NOS Nieuws - Algemeen

Het kabinet gaat door met het plan om uitgeprocedeerde asielzoekers naar Uganda te sturen. De betrokken ministeries bevestigen dat naar aanleiding van berichtgeving in het Nederlands Dagblad.

Het plan van PVV-ministers Klever (voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp) en Faber (Asiel) deed veel stof opwaaien. Zo mogen landen volgens de Europese regels asielzoekers niet naar een vreemd land sturen, zonder dat ze daarmee instemmen. Ook heeft Uganda op dit moment een van de strengste anti-lhbti-wetten ter wereld.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken wil met dit plan voorkomen dat asielzoekers uit zicht raken. "Zonder effectief terugkeerbeleid kiest een deel van de uitgeprocedeerde asielzoekers voor een verblijf in de illegaliteit", schrijft het ministerie.

Ander doel is om het voor migranten uit veilige landen minder aantrekkelijk te maken om zonder geldige papieren naar Nederland te komen.

Speciaal gezant

Klever noemde het plan voor het eerst vorig jaar oktober, tijdens een werkbezoek aan Uganda. Opvallend was dat vervolgens de Ugandese minister van Buitenlandse Zaken daarna tegen andere media zei dat hij niet op de hoogte was van het plan.

Daar is nu volgens minister Klever nu geen sprake meer van. "In de afgelopen maanden is de speciaal gezant migratie naar Uganda gereisd om verder te spreken over de uitwerking van het idee. Die gesprekken vinden in vertrouwelijkheid plaats."

Verslaggever Albert Bos reisde mee toen Klever voor het eerst haar Uganda-plan bekendmaakte:

Voor de kust van de Australische stad Fremantle hebben duikers een oude Nederlandse onderzeeboot ontdekt. Het is de Hr. Ms. K XI, die al op 1 januari werd gevonden.

De duikboot werd in 1925 gebouwd op de Rotterdamse werf Feijenoord en in 1946 afgezonken op een bekend scheepskerkhof voor de kust van Rottnest Island bij Fremantle, maar is een paar kilometer verderop aangetroffen, op zo'n 40 meter diepte.

Het Western Australian Museum werkte sinds 1 januari aan identificatie van de boot door archiefgegevens te vergelijken met een 3D-model dat de duikers van het wrak hadden gemaakt. De Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, die dat werk financierde, bevestigt nu dat het inderdaad om de Hr. Ms. K XI gaat (spreek uit: K-elf).

"Dit is het beste resultaat waar we van konden dromen. Het laat ons niet alleen de banden tussen Nederland en Australië in de Tweede Wereldoorlog zien, maar ook hoe hecht deze nog steeds zijn als het gaat om de bescherming en het beheer van ons onderwatercultureel erfgoed," zegt Martijn Manders van de Rijksdienst.

Patrouilleerde bij Nederlands-Indië

De onderzeeboot van de Koninklijke Marine patrouilleerde ooit in de wateren van Indonesië, destijds het koloniale Nederlands-Indië, en redde volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in 1942 dertien overlevenden van een Australisch schip dat tot zinken was gebracht door Japanse oorlogsschepen.

"Er zaten niet eens zo heel erg veel mensen aan boord, 31 man", vertelt Manders, die zelf heeft meegeholpen aan de zoektocht. "Het was een K-boot, de K staat voor Koloniën. Toen de verdediging van Nederlands-Indië in de oorlog uiteindelijk niet lukte, week de boot uit naar Ceylon. Daar kwam ze later onder Brits bevel en ze is ook nog gebruikt als opleidingsschip, maar toen was het al een oudje."

In september 1946 werd de K XI voor de kust van Zuidwest-Australië naar het Rottnest-scheepskerkhof gebracht. In dat gebied, met een diameter van zo'n 13 kilometer, zijn de locaties van 47 schepen bekend die daar tot in de jaren 90 werden afgezonken omdat ze niet meer werden gebruikt.

Omdat de meerderheid van de schepen tot zinken is gebracht voordat er elektronische gegevens of nauwkeurige positioneringstechnologie waren, zijn de scheepswrakken op de oceaanbodem vaak niet geïdentificeerd, ontbreekt de locatie of is die zeer onnauwkeurig.

Lange sigaar

Het is niet duidelijk hoe het wrak van de K XI op enkele kilometers van die locatie terecht is gekomen. "Ze is afgezonken op een plek waar dat eigenlijk niet had gemoeten, vandaar dat ze kwijt was", zegt Manders.

"Ze blijkt te liggen aan de rand van het scheepskerkhof en dat is nu een gelukje, want de meeste wrakken liggen er op grotere diepte, maar deze kun je als sportduiker wel bereiken." Hij raadt duikers in het gebied ook echt aan om ernaartoe te gaan: "We hopen eigenlijk dat veel mensen gaan kijken. Er ligt een lange sigaar die langzaam wordt overgroeid door koralen. Je kunt ook naar binnen kijken. Het is heel groot, 31 meter lang dus en zo'n 6 meter breed; echt een fantastische plek!"

Onderzoeksinstituut RIVM neemt afstand van de bewering van landbouwminister Wiersma dat haar voorstel om stikstofregels te versoepelen wetenschappelijk is onderbouwd. Ook andere wetenschappers die door haar ministerie zijn benaderd, weerspreken die claim.

Bovendien hebben wetenschappers en onderzoeksinstellingen die meedachten met het ministerie geen idee wat er met hun bijdrage is gebeurd. Wiersma houdt de laatste versie van het wetenschappelijke rapport waarover zij adviseerden geheim.

Minister Wiersma kondigde vrijdag in De Telegraaf aan dat ze de "rekenkundige ondergrens" wil verhogen. Dat voorstel is een langgekoesterde wens van een groot deel van de Tweede Kamer.

Met zo'n verhoogde ondergrens zou het makkelijker worden om bedrijven uit te breiden en woningen te bouwen of nieuwe wegen aan te leggen, zolang daar maar weinig stikstof vrijkomt.

Het voorstel zou ook een oplossing bieden voor zogenoemde PAS-melders, boeren en andere ondernemers die sinds de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 illegaal zijn geworden.

Het voorstel van Wiersma is om die ondergrens met een factor 200 te verhogen naar 1 mol per hectare per jaar. De minister zei vrijdag tegen de krant dat ze aan 'de wetenschap' heeft gevraagd of een hogere grens mogelijk is. Daarmee bedoelt ze hoogleraar Arthur Petersen (UCL), die het voorstel voor haar uitwerkte.

Niet te controleren

"Het antwoord is: ja", citeert de krant de minister. "Wij komen nu uit op 1 mol en willen dat invoeren. We hebben dit ook nog laten controleren door een tweede groep wetenschappers." Die tweede groep wetenschappers werd door het Ministerie van Landbouw gevraagd om te reageren op het voorstel van Petersen.

Maar uit gesprekken die de NOS met een aantal van die wetenschappers heeft gevoerd, blijkt dat zij het er niet over eens zijn dat de grens op 1 mol zou moeten liggen. Zo zegt het RIVM "dat er geen sluitende wetenschappelijke onderbouwing voor een rekenkundige ondergrens is", zoals het onderzoeksinstituut in oktober ook al in de Tweede Kamer betoogde. Ook andere wetenschappers met wie de NOS sprak zeggen dat zo'n wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt.

Geen harde wetenschap

Sommige wetenschappers wilden niet met het ministerie meedenken. Stikstofdeskundige Jan Willem Erisman (Universiteit Leiden) vindt "dat je wetenschappers niet om zo'n ondergrens kunt vragen". "Waar je de ondergrens voor een vergunning legt, is namelijk geen harde wetenschap. Bij zo'n keuze wegen andere factoren mee, zoals het belang van de economie of van de natuur. Het is aan beleidsmakers om de belangen tegen elkaar af te wegen."

Hoe het uiteindelijke rapport van Petersen precies in elkaar zit en wat er met de bijdragen van kritische wetenschappers is gebeurd, is op dit moment niet te controleren. Wiersma's ministerie houdt de laatste versie van het rapport geheim.

