NOS Nieuws - Algemeen

Het zal nog lang duren voordat de gevolgen van de aardbeving in Myanmar in volle omvang duidelijk worden, maar zeker is dat ze enorm zijn. Het dodental is inmiddels opgelopen tot meer dan duizend; verwacht wordt dat het nog verder stijgt.

De aardbeving zal de humanitaire situatie in het land dat al jaren in een diepe crisis verkeert waarschijnlijk nog verder verslechteren. Sinds het leger in 2021 de democratisch gekozen regeringsleider Aung San Suu Kyi aan de kant zette, woedt er een bloedige burgeroorlog tussen de militaire machthebbers en verschillende verzetsgroepen.

Met bruut geweld tegen de burgerbevolking houdt het regime stand, maar een coalitie van prodemocratische milities en gewapende etnische groepen, de People's Defence Force (PDF), boekt overwinning op overwinning. Volgens de BBC had de junta eind vorig jaar nog maar de volledige controle over 21 procent van het land, al heeft het de belangrijke grote steden, inclusief luchthavens en transportroutes, stevig in handen.

De schaarse informatie over de gevolgen van de beving komt vooralsnog vooral vanuit gebied waar de junta het voor het zeggen heeft, waaronder Mandalay en Naypyidaw. Hoe groot de schade elders is, valt moeilijk te zeggen.

Dit zijn beelden van de beving in Myanmar, de schade is enorm:

Volgens mensenrechtenorganisaties leven miljoenen als gevolg van de oorlog in voortdurende onzekerheid. Het Wereldvoedselprogramma van de VN schreef dit jaar dat de voedselonzekerheid in het land ongekende niveaus heeft bereikt. De organisatie sprak van "de ergste humanitaire crisis in de geschiedenis van het land".

De gezondheidszorg die nu zo hard nodig is, is door die oorlog grotendeels ingestort. In 2022 was 70 procent van de zorgmedewerkers het land ontvlucht, schatte de BBC In grote delen van het land heeft de bevolking geen toegang tot gezondheidszorg.

Dat komt niet in de laatste plaats door doelgerichte aanvallen op ziekenhuizen en artsen. Volgens Insecurity Insight, een organisatie die gegevens verzamelt over de gevolgen van conflicten wereldwijd, waren er in de drie jaar sinds de staatsgreep bijna 1200 aanvallen op gezondheidswerkers en gezondheidsinstellingen.

Artsen, hulpverleners en ander medisch personeel zijn gearresteerd omdat ze demonstranten behandelden of deelnamen aan protesten. Ook enkele etnische milities zouden zich schuldig hebben gemaakt aan aanvallen op ziekenhuizen.

USAID

Daar komt bij dat het stopzetten van USAID, het belangrijkste Amerikaanse agentschap voor buitenlandse hulp, al voor de beving voelbaar was in Myanmar. "Door het besluit zijn ziekenhuizen in vluchtelingenkampen abrupt gesloten", schreef Amnesty International vorige maand.

Kyi Minn, die de leiding heeft over hulporganisatie World Vision in Myanmar, verwacht dan ook dat zijn organisatie niet genoeg middelen heeft om alle getroffenen te helpen. "De watertanks in veel gebieden zijn kapot. Als er watertekorten ontstaan, zal dat het risico op ziektes verhogen. Los van de basisbehoeften hebben we bij lange na niet genoeg middelen om de infrastructuur te herstellen."

Hij noemt het daarom een goed teken dat het bewind heeft gezegd open te staan voor hulp van andere landen. Of die hulp alle hulpbehoevenden onder de junta zal bereiken, zal moeten blijken. De machthebbers hebben in het verleden meermaals hulpverlening voor gebieden die zij niet onder controle hebben geblokkeerd.

Zin Mar Aung, een leider van de People's Defence Force, heeft verzekerd dat iedereen die noodhulp wil bieden in het gebied welkom is. Toch zal veel hulpverlening alleen kunnen plaatsvinden met toestemming van de junta.

Nu de Amerikaanse president Trump een handelsoorlog heeft ontketend, waarschuwt China dat Azië zich economisch beter moet beschermen. Op de achtergrond bereidt China een monetaire tegenaanval voor, met de yuan als wapen. Een van de strategieën: meer samenwerking in Azië, meer handel in de yuan.

Deze week kwamen politieke leiders en zakenmensen uit tientallen landen samen op het Boao Forum in China om te spreken over de toekomst van Azië. "De wereld ondergaat diepgaande veranderingen met ontwikkelingen in unilateralisme, protectionisme en machtspolitiek", zei Chinees Zhang Jun bij de opening van het forum. Een duidelijke verwijzing naar de Verenigde Staten.

Vrees voor bewapening van de dollar

Dat de VS een krachtmiddel in handen heeft, daar is president Trump zich van bewust. Hij dreigde herhaaldelijk dat hij tarieven van 100 procent zou invoeren op goederen van landen als ze een poging zouden doen af te stappen van de dollar.

Ook zouden adviseurs van Trump bezig zijn met een valuta-akkoord waarbij hij de waarde van de dollar wil verlagen. Een hoge dollar is ongunstig voor de VS, want dat maakt Amerikaanse producten duur. De lage waarde van de yuan is hem dan ook een doorn in het oog, want dat maakt het voor Amerikanen nog aantrekkelijker om goedkope spullen uit China te importeren.

China, de grootste handelspartner van meer dan 150 landen en regio's, handelt steeds vaker met de eigen munt. Dat China actief beleid voert op het promoten van de Chinese yuan, ziet ook Amba Tadaa, onderzoeker bij Geopolicity. "Niet alleen binnen Chinese initiatieven als de Belt and Road Initiative worden afspraken gemaakt over het gebruik van de yuan. China gebruikt ook samenwerkingsverbanden als de BRICS en de Asian Infrastructure Investment Bank om yuan-leningen te verstrekken."

In 2023 deed China voor het eerst meer internationale transacties in eigen munt dan in de dollar. Vooral de handel met Rusland speelt daar een rol in. Sinds Rusland uitgesloten is van het internationale betalingssysteem Swift doet het land meer dan de helft van zijn internationale betalingen in de yuan.

Ook dit is een reden waarom Trump de oorlog in Oekraïne wilt beëindigen en de sancties tegen Rusland wil laten opheffen.

Volgens Tadaa is het belangrijkste langetermijnvoordeel voor China van toegenomen internationaal gebruik van de yuan toegang tot goedkopere leningen. "Toegang tot kapitaal wordt in de 21ste eeuw steeds belangrijker. Of het nu gaat om investeringen te doen in klimaatmaatregelen, technologie of het vergroten van militaire paraatheid."

Geen vervanging voor de dollar

Dat de Chinese yuan steeds populairder wordt, ziet ook professor Xu Dingbo, verbonden aan de China Europe International Business School. Volgens Xu gaat het China er niet om de dollar te vervangen, maar om een "eerlijkere internationale economische orde te creëren waar er betrouwbare alternatieven zijn voor de dollar".

Ook volgens Tadaa is het niet waarschijnlijk dat de dollar vervangen zal worden. Wel verwacht hij een meer gefragmenteerde wereldeconomie waarin verschillende machtspolen proberen om prioriteit te geven aan hun eigen monetaire autonomie.

