NOS Nieuws - Algemeen

Het Openbaar Ministerie in Italië onderzoekt of Italiaanse burgers in de jaren 90 op 'snipersafari's' zijn gegaan naar Bosnië. Italiaanse burgers zouden zijn afgereisd naar de belegerde hoofdstad Sarajevo om daar tegen betaling op burgers te schieten.

Tijdens de vierjarige belegering van Sarajevo kwamen 11.000 inwoners om. De stad werd belegerd door Bosnisch-Servische troepen onder leiding van Ratko Mladic. Vanuit de heuvels rondom de stad hadden scherpschutters goed zicht op grote delen van de stad. Een van de belangrijkste straten in de stad werd berucht als sniper alley, ofwel sluipschutterstraat.

Er gaan al langer geruchten dat rijke mensen afreisden naar het door oorlog verscheurde Bosnië om daar voor hun plezier mensen neer te schieten. Ze zouden daarvoor grote sommen geld hebben betaald aan de troepen van Mladic.

Documentaire

Journalist en schrijver Ezio Gavazzeni verzamelde allerlei getuigenissen over de 'snipertoeristen' en stuurde die samen met een rapport van de voormalige burgemeester van Sarajevo naar het Italiaanse OM. Dat besloot vervolgens een onderzoek te beginnen.

Gavazzeni las voor het eerst over het scherpschuttertoerisme in de Italiaanse krant Corriere della Sera. Die schreef zo'n dertig jaar geleden al over de geruchten, maar leverde daarbij weinig bewijs. Nadat Gavazzeni de in 2022 uitgekomen documentaire Sarajevo Safari zag, besloot hij onderzoek te doen naar de beschuldigingen.

De journalist zou meerdere Italianen hebben geïdentificeerd die betrokken waren bij de schietpartijen op burgers. De komende weken zullen zij worden ondervraagd door het OM.

Tot een ton betaald

In de bewijsstukken van de journalist is ook een getuigenis van een Bosnische militaire inlichtingenofficier opgenomen. Volgens hem zouden zijn Bosnische collega's aan het einde van 1993 de safari's hebben ontdekt. Ze deelden de informatie met de Italiaanse inlichtingendienst. Binnen enkele maanden stopten de reisjes vanuit Italië, volgens de officier.

Bosnische oorlog

Na het uiteenvallen van de republiek Joegoslavië liepen de spanningen in Bosnië en Herzegovina op. In 1992 mondde dat uit in een bloedige burgeroorlog die aan meer dan 100.000 inwoners het leven kostte.

Drie verschillende bevolkingsgroepen stonden in de oorlog tegenover elkaar: de Bosnische Kroaten, Bosnische moslims (Bosniakken) en de Bosnische Serven.

De oorlog werd gekenmerkt door etnische zuiveringen, zoals bij de massamoord op Bosnische moslims in Srebrenica door het Bosnisch-Servische leger.

In 1995 maakte het Verdrag van Dayton een eind aan de burgeroorlog. Het land werd in twee entiteiten opgedeeld.

De 'toeristen' zouden de Bosnisch-Servische militairen destijds omgerekend tussen de 80.000 en 100.000 euro hebben betaald om vanuit de Servische posities in de heuvels op de burgers te schieten. Voor kinderen moesten ze naar verluidt een meerprijs betalen. Het neerschieten van ouderen zou gratis zijn geweest.

Volgens de Italiaanse krant Il Giornale zouden er zeker honderd Italianen betrokken zijn geweest. Ook uit andere westerse landen zouden mensen naar Bosnië zijn gegaan om daar met scherp te schieten op burgers. Onder meer de Verenigde Staten, Canada, Rusland, Frankrijk en Duitsland worden als landen van herkomst van de schutters genoemd.

Internationaal Strafhof

De scherpschuttertoeristen werden eerder ook al genoemd in de rechtszaak bij het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag in de zaak tegen Ratko Mladic. Een van de getuigen beschreef in die zaak dat hij meerdere keren mensen had gezien die afgaande op hun kleding en wapens volgens hem toeristen moesten zijn.

Mladic werd door het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag veroordeeld tot levenslang.

De gemeente Utrecht neemt extra maatregelen tegen de aanhoudende overlast in meerdere parkeergarages. Er komen nachtwakers, extra beveiligingsrondes en aanpassingen aan de toegangsdeuren, meldt RTV Utrecht.

Aanleiding zijn de vele meldingen van onder meer drugsgebruik, overlast door dak- en thuislozen en intimidatie van bezoekers.

Vooral bij parkeergarage Kop van Lombok liep de situatie de afgelopen maanden uit de hand. Maar ook bij de garages Springweg, Paardenveld en P+R Westraven is sprake van overlast.

Schoonmaken onder politiebegeleiding

In september was de situatie in Kop van Lombok zo onveilig dat er wekenlang niet werd schoongemaakt. Half oktober is de garage onder politiebegeleiding gereinigd.

Sindsdien surveilleert een beveiligingsbedrijf 's ochtends en 's avonds en is er 's nachts een nachtwaker aanwezig. Volgens de gemeente is de garage nu "veilig en schoon". Abonnementhouders konden tijdelijk elders parkeren.

Om onbevoegden te weren zijn verbodsborden geplaatst en kan het beveiligingsbedrijf toegangsverboden uitdelen. Bij overtreding daarvan wordt de politie ingeschakeld. De gemeente zegt de overlastgevers hulp te hebben aangeboden, maar een groot deel van de betrokkenen weigert die.

Extra kosten

De schoonmaak, extra beveiliging, nachtbewaking en onderzoeken kosten dit jaar in totaal zo'n 100.000 euro. Dat wordt betaald uit een reservepotje voor het parkeerbeleid.

Vanaf volgend jaar wordt dat moeilijker, zegt het gemeentebestuur. "De structurele dekking van deze kosten is vanaf 2026 niet haalbaar vanuit de parkeerexploitatie." De gemeente onderzoekt hoe de maatregelen in de toekomst kunnen worden bekostigd.

Een medisch specialist die werd veroordeeld voor het seksueel misbruiken van zijn stiefdochter mag niet meer aan de slag als arts. Dat heeft het medisch tuchtcollege bepaald. Ook is hij uit het BIG-register geschrapt, een openbaar register waarin alle mensen met beschermde, medische beroepen moeten staan.

De man, die als anesthesioloog werkzaam was in het Elkerliek Ziekenhuis in Helmond, werd in 2022 veroordeeld tot twee jaar cel, waarvan een half jaar voorwaardelijk. Hij misbruikte zijn stiefdochter jarenlang, vanaf haar negende, en maakte pornografische foto's van haar. In 2021 stapte zij naar de politie.

Veiligheid van patiënten

Het medisch tuchtcollege heeft besloten de man uit het BIG-register te schrappen omdat er sprake is geweest van langdurig, ernstig seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het college is er niet van overtuigd dat de man genoeg heeft opgestoken van zijn therapie en sluit niet uit dat hij als arts de veiligheid van patiënten in gevaar zou kunnen brengen.

Volgens het tuchtcollege heeft de man het vertrouwen van de samenleving in artsen geschaad. "Mensen moeten erop kunnen vertrouwen dat anesthesiologen geen zedendelicten plegen. Dat geldt voor alle zorgverleners, maar zeker voor anesthesiologen omdat hun patiënten, ook vanwege de narcose, kwetsbaar, weerloos en volledig afhankelijk zijn."

Na de veroordeling liet het Helmondse ziekenhuis weten dat "er geen aanwijzingen zijn dat er misbruik in het ziekenhuis heeft plaatsgevonden". De man was tot eind 2022 werkzaam bij het ziekenhuis.

Wie wel eens een frietje of een portie kibbeling eet aan de kust weet dat je de meeuwen dan in de gaten moet houden. Op een onbewaakt moment wordt zo'n snack zo uit je handen gepikt. Het klinkt als een open deur, maar onderzoekers hebben nu vastgesteld dat je in zo'n situatie beter kan schreeuwen dan praten om de vogels te verjagen.

Beide opties zijn bij een onderzoek in Engeland getest. De stem van een schreeuwende man bleek effectiever om zilvermeeuwen weg te jagen dan wanneer dezelfde boodschap even hard, maar dan op neutrale toon werd uitgesproken. De wetenschappers hebben geen vrouwenstemmen getest.