In een Kamerbrief die gisteravond werd gepubliceerd, staat dat ze vreest dat ondernemers het rapport direct al gebruiken om nieuwe vergunningen aan te vragen of het tegen de overheid gebruiken in rechtszaken. Zelfs wetenschappers die meewerkten, hebben het definitieve document niet ingezien.

Eén van de wetenschappers die feedback gaven, UvA-onderzoeker Emiel van Loon, zou liever zien dat de stukken dan ook openbaar worden gemaakt. "Als je benadrukt dat het wetenschappelijk gepeerreviewed is, dan zou ik het wel zo helder vinden dat je je ook aan de wetenschappelijke gewoonte houdt om onderzoeken openbaar te publiceren." Het komt transparantie en wetenschappelijke discussie ten goede als het stuk wel openbaar is, stelt hij.

Dat er geen sluitende wetenschappelijke onderbouwing is gevonden, betekent overigens niet dat de minister geen hogere drempelwaarde zou kunnen invoeren. Die beleidskeuze kan ze maken zonder dat ze daar wetenschappelijk bewijs voor nodig heeft, stelt het RIVM. Wiersma schrijft in haar brief aan de Tweede Kamer juist dat het niet om een beleidskeuze gaat en benadrukt de wetenschappelijke basis van het voorstel.

Het versoepelen van de stikstofregels voor kleine uitstoters zou de stikstofuitstoot wel automatisch verhogen, waardoor er ook meer stikstof in de overbelaste Natura 2000-gebieden terechtkomt. Die hogere stikstofuitstoot zou op een andere manier moeten worden gecompenseerd. "Hierdoor wordt de opgave om stikstofdepositie te verminderen in kwetsbare natuur groter", waarschuwt het onderzoeksinstituut.

Proefproces

In de Kamerbrief erkent Wiersma dat er risico's zijn verbonden aan haar plan. Als ze de regels inderdaad versoepelt hoeven veel bedrijven geen vergunning meer aan te vragen, maar dat betekent ook dat al die ondernemingen in de problemen komen als de rekenkundige ondergrens sneuvelt bij de hoogste bestuursrechter.

Dan zou er "een vergelijkbare groep als de PAS-melders" ontstaan, schrijft ze aan de Tweede Kamer. Toch verwacht ze dat de nieuwe ondergrens binnen enkele maanden kan worden ingevoerd. Om te voorkomen dat zo'n nieuwe groep PAS-gevallen ontstaat, wil Wiersma een proefproces voeren. Daaruit zou dan definitief moeten blijken of de rechter deze ondergrens accepteert.

Wiersma wil het voorstel eerst naar de Raad van State sturen voor advies en pas daarna openbaar maken. Of het lukt om het document zo lang geheim te houden, is zeer de vraag. Kamerleden hebben om openbaarmaking gevraagd voor het stikstofdebat dat vanmiddag op de agenda staat. Wiersma schrijft in haar brief dat ze bereid is om dat te doen als de Kamer die wens later vandaag nogmaals uitspreekt.

Hamas heeft de lichamen van vier gijzelaars overhandigd aan het Rode Kruis. De zwarte doodskisten met daarin hoogstwaarschijnlijk de drie lichamen van de familie Bibas en van de 83-jarige Oded Lifshitz werden in Khan Younis op een podium gezet en vervolgens naar de auto van het Rode Kruis gebracht. Israël moet de lichamen nog identificeren.

Na de vrijlating van Israëlische gijzelaars en Palestijnse gevangenen verschenen de laatste tijd veel beelden van dolblije familieleden. Maar de ruil van vandaag is voor Israël een tragedie.

Bij de overdracht zit ook het lichaam van de jongste Israëlische gijzelaar, Kfir Bibas. Het jongetje was nog maar negen maanden oud toen hij op 7 oktober 2023 werd ontvoerd met zijn moeder Shiri en broer Ariel (toen vier jaar). De twee roodharige jongetjes groeiden uit tot een symbool van alle Israëlische gijzelaars.

Ook vader Yarden werd, gescheiden van zijn familieleden, meegenomen. Hij kwam eerder deze maand vrij. Zijn vrijlating was bitterzoet, want het lot van zijn vrouw en twee zoontjes was op dat moment nog onzeker.

Lange tijd bestond de hoop dat het drietal levend zou terugkeren naar Israël. Maar dinsdag maakte Hamas bekend dat hun stoffelijke overschotten vandaag zouden worden overhandigd.

De lichamen werden vandaag overgedragen:

De familie Bibas woonde tot hun ontvoering in Nir Oz, een kibboets in het zuiden van Israël vlak bij de grens met Gaza. Ongeveer een kwart van de 400 inwoners van Nir Oz werd op 7 oktober 2023 gedood of gegijzeld door Hamas.

Als de terroristen die dag de kibboets binnenvallen, houdt de familie Bibas zich schuil in hun versterkte kamer. Om 06.30 uur 's ochtends sms't Yarden zijn zus Ofri dat hij buiten raketten hoort. Ook schrijft hij over de terroristen buiten. Hij probeert zijn zoontjes stil te houden, maar daarvoor zijn ze te jong.

Op beelden van bewakingscamera's is te zien hoe gewapende mannen het huis van de familie omsingelen en de deur van de afgesloten kamer openboren. Om 09.45 uur stuurt Yarden de laatste berichten naar zijn zus: "Ik hou van je. Ze komen het huis binnen."

Van Yarden verschijnen later foto's dat hij met een bebloed hoofd wordt weggevoerd door Hamas. Ook de ontvoering Shiri, Ariel en Kfir is vastgelegd op beeld. Met paniek in de ogen houdt Shiri haar twee zoontjes stevig vastgeklemd in haar armen.

Al een maand na de ontvoering komen de Qassam-brigades, de militaire tak van Hamas, met de mededeling dat Shiri en haar zoontjes zijn omgekomen bij een Israëlische luchtaanval. Hiervoor levert Hamas geen bewijs.

Diezelfde maand is er een staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas, waarbij Israëlische gijzelaars en Palestijnse gevangenen worden vrijgelaten. Als Shiri, Ariel en Kfir daar niet bij zitten, groeit de onrust over hun lot.

Ondanks de onduidelijkheid staan Israëliërs op 18 januari 2024 stil bij de eerste verjaardag van baby Kfir. Tijdens een ceremonie in Tel Aviv laten ze oranje ballonnen op, passend bij de haarkleur van de twee jongens, en roepen op tot de vrijlating van alle Israëlische gijzelaars.

Bij het staakt-het-vuren van vorige maand werd afgesproken dat in de eerste fase 33 gijzelaars worden vrijgelaten. Van hen zouden er acht niet meer in leven zijn. Om wie het ging, was toen nog niet duidelijk.

Na de mededeling van Hamas dat de lichamen van Shiri, Ariel en Kfir zouden worden overgedragen, zei de familie in een statement erg ongerust te zijn. Maar ze zeiden ook te wachten op de officiële bevestiging.

"We klampen ons nog steeds vast aan hoop", zei een familielid deze week nog in een radio-interview. Die hoop is nu definitief vervlogen.

Alle Nederlandse ontwikkelingshulp moet voortaan rechtstreeks in het belang zijn van ons land. Dat is de boodschap van minister Klever, die vandaag bekendmaakt waar de aangekondigde bezuiniging van 2,4 miljard euro op ontwikkelingssamenwerking terechtkomt. Het is een van de grootste bezuinigingen van dit kabinet.

"Alle programma's die we financieren, moeten direct bijdragen aan ons eigen belang", zegt de PVV-minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp. Daarmee wordt het beleid "relevanter voor Nederlandse belastingbetalers".

Nederland stopt alle projecten op het gebied van vrouwenrechten, gendergelijkheid, beroepsonderwijs en hoger onderwijs, sport en cultuur. En ook op hulp op het gebied van klimaat, maatschappelijk middenveld en multilaterale samenwerking wordt flink bezuinigd. Onder dat laatste valt bijvoorbeeld Unicef; de VN-kinderrechtenorganisatie wordt door Klever met 50 procent gekort.