Of China landen zover krijgt om vaker gebruik te maken van de yuan zal eraan liggen of China vertrouwen kan opbouwen in het buitenland, aldus Tadaa. Fora als het Boao zijn een perfecte gelegenheid zich als ideale partner te presenteren.

In de gevangenis in Vught, met daarin ook de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) voor zware delinquenten, is vandaag een rechtszaal geopend. Strafzaken kunnen hierdoor voortaan binnen de gevangenismuren plaatsvinden, waardoor gedetineerden uit de EBI het terrein minder vaak moeten verlaten.

Het transport van deze gedetineerden naar een rechtbank op een andere locatie levert veiligheidsrisico's op, zoals bijvoorbeeld gewelddadige uitbraakpogingen of pogingen tot liquidatie. Het heeft ook impact op de verkeersveiligheid in Vught: de zwaar beveiligde auto's rijden in colonnes met hoge snelheden.

Daarom is besloten op het terrein een eigen rechtszaal te bouwen. Als gedetineerden hun zaak binnen de penitentiaire inrichting kunnen bijwonen, scheelt dat een hoop capaciteit en kosten, is het idee.

'Dikke muren, heel veel staal en heel veel camera's'

Omroep Brabant mocht alvast binnenkijken in de speciale zittingzaal. Wat opvalt: de ruimte heeft alleen boven op het dak ramen, maar ook daardoor komt geen licht van buiten naar binnen. "Je kijkt naar een mooi gepantserd dak. Het is allemaal kunstlicht", zegt gevangenisdirecteur Cees Niessen. De lampen zijn bevestigd op een flinke laag beton met veel staal erin.

Bekijk hier hoe de rechtszaal er van binnen uitziet:

De rechtszaal is officieel 'grondgebied' van de rechtspraak, maar omdat hij zich bevindt op het terrein van de PI Vught, is de locatie voorzien van allerlei extra veiligheidsmaatregelen.

Er is veel geld besteed om het gebouw te laten voldoen aan het hoogste veiligheidsniveau, net als de EBI. "Dikke muren, heel veel staal en heel veel camera's. Zodat iedereen zich veilig kan voelen", zegt Erik Tuijp, programmamanager bij De Rechtspraak.

Volgens Tuijp worden er bij het transport van een EBI-gedetineerde als Ridouan Taghi zo'n 500 mensen worden ingezet. Dat kost tonnen. "Deze zittingszaal kostte 22 miljoen euro. Die investering verdien je echt terug."

Streng gecontroleerd

Bij binnenkomst wordt iedereen streng gecontroleerd. Iedereen moet langs een scanstraat. Er is er eentje voor journalisten en advocaten, en ook een voor rechters en officieren.

Het vervoer van een gedetineerde die hier berecht wordt, verloopt via een heel protocol. Iedere verdachte gaat in een beveiligde auto naar de zittingszaal, ook al is het maar een paar honderd meter rijden. Simpelweg het terrein over wandelen, is geen optie. "Er wordt met dit soort verdachten geen enkel risico genomen", benadrukt Tuijp.

Ruimte voor extra rechter

In de zaal is plek voor twee officieren van justitie, vier rechters en twee griffiers. In normale rechtszalen is er doorgaans plek voor drie rechters, maar omdat de zaken die hier behandeld worden lang kunnen duren, is er een extra.

"Die is er voor uitzonderlijke zittingen met lang tijdsverloop, zoals Marengo en Iris", legt Tuijp uit. "Als een rechter uitvalt, kan de vierde rechter die vervangen en kan de zaak doorgaan." In de zittingszaal is geen ruimte voor publiek. Daar is voor gekozen omdat de zittingszaal op gevangenisterrein staat, zegt hij.

Wanneer hier de eerste zitting plaatsvindt en in welke zaak, is nog niet bekend. Of er in de rechtszaal hele processen gevoerd gaan worden, is nog de vraag. De inschatting is dat het in ieder geval delen van rechtszaken zullen zijn, zo klinkt het. Naar verwachting gaat het om enkele tientallen zittingen per jaar.

Het kabinet voelt er weinig voor om de Nederlandse begrotingsregels te versoepelen om tegemoet te komen aan miljarden kostende wensen van de coalitiepartijen. Dit is de boodschap van premier Schoof aan het begin van aankomende de onderhandelingen over de voorjaarsnota.

"We gaan de lasten niet bij latere generaties neerleggen", aldus de premier op zijn wekelijkse persconferentie. "Het gaat niet om of we het durven, maar of we het afwijzen van de begrotingsregels verantwoord vinden."

Schoof reageerde op vragen op een voorstel van coalitiepartij BBB, die het een goed plan vindt om de staatsschuld te laten oplopen. BBB zegt al langer dat Nederland niet "kapot bezuinigd moet worden". Bij BNR Nieuwsradio zei Kamerlid Vermeer dat hij denkt aan een maximum van 50 procent van het bbp en dat zou betekenen dat bijna 70 miljard euro extra geleend zou worden. Afgelopen jaar kwam de staatsschuld uit op 43,3 procent van het bbp. "Daar is minister Heinen geen voorstander van", zei Schoof over de VVD-minister van Financiën die bekendstaat als "zuinige boekhouder".

Geen taboe

De afgelopen tijd wordt er steeds vaker gepleit voor het soepeler omgaan met de regels om rijksbegroting op orde te houden. Ook de Europese Commissie zegt dat dit mag, althans om het 800 miljard euro kostende project om Europa te 'herbewapenen' mee te bekostigen. Lenen is geen taboe meer, zo lijkt het.

Daar denkt het Nederlandse kabinet anders over. "Alles wat je doet, moet ook weer betaald worden. Je moet op lange termijn de consequenties zien", aldus Schoof.

Boodschappen

In de voorjaarsnota kunnen de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB de begroting van dit jaar aanpassen. De wensenlijsten van zowel deze vier partijen als individuele ministers is groot. Het gaat om minder dure boodschappen, het oplossen van het stikstofprobleem, lagere energiekosten, meer aansluitingen op het stroomnet en nog meer.

Kijk hieronder naar een overzicht:

Premier Schoof zegt begrip te hebben voor de druk die de partijen opvoeren om hun wensen te realiseren en spreekt over een "bijna natuurlijk politiek proces".

Maar het kabinet is zover nog niet. "Dat moment is bij ons nog niet aangebroken", aldus Schoof. Hij laat in het midden of er de komende tijd nog wel zo'n moment aanbreekt. Over twee weken moeten de voorjaarsnota-gesprekken rond zijn. Op vrijdag 11 april wordt duidelijk of en hoe het kabinet die wensen honoreert.

De Amerikaanse vicepresident JD Vance en zijn vrouw Usha Vance zijn na een kort bezoek aan Groenland weer naar de VS gevlogen. Ze kwamen vanmiddag aan op de Amerikaanse militaire basis in het noordwesten van Groenland en vertrokken enkele uren later weer. Het bezoek was omstreden en leidde bij veel Groenlanders en ook de Denen tot irritatie.

Usha Vance kondigde eerder aan dat ze naar Groenland zou afreizen samen met een van haar zoons. Het zou volgens de second lady gaan om een bezoek om "de Groenlandse cultuur en eenheid te vieren". Ze wilde een sledehondenrace bijwonen en het plaatselijke erfgoed bezoeken. Later maakte Vance bekend dat hij zich bij zijn vrouw zou voegen.

