Aggregator

Bij een bootongeluk voor de kust van Bali zijn zeker vier mensen overleden en worden 38 anderen vermist. Dat melden lokale autoriteiten. Het schip zonk ongeveer een half uur na vertrek uit de haven van Ketapang, in de provincie Oost-Java.

Het schip, met daarop 65 opvarenden, zonk voor het Indonesische eiland Bali. Ruim twintig van hen zijn uit het water gered. Veel van hen dreven al uren in het water en waren buiten bewustzijn, zegt een lokale politiechef. Met negen boten wordt er gezocht naar overlevenden in het onstuimige water.

Het schip was onderweg naar de haven van Gilimanuk. Aan boord waren behalve de opvarenden ook 22 voertuigen.

Veerbootongelukken komen vaker voor in Indonesië. Het land bestaat uit meer dan 17.000 eilanden, waardoor veerboten vaak worden gebruikt als vervoersmiddel.

Eerder dit jaar overleefde een Nederlandse opvarende een tocht naar het eiland Nusa Penida. De kleine boot kapseisde, waardoor de passagiers in het water belandden. Een van de andere opvarenden kwam vast te zitten onder de boot en overleed.

Ruim 1500 inwoners en toeristen zijn geëvacueerd vanwege een grote natuurbrand in Ierapetra op het Griekse eiland Kreta. Volgens de lokale brandweer zijn er zeker 155 brandweerlieden uitgerukt om de brand te bestrijden. Vanuit de hoofdstad Athene is er versterking onderweg, melden lokale media.

Persbureau Reuters sprak iemand van de brandweer op het eiland die vertelde dat het blussen lastig is vanwege de harde wind. Het vuur grijpt daardoor snel om zich heen en is moeilijk onder controle te krijgen.

Lokale media melden dat er meerdere huizen verwoest zijn door het vuur. Mensen worden met boten van de stranden geëvacueerd. Er zijn voor zover bekend geen gewonden gevallen, wel kampten sommige mensen met ademhalingsproblemen.

Klimaatverandering

Griekenland wordt vaker getroffen door natuurbranden. Vorige week waren brandweerlieden dagenlang actief om bosbranden op het eiland Chios te blussen. Naar schatting ging daarbij zo'n 6200 hectare in vlammen op. Ook die branden breidden zich snel uit door de harde wind.

Grote verwoestende natuurbranden komen de laatste jaren wereldwijd steeds vaker voor. Dat heeft volgens wetenschappers te maken met de extremere weersomstandigheden als gevolg van klimaatverandering.

How many times do you have to forget your keys before you start hacking on the problem? For [Binh], the answer was 5 in the last month, and his hack …read more

Zeven mensen worden vermist na een explosie bij een vuurwerkopslag in de Amerikaanse staat Californië. Dat laat de lokale brandweer weten in een verklaring. De explosie in Esparto veroorzaakte een brand die zich verspreidde naar de omliggende weilanden. Voor omwonenden in de directe omgeving geldt een evacuatiebevel.

Het is niet duidelijk of de zeven vermisten werknemers van het bedrijf of omwonenden zijn. Reddingwerkers zoeken samen met de eigenaar van het pand met behulp van drones naar de vermiste personen, meldt de brandweer. De oorzaak van de explosie wordt nog onderzocht.

CBS News Sacramento sprak met een aantal mensen die sinds de explosie niets meer vernomen hebben van hun geliefden. Zij waren op het moment van de explosie waarschijnlijk in het gebouw waar vuurwerk lag opgeslagen. De Amerikaanse tv-zender meldt ook dat er twee mensen gewond geraakt zijn.

Het kantoor van gouverneur Newsom liet weten dat de staat middelen inzet om de reddingswerkers te helpen. Zo zijn er onderzoekers naar de plek van de explosie gestuurd.

Districten Sutter en Yuba laten weten dat ze op zoek zijn naar alternatieven voor de viering van 4 juli. Hun bestelde vuurwerk is door de ontploffing al afgeschoten.

Je zou denken dat als het klimaatbeleid tot grote onvrede leidt bij milieuorganisaties, er iets van tevredenheid zou zijn bij de fossiele industrie. Toch luidt de voltallige industrie deze week samen met de vakbonden de noodklok. Ook in de Tweede Kamer zijn er weinig complimenten voor het beleid van demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei.

Het debat dat eigenlijk over een aantal wijzigingen uit de voorjaarsnota zou moeten gaan, ontpopt zich tot een evaluatie van haar korte regeerperiode in het kabinet-Schoof. Er gaat weinig tot niets goed volgens Kamerleden van links tot rechts. Los van verschillen van inzicht gaat het vooral over de constatering dat de boel vastloopt. Zowel de afgesproken reductie van de CO2-uitstoot als de 'groene groei' van de industrie blijft achter.

Bedrijven verduurzamen niet

Om de wettelijk vastgestelde klimaatdoelen in 2030 te halen, moet de industrie voor een deel van het gas af. Toen in 2022 de gasprijs door het dak ging, wilden veel grote bedrijven die sprong maken. Dat betekent meestal een overstap naar duurzame elektriciteit uit zon en wind. Sommige bedrijven willen over op groene waterstof gemaakt uit duurzame elektriciteit.

In de praktijk lijkt alles vast te lopen in een moeras van stikstofproblematiek, netcongestie, en een slechte internationale concurrentiepositie. Daarnaast is er een gebrek aan vertrouwen in consistent kabinetsbeleid. Alles bij elkaar veroorzaakt het inmiddels sluiting van chemische bedrijven in de Rotterdamse haven en reorganisatie in Terneuzen. Het gaat om vele honderden banen.

Om over te schakelen op elektriciteit is er om te beginnen een zware aansluiting op het elektriciteitsnet nodig. Er staan inmiddels 20.000 bedrijven op de wachtlijst voor zo'n aansluiting. Niet voor een paar maanden maar voor vele jaren. Als een bedrijf wel een aansluiting kan krijgen zorgt de stikstofproblematiek regelmatig voor problemen met het verkrijgen van een bouwvergunning.

Negatieve kettingreactie

Omdat de industrie de overstap naar elektriciteit vaak niet kan maken, twijfelen windparkbouwers over nieuwe projecten op de Noordzee. Hierdoor wordt er ook getwijfeld over de bouw van zogeheten elektrolysers die groene waterstof kunnen produceren. Vier kavels op de Tweede Maasvlakte blijven daarom vooralsnog leeg.

Er is een beetje hoop dat na de val van het kabinet de weg vrij is om in de maanden op weg naar verkiezingen het klimaatbeleid te reanimeren. De PVV is als tegenstander van klimaatbeleid uit het kabinet, en overigens ook afwezig bij het debat.

Om de industrie te redden wil een Kamermeerderheid afschaffing van de Nederlandse CO2-belasting. Die belasting komt boven op het Europese systeem dat grote bedrijven verplicht CO2-rechten te kopen.

