NOS Nieuws - Algemeen

In Saudi-Arabië beginnen de gesprekken tussen de VS en Rusland over een mogelijk bestand in de Oekraïne-oorlog. Vooralsnog niet aan tafel: president Zelensky. Een troef heeft hij nog wel, namelijk een grote hoeveelheid kritieke grondstoffen die in de Oekraïense bodem zitten. Zowel de VS, Rusland als de EU willen aanspraak maken op deze grondstoffen.

Amrish Ritoe is onafhankelijk adviseur kritieke grondstoffen, onder meer verbonden aan het The Hague Centre for Strategic Studies. Hij buigt zich in deze podcast minutieus over de grondstoffenkaart van Oekraïne en legt uit wat er waar ligt en wat ervoor nodig is om het uit de grond te halen.

Dit is, zegt Ritoe, een enorme kans voor Oekraïne én voor Europa, want Oekraïne heeft veel kennis, kunde en ervaring in huis die we elders in Europa niet meer hebben. "Maar het begint bij vrede en veiligheid."

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

NOS Amerika Kiest: iedere week praten de correspondenten van Bureau Washington je bij over het laatste nieuws rond de presidentsverkiezingen.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Een Brits koppel is in Iran aangeklaagd op verdenking van spionage, melden Iraanse media. Vorige week bracht het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken naar buiten dat twee Britten, Craig en Lindsay Foreman, in januari waren aangehouden in de stad Kerman, maar de omstandigheden en de aanklacht waren nog onduidelijk.

De hoogste rechter van de provincie Kerman, in het zuidoosten van het land, zegt dat de Iraanse inlichtingendiensten hebben vastgesteld dat het koppel in contact staat met instanties die weer banden hebben met inlichtingendiensten. Die banden worden volgens de rechter nader onderzocht, meldt de BBC.

Het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken raadt Britten af om naar Iran te reizen en benadrukt dat het hebben van een Brits paspoort voor de Iraanse autoriteiten genoeg reden kan zijn om iemand op te pakken.

Riskant

Het echtpaar, beiden 52 jaar, maakte volgens Britse media per motor een wereldreis en was van plan om vijf dagen in Iran te blijven. Volgens berichtgeving van het Britse Sky News zijn zij door een inwoner van de Pakistaanse hoofdstad Islamabad gewaarschuwd om niet naar onveilige gedeeltes te gaan in het zuiden van Iran en het westen van Pakistan.

Voordat ze werd opgepakt, plaatste de vrouw nog een bericht op Instagram waarin ze meldde dat het riskant en eng was om naar Iran te reizen tegen de adviezen in. "Het ontmoeten van ongelooflijke mensen en het zien van de adembenemende landschappen zullen de angst ruimschoots overtreffen", schreef ze.

De familie van het echtpaar heeft geschrokken gereageerd. "De hele familie is enorm bezorgd, we werken actief samen met de Britse overheid en de relevante autoriteiten", aldus de familie in een verklaring verspreid door het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Het stel was onderweg naar Australië om in juli te spreken op een conferentie. Onderweg vroegen ze aan mensen wat het voor hen betekende om mens te zijn en wat een goed leven in hun ogen inhoudt.

Eerdere aanhoudingen

De afgelopen jaren heeft Iran tientallen buitenlanders en Iraniërs met een dubbele nationaliteit aangehouden. Minstens vijftien van hen hadden de Britse nationaliteit. Vaak werden ze van spionage beschuldigd.

Iran houdt buitenlanders vaak vast als ruilmiddel en laat hen vrij als het land er iets voor terugkrijgt. Zo liet Iran in september 2023 vijf Amerikanen gaan nadat de VS 6 miljard dollar aan bevroren Iraanse tegoeden vrijgaf en vijf Iraniërs vrijliet. Twee jaar geleden executeerde Iran de Brits-Iraanse oud-politicus Alireza Akbari vanwege spionage.

Bij een regionaal bevolkingsonderzoek zijn 55 mensen in beeld gekomen die kampen met chronische Q-koorts-klachten, ongeveer vijftien jaar nadat ze besmet zijn geraakt met die infectieziekte. Die verspreidde zich van 2007 tot 2010 via besmette schapen- en geitenboerderijen. Meer dan 100 mensen stierven en tussen de 50.000 en 100.000 mensen werden ziek.

Sindsdien is bij ongeveer 600 mensen vastgesteld dat ze chronische Q-koorts hebben. Naar schatting lopen nog 400 tot 1600 mensen rond bij wie die diagnose nog niet is gesteld.

Meer dan de helft van de mensen met de infectieziekte heeft geen klachten. Als ze die wel krijgen zijn de symptomen vergelijkbaar met die van de griep. In zwaardere gevallen kampen mensen met hoge koorts, heftige hoofdpijn of een longontsteking.

Ongeveer 2 procent van de mensen die ooit besmet is geraakt ontwikkelt chronische Q-koorts. Daarbij is er vaak sprake van een ontsteking aan de hartkleppen of een bloedvat.

Nog lang niet alle patiënten opgespoord

Het nieuwe onderzoek is de afgelopen jaren uitgevoerd met hulp van huisartsenpraktijken in de buurt van geitenboerderijen die tijdens de Q-koortsepidemie besmet waren geraakt, in opdracht van het RIVM.

De kans is groot dat er nog meer mensen zijn die kampen met chronische Q-koorts-klachten, omdat maar de helft van de geselecteerde huisartsen meewerkte aan het bevolkingsonderzoek. De huisartsen die wel meededen hebben bijna 10.000 patiënten uitgenodigd om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek; bijna 50 procent gaf gehoor aan de oproep.

De onderzoekers denken daarom dat er nog tussen de 400 en 1600 mensen zonder chronische Q-koorts-diagnose rondlopen. De ziekte wordt vaak niet of pas heel laat ontdekt.

De onderzoekers vinden dat er bij huisartsen en inwoners onvoldoende kennis is over chronische Q-koorts. Ze hebben daarom voorlichtingsmateriaal ontwikkeld over de ziekte en geld vrijgemaakt voor bloedonderzoek om Q-koorts op te sporen.

De 55 patiënten die met behulp van het onderzoek zijn gevonden worden verder behandeld door gespecialiseerde artsen.

Een tekening van 150 jaar oud, die vijf jaar geleden was gestolen uit de kerk van het Friese Menaldum, is weer terecht. Kunstdetective Arthur Brand heeft de tekening teruggebracht.

Het gaat om een tekening uit 1860 van het orgel in de kerk. De tekening hing lange tijd in een van de kerkzalen, tot hij in 2020 verdween. Hoe Brand precies aan de tekening is gekomen, houdt hij in het midden. Hij vertelt dat hij onlangs werd benaderd door een onbekend iemand die zei een tekening te bezitten van een kerkorgel.

