NOS Nieuws - Algemeen

Zeker twee mensen zijn in de Filipijnen om het leven gekomen kort voordat de 'super-orkaan' Fung-wong aan land komt. Zware regenval en harde windstoten van 185 tot 230 kilometer per uur teisteren vooral het oostelijke en noordelijke deel van het land.

Op het laaggelegen oostelijke eiland Catanduanes is iemand verdronken toen het water plotseling kwam opzetten en op Samar raakte iemand bedolven onder puin, meldden de autoriteiten.

Voor twee derde deel van het land gelden waarschuwingen. Meer dan een miljoen mensen zijn inmiddels geëvacueerd. Op Luzon, het dichtstbevolkte eiland van de Filipijnen, gelden de hoogste waarschuwingsniveaus voor storm. In de hoofdstad Manilla, die iets zuidelijker op Luzon ligt, zijn uit voorzorg kantoren en scholen dicht en luchthavens gesloten.

Het meteorologisch instituut Pagasa waarschuwt dat de orkaan zich heeft ontwikkeld tot een 'super-orkaan' en dat de situatie op Catanduanes levensbedreigend is. Sommige dorpen daar zijn overstroomd en hoge golven teisteren de kust.

Ook veel andere gebieden lopen risico op overstromingen en aardverschuivingen. Op verschillende plekken is de stroom uitgevallen.

Fung-wong, die lokaal de naam Uwan heeft gekregen, kan nog krachtiger worden dan de orkaan Kalmaegi van afgelopen week, waarschuwen de autoriteiten. Door Kalmaegi kwamen zeker 224 mensen om het leven in de Filipijnen.

China heeft het exportverbod van chipfabrikant Nexperia grotendeels opgeheven. Alle chips die China produceert en die voor niet-militaire doeleinden zijn, mogen het land weer uit. Het Chinese ministerie van Handel heeft dat bekendgemaakt.

Demissionair minister Karremans van Economische Zaken sprak donderdag al de verwachting uit dat de export zou worden hervat. Ook Eurocommissaris Sefcovic voor Handel sprak deze week van "welkome vooruitgang" in de onderhandelingen tussen China en Nederland.

Nexperia heeft zijn hoofdkantoor in Nijmegen, maar de chips worden voornamelijk gemaakt in fabrieken in China. China stopte vorige maand met de export uit woede over Nederlandse ingrepen bij het bedrijf. Zo had een Nederlandse rechter de Chinese directeur uit zijn functie gezet. Verder dreigde volgens het ministerie van Economische Zaken een kennislek en een risico voor de Nederlandse en economische veiligheid.

Auto-industrie

Dat Chinese exportverbod had grote gevolgen, omdat de producten van Nexperia in vrijwel elk elektrisch apparaat nodig zijn. Met name Europese automakers als Volkswagen hebben er last van, omdat zij veel gebruikmaken van de chips van Nexperia.

Fabrieken dreigen vanwege het exportverbod stil te vallen. Afgelopen week zei Sigrid de Vries van de Europese brancheorganisatie ACEA dat sommige autofabrikantennog maar voor een aantal dagen chips hadden.

Het Duitse Aumovio, dat onderdelen maakt voor de auto-industrie, was donderdag de eerste leverancier die bevestigde dat het weer Nexperia-chips geleverd kreeg.

Wanneer andere bedrijven binnenkort weer chips geleverd krijgen, is nog onduidelijk.

Voor het eerst sinds 2020 vertrekt vanavond een NASA-missie naar Mars. Of eigenlijk twee, want de Escapade-missie bestaat uit twee satellieten die om de rode buurplaneet gaan draaien. Voornaamste taak: ze gaan 3D-beelden maken van de zonnewind rond Mars.

Dat is tenminste de bedoeling. Eerst moet de lancering in Florida goed gaan. De Escapade-sondes gaan de ruimte in met de New Glenn, het nieuwe werkpaard van Jeff Bezos' ruimtevaartbedrijf Blue Origin. De raket heeft er pas een enkele vlucht opzitten, in januari dit jaar. Die verliep probleemloos (afgezien van de mislukte landing van de herbruikbare booster na de lancering). Bij deze vlucht staat meer op het spel: er is een belangrijke lading aan boord.

Na de lancering volgt nog een noviteit: de sondes volgen een 'slimme' route naar Mars. Die voert ze niet direct naar de planeet, maar via een plek tussen de zon en de aarde van waaruit ze in 2026 naar Mars gekatapulteerd kunnen worden. Die route is langer, maar maakt missies minder afhankelijk van het tweejaarlijkse lanceerraam waarbinnen de aarde en Mars dicht bij elkaar staan.

Blue en Gold

De twee Marssatellieten heten Blue en Gold. Als de reis goed verloopt, komen ze in september 2027 aan bij Mars. Na een testfase krijgen de twee ESCApe and Plasma Acceleration and Dynamics Explorers - zoals de Escapade-missie voluit heet - verschillende banen. Vandaaruit moeten ze gezamenlijk een 3D-kaart maken van de zonnewind rond de planeet.

NASA maakte een Hollywood-achtige trailer voor de missie:

Al jaren rijden er karretjes over Mars en draaien er satellieten om de planeet. Uit foto's en metingen van die verkenners hebben planeetwetenschappers geconcludeerd dat Mars in een ver verleden rivieren en meren had, en ook een veel dikkere atmosfeer. Dat veranderde zo'n 4 miljard jaar geleden. Het magnetisch veld van de planeet begon te verdwijnen.