Inmiddels heeft de minister bekend gemaakt dat ze de Nederlandse CO2-belasting wil uitstellen tot 2030. Dat betekent nog altijd geen zekerheid voor bedrijven, zegt de industrie, en geen stimulans voor verduurzaming, zegt de milieubeweging.

Greep uit de klimaatkas

Het ministerschap van Klimaat en Groene Groei is in dit kabinet geen dankbare taak. Oppositiepartij D66 twijfelt in het debat niet aan de goede bedoelingen van Hermans, maar de minister staat vaak alleen, is de conclusie van de partij. Tijdens het coalitieoverleg over de voorjaarsnota deden de politiek leiders van de vier coalitiepartijen, zonder overleg met de minister, een greep in de kas van het Klimaatfonds.

Na afloop was het ministerie van Hermans 600 miljoen euro lichter gemaakt. Met zulke politieke vrienden heb je geen vijanden nodig, moet de minister hebben gedacht. Dat bleek nog maar eens toen haar partij, de VVD, in de Tweede Kamer ook tegen haar zin voor afschaffing van de CO2-belasting stemde.

Toch is de industrie nog altijd van mening dat de lasten hoger zijn dan in onze buurlanden. Gaan automobilisten die elektrisch rijden meer belasting betalen. Krijgen bezitters van zonnepanelen minder terug voor geleverde elektriciteit. Staan er 20.000 bedrijven op een wachtlijst voor elektriciteit. En, worden de klimaatdoelen zo goed als zeker niet gehaald.

Niet meer beschikbaar

Demissionair minister Hermans maakte vlak voor het debat bekend dat ze geen kandidaat is namens de VVD voor de Tweede Kamer bij de verkiezingen eind oktober. Ondertussen blijft de minister praten met de industrie en onderzoekt ze mogelijkheden om het halen van de klimaatdoelen dichterbij te brengen. Of daarvoor ook geld beschikbaar is op Prinsjesdag lijkt onwaarschijnlijk.

In Mali heeft de aan al-Qaida gelieerde jihadistische terreurorganisatie JNIM een reeks aanslagen opgeëist. Gisteren openden terroristen op meerdere plekken tegelijk de aanval, voornamelijk op militaire doelen. Het is onduidelijk hoeveel slachtoffers hierbij zijn gevallen.

De aanvallen waren in het westen van Mali, in het grensgebied met Senegal en Mauritanië. De terreurgroep heeft naar eigen zeggen bij de aanvallen drie kazernes ingenomen. Op sociale media staan foto's van voertuigen en wapens die ze in beslag zouden hebben genomen.

Ook heeft de terreurgroep volgens de Franse nieuwszender France 24 vier mensen ontvoerd. De gegijzelden zijn drie Indiërs en iemand uit China. Radio France Internationale schrijft dat de gegijzelden mogelijk in de cementfabriek of tegelfabriek werken die zijn aangevallen.

Tientallen aanvallers gedood

Het Malinese leger stelt dat het in reactie op de aanvallen tachtig aanvallers heeft "geneutraliseerd". Voor Mali is het de derde grote aanval in een maand tijd. Al ruim tien jaar kampt het West-Afrikaanse land met terreuraanslagen van groepen die gelinkt zijn aan IS en al-Qaida.

Pogingen om het jihadistisch geweld een halt toe te roepen zijn vooralsnog vruchteloos. Na twee militaire staatsgrepen is het geweld bovendien toegenomen. Malinese autoriteiten hebben Franse en VN-troepen weggestuurd en hebben de hulp ingeschakeld van Russische huurlingen.

Sindsdien gaat de terreurbestrijding vaak gepaard met grof geweld waarbij ook burgerslachtoffers worden gemaakt.

Het ministerie van Volksgezondheid heeft alsnog een nieuw akkoord gesloten met zorgpartijen over de toekomst van de zorg. Dat bevestigen bronnen rond het akkoord na berichtgeving door RTL Nieuws. Onder meer de Landelijke Huisartsen Vereniging, de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen en Zorgverzekeraars Nederland hebben ermee ingestemd.

Dit akkoord is een vervolg op het Integraal Zorgakkoord uit 2022 waarin afspraken staan die de zorg toegankelijk en betaalbaar moeten houden. Een belangrijk doel van dit aanvullende akkoord is het voorkomen van grote personeelstekorten.

Het akkoord was al bijna rond toen begin vorige maand het kabinet viel. Toenmalig zorgminister Agema (PVV) had binnen het kabinet al overeenstemming bereikt over de financiering van de nieuwe afspraken. Haar opvolger, Daniëlle Jansen (NSC), zei dat het akkoord boven aan haar lijstje stond. "Daar zit het hele veld op te wachten", zei Jansen bij haar aantreden.

Gordelroosvaccin

De zorgpartijen en de overheid willen onder meer de tijd terugdringen die personeel in de zorg kwijt is aan administratie. Daarbij worden ook nieuwe technologieën zoals kunstmatige intelligentie genoemd als oplossing. Een ander voornemen is om meer personeel op te leiden.

Verder is er geld vrijgemaakt voor een gordelroosvaccin en komt er geld voor MRI-scans voor vrouwen met zeer dicht borstweefsel. De zorgpartijen moeten het akkoord nog wel voorleggen aan hun achterbannen. De minister informeert de Tweede Kamer morgen over het akkoord.

Na twee dagen van zinderende hitte trok vanavond noodweer over het oosten van Nederland. Daarbij werd vooral Winterswijk getroffen. Bij de brandweer kwamen zeker 127 meldingen binnen over schade en één brand.

Rond Winterswijk vielen veel bomen om, onder meer op de N318 en N319, straten kwamen onder water te staan en het treinverkeer raakte ontregeld.

Ook stortte het dak van een bedrijfspand in door het noodweer. Niemand raakte daarbij gewond. Op het moment dat het dak instortte waren er nog zo'n twintig mensen in het pand aanwezig. Zij konden zichzelf op tijd in veiligheid brengen.

Door de instorting ontstond ook een gaslekkage, die door de hulpdiensten snel kon worden verholpen. Op beelden die de eigenaar via sociale media verspreidde, is te zien dat er veel water in het pand staat, nadat het dak naar beneden kwam.

Tussen Zutphen en Hengelo en tussen Arnhem en Winterswijk is door omgevallen bomen op het spoor het treinverkeer ontregeld. De verwachting is dat het spoor vannacht weer in gebruik kan worden genomen.

De belangrijkste wegen zijn inmiddels vrijgemaakt, maar de Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland heeft inwoners van de gemeente Winterswijk via een NL-alert aangeraden om vanavond en vannacht niet de weg op te gaan. Hulpdiensten verwachten nog de hele nacht bezig te zijn met het opruimen van de omgevallen bomen.

Ook inwoners steken de handen uit de mouwen bij het opruimen:

Vanwege het verwachte noodweer had het KNMI code oranje afgekondigd voor Limburg, Gelderland en Overijssel. Later op de dag kwamen daar nog Drenthe en Groningen bij.