Akoestische verschillen

"Voor zover we weten is dit de eerste studie waarbij is getest of wilde dieren akoestische verschillen kunnen waarnemen in mannenstemmen die dezelfde zin uitspreken", schrijven de auteurs. Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijk blad Biology Letters. Het is gecontroleerd door vakgenoten.

De proef werd uitgevoerd in de uiterst zuidwestelijke regio Cornwall. Verspreid over negen dorpen en steden werd de reactie van 61 zilvermeeuwen getest, een soort die ook veel voorkomt in Nederland. De test werd uitgevoerd in februari en maart van dit jaar.

'Dat is mijn eten!'

Vijf mannen hadden dezelfde tekst ingesproken. "Nee! Wegwezen! Dat is mijn eten", zeiden ze een voor een schreeuwend en vervolgens gewoon pratend. Achtergrondgeluiden werden in de montage weggepoetst en het volume werd gelijkgetrokken.

In de test werd ook het getjilp van een roodborstje afgespeeld. Dit is voor meeuwen geen bedreigend geluid. De reactie van de zilvermeeuwen op het roodborstje diende ter controle voor het effect van de mannenstemmen.

De geluiden werden afgespeeld op een luidspreker in een plastic tas. Daartegenover werd een afgesloten zak met friet neergelegd. Tien meeuwen vlogen weg toen de mannenschreeuw te horen was. Dat waren er drie bij de pratende mannenstem, evenals bij het geluid van het roodborstje.

Onderzoek met vrouwenstemmen

"Praten kan meeuwen tot stilstand brengen, maar schreeuwen werkt beter om ze weg te laten vliegen", zegt onderzoeker Neeltje Boogert tegen persbureau AP. Ze is verbonden aan de University of Exeter in Cornwall.

Aangezien mannen vaker wilde dieren letsel toebrengen dan vrouwen zijn voor het onderzoek mannenstemmen gebruikt, schrijft AP. Een vergelijkbaar onderzoek met vrouwenstemmen kan volgens de wetenschappers aantonen of zilvermeeuwen gevoelig zijn voor toonhoogte en of ze verschillen in geslacht kunnen horen. Waarom deze optie niet gelijk in het onderzoek is meegenomen, is onduidelijk.

Zilvermeeuwen zijn een beschermde diersoort in Nederland. De Dierenbescherming roept mensen op deze vogels vooral niet te voeren. Verder helpt het om afval of voedselresten in gesloten vuilnisbakken te gooien en om niet in de buurt van meeuwennesten te komen. "Bedenk je dat meeuwen, net als jij, recht hebben op een plekje om te leven", zo wordt de lijst met tips tegen meeuwenoverlast afgesloten.

De gemeente Ouder-Amstel werkt aan een nieuw plan om de veiligheid in de gemeente te verbeteren. De dood van de 17-jarige Lisa uit Abcoude, die in augustus door ernstig geweld om het leven kwam, is volgens een woordvoerder van de gemeente een "indirecte aanleiding" voor het verbeterplan.

Lisa werd aangetroffen langs het water in Duivendrecht, dat onder de gemeente Ouder-Amstel valt. Ze was met de fiets onderweg van de binnenstad van Amsterdam naar Abcoude. Na haar dood waren er veel vragen over de veiligheid van de fietsroute die ze had afgelegd. Daar staan weinig huizen langs, is weinig toezicht en is de verlichting al jaren gebrekkig.

Snoeien en feller licht

Ouder-Amstel is alvast begonnen met snel uitvoerbare maatregelen, zoals snoeiwerkzaamheden, meer handhaving op straat, het verbeteren van de verlichting in de omgeving en extra cameratoezicht. De gemeente werkt daarnaast met buurgemeente Amsterdam aan veiliger fietsroutes.

Toch hebben mensen nog steeds een onveilig gevoel, zeggen bewoners tegen De Telegraaf. Sommigen mijden fietsroutes in het donker. Anderen gebruiken de route helemaal niet meer, zeggen ze tegen de krant. Ook in een enquête over leefbaarheid en veiligheid kwamen deze zorgen naar voren.

Bewoners hebben zelf suggesties aangedragen voor hoe het beter zou kunnen. Zo vinden ze dat er betere verlichting moet komen en pleiten ze voor meer handhaving, snelheidscontroles en cameratoezicht. Daarnaast willen ze dat het groen beter wordt onderhouden. De gemeente gaat daarmee aan de slag en kijkt ook naar digitale meldmogelijkheden voor onveilige situaties.

Eerste zitting over twee weken

Na de dood van Lisa ontstonden verschillende initiatieven om de veiligheid van vrouwen onder de aandacht te brengen. Zo haalde de actie 'Wij eisen de nacht op' binnen een paar dagen 400.000 euro op. Met het geld wil de initiatiefneemster de boodschap verspreiden dat vrouwen altijd en overal veilig moeten zijn. Die tekst is verspreid over het land te zien op bijvoorbeeld billboards.

De man die verdacht wordt van het doden van Lisa en het verkrachten van een andere vrouw in Amsterdam, moet op dinsdag 25 november voor het eerst voor de rechter verschijnen. Dan vindt de eerste niet-inhoudelijke zitting plaats, zo maakte de rechtbank in Amsterdam vandaag bekend.

Geïnspireerd door de oorlog in Oekraïne maken strijdende partijen in Mali steeds vaker gebruik van drones. Van het Malinese leger tot jihadistische terreurgroepen tot Toeareg-rebellen: de afgelopen jaren zijn drones massaal ingezet voor verkenningsoperaties, spionage en het aanrichten van bloedbaden.

Deskundigen vrezen dat de oorlog die het West-Afrikaanse land sinds 2012 teistert daardoor nóg gevaarlijker en dodelijker zal worden. En dat terwijl de aantallen geweldsincidenten en burgerslachtoffers de afgelopen jaren al fors zijn toegenomen, sinds een militair bewind in 2021 aan de macht kwam na een dubbele staatsgreep.

Het leger, dat samenwerkt met Russische huurlingen van het Africa Corps (eerder de Wagner Groep), wordt door mensenrechtenorganisaties beschuldigd van slachtpartijen waarbij al honderden burgers zijn omgekomen. Ondertussen verspreiden jihadistische groepen zich als een olievlek over de Sahel, waardoor de regio nu gekwalificeerd wordt als het "wereldwijde centrum van terreur".

Kamikazedrones

"Terroristen gebruiken kamikazedrones om het leger of burgers aan te vallen", zegt dronedeskundige Moussa Diarra vanuit zijn bureau in Kati, een garnizoensstad die uitkijkt over de hoofdstad Bamako. Geavanceerde apparatuur hebben ze volgens hem niet nodig: een simpele civiele drone is genoeg.

"Ze passen gewoon wat gegevens aan", zegt Diarra. "Zoals de kracht van de propellers en de maximale vlieghoogte. En dan bevestigen ze aan de onderkant een explosief."

Op zijn tafel liggen opengeschroefde drones, gereedschap en gekleurde elektriciteitsdraden. Diarra wordt in eigen land geroemd om zijn kennis over drones: de afgelopen jaren bouwde hij meer dan honderd exemplaren voor het leger en de politie. Deze worden ingezet voor patrouilles.

"We sturen de drones 2 kilometer vooruit", zegt Diarra. "Daarmee speuren we naar alles wat verdacht is: mannen op motoren, zwarte vlaggen." Ook helpt hij het leger om gecrashte of ontplofte drones te analyseren. "Door de zwarte doos uit te lezen kan soms de locatie van de boosdoeners worden achterhaald", legt Diarra uit.

Turkse drones

Maar wie de boosdoeners zijn, is maar net wie je het vraagt. Behalve tegen jihadistische groepen, waarvan de grootste gelieerd is aan al-Qaida, vecht het leger ook tegen Toeareg. Een deel van hen heeft zich verenigd onder de afscheidingsbeweging Front de Libération de l'Azawad (FLA). Twee jaar geleden klapte een vredesakkoord tussen de Malinese regering en de Toeareg.