"Een tekening die kwijt was. Dat is natuurlijk een eufemisme voor iets anders", zegt Brand tegen de lokale omroep Zilt. Volgens Brand wilde de persoon "schoon schip maken" en werd hij gevraagd of hij ervoor kon zorgen dat het werk weer bij de kerk terecht zou komen. "Dan zeg je uiteraard: ja."

Onverwachts cadeau

De kerk van Menaldum is blij dat de tekening weer terug is. Johannes Vogel van de kerk zegt dat de kunstdetective afgelopen zaterdag ineens in de kerk stond met een onverwachts cadeau. "Hij vroeg: 'Heeft u een idee?' Nou, ik wist het meteen. Het was de tekening van het orgel, die enkele jaren terug is verdwenen. Daar moest hij om lachen, want zo was het ook."

Wie de tekening in eerste instantie heeft gestolen, blijft onduidelijk. Daar wil Vogel ook niet over speculeren. "Wie het ook gedaan heeft, wat ons betreft is het vergeten en vergeven."

Een plezier doen

Volgens Brand komt het vaker voor dat hij wordt benaderd door mensen met spijt. Zo werd in 2022 een reliekschrijn bij hem afgeleverd waarin twee buisjes met het bloed van Jezus Christus zouden zitten. De gouden kist was een maand eerder uit een kathedraal in Frankrijk gestolen.

"Of het nou zo'n groot relikwie is met het bloed van Christus, of een orgeltekening uit de kerk van Menaldum, je weet dat je mensen een plezier doet", aldus Brand.

Het Vaticaan heeft de werkafspraken van paus Franciscus voor komend weekend afgezegd. Onder meer een audiëntie op zaterdag gaat daardoor niet door en op zondag neemt een aartsbisschop een mis over van de paus.

De 88-jarige paus ligt sinds vrijdag in het ziekenhuis in Rome met een luchtweginfectie. Gisteren werd duidelijk dat de infectie "complex" was, waardoor hij langer in het ziekenhuis moest blijven.

Een woordvoerder van het Vaticaan heeft laten weten dat de paus "een rustige nacht" had. "Hij is wakker geworden, heeft ontbeten en ging daarna over tot het lezen van enkele kranten, zoals hij geregeld doet", zei de woordvoerder.

Hoe het verder precies met hem gaat vandaag is niet bekend. Het Vaticaan komt later vandaag met een update over de gezondheidssituatie van de leider van de Rooms-Katholieke Kerk.

De paus heeft in ieder geval geen koorts en zijn toestand is "stabiel", liet het Vaticaan gisteravond weten.

Bronchitis

De paus kampt al jaren met een broze gezondheid. Zo onderging hij in 2023 een buikoperatie en werd hij datzelfde jaar ook opgenomen vanwege ademhalingsproblemen door bronchitis. Ook zit hij vaak in een rolstoel vanwege knie- en rugproblemen en vorige maand viel hij voor de tweede keer in korte tijd. Daarbij bezeerde hij zijn arm.

Gisteren stonden bezorgde bezoekers bij het Vaticaan te wachten op een update over de gezondheid van de paus:

Dit weekend werd de paus verwacht bij evenementen ter gelegenheid van het Jubeljaar dat eens in de 25 jaar wordt georganiseerd. Katholieken worden aangemoedigd om een pelgrimstocht naar Rome te maken en deel te nemen aan speciale activiteiten. Naar schatting komen dit jaar 30 miljoen mensen naar de Italiaanse hoofdstad.

Politici en oud-politici reageren verslagen op het nieuws dat Frits Bolkestein is overleden. De oud-VVD-leider overleed gisteren op 91-jarige leeftijd na een lang ziekbed.

Dilan Yesilgöz noemt het "heel verdrietig" dat haar voorganger is overleden. Ze roemt de grote invloed die Bolkestein heeft gehad op haar en veel andere VVD'ers, vooral wat betreft zijn standpunten over immigratie.

"Ik heb hem altijd gezien als een inspirator en mentor", zegt Yesilgöz tegen de NOS. "Ik weet dat hij ook heel veel ellende over zich heen heeft gekregen in de tijd dat hij met onderwerpen voorop liep. Maar hij had gelijk."

Bolkestein bezocht tot op zeer hoge leeftijd bijeenkomsten van de VVD. Daar kwam Yesilgöz hem dan ook vaak tegen. "Op een gegeven moment liep ik na afloop met hem mee en gaf hem een arm", herinnert de politica zich. "Toen zei hij: 'Je mag meelopen, maar ik ga niet aan je arm hangen. Ik ben niet oud.'"

'Onafhankelijke geest'

Ook voor oud-VVD-leider Mark Rutte was Bolkestein tot op het laatst een inspiratie. "Een erudiet denker met een onafhankelijke en liberale geest. En bovenal, een warme man met humor", zegt hij. "Tot het einde toe bleven we elkaar zien en spreken en tot op hoge leeftijd kon ik rekenen op zijn betrokkenheid. Het zijn nu dierbare herinneringen."

Geert Wilders schrijft op X: "Frits Bolkestein was een politieke grootheid van jewelste, een van de beste ooit van dit land en een zeer aimabele man. Ik heb zoveel van hem geleerd."

De PVV-leider was in de jaren 90 nog lid van de VVD, werkte voor de fractie en werd in 1998 Kamerlid. Frits Bolkestein stond toen aan het roer van de partij. Hij wordt dan ook wel gezien als een van de leermeesters van Wilders.

Ook andere partijleiders condoleren de naasten van Bolkestein met hun verlies. "Een politiek icoon die grote voetsporen achterlaat", schrijft BBB-leider Caroline van der Plas. "Een messcherpe intellectueel die zijn stempel drukte op de Nederlandse politiek", laat Rob Jetten van D66 weten.

"Hij heeft grote invloed gehad op de politiek van ons land", concludeert ook Frans Timmermans, partijleider van GroenLinks-PvdA. "Ik was het vaak met hem oneens, maar vond onze gesprekken altijd boeiend."

Heer in de politiek

Minister-president Dick Schoof werkte in de tijd dat Bolkestein minister en partijleider was als ambtenaar op diverse ministeries. "Ik herinner me Frits Bolkestein als een heer in de politiek", schrijft hij.

"Hij was een intellectueel die als geen ander scherp en begrijpelijk problemen onder woorden kon brengen. Dat deed hij met lef, beschaving en een vooruitziende blik. Nederland neemt afscheid van een gezaghebbend liberaal."

Partijgenoot Neelie Kroes werkte met Frits Bolkestein samen in het kabinet Lubbers-II, in de jaren 80. "Een inspirerend mens, niet alleen voor de Nederlandse politiek en de Europese politiek", laat ze in een reactie aan de NOS weten.