Inmiddels kleurt de kaart weer helemaal groen. Dat betekent dat alle waarschuwingen voor noodweer zijn ingetrokken.

When it comes to text, how small is too small? The experts say a six point font is the minimum for readability, but as [James Bowman] shows us, you can …read more

Denemarken hoort met de Baltische landen tot de grootste donateurs aan Oekraïne. Ook Deense burgers zijn actief. Een uitgebreid landelijk netwerk produceert wapenonderdelen met de 3D-printer, die onder Oekraïense drones worden gehangen.

Het burgerinitiatief speelt in op de steeds grotere rol van militaire drones bij de strijd in Oekraïne. "Massaproductie van goedkope drones kan doorslaggevend zijn bij de frontlinie", zegt Andreas Graae, hoofd van het Instituut voor Militaire Technologie in Kopenhagen.

In de garage van de 33-jarige Nicklas staan twee 3D-printers onafgebroken te produceren. Ze printen onderdelen voor zogeheten candy bombs, lichte granaten die onder Oekraïense drones worden gehangen en vanuit de lucht kunnen worden afgeworpen. Ze worden in Denemarken op maat gemaakt voor specifieke drones. "Deze granaten worden ook wel het kleine en het grote ei genoemd", zegt Nicklas.

Geheimhouding

Nicklas, die een gezin met twee kleine kinderen heeft, is in het dagelijks leven aannemer. Hij wilde de Oekraïners vanaf het begin van de oorlog steunen, maar voelde steeds meer onmacht. "Ik wilde meer doen dan kleding en speelgoed doneren."

Hij meldde zich aan bij een Europees netwerk van 3D-printers voor Oekraïne. Vervolgens nam hij het initiatief voor een Deense tak, die snel zo'n honderd actieve leden kreeg. Vrijwel allemaal willen ze anoniem blijven.

Om hun anonimiteit te waarborgen, wordt er gecommuniceerd met extra beveiligde communicatiemiddelen en hebben de leden geen naam, maar een nummer. Alleen twee mensen binnen de vereniging hebben toegang tot de gegevens van de leden.

Om donateurs aan te trekken treedt Nicklas als een van de weinigen naar buiten. Hij wil schaalvergroting en zag in veel andere Europese landen dat 3D-clubjes voor Oekraïne geheel onder de radar werken en daarmee klein blijven.

Dat blijkt niet het enige probleem. Om donaties mogelijk te maken, moet de vereniging een bankrekening openen. "Maar geen bank durft op dit moment met ons samen te werken."

Nicklas is daarom in gesprek met parlementariërs om druk op de Deense regering uit te oefenen om deze donaties aan Deense 3D-printers officieel goed te keuren.

Denemarken grote steunpilaar

Dat lijkt niet onmogelijk. Denemarken loopt voorop in de steun aan Oekraïne en wil het liefst de Oekraïense wapenindustrie direct steunen. Zo was Denemarken het eerste land dat een jaar geleden Oekraïense houwitsers kocht om ze vervolgens aan het Oekraïense leger te geven.

In Denemarken zelf schieten start-ups voor militaire drones als paddenstoelen uit de grond. "We zijn een klein landje zonder traditionele wapenindustrie", zegt Andreas Graae daarover. "Maar op het gebied van militaire drones kunnen we onze specialisatie in dronetechnologie en AI goed benutten."

Het maandelijks transport van de 3D-granaathulzen naar Oekraïne wordt uitgevoerd door Deense oorlogsveteranen. Kort na de Russische invasie in 2022 richtten zij het Vidar-regiment op. Aanvankelijk was dat om spullen voor Oekraïense soldaten zoals helmen en legerlaarzen mee te nemen. Maar het afgelopen jaar bestaat een groot deel uit 3D-prints.

Behalve de granaathulzen rollen er ook andere hulpmiddelen uit de 3D-printer voor de frontlinie in Oekraïne. Zoals de inklapbare landingsplatformen waarmee drones makkelijker op oneffen terrein kunnen landen.

Oorlogsveteranen

Veel Deense oorlogsveteranen die naar de Balkan, Irak en Afghanistan werden uitgezonden, willen bijdragen. Vooral voor de missie in Afghanistan betaalde Denemarken een hoge prijs; het land verloor daar relatief het hoogste aantal soldaten van de westerse landen.

Martin Aaholm, in dienst bij het Deense leger, balanceert een stapel verhuisdozen vol met 3D-granaathulzen richting een trailer.

Aaholm loopt mank, een gevolg van zijn missie in Afghanistan. Tijdens een vuurgevecht met Talibanstrijders trapte hij op een mijn van 50 kilo. Aaholm trekt z'n broekspijp omhoog om zijn beenprotheses te laten zien. "Mijn benen werden letterlijk vermorzeld en ik miste vijf vingers. Drie aan mijn ene hand, twee aan de andere."

'Bevredigend werk'

De transporten naar Oekraïne doen hem goed. "Het is bevredigend werk", zegt hij. "Het is goed voor Oekraïners en tegelijkertijd helend voor oorlogsveteranen."

Ook ingenieur Olavur Thorup, die begin jaren 90 naar de Balkan werd uitgezonden, leeft voor het vrijwilligerswerk voor Oekraïne. Hij zorgde ervoor dat de Deense granaathulzen gebogen vinnen hebben. "Die moeten ervoor zorgen dat de granaat bij het afwerpen van de drone gaat draaien en zo met grotere precisie op zijn doel kan worden gericht", legt Thorup uit.

Nicklas hoopt op een Europese uitbreiding van het 3D-netwerk voor Oekraïne. "Ik weet ook wel dat Oekraïne de oorlog niet alleen gaat winnen met deze plastic granaathulzen. Maar ik denk dat we als burgers in Europa veel meer kunnen doen."

Oekraïne krijgt voorlopig minder munitie en raketten van de VS dan onder de vorige Amerikaanse president Biden was beloofd. "De belangen van Amerika staan voorop", meldt het Witte Huis over de opschorting van een aantal wapenleveranties. De eigen voorraden zouden te veel geslonken zijn.

Het nieuws is geen grote verrassing. In maart pauzeerde de nieuwe regering-Trump alle Amerikaanse militaire hulp aan Kyiv tijdelijk. Trump heeft als president ook geen nieuw steunpakket voor Oekraïne aangekondigd, zoals hij in verkiezingstijd had beloofd.

Hoeveel de VS ditmaal tegenhoudt is nog onbekend. Het gaat om luchtafweerraketten voor Patriot-systemen, precisiemunitie voor artillerie en raketten die Oekraïne kan afschieten vanaf F-16's en drones, zeggen anonieme functionarissen tegen nieuwssite Politico.