De reis kwam op een gevoelig moment: president Trump heeft meermalen gezegd dat hij het eiland wil inlijven vanwege de grondstoffen en de strategische ligging. Groenland hoort bij het Deense koninkrijk en heeft sinds 1979 enige autonomie.

Russische en Chinese schepen

Vance zei tegen de pers op Groenland dat de Denen niet genoeg hebben gedaan om Groenland veilig te houden tegen Rusland en China. Volgens hem zijn die beide landen ook geïnteresseerd in Groenland. Vance beweert dat Denemarken "te weinig heeft geïnvesteerd" in de veiligheid van Groenland.

Trump zei eerder vandaag in Washington tegen de pers dat de Verenigde Staten Groenland nodig hebben voor de internationale veiligheid. Volgens hem bevinden zich in het gebied Chinese en Russische schepen die niet aan Denemarken of een ander land kunnen worden overgelaten.

'Buitenlandse inmenging'

De Amerikaanse delegatie bezocht alleen de militaire basis in Pituffik. Ook was het bezoek, dat overigens niet werd overlegd met Groenland of Denemarken, ingekort van drie dagen naar één dag. De Amerikaanse veiligheidsadviseur Mike Waltz en energieminister Chris Wright waren ook aanwezig.

Premier Egede van Groenland had de komst van de Amerikaanse delegatie veroordeeld. Volgens hem is het bezoek een vorm van machtsvertoon en hij beschouwt het als "buitenlandse inmenging". Ook de Deense premier Frederiksen had kritiek en noemde de druk op Groenland die de VS verder opvoert "onaanvaardbaar".

Dadels en slingers in grote winkelketens, steun voor een om te ruilen vrije dag en een 'open houding' van niet-moslims. De aandacht voor en acceptatie van Eid al-Fitr (Suikerfeest) lijkt de afgelopen jaren toegenomen.

Dat zeggen respondenten in een kwalitatief onderzoek van onderzoeksbureau Ipsos I&O in opdracht van de NTR. Het onderzoeksbureau interviewde begin maart uitgebreid twintig moslims met verschillende achtergronden. Ook werd een representatieve peiling onder 1052 Nederlanders gehouden.

'Vrolijk winkelen'

Een van de meestgenoemde veranderingen, is de toegenomen aandacht voor het feest van grote winkelketens. Een trend die ook blijkt uit ander onderzoek, zoals de jaarlijkse suikerfeestmonitor van onderzoeksbureau Labyrinth.

Voor veel mensen is dit een belangrijke positieve verandering. Zo zegt een respondent: "Ik vind het fijn dat er meer in winkels ligt. Het is makkelijker om aan spullen te komen en je krijgt er ook meer zin in (in het feest)."

Iemand anders zegt: "Het is allemaal heel commercieel. Wel fijn dat ze het doen. Vijf jaar geleden was dat nog niet zo." Een derde zegt zelfs "vrolijker te winkelen" door de toegenomen aandacht.

Ook wordt veel genoemd dat werkgevers en scholen beter weten wat het feest inhoudt en daar rekening mee houden. Zo is een veelgehoord probleem dat het voor veel moslims pas kort van tevoren duidelijk is wanneer de feestdag valt. Hier wordt rekening mee gehouden.

Ook blijkt uit een peiling onder Nederlanders steun voor een vrije dag. 55 procent van de Nederlanders zegt in de vragenlijst dat het mogelijk moet zijn voor mensen om een vrije dag als kerst te ruilen voor Eid al-Fitr. 24 procent is hierop tegen.

De steun om er voor iedereen een vrije dag van te maken is wel een stuk geringer. Maar 20 procent vindt dit een goed idee.

De kennis over het feest is minder dan over het kerstfeest. Toch zegt 88 procent van alle Nederlanders Suikerfeest of Eid al-Fitr te kennen. De helft daarvan zegt ook te weten wat er gevierd wordt.

Dat Eid al-Fitr en de ramadan meer geaccepteerd worden, herkent ook Maurits Berger, hoogleraar Islam en het Westen aan de Universiteit Leiden. "Het is een ontwikkeling die geleidelijk is toegenomen."

Volgens Berger onderscheiden Nederlandse moslims zich daarbij van moslims in omliggende landen. "Ze organiseren hier bijvoorbeeld meer iftars op het werk. Dat doet het goed. Het heeft een uitstraling van gastvrijheid en gezelligheid."

Ook deze mensen ervaren dat er meer bekendheid en acceptatie is:

De toegenomen acceptatie is een positief signaal, vindt Berger. Maar hij wijst ook op recent onderzoek waarin wordt gesteld dat discriminatie van moslims steeds normaler is geworden in alle lagen van de samenleving. "Dat is ook de realiteit. Discriminatie is vaak anoniem en gebeurt op straat, op je werk of bij loketten. Het gaat om sollicitatiebrieven die worden geweigerd vanwege een naam, of banken die sneller een transactie tegenhouden", zegt Berger.

Ook religiewetenschapper Anne Dijk ziet dat Eid al-Fitr en de ramadan steeds normaler worden. "Dat je nu slingers bij de Action of Wibra kan krijgen, betekent dat iedereen het ziet. Dat wat zichtbaar is, normaliseert. Dat is positief." Ze vreest wel voor commercialisering van het feest en de ramadan. "Deze periode gaat over bezinning. Die kant dreigt zo minder aandacht te krijgen."

Overigens laten respondenten in het onderzoek van Ipsos I&O weten dat de spirituele kant voor hen ook heel belangrijk is. Bij de invulling van het feest ligt bij veel mensen de nadruk op samenzijn met anderen en het ochtendgebed.

Dijk ziet in de toegenomen aandacht voor de ramadan en Eid al-Fitr verder een tegenbeweging voor anti-islamsentimenten in de samenleving. "Je ziet dat organisaties die diversiteit erg belangrijk vinden, dat nu extra willen laten zien. Dat is tegelijkertijd ook weer brandstof voor mensen die anti-islam zijn. Het zijn wat dat betreft spannende tijden."

Premier Schoof heeft zijn ergernis uitgesproken over het lekken van een ruzie tussen twee ministers. Dit keer gaat het over een meningsverschil tussen PVV-minister Faber en minister Keijzer van BBB over de huisvesting van asielzoekers, dat vanochtend uitgebreid werd beschreven in de kranten De Telegraaf en het AD.

Schoof constateert dat er de afgelopen week informatie uit de ministerraad en een onderraad naar buiten kwam en dat is verboden. Lekken uit de ministerraad is zelfs een misdrijf . "Ik blijf me hier tegen verzetten", zei Schoof op zijn wekelijkse persconferentie. Het is "slecht" voor het beeld dat mensen hebben van dit kabinet en dat zit de premier dwars. "Ik baal er onwijs van."

Geheim

Het is niet de eerste keer dat de premier zijn verontwaardiging uitspreekt over het lekken van informatie door politici en hun entourage aan de media. Het gaat dan onder meer over onderlinge ruzies of meningsverschillen over omstreden plannen.