"De echte terroristen, dat zijn juist de junta en hun Russische handlangers", zegt FLA-woordvoerder Mohamed Elmaouloud Ramadane aan de telefoon vanuit Nouakchott, de hoofdstad van Mauritanië. "Ze doden vrouwen, kinderen en dieren. We hebben de Turkse autoriteiten gevraagd om geen drones meer te verkopen aan de junta."

Het Malinese leger bezit een twintigtal drones van de Turkse fabrikant Baykar. "Turkije domineert hier de dronemarkt", zegt Ulf Laessing, hoofd Sahel van de Konrad Adenauer Stiftung, het wetenschappelijk bureau van de Duitse CDU-partij. "Het is vrij logisch dat ze ook de Sahel hebben bereikt. Drones hebben weinig onderhoud nodig en daarmee kan het leger meer zicht krijgen op uitgestrekte gebieden."

Vanwege de enorme omvang van Mali, dat ongeveer dertig keer zo groot is als Nederland en voor meer dan de helft uit (half)woestijn bestaat, is luchtcapaciteit voor het leger essentieel.

"Je kan nergens meer oorlog voeren zonder drones", zegt Ramadane. "We hebben mensen die weten hoe je met explosieven kamikazedrones kan maken." Het FLA publiceert propagandafilmpjes van hun aanvallen op sociale media. Daarop is te zien hoe kamikazedrones hun doel naderen: van huizen tot militaire konvooien tot mannen op een basketbalveld.

"Maar hoe weten ze wie ze raken als ze mensen in de woestijn naast een pickup zien?" vraagt Laessing zich hardop af. "Zijn ze echt zeker dat dit soldaten zijn? Of misschien zijn het terroristen? En hetzelfde geldt voor het Malinese leger. Het risico op burgerslachtoffers is door drones absoluut groter."

Europese overheden zoeken naarstig naar oplossingen voor hoofdpijndossier Lukoil. Over negen dagen gaan de Amerikaanse sancties tegen het Russische oliebedrijf in. Met name voor Roemenië en Bulgarije kan dat grote gevolgen hebben.

Lukoil is het op een na grootste oliebedrijf van Rusland. Het heeft ruim 1500 tankstations en een paar belangrijke raffinaderijen in Europa. Daarnaast bezit het bedrijf de rechten op een van de grootste olievelden ter wereld, in Irak, en heeft het aandelen in veel andere olie- en gasvelden over de hele wereld, van Kazachstan tot Congo en van Egypte tot Mexico.

Al die buitenlandse projecten zijn in gevaar nu de Amerikanen straffen kunnen opleggen aan iedereen die na 21 november nog zaken doet met de Russische olieverkopers. En dus zette Lukoil de handel in de verkoop. Twee weken geleden dacht de Zwitserse grondstoffenhandelaar Gunvor daar een mooie slag mee te slaan. Maar daar zette de VS met ferme woorden een streep doorheen.

Terwijl de tijd wegtikt, neemt de onrust toe. In Finland raakt de brandstof op bij Lukoil-stations. In Bulgarije vrezen ze voor de gehele benzinevoorraad van het land. Er zou nog voor een maand benzine aanwezig zijn, in een land waar de grootste raffinaderij, de belangrijkste opslagtanks én een deel van de pijpleiding eigendom van Lukoil zijn. Het sluiten van dat alles wordt gezien als ramp in het Balkanland.

Bulgaarse politici varen twee koersen in de hoop het doemscenario af te wenden. Aan de ene kant smeekt het land de VS om een uitzondering op de sancties. Aan de andere kant nam het vrijdag een wet aan die het mogelijk maakt het roer over te nemen bij Lukoil in Bulgarije. De wet gaat zelfs zo ver dat het land de raffinaderij zou kunnen nationaliseren.

Overmacht

Gisteravond flirtte de Roemeense energieminister Bogdan Ivan met vergelijkbare stappen. Op Facebook schreef hij: "Roemenië moet de controle over het bedrijf overnemen", om 5000 banen te behouden en de stabiliteit en veiligheid van het nationale energienetwerk te waarborgen. Ook schreef hij dat Roemenië niet om een uitzondering zal vragen bij de VS.

Tegelijkertijd blokkeert Irak alle betalingen aan Lukoil, schreef Reuters. Dat doet pijn bij het oliebedrijf. Bronnen vertelden het Britse persbureau dat Lukoil zich nu officieel op overmacht beroept omdat het niet meer lukt om op normaal tempo olie op te pompen op het gigantische West Qurna-veld. Dat hield in: 480.000 vaten olie per dag. Met deze stap riskeert Lukoil de toegang tot het veld helemaal te verliezen.

Stilte in Nederland

In Nederland tikt de tijd ook voor de tankstations van Lukoil Nederland, al is het hier op het oog rustig. "Na het terugtrekken van het voorstel van Gunvor zouden er vergevorderde gesprekken plaatsvinden met andere partijen, met als doel zo snel mogelijk tot een nieuwe verkoopovereenkomst te komen", luidt al een week het officiële antwoord van Lukoil Nederland. De tankstations hier blijven ondertussen "normaal en stabiel opereren".

Ook rond de Zeeland Refinery in de haven van Vlissingen, waar Lukoil 45 procent van de aandelen in bezit, is het stil. Hetzelfde geldt voor de brievenbusbedrijven van Lukoil op de Amsterdamse Zuidas. Een Nederlandse bestuurder houdt het bij: "Lukoil doet zijn best een oplossing te vinden binnen de kaders van de wet".

In de Lukoil-bv's op de Zuidas zitten onder meer de aandelen in een Kazachs olie- en gasproject waar Lukoil samen met Shell in zit. Afgelopen jaren stroomden via dit bedrijf honderden miljoenen dollars aan omzet naar Nederland. Ook de aandelen in Roemeense gaswinning en in een kleiner Iraaks olieveld zitten in bedrijven op het Amsterdamse Zuidplein.

Achter de schermen

Toch zal er achter de schermen veel gepraat worden. Juist omdat de Nederlandse bv's een belangrijke spin in het internationale web zijn, met bezittingen die miljarden waard zijn. Na de mislukte overname door Gunvor is Lukoil op zoek om ook deze bezittingen goed te verkopen.

De verkoop is extra belangrijk omdat er zonder het buitenland mogelijk weinig meer overblijft voor Lukoil. Groeikansen zijn er nauwelijks meer. "In het thuisland is alles al vergeven aan Rosneft en Gazprom Neft", zei Vladimir Milov, een voormalige Russische onderminister van Energie, vandaag tegen de Financial Times. Handel in het buitenland is nu geen optie meer. "Lukoil heeft geen zakelijke toekomst meer", concludeert Milov. "Het is een bedrijf met geknipte vleugels."

Kick Out Zwarte Piet (KOZP) ziet af van een protest tijdens de landelijke intocht van Sinterklaas op Texel. De actiegroep zou zaterdag demonstreren in de haven van Oudeschild, maar besloot de actie te schrappen na een gesprek met burgemeester Pol. Dat meldt regionale omroep NH.

Pol zegt dat Texel zich houdt aan de richtlijnen van de NTR, de omroep die de landelijke intocht organiseert. De NTR verving een paar jaar geleden zwart geschminkte pieten door roetveegpieten, maar vorig jaar liepen op Texel nog zwarte pieten mee in de optocht.

KOZP wilde daarom demonstreren, maar de burgemeester liet in een gesprek met de actiegroep weten dat de intocht voortaan volledig inclusief is. "Tijdens het gesprek werd ons verzekerd dat de inclusieve invulling van de intocht op 15 november 2025 de standaard zal zijn voor de toekomst", laat de actiegroep op sociale media weten. "Deze toezegging is ook schriftelijk bevestigd."

Pol zegt dat de bezwaren van KOZP vooral waren gericht op eerdere intochten met zwarte pieten op het eiland. "We volgen de richtlijnen van de NTR. Dat zal ook het uitgangspunt voor de komende jaren op Texel zijn." Na het gesprek blies de actiegroep de demonstratie af.

Wel demonstratie in Yerseke

In Yerseke gaat de sinterklaasintocht zaterdag niet meer door. Het organiserende comité ziet ervan af nadat KOZP had aangekondigd om te gaan demonstreren. De organisatie zegt dat de intocht dit jaar niet op een veilige manier kan plaatsvinden.

