NOS Nieuws - Algemeen

In Spanje zijn vijf mensen opgepakt op verdenking van mensensmokkel. Een 14-jarig meisje zou in de noordelijke regio Navarra zijn verkocht en uitgehuwelijkt voor geld, drank en voedsel. Onder de arrestanten zijn ook de ouders van het slachtoffer, schrijven Spaanse media.

Het meisje was bedelend op straat gezien in de oostelijker gelegen regio Lerida. Ze zou daartoe zijn gedwongen door de familie die haar had gekocht. De zaak kwam aan het licht na een tip die via maatschappelijk werkers bij de politie terecht was gekomen.

Vijf flessen whiskey

De ouders van het meisje zijn 35 jaar oud. Ook twee mannen (40 en 20) en een 42-jarige vrouw zijn opgepakt. Het drietal wordt verantwoordelijk gehouden voor het verkopen, vervoeren en vasthouden van het meisje. Het slachtoffer zou voor 5000 euro, vijf flessen whiskey en wat voedsel zijn verkocht.

De ouders zouden tegen agenten hebben gezegd dat hun dochter naar Roemenië was gegaan naar haar oma. Op sociale media vond de politie echter foto's en video's van de illegale bruiloft.

De minderjarige is afkomstig uit de Romagemeenschap. Ze was gedwongen te trouwen en mocht niet naar school, aldus de politie. Het geld dat ze bij elkaar bedelde, moest ze inleveren. Het is onduidelijk of ze fysiek is mishandeld. Vorige maand werd ze opgespoord en in veiligheid gebracht.

De politie die gisteravond een man doodschoot in een woning in Rozenburg was door de crisisdienst van de GGZ gevraagd om daar naartoe te gaan. Dat meldt het Openbaar Ministerie.

Volgens het OM werd de politie in de flatwoning op de vierde etage geconfronteerd met man met een mes, "waarna er uiteindelijk door de politie is geschoten en de man overleed". Het slachtoffer is een man van 30, hij overleed ter plekke aan zijn verwondingen.

Een crisisdienst biedt spoedeisende hulp aan mensen met psychiatrische problemen en verslavingen. Op het moment dat een situatie uit de hand loopt, kan de crisisdienst de hulp inroepen van de politie. Over wat zich in de flat heeft afgespeeld en waarvoor de politie werd ingeschakeld, is nog niets bekendgemaakt.

De rijksrecherche doet onderzoek in Rozenburg, dat in het Rotterdamse havengebied ligt. Zo'n onderzoek is gebruikelijk als een agent betrokken is bij een incident met dodelijke afloop.

In de Braziliaanse deelstaat Paraná zijn gisteravond zeker zes mensen om het leven gekomen door een tornado. Ook vielen er meer dan vierhonderd gewonden. De gemeenten Rio Bonito do Iguaçu en Guarapuava zijn het zwaarst getroffen.

In Rio Bonito do Iguaçu kwamen vier volwassenen en een 14-jarig meisje om het leven. In Guarapuava werd een man van 53 gedood, meldt CNN Brasil.

De tornado bereikte een snelheid van meer dan 250 kilometer per uur en liet een spoor van verwoesting achter. De lokale overheid heeft de noodtoestand uitgeroepen.

Bekijk de schade die de tornado heeft aangericht hieronder:

"Er waren meldingen van omgewaaide voertuigen, omvallende bomen en huizen van steen die zijn ingestort", zegt een meteoroloog van Simepar.

De lokale autoriteiten waarschuwen inwoners dat beschadigde gebouwen, bomen en elektriciteitskabels alsnog kunnen instorten of omvallen.

"We blijven de beelden van de foto's en luchtfoto's in samenwerking met de Civiele Bescherming in de gaten houden en analyseren. Indien nodig kunnen we de intensiteit van het fenomeen opnieuw classificeren, want het was extreem ernstig",zegt de meteoroloog.

President Lula da Silva heeft zijn medeleven betuigd. "We zullen de bevolking van Paraná steunen en alle nodige hulp bieden."

Lichtfestival Glow in Eindhoven viert dit jaar zijn twintigste editie. Wat begon als experiment, is uitgegroeid tot een lichtfestival dat jaarlijks honderdduizenden bezoekers trekt. Dit jaar wacht een route vol publieksfavorieten: imposante kunstwerken die in de afgelopen jaren al eens de revue passeerden.

In de jubileumeditie The Light, die duurt tot volgende zaterdag, staat licht centraal als "verbindende kracht die mensen samenbrengt", zegt directeur Ronald Ramakers.

Glow staat bekend om grootse en kleurrijke lichtprojecties op kenmerkende gebouwen, zoals op de Catharinakerk en de Blob, een druppelvormig, futuristisch gebouw. Tijdens het lichtfestival lopen bezoekers een route langs de kunstwerken van lokale en (inter)nationale lichtkunstenaars, en langs creaties van bewoners uit de binnenstad en van basisschoolkinderen.

Glow vond zijn oorsprong in 2006 toen de gemeente samen met Philips Lighting de 'lichtstad' nieuw leven wilde inblazen en Eindhoven internationaal op de kaart wilde zetten. Met een kleine selectie van kunstwerken vond twintig jaar geleden de eerste editie plaats.

Dit jaar staat Glow in het teken van 'nieuw' en 'bekend oud'. "De highlights opnieuw tonen geeft mensen ook rust, denk maar aan de Top 2000", zegt Ramakers.

Het lichtkunstwerk dat deze jubileumeditie volgens de organisatie niet kon ontbreken is de Renaissance Tunnel, waarvan de bogen zijn voorzien van duizenden gekleurde lampjes. De bogen zijn geïnspireerd op de architectuur van kathedralen. Het werk is gecreëerd door de Italiaanse familie De Cagna.

In 2010 stond een aangepaste versie op de Demer, een winkelstraat waar het kunstwerk ook dit jaar te zien is. In 2011 stond een koepel ervan voor het Centraal Station en in 2015 stond het complete bouwwerk op het Stadhuisplein.

Het is de Renaissance Tunnel die dit jaar de meeste indruk maakt op vrijwilliger Sjoerd Louwers uit Veldhoven. Voor het tiende jaar op rij steekt hij met zijn vrienden van de scouting de handen uit de mouwen voor het lichtfestival. Samen met andere vrijwilligers begeleidt hij de bezoekers bij het volgen van de juiste route.

Gevraagd naar zijn favoriet, noemt directeur Rademakers een ander project. Dit jaar is een verkleinde versie te zien van Connecting the Dots uit 2020. "Dat was een coronajaar, niemand mocht de straat op. We hebben toen op eigen houtje drie dagen en nachten lang de hele stad blauw verlicht. Pas na een tijdje hadden mensen door: 'dat zal GLOW wel zijn'."

In het blauwe licht waren ook duizend rode ballonnen te zien. "Met het licht wilden we ondanks corona de hele stad verbinden. De ballonnen stelden rode harten voor", zegt Rademakers.

Bij het lichtfestival zijn in twintig jaar honderden kunstwerken tentoongesteld. Tal van lasers, lichtprojecties met muziek, maar ook bijvoorbeeld een lichtshow in het Philips Stadion in 2019. En in datzelfde jaar konden bezoekers wandelen langs levensgrote zonnebloemen, waarin een Van Gogh-schilderij werd nagebootst.

Sinds vorig jaar is er ook Glow in de regio: het lichtfestival breidde zich uit naar omliggende dorpen en steden als Oirschot, Best, Helmond, Veldhoven en Lieshout. Ook in die plaatsen is vanaf vanavond weer lichtkunst te zien.

