd. Ook worden bedelopbrengsten ingenomen.

Daklozen zijn steeds vaker op drukke kruispunten te vinden, waar ze bij een rood stoplicht tussen de wachtende auto's lopen en bedelen om lege blikjes of petflessen. Op onder meer het Drooglever Fortuynplein, de Westblaak en de Vaanweg wordt ook om geld gebedeld.

Daarnaast is er volgens de gemeente Rotterdam een groep van zo'n zeventig verslaafde daklozen die op steeds meer plekken in de stad ernstige problemen veroorzaken.

"We zien onacceptabele overlast", zegt zorgwethouder Ronald Buijt van Leefbaar Rotterdam. "De afgelopen decennia is Rotterdam uitgegroeid tot een prachtige stad met iconen waar we trots op zijn. Maar we gaan niet meemaken dat we verder afglijden en dat de verloedering van de jaren 80 en 90 terug gaat komen", zegt Buijt.

Straatteam opgericht

De wethouder richt per direct een straatteam op die de meest overlastgevende groep van straat moet halen. Een groot deel van deze daklozen heeft recht op zorg omdat ze de Nederlandse nationaliteit hebben, maar kiezen bewust voor een leven op straat.

Het straatteam moet zorgen dat de overlastgevers hulp of opvang accepteren. Op korte termijn komen er vijftien tot twintig opvangplekken in de stad bij, inclusief een ruimte om drugs te gebruiken. Er is 24 uur per dag begeleiding en beveiliging aanwezig.

"We accepteren het niet meer dat er openlijk drugs gebruikt wordt, openlijk massaal gebedeld wordt op kruispunten of dat mensen lastiggevallen worden door mensen met een drugsverslaving", zegt Buijt.

Wijk- en gebiedsverboden

Overlastgevende daklozen die geen hulp accepteren, kunnen door de burgemeester een wijk- of gebiedsverbod opgelegd krijgen. Mensen die vaker voor overlast zorgen kunnen door het OM strafrechtelijk vervolgd worden.

Buijt kondigt ook maatregelen aan tegen bedelaars bij kruispunten. "Soms verzamelen bedelaars flesjes voor hun verslaving. Maar soms is het georganiseerde criminaliteit uit bijvoorbeeld Roemenië", zegt hij.

De wethouder denkt aan het wegsturen van de 'professionele' bedelaars. Ook komen er afpakacties van de politie waarbij de bedelopbrengst in beslag wordt genomen. De gemeente onderzoekt of ook boa's boetes aan de overlastgevers mag uitdelen.

De wethouder doet een oproep aan de Rotterdammers. "Geef alsjeblieft geen flesjes, want het lijkt misschien menselijk, maar je houdt een leven in stand dat niet wenselijk is", zegt Buijt.

Naalden op straat

Bekende overlastplekken zijn de Agniesebuurt, Museumpark, de Kubuswoningen en het gebied rond de Pauluskerk. Ernstige overlast is ook te vinden in en rond het Museumpark.

"Met enige regelmaat vind je hier naalden of staat er iemand op z'n gemakje crack te roken. Dealen doen ze ook niet eens meer echt beschut. Het gebeurt gewoon in het openbaar", zegt een bewoner tegen RTV Rijnmond. Andere bewoners plaatsen prikkeldraad in de voortuin om te voorkomen dat daklozen daar hun ontlasting doen.

Op het Indonesische eiland Java is de vulkaan Semeru uitgebarsten. Een aantal mensen is geëvacueerd en de autoriteiten hebben het hoogste waarschuwingsniveau ingesteld.

De vulkaan in de provincie Oost-Java stootte meerdere keren gloeiend hete aswolken uit tot een hoogte van twee kilometer. Een mengsel van stenen, lava en gas stroomt over de hellingen tot zeven kilometer verderop.

Op webcambeelden is de uitbarsting te zien:

Door de uitbarstingen zijn verschillende dorpen in de omgeving bedekt onder een laag as. Er zijn geen slachtoffers gemeld, maar meer dan 300 mensen moesten hun huis uit. Ze zijn naar opvangcentra gebracht.