Bolkestein steunde Rita Verdonk toen zij in 2006 met Mark Rutte in een hevige strijd om het partijleiderschap was verwikkeld, die ze uiteindelijk verloor. Zij laat weten geraakt te zijn door zijn overlijden.

"Hij was een van de eersten die de consequenties van massa-immigratie durfde te benoemen en concrete maatregelen voorstelde om die tegen te gaan", zegt ze tegen de NOS. "Ik heb veel van Frits geleerd en heb heel vaak zijn steun mogen ervaren. Rust in vrede, Frits."

Vakbond FNV stelt de verkiezing voor een nieuwe voorzitter uit. Personeel van de vakbond voerde gisteren actie, onder meer om dat voor elkaar te krijgen.

Het was de bedoeling dat leden van de vakbond vanaf deze week een keuze konden maken voor een nieuwe voorzitter. De strijd ging tussen Tuur Elzinga en Zakaria Boufangacha.

Tussen beide kandidaten is er een conflict over het afhandelen van een gerucht over grensoverschrijdend gedrag van Boufangacha. Volgens hem is het gerucht aantoonbaar vals en heeft Elzinga, de huidige voorzitter, te weinig gedaan om het gerucht te ontzenuwen.

De verkiezingscommissie van FNV heeft een verzoek tot uitstel van het FNV-bestuur ingewilligd. Het bestuur hoopt hiermee voldoende tijd krijgen om met alle betrokkenen te praten over de situatie die is ontstaan.

Bestuur blijft aan

De verkiezing is nu voor onbepaalde tijd uitgesteld. Het bestuur overlegt binnenkort met onder meer het Ledenparlement en het vakbondspersoneel over hoe het nu verder moet met de verkiezing.

De actievoerders vroegen gisteren ook om het vertrek van het huidige bestuur. Op die eis is het bestuur niet ingegaan.

De verkiezing binnen de FNV is niet helemaal van de baan; leden kunnen de komende weken wel kiezen voor een nieuw Ledenparlement.

(Oud-)medewerkers van een jeugdzorginstelling in Limburg slaan bij de regionale omroep L1 alarm over de omstandigheden binnen de organisatie. Ze zeggen dat cliënten onder andere te maken kregen met geweld, drugscriminaliteit en gedwongen prostitutie.

Bij Zorggroep Hilzijn worden jongeren en jongvolwassenen met gedrags- en psychiatrische problemen opgevangen. De organisatie heeft woongroepen in Weert, Panningen, Horn en Neer waar cliënten begeleid wonen.

'Jongeren geronseld door criminelen'

L1 sprak met meerdere (oud-)medewerkers en andere betrokkenen, die anoniem willen blijven. Ze vertellen over de problemen die zich tussen 2022 en 2024 op de locaties afspeelden. Volgens de medewerkers waren ze niet altijd in staat om de jongeren passende zorg te bieden, omdat hun problematiek te ernstig was of omdat het personeel niet geschoold was.

Zo bestonden de groepen uit jongeren met ernstige psychische problemen, drugsproblematiek of hadden ze contacten uit het criminele milieu. Ook waren veel cliënten volgens de medewerkers door een rechter in de woongroep geplaatst.

"We hadden geen idee wat we aan het doen waren", zegt een oud-medewerker. "De casussen werden steeds heftiger. Dagelijks belden we de politie omdat een cliënt een hulpverlener wilde slaan."

Tijdens behandelingen werd volgens medewerkers duidelijk dat cliënten werden geronseld door criminelen. "Meiden vertelden dat ze naar hotels in de regio moesten om betaalde seks te hebben met mannen. Jongens moesten pakketjes bezorgen en kregen pinpassen op hun naam."

Meldingen inspectie

Volgens L1 blijkt uit verschillende bronnen dat er verschillen zijn tussen het aantal incidenten dat de zorginstelling heeft gemeld bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de verhalen van de (oud-)medewerkers. Terwijl de officiële data slechts een beperkt aantal incidenten laat zien, spreken betrokkenen over een veelvoud van ernstige misstanden.

Het is niet duidelijk waarom deze verschillen er zijn. Volgens de IGJ zijn jeugdzorgorganisaties wettelijk verplicht om calamiteiten en lichamelijk, seksueel en psychisch geweld te melden. De inspectie laat aan de omroep weten dat ook medewerkers of (ex-)cliënten zich altijd bij de IGJ kunnen melden. "Dan kunnen wij deze informatie gebruiken voor ons toezicht."

De directie van de zorggroep wilde geen vragen beantwoorden van L1, maar laat in een schriftelijke reactie weten dat de zorggroep de zorg levert die contractueel moet worden geleverd. "Over de wijze waarop wij hieraan opvolging geven wordt periodiek verantwoording afgelegd aan de daartoe bevoegde instanties en opdrachtgevers."

Reacties gemeenten

De gemeenten Venlo en Peel en Maas, waar Hilzijn een contract mee heeft, zijn bekend met de samenstellingen van de groepen bij zorggroep. Venlo laat weten dat "de samenstelling mede het gevolg is van het afbouwen van de gesloten jeugdzorg", maar zegt dit geen zorgwekkende ontwikkeling te vinden. "We zien dat het afbouwen soms sneller gaat dan het organiseren van een passend aanbod voor deze doelgroep."

De gemeente Leudal, waar de zorggroep ook een contract mee heeft, laat in een reactie weten de signalen uiterst zorgwekkend te vinden. De gemeente roept iedereen die zich in de signalen herkent op zich te melden bij de IGJ.

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd laat aan L1 weten de signalen over de situatie bij Hilzijn te hebben geregistreerd. Wat daarmee gaat gebeuren, is nog niet duidelijk. "Er wordt nog beoordeeld hoe we hieraan opvolging geven."

Struinen tussen de kledingrekken, kijken of je maat er tussen zit en dan met een kledingstuk naar buiten zonder je portemonnee te trekken: waar dat in de meeste winkels diefstal is, is het in weggeefwinkels juist de bedoeling. De animo voor zulke weggeefinitiatieven neemt toe, blijkt uit een rondgang.

Ook online is het weggeven en ophalen van gratis spullen een groeiend fenomeen. Marktplaats ziet al jaren een stijging van het aantal mensen dat zoekt op 'gratis'. Volgens de website was 2024 een recordjaar: er werd ruim 83 miljoen keer naar gratis spullen gezocht.

"De liefde van Nederlanders voor gratis is onmiskenbaar", zegt woordvoerder Maaike Veeling van Marktplaats. Het aantal producten dat gebruikers gratis op het platform aanbieden, steeg in 2024 met 200.000 naar 1,8 miljoen. Afgenomen koopkracht speelt daarin volgens Veeling een "overduidelijke rol", net als de wens spullen een tweede leven te geven.