Rademakers kijkt uit naar de nieuwe editie. "Die blije mensen zien, daar doe je het voor." Vrijwilliger Louwers is er alle acht de dagen bij. Volgende week zaterdag is de laatste dag. "Dan zeg ik rond middernacht 'houdoe!"

In het Groningse dorp Bellingwolde is een dode gevallen toen een schuur instortte. Een persoon raakte gewond en is naar het ziekenhuis gebracht, meldt de politie.

In de ingestorte schuur waren vier mensen aanwezig. Twee van hen zijn ter plekke onderzocht, zij hoefden niet naar het ziekenhuis.

Hoe de schuur in heeft kunnen storten, wordt nog onderzocht. Wel is duidelijk dat de schuur al geruime tijd in vervallen staat was en dat er hekken omheen stonden.

De autoriteiten in Tanzania klagen honderden mensen aan voor verraad. Eind oktober liepen demonstraties tegen fraude en uitsluiting bij de presidentsverkiezingen uit op grootschalig dodelijk geweld en een golf aan arrestaties.

Aan de recente presidentsverkiezingen mochten de grootste oppositiepartijen niet meedoen. De zittende president Hassan kreeg volgens de kiescommissie meer dan 97 procent van de stemmen. Volgens het Europees Parlement waren de verkiezingen oneerlijk en niet vrij. Ook de Afrikaanse Unie noemde de uitslag niet geloofwaardig en sprak van stembusfraude.

Arrestatiebevelen

De autoriteiten zoeken ook nog naar vooraanstaande oppositieleden. Zo heeft de politie arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen de directeur communicatie en de secretaris-generaal van de grootste en belangrijkste oppositiepartij Chadema.

De leider van die partij, Tundu Lissu, zit al maanden vast en wordt ook beschuldigd van landverraad. Hij had in de aanloop naar de verkiezingen van 29 oktober gepleit voor hervorming van het kiesstelsel. Ook hij was uitgesloten van deelname aan de verkiezingen. De politie zoekt ook nog naar een invloedrijke predikant die de regering bekritiseerde vanwege mensenrechtenschendingen.

Klopjacht

In een verklaring schrijft de politie dat ze samen met het leger en veiligheidsdiensten bezig is met "een klopjacht om iedereen te vinden die deze wrede daad van verraad heeft gepland en uitgevoerd". Volgens Chadema worden de oppositieleiders gedwongen te bekennen dat ze de demonstraties hebben georganiseerd.

De Tanzaniaanse regering greep keihard in om de protesten, die op de verkiezingsdag begonnen, neer te slaan. Daarbij werd ook het leger ingezet. Chadema stelt dat er meer dan 1000 mensen zijn gedood en dat de veiligheidsdiensten dat proberen te verbergen door lichamen in het geheim te dumpen.

Sommige organisaties zeggen dat het dodental hoger ligt. Een mensenrechtenorganisatie in buurland Kenia zegt dat er 3000 mensen zijn gedood en dat er nog duizenden worden vermist.

Schotwonden in borst en hoofd

Mensenrechtenorganisaties zeggen dat op foto's en video's te zien is dat veel slachtoffers schotwonden in borst en hoofd hebben, wat er op duidt dat er geschoten is om te doden en niet om demonstranten uiteen te drijven.

Ook voor de verkiezingen was er volgens Amnesty International al sprake van repressie. Mensen werden opgepakt en verdwenen spoorloos. Ook zijn er mensen geëxecuteerd.

De Tanzaniaanse regering spreekt de beschuldigingen tegen. Hassan werd begin deze week beëdigd.

In de streaminghitlijsten is een strijd gaande tussen twee nummers: de AI-track Wij zeggen nee, nee, nee tegen een azc en het nummer Vrijheid, Gelijkheid, Zusterschap van Sophie Straat. Het azc-protestlied steeg afgelopen week flink in de Spotify Top 50, tot grote ergernis van de feministische beweging Dolle Mina.

Als protestactie deden de Dolle Mina's donderdag een oproep om Vrijheid, Gelijkheid, Zusterschap zo veel mogelijk te streamen. Het nummer uit 2023 kwam gisteren binnen als de hoogste nieuwe binnenkomer en staat inmiddels in de top 5, net als Wij zeggen nee nee nee tegen een azc.

Wij zeggen nee nee nee tegen een azc combineert hardcoremuziek met een AI-gegenereerde stem. Die zingt onder meer: ''Alle grenzen open, ons land is in nood. (...) Ze overspoelen ons met mensen die hier niet passen. Asielzoekers met fatbikes, iPhones, dure jassen.'' Vrijheid, Gelijkheid, Zusterschap heeft een heel andere boodschap. Hierin beschrijft Straat haar ideale maatschappij, waarin azc's niet meer nodig zijn.

Nieuwsgebeurtenissen en politieke sentimenten komen heel vaak terug in muziek, zegt Laurens Ham van de Universiteit Utrecht. "Maar er wordt niet vaak een strijd gevoerd om een hoge plek in de hitlijsten, met een politieke inzet."

'In your face xenofoob'

De maker van Wij zeggen nee nee nee tegen een azc wil anoniem blijven en noemt zichzelf JW Broken Veteran; hij zegt een oud-militair met PTSS te zijn. Het nummer is volgens hem zo succesvol omdat het "discussie oproept, mensen aan het denken zet, maar ook gewoon lekker klinkt".

Volgens universitair docent Ham is Wij zeggen nee, nee, nee tegen een azc een klassiek voorbeeld van een protestlied. "Een protestlied keert zich tegen iets wat als een maatschappelijke misstand wordt gezien. En in dit nummer wordt heel duidelijk een statement gemaakt."

De tekst is volgens Ham "in your face xenofoob". Zo klinkt het: "Wij zeggen nee, nee, nee tegen een azc. Genoeg is genoeg, vol is vol, weg ermee." Online vragen sommigen zich af waarom Spotify het nummer niet verwijdert. Maar Spotify zelf zegt dat het nummer voldoet aan de huisregels, omdat het niet expliciet oproept tot geweld of haat tegen beschermde groepen.

Strafrechtadvocaat Emile van Reydt beoordeelt het nieuwe lied als een grensgeval, maar denkt dat het net binnen de juridische grenzen blijft. "De tekst is vaag en niet rechtstreeks gericht tegen een specifiek omschreven groep. Of het smaakvol is, daar kun je absoluut over twisten, maar het is niet uit te sluiten dat een rechter zou oordelen dat de de tekst onder de vrijheid van meningsuiting valt."

Diametraal tegenovergesteld

In de teksten van Straat klinkt een heel ander politiek geluid, zegt Ham. "Zij is uitgesproken feministisch, tegen maatschappelijke ongelijkheid en discriminatie. Haar politieke visie is dus diametraal tegenovergesteld aan die van JW Broken Veteran." Vrijheid, Gelijkheid, Zusterschap gaat over inclusie, zegt hij. "Het verbeeldt een soort politieke utopie waarin veel meer gelijkheid heerst en talloze politieke problemen zijn opgelost."

De strijd tussen de twee nummers weerspiegelt het huidige politieke klimaat, zegt Ham. "Op de flanken zijn de stellingnames verscherpt."