Volgens het comité is er vanwege "landelijke dreiging van meerdere actiegroepen en de mogelijke risico's die dit met zich meebrengt" besloten de intocht af te blazen. "De risico's voor kinderen, bezoekers en vrijwilligers zijn te groot en niet te overzien." KOZP heeft nog niet gereageerd op het besluit van het comité.

Vorig jaar liepen er in Yerseke nog zwart geschminkte pieten mee tijdens de intocht, ondanks protesten van de actiegroep. Toen kwam het tot confrontaties met tegendemonstranten, waarbij met eieren werd gegooid en de politie moest ingrijpen.

De Oekraïense ministers van Justitie en Energie treden af vanwege het grootschalige onderzoek naar corruptie in de energiesector. Premier Svyrydenko heeft dat bekendgemaakt op Facebook. Ze schrijft dat ze een motie heeft ingediend bij het parlement om de beide ministers te ontslaan en dat de ministers hun verzoek tot ontslag hebben ingediend.

Haar aankondiging komt kort nadat de Oekraïense president Zelensky zei dat hij wil dat de minister van Justitie, Herman Haloesjtsjenko, en Svitlana Hryntsjoek, de minister van Energie, allebei opstappen vanwege het onderzoek. "Op dit moment is het voor iedereen in Oekraïne buitengewoon lastig: stroomuitval, Russische aanvallen en verliezen", schreef Zelensky op X. "Het is absoluut onaanvaardbaar dat er te midden van dit alles ook nog eens sprake is van bepaalde intriges in de energiesector."

Zelensky benadrukte dat hij het werk van de anti-corruptie-instanties steunt. "Op dit moment moeten we allemaal Oekraïne beschermen. Als je de staat ondermijnt, word je daarvoor verantwoordelijk gehouden."

Omkopingsschandaal bij staatsbedrijf

Maandag werd bekend dat twee Oekraïense anticorruptie-bureaus, NABOe en SAPO, invallen hebben gedaan omdat ze na bijna anderhalf jaar onderzoek een omkoopschandaal van ongeveer 100 miljoen dollar op het spoor zijn. Het Oekraïense staatsenergiebedrijf Energoatom zou hierbij betrokken zijn.

Onderaannemers van Energoatom zouden zijn gedwongen om smeergeld te betalen in ruil voor contracten. Daarbij zou een voormalige adviseur van de minister van Energie een hoofdrol hebben gespeeld. Die minister was Haloesjtsjenko, die tot juli dit jaar nog minister was van Energie. Hij werd opgevolgd door Hryntsjoek toen hij minister van Justitie werd.

Hryntsjoek ontkent

Energieminister Hryntsjoek deelde haar beslissing op Facebook met een handgeschreven briefje. "Ik heb mijn ontslag ingediend", schrijft ze. Dat ze betrokken is bij het corruptieschandaal ontkent ze. "Binnen het kader van mijn professionele activiteiten zijn er geen overtredingen van de wetgeving geweest".

Al eerder vandaag maakte de premier bekend dat justitieminister Haloesjtsjenko is geschorst vanwege het onderzoek. "Ik ben het volledig met haar eens: er moet een politiek besluit worden genomen en daarna moeten alle details worden uitgewerkt", reageerde Haloesjtsjenko op Facebook. Hij zei zichzelf in de "juridische arena" te zullen verdedigen. Haloesjtsjenko heeft nog niets naar buiten gebracht over zijn aftreden.

Druk op Zelensky

Ook Timoer Minditsj, een voormalige zakenpartner en vriend van president Zelensky, wordt van corruptie verdacht in deze zaak. Voordat er bij hem huiszoekingen werden gedaan, was hij al gevlucht, meldden Oekraïense media.

Afgelopen zomer nam de partij van president Zelensky een wetsvoorstel aan dat de onafhankelijkheid van de twee instellingen moest inperken. Dat leidde tot grootschalige demonstraties in Oekraïne. Zelensky zwichtte voor de druk en zwakte zijn voorstel af.

Toetreding Europese Unie

De druk op Zelensky komt niet alleen van binnenuit, maar ook vanuit de Europese Unie. Oekraïne is een van de kandidaat-lidstaten van de EU. Vorige week waarschuwde de EU dat het land sommige hervormingen sneller moet doorvoeren dan het nu doet. Als voorbeeld werd het wetsvoorstel van afgelopen zomer genoemd. "Deze ontwikkelingen doen twijfels rijzen over de toewijding van Oekraïne aan de anticorruptie-agenda", waarschuwde de EU.

De anti-corruptiecampagne moet volgens Oekraïne-specialist Julia Soldatiuk-Westerveld, verbonden aan Instituut Clingendael, inderdaad ook worden gezien in het licht van de Oekraïense wens om lid te worden van de EU. Op 10 en 11 december komen de ministers voor Europese Zaken in de Oekraïense stad Lviv bij elkaar in een informele vergadering. "Ze willen kijken hoe ze om de blokkades kunnen werken die steeds door Hongarije worden opgeworpen."

"De Oekraïners hopen een oplossing te vinden om de onderhandelingen snel kunnen starten", zegt Soldatiuk. Kyiv zou het tempo erin willen houden omdat het bang is dat de toetreding op de prioriteitenlijst van de EU daalt, bijvoorbeeld als er een staakt-het-vuren komt.

Soldatiuk: "Het staat nu bovenaan de agenda. Maar als er langer geen vooruitgang wordt geboekt, kan er een vergelijkbare dynamiek ontstaan als met de EU-kandidaten in de Westelijke Balkan."

Democraten in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden hebben opnieuw e-mails vrijgegeven van Jeffrey Epstein. Daarin wordt gesuggereerd dat Donald Trump meer wist van het misbruik door de overleden zedendelinquent dan de huidige president tot nu toe heeft toegegeven. Dat meldt The New York Times.

De drie e-mails die naar buiten zijn gebracht, dateren van 2011, 2015 en 2019. Een van de mails is gericht aan Ghislaine Maxwell, ex-vriendin en handlanger van Epstein. Twee zijn gericht aan Michael Wolff, die een boek schreef over Trumps eerste presidentstermijn.

In 2011 schreef Epstein aan Maxwell: "Realiseer je dat Trump de hond is die nog niet heeft geblaft." Hij voegde eraan toe dat een niet bij naam genoemd slachtoffer "uren met hem doorbracht bij mij thuis, hij is nog nooit genoemd". Maxwell schreef terug: "Daar heb ik over nagedacht."

In 2019 schreef hij aan Wolff: "Natuurlijk wist hij van de meisjes, want hij vroeg Ghislaine ermee te stoppen."

Epstein werd in 2019 dood gevonden in zijn cel, nadat hij was aangeklaagd voor seksueel misbruik en mensenhandel. Maxwell zit een celstraf uit van 20 jaar voor betrokkenheid bij het misbruiknetwerk van Epstein.

Hoe zit het met de link tussen Epstein en Trump? Eind juli maakte NOS op 3 er deze uitlegvideo over:

Trump heeft tot op heden steeds ontkend dat hij betrokken was bij of kennis had van seksueel misbruik en vrouwenhandel door Epstein. Hij zegt dat hij ooit bevriend was met Epstein, maar dat ze ruzie kregen. De gepubliceerde e-mails zijn van jaren na de ruzie die Epstein en Trump begin jaren 2000 zouden hebben gehad, benadrukt The New York Times.

Het Witte Huis zegt in een reactie dat de e-mails "selectief zijn vrijgegeven door Democraten om Trump te besmeuren met een nepverhaal". Volgens The New York Times zullen de openbaar gemaakte mails het politieke debat over de behandeling van het Epstein-dossier door de regering-Trump opnieuw doen ontbranden. Door de wekenlange shutdown van de Amerikaanse overheid was de kwestie naar de achtergrond verdwenen.

"De nieuwste e-mails roepen grote vragen op over wat het Witte Huis nog meer verbergt en de aard van de relatie tussen Epstein en de president", zegt Democraat Robert Garcia van de belangrijkste onderzoekscommissie van het Huis van Afgevaardigden. Democraten in de commissie hebben de e-mails geselecteerd en openbaar gemaakt, waarop Republikeinen in de commissie zo'n 23.000 documenten uit het Epstein-dossier naar buiten hebben gebracht om cherry picking te voorkomen.

