NOS Nieuws - Algemeen

De Portugese drugsaanpak werd jarenlang gezien als een van de beste ter wereld. In 2001 geïntroduceerd om de wijdverbreide drugsverslaving aan te pakken, wierp de wet direct zijn vruchten af. Maar bijna 25 jaar later zijn de regels toe aan vernieuwing, om de scheurtjes te dichten. Want op de straten van grote steden zoals Lissabon is het drugsgebruik weer steeds meer zichtbaar.

Een groep toeristen stopt in Mouraria om bij het kruispunt het iconische gele trammetje voor te laten gaan, waarna ze met hun rolkoffertjes de weg richting hun Airbnb vervolgen. Nietsvermoedend lopen ze langs een jongeman in joggingpak op de hoek van de straat. Die draait zich om en roept iets naar twee andere mannen die verderop in de straat staan te smoezen.

"Maak alleen foto's van de straat, maar niet van de mensen", roepen de mannen zenuwachtig als iemand een foto van de kleurrijke straat neemt. Waarschijnlijk willen ze niet worden vastgelegd tijdens het dealen van drugs. Want dat wordt hier openlijk gedaan. Op een plein iets verderop zetten verslaafden bij de ingang van een parkeergarage openlijk een shot heroïne.

Verhuur aan toeristen

"Toen ik hier voor de coronacrisis kwam wonen, was het een hele levendige en diverse buurt", vertelt buurtbewoner Bruno. Maar sinds de pandemie heeft hij het achteruit zien gaan. "Er zijn veel meer daklozen, criminaliteit en ook openlijk drugsgebruik." Hij noemt het drugsgebruik een oorzaak en een gevolg van de problemen.

Want volgens hem is de wijk door verhuur aan toeristen voor velen onbetaalbaar geworden, wat tot sociale problemen leidt, wat drugsgebruik dan weer in de hand werkt. En dat ziet ook een van de grondleggers van de Portugese drugsaanpak, João Goulão. "Tegenwoordig is er veel meer zichtbaarheid van drugsgebruikers en sociale kwetsbaarheid in de openbare ruimte", zegt de arts.

"Er is geen bewijs voor een significante toename van het aantal drugsgebruikers, maar diegene die dat wel doen zijn zeer kwetsbaar." Dat hangt dus volgens hem samen met sociale problemen zoals een gebrek aan betaalbare huisvesting en werkgelegenheid. Maar Goulão noemt ook het drugsgebruik van de migratiepopulatie. "Zij zijn erg kwetsbaar en in sommige gevallen slecht geïntegreerd in onze samenleving", legt hij uit.

Een andere oorzaak van de scheuren in het beleid is de snelle toename van nieuwe soorten vooral synthetische drugs, zogeheten designerdrugs. De wet is ooit ontworpen om het heroïnegebruik aan te pakken.

Voor al die aanpassingen, weet Goulão, is meer geld nodig. Want niet alleen moeten de gebruikers en verslaafden worden geholpen, vindt hij; ook moet de politie meer middelen krijgen om de drugshandel aan te pakken.

Dus zou de politiek het prioriteit moeten geven en meer moeten investeren. Al zou daar eerst een nieuwe regering voor moeten komen, want na de val van het vorige kabinet, begin dit jaar, zijn in mei nieuwe verkiezingen gepland.

Ondertussen worden de problemen in grote steden wel groter. Tussen 2019 en 2023 bijvoorbeeld is het aantal mensen dat in Lissabon overleed aan een overdosis verdubbeld. In Mouraria sloot een buurtcentrum onlangs een speciale kamer waar men veilig drugs kon gebruiken. Ze konden de drukte niet aan.

Grondlegger Goulão denkt dat met kleine aanpassingen de resultaten weer beter zullen worden. Hij gelooft nog heilig in zijn aanpak. "Mensen die verslaafd zijn, lijden aan een ziekte die hetzelfde respect verdient als andere ziekten en als zodanig behandeld moet worden. In Portugal hebben we een motto: we pakken de ziekte aan, niet de patiënten."

In Rotterdam hebben naar schatting 10.000 mensen gedemonstreerd tegen de oorlog in de Gazastrook. De demonstratie, die was georganiseerd door een groep imams in Nederland, begon bij een moskee in Rotterdam-Zuid en eindigde in het centrum bij het stadhuis.

De gemeente zegt dat de demonstratie in een goede sfeer en vreedzaam is verlopen. Veel demonstranten hadden een Palestijnse vlag bij zich of borden waarop de oorlog wordt veroordeeld.

In de optocht reden ook scooters en motoren mee:

De imams wilden zich met het protest uitspreken "tegen onrecht en genocide en vóór gerechtigheid". Ze hadden op sociale media oproepen geplaatst om naar Rotterdam te komen.