Daarnaast wijst hij erop dat politiek steeds vaker gaat over een botsing van culturele waarden. "Het gaat minder over zogenaamde 'harde' onderwerpen als economie, en meer over identiteit en levensstijl. Het ultieme voorbeeld daarvan is de strijd tegen Zwarte Piet, maar ook bijvoorbeeld de discussies over genderinclusie en racisme."

'Ongezouten meningen'

Het is "fantastisch" dat het nummer van Straat nu zo hoog staat, zegt Dolle Mina Nynke van Zwol. "We hadden kunnen zeggen: 'Wat erg, de wereld gaat naar de kloten', maar we hebben nu laten zien dat we dit niet accepteren, dat wij dit ook kunnen, maar dan met een nummer dat hoop uitstraalt."

JW Broken Veteran zegt dat in zijn nummer "een diepere lading zit die bij veel mensen speelt". "Ik lees en zie dat mensen gewoon bang zijn geworden op straat", zo stelt hij.

Hij is geschrokken van alle media-aandacht. "Het was een rollercoaster met de media en alle meningen, die toch best hard, ongezouten en vele ongefundeerd zijn. Je wordt afgeschilderd als een naïeve, racistische domme, agressieve man, die op zijn zolderkamer een prompt invoert in een Song generator. Dit zijn gewoon geen feiten, dat vind ik jammer."

In de plaats Whitestown in de Amerikaanse staat Indiana is een schoonmaakster doodgeschoten die per ongeluk 's ochtends vroeg op een verkeerd adres een huis probeerde binnen te gaan. Een van de bewoners schoot de 32-jarige vrouw vanuit het huis door het hoofd. Ze stierf in de armen van haar man.

Het echtpaar (Maria Florinda Rios Perez de Velasquez en Mauricio Velazquez) had een schoonmaakklus in Whitestown, een voorstad van Indianapolis. Het koppel dacht bij het juiste huis te zijn. "We hadden de locatie twee keer gecontroleerd", zei de man van het slachtoffer in lokale media. De vrouw zocht op de veranda naar een sleutel om naar binnen te kunnen gaan.

De bewoners hoorden gerommel op de veranda en belden de politie met de mededeling dat er bij hen werd ingebroken. Nog voor de politie er was, loste een van hen een schot door de voordeur. "Ze viel in mijn armen en ik zag bloed. Het was overal", zei haar echtgenoot. Wie van de twee bewoners geschoten heeft, is door de politie niet bekendgemaakt.

Gebruik van 'redelijk geweld' toegestaan

De politie heeft vastgesteld dat het stel voor een schoonmaakbedrijf werkte en dat er geen aanwijzingen waren voor een poging tot inbraak. Het politie-onderzoek is afgerond en de zaak is overgedragen aan de officier van justitie. Die moet beslissen of de bewoners strafrechtelijk worden vervolgd.

Dat kan volgens de officier nog lastig worden, omdat inwoners van de staat Indiana dodelijk geweld mogen gebruiken als ze een redelijk vermoeden hebben dat iemand probeert in te breken.

"Een van de moeilijkste dingen ter wereld is tegenwoordig om het eens te worden over wat redelijk is", zei de officier tegen CNN. Hij zegt de bevindingen van de onderzoekers grondig te gaan bestuderen om te begrijpen wat er in de aanloop naar het schot is gebeurd.

Iedere seconde

Dat betekent volgens hem dat hij "elke seconde" van de opgenomen getuigenverhoren en de beelden van de deurbel moet bekijken om daar een goed beeld van te kunnen krijgen. "Je moet alle details begrijpen, zodat je kunt begrijpen wat er is gebeurd en wat redelijk is."

In soortgelijke gevallen in andere staten in de VS hebben aanklagers met succes de schutters vervolgd. Zoals in 2023 in de zaak tegen een 86-jarige man die in Kansas City een zwarte tiener doodschoot die ook op het verkeerde adres was en bij hem aanbelde. Vorig jaar werd een man uit de staat New York veroordeeld tot 25 jaar cel omdat hij een vrouw doodschoot die in de passagiersstoel zat van een auto die per ongeluk zijn erf was opgereden.

Crowdfunding

Maria Velasquez was een immigrant uit Guatemala en moeder van vier kinderen. Haar familie wil haar in Guatemala begraven. Met crowdfunding is daar al meer dan 100.000 dollar voor ingezameld.

Steeds vaker maakt het Openbaar Ministerie afspraken met verdachten over de hoogte van een straf, bleek vandaag na onderzoek van Omroep Brabant en de NOS. In drie jaar tijd zijn zulke procesafspraken al bijna 550 keer gemaakt.

Deze week nog stonden twee broers voor de rechtbank in Arnhem. Ze geven toe dat ze meerdere kilo's cocaïne hebben verhandeld. Ook hebben ze gechat over het verkopen van MDMA en amfetamine. Het bewijs in hun zaak is keihard en een veroordeling lijkt onvermijdelijk.

Daarom sloten de broers een deal met het Openbaar Ministerie. In ruil voor een lagere strafeis, zien ze af van een uitgebreide verdediging door hun advocaten. Ook gaan ze niet in hoger beroep.

Vrouw en kind

De rechtbank moest afgelopen week controleren of deze procesafspraak door de beugel kan. "Weet u waar u mee instemt?" wilden de rechters weten. "U doet afstand van een aantal rechten die u heeft als verdachte. Waarom bent u bereid deze afspraak te accepteren?"

De ene broer, die nog in voorarrest zit, gaf aan dat hij de zaak zo snel mogelijk wil afronden. "Zodat ik duidelijkheid heb, mijn straf gelijk kan uitzitten en snel weer bij mijn vrouw en kind kan zijn." Zonder procesafspraken zou de officier van justitie 4,5 jaar cel eisen, nu een kleine 3 jaar.

De andere broer is nog op vrije voeten. Ook hij wil zo snel mogelijk weten waar hij aan toe is. De drugshandel heeft hij inmiddels ver achter zich gelaten, zegt hij. Tegen hem eist het OM 2 jaar cel in plaats van 3 jaar.

Boete

Volgens de officier van justitie voorkomen deze procesafspraken langdurig onderzoek en besparen ze veel tijd. Bovendien is iedereen het eens over de hoogte van de straffen, want de advocaten van de twee mannen hebben daarover kunnen meepraten.

Een extra voordeel is volgens het OM dat beide verdachten een geldboete van enkele tienduizenden euro's accepteren. Dit scheelt een extra rechtszaak om de criminele winst terug te vorderen, en dus opnieuw veel tijd.

7700 kilo

Het zijn dit soort drugszaken die zich bij uitstek lenen voor procesafspraken, blijkt uit de analyse van Omroep Brabant en de NOS. Het zijn zaken gebaseerd op chatberichten, waarin geen directe slachtoffers zijn en de verdachten weten dat ze niet onder een veroordeling uit kunnen komen.

Er zijn ook al eens procesafspraken gemaakt in een mishandelingszaak. Een man kreeg 17 dagen cel voor een vuistslag in het gezicht van een politieagent. Ook in een zaak over mensenhandel kwam het al tot een deal.

In drugszaken kan het gaan over enorme hoeveelheden. Zo maakte het OM procesafspraken met een man die betrokken was bij de smokkel van 7700 kilo cocaïne, een van de grootste drugsvangsten ooit in Nederland. Ze kwamen 5 jaar celstraf overeen. De rechtbank ging daarmee akkoord.

Dat het OM ook afspraken maakt met grote, internationale drugshandelaren, onder wie een aantal contacten van Ridouan Taghi, leidde vorig jaar tot kritische vragen in de Tweede Kamer. Want ook zulke grote vissen krijgen een aanzienlijk lagere straf, in ruil voor hun medewerking.

