"Een hele slechte samenloop van omstandigheden," zegt deskundige Bob Deen over de situatie waarin Oekraïne verkeert. Oekraïne zit klem, in een 'perfecte storm', ontstaan door een combinatie van gevaarlijke ontwikkelingen.
De slechte situatie op het slagveld, de bombardementen op de energievoorziening en een zware politieke crisis vormen samen een grote bedreiging voor het land. Daarbij komt ook nog de Amerikaanse druk om akkoord te gaan met bepaalde Russische eisen. Dat alles maakt dat president Zelensky het nu bijzonder zwaar heeft, volgens Oekraïne-specialist Deen van Instituut Clingendael.
Trumps Oekraïne-gezant Witkoff ontmoette vandaag Zelensky in Turkije. Daarna vloog de Amerikaan verder naar Moskou. "Witkoff is een moeilijke figuur voor Zelensky, omdat hij minder grip op hem heeft, minder dan op de Europeanen," stelt Deen.
Poetin
De Oekraïeners hebben grote moeite met Witkoff omdat hij openlijk zijn sympathie heeft uitgesproken voor Poetin.
Hij is nu naar Moskou met een 28-punten plan. Wat daarin exact staat is onduidelijk. Het goede nieuws is volgens Deen, dat de Amerikanen "hun handen niet hebben afgetrokken" van de oorlog tegen Oekraïne. Daar leek het even op, toen een geplande ontmoeting tussen Trump en Poetin in Boedapest werd afgeblazen, omdat er geen resultaat werd verwacht.
Volgens Deen hebben de Amerikanen geleerd van het vredesproces in Gaza. "Ze gaan nu behoedzamer te werk, het puntenplan is niet uitgelekt en ze weten dat ze met meerdere partijen rekening moeten houden."
Onderdeel van dit nieuwe diplomatieke offensief is een bezoek aan Kyiv van een hoge Pentagon-delegatie vandaag, voor ontmoetingen met Zelensky, parlementariërs en hoge militaire commandanten. Deen denkt dat het over meer gaat dan alleen het vredesplan: "Ze zijn niet afgereisd omdat het zo goed gaat op het slagveld."
Prestigeslag
Het Oekraïense leger dreigt op korte termijn de controle te verliezen over Pokrovsk, een inmiddels totaal verwoeste stad in de Donbas die de Russen voor het einde van het jaar koste wat het kost in handen willen krijgen. Ooit was het een belangrijk logistiek knooppunt, nu woedt er een bloedige prestigeslag.
Onderdeel van de 'slechte samenloop' zijn de aanhoudende bombardementen op de elektriciteitsvoorziening, waardoor de Oekrainers net als in het eerste oorlogsjaar regelmatig in het donker en de kou zitten.
Des te wranger is het dat de grootste politieke crisis sinds het begin van de oorlog alles te maken heeft met die energievoorziening. In het ministerie voor kernenergie is een corruptieschandaal aan het licht gekomen. Bij aanbestedingen voor de beveiliging van elektriciteitsinstallaties werd steeds zo'n vijftien procent afgeroomd en weggesluisd naar buitenlandse rekeningen. "Het bedrag is heel erg hoog." Het zou gaan om 100 miljoen dollar.
"Zelensky heeft tijdens de oorlog wel vaker te maken gehad met corruptieschandalen," aldus Deen. Bij het ministerie van Defensie was een inkoopschandaal. Bij het Openbaar Ministerie werden vrijstellingen voor het leger verkocht. Die schandalen wist Zelensky effectief op te lossen. "Maar nu komt het wel heel dichtbij."
Alibaba
Spil in het web van duistere geldstromen is een goede vriend van Zelensky: zakenman Timoer Minditsj, in Oekraïne wordt dan ook van 'Minditsj-gate' gesproken. Zelensky vierde zijn verjaardag bij hem thuis.
Vlak voordat de corruptiewaakhonden met hun bevindingen naar buiten kwamen wist Minditsj het land te verlaten. "Hij liet de deur op een kier. De Oekrainers hebben nu twee vragen: Wie heeft hem getipt en hoe kon hij het land uitkomen?" zegt de Clingendael-specialist.
De corruptiebestrijders zijn naar buiten gekomen met bandopnames vol bewijsmateriaal. "Daarin komt veelvuldig de codenaam Alibaba voor, wat mogelijk staat voor Andriy Borisovitsj". En dat zijn de voor- en vadersnaam van Jermak, de machtige chef-staf van het presidentiële bestuur.
Jermak is oppermachtig, wie Zelensky wil bereiken moet langs hem. Het is de boomlange figuur die altijd op een meter afstand loopt van Zelensky. Hij duldt geen tegenspraak en staat te boek als zeer slim.
Lichtpuntjes
"Er is veel kritiek op Jermak," zegt Deen, zowel in binnen- als buitenland. "De Oekrainers willen ook liever niet meer bestuurd worden op de manier zoals dat vroeger ging, met een concentratie van macht bij ongekozen mensen die vanachter de schermen opereren en waarbij een schimmige verwevenheid tussen politiek en zakenleven ontstaat."
Ook de Amerikanen hebben moeite met zijn stijl. "De president is genoodzaakt wat te doen. En hij heeft niet veel tijd." Morgen, als Zelensky terug is uit Turkije, komt het parlement bij elkaar om te debatteren over de crisis.
Toch ziet Deen lichtpuntjes. "De systemen werken. Als je niks onderzoekt komt er ook niks boven. En mensen protesteren tegen de corruptie, terwijl ze geen elektriciteit hebben. Daar heb ik respect voor."