Het lekken gebeurt in het geheim en het is niet te achterhalen wie die "Haagse bronnen" in de kranten zijn. Het lekken gebeurt al jaren in de politiek, omdat het een manier is om besluitvorming te beïnvloeden en een tegenstander in een kwaad daglicht te plaatsen.

Wegsturen

Vorige maand zei Schoof het nog "vervelend" te vinden en "te balen" dat er allerlei krantenkoppen waren verschenen over onder meer een meningsverschil over de geitenhouderij en een ruzie tussen PVV-leider Wilders en zijn staatssecretaris Coenradie over het eerder wegsturen van gevangenen.

Toen heeft Schoof met zijn collega's in de ministerraad besproken dat het afgelopen moest zijn en ook vandaag heeft hij iedereen erop aangesproken. "Dat balen wordt door iedereen gedeeld", concludeert de premier.

Hij vindt dat lekken het werk van zijn kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB ondermijnt. Schoof zegt dat zijn bewindslieden "hard werken" aan belangrijke onderwerpen, zoals woningbouw, asiel, bestaanszekerheid, de voorjaarsnota en de veiligheid van Oekraïne.

Poppetjes

Hij ziet overigens geen reden tot ingrijpen, door bijvoorbeeld een lekkende minister de laan uit te sturen. "We gaan geen poppetjes wisselen, dat is niet aan de orde."

Vandaag stak minister Faber van Asiel en Migratie bij de inloop niet onder stoelen of banken dat ze geïrriteerd was dat Schoof haar plan voor de afschaffing van de Spreidingswet niet had geagendeerd . Het plan was nog niet klaar om in de ministerraad besproken te worden, was de boodschap van de premier. Hij denkt dat het plan snel in de ministerraad komt en hij begrijpt het ongeduld van Faber. "Ik heb het volste vertrouwen in haar."

Nog nooit lag er aan het einde van de winter zo weinig zee-ijs op de Noordpool als nu. Dat melden NASA en het Amerikaanse centrum voor sneeuw- en ijsdata NSIDC op grond van voorlopige cijfers. Het ijsoppervlak daalt gestaag sinds het begin van de metingen met satellieten eind jaren zeventig.

Ieder jaar in het midden van september is het zee-ijs op zijn dieptepunt. Naarmate het kouder wordt, begint het ijs weer aan te groeien. Om dan rond maart zijn maximale omvang te bereiken. Daarna begint de smelt weer.

Noordpoolgebied warmt op

Op 22 maart bereikte het noordpoolijs voor dit jaar zijn maximale omvang van 14,33 miljoen vierkante kilometer. Dat is minder dan het vorige dieptepunt in 2017. Over de periode van 1981 tot 2010 was de gemiddelde omvang van het noordpoolijs nog 15,64 miljoen vierkante kilometer.

Het laagterecord volgt op twee uitzonderlijk warme jaren. In 2024 was de planeet zelfs voor het eerst 1,5 graden Celsius warmer dan voor het begin van de industriële revolutie. De afgelopen tien jaar waren de tien warmste jaren sinds het begin van de metingen.

Het Noordpoolgebied warmt sneller op dan de rest van de wereld. Het verdwijnen van het ijs jaagt die opwarming aan. Donkere wateroppervlakken nemen meer energie op uit zonnestraling dan licht ijs. Het smelten van zee-ijs leidt niet tot zeespiegelstijging, in tegenstelling tot het smelten van ijskappen op land.

Minder en dunner ijs

Behalve de omvang zijn er meer veranderingen in het noordpoolijs. Zo is er steeds minder oud en dik ijs. Veruit het grootste deel van het ijs is dunner en maar één of twee jaar oud.

Het afnemen en dunner worden van het zee-ijs leidt ertoe dat het Noordpoolgebied steeds makkelijker toegankelijk wordt voor de scheepvaart. Geopolitiek is het gebied daardoor steeds interessanter. Recentelijk zei de Amerikaanse president Trump nog dat zijn land tientallen ijsbrekers wil kopen.

Begin februari constateerde de Europese klimaatdienst Copernicus al dat er mondiaal historisch weinig zee-ijs ligt. Copernicus keek zowel naar de Noordpool als de Zuidpool.

Bij een schietpartij in Oosterhout bij Breda zijn twee personen om het leven gekomen. De schietpartij was midden op straat. Een derde persoon is zwaargewond naar het ziekenhuis afgevoerd.

De politie kwam af op een melding van een schietpartij in de Loevensteinlaan. Agenten troffen in een auto twee zwaargewonde mannen aan. Een van hen overleed ter plaatse, de ander is zwaargewond naar het ziekenhuis gebracht.

Verderop in de straat vond een aanrijding tussen twee andere auto's plaats die met de neuzen tegen elkaar zijn gebotst. In een van de auto's zat een zwaargewonde man die aan zijn verwondingen is overleden.

De politie onderzoekt of er verdachten voortvluchtig zijn. In Teteringen is vanavond een auto gevonden die mogelijk betrokken was bij de schietpartij, meldt de politie. De achterruit van de auto is gesneuveld.

Een buurtbewoner zegt dat ze schoten hoorde, toen ze haar auto geparkeerd had:

Het motief van de schietpartij is niet duidelijk. De politie houdt onder meer rekening met het scenario dat de twee dodelijke slachtoffers op elkaar hebben geschoten.

De Loevensteinlaan is al uren door hulpdiensten afgezet. Boven de wijk cirkelde lang een politiehelikopter. Ook zijn een traumahelikopter en arrestatieteam opgeroepen.

De politie roept burgers via X op om informatie over de schietpartij te delen. Op foto's is te zien dat een auto is beschoten. Onder een wit laken ligt een stoffelijk overschot.

De sfeer in de wijk was na de schietpartij een tijdje onrustig en emotioneel. Volgens ooggetuigen zijn er politiehonden ingezet om mensen uit elkaar te drijven. Agenten met kogelwerende vesten zijn in groten getale aanwezig.

Yousef Elhadjoui, secretaris van het bestuur van de moskee in Oosterhout, noemt de gebeurtenissen "ontzettend tragisch." Volgens Elhadjoui komt een van de slachtoffers uit de gemeenschap. "De moskee opent vanavond de deuren zodat mensen elkaar kunnen steunen."

Een omstander hoorde de schoten van dichtbij. "Ik ben buiten gaan kijken en zag dat een forse jongen met een bivakmuts in een auto stapte."

Na de arrestatie van de Turkse politicus Ekrem Imamoglu is nu ook zijn advocaat aangehouden. "Alsof de coup tegen de democratie niet genoeg was, staan ze de slachtoffers ook niet toe om zichzelf te verdedigen", zegt Imamoglu vanuit de gevangenis.

De populaire politicus werd vorig weekend aangehouden en is geschorst als burgemeester van Istanbul. Imamoglu roept de Turkse autoriteiten op Mehmet Pehlivan onmiddellijk vrij te laten. Het is onduidelijk waarom de advocaat is aangehouden. De oppositie spreekt over "verzonnen redenen".

Imamoglu werd gearresteerd op verdenking van omkoping, fraude en leidinggeven aan een criminele organisatie. Hij wordt gezien als een belangrijke politieke rivaal van president Erdogan, die al ruim twintig jaar aan de macht is.