Ook sokken en shampoo

Volgens Maranke Spoor, eigenaar van informatiewebsite Weggeefwinkels.nl, neemt ook het aantal fysieke weggeefwinkels toe, met de toenemende armoede als belangrijkste oorzaak. Dat beaamt Gea Topelen-Wilkens, eigenaar van Gea's Weggeefwinkel in de Groningse wijk Vinkhuizen. "Elke middag dat ik open ben, schrijven meer mensen zich in", zegt zij.

Zes jaar geleden begon zij het initiatief met haar echtgenoot. Toen kwamen er nog maar een paar gezinnen op af. Inmiddels kloppen 3800 huishoudens bij haar aan voor gratis kleding, beddengoed en elektronica. "Niet alleen gezinnen met kinderen, maar ook vluchtelingen en studenten."

Haar klanten hoeven niet te bewijzen dat ze een laag inkomen hebben. "De winkel is voor iedereen, ik weiger niemand", zegt Topelen-Wilkens.

In Groningen ziet Gea Topelen-Wilkens de belangstelling voor haar weggeefwinkel toenemen:

Zo gaat het ook in de tijdelijke carnavalswinkel met kinderkleding in het Limburgse Nuth. De winkel hangt vol met ingezamelde kindercarnavalskleren - in de regio ook pekskes genoemd - die bezoekers gratis kunnen meenemen. Het initiatief komt van de stichting Feestbende, die kinderen uit financieel kwetsbare gezinnen wil ondersteunen. "De vraag is enorm", zegt bestuurslid Marleen Peters.

Dat de stichting het inkomen van de ontvangers niet controleert, ziet Peters als voorwaarde. "Vorige week was er nog een vrouwelijke klant die met schaamte binnenkwam. Zij durfde amper rond te kijken of iets aan te raken. Dan is het aan ons dat ze zich vrij voelt om mee te nemen wat ze wil, en met een goed gevoel vertrekt."

Kunstproject

Gratis winkelen kan vanaf vandaag ook op Utrecht Centraal. Op het station opent tijdelijk de winkel Free Fashion, waar iedereen gratis kledingstukken mag uitkiezen. Het doel is hier niet armoedebestrijding, maar bewustwording. "We zijn niet zomaar een weggeefwinkel", zegt initiatiefnemer Dieuwertje Vorstenbosch.

De winkel ziet eruit als iedere andere fast fashion-winkel in de binnenstad, maar de intentie is heel anders. "Gemiddeld dragen we onze kledingstukken maar zeven keer", zegt Vorstenbosch. "Dat verhaal willen we hier vertellen. We bespreken met mensen hoeveel kleding ze kopen en waar ze die kleding moeten laten als ze die niet meer dragen."

"Zo'n winkel op een prominente plek als Utrecht Centraal heeft een signaaleffect", zegt omgevingspsycholoog Ellen van der Werff van de Rijksuniversiteit Groningen. "Het werkt aanstekelijk en laat zien: dit is belangrijk, veel mensen winkelen hier of doneren kleding. Wie het ziet, kan denken: ik ga ook vaker tweedehandskleding kopen. Of: ik open zelf een weggeefpunt."

Aan spullen geen gebrek

De pop-upwinkel krijgt hulp van vrijwilligers en ontvangt subsidie van het ondernemersfonds in Utrecht. Aan aanbod van kleding geen gebrek; wat in de winkel hangt komt uit kasten van consumenten of is vanwege productiefouten gedoneerd door modemerken.

Ook in Gea's Weggeefwinkel in Groningen komen meer dan genoeg spullen binnen. "Het gebouw is tot de nok toe gevuld", aldus Topelen-Wilkens. "Ja", er is te veel aanbod", zegt Vorstenbosch. "Geef spullen een tweede leven, maar koop vooral minder. Dat is precies ons punt."

Vier basisscholen die dit jaar geen doorstroomtoets hebben afgenomen bij hun groep 8-leerlingen, hebben een ultimatum opgelegd gekregen. Dat bevestigt hun woordvoerder na berichtgeving in de Volkskrant.

De scholen in Haarlem en Bergen moeten hun leerlingen de toets vóór 7 maart alsnog laten maken, anders geeft staatssecretaris Paul van Onderwijs een 'aanwijzing'. Dat is een vergaande maatregel, die kan betekenen dat het ministerie de geldkraan (deels) dichtdraait.

De vier scholen hebben een brief van de staatssecretaris gekregen, zegt woordvoerder Remco Prast van de organisatie Leve het Onderwijs, die zich afzet tegen de huidige toetscultuur. Daarin zou staan dat er "een vermoeden van wanbeheer" bestaat.

De staatssecretaris wil dat niet met zoveel woorden bevestigen, maar laat wel weten dat zij met de bestuurders van de scholen heeft gesproken en dat ze er nadrukkelijk op heeft gewezen "dat zij handelen in strijd met wet- en regelgeving". Inmiddels heeft de Inspectie van het Onderwijs onderzoek gedaan. Die brengt binnenkort verslag uit.

"Over de inhoud van dat onderzoek en de mogelijke handhaving in het kader daarvan kan ik niks zeggen", stelt Paul. "Maar als daar aanleiding toe is, dan zal ik niet aarzelen de wet te handhaven. Het kan niet zo zijn dat besturen zelf kunnen bepalen aan welke wettelijke eisen zij zich wel en niet houden."

Principiële bezwaren

De vier Noord-Hollandse scholen zijn niet van plan de doorstroomtoets alsnog bij hun groep 8-leerlingen af te nemen. Zij hebben daar principiële bezwaren tegen.

De toets, die vorig jaar werd ingevoerd, is volgens hen te veel gericht op taal en rekenen. Ook hebben ze bezwaar tegen de verplichte bijstelling van hun schooladvies naar boven, als de toetsuitslag daar aanleiding toe geeft. Zij vinden dat de leerkrachten het beste kunnen inschatten welk niveau hun leerlingen aankunnen.

Woordvoerder Prast zegt dat de schoolbesturen in gesprek zijn met hun advocaten, maar dat zij vooralsnog geen aanwijzingen hebben dat het onderwijs onder het schrappen van de doorstroomtoets te lijden heeft. Zij hebben het concept-rapport van de onderwijsinspectie al ingezien en ook daaruit zou blijken dat de scholen kwalitatief goed zijn. "Als dit wanbestuur is, dan weet ik het niet meer", zegt Prast.

'Leerlingen de dupe'

Staatssecretaris Paul is het pertinent oneens met de scholen. Zij vindt dat leerlingen hoe dan ook "de dupe" zijn als hun school de doorstroomtoets niet aanbiedt. "Leerlingen kunnen dan namelijk geen bijstelling van hun schooladvies krijgen en lopen zo een eerlijke kans mis bij de overgang naar de middelbare school."

