De aarde in de Sudanese stad Al-Fasher kleurde afgelopen weken rood van het bloed. Na de inname van de stad heeft de paramilitaire groep RSF tienduizenden Sudanese burgers vermoord.
De RSF was daartoe in staat dankzij internationale wapensteun, door landen met eigen geopolitieke belangen. En zolang de wapens binnenstromen, gaat de oorlog door. Wie steunt wie in de strijd in Sudan?
Eerst de situatie op de grond. De twee belangrijkste strijdende partijen in Sudan zijn de RSF, de Rapid Support Forces en de SAF, de Sudanese Armed Forces.
Hoewel de RSF en SAF elkaar nu bestrijden in een bloedige oorlog, trokken ze eerder juist gezamenlijk op. De generaals van die groepen organiseerden in 2021 een coup. Maar na onenigheid over de toekomst van Sudan, ontstonden gevechten tussen de RSF en SAF.
De massale moordpartijen en etnische zuivering in Al-Fasher zijn het werk van de Rapid Support Forces. De strijdgroep heeft z'n machtsbasis in het zuidwesten van Sudan, in de regio Darfur. Ze gebruiken snelle pickup-trucks met daarop zware machinegeweren om gebied in handen te krijgen.
Hun belangrijkste bondgenoot: de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Dat land heeft zowel geopolitieke als economische motieven in Sudan, vertelt hoogleraar conflictstudies Koen Vlassenroot van de Universiteit Gent.
"De economische banden tussen de RSF en de Emiraten gaan ver terug. Familieleden van hoge RSF-militairen hebben bedrijven in Dubai, vooral in de goudhandel." In Darfur, RSF-gebied, liggen veel goudmijnen waar de Emiraten controle over willen.
Hoe verliep de gewelddadige inname van Al-Fasher? Klik op de onderstaande special om te zien met welk geweld de bevolking te maken kreeg:
In ruil voor dat goud voorzien de Emiraten de RSF van wapens, vermoedelijk ook uit westerse landen. Zo werden er wapens van Britse, Franse, Bulgaarse en Canadese defensiebedrijven gevonden na gevechten in Sudan.
Voor het wapentransport gebruiken de Emiraten een uitgebreid smokkelnetwerk. Volgens onderzoeker Anette Hoffmann van Instituut Clingendael loopt dat via een basis in Puntland, Somalië. Vandaaruit vliegen transportvliegtuigen met wapens naar buurlanden van Sudan: Tsjaad en Libië.
"In buurland Tsjaad bouwden de Emiraten een noodhospitaal onder de vlag van hulporganisatie de Rode Halve Maan. Op het bijbehorende vliegveld kwamen niet alleen hulpgoederen aan, maar ook wapens", zegt Hoffmann.
Inmiddels loopt de wapensteun vooral via Libië, daar steunen de Emiraten generaal Khalifa Haftar, die grote delen van Libië in handen heeft. Zijn troepen vochten mee in Sudan, maar volgens Hoffmann spelen ook de vliegvelden in Libië een sleutelrol in de steun voor RSF: "Er landen veel vrachtvliegtuigen waarvan het vermoeden bestaat dat ze wapens voor de RSF vervoeren. In de maand oktober alleen al landden er 57 van zulke vliegtuigen."
Ook de Colombiaanse huurlingen, die opdoken aan de kant van de RSF, zouden Sudan via Libië zijn binnengekomen. Zij vechten vooral voor het geld. Colombia zelf mengt zich niet in de strijd, de president riep de huurlingen juist op onmiddellijk terug te keren.
Hoewel de SAF, de Sudanese Armed Forces, bekendstaat als het regeringsleger, is ook deze partij aan de macht gekomen door een coup. De SAF heeft zwaardere wapens dan de RSF zoals tanks, artillerie en straaljagers. Veel materiaal is verouderd, maar dankzij steun uit andere landen heeft de SAF alsnog toegang tot moderne wapens.
De belangrijkste bondgenoot van de SAF is Egypte. Dat land heeft een geografisch belang omdat de rivier de Nijl, de levensader van Egypte, door Sudan stroomt door gebied dat in handen is van de SAF. Egypte geeft daarom luchtsteun aan de SAF.
"Maar er zijn ook economische belangen", zegt Malik Adam Idris. Hij woonde in Sudan en werkte er voor verschillende internationale hulporganisaties. Volgens hem wil Egypte toegang tot de goudmijnen die in SAF-gebied liggen. Daarnaast speelt volgens Idris mee dat het leger in Egypte grote economische macht heeft. Daarom werken ze liever samen met het leger van een ander land, zoals de SAF, in plaats van met rebellen van de RSF. "Egypte heeft baat bij een militaire overheid in Sudan", aldus Idris.
Ook Turkije en Iran steunen de SAF, vooral met drones. Die moderne wapens speelden volgens Hoffmann zelfs een doorslaggevende rol in het platleggen van de aanvoerlijnen van de RSF en de strijd om Khartoem. Volgens de Amerikaanse krant Washington Post leverde Turkije voor 120 miljoen dollar aan militaire steun, waaronder de succesvolle Bayraktar-drones. Iets wat Turkije zelf overigens ontkent.
Tot slot toonde ook Eritrea zich als vriend van de SAF, in dat land liggen trainingskampen van de SAF.
Rusland
Terwijl veel landen duidelijk één kant kiezen, kiest Rusland er juist voor om beide partijen van wapens te voorzien. Russische huurlingen van Wagner steunden al snel de RSF, maar ook de SAF kreeg Russische wapensteun.
Volgens Hoffmann wedden de Russen zo op twee paarden. Via de uiteindelijke winnaar hoopt Rusland een eigen marinebasis in Sudan te krijgen. Volgens de drie experts spelen er dus tal van belangen op de achtergrond.
Hoffmann: "Voor Rusland is het een haven, voor de Emiraten zijn het zakendeals die leiden tot invloed, grondstoffen en landbouwgrond. Dat maakt wat we zien in Darfur het gevolg van iets veel groters."