Meer burgerslachtoffers

Met name munitie voor de Patriot-luchtafweersystemen is voor Oekraïne nu van enorm belang. "De oorlog wordt steeds dodelijker voor burgers", concludeerden VN-mensenrechtenexperts deze week. Het aantal burgerslachtoffers is fors gestegen door Ruslands inzet van drones en raketten in dichtbevolkt gebied. Oekraïne kan er daarvan steeds minder neerhalen.

De afnemende militaire en financiële hulp uit de VS roept de vraag op in hoeverre Europa het gat kan vullen dat de Amerikanen achterlaten. Op financieel vlak lijken Europese landen een eind op weg. Maar op het gebied van wapen- en munitieleveringen ziet het er volgens experts niet rooskleurig uit voor Oekraïne.

In maart en april kondigden Europese landen in ieder geval fors meer steun aan Oekraïne aan dan voorheen. Tot die conclusie kwam het Kiel Institute onlangs. Het in Duitsland gevestigde onderzoeksinstituut houdt bij hoeveel hulp aan Oekraïne is toegezegd.

De eerste maanden van dit jaar namen Europese landen de rol over van de VS:

Cijfers over de periode na april heeft het instituut nog niet. Het is dus nog onduidelijk of Europa structureel in het gat springt dat Washington achterlaat. Een andere kanttekening is dat er een verschil zit tussen toegezegde en geleverde steun, zegt projectleider Taro Nishikawa.

"Wij hebben gesprekken met 43 donateurs voor Oekraïne, maar sommige overheden willen bepaalde informatie niet vrijgeven." Concrete informatie over de levering van tanks of ander wapentuig houd je in een oorlog liever geheim, geeft hij als voorbeeld. De statistieken geven dus vooral een indicatie van wat er bekend is gemaakt.

Afgaand op de beschikbare data hebben vooral Scandinavische landen fors meer geïnvesteerd in Oekraïne. Ook valt in de tweede grafiek hieronder op dat Nederland de afgelopen jaren een van de grootste militaire donateurs was voor Kyiv:

Naar schatting zou de Europese Unie jaarlijks 82 miljard euro beschikbaar moeten stellen om het financiële gat van de Amerikaanse hulp te vullen. Die berekening maakte Nishikawa in april met zijn collega's.

"Daarbij gingen we er wel vanuit dat de VS zijn beloftes over eerdere toezeggingen zou uitvoeren. Met wat we nu zien gebeuren zal Europa meer moeten leveren." De onderzoeker benadrukt daarbij dat nog veel onduidelijk is over de gedeeltelijke opschorting van munitie door Washington.

Op basis van wat onder Biden is toegezegd zou het Oekraïense leger nog enkele maanden vooruit kunnen. Nieuwssite Politico schrijft dat op basis van een Amerikaanse functionaris.

'Geld is niet genoeg'

In de nieuwste update van het Kiel Institute is niet specifiek gekeken welke wapens Oekraïne zal krijgen van Europa. Er is een optelsom gemaakt van het geld dat daarvoor beschikbaar is gesteld. "Dat Europa evenveel geld beschikbaar stelt als de VS betekent nog niet dat het de rol van de VS kan vervangen", zegt Nishikawa.

De productie van Patriot-raketten is bijvoorbeeld nog onmogelijk. Voorlopig wordt munitie voor deze luchtafweersystemen alleen in de VS gemaakt. Eén zo'n raket kost naar verluidt 4 miljoen dollar. Op de NAVO-top in Den Haag zei Trump tegen Zelensky dat hij ze wel mocht kopen. "Ze zijn erg moeilijk te krijgen", zei de Amerikaanse president, zichzelf profilerend als zakenman.

Voorheen konden NAVO-landen nog makkelijk uit eigen voorraad leveren aan Oekraïne, zegt Oost-Europa-deskundige Bob Deen van Instituut Clingendael. "Maar nu moet het voor de volle marktprijs worden gekocht voor Oekraïne. Zo krijgt Kyiv steeds minder materieel voor meer geld."

'Concurreren met NAVO-landen'

Deen voorziet dat dit problematisch wordt voor het Oekraïense leger, omdat dat nog zwaar leunt op diverse Amerikaanse wapensystemen. Daar komt bij dat Europese landen, om aan de nieuwe uitgavennorm te voldoen, ook miljarden gaan besteden bij defensiebedrijven in de VS. "In principe concurreert Oekraïne met de aankoop van defensiematerieel met NAVO-landen."

Ondertussen probeert Oekraïne zoveel mogelijk materieel en munitie in eigen land te produceren. Er zijn samenwerkingsprojecten met Europese landen om bijvoorbeeld drones te ontwikkelen. Ook worden er 155-millimeter artilleriepatronen gemaakt, de standaardmunitie voor NAVO-artillerie.

Deen beaamt dat Oekraïne zijn defensie-industrie fors opschaalt. "Daarvan zijn echter alleen de drones nu al op grote schaal operationeel. Tanks en artillerie maken, dat duurt nog lang. Terwijl de VS wegvalt en de Russen ook opschalen."

Het uitblijven van stikstofbeleid leidt volgens een onderzoek dat het kabinet heeft laten doen tot tientallen miljarden euro's aan economische schade. In een brief schrijft het demissionaire kabinet dat het onderzoek van SEO en CE Delft laat zien dat de schade van stikstofemissies in Nederland fors is.

"De economie blijkt weerbaar te zijn, maar de risico's voor de lange termijn worden groter naarmate het langer duurt voor er een definitieve oplossing is gevonden. Daarnaast is de schade aan gezondheid, klimaat en natuur groot."

Het kabinet heeft een ministeriële commissie opgericht om de stikstofproblematiek aan te pakken. Die commissie, die dit onderzoek liet uitvoeren, kwam in april met een zogenoemd 'startpakket' met maatregelen, maar verdere uitwerking daarvan bleef tot nu toe uit.

Ziekteverlof

In het onderzoek is naar verschillende kosten gekeken. Allereerst is er jaarlijks zo'n 15 miljard euro schade aan gezondheid en natuur. Dit gaat bijvoorbeeld om ziekteverlof door luchtvervuiling, maar er is ook een berekening gemaakt om de schade aan de natuur in geld uit te drukken. De 15 miljard is volgens de onderzoekers een voorzichtige schatting.

Het uitblijven van groen licht voor vergunningen leidt daarnaast tot een economische schade van tussen de 4,1 miljard en 21,5 miljard euro, van 2024 tot en met 2030. Dit komt doordat er geen nieuwe (stikstof)vergunningen kunnen worden gegeven voor onder meer (agrarische) bedrijven en de bouw van wegen en woningen.

Tot slot zijn er volgens het onderzoek nog effecten die zich niet laten uitdrukken in geld, bijvoorbeeld vertraging in het aanleggen van een goed elektriciteitsnetwerk, het niet kunnen doorgaan van defensieprojecten en negatieve effecten op het vestigingsklimaat.