Dat onzichtbare schild beschermde Mars tegen de zonnewind, een stroom van geladen deeltjes. Die zonnewind beroofde de planeet langzaam maar zeker van zijn dampkring. Nu heeft die nog maar een dichtheid van 1 procent van die van de aarde.

De Escapade-missie moet vastleggen hoe de zonnewind de ijle Marsatmosfeer tegelijkertijd van energie voorziet en ook kapotmaakt. Het team van wetenschappers wil begrijpen hoe dat proces precies werkt. "Dat is een belangrijk stukje van de puzzel van de klimaatevolutie van Mars", zegt Robert Lillis, hoofdonderzoeker van de missie. "Escapade geeft ons een 'stereoperspectief', twee verschillende gezichtspunten tegelijkertijd."

Magnetische bellen

Het magnetische veld rond Mars is niet helemaal weg. Er zijn magnetische 'bellen' die ontstaan door interactie van de zonnewind met de atmosfeer. De twee sondes kunnen die regio's korte tijd na elkaar bestuderen - van 2 tot 30 minuten - en zo het enorm dynamische systeem in kaart brengen. Met een enkele sonde zit daar uren tussen, te lang om goed te begrijpen wat zich er precies afspeelt.

Kennis over de wisselwerking tussen de zonnewind en de ijle Marsatmosfeer kan ook behulpzaam zijn bij toekomstige missies naar Mars. Radiogolven kunnen op Mars gereflecteerd worden door de ionosfeer, een laag met elektrisch geladen atomen in de dampkring, wat gevolgen heeft voor communicatie en navigatie. Uit de metingen van Blue en Gold is mogelijk zelfs af te leiden of er ergens nog vloeibaar water onder de grond zit. Ook die informatie is belangrijk voor bemenste missies naar de planeet.

De lancering van Escapade, gepland voor vanavond om 20.45 uur (Nederlandse tijd), is hier te volgen.

Mohamed Hassan vluchtte net voordat de massamoorden begonnen uit Al-Fasher in de Sudanese regio Darfur. Met zijn peuters in een kruiwagen wist hij te ontkomen. Twee weken later weet hij nog steeds niet hoe het met zijn vader is die achterbleef. En dat geldt voor veel families.

Hassan zit op een matje op de grond in een buitenwijk van de hoofdstad Khartoem. Samen met zijn drie kinderen en vrouw is hij net aangekomen bij familie. Op zijn telefoon kijkt hij naar de gruwelijke video's die uit zijn stad komen. Hoe levenloze lichamen in een greppel liggen, hoe mannen worden geëxecuteerd en hoe de milities van de RSF in terreinwagens op mensen jagen die proberen te vluchten.

Hassan kijkt niet zomaar, hij speurt. Hij stopt bij de gezichten. Zit zijn oude vader tussen de slachtoffers? Hassan ontvluchtte Al-Fasher zo'n week voordat de stad werd overgenomen door de RSF. Bij een controlepost van de paramilitairen zei hij dat hij zijn land ging bewerken. Ze sloegen hem, maar lieten hem wel in leven toen hij geld betaalde.

Het was een gok, vertelt hij. Vluchten, of onze dood tegemoetzien in Al-Fasher. Zijn kinderen werden steeds magerder en de volledige overname was ophanden. Maar zijn oude vader liet hij noodgedwongen achter. De tocht door de woestijn was voor hem te zwaar.

Tienduizenden vluchtelingen

De Sudanese paramilitairen van de Rapid Support Forces namen Hassans stad twee weken geleden in. Honderdduizenden burgers die in de stad vastzaten, werden overgeleverd aan bruut etnisch geweld. Hoeveel doden er zijn gevallen, weet niemand. Hoeveel achterblijvers er nog zijn ook niet. In de stad zouden zeker een kwart miljoen mensen wonen. Tot nu toe zijn er tienduizenden vluchtelingen geteld. Waar is de rest?

Via de telefoon spreken we ook met de 17-jarige Sudanees Duda Hamid. Hij weet wel wat er met zijn oudere broer is gebeurd. Geëxecuteerd door de RSF. Ooggetuigen die uit Al-Fasher zijn gevlucht, vertelden zijn familie dit nieuws.

Het verhaal van Hamids broer, de 29-jarige Mohamed, is bijzonder. Hij was het afgelopen jaar een van de Sudanezen die vanuit El-Fasher aan de wereld doorgaven wat er gebeurde in de stad. Ook de NOS sprak herhaaldelijk met hem.

Hij beschreef hoe de aanvallen intensiever werden, burgers veevoer aten en dat er Colombiaanse huurlingen bij de oorlog betrokken zijn. En hij riep om hulp. Hij had gezien wat de milities in een vluchtelingenkamp buiten Al-Fasher in april hadden aangericht. Daar staken ze zijn huis in brand en verkrachtten en vermoordden ze mensen. Al-Fasher zou het volgende doelwit zijn. De RSF was bruut. Kon de wereld iets doen?

Bang om de wandaden van de RSF bloot te leggen was de jonge Sudanees niet. Hij wist dat het een risico was. Volgens zijn jongere broer waren milities doelgericht naar Mohamed op zoek toen ze het centrum binnenliepen. "Maar hij wilde bij zijn mensen blijven, voor hen koken bijvoorbeeld. Daar waar hij een verschil kon maken."