Volgens haar is zo'n eventuele bijstelling naar een hoger niveau belangrijk voor leerlingen die door hun leerkrachten kunnen worden onderschat, "zoals meisjes, leerlingen afkomstig van het platteland, uit gezinnen die het financieel moeilijk hebben en leerlingen met een migratieachtergrond".

Ze wijst erop dat leerlingen die de doorstroomtoets niet hebben gemaakt ook in de problemen komen bij de aanmelding voor de middelbare school "omdat hun aanmelddossier zonder doorstroomtoets niet compleet is".

Het Amsterdam-Rijnkanaal is vandaag en morgen ter hoogte van Diemen tussen 10.00 uur en 14.00 uur dicht. Er zijn dan werkzaamheden aan de hoogspanningslijnen, die gisteren beschadigd raakten bij een aanvaring.

Gisterochtend bleef de hijskraan van een langsvarend schip hangen achter enkele hoogspanningskabels. Door de aanvaring belandden de kabels in het water. Om gevaarlijke situaties te voorkomen en de schade te repareren, werd het vaarverkeer op het kanaal een groot deel van de dag stilgelegd. Kort voor 16.00 uur werd het verkeer weer hervat. Eerder meldde Rijkswaterstaat al dat er tijdens de aanvaring geen elektrische spanning op de lijnen stond.

Volgens Rijkswaterstaat zijn twee hoogspanningslijnen gebroken en minstens één beschadigd geraakt. Die moeten nog wel hersteld worden. Dat gaat vandaag en morgen voor een deel gebeuren, meldt AT5. Op beide dagen legt netbeheerder Tennet midden op het water een ponton, waarop technici de geknapte kabels met een nieuw tussenstuk weer aan elkaar maken.

Meer werkzaamheden nodig

Morgen verwijdert de netbeheerder de andere kapotte geleider, daarna kan een van de twee defecte circuits weer aangezet worden. Volgens Rijkswaterstaat moeten de herstelwerkzaamheden wel zo snel mogelijk worden uitgevoerd om de levering van elektriciteit in het gebied te kunnen blijven garanderen.

Om de schade helemaal te herstellen moet Tennet op een later moment opnieuw werkzaamheden uitvoeren, aldus Rijkswaterstaat. Er is daarvoor nog geen geschikt moment uitgekozen.

De 4 meivoordracht in De Nieuwe Kerk in Amsterdam wordt dit jaar gehouden door presentator, schrijver en journalist Philip Freriks. Dat heeft het Nationaal Comité 4 en 5 mei bekendgemaakt. Freriks is onder meer bekend als presentator van het NOS Journaal en Het Groot Dictee der Nederlandse Taal.

Eind vorige maand zwaaide hij af als presentator van de kennisquiz De slimste mens, die hij 25 seizoenen presenteerde. Dat programma was jarenlang een van de best bekeken programma's op de Nederlandse televisie.

Aansluitend aan de 4 meivoordracht is de Dodenherdenking op de Dam. Premier Schoof zal dan een toespraak houden. Het gebeurt eens in de vijf jaar dat de minister-president spreekt bij de Dodenherdenking.

In 2025 is het tachtig jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam. In heel het land wordt op 4 mei stilgestaan bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en wordt op 5 mei gevierd dat het land bevrijd werd.

Tusk houdt 5 meilezing

Op Bevrijdingsdag houdt de Poolse premier Donald Tusk de 5 mei-lezing in Wageningen. Hij spreekt in het kader van het programma 'De Herdenking van de Capitulatie en het Vrijheidsdefilé' dat jaarlijks in de stad wordt georganiseerd.

Na de toespraak van Tusk ontsteekt premier Schoof in Wageningen het Vrijheidsvuur. Dat is het officiële startschot voor de overige feestelijkheden in het land.

Francesco Rivella, mede-uitvinder van de hazelnootchocoladepasta Nutella, is op 97-jarige leeftijd overleden. In een bericht op Facebook meldt de Rotary Club Alba, waarvan Rivella 55 jaar lid was, dat de Italiaanse chemicus vrijdag is gestorven. Hij laat vier kinderen na.

In 1952 begon Rivella te werken bij chocoladeproducent Ferrero. Samen met bedrijfsleider Michele Ferrero verbeterde hij het recept van de eerste versie van het broodbeleg, destijds genaamd Supercrema.

In 1964 rolde het eerste potje van het nieuwe product, nu onder de naam Nutella, van de band. Wereldwijd werd het een groot succes.

Goedkoper

Nutella werd opgezet als een goedkoper alternatief voor chocoladepasta. De import van cacao was duur, maar in Noord-Italië groeien volop hazelnoten. Daarom werd ervoor gekozen om in Nutella minder cacao en meer hazelnoten te stoppen.

Als technisch directeur bij Ferrero stond Rivella ook aan de wieg van andere bekende chocoladeproducten, zoals Kinder-chocolade. Rivella werkte nooit voor een ander bedrijf. In 1993 ging hij met pensioen.

Vanwege de temperaturen onder het vriespunt van afgelopen nacht zoeken schaatsers vandaag op verschillende plekken nog het ijs op. Maar aan het einde van deze week slaat het weer om en ziet alles er opeens heel anders uit.

"Afgelopen nacht was vergelijkbaar koud als de nacht ervoor en op sommige plaatsen nog net iets kouder", zegt Alfred Snoek, weerman van Weerplaza. Het koudst was het in het noordoosten en oosten. In KNMI-weerstation Twente werd de laagste temperatuur gemeten met -8,8 graden.

De gemeten temperatuur op tien centimeter hoogte kwam op zo'n -10 tot -12, zegt Snoek. "Dat is voor de tijd van het jaar niet vreemd, maar het was daarmee wel een van de koudste nachten van deze winter."

Hoelang nog schaatsen?

Hierdoor kan er lokaal ook geschaatst worden. Zo meldt de regionale omroep NH dat mensen in Kudelstaart het ijs op gingen. En ook in Friesland, Drenthe en Utrecht maakten schaatsers gebruik van de weersomstandigheden.

Het is volgens Snoek nog onduidelijk hoelang ze dit nog kunnen doen. "Wordt er in de volle zon geschaatst, dan kan het in de loop van vandaag op sommige plekken al lastig worden. In Friesland kunnen mensen met een beetje geluk vandaag de hele dag en ook morgen nog even het ijs op."

In meerdere provincies konden mensen het ijs op:

Vandaag laat de zon zich veel zien en stijgt de temperatuur naar zo'n 5 graden in het zuiden. In de provincies Groningen en Friesland is er wat sluierbewolking en wordt het maximaal 1 graden.

Donderdag wordt het al een stuk warmer. "Het wordt een beetje herfstachtig, met miezerregen en een graad of 10 à 11", zegt Snoek. Vrijdag stijgt de temperatuur opnieuw: "Dat wordt een droge dag, en heel mild, met 14 tot 17 graden. Op momenten dat de zon doorbreekt zal het echt lenteachtig ogen, met mensen die terrasjes gaan opzoeken. De kou van nu is dan snel vergeten."