De aanhouding van Imamoglu leidt in Turkije tot grote protesten. Bij demonstraties tegen zijn aanhouding zijn meer dan 1400 mensen opgepakt.

Journalisten aangehouden en uitgezet

Voor journalisten is verslag doen van die grootschalige demonstraties riskant. Zo werd gisteren een BBC-journalist Turkije uit gezet.

De BBC meldt dat Mark Lowen woensdag werd meegenomen uit zijn hotelkamer en 17 uur werd vastgehouden. Daarna werd de journalist schriftelijk meegedeeld dat hij een "bedreiging vormde voor de openbare orde" en werd uitgezet.

De Turkse autoriteiten melden daarentegen dat Lowen geen persvisum had terwijl dat wel verplicht is en dat hij daarom het land is uit gezet.

Ook een Zweedse journalist is aangehouden. Joakim Medin kwam gisteren aan in Turkije en liet zijn werkgever, de Zweedse krant Dagens ETC, weten dat hij is meegenomen voor verhoor.

Sindsdien heeft de krant niets meer van Medin vernomen. "Ik weet niet waar hij is. Ik weet niet hoe het met hem gaat", schrijft hoofdredacteur Andreas Gustavsson, die de Zweedse regering oproept "direct en scherp" op te treden.

Het militaire bewind van Myanmar zegt op de staatstelevisie dat bij de aardbeving van vandaag zeker 144 mensen zijn omgekomen en 732 gewonden zijn gevallen. De melding volgt bijna een halve dag nadat de beving zich voordeed. Hij had een kracht van 7,7 en werd gevolgd door een naschok met een kracht van 6,4.

De eerste beving was om 12.50 uur lokale tijd in het centrale deel van Myanmar. Op dat moment deden veel bewoners mee aan het vrijdaggebed in moskeeën. In meerdere berichten uit het gebied wordt melding gemaakt van ingestorte moskeeën.

De juntaleider verwacht dat het dodental en het aantal gewonden zal oplopen. Het Amerikaanse geologische instituut USGS zei eerder rekening te zullen houden met duizenden doden in Myanmar.

Het geïsoleerde militaire regime roept de internationale gemeenschap op het land te hulp te komen. Dat het regime dit doet, geeft aan dat de impact groot is.

Myanmar wordt sinds een staatsgreep in 2021 geleid door een militair bewind. Dat is al jaren in oorlog met opstandelingen en onafhankelijkheidsbewegingen. De staat controleert bijna alle media. Hierdoor is het moeilijk om toegang te krijgen tot informatie over wat er in het land gebeurt.

Schade

In de stad Mandalay zijn veel gebouwen ingestort, meldden bronnen aan de NOS. Universiteitsgebouwen zijn uitgebrand, de luchthaven heeft grote schade opgelopen en het voormalige koninklijke paleis is deels ingestort. De negentig jaar oude Ava Bridge ligt in het water.

Vanuit de hoofdstad Naypyidaw, zo'n 250 kilometer zuidelijker, worden ten minste twintig doden gemeld. Het is niet zeker of de mensen in de ingestorte verkeerstoren van het internationale vliegveld zijn meegeteld. Iedereen die binnen was, kwam om. Ook het hoofdkwartier van het leger en gebouwen rond het parlement zijn door de beving verwoest.

Ook vanuit andere plaatsen zijn doden gemeld. Lokale media spreken van vijf doden in een ingestort klooster in Taungoo. Ooggetuigen zeiden tegen persbureau Reuters dat er drie doden vielen toen een moskee instortte. "We waren aan het bidden toen het schudden begon."

Hotel ingestort

Ook is te zien dat een hotel in de plaats Aungban is ingestort, ongeveer 150 kilometer ten zuiden van Mandalay. Hulpdiensten melden aan lokale media dat er een reddingsoperatie bezig is voor de mensen die vastzitten onder het puin. Volgens de eerste berichten zijn er slachtoffers gevallen, maar verdere details ontbreken.

Dit zijn door de NOS geverifieerde beelden uit diverse plaatsen in Myanmar en Bangkok:

In de Thaise hoofdstad Bangkok, 1000 kilometer verderop, zijn de gevolgen ook groot. Een appartementencomplex in aanbouw is ingestort. Van drie bouwvakkers die aan het werk waren in het gebouw is bekendgemaakt dat ze zijn overleden.

Nog eens 68 anderen zijn met verwondingen naar het ziekenhuis gebracht. Lokale hulpdiensten melden dat vijf van hen in kritieke toestand verkeren. Eerder maakte de Thaise minister van Volksgezondheid bekend dat er 409 mensen aan het werk waren op de locatie. Ongeveer 90 bouwvakkers zijn als vermist opgegeven.

Beelden van het instorten van het gebouw in aanbouw en de reddingsoperatie:

In Thailand zijn waarschijnlijk een paar duizend Nederlanders die een reis hadden geboekt via een reisorganisatie aangesloten bij branchevereniging ANVR. De meeste reacties komen uit Bangkok.

"Mijn vriendin zei dat ze duizelig werd", zegt de Nederlander Mike Versteegh. "Ik besefte: dit is een heel heftige aardbeving. Alles ging op en neer. Dus schoenen aan en ineens stonden we met het hele hotel op straat."

Volgens Versteegh zeggen inwoners van Bangkok dat ze nog niet eerder zo'n heftige aardbeving hebben meegemaakt. "De mensen maken zich zorgen omdat er grote risico's zijn vanwege de oude gebouwen in de stad. We mogen het hotel ook nog niet in vanwege de angst voor naschokken." In de omgeving valt de schade voor zover Versteegh kan zien nog mee.

Gironummer voor slachtoffers

Het Rode Kruis heeft een gironummer geopend voor de slachtoffers van de aardbeving in Myanmar en Thailand.

Hulpverleners van het Rode Kruis zoeken naar mensen die nog onder het puin liggen. De hulporganisatie treft ook voorbereidingen voor het uitdelen van onder meer voedsel en tenten.

China

De aardbeving heeft ook delen van China getroffen. De Chinese staatstelevisie meldt dat de beving duidelijk voelbaar was in de provincie Yunnan in het zuidwesten. Ook waren er trillingen voelbaar in de Chinese regio's Guizhou en Guangxi.

Daarnaast zijn er trillingen in Cambodja, Bangladesh en India gemeld. In die landen lijkt de schade mee te vallen. De Indiase premier Modi heeft op X gezegd dat zijn land klaarstaat om Myanmar en Thailand hulp te bieden.

De Deense speelgoedmaker Lego spant een kort geding aan tegen een fabrikant van betonmallen uit Heerhugowaard. Lego eist dat het bedrijf niet langer de merknaam Lego gebruikt.

Het bedrijf in Heerhugowaard maakt stalen mallen voor betonblokken, die onder meer worden gebruikt voor wegafzettingen en de beveiliging van straten en evenementen. Op zijn website spreekt het bedrijf over "veelzijdige mallen voor betonnen legoblokken" en een "noppensysteem vergelijkbaar met legostenen". En dat is tegen het zere been van de speelgoedmaker.

Lego stelt dat inbreuk wordt gemaakt op hun woordmerk, aldus Jeroen Boelens, advocaat van het Deense bedrijf. Een woordmerk biedt volgens hem juridische bescherming zodat anderen de naam niet zomaar commercieel kunnen gebruiken.

