NOS Nieuws - Algemeen

De leider van de rechts-populistische partij Alternative für Deutschland (AfD) in de Oost-Duitse deelstaat Thüringen, Björn Höcke, is vandaag voor het eerst voor de rechter verschenen. Hij staat terecht op verdenking van het gebruiken van een nazi-slogan.

In een campagnetoespraak in 2021 zei Höcke tegen zijn publiek "Alles voor Duitsland", een slogan die ook gebruikt werd door de Sturmabteilung van de nazi's (SA). Hij riskeert nu een celstraf van drie jaar, en een verbod op het uitvoeren van een politieke functie.

Höcke 'heeft het niet geweten'

Höcke (52), een voormalig geschiedenisdocent die nu de AfD leidt in Thüringen, zegt zelf dat hij niet wist dat de slogan een nazi-geschiedenis had. Hij heeft de term nogmaals gebruikt in december afgelopen jaar, maar wordt daarvoor in deze zaak niet vervolgd.

Binnen de AfD staat Höcke bekend als de leider van de nationalistische tak van de partij ('Der Flügel'). Die is door veiligheidsdiensten officieel als rechts-extremistisch bestempeld en wordt als staatsgevaarlijk in de gaten gehouden. Hij kwam in 2018 in het nieuws door het Holocaust-monument in Berlijn te bestempelen als een "schandelijk monument", en noemde kort daarvoor de Duitse omgang met de Holocaust "verlammende herinneringspolitiek". Hij pleitte voor meer aandacht voor de Duitse slachtoffers in de Tweede Wereldoorlog.

Gedwongen uitzetten migranten

Eerder dit jaar werd er dagenlang gedemonstreerd tegen de AfD door honderdduizenden Duitsers, nadat een geheime ontmoeting aan het licht was gekomen tussen de partij, prominente rechts-extremistische figuren en rijke ondernemers. Zij hadden in Potsdam een plan besproken om miljoenen migranten uit te zetten, als de partij ooit aan de macht zou komen.

Alle kritiek ten spijt, gaat het de partij voor de wind in Thüringen: de partij staat aan kop in de peilingen voor de regionale verkiezingen in september. Vooralsnog is er echter geen partij die met de AfD een coalitie wil vormen.

Vorig jaar veroverde de AfD in Thüringen al de allereerste bestuursfunctie uit zijn geschiedenis, zij het op een laag niveau: AfD-kandidaat Robert Sesselmann werd toen verkozen tot districtsbestuurder in de dunbevolkte regio Sonneberg.

De rechtbank heeft een 24-jarige man veroordeeld tot een celstraf van een jaar, waarvan drie maanden voorwaardelijk, voor het voorbereiden van een aanslag bij het huis van een Vlaardingse loodgieter. De woning van de loodgieter is al maandenlang het doelwit van aanslagen.

Radley C. werd in de nacht van 23 december met een 30-jarige medeverdachte door agenten ontdekt in een auto die in de buurt van de woning van de loodgieter stond. Toen agenten de auto controleerden, vonden zij een mortierbom, een bivakmuts en werkhandschoenen.

Tijdens de behandeling van de zaak begin deze maand vertelde C. dat hij die avond iemand naar Vlaardingen moest brengen. Naar eigen zeggen wist hij niets van een mogelijke aanslag of een bom in de auto. Ook zei hij niet te weten van de vele explosies bij de loodgieter.

'Verdachte wist dat er iets speelde'

De rechter gaat hier niet in mee en oordeelt dat C. wel degelijk wist dat er iets speelde. De rechtbank merkt wel op dat de loodgieter veelvuldig het slachtoffer is geweest van aanslagen, maar dat er geen bewijs is dat deze verdachte daarbij betrokken is, meldt Rijnmond.

De straf voor C. valt lager uit dan de eis van het Openbaar Ministerie. Dat had vijftien maanden cel waarvan zes maanden voorwaardelijk geëist. De medeverdachte staat op een later moment voor de rechter.

Meerdere aanslagen en aanhoudingen

Het huis van de loodgieter is sinds vorig jaar april ruim tien keer het doelwit geweest van aanslagen. De man zegt niet te weten waarom hij het doelwit is.

Vanwege de explosies zijn al meerdere verdachten aangehouden. Zo heeft de politie in de afgelopen twee weken drie jongens van 14 tot 16 jaar opgepakt. De politie vond hen in de buurt van de woning. Ook hadden ze spullen bij zich die gebruikt kunnen worden bij het plegen van aanslagen.

Daarnaast is begin deze maand een 27-jarige Rotterdammer veroordeeld tot een celstraf van twee jaar, waarvan tien maanden voorwaardelijk, vanwege zijn betrokkenheid bij het veroorzaken van een explosie bij de woning van de loodgieter. De man heeft niets losgelaten over zijn motief of opdrachtgever(s).

Viaplay blijft de komende jaren de Formule 1 in Nederland uitzenden. De streamingsdienst heeft het contract, dat na dit seizoen afliep, verlengd. Dat melden ingewijden aan de NOS.

Viaplay bezit de Nederlandse uitzendrechten van de Formule 1 sinds 2022. Daarvoor betaalt het Zweedse bedrijf ongeveer 30 miljoen euro per jaar. Voor de nieuwe deal zou Viaplay flink meer in de buidel moeten tasten en naar verluidt zo'n 45 miljoen euro per jaar betalen. Voor hoelang de rechten bij Viaplay blijven, is onbekend.

Ziggo had hoogste bieding

Volgens de ingewijden legde Ziggo aanvankelijk het hoogste bod neer bij de Formule 1 voor de rechten. Het bedrijf zond tot 2022 jarenlang de Formule 1 uit en zette nu (tevergeefs) alles op alles om de rechten terug te krijgen.

Ziggo hoopte met de rechten meer klanten en adverteerders binnen te halen. Vaste Formule 1-gezichten Olav Mol en Jack Plooij zouden dan moeten terugkeren op het circuit. De Formule 1 zag, ondanks het hogere bod, echter meer in een voortzetting van het contract met Viaplay.

Viaplay en Ziggo wilden desgevraagd niet reageren op het nieuws.

Problemen Viaplay

Het binnenhalen van de rechten door Viaplay is opvallend te noemen. Het bedrijf kampt met financiële en strategische problemen. Het worstelt met dure sportrechten, inflatie en energiekosten en teruglopende abonnementen.

Vorig jaar kondigde Viaplay aan zich uit een aantal landen terug te trekken. Ook is een aantal producties stopgezet en werd het personeelsbestand het afgelopen jaar met 30 procent ingekrompen. Ook zei het bedrijf dat er gepraat werd over de verkoop van activiteiten.

Naast de Formule 1 heeft Viaplay in Nederland ook de uitzendrechten van onder meer voetbalwedstrijden uit de Engelse Premier League en de Duitse Bundesliga.

Defensie wil het aantal reservisten in zes jaar verdrievoudigen. Nu zijn er ruim 6600 reservisten, maar vanwege de toegenomen oorlogsdreiging moet het aantal parttime militairen in 2030 zijn gegroeid naar 20.000. De krijgsmacht schakelt daarbij de hulp in van het bedrijfsleven.

Kolonel Gerbe Verhaaf is op het ministerie van Defensie verantwoordelijk voor de reservisten. "Sinds de Russische inval in Oekraïne weten we dat president Poetin meer van plan is en daar moeten we ons op voorbereiden. De instabiele geopolitieke situatie in de wereld vraagt om een schaalbare krijgsmacht met flexibele inzet."