Hulp was hard nodig. Want het leven was al heel lang zwaar in de stad, vertelt ook Hassan, op zijn matje in de hoofdstad Khartoem. "Al maandenlang vielen er doden. De afgelopen tijd namen de aanvallen toe. Droneaanvallen, beschietingen. Honderd, tweehonderd projectielen per dag en doelgericht op burgers."

Eten kwam de stad nog nauwelijks binnen. De eerste maanden werd er nog veel gesmokkeld door handelaren, maar dat werd steeds moeilijker. De milities knepen de stad steeds verder af. "Veel mensen stierven, vooral ouderen, door een gebrek aan voedsel en medische hulp. We bleven mensen begraven, tientallen per dag."

Hassan pakt zijn telefoon. Iedere dag probeert hij zijn vader vanuit Khartoem te bellen. Hij pakt zijn telefoon. Geen gehoor. Sinds de stad is overgeleverd aan de RSF is er geen contact meer met mensen in Al-Fasher. "Ik denk dat ze hem zullen vermoorden." Hassan duikt in elkaar en snikt.

Bekijk ook deze special over de moordpartijen gepleegd door de RSF in de stad Al-Fasher:

De bestuurder van een fatbike is afgelopen nacht door de politie van de snelweg gehaald. De man fietste op de A50 bij Eindhoven tegen het verkeer in op de vluchtstrook.

"Levensgevaarlijk!", noemen agenten van de politie Best-Oirschot de actie van de man op Instagram. De bestuurder van de fatbike bleek onder invloed van alcohol. Hij heeft twee bekeuringen gekregen, schrijft Omroep Brabant.

Volgens Rijkswaterstaat komt het zo'n 4000 keer per jaar voor dat iemand met de fiets, scooter, scootmobiel of te voet op een snelweg terechtkomt.

Zo'n 100 mensen worden vermist nadat een boot is gezonken bij de grens tussen Thailand en Maleisië. Het vaartuig met migranten vertrok drie dagen geleden uit de plaats Buthidaung, in het westen van Myanmar.

Tien mensen hebben het ongeluk overleefd en één lichaam is inmiddels geborgen, meldt de Maleisische maritieme autoriteit. De dode is een vrouw uit de Rohingya-gemeenschap, de voornamelijk islamitische minderheid die wordt vervolgd in het overwegend boeddhistische Myanmar.

Ook onder de overlevenden zijn twee Rohingya-mannen. Verder hebben zeker drie Myanmarese mannen en een man uit Bangladesh het ongeluk overleefd.

Dit zijn de eerste beelden van de reddingsactie op zee:

De groep was onderweg naar Maleisië en stapte aanvankelijk aan boord van een groot schip, met in totaal 300 opvarenden. Toen ze de grens naderden, kregen ze de instructie om over te stappen op drie kleinere boten met elk ongeveer honderd mensen, om niet door de autoriteiten te worden opgemerkt, meldt persbureau Reuters op basis van lokale bronnen. Wat er met de twee andere boten is gebeurd, is nog onbekend.

Er gebeuren vaker bootongelukken met Rohingya-vluchtelingen. Vaak gaat het om boten van slechte kwaliteit die niet bestand zijn tegen hoge golven. Vanwege het geweld in Myanmar tegen de Rohingya zijn in de afgelopen jaren meer dan een miljoen van hen ontheemd geraakt.

De Lago-raffinaderij op Aruba gaat definitief dicht. Dat heeft premier Eman aangekondigd tijdens een bezoek van zijn Nederlandse demissionaire ambtgenoot Schoof.

De Lago-raffinaderij was ooit een van de grootste ter wereld, en tijdens de Tweede Wereldoorlog een van de belangrijkste leveranciers van brandstof aan de geallieerde strijdkrachten. Nadat eigenaar Exxon zich in 1985 had teruggetrokken, werd het complex al deels ontmanteld. De raffinaderij had sindsdien verschillende eigenaren. Het complex raakte ondanks een revisie in 1990 verouderd. Het wordt niet meer gebruikt voor de raffinage van olie, alleen voor bijvoorbeeld opslag.

De Arubaanse regering wil het complex in San Nicolas, in het zuiden van Aruba, nu volledig ontmantelen. Het uitgestrekte terrein moet een nieuwe bestemming krijgen waarbij duurzaamheid centraal staat. Nederland gaat helpen bij de ontmanteling en sanering van het terrein.

Eman sprak van een enorme beslissing voor Aruba. "Bijna een eeuw lang was de raffinaderij het kloppend hart van Aruba's industriële tijdperk," zei de premier met Schoof aan zijn zijde. "Generaties Arubanen hebben hun leven rond deze fabriek opgebouwd. Maar de toekomst vraagt om moed. Vandaag sluiten we dat hoofdstuk niet alleen met herinneringen aan de bijdrage van de raffinaderij, maar vooral met overtuiging om een nieuw hoofdstuk te openen van vernieuwing, duurzaamheid en het gemeenschappelijk goed."

Het gebied schoon en klaar te maken voor die nieuwe ontwikkelingen is een "enorme uitdaging voor een klein eiland als Aruba", benadrukte Eman. Hij vroeg daarbij om hulp van Nederland.

'Moedig en visionair'

Schoof prees het "moedige en visionaire" besluit van de Arubaanse regering. "Een belangrijke stap richting een duurzame en veerkrachtige economie", aldus de demissionaire premier. Hij zei zich te realiseren dat veel mensen op Aruba voor de Lago-raffinaderij hebben gewerkt. ""Dat maakt dat dit ook een emotioneel besluit is voor de Arubaanse bevolking. Maar duurzaamheid vereist moedige besluiten."