Met de bezuiniging van jaarlijks 2,4 miljard euro vanaf 2027, die al in het hoofdlijnenakkoord werd aangekondigd, blijft er nog 3,8 miljard aan ontwikkelingshulp over, schrijft Klever aan de Tweede Kamer. De minister wil dat geld inzetten voor drie Nederlandse belangen: "handel en economie, veiligheid en stabiliteit, en migratie".

Verdienvermogen

Wat betreft de economische belangen moet het doel vooral zijn dat landen uitgroeien tot handelspartners. "Door hulp, handel en investeringen sterker aan elkaar te verbinden, kan ontwikkelingshulp bijdragen aan ons verdienvermogen."

Qua veiligheid en stabiliteit wil de minister de focus van hulp verleggen naar drie "nabuurregio's", die volgens Klever direct van invloed zijn op onze veiligheid. Het gaat om West-Afrika, de Hoorn van Afrika en het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Buiten deze drie regio's moeten activiteiten worden afgebouwd, vindt het kabinet.

"Deze regio's zijn belangrijk, omdat 80 procent van alle conflicten hier plaatsvinden. Bovendien lopen er meerdere drugs- en migratieroutes naar Europa doorheen", aldus Klever. Nederland moet in die regio's bijvoorbeeld meehelpen aan het bestrijden van mensensmokkel, zorgen voor voedsel en water en de politie versterken.

Geen reis naar Europa

Om toenemende "asiel- en migratiedruk" in Nederland terug te dringen, wil Klever hulpgeld inzetten voor meer opvang in de regio en "migratiesamenwerking met betrokken landen", bijvoorbeeld door vluchtelingen te helpen een bestaan op te bouwen in een buurland van het land van herkomst. "Door hen daar perspectief te bieden, kunnen mensen een bestaan opbouwen en hoeven ze niet de reis naar Europa te maken."

Eerder kondigde Klever al aan dat haar bezuinigingen grote ngo's zouden treffen. In haar plannen herhaalt ze nu dat ze meer wil samenwerken met lokale organisaties. De werkwijze van grote samenwerkingsverbanden met ngo's noemt Klever "bureaucratisch en niet altijd efficiënt".

'Duidelijke keuzes'

Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland staan positief tegenover de plannen. "Het kabinet maakt duidelijke, maar zeker geen makkelijke keuzes", schrijven ze in een reactie. "Hoewel het beleid gepaard gaat met een forse bezuiniging lijkt deze op een verantwoorde manier te worden ingevuld."

De werkgevers zijn vooral blij dat Nederland een betrouwbare internationale partner blijft. Ook zijn ze tevreden met de nadrukkelijke koppeling tussen hulp en handel, want "dit biedt kansen voor Nederlandse bedrijven".

Wel vinden ze het belangrijk om voldoende geld vrij te houden voor de instandhouding van ambassades en consulaten. Het kabinet zal daar 10 procent op bezuinigen, is afgesproken in het regeerprogramma.

De vier basisscholen die dit jaar geen doorstroomtoets afnamen bij groep 8-leerlingen, gaan dit "onder protest" alsnog doen. Ze vrezen dat staatssecretaris Paul anders de geldkraan (deels) dichtdraait.

De bewindsvrouw dreigde daarmee, omdat de scholen in Haarlem en Bergen volgens haar in strijd met de wet- en regelgeving handelden door de verplichte doorstroomtoets niet te laten maken.

Woordvoerder Remco Prast van de scholen vindt dat het dreigement "alle perken te buiten gaat", maar wil niet het risico lopen dat er echt financiële sancties volgen. Hij zegt dat de scholen het er niet bij willen laten zitten en dat ze nadenken over een bezwaarprocedure.

'Powerplay'

Staatssecretaris Paul is blij dat de doorstroomtoets alsnog wordt afgenomen bij alle groep 8-leerlingen. Ongeveer een kwart van de scholen heeft die op verzoek van de ouders al wel gedaan.

"De doorstroomtoets is een wettelijk recht van leerlingen. Daarmee hebben ze een eerlijke kans bij de overgang naar de middelbare school", zegt ze. Ze wil in gesprek gaan met de schoolbesturen.

De Volkskrant schreef vanochtend dat de vier scholen overstag zijn gegaan. De krant speekt bij monde van adjunct-directeur Jikke Homman van een van de basisscholen van "powerplay". Zij vreest dat het onderwijs en daarmee de kinderen te lijden krijgen onder eventuele sancties. "En dat is het ons ook niet waard."

Leerlingen de dupe

De scholen hebben principiële bezwaren tegen de doorstroomtoets, die vorig jaar werd ingevoerd. Die is volgens hen te veel gericht op taal en rekenen. Ook hebben ze bezwaar tegen de verplichte bijstelling van hun schooladvies naar boven als de toetsuitslag daar aanleiding toe geeft. Zij vinden dat de leerkrachten het beste kunnen inschatten welk niveau hun leerlingen aankunnen.

Maar staatssecretaris Paul stelde deze week dat leerlingen hoe dan ook "de dupe" zijn als hun school de doorstroomtoets niet aanbiedt. "Leerlingen kunnen dan namelijk geen bijstelling van hun schooladvies krijgen en lopen zo een eerlijke kans mis bij de overgang naar de middelbare school."

Die bijstelling naar een hoger niveau is belangrijk voor leerlingen uit groepen die door hun leerkrachten kunnen worden onderschat, zei ze. "Zoals meisjes, leerlingen afkomstig van het platteland, uit gezinnen die het financieel moeilijk hebben en leerlingen met een migratieachtergrond".

Verder voerde ze aan dat het problemen kan opleveren als leerlingen zich aanmelden voor de middelbare school, omdat hun dossier zonder doorstroomtoets niet compleet is.

Met nog een paar dagen tot de Duitse verkiezingen lijkt er nog weinig te veranderen in de peilingen. De christendemocratische oppositiepartij CDU/CSU gaat ruim aan kop, gevolgd door de rechts-radicale AfD die historische winst gaat boeken. De huidige coalitiepartijen, de sociaal-democratische SPD en de Groenen, volgen op afstand.

Dat is het landelijke totaalbeeld. Maar op lokaal niveau liggen de verhoudingen vaak totaal anders.

Opiniepeiler YouGov heeft op basis van peilingen een schatting gemaakt van de winnaars van alle 299 kiesdistricten. Hierbij gaat het om de 'eerste stem' voor een specifieke kandidaat in het kiesdistrict. Die prognose laat een duidelijke scheidslijn zien:

Waar de AfD in voormalig Oost-Duitsland het merendeel van de kiesdistricten wint, lijkt de partij geen enkel Wahlkreis in het westen en zuiden te winnen. Daar zijn de christendemocraten dominant. Ook binnen Berlijn is de voormalige oost-west-scheiding zichtbaar.

Belangrijke kanttekening: de verschillen met de nummer twee zijn soms klein. Met name in het noordwesten van Duitsland ontlopen CDU en SPD elkaar soms nauwelijks.

Verder wordt winst verwacht voor de Groenen, die landelijk op zo'n 13 procent staan, in universiteitssteden als Kiel, Keulen en Freiburg.

Wanneer we het resultaat per partij bij de vorige Bondsdagverkiezingen bekijken, is duidelijk te zien waar de bolwerken zitten:

De sociaaldemocratische SPD doet het relatief beter in het noorden en westen van Duitsland. Van oudsher moet de partij het hebben van de arbeiders, zoals in het Ruhrgebied. Vrijwel alle belangrijke SPD-kopstukken komen ook uit het noordwesten. In het katholieke, meer conservatieve zuiden is de partij traditioneel zwak.

Met name in Beieren zijn de christendemocraten van de CSU heer en meester. Als zij al iets van links te vrezen hebben, dan is het van de Groenen. Die partij scoort bovengemiddeld in welvarende gebieden met veel hoogopgeleiden. Dat geldt ook voor de liberale FDP.