Defensie zoekt niet alleen traditionele reservisten voor het Korps Nationale Reserve, die taken voor bewaken en beveiligen op zich nemen. De krijgsmacht heeft behoefte aan specifieke kennis die op de arbeidsmarkt moeilijk te vinden is, zoals techniek, cyber security en ict.

Makkelijker maken voor reservist

Om het voor die specialisten aantrekkelijker te maken om ook een paar dagen per maand voor defensie te werken, heeft de krijgsmacht een nieuwe vorm van samenwerking met werkgevers opgezet. Defensie sluit met individuele bedrijven of organisaties convenanten, waarin wordt vastgelegd hoe hun werknemers als reservist kunnen dienen. Werknemers wordt administratieve rompslomp uit handen genomen of ze krijgen meer zekerheid over bijvoorbeeld vakantiedagen, loon en pensioen.

Lisette de Heiden werkt bij Shell, is al 10 jaar reservist en zit nu bij het 101 Geniebataljon op de kazerne in Wezep. Een dag per week stelt ze haar kennis van techniek en energie, die ze bij Shell inzet voor de bouw van windmolenparken, ter beschikking voor bouwvraagstukken van de genie. En ze gaat mee op oefening, bijvoorbeeld vorig jaar in Roemenië, waar uit het niets een kampement moest worden opgebouwd, met onderdak en voorzieningen voor energie, water en communicatie.

De Heiden krijgt van haar werkgever deels bijzonder verlof voor haar werk als reservist, zodat ze niet al haar vakantiedagen hiervoor hoeft op te nemen. Daarover sloten Shell en Defensie begin 2021 een convenant.

"Wij willen de werk-privébalans in stand houden, dat is in het belang van de werknemer en de werkgever," legt Shell-recruiter Thijs Terwindt uit. Hij is zelf oud-militair, diende als officier bij de Koninklijke Marine en is een groot voorstander van deze constructie. "De operaties van Defensie zijn vaak in onveilige gebieden en daar hebben wij ook regelmatig mee te maken. Defensie kan dat allemaal niet alleen doen en daarom is het delen van mensen en middelen van groot belang. Daarnaast doet de reservist ervaringen op die hem of haar verrijken en dat komt ons ook weer ten goede."

Verhaaf ziet nog andere voordelen: "Bij defensie wordt aandacht besteed aan fysieke fitheid, werken in teamverband en onder stress. Je leert andere vaardigheden."

Shell heeft in Nederland enkele tientallen werknemers actief als reservist en Terwindt ziet dat aantal groeien. De ervaring in het buitenland helpt Shell om dit te doen. "In Amerika wordt dit gezien als een maatschappelijke plicht, in Singapore gaat iedereen op herhaling. En ook in Scandinavische landen is deze rol meer verankerd in de maatschappij."

Meer interesse bedrijfsleven voor veiligheid

Inmiddels heeft defensie met ruim 200 bedrijven en organisaties een convenant gesloten. Zoals met VDL Groep voor samenwerking op het gebied van techniek. En met Jan de Rijk Logistics, dat chauffeurs beschikbaar stelt met bevoegdheden voor speciale transporten.

Volgens Verhaaf toont het bedrijfsleven steeds meer interesse. "Waren bedrijven eerder veel meer gericht op duurzaamheid, nu is veiligheid meer prioriteit. Zij hebben de afwachtende houding losgelaten. Het besef dringt door dat veiligheid niet alleen een zaak van defensie is. En omgekeerd heeft defensie baat bij deze brugfunctie met de samenleving."

Nazaten van Surinaams-Hindoestaanse contractarbeiders eisen excuses van koning Willem-Alexander voor het Nederlandse aandeel in het koloniale verleden. Dat schrijven vier vertegenwoordigers van de gemeenschap in een brief aan de koning.

Na de afschaffing van de slavernij werden mensen door Nederland uit India naar Suriname gehaald om de plantage-economie draaiende te houden. Daar gingen ze onder beroerde omstandigheden als contractarbeiders werken. Ook Javanen en Chinezen werden naar Suriname gebracht.

"Het is hoog tijd voor een rechtvaardige erkenning en verontschuldiging jegens de Hindoestaanse nazaten," schrijven de auteurs in de brief namens de erfgenamen van Hindoestanen die in Suriname werkten. "Al meer dan 150 jaar wachten slachtoffers en hun erfgenamen op excuses."

Contractarbeid

In 1873 zette Nederland definitief een punt achter de slavernij. Om een tekort aan goedkope arbeidskrachten te voorkomen, sloot koning Willem III in 1872 een akkoord met de Britse regering om arbeiders uit India te halen. Dat gebeurde een jaar later voor het eerst en zou tot 1916 doorgaan. In totaal kwamen 34.000 Hindoestanen uit India naar Suriname. Ze sloten een contract voor vijf jaar en werden contractarbeiders en 'koelies' genoemd.

Eenmaal in Suriname kregen de contractarbeiders vaak zwaar werk te doen tegen een schamele beloning: 10 tot 15 cent per dag (naar moderne maatstaven hooguit een paar euro). Ze werkten lange dagen en werden gestraft als ze hun werk niet goed deden. De arbeiders kregen een contract van vijf jaar. Daarna konden ze terug naar huis. De meerderheid besloot te blijven.

Naar de buitenwereld werd de arbeid gepresenteerd als een normale werkrelatie, maar volgens de auteurs verbloemde dat een systeem van uitbuiting, marteling en zelfs moord. "Nederland heeft de hele wereld op een dwaalspoor gezet", staat in de brief. "De Hindoestaanse contractarbeiders werden behandeld als niets meer dan substituutslaven."

Radjinder Bhagwanbali, auteur van de brief, vertelt dat hij al sinds 1981 onderzoek doet naar de geschiedenis van zijn voorouders en het onrecht dat zij hebben doorstaan. Hij is daarop gepromoveerd. "Op grond daarvan zeg ik: de contractarbeid is ook slavernij. Contractarbeiders deden hetzelfde werk als tot slaaf gemaakten op plantages. De straffen waren identiek. Als de arbeiders geen prestaties leverden werden ze gemarteld, soms werden ze zelfs dertig keer met een zweep geslagen."

Ook was de keuze om naar Suriname te gaan volgens Bhagwanbali niet altijd vrijwillig. Zo schrijft hij in zijn dissertatie dat veel Hindoestanen verkeerde of misleidende informatie kregen over wat hen te wachten stond.

Slavernijexcuses

De excuses die de koning vorig jaar aanbood voor het slavernijverleden van Nederland gingen over de trans-Atlantische slavenhandel, maar niet over contractarbeid en de rest van de koloniale geschiedenis van Nederland.

"De roep om excuses voor de Hindoestaanse geschiedenis neemt toe", zegt Danny Soekarnsingh, adviseur inclusie en diversiteit bij de gemeente Amsterdam en expert in de koloniale geschiedenis. "Er is terecht veel aandacht voor het slavernijverleden vanuit de emancipatiebeweging van zwarte Nederlandse gemeenschappen, maar contractarbeid viel daar niet onder. Dat was een continuering van de slavernij, zoals ook de Javaanse en Chinese geschiedenis in Suriname."

Daardoor bleef een deel van de geschiedenis onderbelicht, vindt Soekarnsingh. "Terwijl ze elkaar juist versterken in de erkenning van Nederlands koloniaal onrecht." Dat onrecht zou volgens hem moeten leiden tot een "allesomvattend excuus".

Ruben Gowricharn, hoogleraar Hindoestaanse diasporastudies aan de Vrije Universiteit zegt dat er veel gebeurd is en veel "verzwegen" is in de geschiedenis van de contractarbeiders, maar dat het geen slavernij was. Hij wil de aantijgingen van de gemeenschap relativeren. "Vaak wordt vergeten dat in dezelfde periode de Nederlandse arbeiders en boeren soms in ergere omstandigheden verkeerden."