Correspondent Verenigde Staten Rudy Bouma:

"De Epstein-files zijn de achilleshiel van Trump. Juist zijn eigen achterban heeft er jarenlang op gehamerd dat deze integraal openbaar moeten worden gemaakt, maar Trump en zijn minister van Justitie Bondi blokkeren dat. Een onderzoekscommissie in het Huis heeft slechts een deel van de documenten in handen.

Een aantal Republikeinen in het Huis heeft zich aangesloten bij de Democraten. Samen wilden ze Bondi dwingen om alle documenten alsnog vrij te geven, maar ze kregen geen meerderheid in het Huis om een stemming af te dwingen.

De afgevaardigden keren vandaag terug naar Washington na wekenlange afwezigheid vanwege de shutdown, en zweren vandaag de Democrate Adelita Grijalva in, die haar overleden vader vervangt. Haar handtekening maakt net het verschil om de stemming erdoorheen te krijgen. Ze heeft al verklaard vóór te stemmen.

Grijalva is bijna twee maanden geleden al verkozen, maar toen al treuzelde de Republikeinse voorzitter van het Huis Mike Johnson met haar beëdiging: ze spande zelfs een rechtszaak aan tegen het Huis om haar zetel te kunnen innemen. Haar beslissende stem kan de regering-Trump in een lastig parket brengen."

In deze Nieuwsuur-video wordt uitgelegd hoe de Epstein-affaire de achterban van Trump verscheurt:

Inwoners van het Noord-Brabantse dorp Moerdijk kregen gisteren te horen dat hun dorp moet verdwijnen om plaats te maken voor de uitbreiding van het nabijgelegen haven- en industriegebied. Dat zij moeten vertrekken lijkt onvermijdelijk, maar waar zij naartoe gaan, is nog de vraag.

In de loop der jaren groeide het industriegebied bij Moerdijk. "Er was eigenlijk een beetje sprake van een salamitactiek", zegt Ed Nijpels, doelend op een tactiek waarbij een groot doel wordt opgedeeld in vele kleine stapjes.

Nijpels was voorzitter van een commissie die in 2013 advies gaf over het toekomstperspectief van het dorp en het omliggende haven- en industriegebied. "Iedere keer kwam er weer een stuk industrieterrein bij. En iedere keer werd gehoopt dat de inwoners niet in opstand zouden komen."

Ook daarna bleef hij contact houden met de inwoners van het dorp en zich verdiepen in de plannen. "De provincie en de gemeente hebben wel behoorlijk geïnvesteerd in de leefbaarheid van het dorp", stelt hij. Als voorbeeld noemt hij onder meer de bouw van het nieuwe dorpshuis de Ankeruil, dat in 2015 werd opgeleverd.

'Dorp kan het gewoon niet hebben'

Nu willen het Rijk, gemeenten en de provincie Noord-Brabant dat het dorp met 1100 inwoners plaatsmaakt voor nieuwe energie-infrastructuur. Er moet een 380kV-hoogspanningsstation komen, om ervoor te zorgen dat er ook in de toekomst voldoende stroomvoorziening blijft om woningen en bedrijven van stroom te kunnen blijven voorzien.

Het gebied is volgens het Rijk "een logische plek voor deze opgave omdat er al veel infrastructuur en bedrijvigheid aanwezig is". Zo'n station en de leidingen eromheen vereisen veel ruimte. "De bouw van zo'n station kan het dorp gewoon niet hebben", zegt ook Nijpels.

Deze inwoner van Moerdijk kan maar moeilijk geloven dat het dorp moet verdwijnen:

Morgen wordt het onderwerp besproken in de gemeenteraad en dan volgt op 19 november een beslissing van de raad. Op 1 december komt er dan een definitief besluit in samenspraak met het Rijk en de provincie.

Als dat definitief is, wordt volgens wethouder Danny Dingemans op zijn vroegst in 2028 begonnen met de bouw van het hoogspanningsstation en andere projecten. Volgens hem is de hoop dat inwoners nog tien jaar in Moerdijk kunnen blijven. Hij stelt dat het dorp tot die tijd "leefbaar moet blijven" en dat de gemeente blijft investeren in het dorp.

Inwoners met een koophuis hoeven dus niet direct weg. Kiezen ze ervoor om weg te gaan, dan kunnen ze op dit moment hun huis verkopen aan de gemeente, tegen een gegarandeerde prijs van 95 procent van de taxatiewaarde. Voor huurders wordt nog een oplossing gezocht.

Hoewel er al langer wordt gepraat over de uitbreiding, voelden de bewoners zich overvallen toen ze het nieuws gisteren hoorden. "Die mensen, die moeten hun dorp waar ze generaties lang wonen, gaan verlaten en dat is geen kinnesinne", zegt Nijpels. Hij stelt dat de 95 procent die nu staat voor de verkoop van de huizen bij lange na niet voldoende is.

"Nee, er moet een volledige, ruimhartige vergoeding komen, maar ook de zekerheid van een nieuw huis. De provincie kan, als ze dat willen, ruimte maken in de ruimtelijke ordening en een nieuw dorp bouwen. Ergens in de buurt. Het gaat om 500 huizen. Je hebt tien jaar de tijd, dus ga aan de slag, samen met de bewoners."

Zweeds dorp

Het verhuizen van inwoners naar een nieuw dorp komt internationaal vaker voor. Een opvallend geval is de Noord-Zweedse mijnbouwstad Kiruna. Die werd vanaf 2004 een aantal kilometers verplaatst zodat inwoners minder hinder zouden ondervinden van de naastgelegen mijn. En in de buurt van een Duitse bruinkoolmijn werd onder meer het dorp Immerath gesloopt voor uitbreiding van de mijn.

Het grootste deel van de inwoners van het Duitse dorp werd sinds 2006 verplaatst naar het dorp Neu-Immerath, dat op zo'n 7 kilometer afstand van het oorspronkelijke dorp was gebouwd. Inwoners werden uitgekocht of werden met compensatie onteigend als zij niet wilden vertrekken. De meerderheid van de inwoners van het dorp Lützerath, dat ook bij de mijn lag, verhuisde ook naar Neu-Immerath. Hun dorp ging in 2023 tegen de vlakte, grote protesten van klimaatactivisten ten spijt.

In België is gisteren een campagne tegen rijden onder invloed gelanceerd. Daarin is acteur en presentator Tom Waes een van de gezichten. Hij raakte bijna een jaar geleden zwaargewond toen hij met hoge snelheid op een botsabsorbeerder reed bij Antwerpen - met 2,44 promille alcohol in zijn bloed.

De slogan van de campagne is "er zijn geen excuses", een uitspraak van Waes zelf. "Als je in gesprek gaat met ouders van slachtoffers - kinderen die zijn doodgereden door een bestuurder onder invloed - dan is geen enkel excuus gerechtvaardigd", zei hij vanochtend tegen de NOS.

Hoewel hij zich na lang revalideren, "wat echt mijn eigen schuld is", fysiek weer oké voelt, zegt hij dat zijn mentale gezondheid een ander verhaal is. De gesprekken met ouders van slachtoffers knaagden aan de VRT-presentator, en waren een "wake-upcall" om iets te doen tegen beschonken bestuurders.

De campagne is een initiatief van de Belgische publieke omroep VRT en het Departement Mobiliteit en Openbare Werken van de Vlaamse overheid. Hij draait om verhalen en getuigenissen van daders en slachtoffers.

"Achter de cijfers schuilen blijvende littekens: ongevallen, levenslange letsels en trauma's en een enorme impact op slachtoffers, hun vrienden en familie", schrijft het Vlaamse Departement. De campagnemakers hopen zo "excuses door te prikken, gedrag te veranderen en het aantal risicosituaties flink terug te dringen".

Onderstaande video is onderdeel van de campagne:

Naast de campagnevideo was een eerste verhaal al te zien op de Vlaamse tv. Een uitzending van de quiz Blokken werd gisteravond onderbroken voor een getuigenis van Jordy. Hij stapte na een dronken nacht in de auto, reed tegen een elektriciteitspaal en hield er een hersenletsel aan over, vertelde hij in de uitzending. Na zeven jaar is hij nog steeds aan het revalideren.