Mensen zijn gewaarschuwd weg te blijven uit het gebied rond de krater en langs de rivier de Besuk Kobokan.

Op sociale media gaan beelden rond van een dikke aswolk en van inwoners die met besmeurde gezichten op de vlucht slaan.

Vruchtbare hellingen

De vulkaan barst geregeld uit, maar toch wonen er nog tienduizenden mensen op de vruchtbare hellingen. De laatste uitbarsting was in december vorig jaar. Toen kwamen 51 mensen om het leven en liepen honderden mensen brandwonden op. Meer dan tienduizend mensen werden geëvacueerd. Na de uitbarsting heeft de overheid bijna 3000 huizen verplaatst naar veiliger gebied.

Semeru is met zijn 3676 meter de hoogste berg op Java, het dichtstbevolkte eiland van het land. Hij ligt in hetzelfde gebied als de Bromovulkaan, een van de toeristische bezienswaardigheden van Java en geliefd vanwege de mooie zonsopkomsten. Deze vulkaan barstte in 2004 voor het laatst uit.

De uitbarsting komt enkele dagen na aardverschuivingen op Midden-Java door modderstromen na hevige regenval. Daarbij zijn tot nu toe achttien doden geteld, meer dan dertig mensen worden nog vermist.

Op Curaçao krijgen alle ambtenaren vandaag een halve dag vrij vanwege de kwalificatie voor het WK voetbal. Gisteravond sleepte Curaçao op Jamaica een gelijkspel uit het vuur, wat voldoende was om zich te kwalificeren.

Vicepremier Charles Cooper riep ook werkgevers in de privésector op om hun personeel vrij te geven zodat ze kunnen deelnemen aan de vieringen op het eiland.

Overheidskantoren sluiten vandaag om 11.00 lokale tijd de deuren en een uur later gaan ook alle scholen dicht.

Rijtoer

Aan het begin van de middag komt het Curaçaose elftal aan op de luchthaven. Om 15.00 uur vertrekken de spelers voor een rijtoer die twee uur later eindigt op een grote parkeerplaats aan het Waaigat in Willemstad. Daar zal de huldiging plaatsvinden.

Er zijn toespraken van pastoor Duarte, premier Pisas en de minister van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport Van Heydoorn.

Daarnaast zijn er verschillende optredens, van onder anderen dj Argenis Huerta en als hoogtepunt een concert van de Arubaanse zanger Jeon.

Het Muziekgebouw Eindhoven heeft een concert van de Russisch-Oostenrijkse pianiste Elisabeth Leonskaja geannuleerd. In een verklaring op de site spreekt de directie van het Muziekgebouw van een moeilijke beslissing, maar de omstandigheden zouden het Muziekgebouw geen andere keuze laten.

De directie volgt de richtlijn die de branchevereniging van schouwburgen en concertgebouwen in 2022 opstelde in verband met de Russische en Belarussische agressie tegen Oekraïne. In die richtlijn wordt de leden gevraagd niet samen te werken met personen die Rusland en Belarus in deze oorlog steunen, ongeacht hun nationaliteit of verblijfplaats.

"In hoeverre de richtlijn op Leonskaja van toepassing is, is complex", stelt het Muziekgebouw. Doorslaggevend voor het besluit was dat Leonskaja in Moskou in een theater optreedt dat gratis kaarten beschikbaar stelt voor militairen van het Russische leger en hun familieleden.

Het concert in Eindhoven zou op 4 december plaatsvinden. "We realiseren ons dat we muziekliefhebbers teleurstellen, maar we willen vooral benadrukken dat het verdriet als gevolg van het militaire conflict in de staat Oekraïne voor ons nu vooropstaat", aldus het Muziekgebouw.

In februari staat een concert van Leonskaja in SPOT/De Oosterpoort in Groningen gepland, in maart een optreden in het Muziekgebouw in Amsterdam. Voor zover bekend gaan die concerten door.