Auteur Radjinder Bhagwanbali zegt dat de excuses voor het slavernijverleden niet toereikend zijn voor de Hindoestaanse geschiedenis. "Je moet excuses aanbieden voor alle fouten tegen de menselijkheid. Je hebt de Afrikaanse mensen inderdaad dit leed aangedaan, maar één ding vergeet je: je hebt dit ook de Hindoestanen en Javanen aangedaan."

Nederland blijft een belangrijk doelwit voor de Russische geheime diensten door de defensie-industrie, de hightech-sector en de internationale organisaties die hier zijn gevestigd. Die waarschuwing geeft de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) in het jaarverslag.

"De dreiging die vanuit Rusland komt is groot", benadrukt directeur Peter Reesink. "Nederland is een aantrekkelijk doelwit, onder meer omdat het een belangrijk militair knooppunt is. Ook liggen er in de Noordzee veel dataknooppunten, waarin Rusland geïnteresseerd is om mogelijk fysiek te saboteren."

Ook zijn er in Nederland verschillende organisaties gevestigd die onderzoek doen naar oorlogsmisdaden die Rusland mogelijk in Oekraïne heeft gepleegd, zoals de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) en het Internationaal Strafhof (ICC).

Veel Russische diplomaten die ook spioneerden zijn Nederland al uitgezet. Toch zal Rusland geheim agenten blijven sturen, schrijft de MIVD. "Denk hierbij aan een dekmantel als zakenman of journalist."

Tactische kernwapens

Op de korte termijn kan Rusland zich door grote militaire verliezen in Oekraïne gedwongen zien "tactische kernwapens een prominentere rol te geven in zijn defensie- en veiligheidsbeleid".

Daarnaast gebruikt Rusland het spreken over tactische kernwapens om "angst en onzekerheid in het Westen te creëren en besluitvormingsprocessen te frustreren". De MIVD waarschuwt voor de militaire samenwerking met China en Iran. Dat laatste land weigert internationale controle op de aanwezigheid van kernwapens en chemische wapens. Bij China is ook de ontwikkeling van biologische wapens een zorg.

"Het is daarbij vrijwel zeker dat de Nederlandse krijgsmacht in geval van operaties in aanraking komt met hoogwaardige Russische wapensystemen, mede door de wereldwijde export van deze systemen."

Rusland bereidt zich voor op een langdurig conflict met de NAVO, ook als de oorlog in Oekraïne mocht zijn beëindigd, zegt de MIVD. De Russische inlichtingendiensten gebruiken dekmantelbedrijven om ondanks de sancties aan geavanceerde wapens te komen. "Ook Nederlandse bedrijven zijn doelwit."

Ook via digitale kanalen blijft Rusland in Europa actief. Daarbij gebruikt de Russische inlichtingendienst GROe dezelfde agenten voor cyberoperaties, zoals spionage en aanvallen op systemen, als voor heimelijke beïnvloeding met nepnieuws op sociale media. Ook "hacktivistische groeperingen" voeren deze handelingen uit.

Reesink: ''We zullen alle zeilen moeten bijzetten om te voorkomen dat Rusland succesvol wordt in dergelijke acties. Ik moet er niet aan denken dat Rusland erin slaagt om bijvoorbeeld het Nederlandse energienetwerk plat te leggen. Dat zou onze samenleving kunnen ontwrichten en dat vinden we een zorgwekkende ontwikkeling.''

Rechts-extremistische sollicitanten

Naast het inlichtingenwerk over heel de wereld houdt de MIVD zich ook bezig met het onderzoeken van personeel op veiligheidsgevoelige functies. Het aantal onderzoeken naar mogelijk rechts-extremistische sollicitanten die bij Defensie willen werken is toegenomen.

"Bij sommigen blijkt daadwerkelijk sprake te zijn van rechts-extremisme. In andere gevallen is soms eerder sprake van meeloopgedrag, ernstige normvervaging", staat er in het jaarverslag. De MIVD vond bij geen van de onderzochte personen, inclusief huidige personeelsleden, aanwijzingen voor "terroristische intenties".

De MIVD heeft vorig jaar maatregelen genomen tegen defensiemedewerkers die beïnvloedbaar waren door extremisten. "Sommige anti-institutionele extremisten zien Defensie als onderdeel van de kwaadaardige elite of doen een beroep op militairen om in actie te komen en het volk tegen die elite te beschermen. Dit levert een dreiging op voor de krijgsmacht, de rechtsstaat en de democratische rechtsorde."

Tientallen inwoners van Sevenum en bollenteler Peter van Meijel staan vandaag voor de rechter in Roermond. Van Meijel wil lelies gaan verbouwen op een veld dat grenst aan de achtertuinen van de Sevenummers. Zij willen dat de rechter het planten van de lelies verbiedt. Ze maken zich zorgen over hun gezondheid en die van hun kinderen. Pogingen van de 35 omwonenden om er samen met de teler uit te komen, liepen op niets uit.

Conflicten over lelieteelt eindigen vaker in de rechtbank. De telers houden zich aan de regels, maar omwonende zijn toch bang voor effecten die nog niet onderzocht zijn. Voor het verbouwen van lelies zijn ruim vier keer meer bestrijdingsmiddelen nodig dan voor aardappelen of tulpen. De bestrijdingsmiddelen worden in verband gebracht met neurodegeneratieve ziekten zoals parkinson, alzheimer en ALS. Verder kan een aantal van deze middelen kankerverwekkend zijn in bepaalde hoeveelheden. De lelieteelt nam de afgelopen 10 jaar met zo'n 28 procent toe.

Afgelopen zomer gaf een rechter in Drenthe omwonenden van een lelieveld in Boterveen gelijk. Op grond van het voorzorgsprincipe oordeelde de rechter dat de teler per direct moest stoppen met het spuiten van pesticiden. In hoger beroep oordeelde het gerechtshof dat de teler wél weer mocht spuiten, maar slechts met vier middelen in plaats van de 33 die hij eerder gebruikte. Na de zaak in Boterveen volgden nog meer rechtszaken.

Kinderen en cocktails

Laura Redeker is een van de eisers in de Sevenumse zaak. Zij woont met haar man en twee kinderen van 10 en 4 tegenover het veld waar de lelies zullen worden geplant. Hun tuin ligt op een afstand van ongeveer 15 meter. Als de rechter niet ingrijpt, zullen de lelies straks volgens Redeker twee keer per week worden bespoten met 32 verschillende bestrijdingsmiddelen. "De bestrijdingsmiddelen zijn individueel getest, maar voor lelieteelt wordt een cocktail gebruikt. We weten niet hoe die middelen op elkaar reageren en ook niet wat het doet met kinderen. Hun lichaam is veel kleiner dan dat van een volwassene."

De teler zegt dat het om minder dan 32 middelen gaat, maar hoeveel precies zegt hij niet. Hij stelt verder dat de middelen die hij gebruikt zijn getest en goedgekeurd door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Dat is de organisatie die toetst of bestrijdingsmiddelen veilig zijn voor de volksgezondheid.

Hij heeft ook meerdere voorzorgsmaatregelen genomen. Zo heeft hij Afrikaantjes geplant, waardoor hij twee bestrijdingsmiddelen minder hoeft te gebruiken. Verder heeft hij voorgesteld om een bufferzone van 50 meter aan te houden. Ook had de teler toegezegd om de buurt op voorhand te informeren over de spuitmomenten, via de buurtapp. Van Meijel: "Natuurlijk ik wil het zo goed mogelijk doen en niet de gezondheid van anderen schaden, maar als de middelen zijn getest dan ga je ervan uit dat het goed is. Het is zeer spijtig dat we er samen niet uit zijn gekomen."