"Er wordt gebruikgemaakt van het merk Lego op een manier die leidt tot schade", verklaart Boelens bij NH. Met het kort geding dat vanmiddag dient, wil de speelgoedfabrikant onder meer voorkomen dat het merk Lego als algemene term gebruikt gaat worden. Boelens: "Het is niet verboden om een beschrijving van het merk Lego te gebruiken, maar bij deze website is het niet beschrijvend."

Betonblok van 2500 kilo

De betonmallenfabrikant noemt het kort geding "ondernemertje pesten". Marketingdirecteur Sander Tacx: "We hebben niet het gevoel dat Lego nu schade ondervindt. Er is nog nooit een achtjarig kind door zijn ouders verwend met een betonblok van 2500 kilo, omdat hij om legoblokken had gevraagd. Het raakt elkaar niet."

Jesse Hofhuis, raadsman van het bedrijf in Heerhugowaard, stelt dat het begrip legostenen al jaren "een gangbare term is in de betonmarkt".

Treinen

Het is niet de eerste keer dat Lego rechtszaken voert op basis van merkrechten. April vorig jaar wonnen de Denen een zaak tegen een Groningse ondernemer die eigen Lego-bouwsets van treinen op de markt bracht.

In november 2024 spande de speelgoedmaker met succes een kort geding aan tegen huishoudketen Wibra. De winkel moest stoppen met de verkoop van bouwpakketten van plastic steentjes voor bloemmodellen en dierenfiguren.

Het is nog onbekend wanneer de rechter uitspraak doet in de zaak tegen de fabrikant van betonmallen.

Het Openbaar Ministerie heeft 16 jaar cel geëist tegen de 21-jarige man die wordt verdacht van het doodschieten van rapper Danzel Silos, beter bekend als Bigidagoe. De 26-jarige rapper werd februari vorig jaar neergeschoten op een bedrijventerrein in Amsterdam Sloterdijk na een feest in een partycentrum. Hij werd zwaargewond overgebracht naar het ziekenhuis, waar hij overleed.

Drie dagen na de schietpartij werd op het vliegveld in Parijs een verdachte aangehouden. Shairone S. stond op het punt om naar Frans-Guyana te vliegen.

Het OM noemt de dood van de rapper "tragisch" en het verdriet en gemis voor de nabestaanden "intens groot". De officier van justitie zegt dat doodslag bewezen is, maar vindt dat S. moet worden vrijgesproken van moord. S. bekende eerder dat hij met een vuurwapen had geschoten, maar zei toen dat het niet zijn bedoeling was om Bigidagoe te doden.

Vuurwapen

Op beelden die in de rechtbank werden vertoond is te zien dat S. ruzie had met een groep mannen. Daarna krijgt S. een vuurwapen van iemand. Hij loopt vervolgens uit beeld, waarop er schoten te horen zijn.

De moeder van Bigidagoe, die ook in de rechtbank aanwezig was, reageerde emotioneel op deze beelden. Ze riep naar de verdachte: "Ik haat je echt, fucking idioot."

Later richtte ze zich nogmaals tot de verdachte en vertelde ze over het verdriet dat de dood van haar zoon heeft aangericht. "Hij is dood, mijn lieverd, mijn baby, mijn alles is er niet meer. Mijn hart is in miljoenen stukken gebroken." Ze voegde daaraan toe: "Ik ben blij dat je bent opgepakt. Je hebt je leven vergooid. Het enige wat ik wil is gerechtigheid voor Danzel."

Eerder neergeschoten

In 2020 was de rapper al eens neergeschoten en kort daarna werd het huis van zijn moeder onder vuur genomen. Daarbij raakte niemand gewond. Wel werd de woning op last van de burgemeester gesloten en werd de moeder op een schuilplek ondergebracht. Het jaar daarop werd Bigidagoe in Amsterdam-Zuidoost aangehouden vanwege wapenbezit.

Bigidagoe was een gangsterrapper. Zijn teksten gingen vaak over het gebruik van geweld. Hij hoorde samen met onder meer rapper JoeyAK bij de criminele rapformatie Zone6 uit Holendrecht in Zuidoost.

Beide rappers werden verdacht van betrokkenheid bij een ontvoering van de rivaliserende rapper Kobus L. Tegen Bigidagoe eiste het OM eind 2023 vier jaar cel vanwege betrokkenheid bij het ontvoeren, bedreigen en mishandelen van L.

Na het overlijden van Bigidagoe vonden op meerdere locaties in Amsterdam explosies plaats die volgens de politie vermoedelijk te maken hadden met zijn dood. Uit voorzorg werd daarom bij zijn uitvaart extra politie ingezet.

Voor het eerst sinds het begin van de wapenstilstand in Libanon heeft het Israëlische leger een luchtaanval uitgevoerd op Beiroet. Het gaat om een aanval in een zuidelijke buitenwijk van de hoofdstad. Het is nog niet duidelijk of er slachtoffers zijn gevallen.

Het Israëlische leger had kort voor de aanval een evacuatiebevel uitgevaardigd voor een appartementencomplex. Het leger zegt dat er in het gebouw een opslagplaats voor drones van Hezbollah was. Inwoners van de wijk zijn in paniek weggevlucht.

De Israëlische defensieminister Katz zei dat er vannacht vanuit Libanon twee projectielen op Israël zijn afgevuurd. Katz zei dat Israël "krachtig zal optreden tegen bedreigingen" om de veiligheid van de inwoners uit het noorden van Israël te verzekeren. Hezbollah ontkent dat het projectielen heeft afgevuurd.

De Libanese president Aoun noemt de aanvallen een "voortzetting van de Israëlische schendingen van de wapenstilstand". Hij is op bezoek bij de Franse president Macron, die de luchtaanvallen "onacceptabel" noemt. Sinds het staakt-het-vuren inging in november heeft Israël geregeld aanvallen uitgevoerd op het zuiden van Libanon.

Na maanden van grondgevechten en zware bombardementen sloten Israël en Libanon een wapenstilstand, waar ook Hezbollah mee akkoord ging. De afspraak was dat het Israëlische leger zijn grondtroepen zou weghalen uit het zuiden van Libanon, maar het leger is er nog op enkele plekken aanwezig. Hezbollah zou zich terugtrekken tot boven de Litani-rivier. Israël zegt dat de militanten van Hezbollah nog steeds in het zuiden opereren.

De speciale VN-coördinator in Libanon, Jeanine Hennis-Plasschaert, zegt dat een hervatting van de oorlog "koste wat kost vermeden moet worden". Ze zegt dat Israël en Libanon zich geen "nieuwe ronde van gewelddadig conflict kunnen veroorloven" en dat het "verwoestend" zou zijn voor burgers aan beide kanten van de grens.

Een borrel bij de bingo moet weer kunnen, vindt het kabinet. Dat heeft ingestemd met een voorstel van staatssecretaris Karremans voor een wetswijziging, waardoor dit soort 'kleine kansspelen' straks toch kunnen worden georganiseerd in horecagelegenheden.

Sinds een paar jaar staat in de Alcoholwet dat alle kansspelen, waaronder dus ook bingo, niet georganiseerd mogen worden in openbare gelegenheden waar alcohol wordt geschonken. Het idee daarachter is dat gokverslaving onder invloed van drank kan worden aangewakkerd.