Ingrijpen bij vrienden en familie

Volgens de campagneontwikkelaars wordt er nog te weinig ingegrepen wanneer een vriend of familielid beschonken de weg op wil gaan. In België vinden er iedere dag tien verkeersongevallen plaats veroorzaakt door een bestuurder onder invloed van alcohol of drugs. Een op de vijf Belgische bestuurders geeft toe dat hij minstens een keer per maand met mogelijk te veel alcohol in het bloed rondrijdt. Een op twintig doet dat maandelijks onder invloed van drugs.

Waes hoopt dat er door de campagne meer over rijden onder invloed gesproken kan worden. "Maak je geen zorgen, ik woon dichtbij" of "ik kan gewoon nog rijden" wordt volgens het Vlaamse Departement vaak als excuus gebruikt. De Belgische omroep zegt dat "dat moet veranderen".

Inmiddels is Waes weer aan het werk als presentator. Voor het veroorzaken van het auto-ongeluk werd hij in mei veroordeeld tot een rijverbod van 3 maanden, een alcoholslot van een jaar en een geldboete. Ook moet hij zijn rijexamens opnieuw afleggen.

Pommelien Thijs

De publieke omroep VRT en het Departement Mobiliteit en Openbare Werken van de Vlaamse overheid sloegen in 2024 al eens de handen ineen met een verkeerscampagne. Die draaide om afleiding in het verkeer, en had volgens de VRT grote impact. Zangeres Pommelien Thijs was een van de gezichten.

VRT-directeur Karen Donders gelooft "dat sterke verhalen grote impact kunnen hebben: ze doorprikken in dit geval excuses, brengen mensen samen en zetten aan tot meer verantwoordelijkheid op de weg".

In Peru zijn minstens 37 mensen om het leven gekomen bij een ongeluk waarbij een bus in een ravijn is gestort. Bij het ongeval raakten ook tientallen mensen gewond.

26 gewonden, onder wie een baby en twee kinderen, worden volgens lokale gezondheidsautoriteiten verzorgd in het ziekenhuis. Drie gewonden verkeren in kritieke toestand.

Het ongeluk gebeurde vandaag in het zuiden van het land in de regio Arequipa. De bus was volgens lokale autoriteiten vanuit de plaats Chala onderweg naar de stad Arequipa. Toen de bus botste met een pick-uptruck, raakte de bus van de weg waarop het voertuig ruim tweehonderd meter naar beneden stortte. De bus kwam vervolgens tot stilstand in de oevers van de Ocoña-rivier.

Busongelukken komen geregeld voor in het Zuid-Amerikaanse land. Ze gebeuren met name vanwege de slechte wegen en de niet altijd goed onderhouden voertuigen.

In juli kwamen zeker 18 mensen om het leven en raakten 48 passagiers gewond toen een dubbeldekkerbus in het Andesgebergte van de weg raakte en in een ravijn stortte.

Volgens officiële cijfers vielen er in 2024 bijna 3200 doden bij verkeersongelukken in het land.

D66 zal Hans Wijers als informateur aanwijzen. Voor het CDA is Sybrand Buma de kandidaat-informateur. Dat zeggen ingewijden. De twee gaan de partijleiders Jetten (D66) en Bontenbal (CDA) begeleiden bij de volgende fase in de formatie.

Hans Wijers (74) was onder andere president-commissaris van ING, topman van chemieconcern Akzo Nobel en, midden jaren 90, minister van Economische Zaken in het kabinet-Kok I. Sybrand Buma (60) is burgemeester van Leeuwarden. Hij was van 2010 tot 2019 fractievoorzitter van het CDA in de Tweede Kamer.

Op advies van verkenner Koolmees gaan Jetten en Bontenbal een soort voorbereiding op een regeerakkoord schrijven over migratie, wonen, veiligheid en defensie, stikstof en de economie, waar ook het investeringsklimaat voor het bedrijfsleven onder valt.

Maximaal drie weken

Het stuk wordt vooraf een "positieve agenda" genoemd. Jetten en Bontenbal moeten daarna andere partijen zien te overtuigen om samen te werken. In het stuk wordt daarom al rekening gehouden met de politieke wensen en standpunten van andere partijen.

De twee partijen nemen maximaal drie weken de tijd voor deze fase. Op 9 december zou het proces moeten zijn afgerond. Morgen debatteert de nieuwe Tweede Kamer over dit voorstel. Als de Kamer akkoord gaat worden de informateurs benoemd.

De Algerijns-Franse schrijver Boualem Sansal komt na een jaar gevangenisstraf vrij. De regering van Algerije is akkoord gegaan met een verzoek van Duitsland om hem gratie te verlenen. Dat heeft de Algerijnse president Abdelmadjid Tebboune vandaag bekendgemaakt.

De 76-jarige Sansal werd dit jaar veroordeeld tot een gevangenisstraf van vijf jaar. Eind 2024 werd de schrijver opgepakt toen hij vanuit Frankrijk naar Algerije was gereisd.

Volgens de Algerijnse autoriteiten had de schrijver onder meer "de territoriale integriteit" van dat land ondermijnd. Hij werd vooral veroordeeld omdat hij in een interview had gezegd dat een deel van het Algerijnse grondgebied eigenlijk bij Marokko hoort.

De Duitsers dienden het gratieverzoek in bij Algerije "vanwege de hoge leeftijd en zwakke gezondheid van de schrijver". Een vliegtuig uit Berlijn haalt de Algerijns-Franse schrijver op en brengt hem vervolgens naar Duitsland, waar hij in een ziekenhuis behandeld wordt.

Kritiek op regime

Sansal werkte tot 2003 als hoge ambtenaar bij een Algerijns ministerie, maar werd ontslagen vanwege zijn kritische essays over de overheid. Hij heeft meerdere romans geschreven over onder meer het gevaar van de politieke islam en corruptie binnen het regime van zijn geboorteland. Hij had sinds vorig jaar de Franse nationaliteit en wilde er ook gaan wonen.

De Franse president Macron had Algerije opgeroepen de schrijver vrij te laten. Hij noemde de arrestatie "arbitrair" en wees er daarnaast op dat Sansal lijdt aan kanker. Ook de literaire wereld roerde zich. Onder anderen Nobelprijswinnares voor Literatuur Annie Arnaux en de bekroonde auteur Salman Rushdie riepen in een open brief op tot vrijlating van de schrijver.

Verslechterde banden

Sansals arrestatie leidde daarnaast tot een flinke deuk in de al slechte diplomatieke banden tussen Algerije en voormalige kolonisator Frankrijk. Het Noord-Afrikaanse land is boos over de Franse erkenning van de Marokkaanse soevereiniteit over de Westelijke Sahara. Ook was er onenigheid over het terugnemen van illegale Algerijnse migranten in Frankrijk en het Franse visumbeleid.

Begin dit jaar lagen beide landen ook met elkaar overhoop over de arrestatie van een Algerijnse influencer die in Frankrijk woont. Hij was opgepakt in het Franse Montpellier nadat hij op TikTok had opgeroepen een in Algerije wonende tegenstander van het Algerijnse regime in elkaar te slaan. Daarop besloot Frankrijk de influencer uit te zetten.

Jongerius, de grootste biologische groentekwekerij van Nederland, stopt er plotseling mee. Dat blijkt uit gesprekken die de NOS voerde met leveranciers, klanten en vertegenwoordigers in de branche.

De plantenkwekerij zelf geeft geen duidelijkheid. Verschillende partijen hebben een brief ontvangen van een medewerker binnen het bedrijf waarin het aangeeft dat de activiteiten zijn gestopt. Zo staat er in de mail, "tot mijn grote verdriet heeft plantenkwekerij Jongerius haar werkzaamheden per direct gestaakt".

Het Houtense Jongerius verzorgde de groenteplanten in de eerste fase, het zogenoemde opkweken. Zodra de planten deze eerste groeifase voorbij zijn, verkopen ze aan andere tuinders, zowel aan grote afnemers als aan kleinere klanten. Het gaat hierbij om veel verschillende biologische groenten.