Middelen zijn getest, maar niet in combinatie

Het Ctgb bevestigt dat de middelen zijn getoetst en veilig zijn bevonden vanaf een afstand van 3 meter, ook voor kinderen. Wel zegt de toezichthouder dat het geen onderzoek heeft gedaan naar hoe de combinatie van middelen werkt. "Daarvoor is meer onderzoek nodig", zegt een woordvoerder.

Redeker en de andere omwonenden die samen 25 minderjarige kinderen hebben, zijn er niet gerust op. De middelen zijn getest door verspreiding via de lucht, "maar hoe zit het met verspreiding via huidcontact", vraagt Redeker zich af. Haar kinderen spelen in de tuin, rollen door het gras en springen op de trampoline waar mogelijk residu achterblijft, legt ze uit. "Het advies is om binnen te blijven als er wordt gespoten. Dan moeten we de ramen en deuren sluiten. Hoe lang moeten we binnen blijven? Moeten we de was binnenhalen? Waar kan ik oppervlakken mee schoonmaken waar een residu op achter is gebleven? Niemand kan mij een concreet antwoord geven."

Bas Bloem, hoogleraar Neurologie aan het Radboudumc is kritisch op het toelatingsbeleid van het Ctgb. Het college zou niet genoeg oog hebben voor het mogelijke verband tussen een cocktail van bestrijdingsmiddelen en hersenziekten. Dat het Ctbg deze tekortkomingen erkent en aangeeft dat nader onderzoek nodig is, noemt hij 'een doorbraak'.

Bloem is zelf overtuigd van de link die er bestaat tussen pesticiden en parkinson, al geeft hij toe dat er verder onderzoek moet worden gedaan. "Maar de indruk bestaat dat er in bijvoorbeeld de bollenstreek veel meer parkinson voorkomt dan in andere streken. Zo veel meer, dat het bijna geen toeval meer kan zijn." Ook verwijst hij naar nieuwe regelgeving uit Frankrijk, waar Parkinson nu een erkende beroepsziekte is onder wijnboeren.

Over drie weken doet de rechter in Roermond uitspraak in het kort geding.

De KNVB en de Hartstichting gaan zoveel mogelijk voetbalclubs helpen om hun vereniging 'hartveilig' te maken. Alle 2800 voetbalverenigingen in Nederland krijgen hulp bij het aanschaffen, plaatsen en onderhoud van een AED.

Veel clubs hebben een AED, een automatische externe defibrillator, maar vaak is het apparaat niet direct in te zetten bij een hartstilstand. Bijvoorbeeld omdat de AED in een afgesloten ruimte hangt of omdat vrijwilligers niet goed genoeg weten hoe je met de AED iemand reanimeert.

"Een kastje alleen redt geen levens", zegt Hans Snijder, directeur van de Hartstichting. "Mensen moeten elkaar helpen en dan moet je weten wat je moet doen. Daarom willen wij daar extra aandacht voor vragen."

6 minuten

Daarom gaat de Hartstichting samen met de Nederlandse Reanimatie Raad trainingen geven bij voetbalverenigingen, tegen een gereduceerd tarief. Snijder: "We zijn al langer bezig om ervoor te zorgen dat mensen binnen 6 minuten geholpen kunnen worden bij een hartstilstand, omdat de kans dan het grootst is dat je het overleeft. Dat willen we ook in de buurt van sportvelden. Niet in de laatste plaats omdat het heel ingrijpend is, iedereen schrikt zich een hoedje als iemand in elkaar stort op het veld."

Hoeveel mensen jaarlijks overlijden aan een plotselinge hartstilstand tijdens het sporten, is niet bekend. Snijder: "Een hartstilstand treft niet alleen oudere mensen. Kijk naar Nouri, Eriksen, Dost. Het gebeurt ook bij topsporters. En dan overkomt het ook amateurvoetballers. Daarom denken wij nu: tandje erbij en zorgen dat al die vrijwilligers bij de amateurclubs een reanimatiecursus kunnen volgen."

De Tweede Kamer wil een aangepast plan van demissionair staatssecretaris Van Rij voor de nieuwe spaartaks komende tijd toch behandelen. Dit hoewel het kabinet demissionair is en Van Rij heeft gewaarschuwd dat het niet eenvoudig is. Dat bleek vandaag in een debat over de al veel besproken nieuwe belasting op sparen, beleggen en onroerend goed. Het streven is nu dat de plannen in 2027 ingaan.

Vorig jaar september liet Van Rij aan de Kamer weten dat de invoering van een nieuw stelsel opnieuw vertraging opliep. Het plan was om per 2026 belasting te gaan heffen over het werkelijke rendement op spaargeld en beleggingen in box 3, maar dat bleek niet haalbaar. Eerder was de invoeringsdatum al van 2025 naar 2026 verschoven. Van Rij waarschuwde vorige maand voor verdere vertraging.

Maar partijen in de Kamer willen dat Van Rij toch alles op alles zet om door te gaan. ChristenUnie Kamerlid Grinwis: "Als we er nu niet uitkomen, wat gaan we dan doen? Ik denk niet dat we een slimmere staatssecretaris krijgen." Om invoering per 2027 te halen, wil Van Rij voor de zomer met een aangepast wetsvoorstel komen.

Geen lager tarief voor tweede huis

Voor mensen met een tweede huis zal één van de te verwachten aanpassingen minder goed nieuws zijn. Het blijkt praktisch onuitvoerbaar om een onderscheid te maken tussen hen en beleggers met veel panden. Het lagere tarief voor mensen met een tweede huis lijkt daardoor van de baan.

Ook een uitzondering voor aandeelhouders van familiebedrijven blijkt niet te kunnen. De Kamer wilde dat regelen uit angst voor bedrijven die door de nieuwe regels in de problemen zouden komen. Maar dat blijkt in strijd met Europese regels voor staatssteun.

Na het arrest van de Hoge Raad dat de spaartaks in strijd was met de wet, bedacht Van Rij een tijdelijke vermogensbelasting om zo nog iets via box 3 in de staatskas binnen te laten komen. Maar ook dat systeem werd bij de rechter aangevochten. Eind augustus wordt een nieuw oordeel van de Hoge Raad verwacht. Tot die tijd worden de belastingaanslagen sinds 2021 van honderdduizenden burgers nog aangehouden. De Belastingdienst heeft voor dit en ander herstelwerk honderden extra mensen aangetrokken.

Dat de modernisering van ICT-systemen bij de Belastingdienst ook vertraging opliep, heeft het proces niet geholpen, aldus Van Rij. Hij erkent dat hij vandaag niemand heeft horen zeggen dat het spaartaks-plan "briljant is met een tien plus van de juf". Toch is hij ook blij dat hij niemand heeft horen zeggen "stoppen met die handel".

Om de wet in 2027 in te laten gaan, moet de wet in 2025 zowel door de Tweede als Eerste Kamer behandeld worden. Van Rij gaat daarom snel aan de slag met de aanpassingen en technische uitwerkingen en wil half mei met een nieuwe brief bij de Kamer terugkomen.

Afgelopen jaar hebben mensen met een implantaat vaker bijwerkingen gemeld dan een jaar eerder. Het meldpunt van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) zag een toename van ruim 50 procent.

In totaal maakten 295 mensen een melding van bijwerkingen. In bijna alle gevallen (97 procent) worden de meldingen gedaan door vrouwen.

Borstimplantaten

Veruit de meeste meldingen (72 procent) gingen over borstimplantaten. De vrouwen met bijwerkingen van hun borstimplantaat hebben vooral last van vermoeidheid. Ook gewrichtspijn, pijn in de borsten en geheugenproblemen zijn veelvoorkomende meldingen.