Deze van oorsprong West-Duitse partijen presteren alle vier zwakker in het oosten van Duitsland. Traditiegetrouw zijn hier goede resultaten te zien voor Die Linke, een partij die deels voortkomt uit de communistische DDR-partij. Na jaren van interne strijd lijkt de partij nu weer in de lift te zitten, als progressieve beweging met een groeiende jonge, stedelijke aanhang. Maar de AfD heeft de plaats ingenomen als dé Oost-Duitse partij.

Om het succes voor de AfD in het oosten te duiden, wordt vaak verwezen naar het DDR-verleden. Door decennia dictatuur zou er minder een democratische cultuur bestaan.

Dat is terug te zien in de statistieken: de opkomst bij verkiezingen is in de oostelijke deelstaten lager, en ook zijn Oost-Duitse leden ondervertegenwoordigd bij de grote volkspartijen CDU en SPD.

Wetenschappers waarschuwen dat het DDR-verleden niet als enige verklaring moet worden gezien. Zij wijzen erop dat sommige verschillen, zoals de rol van religie, al voor de deling van Duitsland zichtbaar waren. Door de inperking van de kerk door het DDR-bestuur is Oost-Duitsland anno nu overwegend ongelovig. De 'christelijke' waarden van de CDU spreken hier minder aan. Daarom legt de partij daar in het oosten minder nadruk op.

Veel demografische verklaringen hebben ook een DDR-link. Het oosten van Duitsland heeft een oudere bevolking, doordat veel jongeren na de hereniging van Oost- en West-Duitsland westwaarts trokken. Onder ouderen heeft de AfD meer steun, evenals jongeren, dan bij de middengroepen.

Verder opvallend: de anti-immigratiepartij doet het juist goed in gebieden met weinig migranten. Het aandeel van mensen met een Russische herkomst is als gevolg van de Koude Oorlog wel relatief hoog in het oosten. Hier zijn partijen die pleiten voor een betere band met Rusland populair.

Dat weerspiegelt zich ook bij de gevestigde partijen: de CDU in Saksen pleitte voor het verminderen van steun aan Oekraïne, terwijl de landelijke CDU juist voor méér steun is.

De kloof tussen oost en west is met name een economische kloof. Het gemiddeld vermogen en jaarinkomen ligt aanzienlijk lager in het oosten. Net als de pensioenen, behalve voor vrouwen (een gevolg van het gelijkheidsdenken in de DDR). Daartegenover staat wel dat de kosten voor het levensonderhoud, waaronder woningen, lager zijn.

Belangrijk: binnen West-Duitsland zijn de verschillen ook groot. Het Ruhrgebied en het noorden kampen met economische terugslag. De steden met de hoogste werkloosheid - Gelsenkirchen, Bremerhaven en Duisburg - liggen in het westen. Daartegenover staan 'rijke' steden als München en Frankfurt, en start-up-hotspots als Aken en Heidelberg, met veel IT-bedrijven.

De kloven tussen oost en west, stad en platteland, arm en rijk bepalen deels de politieke voorkeur van kiezers. Toch zijn er ook kloofoverstijgende thema's, die landelijk spelen, zoals de zorgen over veiligheid en inflatie. Niet verrassend dus, dat de meeste partijen precies op deze thema's hun campagne concentreren.

Goedemorgen! Hamas draagt vandaag de lichamen van een aantal omgekomen gijzelaars over aan Israël. In Den Haag is een debat over de stikstofplannen. Ook dient in Den Haag een kort geding over een weerapp van het KNMI.

Eerst het weer: de zuidenwind voert zachte lucht aan. Vandaag wordt het 7 tot 11 graden. Het is wel wisselvallig met soms regen en weinig zonneschijn.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Amerikaanse president Trump noemt de Oekraïense president Zelensky op zijn socialemediaplatform Truth Social "een dictator zonder verkiezingen". Hij spreekt van een "gematigd succesvolle komiek" die de VS ervan heeft weten te overtuigen "om miljarden te spenderen aan een oorlog die hij nooit zou kunnen winnen".

Uit het bericht van de president blijkt dat het hem dwarszit dat er financieel niets tegenover de Amerikaanse steun aan Oekraïne staat. Hij schrijft dat de VS veel meer geld heeft uitgetrokken voor militaire steun dan Europa, en dat "het Europese geld is gewaarborgd, terwijl de VS niets terugkrijgt". "Terwijl deze oorlog veel belangrijker is voor Europa dan voor ons."

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Kraanvogels vliegen normaal gesproken niet over Nederland als ze op weg zijn naar het noorden na het overwinteren in warmere oorden. Maar door de wind vliegen ze nu wat verder naar het westen.

Vandaag en morgen zijn ze nog te zien, vooral in het oosten van het land. Met hun spanwijdte van zo'n twee meter en de grote groepen waarin ze overvliegen, zijn ze niet te missen. Ze maken ook nog een kenmerkend geluid.

Fijne dag.

Een Amerikaanse vrouw uit de staat Georgia heeft een rechtszaak aangespannen tegen de ivf-kliniek waar zij was behandeld. De kliniek had een embryo van een ander stel bij haar teruggeplaatst, meldt de vrouw in een persconferentie.

De vrouw, Krystena Murray, kwam achter de vergissing toen zij beviel van een zwarte baby, terwijl zij en de spermadonor die zij had uitgekozen wit zijn.

"De geboorte van mijn kind had het gelukkigste moment van mijn leven moeten zijn. En dat was het ook", zegt zij in een persconferentie. Maar al gauw daarna kwamen de zorgen. Aanvankelijk dacht ze dat alleen de spermadonor niet de juiste was, maar dat het wel om haar eitje ging dat was bevrucht.

Lege kinderwagen

DNA-onderzoek wees echter uit dat de baby niet biologisch aan haar verwant is. Toen dat duidelijk werd nam ze contact op met de kliniek. Die vonden de biologische ouders van het kindje en namen contact met hen op. Met een DNA-test bewezen zij dat het kind van hen was, waarna Murray het jongetje teruggaf aan hen.

Ze had inmiddels een band met hem opgebouwd, zegt ze. Tegen NBC News sprak ze over de dag dat ze het jongetje aan zijn biologische ouders moest geven. "Ik kwam binnen als een moeder met een kind. Een baby die van mij hield en die van mij was en aan mij gehecht was. Ik liep het gebouw uit met een lege kinderwagen, zij gingen weg met mijn zoon".

Schadevergoeding

De rechtszaak is niet gericht tegen de biologische ouders, maar tegen de kliniek. Ze eist onder meer een schadevergoeding, wil weten waar haar embryo's zijn gebleven en hoe deze fout heeft kunnen gebeuren. De kliniek zegt dat het gaat om een "geïsoleerd geval".

"Toen deze fout werd ontdekt, hebben we meteen een grondig onderzoek gedaan en extra maatregelen genomen om patiënten nog beter te beschermen en uit te sluiten dat zo'n incident nogmaals voorkomt."

Het komt vrijwel nooit voor dat klinieken embryo's verwisselen, maar af en toe gaat het in de VS mis. Zo klaagde een echtpaar in New York in 2019 een kliniek aan die embryo's van andere stellen had teruggeplaatst, meldt NBC News.

En in 2021 sleepten twee stellen een kliniek in Californië voor de rechter omdat hun embryo's waren verwisseld, waardoor ze zonder het te weten enkele maanden elkaars biologische kinderen hadden verzorgd. In deze zaken is een schikking getroffen.

Het grootste deel van de groep van 157 zwarte zwaardwalvissen die waren aangespoeld op een strand op het Australische eiland Tasmanië is gestorven. De overige dieren worden of zijn al geëuthanaseerd, melden lokale autoriteiten.

Een groep van biologen en dierenartsen probeerde gisteren twee dieren weer de zee in te krijgen, maar dat lukte niet. Daarop besloten zij dat de meest humane optie was om alle dieren uit hun lijden te verlossen, meldt de Australische nieuwszender ABC.

Onder meer omdat het lastig was om ter plekke te komen met gespecialiseerde reddingsapparatuur, was gisteren ook al duidelijk dat de meeste dieren het niet zouden overleven. Waardoor de grote groep is gestrand wordt nog onderzocht.