De aanvaring van een vrachtschip met een brug in Baltimore vorig jaar is veroorzaakt door een losse stroomkabel. Daardoor viel de stroom uit op het schip, de Dali, en botste het tegen de Francis Scott Key Bridge in de Amerikaanse stad.

Door de botsing van het 300 meter lange schip tegen een pijler van de stalen brug stortte die vrijwel volledig in. De aanvaring was 's nachts, waardoor er weinig verkeer was, maar er werd wel aan het wegdek gewerkt. Zes wegwerkers kwamen om het leven.

Uit het onderzoek blijkt dat een losse stroomkabel ertoe leidde dat een stroomonderbreker in werking werd gesteld. Dat had een domino-effect tot gevolg, waardoor ook op andere plekken op het schip de stroom uitviel, de aandrijving uitviel en het schip onbestuurbaar werd.

Het snoer kon niet goed worden aangesloten doordat er een label dat aan het snoer vastzat in de weg zat, constateerden de onderzoekers.

Speld in hooiberg

Het hoofd van de nationale transportveiligheidsraad vergeleek de zoektocht naar de oorzaak met het zoeken naar een losse bout in de Eiffeltoren. Er moesten duizenden kabels worden getest voordat de oorzaak werd gevonden.

De raad zei ook dat de schade aan de brug zo groot was doordat er geen maatregelen waren genomen om de brug beter bestand te maken tegen botsingen met zeeschepen. Als de vervoersautoriteit van Maryland de stevigheid had gecontroleerd, hadden er maatregelen genomen kunnen worden. Ook had de brug geen waarschuwingssysteem om te voorkomen dat voertuigen de brug op rijden als er gevaar is.

Dure nieuwe brug

Het herstel van de brug gaat langer duren dan aanvankelijk werd ingeschat. De nieuwe brug is waarschijnlijk pas eind 2030 klaar en niet in 2028, zoals eerder werd ingeschat. Ook lopen de kosten op van omgerekend rond de 1,6 miljard euro tot mogelijk 4,5 miljard. Dat komt door een nieuw beschermingssysteem voor de pier en doordat er een nieuw ontwerp is gemaakt, voor een langere en hogere brug.

Ook is voorgesteld om periodieke inspecties uit te voeren en om schepen zo aan te passen dat ze beter zijn opgewassen tegen stroomstoringen. De Dali zou al eerder te maken hebben gehad met stroomstoringen, ook voor de aanvaring met de brug.

De transportveiligheidsraad heeft tal van nieuwe aanbevelingen gedaan om aanvaringen met dramatische gevolgen te voorkomen, onder meer aan de Amerikaanse kustwacht.

Polen gaat 10.000 militairen inzetten om de infrastructuur te beschermen. Dat maakt de Poolse minister van Defensie bekend. De troepen moeten onder meer spoorwegen gaan bewaken. De inzet van de militairen, die uit alle krijgsondermachtonderdelen komen, begint vrijdag.

De maatregel volgt na een explosie op een Poolse spoorlijn afgelopen weekend. Volgens Polen was dat een sabotageactie in opdracht van Rusland. De spoorlijn, tussen Warschau en de grens met Oekraïne, is een belangrijke aanvoerroute voor hulpgoederen en militair materieel naar Oekraïne.

De Poolse premier Tusk sprak zondag van een ongekende sabotageactie. Volgens hem was het doel van de actie om treinen te laten ontsporen. Dat gebeurde niet.

Consulaten gesloten

In reactie op de explosie sloot Polen vandaag het laatste Russische consulaat in het land, in Gdansk. Daarbij werd aangekondigd dat het niet bij diplomatieke maatregelen zou blijven en meer actie zou volgen.

Moskou noemde het besluit om het consulaat te sluiten spijtig. "De betrekkingen zijn volledig ingestort", zei Kremlin-woordvoerder Peskov. Rusland ontkent elke betrokkenheid bij de explosie en doet de beschuldigingen af als 'Russofobie'. Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft op zijn beurt aangekondigd het Poolse consulaat in Irkoetsk te gaan sluiten.