Op ruime afstand van meldingen over borstimplantaten volgen melden over koperspiraaltjes. Daar kwamen 94 meldingen over binnen, 18 procent van het totaal. Vrouwen hebben daarbij vooral last van hevig bloedverlies tijdens de menstruatie, maar ook van uitzakking van het spiraaltje en een pijnlijke menstruatie worden vaak gemeld als bijwerking.

Aantal meldingen schommelt

Het aantal meldingen van bijwerkingen van implantaten schommelt al jaren. Zo kwamen er in 2022 relatief weinig klachten (193) binnen bij het meldpunt. 2021 was met 714 meldingen juist een uitschieter.

Volgens het RIVM hangt dit vermoedelijk samen met de media-aandacht voor problemen met implantaten. Dit zou ook het hogere aantal meldingen voor borstimplantaten en koperspiraaltjes kunnen verklaren, omdat hiervoor meer aandacht is.

Het COA mag doorgaan met de verbouwing van het toekomstig asielzoekerscentrum in Albergen (Overijssel). Omwonenden hadden een kort geding aangespannen over de omgevingsvergunning, maar de rechter veegde hun bezwaren voorlopig van tafel.

Tegenstanders dienden acht bezwaarschriften in, onder meer over de verkeersveiligheid, parkeergelegenheid en de duur van de opvang. Volgens hen mocht de gemeente Tubbergen helemaal geen vergunning afgeven om het pand te verbouwen. De rechtbank gaat daar niet in mee, schrijft RTV Oost.

Het COA kan nu verder met de voorbereidingen. "Het biedt nu duidelijkheid om door te gaan met het azc", zegt een woordvoerder van de gemeente Tubbergen, waar Albergen onder valt.

De twee partijen gaan de uitspraak maandag bespreken. "Dan bekijken we wat de uitspraak voor ons precies betekent en hoe we nu verder kunnen", zegt een woordvoerder van het COA. Dan moet ook duidelijk worden wanneer de eerste asielzoekers naar Albergen komen.

Demonstraties

Over de komst van het azc in Albergen is al enkele jaren strijd. In 2022 werd het voormalig hotel aangewezen als locatie voor een nieuw asielzoekerscentrum. In de zomer van dat jaar werd brand gesticht bij het hotel. Bewoners demonstreerden meermaals tegen de komst van het azc.

Eerder was er een kort geding over de verkoop van het hotel. Het COA had dit aangespannen tegen de eigenaar, omdat die onder de verkoop uit probeerde te komen.

In het 'asielhotel' komen maximaal 150 mensen.

Gewraakt

De rechter zou in eerste instantie op 2 april uitspraak doen. Dat werd uitgesteld omdat de omwonenden de rechter hadden gewraakt. Ze vermoedden dat hij vooringenomen was. De wrakingskamer oordeelde dat het verzoek ongegrond was.

De voorzieningsrechter noemt de uitspraak van vandaag een voorlopig oordeel. De bodemprocedure loopt nog en de omwonenden kunnen nog naar de Raad van State stappen met hun bezwaren.

De rechtbank Den Haag heeft de vergunning voor een nieuw gaswinningsproject in de Noordzee, vlak bij Schiermonnikoog, ongeldig verklaard. Het bedrijf ONE-Dyas mag daarom niet starten met de bouw van een boorplatform voor gaswinning.

De vergunning werd ongeldig verklaard omdat de aanpak van de stikstofuitstoot niet voldoende was onderbouwd. Het plan was om stikstofrechten van boerderijen te kopen om zo de stikstofuitstoot te compenseren. Ook was er onvoldoende bewijs dat de stikstofuitstoot geen schadelijke effecten zou hebben op beschermde natuurgebieden. Hierdoor voldeed het project niet aan de juridische en milieunormen die bestaan om de natuur te beschermen.

Ook oordeelde de rechtbank dat het geluid van de bouw van het gaswinningsplatform bruinvissen en zeehonden kan verstoren. Er waren maatregelen gepland, zoals een bellenscherm om het geluid te verminderen, maar deze waren niet voldoende om de impact op deze zeezoogdieren volledig te voorkomen. De benodigde vergunningen voor deze verstoringen waren niet allemaal correct afgegeven.

Niet definitief

Het project is hiermee niet definitief van de baan. Sommige delen van het project, zoals de aanleg van een pijpleiding en elektriciteitskabel, blijven wel goedgekeurd. Als de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat het project wil laten doorgaan, moeten eerst de onduidelijkheden opgelost worden.

De zaak werd aangespannen door milieuorganisaties uit Nederland en Duitsland. Zij hadden bezwaren tegen de geldigheid van de vergunning die werd verleend door het ministerie van Economische Zaken. Vanwege onduidelijkheid rondom de stikstofuitstoot schorste de rechter in april 2023 tijdelijk de vergunning.

Milieuorganisaties zijn bang dat gasboringen leiden tot onherstelbare schade aan onder meer de Borkumse Stenen, die boven Schiermonnikoog liggen. In dit stuk van de Noordzee is de bodem bedekt met een kenmerkende korst met grind, stenen en zwerfkeien.

Gaszekerheid

Nu het Groninger gasveld definitief dichtgaat, gaat gaswinning op de Noordzee een grotere rol spelen. Nederlandse huishoudens en bedrijven verbruiken op dit moment zo'n 30 miljard kuub gas op jaarbasis. Een derde van dat verbruik is afkomstig van onder de Noordzee, maar dat aandeel neemt snel af. Bedrijven zijn huiverig om investeringen te doen door de langdurige vergunningstrajecten en rechtszaken van milieuorganisaties.

Het gasveld waar de rechtszaak over ging, ligt deels in Nederland en deels in Duitsland en zou op termijn 5 procent van de Nederlandse gasvraag dekken. Noordzeegas zorgt er onder meer voor dat Nederland minder afhankelijk is van het buitenland.

Beide partijen kunnen nog in hoger beroep tegen de uitspraak.

Rond de formatie is weer gedoe ontstaan over een tweet van PVV-leider Geert Wilders. De leiders van de andere drie formerende partijen zijn niet te spreken over het X-bericht van gisteravond, Wilders zegt zich daar op zijn beurt niks van aan te trekken.

Het begon gisteren met een uitspraak van staatssecretaris Eric van der Burg (VVD) in een Kamerdebat. Die noemde het een "uitstekende keuze" dat er geen kabinet-Wilders I komt. Niet lang daarna kwalificeerde Wilders de staatssecretaris op X als een "eng mannetje" voor wie het tijd is dat hij "snel opkrast". Bij de inloop van de formatieonderhandelingen reageerden de andere partijen kritisch:

VVD-leider Yesilgöz en NSC-leider Omtzigt noemden de tweet beiden "ongepast". Volgens Yesilgöz moet je niet "dat soort kwalificaties" over mensen "eruit gooien". Ze baalt dat zij telkens op ophef moet reageren. "Dit moet echt ophouden."

Ze zei liever haar tijd en energie te willen steken in het "bouwen" van een kabinet. Ook Omtzigt benadrukte dat hij zich wil richten op "wat er voor het land nodig is".

Worst

BBB-leider Caroline van der Plas liet desgevraagd weten vooral "heel moe" te zijn van al het getwitter en het gepraat over elkaar. "Het is niet mijn wijze van twitteren, maar wat Geert Wilders doet moet Geert Wilders zelf weten", zei ze.