Nederland stelt 50 miljoen euro beschikbaar om het Arubaanse elektriciteitsnet te versterken. Daardoor moet het meer zonne- en windenergie aankunnen.

Schoofs korte bezoek aan Curaçao en Aruba valt tussen de klimaattop in Brazilië en een internationale bijeenkomst in Colombia. Hij beloofde ook Curaçao tientallen miljoenen om het stroomnet te versterken om de weg vrij te maken naar meer duurzame elektriciteit.

Tijdens het bezoek kwamen ook de spanningen in het Caribisch gebied ter sprake. "Ik heb benadrukt dat Nederland niet betrokken is bij de militaire acties van de VS in de regio", meldde Schoof later op sociale media. "We houden de situatie nauwlettend in de gaten en blijven in nauw contact met de premiers van de landen in het Koninkrijk."

China gaat het gebruik van buitenlandse chips verbieden in datacenters die zijn gebouwd met staatssteun. Dat meldt persbureau Reuters. Volgens het persbureau gaat de maatregel in met terugwerkende kracht. Datacenters in aanbouw die voor minder dan 30 procent af zijn, moeten hun buitenlandse chips eruit halen.

De maatregelen van Peking zijn een volgende stap in China's streven technologisch onafhankelijk te zijn. En daarvan zijn Amerikaanse techbedrijven de dupe. Zij voelen al geruime tijd de hete adem van China in de nek.

Minder Nvidia

Er geldt al jaren een Amerikaans exportverbod naar China op de meeste chips van Nvidia. In april legde de VS plots ook een exportverbod op voor Nvidia's H20 AI-chip, die het bedrijf nota bene speciaal heeft ontwikkeld voor de Chinese markt. Dat verbod duurde niet lang: enkele maanden later werd het weer opgeheven.

Maar voor China was het hek al van de dam. De Chinese overheid vroeg z'n bedrijven om de Nvidia-chips links te laten liggen en waar mogelijk voor binnenlandse chips te gaan. Sommige techgiganten werd de inkoop van Nvidia-chips zelfs verboden. Dat verbod lijkt zich nu uit te breiden naar de datacentra.

Het is een gewaagde zet. Chinese chips lopen technologisch nog generaties achter op hun Amerikaanse tegenhangers en beschikken daardoor over aanzienlijk minder rekenkracht. Toch lijkt de Chinese overheid er vertrouwen in te hebben dat de eigen chips krachtig genoeg zijn om het groeiende aantal datacentra, en het alsmaar groeiende belang ervan, draaiende te houden.

Meer datacentra

Geen land ter wereld heeft zo veel datacentra en rekenkracht als de VS. Maar China is aan een opmars bezig. Vorig jaar keurde de Chinese overheid een plan goed voor de bouw van tien datacenterclusters. Een miljardeninvestering. Daarnaast kunnen datacenters die Chinese chips gebruiken ook rekenen op lagere elektriciteitskosten, een van de grotere kostenposten van datacenters.

Datacentra zijn van groot economisch en strategisch belang voor China. Ze vormen de ruggengraat van snelgroeiende sectoren als kunstmatige intelligentie, e-commerce en digitale communicatie. Tegelijk zijn ze een strategisch middel om de afhankelijkheid van buitenlandse technologie en markten te verkleinen en zo de technologische zelfredzaamheid van het land te versterken. Dat zijn kerndoelen van China's ontwikkelingsplannen.

Amerikaanse ontevredenheid

De beslissing van Peking om buitenlandse chips uit de datacentra te weren, komt op een moment dat de wereldwijde strijd om dominantie in kunstmatige intelligentie verder oploopt. In een recent interview met de Financial Times zei Nvidia-topman Jensen Huang dat China "de AI-race zal winnen".

Volgens Huang leiden de exportrestricties op geavanceerde chips ertoe dat China versneld inzet op binnenlandse innovatie. Daarnaast is hij kritisch over de regeldrift in het Westen, iets wat volgens hem de AI-innovatie afremt. En dat terwijl Peking regelgeving versoepelt en energiekosten voor datacenters verlaagt. Huang staat in die kritiek niet alleen.

Deze week riep ook topman Sam Altman van OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT, de Amerikaanse regering opnieuw op om wettelijke belastingvoordelen uit te breiden. Het bedrijf wil dat ook AI-datacenters, serverfabrikanten en energie-infrastructuur daarvoor in aanmerking komen.

In een brief die OpenAI eind vorige maand al aan het Witte Huis stuurde, verwijst het expliciet naar China, dat "een voorsprong opbouwt in energiecapaciteit en infrastructuur die nodig is voor de volgende generatie AI-systemen".

Zelfvertrouwen

In China worden de oproepen van de Amerikaanse CEO's stilletjes aanschouwd. Honderden industrie-experts kwamen dit weekend samen op China's grootste jaarlijkse Wereldinternetconferentie in Wuzhen. Hooggeplaatste partijfunctionarissen en leiders van China's grootste telecom- en techbedrijven spraken het publiek vol zelfvertrouwen en trots toe.

Waar de sprekers tijdens de openingsceremonie over elkaar heen vielen over het creëren van een "geïntegreerde", "gezamenlijke" en "open" digitale toekomst, werd er met geen woord over de ontkoppeling met de VS gerept.

Goedemorgen! NASA lanceert vanavond een raket die twee satellieten richting Mars moet brengen en voor het eerst spreekt een Duitse minister bij de herdenking van de Kristallnacht in Amsterdam.