'Gestopt'

Voor zover bekend is het bedrijf niet failliet verklaard, het is namelijk niet terug te vinden in het register waar faillissementen worden gepubliceerd. Sinds maandag heeft de NOS diverse malen geprobeerd in contact te komen met Jongerius. Per mail antwoordde een medewerker toen dat er "geen sprake is" van een faillissement, maar zegt ook te hopen "dat er zo snel mogelijk een faillissement volgt". Er zou nog geen sociaal plan zijn voor de medewerkers.

De bestuursvoorzitter wilde vandaag telefonisch niet bevestigen dat het bedrijf gestopt is en zegt geen tijd te hebben om vragen te beantwoorden.

Volgens Plantum, de brancheorganisatie voor opkweek van zaden en jonge planten, is Jongerius inderdaad gestopt. Plantum benadrukt dat het een belangrijke speler was voor de biologische sector. "Elke biologische teler heeft deze jonge planten nodig om mee door te kunnen, en dit bedrijf was goed voor zo'n 80 procent van jonge planten in de biologische sector", zegt een woordvoerder.

De niet-biologische plantenkwekerijen kunnen het tekort ook niet zomaar opvangen. Om het keurmerk 'biologisch' te krijgen, moet je namelijk aan bepaalde eisen voldoen.

Ook Jan Groen, voorzitter van branchevereniging Bionext, zegt "met verbazing en zorg kennis te hebben genomen van het nieuws dat Jongerius haar activiteiten eind oktober per direct gestaakt heeft". Hij is in gesprek met klanten uit de sector om een beeld te vormen en zoekt naar oplossingen.

Het bericht dat het bedrijf alle activiteiten staakte kwam onverwachts voor klanten, vertelt Sebastiaan Bos, biologisch tuinder van kwekerij De Kievit. "Jongerius is too big to fail. Je hebt infrastructuur nodig om biologisch te verbouwen en Jongerius had die infrastructuur. Nu die wegvalt, kan dat best impact hebben op de hele sector."

Belangrijke toeleverancier

ABN Amro-sectorbankier Jan de Ruyter verwacht ook dat dit impact gaat hebben op biologische tuinbouw. "Het was een belangrijke toeleverancier. De capaciteit om het wegvallen van Jongerius op te vangen is beperkt, dus vooral voor de biologische tuinders is dat een probleem."

De timing is ongelukkig. Rond deze periode beginnen zij de paprikaplanten en komkommerplanten te telen. Nu valt hun leverancier weg en zijn ze druk op zoek naar alternatieven.

Bij concurrenten van Jongerius merken ze een flinke toename in aanvragen van klanten. Een van die bedrijven is Biological Youngplants uit Poeldijk, bij Den Haag. "Zeker qua vruchten en groente zijn wij overladen met aanvragen. We hebben gekeken wat er tussen past", vertelt eigenaar Wim van Marrewijk. Het bedrijf is met andere kwekerijen aan het praten om alle verzoeken op te vangen.

Van Marrewijk weet niet waarom Jongerius is gestopt. Wel ziet hij dat er in de hele sector problemen zijn door de stijgende kosten. Uitzendkrachten die duurder worden, transportkosten en kosten voor het plantenzaad, somt hij op. "Een tomatenstam zat drie jaar geleden rond de 15 tot 16 cent, nu zijn ze gestegen tot soms wel boven de 30 cent", zegt Van Marrewijk.

Daar moet wel een kanttekening bij geplaatst worden, zegt econoom bij Rabobank Lambert van Horen. "De groenteprijzen zijn ongeveer met de inflatie meegestegen. Dus zowel de inkomsten als de uitgaven zijn gestegen."

Prijskaart supermarkt

Of we het wegvallen van Jongerius ook gaan merken in de schappen, is nog gissen. Tuinder Bos denkt van wel: "Als een paar mensen zich niet heel erg druk gaan maken hierover, gaat dit zeker effecten hebben. Er zal minder beschikbaar zijn, dus de prijzen zullen mogelijk omhoog gaan."

In Cambodja is minstens één dode gevallen en zijn drie mensen gewond geraakt in een nieuwe escalatie van het conflict met buurland Thailand. De landen beschuldigen elkaar ervan het vuur te hebben geopend langs een betwist deel van hun grens.

Eerder vandaag had het Thaise ministerie van Buitenlandse Zaken excuses van Cambodja geëist nadat het land ervan werd beschuldigd nieuwe landmijnen te hebben gelegd. Een Thaise soldaat raakte maandag gewond door een mijn. Hierop maakte Thailand gisteren bekend het vorige maand uitgebreide bestandsakkoord tussen beide landen op te schorten.

Cambodja ontkent dat het nieuwe mijnen heeft gelegd. Het land heeft Thailand opgeroepen zich te houden aan de overeenkomst die voortbouwde op een eerste overeengekomen wapenstilstand in juli.

Het Cambodjaanse ministerie van Defensie zegt dat Thaise troepen vandaag om 15.50 uur lokale tijd (09.50 uur in Nederland) het vuur openden bij een betwist grensdorp. Een woordvoerder van het Thaise leger zegt dat juist Cambodjaanse soldaten in eerste instantie schoten op Thailand afvuurden.

Excuses geëist

Aan Thaise zijde zijn geen slachtoffers gevallen. Het incident zou zo'n 10 minuten hebben geduurd. De betwiste grensnederzetting, die door zowel Thailand als Cambodja wordt opgeëist, was al eerder het toneel van confrontaties.

Thaise autoriteiten hebben excuses geëist voor het landmijnincident van maandag. "We hebben hun gevraagd de feiten over wat er is gebeurd en wie verantwoordelijk is, te achterhalen, en hun gevraagd maatregelen te nemen om herhaling van de situatie te voorkomen." De Cambodjaanse regering heeft geweigerd commentaar te geven op de eisen van Thailand.

Bij de grensgevechten in juli zijn minstens 48 mensen om het leven gekomen en naar schatting 300.000 mensen ontheemd geraakt. Een van de aanjagers van het grensconflict waren landmijnexplosies langs betwiste grensgebieden. Sommige van deze mijnen waren waarschijnlijk nieuw gelegd, meldde persbureau Reuters in oktober, op basis van een analyse van materiaal dat door het Thaise leger was gedeeld.

De twee buurlanden in Zuidoost-Azië betwisten al meer dan een eeuw de soevereiniteit van plekken langs hun ruim 800 kilometer lange gedeelde landgrens. Die grens werd voor het eerst in 1907 in kaart gebracht door Frankrijk toen het Cambodja als kolonie bestuurde.

Correspondent Zuidoost-Azië Mustafa Marghadi:

"Dat Thailand de implementatie van de 'vredesovereenkomst' van vorige maand heeft gepauzeerd, houdt in dat we terug zijn in de situatie van de gespannen wapenstilstand die na de gevechten deze zomer werd gesloten.

Beide landen gingen toen akkoord met een staakt-het-vuren, maar gaven zichzelf het recht om uit zelfverdediging terug te vechten. De Thaise premier Anutin benadrukte dat vandaag nog eens door te zeggen dat 'de Thaise regering zal doen wat in het beste belang is voor Thailand. Dat zal Thailand doen, zonder te overleggen of toestemming te vragen aan wie dan ook'.

Het past in het idee dat Thailand het grensgeschil in leven wil houden, omdat Cambodja zich nog altijd land toe-eigent (en daarmee belangrijke tempels) waarvan de Thai vinden dat die aan hen toebehoren. Maar het houdt in dat incidenten zoals vandaag het risico met zich meebrengen dat het grensconflict opnieuw uit de hand zal lopen."

Geschenkwoningen worden ze genoemd. Houten huizen die Scandinavische landen aan ons land schonken na de Watersnoodramp in Zuidwest-Nederland in 1953. 45 van die huizen zijn nu aangewezen als rijksmonument.

De woningen staan in diverse dorpen in Zeeland, westelijk Noord-Brabant en in Zuid-Holland. De Scandinavische landen en Oostenrijk wilden zo bijdragen aan het lenigen van de acute woningnood in het gebied, die was ontstaan na de grote overstromingen van 1953, die aan 1836 mensen het leven kostten en tienduizenden huizen beschadigde of verwoestte.