Geen geld voor vrijmaken

Demissionair minister Karremans van Economische Zaken schrijft in de begeleidende brief dat het kabinet "belangrijke stappen wil blijven zetten" en dat het onderzoek "onderdeel" uitmaakt van die vervolgstappen.

Maar bronnen vertellen aan de NOS dat deze week is besproken dat dit demissionaire kabinet niet van plan is om nog grote stappen te zetten, omdat het er geen geld voor wil vrijmaken.

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Bromet zegt "niet verbaasd te zijn" over het onderzoek. "Maar als je de stukken leest, dan is het nog bijna erger dan dat ik al dacht." Haar VVD-collega Meulenkamp zegt dat het onderzoek "eens te meer" duidelijk maakt dat er wat moet gebeuren. "De minister van Landbouw moet nu keuzes gaan maken."

De stichting achter een kinderopvang in Huizen is door de rechter schuldig bevonden aan de dood van een 2-jarige peuter in 2023. Volgens de rechtbank heeft de stichting, waar het kinderdagverblijf onder valt, onvoldoende gedaan om de veiligheid bij de opvang te waarborgen. De stichting heeft een geldboete van 30.000 euro opgelegd gekregen, waarvan 25.000 euro voorwaardelijk.

Het jongetje viel op 3 april 2023 in de buurt van het kinderdagverblijf in een sloot, nadat hij ongemerkt van het terrein van de opvang was weggelopen. Hulpverleners haalden hem uit het water, maar konden hem niet meer redden.

Het Openbaar Ministerie (OM) besloot om de stichting, waar het inmiddels opgeheven kinderdagverblijf onder valt, te vervolgen. Het OM verweet de stichting dood door schuld.

Poorten niet op slot

Volgens de rechtbank is de stichting "verwijtbaar tekortgeschoten in haar zorg voor een veilige buitenruimte voor kinderen". Uit onderzoek is gebleken dat de poorten van het schoolplein niet goed waren afgesloten, waardoor de peuter zelf de hekken kon openmaken en al meerdere keren het terrein wist te verlaten.

Het eerdere weglopen van het jongetje had volgens de rechter aanleiding moeten zijn om maatregelen te nemen, maar dit is niet gebeurd. De stichting heeft daarmee de zorgplicht geschonden.

"Aanmerkelijk onachtzaam en nalatig", bestempelde de rechter de gang van zaken volgens de regionale omroep NH. Daarmee is er sprake van dood door schuld. Naast de geldboete heeft de stichting een proeftijd van drie jaar opgelegd gekregen. Deze straf is gelijk aan de strafeis van het Openbaar Ministerie.

This week Jonathan chats with benny Vasquez about AlmaLinux! Why is AlmaLinux the choice for slightly older hardware? What is the deal with RISC-V? And how does EPEL fit in? …read more

Na regen en onweer is de hitte in Nederland verdwenen, maar in de rest van Europa is het nog altijd extreem warm. De warmte heeft in verschillende landen opnieuw mensenlevens geëist. In Frankrijk, Spanje en Italië vielen de afgelopen dagen zeker negen doden.

Hoeveel mensen in totaal zijn omgekomen door de hitte in Europa is lastig te zeggen. Van sommige mensen is meteen vast te stellen dat ze door de hitte zijn overleden, terwijl dat van anderen nog niet met zekerheid kan worden gezegd.

Italiaanse stranden

In Italië overleden twee mannen van 60 en 75 jaar toen zij op Sardinië op het strand waren. De hitte werd hen te veel. Volgens persbureau ANSA is nog geprobeerd om de mannen te reanimeren, maar tevergeefs.

Ook in de rest van Italië is het warm. In achttien steden geldt vandaag code rood. Daar is het advies om rustig aan te doen en veel te drinken. Het blijft er voorlopig heet, met morgen verwachte temperaturen van boven de 40 graden.

Doden in Frankrijk

In Frankrijk zijn drie doden gevallen en zijn er 300 mensen naar het ziekenhuis gebracht. Een bouwvakker kwam om het leven bij werkzaamheden aan het voetbalstadion van Auxerre. Inmiddels is de ergste hitte voorbij en zakken de temperaturen naar normale waarden.

De hitte verplaatst zich naar het oosten van Europa. Onder meer in Kroatië en Hongarije moeten mensen rekening houden met hoge temperaturen.

In Turkije zijn de natuurbranden van eerder deze week voor een groot deel onder controle, zeggen de autoriteiten. Vanwege die branden werden 50.000 mensen geëvacueerd.

Spaanse sterfgevallen

In Spanje kwamen gisteren twee mensen om bij een bosbrand in Catalonië. De brand verwoestte verschillende boerderijen en richtte schade aan over een lengte van 40 kilometer. Daarnaast zijn er twee sterfgevallen gemeld in de zuidwestelijke regio Extremadura en de stad Córdoba.

De afgelopen week zijn in Spanje al 265 mensen overleden van wie de dood is toe te schrijven aan de hoge temperaturen. Die mensen zijn niet rechtstreeks door de hitte overleden, maar stierven door de hoge temperaturen eerder dan verwacht.

Na anderhalf jaar gesteggel over het "strengste asielbeleid ooit" stemt de Tweede Kamer morgen over de kroonjuwelen van het demissionaire kabinet-Schoof: de twee asielwetsvoorstellen. Zekerheid of een strenger asielbeleid de eindstreep haalt, is er nog niet na een paar tumultueuze dagen in Den Haag.

Er is de afgelopen dagen bijna geen touw meer aan vast te knopen: partijen wisselen op de valreep van standpunt, gevoelige plannen worden plotseling aan de wetsvoorstellen toegevoegd en over opmerkelijk verlopen stemmingen vallen harde woorden als "chaos" en "amateurisme". Hoe kon dit gebeuren? Een reconstructie.

PVV draait na val kabinet

Eerst terug naar begin vorige maand. De PVV laat dan na de val van het kabinet weten de asielwetsvoorstellen van hun eigen oud-minister Faber te blijven steunen. Tot vorige week, als PVV-Kamerlid Vondeling tijdens een debat opeens met extra eisen komt.

De spreidingswet moet onmiddellijk worden ingetrokken en illegaal verblijf van vluchtelingen moet strafbaar worden, aldus Vondeling. De wetsvoorstellen zouden sowieso niet minder streng mogen worden, anders zou het een "slappe hap" worden, aldus de PVV.

Uit deze draai wordt duidelijk dat de PVV de verkiezingscampagne in wil met het "slappe hap"-verwijt aan andere partijen. Die partijen houden er na dat debat serieus rekening mee dat de PVV alsnog tegen de eigen wetsvoorstellen zal stemmen.

De steun van het CDA, die in principe nodig is voor een meerderheid in de Eerste Kamer, is dan nog onzeker. Die partij is wel bereid "ver te gaan" en wil aanvankelijk in ieder geval instemmen met de asielnoodmaatregelenwet, die gaat over het verkorten van de verblijfsvergunning van vluchtelingen van vijf naar drie jaar.

