Formatietrio start zoektocht naar akkoord, ook over de krappe financiën
Met een overnachting op landgoed Zwaluwenberg in Hilversum trappen Rob Jetten (D66), Henri Bontenbal (CDA) en Dilan Yesilgöz (VVD) vandaag de inhoudelijke besprekingen over een nieuw kabinet af. Nu Yesilgöz ook aan tafel zit, zal de "inhoudelijke en ambitieuze" agenda van Bontenbal en Jetten weer op de schop gaan. Wat zullen de belangrijkste discussiepunten worden?
In het stuk van Jetten en Bontenbal ontbrak nog het financiële plaatje. Daar komt nu verandering in: alle drie de partijen zetten de komende tijd hun financiële experts aan een andere tafel, om een lijstje op te stellen met waar de grote uitdagingen precies liggen.
Voor de komende jaren staat er niet alleen een bezuiniging van zo'n 7 miljard op de agenda, maar is het ook de wens om miljarden uit te trekken voor bijvoorbeeld defensie en investeringen in de economie. Duidelijk is dat als de drie partijen al die wensen willen doorvoeren, er tientallen miljarden euro's extra nodig zijn. Op de vraag waar die vandaan moeten komen, liggen tot nu toe slechts de contouren van een antwoord.
Over bezuinigingen op de zorg en de sociale zekerheid lijken de partijen het wel eens te kunnen worden. Maar daarna wordt het lastiger: de VVD wil bijvoorbeeld ook flink snoeien in het budget voor ontwikkelingssamenwerking, terwijl Jetten en Bontenbal dat juist willen ophogen.
D66 en CDA zien ook nog andere opties dan bezuinigen: het verhogen van de lasten en het laten oplopen van de staatsschuld. Het is de vraag hoe groot de weerstand van de VVD, die hier faliekant op tegen is, de komende weken zal blijven.
Op de achtergrond speelt ook nog de vraag in hoeverre de partijen vinden dat Nederland zich verder moet binden aan de plannen van de Europese Unie. VVD is bijvoorbeeld fel tegen het plan van Europese landen om gezamenlijk te gaan lenen. D66 en CDA hebben daar veel minder bezwaren tegen.
Wie verder leest in de agenda van Jetten en Bontenbal, ziet ook nog andere hordes op de weg. De hypotheekrenteaftrek bijvoorbeeld: zowel D66 en CDA is voorstander van de afbouw ervan, maar Yesilgöz ging daar tijdens de verkiezingscampagne juist hard tegenin door aan te kondigen niet in een kabinet te stappen dat de hypotheekrente aanpast.
Het is de vraag in hoeverre Yesilgöz hieraan vasthoudt. Deze week wilde ze alleen nog kwijt dat ze "haar best gaat doen" om D66 en CDA op dit punt te overtuigen.
Dan het rekeningrijden, of hoe D66 en CDA het in hun stuk beschrijven: "een systeem van betalen naar gebruik, plaats en tijd". De VVD is de afgelopen jaren hier meerdere keren over van standpunt veranderd, maar liet tijdens afgelopen campagne weten toch tegen te zijn. Wellicht hebben D66 en CDA de omschrijving dus bewust vaag gehouden om VVD op dit punt binnenboord te krijgen.
Asielwetten lopen door formatie heenDe strengere asielmaatregelen zullen vermoedelijk ook voor heel wat gesprekken aan de formatietafel zorgen. D66 en CDA willen vasthouden aan de spreidingswet, waar VVD juist weer op tegen is.
Dwars door die discussie loopt de Asielnoodmaatregelenwet: volgende week bespreekt de Tweede Kamer de strafbaarstelling van illegaal verblijf. De VVD is hier grote voorstander van, D66 is juist tegen.
Ook op andere dossiers kan het in de Tweede Kamer wel eens sneller gaan botsen dan aan de formatietafel. Zo wil het demissionaire kabinet volgende week een besluit nemen over de opening van Lelystad Airport, een onderwerp waarover de politiek al jaren verdeeld is.
Volgende week moet duidelijk worden of er F-35-vliegtuigen op Lelystad Airport gestationeerd mogen worden. De gemeente Lelystad en de provincie Flevoland willen dat alleen als er ook vakantievluchten vanaf het vliegveld mogen vertrekken. Een meerderheid van de Kamer, waaronder de onderhandelende partijen D66 en CDA, wil dat het demissionaire kabinet over de vakantievluchten nu nog geen besluit neemt.
De VVD gaat daar dwars tegenin en roept het kabinet juist op om over alles tegelijk een besluit te nemen. Dat roept de vraag op in hoeverre de VVD, die nu in het demissionaire kabinet aan de knoppen zit, rekening zal houden met de toekomstige coalitiegenoten.
En ook als D66, CDA en VVD het eens worden, zijn de partijen er nog niet per se. Voor een meerderheid in de Tweede Kamer is minstens één andere partij nodig en ook die zal weer eigen wensen willen inbrengen.