Zo ziet zo'n geschenkwoning er uit:

Het waren houten prefabwoningen, die als bouwpakket naar ons land werden verscheept en ter plekke in elkaar werden gezet. Bungalows, twee-onder-een-kapwoningen en vrijstaande woningen van twee verdiepingen. De huizen hadden typische kenmerken van de landen van herkomst: Noorwegen, Zweden, Finland en Denemarken.

Volgens architectuurhistoricus Mariël Kok van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed waren het degelijke en moderne huizen, voorzien van allerlei gemakken die in die tijd in ons land niet gewoon waren. "De huizen waren goed geïsoleerd met moderne verwarmingssystemen. Daar waren wij in die tijd nog helemaal niet mee bezig."

'Ineens een hoop luxe'

"Mijn opa en oma hebben ook in zo'n woning gewoond, dus ik was er al bekend mee", zegt Ronald Moerland, bewoner van het huis genaamd 'Oslo' in Burgh-Haamstede, Zeeland. Hij woont er al 24 jaar. "Zij waren de eerste bewoners, nadat hun woning was weggespoeld tijdens de ramp. Ze kregen die woning toegewezen."

Voor zijn grootouders was de geschenkwoning even wennen. "Er zat bijvoorbeeld een douche in, dat waren ze niet gewend want je waste je toen in een teil. In die tijd, 1953, was het ineens een hoop luxe."

Dat de woningen zijn gebouwd in Scandinavië is volgens Moerland goed te merken. "Qua isolatie zijn ze perfect. Mijn gasrekening is niet zo hoog."

Moerland weet nog niet of hij akkoord gaat met de monumentenstatus van zijn woning. "Ik weet niet of die status mij de vrijheid geeft om in de toekomst te doen en laten wat ik wil. Niet dat wij grote plannen hebben, maar ik wil niet door zo'n status worden belemmerd."

Veel van de geschenkwoningen hebben de tand des tijds goed doorstaan. Van de 860 woningen die toen geschonken zijn, zijn er nog 682 behouden. De zeventig Oostenrijkse huizen zijn later gebruikt als vakantiehuizen. Andere woningen zijn in de loop van de tijd regelmatig verbouwd of uitgebreid, of van een stenen buitengevel voorzien.

In overleg met het ministerie van Cultuur heeft de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed 45 geschenkwoningen aangewezen die nog in originele staat zijn. Die staan in Burgh-Haamstede, Renesse, Hansweert, Puttershoek, Nieuwe-Tonge en Lage Zwaluwe. Ook het dorpshuis Holland Huis in Scherpenisse, dat destijds door boeren uit Noord-Holland is geschonken, krijgt een monumentenstatus.

Bouwkundige tips en subsidie

De monumentenstatus wordt definitief als ook gemeenten, eigenaren en andere belanghebbenden zoals bewoners de kans hebben gekregen om hun mening over de aanwijzing te geven. Als de huizen monument worden, moeten de bewoners of eigenaren de cultuurhistorische waarde beschermen en bij verbouwingsplannen altijd eerst een vergunning aanvragen.

Om de eigenaren te helpen met het onderhouden en verduurzamen van het historisch erfgoed heeft de rijksdienst een Handreiking Toekomstbestendige Geschenkwoningen uitgegeven met bouwkundige tips en subsidiemogelijkheden.

Op diverse plekken worden al geschenkwoningen beschermd. In het Zeeuwse dorp Sint-Annaland en Heijningen in Noord-Brabant zijn geschenkwoningen ingericht als museumwoning. In het Openluchtmuseum in Arnhem is een Noorse Watersnoodwoning uit Raamsdonksveer herbouwd.

Er komt voorlopig geen tijdelijke opvang voor zo'n 200 tot 250 asielzoekers in een oud bedrijfspand in Houten. Dat heeft de gemeente bekendgemaakt. Houten onderzoekt nog wel of er later een langdurige opvang kan komen.

Het gemeentebestuur van het Utrechtse dorp stelde in juni voor om een tijdelijke opvang te realiseren voor zo'n 2 tot 2,5 jaar, vooral bedoeld om het vaak overvolle aanmeldcentrum in Ter Apel te ontlasten. Houten zou een van de "hekkensluiters" zijn van de provincie Utrecht als het om opvangplekken gaat.

Maar na onderzoek schrijft het college vandaag dat de tijdelijke opvang op korte termijn "niet wenselijk en niet haalbaar" is, meldt RTV Utrecht. "Er is meer tijd nodig om goede voorzieningen, veiligheid en de leefbaarheid te garanderen", staat in een brief aan omwonenden van het bedrijfspand aan de Essenkade.

Demonstraties tegen en voor

Het voorstel voor de tijdelijke opvang in Houten was van begin af aan omstreden. Er werd meermalen gedemonstreerd tegen én voor de opvang.

Bij een demonstratie op 15 oktober tegen de komst van het azc liep het uit de hand. Tegenstanders gooiden met eieren en stenen richting voorstanders van een azc en de politie. Een agent raakte lichtgewond. Vijf mensen werden opgepakt.

Spreidingswet

Houten zegt niet alleen meer tijd nodig te hebben, maar wijst er ook op dat "de onzekerheid en onduidelijkheid vanuit de rijksoverheid" een rol speelt. Volgens de spreidingswet zou Houten 337 asielzoekers moeten opvangen, maar de status van de spreidingswet is onduidelijk. Ook weet de gemeente niet hoeveel geld er beschikbaar is.

"Mede door de alsmaar durende onduidelijkheid en het gebrek aan perspectief op steun vanuit het Rijk, stoppen we dus met de inzet op tijdelijke opvang op de Essenkade 2", aldus het gemeentebestuur.

De gemeente zegt wel te onderzoeken of op dezelfde locatie een langdurige opvang gerealiseerd kan worden. Maar hoelang dat onderzoek gaat duren en wanneer er dan een azc kan komen, is onduidelijk.

Voor de kust van Libië is vorige week een rubberboot met migranten gekapseisd. 42 migranten worden vermist en zijn vermoedelijk omgekomen, meldt de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM).

Zeven opvarenden, allemaal mannen, zijn gered na zes dagen op zee te hebben rondgedobberd. Ze komen volgens de IOM uit Sudan, Nigeria en Kameroen. De vermisten komen naast die landen ook uit Somalië. De boot was vertrokken uit Zuwara, in het noorden van Libië.

Reddingsoperaties

Het aantal drenkelingen in het centrale Middellandse Zeegebied is dit jaar al de duizend gepasseerd, meldt het IOM. De organisatie zegt dat het meest recente incident opnieuw onderstreept dat veilige en reguliere migratieroutes en effectievere zoek- en reddingsoperaties hard nodig zijn.

Sinds de val van dictator Khadafi in 2011 is Libië een doorvoerroute voor migranten die via de Middellandse Zee naar Europa vluchten vanwege conflicten en armoede. Bij de overtocht gebeuren veelvuldig ongelukken, omdat de boten vaak worden overbeladen en in een slechte staat van onderhoud verkeren. De oversteek behoort tot een van de dodelijkste routes voor migranten ter wereld.

Halverwege vorige maand werden de aangespoelde lichamen van 61 migranten gevonden aan de kust ten westen van de hoofdstad Tripoli. De maand daarvoor meldde de IOM dat minstens 50 mensen waren omgekomen nadat een schip met 75 Sudanese vluchtelingen in brand was gevlogen voor de Libische kust.

Bootongeluk bij Gavdos

Vandaag is ook bekendgemaakt dat drie migranten zijn verdronken toen hun boot kapseisde bij het Griekse eiland Gavdos, ten zuiden van Kreta. Tot nu toe zijn 56 opvarenden gered. Volgens overlevenden waren er meer mensen aan boord toen de boot vertrok.

De migrantenstroom naar Griekenland is vergeleken met 10 jaar geleden afgenomen, maar zowel Kreta als Gavdos, de twee Egeïsche eilanden die het dichtst bij de Afrikaanse kust liggen, hebben het afgelopen jaar een sterke toename gezien in het aantal migrantenboten. Die komen voornamelijk uit Libië.