Winterbeelden van vandaag:

Veel mensen krijgen hem binnenkort, of hij ligt er al: de aanslag gemeentelijke belasting. In veel gemeenten gaan huizenbezitters dit jaar fors meer betalen door de verhoging van de onroerendezaakbelasting (ozb), zegt de Vereniging Eigen Huis op basis van eigen onderzoek.

Gemiddeld betalen huiseigenaren 6,2 procent meer ozb dan vorig jaar, zo'n 25 euro. Bijna een vijfde van de gemeenten verhoogt de ozb met meer dan 10 procent.

Grote verschillen

Eigen Huis wijst op de grote verschillen tussen gemeenten. Renkum, Edam-Volendam en Loon op Zand zien een forse stijging, terwijl Gorinchem en Venlo er juist in slagen de ozb iets te verlagen. "De verschillen zijn enorm, maar de zorgen over de gemeentelijke tekorten in 2026 zijn nog groter", zegt woordvoerder Hans André de la Porte. Deze lastenstijging lijkt volgens hem een voorschot op de tekorten die gemeenten verwachten door de bezuinigingen volgend jaar.

Naast de ozb stijgen ook de kosten voor afvalinzameling en rioolonderhoud in veel gemeenten. De afvalstoffenheffing gaat gemiddeld met 5,3 procent omhoog. De toename is het grootst in Nederweert, namelijk 71 procent (108 euro). In andere gemeenten, zoals Rheden en Oosterhout, daalt de afvalstoffenheffing juist met 10 procent.

De rioolheffing stijgt gemiddeld met 4,3 procent (10 euro). In Valkenburg aan de Geul gaat de rioolheffing met 86 procent omhoog (158 euro), terwijl inwoners van Renkum juist een kwart minder betalen (-110 euro).

De totale gemeentelijke woonlasten, bestaande uit ozb, rioolheffing en afvalstoffenheffing, zijn gemiddeld met 5,5 procent toegenomen. Huiseigenaren betalen gemiddeld iets meer dan 1000 euro per jaar. Vorig jaar was dat ongeveer 950 euro.

Gemeenten met de hoogste huizenprijzen hebben vaak ook de hoogste woonlasten. Wassenaar (1633 euro), Bloemendaal (1631 euro) en Laren (1597 euro) voeren de lijst aan. De laagste lasten hebben inwoners van Capelle aan den IJssel (733 euro), Rijssen-Holten (705 euro) en Ameland (660 euro).

Bezuinigingen

Volgens Eigen Huis verhogen gemeenten de ozb omdat ze volgend jaar veel minder geld uit de landelijke schatkist krijgen. Hierdoor draaien huiseigenaren op voor de kosten van gemeentelijke voorzieningen, zoals jeugdzorg, zegt de belangenvereniging.

Het kabinet bezuinigt in 2026 ruim 2,4 miljard euro op het gemeentebudget. Driekwart van de gemeenten dreigt hierdoor in de rode cijfers te belanden. Gemeenten hebben gewaarschuwd dat dat gevolgen kan hebben voor woningbouw, zorg en andere voorzieningen.

"Gemeenten vrezen enorme tekorten", zegt André de la Porte van Eigen Huis. "Sommige steden kunnen parkeertarieven verhogen, maar kleinere gemeenten hebben alleen de ozb als inkomstenbron. Als ze die verhogen, betalen huiseigenaren, winkels en bedrijven de rekening. Maar een huis bezitten zegt niets over hoeveel geld iemand heeft. Veel huiseigenaren leven van een uitkering of een bescheiden inkomen, en toch stijgen hun lasten flink."

Eigen Huis roept het kabinet op om in de voorjaarsnota maatregelen te nemen om verdere belastingverhogingen te voorkomen.

Oud-VVD-leider Frits Bolkestein, die maandag op 91-jarige leeftijd overleed, leek op het eerste gezicht geen man die in het televisietijdperk een succesvol politicus zou kunnen zijn. Hij was een afstandelijke en erudiete eenling met een deftige tongval, die strikt rationeel redeneerde. Hij maakte geen warme of toegankelijke indruk, 'ongenaakbaar' was eerder het woord dat bij hem paste.

Bolkestein zag zichzelf niet als een intellectueel maar als een "Amsterdamse koopman". Dat was een wat merkwaardig zelfbeeld, want zelfstandig ondernemer was hij nooit geweest en hij leek eerder een studeerkamergeleerde. Hij was erudiet, poseerde bij voorkeur voor een van zijn goedgevulde boekenkasten en schreef zelf ook boeken, waaronder een Engelstalig toneelstuk over Floris V en een boek over de volgens hem schadelijke invloed van intellectuelen in de politiek.

Toch won de VVD in de jaren 90 onder zijn leiding alle verkiezingen en haalde hij meer zetels dan zijn volksere en vlottere voorgangers Wiegel en Nijpels. Dat succes had alles te maken met de wijze waarop hij de discussie aanging over immigratie en integratie in de multiculturele samenleving.

Barlaeus

Bolkestein groeide op in Amsterdam-Zuid, in een familie van leraren, rechters en geleerden. Zijn grootvader was minister van Onderwijs, zijn vader president van het Amsterdamse gerechtshof.

In de jaren 1945-1951 zat hij op het Barlaeus Gymnasium, waar hij afgaande op zijn cijfers een van de beste leerlingen ooit was. Hij noemde die periode achteraf zijn gouden tijd. Vooral de klassieke talen boeiden hem. Hij had daardoor nauwkeurig leren lezen en had daarna niets fundamenteels meer bijgeleerd, zei hij.

Zijn leraar klassieke talen Meerwaldt beschouwde hij als zijn grootste leermeester; diens portret had hij zijn leven lang op zijn studeerkamer staan.

Shakespeare in het Swahili

Hij deed, niet ongebruikelijk in die tijd, acht jaar over zijn studies, eerst wiskunde, daarna filosofie. Erna trad hij in dienst van Shell, waarvoor hij meer dan tien jaar in Afrika, Midden-Amerika en Indonesië werkte.

Het werk vond hij vaak onder zijn niveau - om zichzelf uit te dagen leerde hij Shakespeare lezen in het Swahili, las hij Plato en andere auteurs in het oud-Grieks en voltooide hij ook nog een rechtenstudie.

Uiteindelijk wilde hij een hogere levensvervulling dan die van 'olieverkoper'. In 1976, als 43-jarige, gaf hij zijn leven een andere wending: hij werd politicus.