Maar de christendemocraten willen uitstel van het andere wetsvoorstel, dat regelt dat asielzoekers verschillende statussen kunnen krijgen, omdat de IND grote invoeringsproblemen voorziet. Dat is normaal een klein verzoek dat coalitiepartijen wel honoreren, maar dat ligt nu anders door de opstelling van de PVV.

Linkse partijen proberen stemming te verplaatsen

Met spanning wordt daarna uitgekeken naar afgelopen dinsdag. Dan stemt de Tweede Kamer eerst over aanpassingen aan de twee wetsvoorstellen. Zouden de voorgestelde wetswijzigingen van PVV en CDA het halen? En wat zou dat betekenen voor de meerderheid voor de gehele asielwetten?

Het toeval wil dat de stemmingen op hetzelfde tijdstip staan gepland als de herdenking van het Nationale Slavernijverleden. Omdat meerdere Kamerleden daarbij willen zijn, probeert Denk-leider Van Baarle de stemmingen naar later op de middag te verplaatsen. Maar hij krijgt hiervoor geen meerderheid.

"Wij horen hier tijdens stemmingen te zijn", zegt BBB-leider Van der Plas daarover. "Dat is waar de kiezer ons voor gekozen heeft."

Chaos tijdens de stemmingen

En dus begint de Tweede Kamer die middag met de stemmingen over een lange lijst aan moties en voorstellen voor wetswijzigingen, die nog snel voor het zomerreces moet worden afgehandeld. Een meerderheid blijkt voor het toevoegen van het strafbaar stellen van illegaal verblijf aan de asielnoodmaatregelenwet.

Dat komt mede doordat bij de linkse partijen meerdere Kamerleden afwezig zijn. Normaal 'pairen' ze dan; dat betekent dat een afwezig Kamerlid met een aanwezig Kamerlid afspreekt dat die laatste ook niet zal stemmen. Maar dat blijkt bij meerdere Kamerleden verkeerd te zijn gegaan.

Zo lukte het Partij voor de Dieren-Kamerlid Christine Theunissen niet om zich te laten pairen. Toch besloot ze niet naar de stemming te gaan, maar naar de herdenking van het slavernijverleden.

VVD en BBB stemmen voor de wijziging; zij schatten in dat het voorstel toch zou sneuvelen. Volgens de VVD was ook niet duidelijk dat het voor Bontenbal zo belangrijk was dat hij anders zijn steun zou intrekken. "Dit signaal is niet gegeven", zegt VVD-Kamerlid Queeny Rajkowski. Wel gaf Bontenbal tijdens het eerdere asieldebat aan dat hij grote moeite heeft met het plan.

CDA haakt af

Door een samenloop van omstandigheden is er nu dus een Kamermeerderheid voor de strafbaarstelling van illegaal verblijf. PVV, VVD en BBB kunnen tegen hun potentiële kiezers zeggen dat hun "strengste asielwetten ooit" nóg een stukje strenger kunnen worden. Maar of dat daadwerkelijk gaat gebeuren is de vraag, want kunnen christelijke partijen de wetsvoorstellen nu nog wel steunen?

Het antwoord daarop volgt deels al vandaag, als CDA-leider Bontenbal Haagse journalisten bijeen roept. Hij kondigt aan dat hij de steun van het CDA aan de asielnoodmaatregelenwet intrekt, omdat de strafbaarstelling hem te ver gaat. Daar zouden ook kerkleden en vrijwilligers die illegalen helpen onder komen te vallen. Ook het tweestatusstelsel steunt hij niet, zegt hij, omdat er geen uitstel komt.

Bontenbal, die van fatsoenlijke politiek een speerpunt maakt, noemt de gang van zaken "amateurisme", "chaos" en "geblunder". Hij snapt niet dat VVD en BBB de steun van het CDA voor de gehele asielnoodmaatregelenwet onmogelijk maken door voor het PVV-plan te stemmen. "Het maakt mij boos en teleurgesteld dat de politiek zich al anderhalf jaar laat gijzelen door de politiek van Geert Wilders."

Bontenbal legt uit waarom hij tegenstemt en het "geblunder" van de coalitie vindt:

Nu zijn alle ogen gericht op NSC, die nodig is om de asielplannen aan een meerderheid te helpen in de Tweede Kamer. Tot nu toe steunt deze regeringspartij de asielnoodmaatregelenwet, maar zeker is dat de strafbaarstelling van illegaliteit ook hier op weerstand stuit. Het is ook nog onduidelijk of er in beide Kamers genoeg steun is voor het tweestatusstelsel.

Morgen stemt de Tweede Kamer over de twee wetsvoorstellen, waar voor nu geen wijzigingen meer in te maken zijn. De grote vraag is of partijen dan opnieuw voor verrassingen gaan zorgen.

When a fire breaks out in a high-rise building, conventional wisdom is that stairwells are the only way out. Lifts are verboten in such scenarios, while sheer height typically prevents …read more

In Australië zijn twee mannen aangeklaagd voor het seksueel misbruiken van kinderen in kinderdagverblijven in de deelstaat Victoria. Ruim 2600 ouders, kinderen en verzorgers zijn uit voorzorg door de autoriteiten persoonlijk op de hoogte gebracht over de aanklachten.

Het gaat om de 26-jarige crèchemedewerker Joshua Dale Brown, die ervan wordt verdacht meer dan zeventig misdrijven te hebben gepleegd, waaronder verkrachting. Het gaat om zeker acht slachtoffers, maar de politie houdt er rekening mee dat hij meer kinderen heeft misbruikt.

De misdrijven zijn volgens de politie tussen april 2022 en januari 2023 gepleegd in een kinderdagverblijf in een buitenwijk van Melbourne.

Browns vermeende slachtoffers waren tussen de vijf maanden en twee jaar oud ten tijde van het misbruik. Hij is al op 12 mei gearresteerd, maar pas deze week werden zijn naam en de aanklachten tegen hem openbaar gemaakt.

Vandaag werd bekend dat de politie nog een man heeft aangeklaagd voor seksueel kindermisbruik, het bezit van beelden van kindermisbruik en bestialiteit. Michael Simon Wilson werkte, net als Brown, in een dagopvang voor kinderen. Volgens de politie kennen de twee verdachten elkaar.

In shock

Een moeder die anoniem wil blijven vertelde aan de publieke omroep ABC dat ze aankwam bij het kinderdagverblijf van haar kind toen de politie net het pand verliet. Ze trof een begeleider in tranen aan.

"Ze vertelde me dat iemand was aangeklaagd voor seksueel misbruik van kinderen, en dat die persoon ook in dit kinderdagverblijf had gewerkt. Ik was in shock. Meteen vroeg ik me af, is mijn kind ook slachtoffer? De gedachte maakt me misselijk."