Eerst het weer: in het oosten kan nog wat lichte regen vallen. Vanuit het westen breekt op veel plaatsen de zon door en het wordt een zachte herfstdag, met 12 tot 14 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Nog geen week na de vorige dodelijke orkaan, bereiden inwoners in de Filipijnen zich voor op een nieuwe orkaan: Uwan. De storm komt naar verwachting vanavond (rond 11.00 uur Nederlandse tijd) aan land. Meer dan 100.000 mensen zijn geëvacueerd uit de oostelijke en noordelijke regio's.

Het meteorologisch instituut Pagasa waarschuwt dat de orkaan zich heeft ontwikkeld tot een "super-orkaan" en dat de situatie op de eilandengroep Catanduanes levensbedreigend is. De nieuwe storm zou nog heviger kunnen zijn dan de orkaan van een paar dagen geleden. Die eiste van zeker 200 mensen het leven.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Bij de klimaattop in de Braziliaanse stad Belém staat ontbossing hoog op de agenda. Maar hoeveel bos verdween er eigenlijk op aarde? NOS op 3 zocht het uit:

Fijne dag!

Bij een schietincident op het knooppunt Kralingseplein in Rotterdam is een vrouw gewond geraakt. De politie heeft twee mannen aangehouden.

Het slachtoffer is naar het ziekenhuis gebracht. De politie heeft niet bekendgemaakt hoe ze eraan toe is. Ook is onduidelijk of het slachtoffer en de verdachten bekenden van elkaar waren.

Op beelden is te zien dat de hulpdiensten een gedeelte van de weg op het knooppunt hadden afgezet. Er waren meerdere ambulances, een brandweerauto en politiewagens uitgerukt. Ook werd er met een helikopter gezocht.

Een auto is met een bergingsauto van de weg gehaald.

Nog geen week na de dodelijke orkaan Kalmaegi treffen inwoners van de Filipijnen voorbereidingen voor een nieuwe orkaan, Fung-wong. Die komt naar verwachting in de loop van de avond (lokale tijd) aan land. Meer dan 900.000 mensen zijn geëvacueerd in het oosten en in delen van het noordelijke hoofdeiland Luzon.

Het meteorologisch instituut Pagasa waarschuwt dat de orkaan zich heeft ontwikkeld tot een "super-orkaan" en dat de situatie op de eilandengroep Catanduanes levensbedreigend is. Ook veel andere gebieden lopen risico op overstromingen. Op sommige plekken is de stroom al uitgevallen.

Sommige dorpen zijn al overstroomd en hoge golven teisteren de kust:

In verschillende regio's, ook in de hoofdstad Manilla, zijn scholen en kantoren dicht. Er wordt rekening gehouden met overstromingen en aardverschuivingen. Kerkdiensten, sportwedstrijden en andere openbare bijeenkomsten zijn afgeblazen en honderden vluchten zijn geannuleerd.

Nog krachtiger

Fung-wong, die lokaal de naam Uwan draagt, zou nog krachtiger kunnen zijn dan de orkaan Kalmaegi van afgelopen week, waarschuwen de autoriteiten. Fung-wong haalt op dit moment windsnelheden van 185 kilometer per uur. Bij Kalmaegi ging het om 149 kilometer per uur.

Ook de golven kunnen hoger zijn. Bij de vorige orkaan werden er golven van 10 meter waargenomen. Dit keer wordt gewaarschuwd voor golven van 14 meter in sommige gebieden.

De inwoners van Catanduanes en andere laaggelegen gebieden werden gisteravond opgeroepen uit te wijken naar hogergelegen gebied en zichzelf in veiligheid te brengen.

Dinsdag werden de Filipijnen getroffen door orkaan Kalmaegi, die onder meer zware overstromingen veroorzaakte. Zeker 200 mensen kwamen daarbij om het leven. Meer dan honderd anderen zijn nog altijd vermist. Kalmaegi liet een spoor van verwoesting achter.

President Marcos Junior riep de landelijke noodtoestand uit vanwege de impact van de orkaan, maar ook vanwege de naderende nieuwe orkaan. Door de noodtoestand kan de overheid sneller noodfondsen inzetten, maar ook hamsteren van hulpgoederen tegengaan.

Het instituut voor Vulkanologie en Seismologie waarschuwde gisteren dat de zware regenval vulkanische modderstromen rondom vulkaan Mayon kan veroorzaken.

Orkanen gaan doorgaans gepaard met hevige regenval. In lagergelegen gebieden brengen mensen zichzelf in veiligheid:

Rusland heeft in de nacht van vrijdag op zaterdag stations aangevallen die de twee Oekraïense kerncentrales van stroom voorzien. Dat zegt de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Sybiha op X. Hij roept het VN-atoomagentschap IAEA op om in een spoedvergadering te reageren op de "onaanvaardbare risico's".

Er zijn geen meldingen dat de kerncentrales zelf te kampen hebben met storingen door de aanvallen.

Het waren doelgerichte aanvallen op de stations van de kerncentrales, volgens Sybiha. "Rusland brengt opzettelijk de nucleaire veiligheid in Europa in gevaar." Hij roept de internationale gemeenschap op om druk uit te oefenen op Rusland om deze "nucleaire chantage" te stoppen.

Het gaat om de kerncentrales in Chmelnytsky en Rivne. Het IAEA liet gisteren weten dat de twee kerncentrales hun elektriciteitsproductie hadden moeten verminderen door de aanval op een elektriciteits-onderstation dat "cruciaal is voor de nucleaire veiligheid".