Correspondent Midden- en Oost-Europa Christiaan Paauwe:

"Al is het nog geen oorlog, we leven in Polen ook niet in vredestijd, was vandaag opnieuw de boodschap van de Poolse regering. Het opblazen van het spoor past volgens Polen in een patroon van steeds verdergaande acties aangestuurd vanuit Rusland. Dit was niet zomaar een ondermijningsactie maar staatsterreur, zeggen ze hier. Ze gaan ervan uit dat dit voorlopig door zal gaan, en daarom is volgens de regering deze militaire inzet nodig om infrastructuur te beschermen.

Het is een vergaande actie die het publiek ook moet laten zien dat Polen niet stilzit. Polen zette de afgelopen jaren al duizenden militairen in aan de grens met Belarus vanwege de vluchtelingencrisis en de groeiende spanningen daar. Al klinkt er ook kritiek in Polen dat het beschermen van infrastructuur niet de taak is van het leger."

Polen, een land aan de NAVO-oostflank, is de afgelopen jaren regelmatig doelwit geweest van sabotage en spionage aangestuurd vanuit Rusland. Volgens de Poolse defensieminister zijn de afgelopen maanden "talloze sabotagedaden tegen de Poolse staat verijdeld".

Volgens experts probeert Rusland angst en chaos te veroorzaken, vooral aan die oostflank. Vaak is de sabotage gericht op infrastructuur. Een directe aanval met explosieven op publieke infrastructuur is nog niet eerder voorgekomen in Polen.

Samenwerking Oekraïne

De Oekraïense president Zelensky liet na een gesprek met Tusk weten dat Oekraïne en Polen gaan samenwerken om sabotages vanuit Rusland te voorkomen. Voor Oekraïne zijn dit soort spoorsabotages dagelijkse kost, zei Zelensky. Net als Polen zegt hij er niet aan te twijfelen dat Rusland achter de sabotage zit. "Niemand anders dan de Russen is hierin geïnteresseerd", aldus Zelensky.

Op sociale media verschenen kort na het nieuws over de spoorsabotage berichten dat Oekraïne achter de aanval zou zitten. Die berichten werden veel gedeeld. Die desinformatiecampagne werd via Telegram opgezet, zegt Zelensky.

Tusk bevestigt de nieuwe samenwerking op X. Het doel van de samenwerking is het identificeren van mensen die verdacht worden van collaboreren met Rusland en het voorkomen van sabotage, zegt hij.

De Poolse autoriteiten verwachten namelijk dat dit weer kan gebeuren. De Poolse commandant der strijdkrachten, generaal Kukula, wees op de kerstdagen volgende maand, waarin veel Polen reizen met het openbaar vervoer. "Dit kan door onze vijanden worden gezien als het meest geschikte moment om onze veiligheid aan te vallen", aldus Kukula. "We kunnen dit niet laten gebeuren."

Het Louvre in Parijs gaat komend jaar honderd beveiligingscamera's plaatsen rond het museum. Ook komt er mogelijk een politiebureau op het terrein. Dat zei museumdirecteur Laurence des Cars vandaag in een hoorzitting over de juwelenroof in het Louvre.

Des Cars verscheen vanochtend opnieuw bij de culturele commissie van het Franse parlement. Ze moet zich verantwoorden voor de gebrekkige beveiliging van het wereldberoemde museum. Daardoor konden criminelen in oktober op klaarlichte dag met een verhuisliftje naar binnen om een vermogen aan juwelen te stelen.

In een eerdere hoorzitting beschreef de directeur de diefstal als een "verschrikkelijke mislukking" en gaf toe dat de videobewaking van het museum "zeer ontoereikend" was. Vandaag benadrukte ze ook dat ze deze en andere problemen in het museum al sinds 2022 aankaart en dat er al veel gedaan is.