Afgewezen

In de praktijk stemmen rechters bijna altijd in met procesafspraken, maar soms vinden ze de voorgestelde straf toch te licht. Uit gepubliceerde uitspraken blijkt dat 24 keer een deal is afgewezen.

Zoals in de zaak van een drugs- en wapenhandelaar, die ook bij de rechtbank in Arnhem diende. Hij was ook betrokken bij de gijzeling van een man, die moest betalen na een mislukt drugstransport via de haven van Antwerpen.

De rechtbank vond de voorgestelde afspraak van 5 jaar cel niet kunnen. Daarvoor was de zaak te ernstig, oordeelde de rechtbank. Er ging een streep door de deal en de man werd veroordeeld tot 7 jaar cel.

Tegennatuurlijk

Ook in de zaak tegen de twee broers vroeg de rechtbank zich deze week af of de straffen niet te laag waren. De verdenking gaat namelijk over vele kilo's drugs. De officier van justitie verzekerde dat de hoogte van de straf reëel is.

Ook de advocaten van de twee verdachten vinden het een eerlijke afspraak. "Voor het OM en de rechtspraak is het goedkoper en mijn cliënt weet eerder waar hij aan toe is", zegt advocaat Leonie van der Grinten. Zij noemt de procesafspraken praktisch en efficiënt.

"Het voelt een beetje tegennatuurlijk om je als verdediging aan te sluiten bij het OM", zegt haar collega Sjanneke de Crom. "Maar dat is juist het idee: dat je vooraf afspraken maakt en sneller klaar bent."

Of de rechtbank ook met deze procesafspraken akkoord gaat, moet nog blijken. Over twee weken is de uitspraak.

De Universiteit Twente stopt als eerste universiteit in Nederland met het toekennen van een cum-laude-onderscheiding bij promoties, zo maakte de universiteit deze week bekend. 5 procent van alle promovendi studeert af met lof en al in 2023 bleek uit onderzoek dat mannen de kwalificatie twee keer zo vaak krijgen als vrouwen.

De Universiteit Twente vindt het verschil niet te rechtvaardigen en besloot om vanaf 2026 helemaal te stoppen met de toekenning bij promotieonderzoeken. "De toekenning hangt te sterk af van subjectieve factoren", zegt een woordvoerder van de universiteit.

De universiteit werkt momenteel aan een nieuw promotiereglement. Het afschaffen van de cum-laude-onderscheiding is daar onderdeel van. "Uiteindelijk gaat het om eerlijkheid en transparantie", zegt de woordvoerder.

'Grotere groep krijgt toekenning excellent niet'

"Ik twijfel er niet aan dat promovendi die de toekenning cum laude krijgen excellent zijn", zegt Thijs Bol, hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam en auteur van het onderzoek uit 2023. "Maar er is een veel grotere groep die óók excellent is en die deze onderscheiding niet krijgt."

Bol onderzocht genderongelijkheid bij cum-laudetoekenningen aan Nederlandse universiteiten. Tussen 2011 en 2021 verzamelde hij gegevens van 5239 promovendi. Zijn conclusie: mannen maken bijna twee keer zo vaak kans op de onderscheiding als vrouwen.

"Cum laude creëert een onterechte ongelijkheid en we verliezen er niets mee als we het schrappen", zegt Bol. "Ik ga niet zeggen dat het je carrière maakt of breekt, maar het is onwenselijk om excellentie te verbinden aan individuen."

Volgens Bol is het probleem breder dan alleen gender. "Beoordelingen worden beïnvloed door allerlei factoren: afkomst, persoonlijkheid, sociaal milieu of taalvaardigheid. Dit onderzoek laat zien hoe moeilijk het is om kwaliteit eerlijk te beoordelen en dat mensen daardoor benadeeld worden."

'Goede eerste stap'

"Ongelijkheid binnen de academische wereld wordt hier niet mee opgelost", zegt Yvonne Benschop over het afschaffen van cum laude. Ze is hoogleraar organisationeel gedrag aan de Radboud Universiteit en voorzitter van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren.

"Een goede eerste stap is het zeker, want het erkent dat academische ongelijkheid in het nadeel is van vrouwen", vervolgt ze. "Die ongelijkheid zit systematisch in alle selectiesystemen in de wetenschap. Er is een bredere visie nodig op de kwaliteit van de wetenschap en wetenschappers om die ongelijkheid te bestrijden."

Volgens Benschop moeten we meer diverse kwaliteiten van wetenschappers waarderen. "We kijken steeds meer naar samenwerkingscapaciteiten, interdisciplinariteit, het maken van een brede wetenschappelijke en maatschappelijke impact. Zo'n brede visie is belangrijk voor goede wetenschap."

Financiering onderzoek

Het afschaffen van cum laude door één universiteit zal de ongelijkheid tussen promovendi niet direct verminderen, benadrukt Benschop. "Dit zou sectorbreed moeten worden ingevoerd. Op andere universiteiten wordt de onderscheiding nog steeds toegekend. Cum laude speelt een rol in de verdere academische carrière. Het is een predicaat van kwaliteit dat veel invloed heeft op het krijgen van onderzoeksfinanciering."

Ook bij de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) speelt de discussie. "Het past in de ontwikkeling waarin we het beoordelingsproces proberen te verbeteren voor een goede wetenschapper en goede subsidieaanvraag", zegt een woordvoerder.

Sinds 2019 probeert de organisatie het beoordelen van academische kwaliteiten inclusiever te maken. Zo wordt er gekeken naar een zogeheten evidence-based cv. Dat is een cv waarin onderzoekers hun loopbaan onderbouwen met concrete bijdragen met bijvoorbeeld maatschappelijke impact.

Toch kan het behalen van cum laude nog steeds worden vermeld door de onderzoeker bij subsidieaanvragen. Op de vraag of die mogelijkheid in de toekomst wordt afgeschaft, kan NWO geen antwoord geven.

Universiteiten van Nederland, de koepelorganisatie van de veertien publieke universiteiten, heeft nog niet gehoord dat andere instellingen plannen hebben om de cum-laude-onderscheiding bij promovendi af te schaffen. Voorlopig blijft Twente dus alleen in het besluit.

ProRail haalt dit weekeinde twee onbewaakte spoorwegovergangen weg bij Dalfsen in Overijssel. Daarmee neemt het aantal gevaarlijke overwegen in Nederland verder af. Eerder deze week werden ook vijf onbeveiligde overgangen in Gelderland verwijderd.

"We werken de klok rond dit weekend", zegt Bernadette Paping van ProRail bij RTV Oost. Volgens haar worden vandaag en morgen 120 tot 150 mensen ingezet voor de werkzaamheden bij Dalfsen.

ProRail wil al jaren af van de onbeveiligde spoorwegovergangen in Nederland. Automobilisten voelen zich er vaak onzeker. Ook machinisten maken zich zorgen wanneer bij een overweg spoorbomen en licht- en geluidssignalen ontbreken.

Soms gebeuren er ongelukken. In maart 2021 kwam een 21-jarige automobilist om het leven toen hij op een onbeveiligde spoorwegovergang bij Zenderen werd aangereden door een goederentrein.

180 overgangen

Om een eind te maken aan gevaarlijke situaties begon ProRail in 2018 met het verwijderen van de 180 onbeveiligde spoorwegovergangen die er toen nog in het hele land waren. Het idee was dat ze in 2023 allemaal weg zouden zijn.