Bekijk hier een terugblik op zijn carrière:

Scherpe tong

Een politicus met een missie, want hij wilde zijn stem verheffen tegen de volgens hem heilloze ideeën van de jaren 60 die tijdens zijn afwezigheid in Nederland de overhand hadden gekregen. De personificatie daarvan was, in zijn ogen, PvdA-premier Den Uyl.

In 1978 kwam Bolkestein voor de VVD in de Tweede Kamer, waar hij een eenling was, die werd gewaardeerd om zijn kennis en kundigheid en werd gevreesd om zijn scherpe tong.

In 1982 werd hij staatssecretaris voor Buitenlandse Handel en in 1988 minister van Defensie. Vooral dat ministerschap leek hem te vervelen. Daarom schreef hij daarnaast toneelrecensies en essays en voerde hij een openbaar debat met de wereldberoemde Amerikaanse linguïst en linkse intellectueel Noam Chomsky.

Karakterachterstand

Bolkestein maakte in 1986 eigenhandig een einde aan het VVD-leiderschap van Ed Nijpels door in een veertig minuten durend betoog in de fractie te concluderen dat de VVD onder Nijpels "een karakterachterstand" had opgelopen. Hij had besloten de aanval te openen omdat er grote onvrede over Nijpels heerste, maar niemand de moed had het tegen de hoofdpersoon zelf te zeggen.

Hij maakte zo de weg vrij voor Joris Voorhoeve, die zelf in 1990 vertrok. De VVD-fractie koos toen Bolkestein als nieuwe voorzitter, bij gebrek aan alternatief.

Islam

Hij begon stroef en werd gezien als een passant, tot hij in september 1991 in een stuk in de Volkskrant de gebrekkige integratie van veel moslims aan de orde stelde en de islam neerzette als een middeleeuwse manier van denken en leven. Hij maakte zich daar al jaren zorgen over, maar trok ook aan de bel om zijn leiderschap een boost te geven.

Hij schreef dat de Europese beschaving was gebaseerd op de waarden van de Verlichting. Het liberalisme claimde universele geldigheid van de scheiding van kerk en staat, vrijheid van meningsuiting, verdraagzaamheid en de gelijkwaardigheid van man en vrouw.

In de wereld van de islam golden deze waarden volgens hem niet, maar relativering ervan kon niet geaccepteerd worden.

Onderbuik

Bolkesteins betoog leidde tot felle reacties. Tegenstanders verweten hem in te spelen op onderbuikgevoelens. Over de islam liet hij zich daarna voorzichtiger uit, maar de kern van zijn betoog bleef overeind. Hij hamerde erop dat de integratie van minderheden "met lef" moest worden aangepakt en dat de immigratie desnoods met "onsympathieke maatregelen" moest worden beperkt.

Hij maakte zich oprecht zorgen over het ontstaan van getto's vol kansarme mensen in de grote steden, maar was zich er ook van bewust dat zijn betoog goed viel bij de kiezers. In 1994 werd hij beloond met een van de beste verkiezingsuitslagen voor de VVD tot dan toe: 31 zetels.

Paars

Al jaren vond hij dat de VVD zou moeten regeren met de PvdA, die onder Wim Kok in zijn ogen op de goede weg was. Samen zouden ze een eind kunnen maken aan de dominantie van de christendemocraten, die, zo zei hij, in Nederland al langer de macht hadden dan de communisten in de Sovjet-Unie.

In 1994 vormden Bolkestein, Kok en D66-leider Hans van Mierlo het eerste paarse kabinet. Bolkestein bleef Kamerlid, omdat hij bang was dat de VVD anders als kleinere regeringspartij zou verbleken. Als fractieleider hield hij het liberale profiel scherp. Dat bleek een goede inschatting. In 1998 won hij nog eens zeven zetels. Voor Bolkestein was dat het moment om op te stappen - de politiek verveelde hem al langer; vooral van "de zeikerds" van de media had hij meer dan genoeg.

Voor de VVD pakte zijn vertrek slecht uit. Bij de volgende verkiezingen kaapte Pim Fortuyn het thema van de immigratie en viel de VVD ver terug. Nog twee jaar later richtte Geert Wilders, leerling van Bolkestein en oud-fractiemedewerker en Kamerlid van de VVD, de PVV op.

'Liberale fundamentalist'

Bolkestein werd na zijn vertrek uit de Nederlandse politiek lid van de Europese Commissie. Dat was een verrassing, want hij stond bekend als een euroscepticus. Toch is het beter hem een europragmaticus te noemen: hij wilde wel 'méér Europa' waar hij dat nuttig achtte. Dat gold met name de liberalisering van de interne markt.

Als commissaris stelde Bolkestein zich op als 'een liberale fundamentalist', die streefde naar één Europese markt met optimale concurrentie. Bekend werd zijn dienstenrichtlijn, die ervoor moest zorgen dat Oost-Europeanen makkelijk in West-Europa konden werken.

Vooral in Frankrijk ontstond veel verzet tegen 'de Poolse loodgieter' die in een race to the bottom zijn Franse concurrent zou wegconcurreren. Dit verzet had succes: de 'Bolkestein-richtlijn' werd na zijn vertrek afgezwakt.

Tegendraads

Als politicus-in-ruste bleef Bolkestein luid en duidelijk zijn mening verkondigen. Hij had vaak tegendraadse standpunten die niet goed vielen in de VVD. Zo pleitte hij voor liberalisering van alle drugs en voor het recht op vrije beschikking over het eigen leven bij een voltooid leven.

Hij verraste velen toen hij zich in 2010 op het Leidseplein aansloot bij de betogers tegen de bezuinigingen op de kunsten van Ruttes eerste kabinet. Maar hij liet bij die gelegenheid ook niet na de progressieve betogers tegen de schenen te schoppen. Het geld voor de kunsten kon volgens hem namelijk worden verdiend door te bezuinigen op ontwikkelingshulp, zei hij met een grijns.

De laatste jaren had hij een broze gezondheid, hij leed onder meer aan de verlammingsziekte polyneuropathie. Na een darmoperatie was hij zo verzwakt dat hij begin 2022 met zijn vrouw naar een verzorgingshuis verhuisde, waar hij gisteren overleed.

In de Brusselse deelgemeente Anderlecht is gisteravond opnieuw iemand gewond geraakt bij een schietpartij. Er werd geschoten bij metrostation Sint-Guido, melden Belgische media. Het is de zesde schietpartij in Anderlecht in twee weken tijd. De dader is gevlucht op een elektrische step en is sindsdien spoorloos.

In de nacht van zondag op maandag was er ook al een schietpartij in de buurt van het metrostation. De avond ervoor werd een man van 19 doodgeschoten bij de ingang van een ander metrostation. In totaal zijn er bij de schietpartijen twee doden gevallen en vier mensen gewond geraakt.