Wilders zelf zei voor aanvang van de formatiegesprekken vanmiddag niks terug te nemen van zijn bericht over staatssecretaris Van der Burg van Asiel. Hij noemde de VVD-bewindspersoon "iemand die van Nederland een groot asielzoekerscentrum heeft gemaakt".

"Als diegene zegt dat hij het fantastisch vindt dat er geen kabinet-Wilders I komt (...) dan neem ik daar op een harde manier afstand van", voegde de leider van de grootste partij daaraan toe. "Wat anderen daarvan vinden zal me verder worst zijn."

'Nieuwe verkiezingen'

Desgevraagd ging Van der Plas ook nog in op een zogenoemde retweet van Wilders. De PVV-leider herplaatste gisteren een bericht waarin de PVV wordt opgeroepen "de boel" op te blazen zodat er "nieuwe verkiezingen" komen. "Heel bijzonder", aldus de BBB-voorvrouw. "Daar moeten we het dan wel hier binnen over hebben." Overigens trok Wilders zijn retweet later weer in.

Het is niet voor het eerst dat er wrevel in de formatie ontstaan na tweets van Wilders. Ruim een week geleden bijvoorbeeld ging het over een X-bericht waarin hij schreef "nul concessies" te willen doen op het gebied van asiel. "Ons land is propvol."

"Wat Wilders doet moet hij zelf weten. Ik onderhandel niet via Twitter", zei Van der Plas daarover. Omtzigt reageerde toen ook dat onderhandelen "het beste" gaat als je dat niet via Twitter doet.

'Nul last"

De informateurs zeggen dat irritatie over de tweet van Wilders geen invloed heeft gehad op de onderhandelingen. De gesprekken zijn vandaag voor een "overgroot deel" over de inhoud gegaan. "We hebben er nul last van gehad", aldus informateur Dijkgraaf.

De partijleiders zijn zelf aan het begin van hun gesprek over de onderlinge irritatie begonnen. "De vier fracties hebben het zelf benoemd en we hebben het er kort over gehad", zegt Van Zwol. Er is volgens hem ook uitgesproken "hoe ze er beter mee kunnen omgaan".

De informateur wil daar niet verder op ingaan. "Ze snappen allemaal dat er onderling goed contact moet zijn, ook als er iets gebeurt en er een verschil van mening is."

Het lukt ProRail nog altijd niet goed om het spoor zo in te richten dat treinen op tijd rijden, concludeert de spoorbeheerder in zijn eigen jaarverslag. Daarin zegt het bedrijf hard te werken aan verbetering.

In februari werd uit het jaarverslag van NS, die verantwoordelijk is voor het meeste treinverkeer, al duidelijk dat minder reizigers het afgelopen jaar op tijd aankwamen. Vooral in het najaar waren er veel verstoringen en vertraagde en te drukke treinen. Vorig jaar meldde ProRail dat reizigers in 2022 met de meeste overlast in jaren te maken hadden op het spoor.

Ook dit jaar worden de normen voor treinen op het normale spoor vooralsnog niet gehaald. Waar het doel is dat maximaal 8,5 procent van de treinen met meer dan 5 minuten vertraging mag vertrekken, is dat nu gemiddeld 11 procent. In november vorig jaar vertrok zelfs 18 procent van de treinen met meer dan 5 minuten vertraging, dat komt neer op bijna één op de vijf treinen.

Op de hogesnelheidslijn blijft het percentage nog verder achter: daar vertrekt nu ongeveer 40 procent van de treinen met vertraging, terwijl maximaal 16 procent de norm is.

"Wie de cijfers ziet, kan denken dat het meevalt", schreven NS en ProRail al in februari aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. "In 2023 was bijna 90 procent van de reizigers op tijd op de bestemming. Maar we beseffen: achter de gemiddelden schuilen de individuele reiservaringen van dagelijks meer dan een miljoen reizigers. Reizigers mogen meer van ons verwachten."

Drie hoofdoorzaken

ProRail wijst drie belangrijke oorzaken aan voor de achterblijvende prestaties: de tijdelijke snelheidsbeperkingen op het spoor, het tekort aan materieel en personeel bij NS, en het gebrek aan bufferruimte in de dienstregeling. Daarnaast waren incidenten van invloed op de dienstregeling, zoals aanrijdingen, loslopende dieren en weersinvloeden.

Tijdelijke snelheidsbeperkingen worden opgelegd als er een gecompliceerd defect is aan het spoor. Zo geldt bij het viaduct bij Rijpwetering op het hsl-traject tot zeker eind 2025 een snelheidsbeperking omdat er scheurtjes zijn ontdekt in het viaduct. Treinen mogen er nu maximaal 80 in plaats van 300 kilometer per uur.

Hard werken aan verbetering

De spoorbeheerder kondigt maatregelen aan om de situatie te verbeteren. Zo zegt ProRail hard te werken aan het opheffen van de tijdelijke snelheidsbeperkingen. "ProRail vindt dit heel vervelend voor de reizigers en verladers. Zij moeten kunnen rekenen op een betrouwbaar spoor", staat in het jaarverslag.

De afgelopen maanden zijn vijf impactvolle snelheidsbeperkingen opgeheven en er zullen er volgens planning nog twee verdwijnen voor juni van dit jaar. Een groot deel van de resterende beperkingen moet in de rest van het jaar worden opgeheven. "Dit betekent niet dat er aan het einde van het jaar geen tijdelijke snelheidsbeperkingen meer zullen zijn, omdat gedurende een jaar zich altijd situaties zullen voordoen die daarom vragen."

Verder probeert ProRail voldoende bufferruimte te creëren in de dienstregeling, zodat werkzaamheden niet meteen een groot effect hebben en vertraging kan worden voorkomen. Ook wil het bedrijf het aantal storingen door incidenten verlagen. Daarbij wordt onder meer gekeken naar de inzet van flitscamera's bij overwegen.

Het bedrijf zegt dat het afgelopen jaar "meer werk dan ooit" heeft laten uitvoeren. Voor dit jaar staan ook meer dan 400 projecten op het programma. "Ons spoor stamt veelal van vlak na de Tweede Wereldoorlog en gaat zo'n veertig jaar mee", verklaart topman John Voppen. "Nu zijn we tachtig jaar verder en is er dus op veel plekken een tweede ronde groot onderhoud nodig. Tegelijkertijd willen we het spoornetwerk uitbreiden voor meer en beter treinverkeer."

Jamel L. moet 10 jaar de cel in voor het doodsteken van een medewerkster van een Albert Heijn-filiaal in Den Haag. Ook heeft hij tbs met dwangverpleging opgelegd gekregen voor de moord op de 36-jarige Antoneta Gjokja op 20 juni vorig jaar. De straf is gelijk aan de eis.

De rechtbank oordeelt dat hij Gjokja vermoord heeft. "Het is moord. Hij had voldoende tijd gehad om zich te bedenken. Hij zocht naar een medewerkster, voerde een innerlijk gesprek met zichzelf en sloeg toe", aldus de rechtbank.

L. kende zijn slachtoffer niet. Hij vroeg in de winkel aan een medewerker waar de messen lagen, pakte een vleesmes en stak het slachtoffer vervolgens neer op de broodafdeling. "Ik heb een mes gepakt en de daad gepleegd", zei hij eerder in de rechtszaal.

Waanbeelden

Het Pieter Baan Centrum zegt dat hij tijdens zijn daad een psychose had en dat de steekpartij hem in sterk verminderde mate valt toe te rekenen. Omdat hij niet volledig ontoerekeningsvatbaar is, oordeelt de rechter dat hij eerst lange tijd de cel in moet.

"Hij heeft een ziekelijke stoornis met ernstige waanbeelden, gedreven door waanideeën en stoornis. Maar hij was zich bewust van het feit dat hij geen mensen mag doden", aldus de rechter.