Heilig

Wat er met de walviskarkassen gaat gebeuren, is nog onduidelijk. De dieren liggen bij een plek die in het bezit is van inheemse Australiërs. Een woordvoerder van hen zegt tegen ABC News dat langs de kustlijn rotsformaties staan die voor hen heilig zijn.

Zij zijn bang dat zwaar materieel om de overblijfselen van de dieren te kunnen opruimen het gebied beschadigt. Als weghalen geen optie is, zouden de karkassen ook op het strand kunnen vergaan. Dat duurt ongeveer een jaar.

Het was de eerste keer in bijna vijftig jaar dat deze walvissoort massaal strandde op het Australische eiland. Wel strandden de afgelopen jaren meerdere keren groepen grienden op Tasmanië.

Dit zijn beelden van de grote groep zwarte zwaardwalvissen:

In de Oostenrijkse deelstaat Tirol zijn gisteren meerdere Nederlanders in de problemen geraakt op pistes, meldt de politie.

Een groepje van vijf Nederlandse skiërs in het skigebied Fiss-Ladis skiede rond 16.00 uur onderaan een lift verder richting een gebied zonder liften. Daar kwamen zij vast te zitten op een hoogte van ongeveer 1600 meter. De skiërs, vier mannen en een vrouw met een leeftijd van tussen de 17 en 19 jaar, deden een uur later een noodoproep. Zij werden door een reddingsteam in veiligheid gebracht.

Twee Nederlanders zwaargewond

In het gebied Berwang raakte een 45-jarige Nederlandse man zwaargewond toen hij in botsing kwam met een onbekende skiër. Door de botsing kwam de Nederlander naast de piste op een steen terecht. Hij is met een traumahelikopter naar een ziekenhuis in Innsbruck gebracht.

De skiër met wie hij in botsing kwam, stopte aanvankelijk om hulp te bieden, maar verliet daarna de plek van het ongeluk zonder zijn gegevens achter te laten. De politie is nog naar deze persoon op zoek. Het gaat volgens getuigen om een Franstalige man van tussen de 40 en 50 jaar oud in een beige jas met capuchon en een roestbruine skibroek.

In het skigebied Rangger Köpfl raakte een Nederlander eveneens zwaargewond. Een 30-jarige man viel aan de rand van een rode piste en botste vervolgens tegen een boom. Hij werd net als de man in Berwang na een eerste behandeling op de piste met een traumahelikopter naar Innsbruck gebracht. Hoe de twee gewonde mannen er nu aan toe zijn, meldt de politie niet.

De 86-jarige man die afgelopen vrijdag bekende een zwarte tiener voor zijn deur te hebben neergeschoten is overleden. Dat meldt zijn advocaat.

Andrew Lester schoot in april 2023 in Kansas City twee keer op de 16-jarige Ralph Yarl toen die bij hem aanbelde. De jongen wilde zijn broertjes en zusjes ophalen, maar had zich vergist in de straat. Yarl zocht hulp bij een nabijgelegen woning, werd naar het ziekenhuis vervoerd met verwondingen aan hoofd en arm en mocht drie dagen later weer naar huis.

Kortere straf

Lester hield steeds vol dat hij uit zelfverdediging had gehandeld, maar ging vrijdag akkoord met een schikking. In plaats van een mogelijke veroordeling voor mishandeling in de eerste graad, bekende hij schuld aan mishandeling in de tweede graad, een vergrijp waar een veel kortere straf op staat.

Hij zou zijn straf 7 maart te horen krijgen en riskeerde een gevangenisstraf van maximaal zeven jaar. De openbaar aanklager sprak van een "racistische component" in de schietpartij, maar in de aanklacht was dat niet terug te lezen.

Einde van zaak

"We hebben vernomen dat Andrew Lester is overleden en betuigen ons oprechte medeleven aan zijn familie in deze moeilijke tijd", zegt het Openbaar Ministerie. "Hoewel hiermee een eind is gekomen aan de juridische procedures, wijzen we erop dat de heer Lester wel degelijk verantwoordelijkheid heeft genomen voor zijn daden door schuldig te pleiten in deze zaak."

De doodsoorzaak is niet bekendgemaakt, maar een politiewoordvoerder meldt aan persbureau AP dat de man vorige week tijdens een zitting een verzwakte indruk maakte. De familie van Yarl had er vanwege de broze gezondheid van de man op aangedrongen dat de zaak snel zou worden afgehandeld.

De familie betreurt dan ook dat Ralph Yarl, "een zwart kind dat het slachtoffer is geworden van vooroordelen", vanwege Lesters dood niet weet wat het vonnis zou zijn geweest. Ze zijn gefrustreerd dat de 86-jarige man pas op het allerlaatste moment schuld bekende. "Na twee jaar vertraging", schrijft de familie in een verklaring. "Die vertraging heeft onze familie aan het wankelen gebracht."

De Amerikaanse president Trump noemt de Oekraïense president Zelensky op zijn socialemediaplatform Truth Social "een dictator zonder verkiezingen". Hij spreekt van een "gematigd succesvolle komiek" die de VS ervan heeft weten te overtuigen "om miljarden te spenderen aan een oorlog die hij nooit zou kunnen winnen".

Uit het bericht van de president blijkt dat het hem dwarszit dat er financieel niets tegenover de Amerikaanse steun aan Oekraïne staat. Hij schrijft dat de VS veel meer geld heeft uitgetrokken voor militaire steun dan Europa, en dat "het Europese geld is gewaarborgd, terwijl de VS niets terugkrijgt". "Terwijl deze oorlog veel belangrijker is voor Europa dan voor ons."

Trump deelde op X een schermafbeelding van het bericht:

Volgens CNN wees Zelensky eerder deze maand een voorstel van de regering-Trump af over Amerikaanse aanspraak op grondstoffen in Oekraïne, als compensatie voor de geboden militaire hulp. Kyiv was zelf ook al met een voorstel gekomen om de VS voorrang te geven bij het verkrijgen van zeldzame aardmetalen en andere waardevolle grondstoffen in de Oekraïense bodem. Maar dat was juist bedoeld om voortzetting van de Amerikaanse militaire steun te garanderen.

"Zelensky moet snel zijn, anders heeft hij geen land meer over", schrijft Trump.

Russische propaganda

Trumps bericht op Truth Social is een reactie op uitspraken van Zelensky, die eerder vandaag stelde dat Trump gevangen zit in "een Russische desinformatiebubbel". Dat was weer een reactie op een reeks ongefundeerde uitingen van de Amerikaanse president.

Zo stelde Trump gisteren dat Oekraïne verantwoordelijk is voor de oorlog, terwijl het Rusland was dat Oekraïne bijna drie jaar geleden aanviel. Ook beweerde hij dat Zelensky nog maar steun geniet van 4 procent van de Oekraïense bevolking, terwijl dat percentage in werkelijkheid veel hoger is.

Door Zelensky een dictator zonder verkiezingen te noemen, herhaalt Trump Russische propaganda. Het klopt dat de ambtstermijn van Zelensky er in vredestijd op had gezeten, maar door de grootschalige Russische invasie en de staat van beleg in het land zijn verkiezingen en andere democratische rechten opgeschort. Dat verkiezingen worden uitgesteld als het land is belegerd, is vastgelegd in de Oekraïense wet.

Poetin haalt de uitgestelde verkiezingen al langer aan om de legitimiteit van Zelensky in twijfel te trekken, terwijl van vrije en eerlijke verkiezingen in Rusland geen sprake is.

In de Rotterdamse wijk Carnisse worden vuilniszakken te vaak naast de containers geplaatst, met als gevolg dat ratten zich tegoed doen aan de inhoud. De gemeente hoopt daar verandering in te brengen door een bewegende rat op de container te projecteren. Zo worden de bewoners herinnerd aan de gevolgen van het zogeheten 'naastplaatsen' van de vuilniszak.

Het gaat om de afvalbakken in de Texelsestraat, schrijft regionale omroep Rijnmond. Daar worden elke dag volle vuilniszakken naast gezet. "Ratten zijn dol op etensresten uit de zakken", zegt een woordvoerder van de gemeente. "Daarom is het belangrijk om vuilnis altijd in de afvalbak te gooien."