De VVD-staatssecretaris gaat nu een uitzondering maken voor kleine kansspelen. Voorwaarde is dat die door verenigingen worden georganiseerd en dat er geen "persoonlijk gewin" aan te pas komt. Ook geldt er een maximum van 400 euro aan het bedrag aan geld of spullen die deelnemers kunnen winnen.

'Nooit de bedoeling geweest'

Karremans zei na afloop van de ministerraad dat het nooit de bedoeling is geweest om ouderen hun advocaatje bij de bingo te ontnemen en dat hij dit nu gaat terugdraaien. Hij roept lokale bestuurders op om het verbod niet te handhaven tot de wetswijziging is ingegaan.

Die gaat nu eerst naar de Raad van State voor advies en moet daarna nog worden aangenomen door de Tweede en Eerste Kamer.

Het personeel van openbare apotheken krijgt er tussen nu en eind 2026 20 procent loon bij. Dat is de uitkomst van een akkoord tussen werkgevers en werknemers. De loonstijging is ook bedoeld om achterstallige loonstijging van afgelopen jaar te compenseren, maar komt wel boven op de 2,5 procent die er begin 2024 werd gegeven.

Het gaat om een voorlopig akkoord tussen de vakbonden en werkgevers, waarmee de vakbondsleden nog moeten instemmen. Oud-politicus Martin van Rijn moest de vastgelopen onderhandeling vlottrekken, met dit akkoord als resultaat.

Staking

De assistenten staakten afgelopen jaar meerdere keren voor een beter salaris. In november 2024 legden voor het eerst in de geschiedenis duizenden apotheekmedewerkers in het hele land het werk neer. De apotheken bleven gesloten voor patiënten.

Het personeel eiste niet alleen een hoger loon, maar ook betere werkomstandigheden, wijzend op de hoge werkdruk en agressie waarmee medewerkers te maken krijgen.

Vakbond FNV spreekt over een "geweldige overwinning". Ralph Smeets van FNV-farmacie: "Voor het eerst in de geschiedenis van de Nederlandse apotheekbranche stonden de apotheekassistenten voor zichzelf op. Dit bewijst opnieuw dat het loont om actie te voeren."

Verschil tussen personeel in ziekenhuis en openbare apotheek

Over een loonstijging in 2027 wordt nog gesproken, maar afgesproken is dat deze meegroeit met de zogeheten OVA-gelden. Dat is de overheidsbijdrage die beschikbaar is om marktconforme lonen in de zorgsector mogelijk te maken.

De bedoeling is dat deze OVA-gelden direct landen bij zorgpersoneel, maar dat gebeurde de afgelopen jaren bij medewerkers van openbare apothekers niet volledig. Zo is de situatie ontstaan dat apothekerspersoneel in ziekenhuizen, die onder een andere cao vallen, meer zijn gaan verdienen dan personeel in apothekerswinkels, de openbare apotheken.

Op de vraag waar dat overheidsgeld voor beter lonen was gebleven, wezen zorgverzekeraars en werkgevers naar elkaar.

De politie heeft deze week vijf jongens in de leeftijd van 13 tot 18 jaar opgepakt. Zij worden ervan verdacht dat ze in de binnenstad van Venlo een 16-jarige jongen hebben mishandeld vanwege zijn seksuele geaardheid.

Het incident vond maandagmiddag 24 februari plaats aan de Werf bij de Maas. Aanleiding was een gerucht dat over het slachtoffer werd verspreid, zegt een politiewoordvoerder bij L1 Nieuws. De jongen werd geslagen en geschopt. Hij raakte gewond, maar het is onbekend hoe ernstig. Ook kan de politie niet zeggen hoe het nu met hem gaat.

Een van de verdachten bleek een enkelband te dragen. "De verdachten zijn aangehouden en zullen zich op een later moment moeten verantwoorden bij de rechter", aldus de woordvoerder. "Alle verdachten zijn inmiddels in vrijheid gesteld. Alleen de verdachte met de enkelband zal voorgeleid worden voor de rechter-commissaris."

De politie heeft niet gezegd waarom de jongen een enkelband droeg. Ook verder wil de politie geen toelichting geven: "Omdat het slachtoffer en de verdachten allemaal minderjarig zijn, kunnen er geen verdere details worden verstrekt."

Huur- en koopwoningen krijgen regelmatig met hakken over de sloot een gunstiger energielabel. Dat blijkt uit onderzoek van het Financieele Dagblad, waarbij naar 1,8 miljoen energielabels is gekeken. In veel gevallen krijgen huizen nét aan energielabel A of B, laat het onderzoek zien.

De labels lopen van A tot en met G, waarbij woningen met een A-label het energiezuinigst zijn en die met een G-label het minst zuinig. Het lijkt simpel, maar het systeem blijkt toch iets complexer, legt hoogleraar huisvesting en huishoudfinanciën Dirk Brounen uit: "Achter die letters zitten eigenlijk scores, die lopen als een getal door. En bij bepaalde scores kun je van B naar A gaan."

Huurverhoging

Het hoger waarderen van het energielabel is niet zonder gevolgen. Het kan betekenen dat een koophuis meer waard wordt, maar het treft vooral mensen die een woning huren. Het telt namelijk mee in de huurpunten van je woning. Zo kan de huur met een paar tientjes omhoog gaan, maar het kan ook zijn dat iemand van een middenhuur ineens terechtkomt in de vrije sector en dan gaat het om honderden euro's meer per maand.

"Het is heel kwalijk dat er zo wordt omgegaan met die labels", zegt Mathijs ten Broeke van de Woonbond. De organisatie die opkomt voor de belangen van huurders en woningzoekenden vindt het systeem complex.

Trucjes

Bij het bepalen van het energielabel wordt namelijk niet alleen gekeken of een woning zonnepalen of dubbelglas heeft. Ook de oppervlakte of bijvoorbeeld de hoogte van het plafond speelt een rol. "Gek genoeg is daar nog wat ruimte om af te ronden", zegt Brounen. Dat houdt in dat als een huis zich net op de grens van energielabel B bevindt, het vaak toch in A wordt geschaald.

De Woonbond vindt het schandalig. "De foutmarge die in de huidige systematiek ingebouwd zit, is niet bedoeld om het energielabel te manipuleren naar een gewenste uitkomst voor de verhuurder of woningeigenaar. Wie deze foutmarge hiervoor misbruikt, pleegt fraude. Niet meer en niet minder."

Maar energie-expert Frank Daniëls geeft aan dat je niet zomaar tot een hoger energielabel komt. "Soms is het inderdaad met hakken over de sloot, maar dat is vaak wel op basis van ons advies." Zo zeggen ze tegen verhuurders dat er nog een aantal stappen gezet moeten worden om tot een bepaald label te komen. "En dat advies wordt vaak een-op-een opgevolgd."

Nog meer stappen

Volgens de beroepsvereniging voor energiedeskundigen zijn er de afgelopen jaren al veel stappen gezet, maar ze erkennen dat het onderzoek laat zien dat er nog meer stappen nodig zijn. Ook betreuren ze het dat enkele partijen misbruik maken van de marges, die juist bedoeld zijn om het werk betaalbaar en praktisch te houden.