Dat streven was wat te ambitieus, gaf ProRail later toe. Ook als de twee overgangen bij Dalfsen dit weekend zijn weggehaald, zijn er nog zo'n twintig overwegen zonder spoorbomen.

Probleem is dat deze overwegen vooral gebruikt worden door boeren, wandelaars en fietsers. Aan de ene kant zien ook zij het gevaar, aan de andere kant zien ze op tegen de omweg die ze moeten maken als zo'n overweg helemaal verdwijnt.

Populair pad

Vorig jaar nog dreigden wandelaars met een juridische procedure tegen de sluiting van een overweg op een populair pad naar de duinen bij Heemstede. Ze eisten de aanleg van een tunneltje onder het spoor. Maar daarvoor was geen geld. De overweg werd in maart 2024 gesloten. Wandelaars moeten nu volgens ProRail "enkele honderden meters" omlopen naar een bewaakte overweg.

Bij Dalfsen worden dit weekend wel twee tunnels aangelegd. Veetunnels om precies te zijn, waardoor koeien straks veilig onder het spoor door kunnen. Vanochtend is ProRail begonnen met het 'inhijsen' van de tunnelonderdelen. "Er gaat ongeveer 300 kubieke meter aan beton en 3.750 kilo aan staal in elke onderdoorgang", vertelt Paping over het project. De spoormoot en de wanden zelf, die straks de onderdoorgang vormen, wegen bij elkaar opgeteld nog eens ruim 150 ton.

Dartelend onder spoor

Paping: "De koeien kunnen er voor de kerst doorheen, maar het zal wel pas in de lente zijn als ze dartelend hun weg vinden onder het spoor door."

Met de twee tunnels in Dalfsen verdwijnen de twee laatste onbeveiligde spoorwegovergangen in Overijssel. Vorige week werden ook de laatste vijf onbeveiligde spoorwegovergangen in Gelderland weggehaald of - in een aantal gevallen - voorzien van spoorbomen, licht- en geluidssignalen.

ProRail zegt nog deze maand met een inventarisatie te komen van de resterende onbeveiligde overwegen in Nederland én de mogelijke oplossing die daarvoor is bedacht. Het streven is nu dat ze in 2027 allemaal weg zijn.

Pakketbezorgers UPS en FedEx houden voorlopig hun MD-11-vrachtvliegtuigen aan de grond na de crash eerder deze week bij de Amerikaanse stad Louisville. De bedrijven willen eerst de onderzoeksresultaten naar de crash afwachten.

Het vrachttoestel van UPS stortte dinsdagmiddag (lokale tijd) vlak na het opstijgen neer boven een industriegebied van Louisville, in de staat Kentucky. Het dodental is inmiddels opgelopen naar dertien.

"Uit voorzichtigheid en in het belang van de veiligheid hebben we besloten onze MD-11-vloot tijdelijk stil te leggen", zegt UPS. De toestellen van dit type maken maar een klein deel uit van de totale vloot. Het gaat om ongeveer 9 procent van de vloot van UPS. Bij FedEx gaat het om 4 procent van de totale vloot.

Geen gevolgen voor bezorging

De bezorgers zeggen dat de levering van pakketten wereldwijd niet in gevaar komt door eerder opgestelde noodplannen in te laten gaan. Eventuele verstoringen zouden verstrekkende gevolgen hebben, omdat UPS en FedEx de belangrijkste spelers zijn voor wereldwijde pakketbezorging voor fabrikanten en bedrijven zoals Amazon.

Waardoor het vliegtuig dinsdag neerstortte, is nog niet duidelijk. Daar wordt nog onderzoek naar gedaan door de Amerikaanse autoriteiten.

De Amerikaanse vliegtuigbouwer Boeing had na de overname van McDonnell Douglas in 1997 het MD-11-programma voortgezet. De productie werd in 2000 stopgezet.

Beelden van de crash:

De weduwe van de vorig jaar overleden Russische oppositieleider Aleksej Navalny, Joelia Navalnaja, heeft in Den Haag een plaquette onthuld ter nagedachtenis aan haar echtgenoot. Navalny kwam in februari 2024 om het leven in een Russische strafkolonie.

De gemeente Den Haag besloot het gedenkteken te plaatsen na een online petitie die meer dan 86.000 keer werd ondertekend. Initiatiefnemer van de petitie is de Nederlandse Lissa Hollmann.

Het gedenkteken is aangebracht op een bankje dat pal tegenover de Russische ambassade staat. Op de plaquette staat, in het Nederlands, Engels en Russisch, de tekst: "Aleksej Navalny (1976 2024), gestorven voor vrijheid."

"Doel van het Kremlin was zijn naam in de doofpot te stoppen. Op deze manier hoop ik dat het tegenovergestelde gebeurt", zegt Hollmann. "Het ambassadepersoneel, medewerkers van het Russische regime, lopen hier natuurlijk dagelijks langs. Maar ook voorbijgangers zullen zich op deze manier Navalny blijven herinneren."

Geen naamsverandering

In de petitie werd gevraagd om de naam van de straat waaraan de Russische ambassade ligt te veranderen van Andries Bickerweg naar Aleksej Navalnyweg. Maar dat kon de gemeente naar eigen zeggen niet doen.

"Want aan een naamsverandering zitten te veel regels en voorwaarden verbonden", schetst een woordvoerder van de gemeente. "Maar op deze manier hebben we toch gehoor willen geven aan de oproep. Den Haag is de stad van vrede en recht en er bestaat veel draagvlak voor zo'n gedenkteken."

'Herinneringen levend houden'

Joelia Navalnaja sprak de aanwezigen bij de onthulling kort toe. "Ik heb niets liever dan dat mijn man nog in leven zou zijn. Het is heel belangrijk voor mij dat we samen iets doen om zijn naam en de herinneringen aan hem levend te houden. We moeten ook alle mensen niet vergeten die in de wereld strijden voor democratie, niet alleen mijn man. Hij inspireert ons om de strijd voort te zetten, voor een vrij Rusland en democratische hervormingen in Rusland."

Navalnaja is op uitnodiging van het Haagse Crossing Border-festival in Nederland om Navalny's boek Patriot, dat postuum is uitgegeven, te promoten.

Fel Poetin-criticus

Initiatiefnemer Hollmann raakte geïntrigeerd door Navalny na het zien van een documentaire over zijn leven. "Het kwaad kan alleen blijven bestaan als de goede mensen niets doen. Dat is een bekende quote van hem die me heel erg is bijgebleven. Wat ik heel bijzonder vind, is dat je met gevaar voor eigen leven jezelf zo opzij kunt zetten voor je land. Ik ben zo bevoorrecht hier in Nederland, dat ik me nauwelijks kan voorstellen dat je zo moedig kan zijn."

Navalny was een fel criticus van Poetin en werd tot een jarenlange gevangenisstraf veroordeeld. Met zijn anti-corruptiestichting bracht Navalny sinds 2011 misstanden aan het licht, zoals de bouw van een miljardenpaleis aan de Zwarte Zee dat in bezit zou zijn van president Poetin. Hij had vele miljoenen, met name jonge, aanhangers.

De hotelkamer wat goedkoper maken, maar dan de prijs van het ontbijt en zwembad met dat bedrag verhogen. Op die manier proberen sommige hotels de pijn van de aanstaande btw-verhoging te verzachten, blijkt uit een rondgang van de NOS.