Het is niet voor het eerst dat er aanvallen bij de kerncentrales zijn. De IAEA meldde in september dat er drones en geweervuur te horen waren in de buurt van de twee kerncentrales.

Eind vorige maand bezocht een team van het atoomagentschap een beschadigd station van een kerncentrale. "Aanvallen op het elektriciteitsnet van Oekraïne vormen een voortdurend gevaar voor de nucleaire veiligheid en beveiliging van alle nucleaire faciliteiten in Oekraïne", zei de directeur van de IAEA toen.

Vorige maand maakte een lokaal bestand het mogelijk dat er reparatiewerkzaamheden konden worden uitgevoerd bij de kerncentrale Zaporizja. Daar moesten beschadigde elektriciteitskabels worden hersteld. Zowel Oekraïne als Rusland beschuldigt de andere partij ervan om aanvallen uit te voeren op of bij het atoomcomplex.

De Oekraïense president Zelensky zei gisteren dat Rusland honderden drones en tientallen raketten had afgevuurd op energie-installaties en andere gebouwen in het land. Daarbij vielen meerdere doden.

Door de aanvallen zaten ook duizenden mensen zonder stroom en water. Inmiddels is het stroomnetwerk weer gestabiliseerd, zegt energieminister Hryntsjoek. Wel zullen de stroomonderbrekingen volgens haar de komende tijd aanhouden.

Zelensky riep de bondgenoten van zijn land op om met sancties te komen voor "elke aanval van Moskou op de energie-infrastructuur, bedoeld om gewone mensen te treffen voordat de winter begint".

De Russische gouverneur Gladkov van de regio Belgorod meldt op Telegram dat er zo'n 20.000 inwoners in de regio zonder stroom zitten na een Oekraïense aanval. Er zouden geen slachtoffers gevallen zijn.

Op het Spaanse eiland Tenerife zijn zeker drie mensen om het leven gekomen nadat ze waren meegesleurd door onverwacht hoge golven. Een van de slachtoffers is een Nederlandse vrouw van 79 jaar, bevestigt het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag.

Volgens een woordvoerder komt de vrouw uit Groningen. Het is niet bekend of de vrouw op vakantie was.

De slachtoffers vielen gisteren op verschillende plekken. De Nederlandse vrouw kwam aan het einde van de middag om bij de haven van Puerto de la Cruz. Bij dat incident raakten ook negen mensen gewond. Zij zouden vanaf de kant door een hoge golf de zee in zijn getrokken.

Iets soortgelijks gebeurde bij La Guancha, bij Granadilla en bij Anaga. Dat kostte volgens de lokale krant El Día onder meer het leven aan een 43-jarige Spanjaard en een onbekende andere man. Ook hier raakten meerdere mensen gewond, onder wie een aantal Franse toeristen.

De autoriteiten van de Canarische Eilanden hadden gewaarschuwd voor hoge golven. Bronnen zeggen tegen El Día dat de Franse toeristen een afzetting hadden genegeerd die daar was geplaatst om gevaar aan te geven.

In de video hieronder is te zien hoe een groepje mensen wordt meegesleurd door de hoge golven:

De hulpdiensten roepen mensen op om niet tot het einde van de pier of golfbrekers te lopen en om niet stil te staan om foto's en video's te maken van de golven.

Verspreid over Syrië zijn tientallen invallen gedaan bij IS-strijders, zegt de Syrische regering. Zeker 71 mensen zijn opgepakt en wapens en explosieven zijn in beslag genomen, zo citeren staatsmedia het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Ook een monitorgroep spreekt van een grootschalige operatie tegen terreurverdachten. Het Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten schrijft dat gisterochtend een hooggeplaatste IS-leider is opgepakt in het noordoosten van het land. De actie zou een samenwerking zijn geweest tussen het regeringsleger en de lokale SDF-militie, die in begin dit jaar een vredesakkoord sloot met de regering in Damascus.

De Syrische autoriteiten spreken van een preventieve operatie tegen IS-terroristen. De actie zou wekenlang zijn voorbereid. Staatsmedia plaatsen foto's en video's van verdachten en in beslag genomen wapens, maar deze beelden zijn niet onafhankelijk geverifieerd.

Sharaa naar het Witte Huis

De operatie kwam kort voor het bezoek van de Syrische president Sharaa aan de VS. Gisteren arriveerde hij in de VS. Morgen wordt hij verwacht op het Witte Huis. Het is de eerste keer dat de voormalige jihadist als leider van Syrië naar Washington komt.

Tot voor kort stond er een beloning van 10 miljoen dollar op de uitlevering van Sharaa, maar de VS heeft dat teruggedraaid. Sinds vrijdag staat Sharaa niet meer op de Amerikaanse sanctielijst voor terroristen.

Syrië heeft de wens uitgesproken zich aan te sluiten bij de anti-IS-coalitie van de VS in het Midden-Oosten. Trump heeft Sharaa in mei voor het eerst ontmoet op een top in Saudi-Arabië. Destijds zei de Amerikaanse president al dat de sancties, die tijdens de Assad-dictatuur waren ingesteld tegen in Syrië, moesten worden opgeheven.

In Spanje zijn vijf mensen opgepakt op verdenking van mensenhandel. Een 14-jarig meisje zou in de noordelijke regio Navarra zijn verkocht en uitgehuwelijkt voor geld, drank en voedsel. Onder de arrestanten zijn ook de ouders van het slachtoffer, schrijven Spaanse media.