Om de Rotterdammers een handje te helpen, is een projector naast de vuilnisbakken geplaatst. Die projecteert beelden van een levensgrote rat bij de container. De projectie van het knaagdier wordt afgewisseld met de tekst: "Voorkom ratten."

"Het is natuurlijk met een knipoog", zegt wethouder Pascal Lansink-Bastemeijer. "Maar we wijzen mensen toch op een belangrijke boodschap."

Veel Rotterdammers ervaren overlast van ratten, weet de wethouder. "En het enige dat echt helpt, is ervoor zorgen dat je geen afval op straat gooit en je vuilnis niet naast de container laat staan. Dan heeft de rat geen voedsel meer."

De lichtprojector blijft tot 25 februari in de Texelsestraat staan. Daarna bekijkt de gemeente of de projecties effect hebben gehad en misschien op andere plekken kunnen worden ingezet.

49 ratten in een uur

Net als andere grote steden heeft ook Rotterdam al jaren last van het plaagdier. Bewoners rondom de Mauritsplaats in het centrum zien ze de hele dag lopen. Een ongediertebestrijder ving in een paar uur tijd 49 ratten bij de Mauritsplaats.

"Mensen durven hun tuinen niet meer in", zei een bewoner in november tegen Rijnmond. "Als de tuinen niet meer worden onderhouden krijg je wildgroei en dat is de ideale plek voor ratten."

Bondskanselier Scholz (SPD) en oppositieleider Merz (CDU/CSU) zijn voor de laatste keer voor de verkiezingen de strijd met elkaar aangegaan in een tv-debat. In het 'TV-Duell' van Die Welt en Bild probeerden de twee de verschillen te benadrukken. Toch blijken de overeenkomsten tussen de bondskanselier en de grootste kanshebber soms groter dan ze willen toegeven.

Ze maken zich de meeste zorgen om de oorlog in Oekraïne. Daar ligt Scholz 's nachts van wakker, zei hij: "De oorlog vindt op twee uur afstand van ons plaats en ik ben bezorgd over hoe het nu verder gaat met de Amerikanen", zei Scholz erover. Merz liet los goed te slapen, maar het is wel het onderwerp waarover hij het meest bezorgd is.

In de peilingen staat de CDU op een comfortabele 30 procent - het dubbele van de SPD en ook een ruime voorsprong op de AfD. Merz straalde dat zelfvertrouwen uit en trad voor zijn doen kalm op. Scholz, die zegt te blijven geloven in een overwinning, was juist aanvallend.

De SPD-leider verweet zijn tegenstander "absurde" plannen te hebben en "feitenvrij" te discussiëren. De voorgestelde belastingvoordelen van de CDU zouden vooral ten goede komen aan grootverdieners, aldus Scholz. Merz weersprak dat door te benadrukken dat onder SPD-leiding talloze bedrijven uit Duitsland vertrekken of failliet gaan.

Asielstandpunt 'rechtgezet'

Het debat van Bild en Welt, twee rechts-conservatieve kranten, ging voor een groot deel over migratie en asiel. Scholz en Merz herhaalden grotendeels de oneliners uit eerdere debatten. Scholz benadrukte hoeveel zijn regering in gang heeft gezet, Merz stelde dat het te weinig verschil heeft gemaakt.

De CDU-leider pakte een moment om te benadrukken dat zijn partij medeverantwoordelijk is voor de huidige problemen met migratie, verwijzend naar de CDU-regeringen van Angela Merkel. "Ik heb onze positie rechtgezet", zei Merz, waarmee hij nogmaals duidelijk afstand nam van zijn voorganger Merkel.

Merz viel Scholz aan om het feit dat er asielzoekers vrij rondlopen die bekendstaan als gevaarlijk. Hij sprak van "tikkende tijdbommen" en pleitte onder meer voor het aanpassen van privacywetgeving om nieuwe aanslagen te voorkomen. Daar vond hij Scholz aan zijn zijde: "Op dat vlak liggen we niet ver van elkaar."

Net als in de andere tv-debatten ging de tijd vooral op aan migratie en de economie. Thema's als klimaatverandering, defensie en de overbelaste zorg kwamen niet aan bod.

Scholz en Merz over migratie tijdens het debat:

De uitzending was een van de laatste momenten voor de twee om hun persoonlijke kant te laten zien. Dat is vooral van belang voor Merz, die in kiezersonderzoeken als afstandelijk en arrogant naar voren komt. Hij vertelde openhartig over het verdriet over zijn broer, die op jonge leeftijd overleed, en probeerde soms een grapje te maken.

Gevraagd naar wat Scholz beter kan dan hij, grapte Merz: "Iedere tweede zin met 'ik' beginnen." De SPD-leider werd de kritiek voorgehouden dat hij geen fouten kan toegeven. Dat ontkende hij: "Dat is politieke propaganda."

Merz richtte zijn aanvallen opvallend vaak op andere partijen dan de SPD. De fouten van het migratiebeleid verwijt hij vooral de Groenen, de coalitiepartner van de SPD, omdat zij "andere ideeën hebben over de samenstelling van het land". Over de liberale FDP, die zondag de kiesdrempel mogelijk niet haalt, grapte Merz dat zij zichzelf voor de bus hebben gegooid.

In Nederland is de 69-jarige Merz nog een onbekende, maar in Duitsland gaat hij al heel lang mee:

Ook de rechts-radicale AfD moest het geregeld ontgelden. Ondertussen probeerde Scholz het beeld neer te zetten dat de CDU met hen in zee wil gaan, omdat eerder gezamenlijk voor een asielmotie is gestemd. Scholz dwong Merz te beloven dat hij niet een minderheidsregering zal aangaan waarbij hij steun van de AfD nodig heeft.

Andersom sloot Scholz een coalitie met Die Linke en de links-conservatieve BSW uit. "Ik kan me dat niet voorstellen. Dat zijn partijen die Oekraïne in de steek willen laten", aldus de bondskanselier.

Daarmee bevestigen de twee partijleiders tussen de regels dat een coalitie tussen CDU/CSU en SPD de meest logische optie na de verkiezingen zal zijn. Volgens de huidige peilingen zouden zij net wel of net niet samen een meerderheid halen. Veel hangt af van de vraag of FDP, BSW en Die Linke de kiesdrempel halen.

Vertrouwen

In het rondje persoonlijke vragen werd alvast aan wederzijds vertrouwen gewerkt. Scholz werd gevraagd of hij in het vliegtuig durf te stappen van Merz, die piloot is van zijn eigen privéjet. De SPD'er antwoordde resoluut met 'ja'. "Ik neem aan dat hij terecht een vliegbrevet heeft."

Merz werd daarop gevraagd of hij in een roeiboot durft te stappen met de fanatieke roeier Scholz. Zijn antwoord: "Ja, want ik kan goed zwemmen."

Marokkaanse veiligheidsdiensten hebben vandaag een grootscheepse politieactie uitgevoerd. Hiermee zou een grote terroristische aanslag van een aan IS gelieerde terreurcel uit de Sahel-regio zijn verijdeld. Er zijn twaalf mensen gearresteerd tussen de 18 en 40 jaar oud. De actie werd in negen verschillende Marokkaanse steden tegelijkertijd uitgevoerd.

In de vroege ochtend zijn er in de steden Laayoune, Casablanca, Fez, Taounate, Tanger, Azemmour, Jersif, Oulad Teima en Tamsna invallen gedaan. Hierbij zijn verschillende eenheden van de Marokkaanse antiterreurpolitie ingezet. Ook is er gebruikgemaakt van speciale honden om explosieven op te sporen. Op meerdere locaties werden omwonenden preventief geëvacueerd.

De Marokkaanse veiligheidsdienst DGST heeft beelden vrijgegeven waarop te zien is wat er bij een van de invallen is aangetroffen. Er wordt onder andere een snelkookpan getoond die zou zijn gevuld met explosieven, steekwapens en een contant bedrag aan Amerikaanse dollars. Bij verdere huiszoekingen werden nepvuurwapens en gedetailleerde plannen voor toekomstige aanslagen gevonden.