Voor overnachtingen gaat de btw 1 januari 2026 omhoog van 9 naar 21 procent. Maar voor andere dingen die hotels ook vaak aanbieden - zoals ontbijt, zwembad of sauna - blijft de btw 9 procent.

Betaal je als klant een all-inprijs voor een hotel met ontbijt en zwembad, dan moet het hotel bij de Belastingdienst zelf aangeven welk deel van die prijs nou eigenlijk voor de kamer was en welk deel voor zwembad en ontbijt.

En hoe meer de hotelondernemer rekent voor zwembad en ontbijt, hoe minder btw hij hoeft te berekenen en hoe minder hard de prijs stijgt voor de consument.

Een rekenvoorbeeld:

Zo zal hotelketen Fletcher kritisch kijken naar wat ze kunnen doen met die verschillende btw-tarieven, vertelt topman Rob Hermans. "Bij arrangementen zullen we aan de achterkant de omzet verschuiven van overnachtingen naar bijvoorbeeld eten en drinken."

De keten gaat kijken naar alles wat een laag btw-tarief heeft en uitgesplitst kan worden. "Bijvoorbeeld wellness, maar ook het flesje water op de kamer. Dat flesje was gratis en wordt een euro, dat bedrag kan dan weer van de kamerprijs af."

'Arrangementen met zoveel mogelijk 9 procent btw'

"We proberen er creatief mee om te gaan door arrangementen te maken met zoveel mogelijk 9 procentproducten", zegt ook Diana Huls van hotel Klein Zwitserland in het Limburgse Slenaken. "Puur op een kamer (het logies deel) moet je het volledig doorbelasten, er is geen keuze."

Het hotel ligt op een steenworp afstand van de grens met België, waar de btw op overnachtingen 6 procent is. En Duitsland (7 procent btw) is nog geen 10 kilometer verderop. "Als ik niet creatief word en de btw-verhoging helemaal doorbereken, dan is de keuze van de gast snel gemaakt. Net als voor de goedkopere benzine gaat die dan de grens over."

Brancheorganisatie: wees terughoudend

"Natuurlijk bekijken hoteliers waar de mogelijkheden liggen", erkent Marijke Vuik, voorzitter van brancheorganisatie Koninklijke Horeca Nederland (KHN). "De marges staan onder druk, het is niet meer dan logisch dat ondernemers nu goed kijken hoe ze dit kunnen opvangen."

KHN heeft leden wel geadviseerd terughoudend te zijn met dit soort 'creatieve oplossingen'. "Constructies waarbij de verhouding tussen overnachting en ontbijt volledig uit de pas loopt (bijvoorbeeld 10 euro voor overnachting en 190 voor ontbijt) zijn gedoemd te mislukken. De Belastingdienst zal naar de economische waarde kijken, bijvoorbeeld door prijzen te vergelijken via platforms of door een (historische) vergelijking te maken met kamerprijzen zonder ontbijt."

Ook Jos Klerx, sectormanager horeca, recreatie en toerisme bij Rabobank, ziet dat ondernemers creatief zijn met het beprijzen van diensten. "Het moeten wel marktconforme prijzen zijn", erkent ook hij. "Je kan niet opeens de kamer heel goedkoop maken en voor het ontbijt 80 euro vragen als het alleen een croissantje is." Dan is namelijk de kans groot dat de Belastingdienst het niet accepteert en het hotel alsnog meer btw moet betalen.

Belastingdienst: moet op basis van gangbare prijs

In een korte reactie stelt de Belastingdienst dat belastingplichtigen bij een splitsing van vergoedingen de zogeheten marktwaardemethode moeten hanteren. Die houdt in dat ze "de toerekening moeten baseren op basis van de gangbare prijs van een product of dienst".

Als bedrijven van zo'n gangbare prijs afwijken dan moeten ze volgens de Belastingdienst kunnen aantonen dat die afwijkende prijs reëel is. Stef Driessen, sectorbankier vrijetijd bij ABN Amro, verwacht dat hotels noodgedwongen de grenzen zullen opzoeken. "Dit gaat sowieso rechtszaken opleveren."

Rest van btw-verhoging geschrapt

Het demissionaire kabinet was van plan om volgend jaar de btw op zowel overnachtingen als sport, cultuur en media te verhogen van 9 naar 21 procent. Maar de Tweede Kamer hield die verhoging voor sport, cultuur en media tegen. Alleen die voor overnachtingen gaat door.

De hotelbranche vreest dat het aantal boekingen fors omlaaggaat als ze die btw-verhoging helemaal doorberekenen aan klanten.

Door een grote brand in een autorecyclebedrijf in Leeuwarden zijn vanochtend meer dan 25 auto's verwoest. Ook het bedrijfspand liep grote schade op. Niemand raakte gewond.

De brand ontstond rond 06.30 uur door een nog onbekende oorzaak. Het vuur kon zich snel verspreiden doordat de auto's vlak bij elkaar stonden.

"Er is enorm grote schade", aldus eigenaar Manuel Bondo bij Omrop Fryslân. Hij zegt dat zijn bedrijf verzekerd is, maar verwacht toch veel werk te hebben van de nasleep van de brand omdat sommige auto's eigendom zijn van klanten. "Het doet pijn om te zien", zegt hij.

Het bedrijf ligt midden op een bedrijventerrein, maar de naastgelegen bedrijven hebben volgens de brandweer geen schade opgelopen. Behalve rook zouden er geen gevaarlijke stoffen zijn vrijgekomen.

Rusland heeft vannacht en vanochtend honderden drones en tientallen raketten afgevuurd op energie-installaties en andere gebouwen in Oekraïne, zegt de Oekraïense president Zelensky. Volgens de Oekraïense autoriteiten zijn er zeker vier doden gevallen.

Een van de Russische drones sloeg vanochtend in op een flatgebouw in Dnipro in Oost-Oekraïne. Veel mensen sliepen op het moment van de explosie. In het negen verdiepingen tellende gebouw brak brand uit en werden meerdere appartementen verwoest.

Reddingswerkers vonden drie doden, melden de Oekraïense autoriteiten. Nog eens twaalf mensen in de flat raakten gewond.

In totaal vuurde Rusland 458 drones en 45 raketten af, waaronder 32 ballistische raketten. De Oekraïense luchtmacht meldde dat 406 drones en negen raketten werden neergeschoten of onschadelijk gemaakt, maar dat 25 locaties wel werden geraakt.

Bekijk hier de beelden van het flatgebouw in Dnipro dat geraakt is bij de aanval:

Ook zijn meerdere grote energie-installaties beschadigd in de centrale regio's Kyiv en Poltava, evenals in de noordoostelijke regio Charkiv, meldt premier Joelia Svyrydenko. "De vijand heeft opnieuw bewust de energie-infrastructuur aangevallen", zei ze. Een medewerker van een energiemaatschappij werd dodelijk getroffen bij de aanval op Charkiv.

Rusland voert in aanloop naar de winter vaker dergelijke aanvallen uit. President Zelensky pleit daarom voor meer internationale druk op Rusland. "Voor elke aanval van Moskou op de energie-infrastructuur, bedoeld om gewone mensen te treffen voordat de winter begint, moet er een sanctie-reactie komen die zich richt op alle Russische energie, zonder uitzonderingen."

De VVD komt geld tekort en denkt aan een voor liberalen opmerkelijke manier om de partijkas te spekken. In een mail wordt de leden gevraagd na te denken over een verplichte afdracht voor iedereen die namens de partij een politieke functie vervult.

