Officiële bevestiging is er nog niet, maar alles wijst erop dat Oekraïne van het Westen weer wat meer armslag krijgt om zich te weren tegen de Russische agressie. Kyiv mag door de VS geleverd langeafstandsraketten ook gaan gebruiken voor aanvallen in Rusland, zo berichtten Amerikaanse media dit weekend. Geen militaire gamechanger, maar het besluit kan Oekraïnes positie volgens experts wel versterken - ook als het uiteindelijk plaatsneemt aan de onderhandelingstafel.
Het gaat om ATACMS, ballistische raketten die doelen kunnen raken tot een afstand van 300 kilometer. Dat is verder dan de Britse Storm Shadow-raketten en de Franse Scalp, waarover Oekraïne ook al in beperkte mate beschikt. Die zijn voor zover bekend nog niet ingezet voor doelen in Rusland zelf.
Volgens Amerikaanse bronnen zou Washington aanvankelijk toestemming willen geven de langeafstandsraketten in te zetten in de regio-Koersk, die Oekraïne sinds een offensief in augustus nog altijd deels in handen heeft. President Biden zou overstag zijn gegaan nadat duidelijk was geworden dat er vermoedelijk 10.000 Noord-Koreaanse militairen meevechten met Rusland.
"Opslagplaatsen, verbindingsknooppunten, reserve-eenheden...", somt brigadegeneraal en hoogleraar aan de Nederlandse Defensie Academie Han Bouwmeester de doelen op die Oekraïne met de ATACMS kan treffen. "Daarmee voorkom je dat je tegenstander zijn troepen kan bevoorraden, leg je communicatie plat en schakel je reserve-eenheden uit. Als je oorlog voert moet je niet alleen naar het front kijken, maar de vijand ook dieper in het terrein pijn doen."
Bouwmeester verwacht dat de raketten Oekraïne vooral in staat stellen zijn verdediging beter te voeren. "Voor een tegenaanval heb je meer vermogen nodig."
Die mening deelt Peter Wijninga, defensiespecialist van de Haagse denktank HCSS. "Die ATACMS gaan geen strategisch verschil maken dat de oorlog gaat veranderen, maar ze kunnen wel helpen die troepenmacht van 50.000 in Koersk tegen te houden."
Als het Westen echt een verschil had willen maken, had het Kyiv meteen moeten toestaan de wapens in Rusland zelf te gebruiken, zegt Wijninga ."Daar had geen haan naar gekraaid. Met het bereik van die ATACMS, afgevuurd vanaf een Himars-systeem, heeft Oekraïne honderden Russische doelen binnen bereik. Zonder al die restricties was de oorlog heel anders verlopen." Ook The Institute for the Study of War, een Amerikaanse denktank, wees er gisteren op dat ATACMS in potentie veel meer schade kunnen veroorzaken dan alleen in Koersk.
Veel systemen en kalibers
Hoeveel langeafstandsraketten Oekraïne nog heeft en hoeveel er geleverd kunnen worden, is niet duidelijk. De Oekraïense president Zelensky rekent zich in elk geval niet rijk. "Vandaag heeft iedereen het erover dat we toestemming krijgen nodige acties te ondernemen. Maar klappen worden niet uitgedeeld door woorden. Zulke zaken worden niet aangekondigd. De raketten zullen voor zichzelf spreken."
Bouwmeester begrijpt zijn reactie. "Het Westen schenkt Oekraïne net genoeg wapens om zijn verdediging te voeren. Leveringen hadden een gamechanger kunnen zijn. Tanks, gevechtsvliegtuigen hadden dat verschil kunnen maken, maar dan moet je grotere aantallen leveren."
Ook de vele verschillende wapensystemen die Oekraïne ontvangt maken het er niet eenvoudiger op, zegt Bouwmeester. "Het gaat om wel 600 systemen, van een enkel pistool tot een F-16. Dat betekent dat je aparte logistieke stromen, reserveonderdelen moet hebben. Die grote diversiteit, ook met kalibers, roept de vraag op hoe effectief dat is."
Druk Trump om te onderhandelen
Zowel Bouwmeester als Wijninga verwacht dat er met het aantreden van president Trump beweging komt in het conflict. Trump heeft gezegd dat hij de oorlog snel wil beëindigen; wat hij voor ogen heeft is vooralsnog onduidelijk, maar de verwachting is dat hij de druk zal opvoeren om aan de onderhandelingstafel te gaan zitten.
Wijninga denkt dat president Poetin gaat inzien dat het in zijn belang is de oorlog volgend jaar te beëindigen. "De Russen verliezen veel materieel en kunnen dat niet meer aanvullen. Opslagplaatsen raken leeg."
Ook Oekraïne gaat ervan uit dat er volgend jaar onderhandeld zal worden, zegt hij. "Partijen hebben zich altijd in maximalistische termen geuit, maar ze weten dat ze een plan B moeten hebben. Dat je dat niet communiceert is logisch, want dan valt plan A meteen in duigen."
Bouwmeester ziet het ook snel tot gesprekken komen. Hij bespeurt dat de motivatie afneemt. "Oekraïense militairen met wie ik recent sprak gaven dat openlijk aan."
Ook Zelensky maakt volgens hem "de geesten rijp" voor toezeggingen. "Hij weet: van de VS hoeven we straks niet meer dezelfde steun te verwachten, laat ik daar maar voorzichtig uitlatingen over doen, dan is de schok straks niet zo groot."
De ATACMS kunnen volgens Bouwmeester voorkomen dat Oekraïne komende tijd meer terrein verliest. De hoogleraar verwacht weinig beweging aan het front, dat nog altijd dwars door het land loopt.
"Dat front kan op termijn weleens de demarcatielijn worden tussen het bezette deel van Oekraïne en een vrij deel, dat de belofte krijgt van westerse veiligheidsgaranties. De vorige NAVO-baas Stoltenberg liet bij zijn afscheid in september doorschemeren dat daar binnen het bondgenootschap al anderhalf jaar over wordt gesproken."