Na het vonnis van de rechter was er applaus te horen vanuit de nabestaanden, schrijft Omroep West.

'Wraak'

Jamel L. handelde naar eigen zeggen in een impuls en uit wraak. Hij vond dat hij onschuldig in de gevangenis had gezeten voor winkeldiefstal bij een ander filiaal van Albert Heijn.

Het was bij diverse instanties bekend dat Jamel L. gevaarlijk was. Hij had een lang strafblad. De man belandde kort voor de fatale steekpartij onbehandeld op straat omdat een eerdere zaak tegen hem werd geseponeerd, bleek onlangs uit onderzoek van Omroep West. Zo kwam hij ondanks een eerdere tbs-veroordeling snel weer vrij.

Uitkeringsinstanties moeten meer oog hebben voor financiële, sociale en psychische problemen die kunnen ontstaan als iemand een groot bedrag moet terugbetalen. Ook moeten ze meer kijken naar fouten die door de instanties zelf zijn gemaakt, waardoor uitkeringsgerechtigden te veel ontvangen uitkering moeten terugbetalen.

Dat zegt de hoogste bestuursrechter voor de sociale zekerheid, de Centrale Raad van Beroep (CRvB). Die kondigt aan "indringender te gaan toetsen of instanties voldoende oog hebben voor de menselijke maat".

Voor zowel het UWV als gemeenten en de Sociale Verzekeringsbank is de CRvB de hoogste rechter die uiteindelijk beslist of wettelijke regels wat betreft uitkeringen juist worden toegepast.

Nieuwe opvattingen

De Raad zegt in een uitspraak over een Wajong-uitkering "nieuwe opvattingen over het optreden van de overheid" toe te passen. De zaak gaat over iemand met zo'n arbeidsongeschiktheidsuitkering die drie jaar lang te veel geld had ontvangen. Hij had het UWV laten weten dat hij inkomsten kreeg uit werk en studiefinanciering. Maar het UWV had die wijzigingen niet goed verwerkt. De man moest 14.500 euro terugbetalen. Die schuld leidde tot grote financiële problemen.

Voor de meeste socialezekerheidswetten geldt dat te veel ontvangen uitkeringen altijd moeten worden terugbetaald. Alleen als er sprake is van 'dringende redenen' kan daarvan worden afgezien.

Te beperkt

De CRvB zegt nu dat het begrip 'dringende reden' in het verleden te beperkt is uitgelegd. "De maatschappelijke opvattingen over overheidshandelen en de positie van de burger zijn de laatste tijd ingrijpend veranderd", zegt de bestuursrechter.

Anders dan in eerdere uitspraken zal de rechter voortaan ook kijken naar de eigen rol van uitkeringsinstanties als een uitkering te hoog blijkt te zijn. "Als die instanties steken laten vallen, kan dat een reden zijn om van gehele of gedeeltelijke terugvordering af te zien."

Ook zal de hoogste bestuursrechter voortaan "kritischer bekijken of terugvordering niet onevenredig belastend is voor de burger". Als voorbeeld noemt de CRvB het stopzetten van een schuldsaneringsregeling, omdat er een nieuwe schuld bij komt door de terugvordering van een uitkering. "Dat kan aanleiding zijn om van een gehele of gedeeltelijke terugvordering af te zien."

Rekenkamer

Ook de Algemene Rekenkamer wijst op de negatieve effecten van het terugvorderen van te veel betaalde uitkeringen. In het vandaag verschenen rapport Grip op menselijke maat staat dat bij een op de acht WIA-gerechtigden die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn en werken naast hun uitkering terugvorderingen voorkomen. "Mensen kunnen erdoor in een neerwaartse spiraal terechtkomen van stress en toename van gezondheidsklachten."

De Rekenkamer wijst erop dat maatwerk bij het UWV ongewenste effecten van terugvorderingen kan dempen. Maar het ligt er maar net aan of een UWV-medewerker dat maatwerk kan en wil leveren. Zo ontstaat er willekeur, zegt de Rekenkamer.

Zowel het kabinet-Rutte IV als de Tweede Kamer wil dat er meer 'menselijke maat' komt in wetten en het handelen van de overheid. Zo moet worden voorkomen dat mensen in de knel komen. Er zijn doelen en definities voor opgesteld, ziet de Rekenkamer, "maar die zijn niet concreet genoeg om de menselijke maat toe te kunnen passen in beleid, wet- en regelgeving en de uitvoering daarvan."

Opnieuw beslissen

Bestuursrechter CRvB geeft het UWV opdracht om in de zaak van de Wajong-uitkering opnieuw te beslissen of de jongen het te veel betaalde geld moet teruggeven. Daarbij moet de uitkeringsinstantie rekening houden met het oordeel van de bestuursrechter. Die zegt dat er onvoldoende is gekeken naar hoe het komt dat er te veel is uitgekeerd.

"De jongere had op tijd de benodigde informatie doorgegeven. Doordat het UWV niet op tijd reageerde, is het terug te betalen bedrag opgelopen", zegt de bestuursrechter.

In Amersfoort zijn twee zeldzame nachtaapjes geboren. Het zijn plompe lori's, een bedreigde diersoort die vooral voorkomt in de natuur van Vietnam en Laos. Dierenpark Amersfoort heeft sinds begin deze maand vier van die dieren: moeder, vader en de tweeling.

Sinds een paar dagen zijn de jongen meer aan het ontdekken en heeft de dierentuin beelden van ze gemaakt. Ze zijn nu zeven centimeter groot. "Het gaat goed met ze", vertelt verzorgster Christel Broekman. "De tweeling kijkt nieuwsgierig om zich heen, maar verkent de omgeving voorlopig nog vanaf de buik van hun moeder of vanuit de planten."

De kleine plompe lori is een halfaap en familie van de lori-achtigen. Die hebben een ronde kop en grote ogen, zodat ze 's nachts goed kunnen zien. In het wild zijn ze daardoor juist kwetsbaar, want door hun reflecterende ogen zijn ze een makkelijke prooi voor jagers.

Giftig zoogdier

Het zijn nachtdieren, die zich overdag schuilhouden in de bomen. Ze bewegen zich traag, maar kunnen bij het jagen op insecten razendsnel zijn. Ze worden maximaal 40 centimeter groot.

Bijzonder is dat ze als een van de weinige zoogdieren giftig zijn. "Voordat de moeder op jacht gaat, likt zij aan haar ellebogen die speciale gifklieren hebben. Vervolgens likt zij haar jong, zodat het gif het jonge dier beschermt tegen vijanden", vertelt Broekman.

Het giftige nachtaapje is onder meer bedreigd omdat ze in Azië als huisdier worden gehouden en gebruikt in de traditionele geneeskunde. En hun leefgebied wordt steeds kleiner door het kappen en verbranden van de bossen.

Het geslacht van de jongen in Amersfoort is nog niet bekend. Dat wordt op een later moment vastgesteld aan de hand van DNA-onderzoek van een haartje van de jonge dieren.

"De kersverse moeder is beschermend over haar jongen. Daarom wachten we er nog mee totdat de moeder het toelaat dat wij in de buurt komen", zegt de verzorgster.

"Disfunctioneren van de rechtsstaat ligt op de loer als de kwetsbare vertrouwensrelaties tussen overheid en burger en tussen burgers onderling niet verbeteren." Daarvoor waarschuwt de Raad van State in zijn jaarverslag. De Raad is de belangrijkste adviseur van regering en parlement over wetgeving en bestuur en ook de hoogste bestuursrechter.