Alle ministers, staatssecretarissen, Kamerleden, provinciebestuurders, burgemeesters, wethouders en raadsleden zouden 3,5 procent van hun inkomen uit zo'n functie moeten afdragen aan de partij, staat in het plan. Het partijbestuur erkent dat het een dilemma is. "Dat wat we voorstellen past eigenlijk niet binnen het liberale uitgangspunt van vrijheid en eigen verantwoordelijkheid", staat er.

Maar nood breekt wet, verklaart het hoofdbestuur de draai. De VVD heeft sinds 2021 bij Tweede Kamerverkiezingen veel zetels verloren en krijgt daardoor minder subsidie van de overheid. Tegelijkertijd wordt het voeren van campagne en het onderhouden van het partijapparaat steeds duurder.

Nieuw tekort dreigt

Er is al veel bezuinigd, zo'n 800.000 euro dit jaar, maar desondanks dreigt ook voor 2025 een tekort van bijna 1 miljoen euro. Bovendien hebben veel andere partijen al zo'n afdrachtregeling voor de eigen politici.

De bekendste is die van de SP. Het salaris van ambtsdragers van die partij wordt direct in de partijkas gestort. Kamerleden en andere volksvertegenwoordigers krijgen vervolgens een modaal inkomen overgemaakt door de partij. Dat scheelt de SP een incassoregeling en levert heel veel geld op.

Maar ook GroenLinks-PvdA, CDA en D66 verplichten hun politici om geld af te dragen aan de partij. Bij het CDA gaat het om 3 procent, bij D66 om 6 procent en bij GroenLinks-PvdA kennen ze een progressieve regeling, die kan oplopen tot 10 procent van het politieke inkomen.

Wel aftrekbaar

Als de verplichte afdracht bij de VVD doorgaat, dan gaan Tweede Kamerleden maandelijks 411,25 euro bruto betalen. Ministers zijn het duurste uit, met 511, 86 euro bruto. Omdat het om een gift aan de partij gaat, is die aftrekbaar van de belasting en komt het netto bedrag lager uit, en het is inclusief de reguliere partijcontributie.

Het voorstel komt aan de orde op een ledenvergadering op 13 december. Het bestuur hoopt op "een stevige discussie" over het 'dilemma-stuk'. Die discussie is binnen de VVD inmiddels wel losgebarsten, vooral onder lokale wethouders en raadsleden.

Op sociale media verwijzen ze naar de verkiezingsslogan van de partij: 'Rust in de portemonnee'. Dat geldt kennelijk niet voor wie actief is in de provincie of gemeente, wordt er geschamperd.

De aftrap van het carnavalsseizoen op 11 november is tegenwoordig vaak net zo drukbezocht als carnaval zelf. Komende dinsdag om 11.11 uur worden alleen al in Den Bosch tegen de 100.000 feestvierders verwacht. Dat zijn er net zoveel als waar volgend jaar februari op carnavalszondag en -maandag rekening mee wordt gehouden.

Ook in andere carnavalssteden zoals Breda, Tilburg, Roermond en Maastricht worden komende week veel bezoekers verwacht.

De elfde van de elfde

11 november is het traditionele begin van het carnavalsseizoen en dat wordt vooral in Noord-Brabant en Limburg groots gevierd. Om stipt 11.11 uur wordt het seizoen ingeluid en kan het aftellen tot carnaval beginnen. Het carnaval zelf begint volgend jaar op zondag 15 februari.

Tijdens de elfde van de elfde worden op veel plekken ook de carnavalsprinsen- en prinsessen bekendgemaakt, net als de thema's van de carnavalsoptochten.

Relatief nieuw aan die aloude traditie is dat er steeds meer bezoekers op afkomen. "We zitten al op de top", zegt Otto van den Groenendaal van Koninklijke Horeca Nederland (KHN) Den Bosch tegen Omroep Brabant. "Oeteldonk is vol en er is geen ruimte meer om te groeien."

Ook Breda vraagt zich af of het niet te druk wordt op de ochtend van 11 november: vorig jaar riep de gemeente op om niet meer naar de binnenstad te komen omdat het te vol was.

'Na corona behoefte aan feest'

De drukte is toegenomen na de coronapandemie. "Iedereen had na corona behoefte aan feest", zegt Tim van Ham van Carnavalsstichting Tilburg. "Maar in dat eerste jaar deed de horeca niets extra's. Toen kregen wij ineens 7500 mensen op ons feest. Maar inmiddels pakken ook de cafés en kroegen op verschillende Tilburgse pleinen groots uit."

Ook Siegobert Jansen van KHN Eindhoven zag dat het aantal feestvierders in Eindhoven na corona flink toenam. "De periode na corona is zeker een motor voor de groei geweest. Mensen hadden behoefte aan saamhorigheid."

Steeds groter

De aftrap van het carnavalsseizoen, in onder meer Eindhoven ook wel 'Elluf Elluf' genoemd, werd in het begin alleen gevierd in de uitgaansstraat Stratumseind. Inmiddels is het feest uitgegroeid tot een groot feest op de Markt. En waar de rek er in Den Bosch dus uit is, wil Eindhoven juist groeien.

"Ik denk dat er vorig jaar tussen de 3000 en 5000 mensen stonden. We verwachten dat het dit jaar nog drukker wordt. 10.000 zou dit jaar heel mooi zijn", zegt Jansen.

Tradities laten zien

Hoewel de horeca in de steden blij is met het groeiende aantal feestvierders, zijn er ook plekken waar het feest klein wordt gehouden. Volgens Ad Koopman, voorzitter van de Brabantse Carnaval Federatie, gebeurt dat bewust.

"Ik weet niet of groei wenselijk is. Je wil een viering van de elfde van de elfde waarbij je je tradities kunt laten zien. Daar heb je geen mensen van buitenaf voor nodig."

Maar Koopman geeft aan niemand te willen uitsluiten: "Iedereen is welkom. Het is een laagdrempelig feest. Dat het dan drukker wordt, is alleen maar mooi. Maar wel met respect voor de tradities die bij het carnavalsfeest horen."

Dit verhaal is een productie van Bureau Lokaal, het samenwerkingsverband tussen Omroep Brabant, Studio040, Zuidwest TV, Dtv en Omroep Tilburg.

"Ik ben Japan dankbaar voor de consequente steun en standvastige houding sinds het begin van de Russische invasie", verklaarde de Oekraïense president Zelensky in een opmerkelijk X-bericht in het Japans, kort na zijn telefoongesprek met de kersverse premier Takaichi. "Ook onze dank voor het besluit om deze winter energieapparatuur te leveren."

Japan is een van de trouwste partners van Oekraïne. Niet door wapens te leveren, maar door miljarden aan investeringen en hulpgoederen. Opvallend is hoe breed die steun leeft in een land waar de oorlog aanvankelijk als ver weg werd gezien. Maar in Tokio heerst de angst dat wie nu zwijgt bij agressie, de deur openzet voor conflicten dichter bij huis.

Toen Japan begin 2022 helmen, vesten en generatoren naar Oekraïne stuurde, gebeurde dat vrijwel geruisloos. Toch betekende het een duidelijke breuk met de voorzichtige lijn die het land sinds de Tweede Wereldoorlog in zijn buitenlandbeleid heeft gevolgd.