80 miljoen aan maatregelen

De extra camera's zijn onderdeel van een pakket aan noodmaatregelen. Die gaan samen 80 miljoen euro kosten. Zo wordt er binnen twee weken gestart met de aanleg van een nieuw anti-inbraaksysteem, dat moet voorkomen dat indringers in de buurt van het museum kunnen komen. De politiepost op het museumterrein moet ervoor zorgen dat er sneller ingegrepen kan worden als er iets gebeurt.

Op de wegen rond het museum komen barrières waar voertuigen niet doorheen kunnen. Medewerkers krijgen meer training in omgaan met inbraken of diefstal. Ook gaat het museum een veiligheidscoördinator aanstellen. De procedure daarvoor is deze maand gestart. Daarnaast moet er veel dikker glas in de ramen komen, maar daarvoor zijn de kozijnen te smal. Architecten zijn aan het nadenken hoe ze dat kunnen inpassen.

Directeur Des Cars gaf ook nog enkele details over de roof. De inbrekers zijn de vitrines te lijf gegaan met apparatuur die bedoeld is om beton te zagen. Daar waren ze niet tegen bestand. Toen deze vitrines in 2019 werden gemaakt, is het ook nooit in iemand opgekomen dat zoiets zou kunnen gebeuren, zei ze.

Er zijn inmiddels meerdere verdachten aangehouden voor de roof. De buit is nog altijd niet gevonden.

Te veel bezoekers, versleten balken

Het verbeteren van de veiligheid was al onderdeel van het enorme renovatie- en moderniseringsproject van het Louvre dat eerder is aangekondigd. Het museum kan de grote toestroom van bezoekers allang niet meer aan. Het is in de jaren 80 gebouwd op zo'n 4 miljoen bezoekers per jaar; dat zijn er inmiddels 8 miljoen. Daarmee is het het bestbezochte museum ter wereld.

Ook is het gebouw sterk verouderd. Deze week nog werd een galerij gesloten omdat de balken in de vloer versleten bleken.

In het zuiden van Japan heeft een grote brand veel schade veroorzaakt. Zeker 170 huizen en gebouwen zijn verwoest. Eén persoon is om het leven gekomen. Het is een van de grootste branden in het land in bijna vijftig jaar tijd.

De brand ontstond in de heuvelachtige wijk Sagonseki in de kustplaats Oita. Luchtbeelden van lokale autoriteiten laten dikke rookpluimen en huizen zien die in de as zijn gelegd. De stad heeft een vissershaven, bekend om zijn seki makreel, die vaak wordt gegeten als sashimi, een Japans gerecht van in plakjes gesneden rauwe vis.

Door de sterke wind verspreidde het vuur zich snel. Bewoners van de wijk zijn tijdelijk opgevangen in een noodopvang. Een man van in de zeventig werd vermist. Brandweerlieden vonden later een lichaam, mogelijk van de vermiste man. Een bewoner vertelde aan lokale media dat ze haar huis ontvluchtte zonder haar bezittingen, omdat het vuur "in een oogwenk om zich heen greep".

Bewoners van Oita werden gisteren opgeschrikt door de grote brand:

De brand, die dinsdagavond lokale tijd begon, sloeg over naar een beboste helling in de buurt en naar een onbewoond eiland ruim een kilometer uit de kust, vermoedelijk door de sterke wind. Vanmiddag zitten nog zeker 260 huizen in Oita zonder stroom.

De brand heeft bijna 50.000 vierkante meter in de as gelegd, ongeveer de grootte van zeven voetbalvelden. Tientallen brandweerwagens en ruim 200 brandweerlieden werden ingezet om de brand te bestrijden. Ook de Japanse militairen stuurden twee legerhelikopters om te helpen.

Het kan volgens burgemeester Adachi nog een paar dagen duren voordat de brand volledig is geblust. Waardoor de brand is ontstaan, is onduidelijk.

