Het veiligheidsgevoel onder jonge vrouwen is niet verbeterd. Bijna de helft van alle vrouwen tussen 15 en 25 jaar loopt of rijdt soms om om plekken te vermijden die zij als onveilig inschatten, blijkt cijfers die het CBS heeft gepubliceerd. Steden in het hele land nemen allerlei maatregelen om straatintimidatie en onveiligheid aan te pakken.
Uit het onderzoek, waarvoor in 2023 ruim 170.000 mensen zijn ondervraagd, bleek dat vrouwen vaker dan mannen vrezen slachtoffer te worden van criminaliteit. Vrouwen tussen de 15 en 25 jaar en 45 tot 65 jaar zijn hier het bangst voor.
25 Nederlandse gemeentes zijn aangesloten bij het overheidsprogramma Veilige Steden. Met campagnes, lesprogramma's en publieksvoorlichting werken ze aan meer veiligheid op straat. Ook de gemeente Den Haag is aangesloten bij het programma. In oktober vorig jaar zette de gemeente verschillende maatregelen in om straatintimidatie aan te pakken. Vandaag is het eerste voortgangsrapport gedeeld met de gemeenteraad.
Den Haag heeft in het bijzonder aandacht voor de positie van vrouwen en queer personen. "Omdat zij disproportioneel vaak met intimidatie te maken krijgen en zich vaker onveilig voelen in de openbare ruimte", staat in het rapport.
De stad zet onder meer stewards in op de boulevard van Scheveningen en gaat het gesprek aan met inwoners, vooral met jongens en mannen. Zij kunnen onder andere via een VR-ervaring voelen hoe intimidatie aanvoelt.
Daarnaast wordt er voorlichting gegeven. Met horecatrainingen en interventietrainingen wil de stad omstanders leren hoe ze op een veilige manier kunnen ingrijpen. De gemeente werkt nog aan een app waarin inwoners straatintimidatie kunnen melden.
In het rapport staat wel dat het niet makkelijk is om te meten hoe effectief de maatregelen zijn. Den Haag wil er wel mee doorgaan. "Normverandering vraagt om tijd", aldus de gemeente.
Amsterdamse parken
Binnen de gemeente Amsterdam wordt ook al langer gesproken over het instellen van een meldpunt, vooral naar aanleiding van de recente aanrandingen van hardlopers in Amsterdamse parken en een verkrachting tijdens Koningsdag.
Tegelijkertijd investeert de gemeente in een veiligere openbare ruimte, onder andere door straatverlichting te verbeteren op plekken waar incidenten plaatsvinden. Ook zet Amsterdam zich in voor gedragsverandering onder mannen en de preventie van 'potentieel plegerschap'.
In Nijmegen liep eveneens een campagne gericht op mannen. Daarin stonden vier podcasts centraal waarin mannen met elkaar in gesprek gingen over wat wenselijk gedrag is. Het doel was om het gesprek over seksueel grensoverschrijdend gedrag, zoals straatintimidatie en catcalling (naroepen), op gang te brengen en het onderwerp uit de taboesfeer te halen.
"Op die manier kun je sociale normen veranderen", zegt een woordvoerder van de gemeente Nijmegen. "Grensoverschrijdend gedrag is geen onderwerp waar mannen het normaal gesproken onder elkaar over hebben, of elkaar op aanspreken."
Prioriteit
Dat vrouwen zich vaker onveilig voelen dan mannen heeft verschillende oorzaken, zegt lector Krista Schram van de Hogeschool Inholland. Zij doet onderzoek naar het publieke vertrouwen in veiligheid. Vrouwen voelen zich vaker fysiek kwetsbaar en zijn bang om slachtoffer te worden van seksueel geweld. Dat gevoel wordt versterkt door bijvoorbeeld straatintimidatie, aldus Schram.
In Rotterdam staat de aanpak van seksuele straatintimidatie hoog op de agenda. "Doordat het als prioriteit is benoemd, is er een vertienvoudiging van middelen geweest om deze problematiek aan te pakken", zegt een woordvoerder van de gemeente.
De gemeente gelooft dat gedragsverandering een belangrijk onderdeel is van die aanpak. Zo zijn er niet alleen campagnes gericht op slachtoffers, maar juist ook op daders. De campagne Wees een Baas spreekt jonge mannen direct aan. "Een échte man roept niet. Sist niet. Fluit niet."
"We zien dat seksuele straatintimidatie veel voorkomt op plekken zoals uitgaansgebieden, winkelcentra en ov-knooppunten," aldus de woordvoerder van Rotterdam. Ook bij de meldingsapp StopApp komen de meeste meldingen binnen vanuit het stadshart.
'Meer ogen op straat'
Om vrouwen een veiliger gevoel te geven is het ook belangrijk om meer 'ogen op straat' te hebben, zegt Schram. Ze deed hier onderzoek naar voor de Erasmus Universiteit Rotterdam en de TU Delft. Dat gaat niet alleen over handhaving, maar ook over informeel toezicht.
Onder de nieuwe Wet seksuele misdrijven kunnen boa's, handhavers en politie in het hele land nu ook daadwerkelijk handhaven. "Recentelijk is deze groep uitgebreid, waardoor meer handhavers in Rotterdam bevoegd zijn om hiertegen op te treden", aldus de zegsman. Rotterdam heeft begin deze maand een handhavingspilot van een jaar afgerond. De resultaten moeten nog gedeeld worden met de gemeenteraad.
Eindhoven zet naast meer boa's ook straatstewards en horecastewards in om straatintimidatie aan te pakken. Dit zijn mensen zonder bevoegdheden die mensen aanspreken op gedrag en bezoekers van het uitgaansleven begeleiden. Ook zet de gemeente in alle stadsdelen wijk-GGD'ers in om de veiligheid te vergroten.