De autoriteiten houden rekening met nog meer slachtoffers. Brown werkte tussen januari 2017 en mei dit jaar in twintig verschillende kinderdagverblijven. Er loopt al een onderzoek naar vermoedelijk misbruik van kinderen in een ander kinderdagverblijf, mogelijk volgen er meer. Uit voorzorg moeten ruim 1200 kinderen die naar de kinderdagverblijven gingen waar Brown werkte een soa-test laten afnemen, specifiek voor chlamydia en gonorroe.

'Beruchtste pedofiel van Australië'

In Australië is geschokt en woedend gereageerd op deze zaak. Het is namelijk niet voor het eerst dat er een grote zedenzaak speelt in een kinderdagverblijf. Eind vorig jaar werd de 46-jarige Ashley Paul Griffith veroordeeld tot levenslang voor het misbruiken van zeker zeventig jonge kinderen. De 'beruchtste pedofiel van Australië' kon bijna twintig jaar lang zijn gang gaan, zowel in Australië als in Italië.

De zaak, die in 2022 aan het licht kwam, heeft pijnlijk blootgelegd hoe het toezicht op de kinderopvang in Australië tekortschiet. De deelstaten zijn verantwoordelijk voor de naleving van de veiligheidsregels, maar onderling is er weinig communicatie.

Bovendien bleken opvangorganisaties die zich niet hielden aan de veiligheidsvoorschriften regelmatig met een waarschuwing weg te komen. Op veel plekken bleek dat er een gebrek is aan adequate training voor medewerkers, documentatie en toezicht.

Nieuwe regels

De verantwoordelijkheid voor het toezicht is verdeeld tussen de federale en de lokale overheden. De federale overheid geeft subsidies aan instellingen, die afhankelijk van de naleving van veiligheidsvoorschriften worden verstrekt. Maar tot nu toe kunnen organisaties die de regels niet goed hebben nageleefd toch aanspraak maken op subsidie. De regering wil versneld nieuwe regels invoeren om dat in de toekomst te voorkomen.

Sinds de zaak van Griffith aan het licht kwam zijn de regels rond de registratie en werving van medewerkers van crèches aangescherpt. Ook heeft de sector een nieuwe code opgesteld voor mensen die met kinderen werken.

Sinds een paar maanden geldt op de meeste kinderdagverblijven in Australië een telefoonverbod voor medewerkers, zodat ze geen foto's of video's kunnen maken van de kinderen voor wie ze zorgen. Maar niet overal is zo'n verbod ook wettelijk vastgelegd.

Videocamera's

Jacinta Allan, premier van de deelstaat Victoria, heeft beterschap beloofd. Ze heeft een onderzoek ingesteld naar de kinderdagverblijven waar Brown werkte. Ook zegt ze zo snel mogelijk een register op te stellen voor medewerkers van kinderdagverblijven, zodat er beter gecontroleerd kan worden op veiligheid.

Een telefoonverbod voor crèchemedewerkers moet er in september komen. Boetes voor overtreders kunnen oplopen tot 50.000 Australische dollar. De regering kijkt ook of het mogelijk is om verplicht videocamera's te plaatsen in de instellingen.

Maar dat is allemaal niet genoeg, stellen critici. Ouders en slachtoffers vragen al langer om een nationaal onderzoek naar kinderdagverblijven en naar de commissie die erop moet toezien dat de veiligheidsregels worden nageleefd. De twee verdachten zitten vast, ze moeten in september voor de rechter verschijnen.

Het was niet een 'tafel van plastic', maar vertegenwoordigers van de plasticbranche die meededen aan de politieke 'plastictafel'. Zij kregen van demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei (KGG) eind april de opdracht om in twee maanden met een plan te komen voor de plasticbranche.

Uit het advies van de plastictafel blijkt: de branche wil geen harde regels, veel blijft vrijblijvend en de politiek moet weer aan de bak. Een zogenoemde 'circulaire hefboom' in plaats van belasting moet leiden tot een fonds voor recyclingbedrijven - die hebben het zwaar.

Aan de plastictafel zaten de ministeries van Infrastructuur, Klimaat en Financiën, een reeks belangenorganisaties namens het bedrijfsleven en milieuorganisaties Natuur&Milieu, Urgenda en Plastics Europe.

Beslissingen naar Prinsjesdag

Onder druk van het bedrijfsleven besloot minister Hermans bij de Voorjaarsnota begin april om de 'plastictaks' - een extra belasting op plastic - te schrappen. Die zou voor de industrie tot oneerlijke concurrentie met het buitenland leiden, waar geen belasting wordt geheven. Maar het geld was al ingeboekt en dus ontstond een gat in de begroting van 576 miljoen euro.

Hermans riep de plastictafel in het leven met de opdracht: kom met een advies om dit gat te dichten. Anders- zo bevestigt het ministerie van Financiën aan de NOS - komt een deel van de kosten bij de burger terecht.

De plastictafel kaatst de bal nu terug: wij doen voorstellen, maar de politiek moet beslissingen nemen. Een woordvoerder van het ministerie van Klimaat laat weten dat het kabinet de plastictafel bedankt voor de voorstellen en dat de ideeën worden meegenomen richting Prinsjesdag.

Nieuw plastic

Virgin plastic, oftewel nieuw plastic gemaakt van aardolie, is nog steeds veel goedkoper dan gerecycled plastic. Het eerdere idee van de plastictaks was om een belasting te heffen op dat nieuwe plastic. Die zou doorberekend worden naar de kopers van dat plastic en alle verpakkingen en producten die ervan worden gemaakt.

Daarmee zouden de prijzen van gerecycled en nieuw plastic dichter bij elkaar komen te liggen, waardoor bijvoorbeeld verpakkingsbedrijven sneller voor gerecycled plastic zouden kiezen. Sinds vorig jaar zijn er door die prijsverschillen tien recyclebedrijven in Nederland failliet gegaan. Maar Hermans kreeg vanuit de branche te horen dat een belasting geen goed idee is, dus liet ze de branche zelf met voorstellen komen.

Wetgeving

Het belangrijkste punt uit dit advies is dat de belasting wordt vervangen door een 'circulaire hefboom'. Kort gezegd houdt dat in dat bedrijven die niet circulair produceren (denk aan producten met veel plastic of die moeilijk te repareren zijn) moeten betalen, en bedrijven die circulair produceren dat niet hoeven.

Dat geld komt in een fonds terecht, beheerd door de sector, waarmee innovatie kan worden betaald of leningen aan recyclebedrijven kunnen worden verstrekt. Maar daar is wel wetgeving voor nodig.

De tafel erkent de noodzaak recyclers te helpen, maar geld uit het Klimaatfonds toezeggen of recyclers vrijstellen van bepaalde belastingen kan ook alleen het kabinet en niet de bedrijven zelf. Ook levensmiddelenproducenten als Unilever, Nestlé en Coca-Cola hebben toegezegd meer gerecycled plastic te kopen.

Het doel is dit jaar minstens 115.000 ton, en dat moet jaarlijks oplopen. Hoeveel ze nu al inkopen is onduidelijk. Ook is het vrijwillig: er zijn geen manieren voorgesteld om producenten te dwingen gerecycled plastic te kopen.