De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) concludeert dat er veel mis is met speeltoestellen op vrijetijdslocaties. Bij een controle bleek maar in 13 procent van de gevallen alles in orde te zijn. Volgens de NVWA hebben eigenaren te weinig kennis van wetten en regels rond attracties.

De controle was eind vorig jaar in 31 dierentuinen, hotels, vakantiecentra en musea, maar ook bij speeltoestellen in een winkelcentrum, tuincentrum, restaurant en een camping. Daar zijn speeltoestellen niet de hoofdactiviteit, maar een onderdeel van het geheel.

De NVWA controleerde onder meer of de attracties en speeltoestellen waren gekeurd. Ook werd gekeken naar de veiligheid, het beheer, het melden van ongevallen en of de juiste documenten aanwezig waren.

Op vier plekken was alles in orde en op de overige 27 locaties werden overtredingen vastgesteld. In dertien gevallen waren dat zware overtredingen en werden toestellen gesloten en boetes gegeven. In de overige gevallen kregen eigenaren een officiële waarschuwing, omdat er geen sprake was van een acuut onveilige situatie.

Onvoldoende kennis

De dertien zware overtredingen werden vooral vastgesteld bij speeltoestellen in hotels en dierentuinen. In al die gevallen waren toestellen niet volgens de regels gekeurd en waren er geen geldige papieren aanwezig. De NVWA sluit zo'n toestel dan meteen en kijkt niet meer naar de andere inspectieonderdelen.

De NVWA ondervroeg bij de inspectie de eigenaren ook over de wetten en regels die gelden voor attracties en speeltoestellen. Daaruit bleek dat veel beheerders onvoldoende kennis hadden en geen idee hadden van hun wettelijke taken.

Jantje Beton

Op vijftien plekken bleek bij een nieuwe controle dat de gebreken inmiddels hersteld waren. Op negen plekken had de beheerder volgens de NVWA nog geen actie ondernomen en blijven de toestellen voorlopig verzegeld.

Vanwege het aantal overtredingen wil de inspectie meer aandacht besteden aan vrijetijdslocaties. Ook is bij beheerders nog eens benadrukt dat er kennis van de wet verwacht wordt. Dat gebeurde in samenwerking met de Stichting Jantje Beton, die opkomt voor speelkansen voor kinderen. De inspectie heeft een checklist gepubliceerd waarmee eigenaren kunnen controleren of hun speeltoestellen voldoen aan de regels.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schrapt vanaf volgend jaar zo'n 2400 banen, een kwart van het personeel. Dat is volgens de WHO nodig omdat de VS uit de VN-gezondheidsorganisatie is gestapt. Met bijna 20 procent van het budget was het land veruit de grootste geldschieter.

Kort na zijn aantreden in januari van dit jaar besloot president Trump dat de VS zich uit de WHO zou terugtrekken. Het was al langer bekend dat de WHO daardoor flink gereorganiseerd moest worden. Maar tot nu toe was nog niet bekend hoeveel banen er precies zouden verdwijnen.

Uit een intern bericht aan het WHO-personeel, dat door persbureau Reuters is ingezien, blijkt dat er tegen juni 2026 zo'n 2400 arbeidsplaatsen worden geschrapt. Een woordvoerder van de WHO heeft de ontslagronde bevestigd. Medewerkers worden ontslagen en plekken die door pensioneringen vrijkomen worden niet ingevuld. Adviseurs en tijdelijke krachten die het afgelopen jaar al zijn ontslagen, zijn niet meegerekend in deze cijfers.

Wat doet de WHO?

De Wereldgezondheidsorganisatie werd in 1948 opgericht en is onderdeel van de Verenigde Naties. De WHO heeft een belangrijke rol bij gezondheidscrises, maar zet zich ook breder in.

De organisatie is wereldwijd een belangrijke speler op het gebied van gezondheid door onderzoek, voorlichting en financiering en infectiebestrijding. Ook monitort de WHO epidemieën en pandemieën, zoals corona.