Ook het ministerie van Volkshuisvesting is bezig met vervolgstappen. Het ministerie vindt het belangrijk dat eigenaren en huurders op het energielabel kunnen vertrouwen. Er wordt gewerkt aan een wetsvoorstel waarmee het stelsel onder publiek toezicht komt en er worden eisen aan de onafhankelijkheid van onder anderen energieadviseurs toegevoegd.

Morgen schuift de maan tussen 11.17 en 13.04 uur tussen de aarde en de zon. Voor Nederland betekent dit dat de zon om 12.10 uur voor een kwart bedekt zal zijn. Daar merk je niets van als je het niet weet, maar als je met een speciaal eclipsbrilletje naar de zon kijkt, zie je dat de maan een flinke hap uit de zon heeft genomen.

Er zijn ook andere methoden om de verduistering te zien, zonder dat je ogen beschadigd raken. Een veilige manier is naar een sterrenwacht gaan. Een aantal daarvan is speciaal voor de zonsverduistering even open.

De weersverwachting voor morgen is gunstig. Er zijn dan flinke perioden met zon, zegt het KNMI.

Maatregelen Tennet

De verduistering dwingt elektriciteitsnetbeheerder Tennet tot maatregelen. Vraag en aanbod van stroom moeten altijd in balans zijn. Dat is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van producenten en leveranciers. Maar als het daar misgaat, moet Tennet reservevermogen inzetten.

Daar komt bij dat er de laatste jaren veel zonneparken zijn bij gekomen, waardoor het effect van een verduistering veel groter is dan bijvoorbeeld in 2022. Toen bedekte de maan bovendien minder van de zon dan morgen.

Een speciaal team van Tennet is vier maanden met de voorbereiding van de verduistering bezig geweest. Bij hoogspanningsbeheerders en energiecentrales elders in Europa is reservevermogen gereserveerd, om een eventuele onbalans tussen vraag en aanbod in Nederland op te vangen.

Morgenochtend is er nog een speciaal overleg met andere Europese netbeheerders. Daarin wordt ook de laatste informatie over te verwachten windenergieproductie meegenomen.

Volledige verduistering

Een volledige zonsverduistering komt zelden voor. Wie dat wil meemaken, moet op 12 augustus volgend jaar in Spanje zijn. Dan is daar een volledige verduistering te zien.

Bij een zonsverduistering in 1999 dekte de maan in Nederland 93 procent van de oppervlakte van de zon af.

Ongeduldig gaan de kinderen in een rij staan, streng toegesproken door hun lerares. Met blauwe plastic bordjes in de hand wachten ze tot ze de kantine van hun school in Mexico-Stad in mogen, waar lunch wordt geserveerd door drie vrouwen met schorten voor. Op het menu staan taco's met tonijnsalade.

Omdat het door de middagzon te heet is op het schoolplein, eten de kinderen in hun klaslokaal. De kinderen die van hun ouders schoolgeld hebben meegekregen, rennen nog snel naar het winkeltje op de hoek van het schoolplein. Met kleurige repen chocolade en krakende zakjes snoep lopen ze smakkend naar buiten.

Sinds dit jaar is het dagelijkse menu in de kantine drastisch omgegooid, als onderdeel van een overheidsprogramma dat eist dat scholen gezonder eten serveren om de hoge obesitascijfers in Mexico tegen te gaan. Frisdrank wordt niet meer verkocht in het winkeltje en gefrituurd eten is van het menu gehaald.

De tienjarige Génesis heeft haar lunch net op. "We leren steeds meer over wat gezond eten is, over het eten van groente, fruit en peulvruchten", zegt ze. Ze geeft toe: het is wennen, het eten dat nu op school wordt geserveerd. Maar het is stiekem best lekker, zegt Génesis verlegen.

Cooperativas

'Leef gezond, leef gelukkig', is de naam van het overheidsprogramma waarmee de federale regering wil interveniëren op scholen in heel Mexico. Een ankerpunt van het programma is het voedselaanbod, dat vaak te ongezond is.

Deel van het probleem zijn de cooperativas, grote bedrijven die contracten met scholen sluiten en bijvoorbeeld een speelrek aanleggen in ruil voor een vergunning in de kantine. Coca-Cola, Pepsi, Lay's: met name voor armere scholen is het financieel aantrekkelijk om samen te werken met deze bedrijven. Hoewel kinderen hierdoor dagelijks veel te veel frisdrank, suiker en bewerkt voedsel binnenkrijgen.

Volgens Liliana Bahena, projectcoördinator bij organisatie Poder del Consumidor, zijn er bijna geen scholen in Mexico waar uitsluitend gezond eten wordt verkocht. "In ons land hebben we een invasie gehad van junkfood zoals frisdrank, gefrituurd voedsel, ijs, noem maar op. De groenteafdeling in onze supermarkten is een kwart van de chipsafdeling." Ze wijst op een poster met foto's van wat een gemiddeld kind in Mexico iedere dag eet. Per foto wordt uitgelegd hoeveel suiker en vet kinderen binnenkrijgen. "Deze producten zijn schadelijk voor onze kinderen. Op dit moment hebben in Mexico vier op de tien kinderen al overgewicht en obesitas", aldus Bahena.

In weinig landen ter wereld zijn de obesitascijfers onder de bevolking zo hoog als in Mexico. Binnen vier decennia is het aantal mensen met overgewicht gestegen van 7 procent naar 75 procent. Experts wijzen op het gebrek aan educatie als een belangrijke reden voor de ongezonde voedselpatronen in het land. Mede daarom vragen critici zich af of het genoeg is om in te grijpen op scholen, waar kinderen maar een deel van hun maaltijden nuttigen.

Cultuuromslag nodig

Als de lessen op de school van Génesis in Mexico-Stad voorbij zijn, wordt duidelijk dat voor het teweegbrengen van verandering een cultuuromslag nodig is. Voor de school hebben zich, zoals iedere dag, straatverkopers opgesteld. Een ijscoman met felgekleurd, mierzoet ijs. Een chipsverkoper, met gefrituurde zakjes chips in een grote glazen vitrine. En een snoepverkoper, met als specialiteit een snoepcocktail waarbij een zakje gummyberen wordt leeggeschud in een opengeknipt pakje sap. Driekwart van de kinderen die naar buiten lopen, wordt door hun ouders getrakteerd op een lekkernij bij een van de stalletjes.

Volgens voedselactivist Bahena moet de overheid straatverkopers alternatieven bieden. Scholen moeten volgens haar in gesprek met ouders om ervoor te zorgen dat kinderen ook thuis een gevarieerd en gezond dieet krijgen. En de macht van de grote bedrijven moet worden doorbroken. "Nadat de regering dit plan had gelanceerd, waren er meerdere bedrijven die rechtszaken aanspanden omdat ze hun frisdrank en koekjes in de schoolkantines wilden blijven verkopen", zegt ze.

Ze wijst op de enorme druk op het Mexicaanse zorgstelsel, waar een derde van de doodsoorzaken in de afgelopen vijftien jaar direct verband hield met een ongezond voedingspatroon. "Het is goed dat we bij onze kinderen beginnen, maar we moeten veel drastischer ingrijpen. Want we zijn bezig onszelf langzaam te vergiftigen."