Het meisje was bedelend op straat gezien in de oostelijker gelegen regio Lerida. Ze zou daartoe zijn gedwongen door de familie die haar had gekocht. De zaak kwam aan het licht na een tip die via maatschappelijk werkers bij de politie terecht was gekomen.

Vijf flessen whiskey

De ouders van het meisje zijn 35 jaar oud. Ook twee mannen (40 en 20) en een 42-jarige vrouw zijn opgepakt. Het drietal wordt verantwoordelijk gehouden voor het verkopen, vervoeren en vasthouden van het meisje. Het slachtoffer zou voor 5000 euro, vijf flessen whiskey en wat voedsel zijn verkocht.

De ouders zouden tegen agenten hebben gezegd dat hun dochter naar Roemenië was gegaan naar haar oma. Op sociale media vond de politie echter foto's en video's van de illegale bruiloft.

De minderjarige is afkomstig uit de Romagemeenschap. Ze was gedwongen te trouwen en mocht niet naar school, aldus de politie. Het geld dat ze bij elkaar bedelde, moest ze inleveren. Het is onduidelijk of ze fysiek is mishandeld. Vorige maand werd ze opgespoord en in veiligheid gebracht.

De politie die vrijdagavond een man doodschoot in een woning in Rozenburg was door de crisisdienst van de GGZ gevraagd om daar naartoe te gaan. Dat meldt het Openbaar Ministerie.

Volgens het OM werd de politie in de flatwoning op de vierde etage geconfronteerd met man met een mes, "waarna er uiteindelijk door de politie is geschoten en de man overleed". Het slachtoffer is een man van 30, hij overleed ter plekke aan zijn verwondingen.

Een crisisdienst biedt spoedeisende hulp aan mensen met psychiatrische problemen en verslavingen. Op het moment dat een situatie uit de hand loopt, kan de crisisdienst de hulp inroepen van de politie. Over wat zich in de flat heeft afgespeeld en waarvoor de politie werd ingeschakeld, is nog niets bekendgemaakt.

De rijksrecherche doet onderzoek in Rozenburg, dat in het Rotterdamse havengebied ligt. Zo'n onderzoek is gebruikelijk als een agent betrokken is bij een incident met dodelijke afloop.

In de Braziliaanse deelstaat Paraná zijn gisteravond zeker zes mensen om het leven gekomen door een tornado. Ook vielen er meer dan vierhonderd gewonden. De gemeenten Rio Bonito do Iguaçu en Guarapuava zijn het zwaarst getroffen.

In Rio Bonito do Iguaçu kwamen vier volwassenen en een 14-jarig meisje om het leven. In Guarapuava werd een man van 53 gedood, meldt CNN Brasil.

De tornado bereikte een snelheid van meer dan 250 kilometer per uur en liet een spoor van verwoesting achter. De lokale overheid heeft de noodtoestand uitgeroepen.

Bekijk de schade die de tornado heeft aangericht hieronder:

"Er waren meldingen van omgewaaide voertuigen, omvallende bomen en huizen van steen die zijn ingestort", zegt een meteoroloog van Simepar.

De lokale autoriteiten waarschuwen inwoners dat beschadigde gebouwen, bomen en elektriciteitskabels alsnog kunnen instorten of omvallen.

"We blijven de beelden van de foto's en luchtfoto's in samenwerking met de Civiele Bescherming in de gaten houden en analyseren. Indien nodig kunnen we de intensiteit van het fenomeen opnieuw classificeren, want het was extreem ernstig",zegt de meteoroloog.

President Lula da Silva heeft zijn medeleven betuigd. "We zullen de bevolking van Paraná steunen en alle nodige hulp bieden."

Lichtfestival Glow in Eindhoven viert dit jaar zijn twintigste editie. Wat begon als experiment, is uitgegroeid tot een lichtfestival dat jaarlijks honderdduizenden bezoekers trekt. Dit jaar wacht een route vol publieksfavorieten: imposante kunstwerken die in de afgelopen jaren al eens de revue passeerden.

In de jubileumeditie The Light, die duurt tot volgende zaterdag, staat licht centraal als "verbindende kracht die mensen samenbrengt", zegt directeur Ronald Ramakers.

Glow staat bekend om grootse en kleurrijke lichtprojecties op kenmerkende gebouwen, zoals op de Catharinakerk en de Blob, een druppelvormig, futuristisch gebouw. Tijdens het lichtfestival lopen bezoekers een route langs de kunstwerken van lokale en (inter)nationale lichtkunstenaars, en langs creaties van bewoners uit de binnenstad en van basisschoolkinderen.

Glow vond zijn oorsprong in 2006 toen de gemeente samen met Philips Lighting de 'lichtstad' nieuw leven wilde inblazen en Eindhoven internationaal op de kaart wilde zetten. Met een kleine selectie van kunstwerken vond twintig jaar geleden de eerste editie plaats.

Dit jaar staat Glow in het teken van 'nieuw' en 'bekend oud'. "De highlights opnieuw tonen geeft mensen ook rust, denk maar aan de Top 2000", zegt Ramakers.

Het lichtkunstwerk dat deze jubileumeditie volgens de organisatie niet kon ontbreken is de Renaissance Tunnel, waarvan de bogen zijn voorzien van duizenden gekleurde lampjes. De bogen zijn geïnspireerd op de architectuur van kathedralen. Het werk is gecreëerd door de Italiaanse familie De Cagna.