Het hoofdkantoor van de WHO is gevestigd in Genève. De organisatie heeft wereldwijd 150 kantoren. Er werkten in januari 2025 zo'n 9400 mensen.

"Dit jaar is een van de moeilijkste in de geschiedenis van de WHO geweest", zegt topman Tedros in het bericht aan het personeel. "We hebben een pijnlijk, maar noodzakelijk proces van hervorming moeten doorlopen. Dat heeft geleid tot een aanzienlijke krimp van ons mondiale personeelsbestand." Het hervormen van de organisatie is volgens Tedros bijna afgerond.

De WHO zegt dat de bezuinigingen leiden tot een tekort van ruim 1 miljard dollar in de begroting van de komende twee jaar. De organisatie wil het budget aanvullen door de verplichte bijdragen van de lidstaten te verhogen en een nieuwe fondsenwervingsronde te starten.

Afrika-correspondent Saskia Houttuin:

"Dat de Verenigde Staten zich wilden terugtrekken uit de Wereldgezondheidsorganisatie was geen verrassing: in 2020 deed Trump dat ook al, maar dat besluit werd al snel teruggedraaid toen Biden president werd. Nu zet Trump zijn plannen door, en beginnen de gevolgen van zijn beleid zich af te tekenen in de wereldwijde gezondheidszorg.

De Wereldgezondheidsorganisatie houdt zich onder meer bezig met het uitroeien van ziektes die de hele wereld raken, zoals malaria. In Afrika zijn daar de afgelopen jaren grote stappen in gemaakt. Zo werd Kaapverdië vorig jaar malariavrij verklaard en zijn in tientallen landen vaccinatieprogramma's uitgerold. Daardoor lopen kinderen een kleiner risico aan de muggenziekte te overlijden.

Deskundigen waarschuwen dat de vooruitgang die is geboekt nu in gevaar komt. Ook omdat eerder dit jaar Trump een groot deel van het Amerikaanse hulpprogramma USAID ontmantelde. De organisatie speelde eveneens een cruciale rol in het bestrijden van ziektes die op het Afrikaanse continent veel voorkomen, zoals malaria, tuberculose en hiv en aids."

Twee jaar geleden gebeurde op de klimaattop in Dubai iets wat je niet snel zou verwachten: de baas van het staatsoliebedrijf en tevens de voorzitter van de top wist voor elkaar te krijgen dat de landen het eens werden 'weg te bewegen van fossiele brandstoffen'. Sindsdien werd deze afspraak nagenoeg genegeerd en zelfs tegengewerkt. Tot nu.

Het onderwerp fossiele brandstoffen is zo controversieel, dat praten erover steeds niet lukt. Dat is opmerkelijk aangezien het de hoofdoorzaak van klimaatverandering is: het verbranden van fossiele brandstoffen leidt tot CO2-uitstoot, en die zorgt weer voor opwarming van de aarde.

Maar daar lijkt nu ineens verandering in te komen. Sinds een paar dagen rommelt het over dit controversiële onderwerp in het Braziliaanse Belém, waar de VN-klimaattop plaatsvindt. Ook al staat het niet op de officiële agenda, we moeten het nu echt over fossiele brandstoffen hebben, zeggen meer dan 80 landen - waaronder de EU en dus Nederland. Want wil dat 'weg bewegen van' gaan beginnen, moet er een routekaart komen: hoe gaan we dat doen.

Olielanden liggen dwars

"We moeten onszelf bevrijden van fossiele brandstoffen", zei de Duitse klimaatminister Carsten Schneider. Maar er wordt ook veel tegengas gegeven. Met name Rusland en Saudi-Arabië, grote olieproducenten, proberen dit tegen te houden. De VS is afwezig op de top, maar het is bekend dat het land onder president Trump vol inzet op het produceren van olie, steenkool en gas.