IS-commandant

Volgens het onderzoek van de DGST stonden de verdachten in direct contact met een IS-commandant uit de Sahel-regio. Hij zou hen hebben voorzien van financiële en logistieke ondersteuning en instructiemateriaal voor de uitvoering van terreurdaden.

De terroristen hadden volgens de DGST meerdere doelwitten. Ze zouden het hebben gemunt op medewerkers van veiligheidsdiensten, gebouwen van deze diensten, en locaties die belangrijk zijn voor de Marokkaanse economie en buitenlandse belangen in Marokko. Ook waren er plannen voor het plegen van milieuterrorisme, zoals het aansteken van bosbranden.

Marokko wordt internationaal gezien als een betrouwbare partner in de wereldwijde strijd tegen terrorisme. Het Noord-Afrikaanse land was in 2003 voor het eerst doelwit van een terroristische aanslag, toen op meerdere plekken in de stad Casablanca aanvallen werden uitgevoerd, waarbij 33 burgerslachtoffers vielen. Sindsdien is terrorismebestrijding een prioriteit voor de Marokkaanse overheid.

Bij een van de invallen werden onder meer snelkookpannen gevonden die zouden zijn gevuld met explosieven:

Met regelmaat worden er in Marokko invallen gedaan bij mensen die worden verdacht van het beramen van terroristische aanslagen. De operatie van vandaag is qua omvang een van de grootste die er in Marokko zijn uitgevoerd. De afgelopen twintig jaar zouden er ongeveer 200 terroristische cellen zijn opgedoekt in het land.

Met name de activiteiten van terreurorganisatie IS in de Sahel-regio baren Marokko zorgen. Een maand geleden werden er nog twee Marokkaanse vrachtwagenchauffeurs ontvoerd in Burkina-Faso door terroristen. Volgens de DGST heeft Marokko zijn internationale partners al meerdere malen gewaarschuwd voor het gevaar van IS in de Sahel.

Destabiliseren

Volgens IS-kenner en journalist Abdou Bouzerda past het aanvallen en ondermijnen van de Marokkaanse staat in de bredere ideologie van de terreurorganisatie. "IS streeft naar de oprichting van een kalifaat dat zich uitstrekt over de gehele islamitische wereld, waaronder Noord-Afrika. Marokko vormt daarin zowel een symbolisch als strategisch doel", zegt Bouzerda.

Door het plegen van terreurdaden wil IS landen destabiliseren om er vervolgens de macht te kunnen grijpen, legt Bouzerda uit. "Hoewel IS op dit moment niet de militaire kracht heeft om Marokko daadwerkelijk te veroveren, past het ondermijnen van de stabiliteit van het koninkrijk wel in hun stapsgewijze aanpak. IS gelooft dat door terreur te zaaien, regeringen te verzwakken en angst te verspreiden, uiteindelijk hele regio's onbestuurbaar kunnen worden, waarna zij zelf de macht kunnen overnemen."

Dat Marokko veel invloed heeft op het westelijke deel van de Sahel-regio is volgens Bouzerda een belangrijke reden voor IS om het land op de korrel te nemen. "Marokko investeert fors in West-Afrika en de Sahel, met grote belangen in sectoren als het bankwezen, telecommunicatie en infrastructuur. Rabat gebruikt er ook 'soft power' in de strijd tegen extremisme. Zo worden veel imams uit de Sahel in Marokko opgeleid in een gematigde, staatsgezinde vorm van islam."

Doelwit

Ook de rol die het land speelt in de internationale terrorismebestrijding maakt het een doelwit van terreurorganisaties zoals IS. Bouzerda: "De Marokkaanse geheime dienst, de DGST, staat bekend als een van de meest efficiënte in de regio. Marokkaanse inlichtingenoperaties strekken zich uit tot ver in de Sahel en West-Afrika."

Ook speelt Marokko regelmatig op de achtergrond een rol in antiterreuroperaties, vaak samen met westerse landen zoals Frankrijk en de Verenigde Staten. Dat maakt Marokko voor veel jihadistische groeperingen in de regio een obstakel en een vijand."

De Verenigde Staten hebben acht criminele organisaties uit Latijns-Amerika bestempeld als buitenlandse terroristische organisatie. Zes ervan zijn drugskartels uit Mexico, de andere twee zijn bendes uit Venezuela en El Salvador. Het is een stap die president Trump al had aangekondigd in een decreet dat hij tekende op 20 januari, de dag van zijn inauguratie.

"De kartels voeren een campagne van geweld en terreur op het hele westelijk halfrond, die niet alleen landen met een aanzienlijk betekenis voor onze nationale belangen heeft gedestabiliseerd, maar ook de Verenigde Staten heeft overspoeld met dodelijke drugs, gewelddadige criminelen en gevaarlijke bendes", valt te lezen in het decreet.

Voor Trump gaat met het terrorisme-label voor Mexicaanse kartels een langgekoesterde wens in vervulling. Een hardere aanpak van deze criminele organisaties staat al jarenlang op de agenda van de Amerikaanse president. Al tijdens zijn eerste termijn besprak hij met zijn defensieminister Mark Esper de mogelijkheid om drugslaboratoria te bombarderen, zo schreef Esper in zijn memoires. In zijn campagne herhaalde Trump de dreigementen: de mogelijkheid om luchtaanvallen tegen kartels uit te voeren, lag absoluut op tafel.

Aanpak fentanyl

Het aanmerken van Mexicaanse drugskartels als 'terroristisch' lijkt op het eerste gezicht een stap in de Amerikaanse aanpak van de productie en smokkel van fentanyl, de synthetische drug die jaarlijks zo'n 100.000 dodelijke slachtoffers maakt in de VS. Twee namen op de lijst, het Sinaloakartel en het Jalisco Nieuwe Generatiekartel (CJNG) domineren de fentanylmarkt en zijn vrijwel hoofdverantwoordelijk voor de smokkel naar de VS.

Vier andere kartels zijn groeperingen die in sommige staten samenwerken met het Sinaloakartel of het CJNG, en zich naast drugshandel en mensensmokkel bezighouden met afpersing en bedreiging. Met hun activiteiten dragen ze bij aan de stroom Mexicaanse vluchtelingen die nog altijd naar de VS trekt, een andere doorn in het oog van de Amerikaanse regering.

Intensievere bestrijding

Nu deze zes kartels, samen met het Venezolaanse El Tren de Aragua en MS-13 uit El Salvador, als 'terroristisch' zijn bestempeld, krijgen de Verenigde Staten er mogelijkheden bij om deze organisaties aan te pakken. Sinds de jaren negentig gebruiken de VS dit label, maar vrijwel alle groeperingen op de lijst zijn (islamitische) ideologisch gestoelde bewegingen die geweld gebruiken om hun doel na te streven. Hezbollah, Hamas en Al-Qaida zijn enkele van de meest in het oog springende organisaties.

De acht genoemde drugskartels zijn de eerste niet-ideologische criminele organisaties op de lijst. Dat zij nu het terrorisme-label krijgen, betekent een intensievere aanpak. Economische sancties, maar ook, in het meest extreme geval, een militaire interventie. In het verleden ging het om kleinschalige operaties door speciale Amerikaanse eenheden, om bijvoorbeeld de leiders van een organisatie uit te schakelen.

Het idee van een Amerikaanse militaire interventie op Mexicaans grondgebied is de nachtmerrie van de Mexicaanse president Claudia Sheinbaum, die constant hamert op het belang van 'soevereiniteit'. De afgelopen weken werden Amerikaanse spionagevluchten uitgevoerd bij de grens met Mexico en eerder werden er Amerikaanse marineschepen voor de kust van Mexico gesignaleerd. Volgens Sheinbaum gaat het hierbij om verregaande samenwerking tussen de VS en Mexico.

Slechte relatie

Mexicaanse kartels als terroristisch bestempelen leidt echter ook tot problemen voor de Amerikanen zelf. Allereerst is er de definitie van een kartel: het gaat hierbij vaak om versplinterde bewegingen, die elkaar soms onderling bestrijden, met meerdere leiders en inkomstenbronnen. Daarnaast is volgens de Amerikaanse wet iedere persoon of entiteit die bijdraagt aan terrorisme, op wat voor manier dan ook, strafbaar.