Paralellen met China

"Japan heeft net als Oekraïne geleden onder Russische invloed", verklaart Yoichiro Sato, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Ritsumeikan Universiteit. "Alleen had Japan de kans zich daartegen te verzetten, en versloeg het Rusland zelfs in 1905", vervolgt hij. "De huidige Japanse beleidsmakers wantrouwden Rusland al, maar zijn er nu ook van overtuigd dat een Russische overwinning hun bondgenoot China zal aanmoedigen om Taiwan binnen te vallen."

Hoewel Oekraïne ver weg ligt, zien ze in Tokio vooral parallellen met situatie rond China. "Om onszelf te beschermen, moeten we ook anderen helpen", stelde oud-minister van Buitenlandse Zaken Taro Kono al vroeg na de Russische invasie. Chinese marineschepen en kustwachtvaartuigen bevaren bijna dagelijks de wateren rond de betwiste Senkaku-eilanden, door China opgeëist als de Diaoyu-eilanden.

Ondertussen heeft China de militaire samenwerking met Rusland opgevoerd. Gezamenlijke oefeningen in de Japanse Zee en het luchtruim daarboven zijn routine geworden. De recentste oefening was in augustus, pal langs de Japanse kust.

Mede daarom wordt Rusland nauwelijks minder bedreigend gevonden dan China. Volgens een peiling van onderzoeksinstituut Roles ziet 98 procent van de Japanners beide landen als dreiging en bijna de helft noemt ze zelfs een "grote dreiging" voor de nationale veiligheid. Waar vorig jaar Rusland als het grootste gevaar werd genoemd, is dat nu China.

In een eerdere opiniepeiling vond ruim de helft van de Japanners een oorlog in Azië "waarschijnlijk" is. Een op de drie vreest dat Japan daarin onvermijdelijk wordt meegesleurd. De steun aan Oekraïne wordt daarom ook gezien als een boodschap aan zowel Moskou als Peking: grensoverschrijding blijft niet zonder gevolgen.

Veel draagvlak

Juist daarom is de steun aan Oekraïne in Japan vrijwel onomstreden. Terwijl westerse parlementen verdeeld zijn over wapens en financiering, blijft het draagvlak in Japan stabiel. Sinds 2022 is publieke steun in geen enkele peiling onder de 75 procent gezakt. Slechts een op de tien Japanners is tegen verdere hulp.

Oekraïne-verslaggever Wessel de Jong:

"Bij de Japanse ambassade in het centrum van Kyiv spreken Oekraïners hun bewondering uit voor de Japanse ambassadeur Matsuda. Hij bleef in de dagen voor het uitbreken van de oorlog op 24 februari 2022, terwijl de meeste buitenlandse diplomaten de Oekraïense hoofdstad verlieten. Ook de meeste Japanse diplomaten zochten veiliger oorden op. Maar de ambassadeur bleef op zijn post, als een ware kapitein.

Matsuda heeft verteld hoe hij in die februarinacht de hemel zag oplichten van de explosies. Hij bleef kalm en ging het opgestelde veiligheidsplan uitvoeren. Deze onverstoorbaarheid heeft hem geweldig populair gemaakt in Oekraïne. Het duurde maanden voordat andere ambassadeurs terugkeerden naar Kyiv."

Intussen is de Japanse steun flink gegroeid. In de periode 2022-2023 gaf Japan zo'n zeven miljard euro steun. Vorig jaar kondigde Tokio een tienjarige wederopbouwdeal aan met Kyiv. Dit jaar werd een nieuw investeringsplan aangekondigd, met een waarde van bijna 150 miljoen euro.

Deze houding betaalt zich diplomatiek én economisch uit. Bondgenoten prijzen Japan geregeld als voortrekker van Oekraïense steun in Azië. Het land werkt mee aan de heropbouw van drinkwatervoorzieningen en spoorlijnen. In plaats van troepen stuurt Japan dus waterpompen, communicatiemiddelen en technische ondersteuning. Het zijn niet alleen liefdadigheidsprojecten, maar ook investeringen in toekomstige handelsrelaties.

Japan heeft ook de deuren geopend voor Oekraïense studenten en professionals. Aan tientallen universiteiten en bedrijven verspreid over het land verdiepen zij zich in recht, techniek en economie om te kunnen helpen met de wederopbouw van hun land. Chirurgen volgen er opleidingen in plastische chirurgie, zodat ze thuis oorlogsslachtoffers weer kunnen helpen herstellen.

Toch zijn er grenzen. Japan levert geen wapens: de wet verbiedt de export van dodelijk militair materieel. Maar de druk om die regels te versoepelen groeit. "Japan heeft overschotten aan munitie die het nu niet mag exporteren", legt Sato uit. "Met de nieuwe regeringscoalitie kan er ruimte komen voor aanpassing. Beter nu dan later."

De Hongaarse premier Orbán zegt dat zijn land vrijstelling heeft gekregen van de Amerikaanse sancties op Russische energie, na een ontmoeting in het Witte Huis met president Trump. Daardoor kunnen Russische olie en gas voorlopig naar Hongarije blijven stromen. Het Amerikaanse persbureau AP meldt op basis van een bron in het Witte Huis dat Hongarije vrijstelling krijgt voor één jaar.

Hongarije heeft ermee ingestemd vloeibaar aardgas uit de VS in te kopen, met contracten ter waarde van omgerekend ongeveer 500 miljoen euro. De twee landen spraken ook af samen te werken op het gebied van kernenergie.

Strafmaatregelen

Orbán was naar Washington gekomen om Trump ervan te overtuigen Hongarije toe te staan Russische olie en gas te blijven importeren zonder gestraft te worden met sancties. Eerder dreigde de VS landen als India en China met sancties. Volgens Washington steunen landen die olie uit Rusland importeren de Russische oorlogseconomie.

Vorige maand stelde de VS strafmaatregelen in tegen twee Russische oliemaatschappijen: Lukoil en Rosneft. Onder die sancties mogen de oliebedrijven niet meer handelen in de VS en worden tegoeden bevroren. Bovendien kan de VS buitenlandse bedrijven die wel zaken blijven doen met de bedrijven ook straffen.

Hongarije importeert ondanks de oorlog in Oekraïne nog steeds veel olie en gas uit Rusland. Dat gebeurt via de TurkStream-pijpleiding, die Rusland met Turkije verbindt, en via de Droezjba-pijpleiding, de langste oliepijpleiding ter wereld. Orbán onderhoudt nog altijd goede betrekkingen met Moskou en Poetin.

Druk EU

De Europese Unie zet lidstaat Hongarije al langer onder druk om zijn afhankelijkheid van Russische energie te beëindigen. De meeste EU-lidstaten hebben hun invoer van Russische olie en gas sterk verminderd of volledig stopgezet.

Kort voor Orbáns komst diende een groep Amerikaanse senatoren van zowel de Democraten als de Republikeinen een resolutie in waarin Hongarije wordt opgeroepen zijn afhankelijkheid van Russische energie te beëindigen. In de tekst staat dat "Hongarije geen enkel teken heeft getoond dat het zijn afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen vermindert" en wordt Boedapest aangespoord zich te houden aan het EU-plan om uiterlijk eind 2027 te stoppen met alle invoer van Russische energie.

Orbán heeft een goede band met Trump. De Hongaarse premier heeft vaker zijn steun aan Trump uitgesproken. Andersom roemt de Amerikaanse president Orbáns migratiebeleid en zegt hij dat de premier daarvoor respect verdient. Dat Hongarije nu vrijstelling krijgt voor het importeren van Russische energie wordt gezien als bevestiging van de nauwe banden tussen Orbán en Trump.