Voorzitter en olieman Al Jaber van de klimaattop in Dubai (2023):

De Braziliaanse voorzitter Do Lago pakt het anders aan dan voorgaande voorzitters. Niet dagenlang bakkeleien over de agenda, maar een agenda presenteren en de overige onderwerpen in 'parallelle gesprekken' laten verlopen, waarbij landen bij hem mogen langskomen om erover te praten.

"Slim", zegt Leo Meyer, die jarenlang onderhandelaar was voor de Nederlandse delegatie op de klimaattop.

"Je hebt minder dan twee weken. Als je dagenlang bezig bent met het opstellen van de agenda, blijft er weinig tijd over voor de onderhandelingen. Dat kan een tactiek zijn: enerzijds ervoor zorgen dat jouw punten allemaal op de agenda komen, anderzijds de druk opvoeren op het einde. En als er druk op staat kan je meer binnenhalen."

Maar, fossiele brandstoffen haalden noch de officiële agenda, noch deze parallelle gesprekken. En dus besloot een groep landen zich maandag uit te spreken: laten we afspraken maken over die fossiele brandstoffen. Dit jaar markeert het tienjarig bestaan van het beroemde Parijs-akkoord, waar werd afgesproken onder een temperatuurstijging van 2 graden Celsius te blijven, het liefst zelfs maximaal 1,5 graad.

Dat is alleen haalbaar als we stoppen met uitstoten, zeggen die landen, en daar doen we nu te weinig voor. Vorige week concludeerde het Internationaal Energie Agentschap nog dat met de huidige koers de uitstoot van fossiele brandstoffen de komende decennia nauwelijks afneemt.

Vandaag zal meer duidelijk worden in hoeverre er beslissingen worden genomen over deze routekaart van fossiele brandstoffen. Interessant is wel dat er gisteren in de conceptversie van de eindtekst van het akkoord - vrijdag wordt er mogelijk een akkoord gesloten - ineens fossiele brandstoffen werden genoemd. Al was de formulering erover volgens de landen die actie willen nog te zwak.

Interessant is dat de milieuminister van Brazilië zich ook uitspreekt over fossiele brandstoffen. Brazilië is de negende grootste olieproducent ter wereld. De Braziliaanse president Lula is achter zijn minister gaan staan, en reist mogelijk vandaag naar Belém om de bijna 200 aanwezige landen toe te spreken.

Een klein fossiel succes is er op de top al geboekt: Zuid-Korea maakte bekend in 2040 te stoppen met kolen, een van de vervuilendste fossiele brandstoffen.

Iran heeft een olietanker laten gaan waarop het vijf dagen geleden beslag had gelegd. Alle 21 bemanningsleden van de Talara zijn veilig.

De tanker, die onder de vlag van de Marshall-eilanden vaart, was onderweg van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) naar Singapore toen Iraanse militairen aan boord gingen en het schip dwongen naar Iraanse wateren te varen. Dat gebeurde in de Straat van Hormuz.

Het managementbureau van het schip, Columbia Shipmanagement op Cyprus, zegt dat alle bemanningsleden het goed maken en dat hun familie op de hoogte is gebracht van hun vrijlating.

Geen verklaring

Vrijdag werd beslag gelegd op het schip, dat werd een dag erna door Iran bevestigd. Iran verdacht het schip van "overtredingen", zonder duidelijk te maken wat het precies verkeerd zou hebben gedaan.

Vanochtend mocht het schip de Iraanse territoriale wateren verlaten, zonder verklaring waarom het was gedwongen van koers te veranderen. Er is geen aanklacht ingediend tegen het personeel, het management of de eigenaar van de tanker.

Iran heeft vaker beslag gelegd op tankers in de Golf. Dit was de eerste keer sinds het zijn militaire activiteiten in de regio had afgeschaald, na luchtaanvallen op Iran door Israël en de VS in juni.

Tijdens de oorlog tussen Israël en Hamas in Gaza werden geregeld schepen aangevallen door Houthi's in Jemen, die door Iran worden gesteund. Vorige week zeiden de Houthi's dat ze de aanvallen op Israël en op schepen die ze met Israël in verband brengen zouden staken.