Geen dwingende maatregelen

"Het is toch alsof je met de kalkoen over het recept voor het kerstdiner praat", zegt zelfs Steven van Eijck, de oud-LPF-staatssecretaris, die was aangesteld om de tafel te leiden. "Het is aan de politiek om een oplossing te vinden die de concurrentiepositie van bedrijven niet schaadt, bedrijven perspectief geeft en investeringen in innovatie aanjaagt." Toch kijkt hij positief terug op het proces, waar volgens hem goed is samengewerkt.

Maar niet iedereen denkt er zo over. Volgens sommige deelnemers was de rode draad in de gesprekken dat de industrie wel zegt te willen verduurzamen, maar zich verzet tegen dwingende maatregelen.

En nu ligt de bal dus weer bij Hermans en de nieuw aangetreden demissionair staatssecretaris Aartsen van Milieu, die dit in augustus oppakken. Dan wordt ook duidelijk of het gat van de niet ingevoerde plastictaks, wat de plastictafel niet heeft kunnen dichten, wordt verrekend in de afvalstoffenheffing en daarmee bij de burger terechtkomt.

De 30-jarige Oekraïner die eind maart vijf mensen neerstak bij de Dam in Amsterdam, had geen terroristisch motief. Dat heeft de advocaat van Roman D. op de eerste pro-formazitting gezegd. Het Openbaar Ministerie verdenkt Roman D. van vijf pogingen tot moord of doodslag met een terroristisch oogmerk. Bij de steekpartij raakten vijf mensen gewond.

D. was afwezig bij de zitting in de rechtbank van Amsterdam omdat hij herstelt van een beenbreuk die hij opliep toen een Britse toerist hem aanhield. Zijn motief voor de steekpartij is nog altijd onduidelijk. Hij heeft nog geen een verklaring afgelegd aan de politie.

'Heftig incident'

Het OM vermoedt dat de Oekraïner handelde met terroristisch oogmerk en voorbedachten rade. Dit blijkt volgens de officier van justitie uit de snelle, gerichte uitvoering van de daad en de notities en zoekacties op zijn telefoon die "doen denken aan een plan van aanpak".

De aanklager spreekt van "een heftig incident in hartje Amsterdam" dat veel angst heeft veroorzaakt onder de bevolking en een enorme impact heeft gehad op de slachtoffers.

Midden op de dag, op 27 maart, stak D. vijf voorbijgangers neer met een mes in de Sint Nicolaasstraat en de Gravenstraat, vlak bij de Dam. Een Britse toerist wist de man te overmeesteren. De slachtoffers waren toeristen uit Polen en België, een 19-jarige Amsterdammer, en een ouder echtpaar uit Amerika. Alle slachtoffers overleefden de aanval.

Gehoorschade

Volgens de advocaat van D. heeft hij niet uit ideologisch, religieus of politiek oogmerk gehandeld. Zij noemt de daad een "tragisch ontspoord individueel handelen" als gevolg van oorlogstrauma, mogelijk veroorzaakt door hersenschade en meerdere hersenschuddingen tijdens zijn dienst in het Oekraïense leger. Ze pleit daarom voor neurologisch onderzoek.

De rechtbank gaat daar niet in mee. De Oekraïner wordt wel onderzocht door een psycholoog en psychiater van het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP). "Zij kunnen dit voorleggen aan de neuropoli, we zien geen reden om dat op voorhand te doen", aldus de rechter.

Uit onderzoek van het OM, in samenwerking met Oekraïense autoriteiten, blijkt dat D. afkomstig is uit Marioepol, in de regio Donetsk in Oost-Oekraïne. Hij ging in 2015 bij het Oekrainese leger. Tijdens gevechten in 2023 liep hij gehoorschade op, wat leidde tot evenwichtsproblemen. Vervolgens verruilde hij het front voor administratief werk. Volgens zijn commandanten was hij een goede soldaat, gereserveerd van aard en vaak alleen.

Uit onderzoek van Nieuwsuur blijkt dat Roman D. een Oekraïense deserteur is:

Na de Russische invasie verbrak D. het contact met zijn moeder, die in Tsjechië woont. In gesprekken met Nederlandse autoriteiten zei de moeder dat de oorlog D. gek heeft gemaakt. De halfbroer van D., die eveneens in Tsjechië woont, zegt dat de verdachte uitgesproken anti-Russisch was.

Begin dit jaar kreeg D. verlof van de militaire autoriteiten om zijn moeder te bezoeken, maar dat deed hij niet. Op 4 maart vertrok hij vanuit het zuiden van Oekraïne via Lviv en Polen naar Duitsland en kwam op 6 maart aan bij een aanmeldcentrum voor asielzoekers in Berlijn. Tot 26 maart verbleef hij daar in een opvanglocatie voor Oekraïense vluchtelingen.

Messenwinkel

Diezelfde dag reisde hij met de trein naar Amsterdam. Met behulp van camerabeelden is de hele periode dat D. in Amsterdam was, in kaart gebracht. Na aankomst in een hotel aan het Damrak was hij in verschillende winkels en het Wertheimpark. Hij wilde een messenwinkel bezoeken, maar die bleek gesloten. De volgende ochtend kocht hij daar alsnog twee messen voor 167 euro.

Tijdens zijn bezoek aan de winkel voerde D. een zoekopdracht op zijn telefoon uit waarin hij vroeg hoeveel messen hij nodig had om longen door te steken en welk mes daarvoor geschikt was.

Naast deze zoekopdrachten werden ook notities gevonden over wat hij nodig had om de daad te verrichten, zoals een handtas en een rugzak. Hoewel dit plan van aanpak voor meerdere interpretaties vatbaar is, wijst het wel op een duidelijke mate van planning, aldus de officier van justitie.

Bijna overleden

Alle slachtoffers werden gestoken in het bovenlijf, ter hoogte van de longen. Bij twee vrouwen bleven de messen in het lichaam achter. "Allen mogen blij zijn dat zij het er levend vanaf hebben gebracht," zei de officier van justitie.

De vrouw van het Amerikaanse stel was bijna overleden; medisch ingrijpen heeft haar het leven gered. Het Belgische slachtoffer ligt nog altijd in een revalidatiecentrum. Zij heeft geen gevoel meer in haar benen, wat komt door een gedeeltelijke dwarslaesie.

Volgens de rechter zijn de beweegredenen voor de steekpartij nog onbekend. "Maar wij vinden dat het nog steeds de uiterlijke verschijningsvorm van een terreurdaad heeft, en dit soort daden leidt tot verontrusting en angst onder de bevolking. Of er daadwerkelijk sprake is van een terroristisch oogmerk, zal tijdens de inhoudelijke zitting worden vastgesteld. Het onderzoek is nog niet afgerond." De volgende pro-formazitting is op 26 augustus.