Vicepresident De Graaf schrijft in het verslag dat je de rechtsstaat niet alleen moet onderhouden en versterken, maar dat die zich ook verder moet ontwikkelen en waar nodig vernieuwen. Hij vindt dat de democratische rechtsstaat wel functioneert, maar tegelijk onder druk staat, "zowel intern als extern door geopolitieke bedreigingen".

Het verslag spreekt van een overheid die wordt overvraagd en mede daardoor fouten maakt. Volgens de Raad van State "loopt de overheid al langere tijd op haar tandvlees". De Graaf onderstreept dat de overheid toegankelijk moet zijn voor burgers en dat de toegang van minder draagkrachtige burgers tot de rechter verzekerd moet zijn.

De Raad doet onder meer aanbevelingen over digitale technologieën, de maatschappelijke functie van de grondwet en een sterkere rechtsstatelijke cultuur.

Toezicht op digitale technologie

Op digitaal gebied zegt De Graaf dat reguleren en toezicht houden wenselijk is, als je AI en andere technologieën verstandig wilt gebruiken. Burgers moeten kennis kunnen nemen van de gegevens die de overheid van hen bewaart of gebruikt en ze moeten die op tijd kunnen corrigeren.

Volgens de Raad moet in een besluit staan of er gebruik wordt gemaakt van algoritmen en hoe daarover informatie kan worden verkregen.

De Raad van State vindt het positief dat er een debat wordt gevoerd over het toetsen van wetten aan de grondwet (nu bestaat er nog een verbod op zulke 'constitutionele toetsing', maar het kabinet wil dat veranderen). Volgens de Raad kan de juridische betekenis van de grondwet hierdoor worden vergroot.

Maar De Graaf benadrukt dat het debat niet moet worden beperkt tot de juridische aspecten van de grondwet, maar dat ook de maatschappelijke functie meer aandacht verdient. Hij wijst daarbij onder meer op de veranderingen op het gebied van klimaat.

'Sterke rechtsstatelijke cultuur'

In het verslag staat verder dat regering en parlement prioriteit moeten geven aan een "sterke, gedragen en uitgedragen rechtsstatelijke cultuur". De Raad vindt dat "institutionele spelers" zorgvuldig en met respect met die cultuur moeten omgaan, maar dat ook burgers er aandacht voor moeten hebben.

De Raad van State onderstreept dat goed burgerschapsonderwijs toekomstige generaties kan leren de rechtsstaat te begrijpen en waarderen.

In Duitsland zijn twee vermoedelijke spionnen aangehouden. Ze zouden voor Rusland Amerikaanse bases hebben bespioneerd en aanvallen op militaire transportroutes hebben gepland. Ze wilden daarmee de Duitse hulp aan Oekraïne dwarsbomen.

Speciale politiediensten hielden de twee verdachten aan in de stad Bayreuth in de deelstaat Beieren. Hoofdverdachte is de 39-jarige Dieter S. Hij heeft het Duitse en Russische staatsburgerschap en kwam onder de aandacht van de autoriteiten omdat hij tussen 2014 en 2016 voor de "Volksrepubliek Donetsk" tegen Oekraïne vocht.

Sinds oktober vorig jaar had Dieter S. contact met iemand die was verbonden aan de Russische geheime dienst. Er werden volgens het Duitse Openbaar Ministerie ideeën uitgewisseld over sabotage-operaties in Duitsland. S. zou ermee hebben ingestemd om branden te stichten en aanvallen met explosieven uit te voeren op militaire infrastructuur en wapenfabrieken.

Foto's van militaire transporten

Als voorbereiding verzamelde hij informatie over potentiële doelwitten, waaronder ook faciliteiten van het Amerikaanse leger. De tweede verdachte, de 37-jarige Duits-Russische Alexander J. hielp hem bij die verkenningen.

Beiden maakten foto's van militaire transporten en goederen. Volgens weekblad Der Spiegel ging het onder meer om militaire faciliteiten in Grafenwöhr, een plaats in Beieren. Er is daar onder meer een oefenterrein waar het Amerikaanse leger Oekraïense soldaten traint, onder meer op Abrams-gevechtstanks.

De aanklagers beschuldigen beide mannen van spionage. Dieter S. wordt daarnaast verdacht van lidmaatschap van een buitenlandse terroristische organisatie, het optreden als agent voor sabotage-doeleinden en het afbeelden van militaire faciliteiten op een manier die de veiligheid in gevaar brengt.

Het Kremlin en de Russische ambassade in Berlijn zeggen geen informatie te hebben ontvangen over de arrestaties en er daarom niet op te kunnen reageren. De Duitse krant Bild meldt dat het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken de Russische ambassadeur inmiddels op het matje heeft om uitleg te geven over de zaak.

De Palestijnse fotograaf Mohammed Salem heeft de World Press Photo gewonnen met een foto van een Palestijnse vrouw die het lichaam van haar 5-jarige nichtje vasthoudt. Het meisje werd thuis gedood door een Israëlische raketaanval in Khan Younis, in het zuiden van de Gazastrook.

Volgens de jury is de foto met respect en zorg gemaakt, maar laat het beeld ook het "onvoorstelbaar verlies" zien. Salem zelf omschrijft de foto als een "krachtig en verdrietig moment dat het grotere gevoel samenvat van wat er gebeurde in de Gazastrook".

Salem, zelf afkomstig uit de Gazastrook, werkt voor persbureau Reuters en maakte de foto in oktober 2023. De foto is gemaakt in het mortuarium van het Nasser-ziekenhuis. De vrouw op de foto, de 36-jarige Inas Abu Maamar, ging daarheen toen ze zag dat een bombardement het huis van haar familie vernietigd had.

In het ziekenhuis houdt Abu Maamar het in witte doeken gewikkelde en levenloze lichaam van haar nichtje vast. Fotograaf Salem laat weten dat het beeld hem extra aangreep omdat hij een paar dagen eerder zelf een kind had gekregen.

"Mensen waren in de war en renden van de ene naar de andere plaats, bang om hun dierbaren te verliezen. Deze vrouw trok mijn aandacht toen ze het lichaam van het kleine meisje vasthield en weigerde los te laten."

Speciale vermelding

Opvallend is dat de jury dit jaar twee foto's een 'buitengewone speciale vermelding' heeft gegeven. Het gaat om een foto van een Palestijn in Gaza na een luchtaanval en een foto van een Israëlische militair na de aanval van Hamas op 7 oktober vorig jaar.

"Deze twee foto's weerspiegelen de ernst van de oorlog tussen Israël en Hamas en het extreme lijden van burger", aldus de jury, die beide kanten van de oorlog wil belichten.

Bekijk hier de foto's:

Naast de prijs voor beste foto is er ook een prijs voor het beste fotoverhaal, het beste langdurige project. Dat kan bijvoorbeeld een fotocollage gaan. Die prijs ging naar Lee-Ann Olwage uit Zuid-Afrika met een fotoserie over dementie in Afrika.

In de categorie lange termijn won Alejandro Cegarra uit Venezuela met een fotoserie over vluchtelingen in Mexico die de grens met de VS willen oversteken. De Oekraïense fotograaf Joelja Kotsjetova won de prijs in de Open Format-categorie met beelden van de oorlog in haar land.

Bekijk hier enkele foto's van de winnende series:

De winnende foto's zijn gekozen uit ruim 60.000 foto's, gemaakt door 3851 fotografen uit 130 landen.

World Press Photo beloont jaarlijks fotojournalisten voor de beste persfoto's van het afgelopen jaar. Bij de wedstrijd hoort ook een tentoonstelling, die op meerdere plekken in de wereld wordt getoond. De tentoonstelling is vanaf vrijdag te zien in De Nieuwe Kerk in Amsterdam.