In 2010 stond een aangepaste versie op de Demer, een winkelstraat waar het kunstwerk ook dit jaar te zien is. In 2011 stond een koepel ervan voor het Centraal Station en in 2015 stond het complete bouwwerk op het Stadhuisplein.

Het is de Renaissance Tunnel die dit jaar de meeste indruk maakt op vrijwilliger Sjoerd Louwers uit Veldhoven. Voor het tiende jaar op rij steekt hij met zijn vrienden van de scouting de handen uit de mouwen voor het lichtfestival. Samen met andere vrijwilligers begeleidt hij de bezoekers bij het volgen van de juiste route.

Gevraagd naar zijn favoriet, noemt directeur Ramakers een ander project. Dit jaar is een verkleinde versie te zien van Connecting the Dots uit 2020. "Dat was een coronajaar, niemand mocht de straat op. We hebben toen op eigen houtje drie dagen en nachten lang de hele stad blauw verlicht. Pas na een tijdje hadden mensen door: 'dat zal GLOW wel zijn'."

In het blauwe licht waren ook duizend rode ballonnen te zien. "Met het licht wilden we ondanks corona de hele stad verbinden. De ballonnen stelden rode harten voor", zegt Ramakers.

Bij het lichtfestival zijn in twintig jaar honderden kunstwerken tentoongesteld. Tal van lasers, lichtprojecties met muziek, maar ook bijvoorbeeld een lichtshow in het Philips Stadion in 2019. En in datzelfde jaar konden bezoekers wandelen langs levensgrote zonnebloemen, waarin een Van Gogh-schilderij werd nagebootst.

Sinds vorig jaar is er ook Glow in de regio: het lichtfestival breidde zich uit naar omliggende dorpen en steden als Oirschot, Best, Helmond, Veldhoven en Lieshout. Ook in die plaatsen is vanaf vanavond weer lichtkunst te zien.

Ramakers kijkt uit naar de nieuwe editie. "Die blije mensen zien, daar doe je het voor." Vrijwilliger Louwers is er alle acht de dagen bij. Volgende week zaterdag is de laatste dag. "Dan zeg ik rond middernacht 'houdoe!"

In het Groningse dorp Bellingwolde is een dode gevallen toen een schuur instortte. Een persoon raakte gewond en is naar het ziekenhuis gebracht, meldt de politie.

In de ingestorte schuur waren vier mensen aanwezig. Twee van hen zijn ter plekke onderzocht, zij hoefden niet naar het ziekenhuis.

Hoe de schuur in heeft kunnen storten, wordt nog onderzocht. Wel is duidelijk dat de schuur al geruime tijd in vervallen staat was en dat er hekken omheen stonden.

De autoriteiten in Tanzania klagen honderden mensen aan voor verraad. Eind oktober liepen demonstraties tegen fraude en uitsluiting bij de presidentsverkiezingen uit op grootschalig dodelijk geweld en een golf aan arrestaties.

Aan de recente presidentsverkiezingen mochten de grootste oppositiepartijen niet meedoen. De zittende president Hassan kreeg volgens de kiescommissie meer dan 97 procent van de stemmen. Volgens het Europees Parlement waren de verkiezingen oneerlijk en niet vrij. Ook de Afrikaanse Unie noemde de uitslag niet geloofwaardig en sprak van stembusfraude.

Arrestatiebevelen

De autoriteiten zoeken ook nog naar vooraanstaande oppositieleden. Zo heeft de politie arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen de directeur communicatie en de secretaris-generaal van de grootste en belangrijkste oppositiepartij Chadema.

De leider van die partij, Tundu Lissu, zit al maanden vast en wordt ook beschuldigd van landverraad. Hij had in de aanloop naar de verkiezingen van 29 oktober gepleit voor hervorming van het kiesstelsel. Ook hij was uitgesloten van deelname aan de verkiezingen. De politie zoekt ook nog naar een invloedrijke predikant die de regering bekritiseerde vanwege mensenrechtenschendingen.

Klopjacht

In een verklaring schrijft de politie dat ze samen met het leger en veiligheidsdiensten bezig is met "een klopjacht om iedereen te vinden die deze wrede daad van verraad heeft gepland en uitgevoerd". Volgens Chadema worden de oppositieleiders gedwongen te bekennen dat ze de demonstraties hebben georganiseerd.

De Tanzaniaanse regering greep keihard in om de protesten, die op de verkiezingsdag begonnen, neer te slaan. Daarbij werd ook het leger ingezet. Chadema stelt dat er meer dan 1000 mensen zijn gedood en dat de veiligheidsdiensten dat proberen te verbergen door lichamen in het geheim te dumpen.

Sommige organisaties zeggen dat het dodental hoger ligt. Een mensenrechtenorganisatie in buurland Kenia zegt dat er 3000 mensen zijn gedood en dat er nog duizenden worden vermist.

Schotwonden in borst en hoofd

Mensenrechtenorganisaties zeggen dat op foto's en video's te zien is dat veel slachtoffers schotwonden in borst en hoofd hebben, wat er op duidt dat er geschoten is om te doden en niet om demonstranten uiteen te drijven.

Ook voor de verkiezingen was er volgens Amnesty International al sprake van repressie. Mensen werden opgepakt en verdwenen spoorloos. Ook zijn er mensen geëxecuteerd.

De Tanzaniaanse regering spreekt de beschuldigingen tegen. Hassan werd begin deze week beëdigd.