80 procent van de fentanyl die tussen 2019 en 2024 de VS werd binnengesmokkeld, werd meegenomen door Amerikaanse staatsburgers. Zij dragen daarmee bij aan het verdienmodel van de inmiddels terroristische Mexicaanse kartels.

Maar wat te denken van de Amerikaanse bedrijven die actief zijn in Mexico. In een enquête uit 2024 zei 12 procent van de ondervraagde bedrijven dat "de georganiseerde misdaad gedeeltelijke controle heeft gekregen over de verkoop, distributie en/of prijsstelling van hun goederen". Daarmee dragen deze bedrijven, in sommige gevallen weliswaar indirect, bij aan terrorisme.

Het blijft daarom voorlopig onduidelijk wat het terrorisme-label betekent voor Mexico, de VS en de organisaties zelf. Ook de nieuwe minister van Defensie Pete Hegseth weigerde eind vorige maand een militaire interventie uit te sluiten. Het zou een nieuw dieptepunt in de verslechterde relatie tussen de twee landen betekenen.

In Egypte is de tombe van farao Thoetmosis II gevonden. Daarmee is volgens de Egyptische autoriteiten het laatste koninklijke graf uit de tijd van de farao's aangetroffen. De vondst werd gedaan door een team van Egyptische en Britse archeologen.

De ingang naar de tombe werd in 2022 gevonden in de bergen ten westen van de Vallei der Koningen in Luxor, waar meer dan zestig graftombes liggen. De wetenschappers dachten dat ze bij het graf waren van een vrouw van een koning. Eenmaal in de tombe bleek het de plek waar farao Thoetmosis II had gelegen.

Huilen

"Ik kon alleen maar huilen", zegt de Britse missieleider Piers Litherland tegen de BBC. "Het is emotioneel extreem turbulent als je iets tegenkomt wat je niet had verwacht." De laatste vergelijkbare vondst was die van het graf van farao Toetanchamon, ruim een eeuw geleden.

In tegenstelling tot het graf van Toetanchamon was de tombe van Thoetmosis II niet ongeschonden. Kort na de begrafenis was het graf overstroomd, schrijft CBS News op basis van de teamleider van de Egyptische archeologen. Later is het lichaam van de koning verplaatst: de mummie van Thoetmosis werd een eeuw geleden al gevonden op een andere plek in de Vallei der Koningen.

"Een deel van de plafondversiering was nog intact", zegt egyptoloog Litherland. Hij beschrijft een blauwe hemel met gele sterren erop. Zulke beschilderingen worden volgens hem alleen in koninklijke tombes gevonden.

Hatsjepsoet en Thoetmosis

Thoetmosis II regeerde zo'n 3500 jaar geleden. Deze periode wordt omschreven als de 18e dynastie van Egypte. Hatsjepsoet was de vrouw van Thoetmosis II, evenals zijn halfzus. Hatsjepsoet werd later een van de weinige vrouwen die als farao over het oude Egypte regeerden.

Twee ondefinieerbare objecten die vandaag in Polen neerkwamen, blijken afkomstig van de Falcon 9-raket van SpaceX, het bedrijf van Elon Musk. Dat meldt het Poolse ruimteagentschap Polsa.

Een deel van de raket werd gevonden op het terrein van een bedrijf in Komorniki, in de buurt van Poznan in het westen van het land. Een vergelijkbaar stuk werd later op de dag gevonden in het bos bij het dorp Wiry, zo'n 30 kilometer verderop. De stukken zijn ongeveer 1 bij 1,5 meter groot.

Ze hadden gecontroleerd moeten neerstorten in de Stille Oceaan, maar de motor begaf het, zegt een astrofysicus tegen de BBC. Daarom werd de raket al gevolgd. Mogelijk zijn er ook stukken neergekomen in Oekraïne, zegt hij.

Poolse media toonden afbeeldingen van de objecten:

Vanochtend tegen 05.00 uur werd een lichtstreep aan de hemel gezien, waarvan werd vermoed dat het ruimteafval van de raket was. Verwacht werd al dat het ruimteafval vandaag de dampkring zou binnenkomen en dat is wat mensen in de vroege ochtend zagen.

Sterrenkundige Theo Jurriens dacht al dat het de tweede trap was van de draagraket Falcon 9, die op 1 februari 22 satellieten lanceerde.

Tweetrapsraket

De plekken waar de onderdelen zijn gevonden zijn afgezet om te onderzoeken of er gevaarlijke stoffen zijn vrijgekomen. SpaceX wordt bij het onderzoek betrokken. De Falcon 9 is een herbruikbare tweetrapsraket die is ontworpen om mensen en materieel de ruimte in te brengen.

De lichtstreep aan de hemel is behalve in Polen ook gezien in Nederland en andere landen in Noord-Europa. Bij het UFO Meldpunt Nederland kwamen meer dan dertig meldingen binnen uit het hele land.

Polen is extra alert op vreemde objecten sinds er in november 2022 twee mensen om het leven kwamen bij de grens met Oekraïne door een Oekraïense luchtverdedigingsraket.

De Amerikaanse politie heeft een groep aangehouden voor een reeks inbraken in huizen van beroemde Americanfootballspelers en basketballers. Bij onder anderen Kansas City Chiefs-spelers Travis Kelce en Patrick Mahomes werd ingebroken. Zeven mannen zijn nu aangeklaagd.

De verdachten hadden het gemunt op villa's van sporters die ten tijde van de inbraken van huis waren en bijvoorbeeld wedstrijden speelden. De gestolen spullen hadden een waarde van omgerekend ruim 2,6 miljoen euro. De inbraken speelden zich volgens de aanklacht af tussen oktober en december vorig jaar.

De verdachten komen uit Chili en zijn tussen de 20 en 38 jaar oud. Ze zouden deel uitmaken van een Zuid-Amerikaanse bende. De Chilenen kunnen veroordeeld worden tot een gevangenisstraf van maximaal tien jaar.

De FBI zei eerder dat criminele bendes openbare informatie en sociale media gebruiken om te achterhalen waar sporters zijn. Zo zijn de speelschema's van NBA- en NFL-spelers makkelijk online te vinden.

Travis Kelce

Uit de huizen van twee Kansas City Chiefs-spelers werden begin oktober onder meer sieraden en horloges meegenomen. Ook werden geldbedragen gestolen. Amerikaanse media meldden destijds dat Patrick Mahomes en Travis Kelce slachtoffer waren geworden. Laatstgenoemde is ook bekend als vriend van Taylor Swift.

De dieven grepen hun kans toen de wereldberoemde sporters een thuiswedstrijd speelden in Kansas City in Missouri. "Je wil dat het niemand overkomt en al helemaal niet dat het jouzelf overkomt", zei quarterback Mahomes over de inbraak.

Selfie

Naast Americanfootballspelers waren ook NBA-spelers doelwit. Zo werd in november ingebroken in het huis van Milwaukee Bucks-speler Bobby Portis. De dieven stalen een kluis met daarin horloges, sieraden, contant geld en designertassen.

Na de inbraak poseerden drie van de aangehouden mannen en een vierde persoon in een selfie met hun gestolen waar. Op deze vrijgegeven foto houden de mannen lachend de gestolen horloges vast. Portis loofde een geldbedrag van omgerekend bijna 40.000 euro uit voor tips over de inbraak.

Ook deelde hij bewakingsbeelden van de inbraak waarop twee personen te zien zijn. In een video zei Portis dat "veel van zijn dierbare bezittingen" gestolen waren.

De selfie werd gepubliceerd door het Amerikaanse Openbaar Ministerie:

Na de golf aan inbraken riepen de NBA en NFL spelers op om extra voorzorgsmaatregelen te nemen. Zo deden spelers er volgens de Amerikaanse sportbonden goed aan om nieuwe alarmsystemen te installeren en waardevolle spullen in beveiligde kluizen te bewaren.

Ook kregen NBA-spelers het advies om waakhonden te nemen.