De burgemeester van Anderlecht en het Openbaar Ministerie stellen dat de beschietingen te maken hebben met het drugsmilieu en spreken van een "bendeoorlog om territorium". De politie heeft de aanwezigheid van agenten in de buurt van het station eerder verhoogd, maar dit lijkt de schutters niet te hebben afgeschrikt.

Politie vlakbij

Zo stonden volgens burgemeester Cumps agenten op ongeveer zeventig meter afstand bij de beschieting van zaterdag. "Dat is het teken dat die schurken nergens voor stoppen", aldus de burgemeester. Hij is voorstander van een "algemene mobilisatie in de strijd tegen drugsgeweld" en pleit voor meer politiemiddelen om het "extreme geweld" tegen te gaan.

Vanochtend werd in de Brusselse plaats Molenbeek een grote politieactie gehouden. De actie zou gericht zijn tegen een Albanese criminele organisatie die zich bezighoudt met productie en handel van cannabis. Deze actie heeft volgens de politie niets te maken met de schietpartijen van de afgelopen weken.

In Laren is oud-VVD-leider Frits Bolkestein op 91-jarige leeftijd overleden, heeft zijn familie laten weten aan de NOS. Hij was al geruime tijd ziek en overleed gisteren in het Rosa Spier Huis, waar hij sinds 2022 woonde. De uitvaart zal plaatsvinden in besloten kring.

Bolkestein was van 1990 tot 1998 partijleider en fractieleider van de VVD in de Tweede Kamer, waar hij de partij een scherp profiel gaf.

Tussen 1990 en 1994 was Bolkestein oppositieleider tegen het centrumlinkse kabinet-Lubbers III. In 1994 werkte hij mee aan de vorming van het eerste paarse kabinet met de PvdA en D66. Hij bleef daarna in de Tweede Kamer, waar hij het kabinet geregeld bekritiseerde.

De VVD won alle verkiezingen waarbij hij lijsttrekker was. In 1998 kreeg de partij 38 zetels, wat toen het beste resultaat in de VVD-geschiedenis was.

Massa-immigratie

Bolkestein was in Nederland de eerste prominente politicus die sprak over problemen van de multiculturele samenleving en massa-immigratie. Vanaf 1991 baarde hij geregeld opzien met zijn uitspraken. Hij meende onder meer dat de islam moeilijk verenigbaar is met westerse waarden als de scheiding van kerk en staat en de gelijkheid van mannen en vrouwen.

Hij uitte ook geregeld kritiek op de Europese Unie, die zich volgens hem met veel te veel bemoeide. Niettemin werd hij na zijn vertrek uit Den Haag onverwachts lid van de Europese Commissie. Als commissaris voor de interne markt stelde hij voor om Oost-Europeanen in West-Europa te laten werken volgens de voorwaarden die gelden in hun eigen land. Deze zogenoemde Bolkestein-richtlijn werd na zijn vertrek onder druk van massale protesten in vooral Frankrijk grondig aangepast.

Na zijn pensionering mengde Bolkestein zich nog geregeld in het publieke debat. In 2011 baarde hij opzien door zich te keren tegen de bezuinigingen op de cultuur.

Bolkestein schreef ook veel boeken. Het eerste, een Engelstalig toneelstuk over Floris V verscheen in 1976, het laatste, Bij het scheiden van de markt, in 2019.

Bekijk hier een terugblik op zijn carrière:

Ontslagrondes en efficiënter werken lijken hun vruchten af te werpen bij FrieslandCampina. Het zuivelbedrijf boekte vorig jaar een flinke winst. In 2023 leed het nog een miljoenenverlies.

FrieslandCampina profiteerde van een groeiende vraag naar zuivelproducten in Zuidoost-Azië en naar kindervoeding in China. Onder aan de streep bleef 321 miljoen euro over, tegen een verlies van 149 miljoen in 2023.

FrieslandCampina is een coöperatie. Dat betekent dat het zuivel verwerkt van melkveehouders die bij de coöperatie zijn aangesloten. Het bedrijf, met het hoofdkantoor in Amersfoort, heeft vestigingen in dertig landen. Er werken bijna 20.000 mensen. In meer dan honderd landen worden de zuivelproducten verkocht.

Kaasfabriek

FrieslandCampina zette de afgelopen jaren het mes in de organisatie. Het bedrijf sloot een kaasfabriek in het Limburgse Born en schrapte honderden banen. Dat was nodig, zei het bedrijf, om efficiënter te kunnen produceren.

De leden leverden vorig jaar iets meer dan 9 miljard kilogram melk aan. Dat is een paar procent minder dan in 2023. De daling komt volgens FrieslandCampina door een afname in het aantal leden. Het bedrijf merkt dat veel melkveehouders stoppen, onder meer door gebrek aan bedrijfsopvolging.

Bij het vliegtuigongeluk op de luchthaven van de Canadese stad Toronto gisteren zijn achttien mensen gewond geraakt. Eerder meldden hulpdiensten drie van hen ernstig gewond waren geraakt, onder wie een kind. Dat bericht werd later ingetrokken.

Het vliegtuig belandde gisteren rond 14.15 uur lokale tijd door nog onbekende oorzaak op zijn kop op de landingsbaan.

Het vliegtuig kwam uit Minneapolis en had bij de landing op Toronto Pearson International Airport te maken met slecht weer. Volgens vliegtuigtracker Flightradar was er op het moment van de crash sprake van een harde zijwind en stuifsneeuw.

Op sociale media worden beelden gedeeld van de crash:

Het gaat om een CRJ900-vliegtuig van Endeavor Air, een dochteronderneming van Delta Air Lines. Aan boord waren 76 passagiers en vier bemanningsleden.

Een van de passagiers vertelde later aan CNN dat hij voorafgaand aan het ongeluk niets ongewoons opmerkte. "We kwamen op de grond terecht, lagen zijwaarts en daarna lagen we ondersteboven", zei hij tegen CNN.

"Ik kon gewoon mijn gesp losmaken en vallen en mezelf naar de grond duwen. Sommige mensen hingen een beetje ondersteboven en hadden hulp nodig om naar beneden te komen. Anderen konden dat zelf", zei hij.

Bekijk hier beelden van net na de crash, waarin ook te zien is hoe passagiers zelf uit het vliegtuig stappen:

De vluchten op vliegveld Toronto Pearson zijn inmiddels hervat. Wel blijven twee landingsbanen gesloten vanwege het onderzoek. "We zijn erg dankbaar dat er geen doden zijn gevallen en dat dat de verwondingen relatief licht zijn", zei luchthavendirecteur Deborah Flint op een persconferentie.

Canadese en Amerikaanse onderzoekers gaan de toedracht van het ongeluk onderzoeken. Wereldwijde luchtvaartregels schrijven voor dat binnen dertig dagen na een ongeluk een voorlopig onderzoeksrapport moet worden gepubliceerd.