Coolsingel afgesloten

Vanwege de hoge opkomst werd het verkeer hier en daar omgeleid. Dat gold ook voor het ov. De organisatie had zelf stewards ingezet om de mars in goede banen te leiden. Ook was er politiebegeleiding.

Onder de betogers waren volgens de gemeente ook veel gezinnen met kinderen.

Met de vrijlating van de laatste twee aangesterkte zeehonden Ollie en Brandy heeft de opvang in Pieterburen gisteren een punt gezet achter meer dan vijftig jaar geschiedenis. Toch zijn de bassins in het centrum nog niet helemaal leeg. Er zwemmen nog een paar dagen dieren rond die te verzwakt zijn om uit te zetten.

Het zeehondencentrum in Pieterburen is al sinds begin januari dicht voor publiek. Het personeel is bezig met de laatste voorbereidingen voor de verhuizing naar een modern onderkomen bij Lauwersoog. En daarvoor moesten de laatste zeehonden uit Pieterburen gisteren weg.

Het werd een feestelijke bijeenkomst, waarbij inwoners van Pieterburen, donateurs en oud-medewerkers waren uitgenodigd, meldt RTV Noord.

Zeehonden voeren

"Ik ben van 1971, net als de zeehondencrèche. Ik weet niet beter dan dat dit hier hoort", zei Agnes Klont uit Pieterburen. "We hebben hier zoveel meegemaakt. Bekende Nederlanders over de vloer, toeristen uit het buitenland. Vriendinnen van mij gingen 's nachts nog even zeehonden voeren tussen het stappen door. Het bracht leven in het dorp."

Ook boer Henk Koster kwam afscheid nemen. "Ik heb de hele ontwikkeling meegemaakt, vanaf het begin. Lenie 't Hart kwam vroeger bij ons spullen lenen om zeehondenpups groot te krijgen. Wat hier is opgebouwd, is een succes voor Pieterburen én voor de zeehonden. Voor de levendigheid in het dorp was het beter geweest als het hier was gebleven", zei hij.

Jonge zeehonden

Ollie en Brandy zijn allebei nog jonge zeehonden. Ollie werd half januari gevonden op Schiermonnikoog, pas tien dagen oud, met een abces op zijn rug. Brandy kwam begin maart van Terschelling, met diepe wonden aan zijn flippers. Beide dieren waren na weken van verzorging gisteren weer fit genoeg om terug te keren naar zee. Ze werden uit hun bassin in Pieterburen gehaald, in kisten gedaan en naar Lauwersoog vervoerd. Vanaf daar voeren ze met de boot naar een zandplaat bij Schiermonnikoog.

Op de zandplaat liet Iris Beekman uit Groningen ze vrij in de Waddenzee. "Mijn vriend gaf me dit cadeau met kerst. Hij weet hoe gek ik ben op zeehonden. Vroeger deed ik mijn spreekbeurten erover. Dit is echt iets wat ik al mijn hele leven wilde doen", zei ze. "En nu ben ik degene die de laatste zeehond uit Pieterburen mag terugbrengen naar zee. Heel bijzonder."

Het blijft magisch

Donateur Sijla van Leeuwen uit Doetinchem keek geboeid toe, samen met haar man. Dit was 'haar' 25ste vrijlating in veertig jaar tijd. "We zijn er echt mee vergroeid", vertelde ze. "Elke keer dat ik een zeehond zie wegzwemmen, raakt me dat. Ze kijken eerst even om zich heen, soms komen ze nog even terug en dan gaan ze. Dat blijft magisch."

Ollie en Brandy zwemmen weer vrij rond. Toch kunnen de deuren in Pieterburen nog niet helemaal dicht. Doordat er op het laatste moment toch weer nieuwe, verzwakte zeehonden binnenkwamen (in totaal tien) moesten de plannen worden aangepast. "Het is voor ons niet werkbaar om de zorg over twee locaties te verdelen", zegt medewerker Emmy Venema. Daarom is besloten om die tien zeehonden later deze week alvast naar het nieuwe onderkomen in Lauwersoog te verhuizen.

Werelderfgoecentrum

Daarmee begint een nieuw hoofdstuk in de opvang van zeehonden. In het gloednieuwe Werelderfgoedcentrum Waddenzee wordt niet alleen gezorgd voor zieke zeehonden (er is ook een speciale lift om ze te vervoeren), maar krijgen de bezoekers ook "het bredere verhaal over de Waddenzee".

"We willen bezoekers laten zien hoe kwetsbaar het waddengebied is", zegt Venema. "Met vervuiling, gaswinning en druk op de natuur is er veel werk te doen. In het nieuwe centrum kunnen we dat verhaal beter vertellen."

Het Werelderfgoedcentrum waar twee jaar aan is gebouwd, gaat op 26 april open.

De paraglider die vanmiddag overleed in het oosten van Overijssel is een 53-jarige man uit Nunspeet, meldt de politie. Uit de verklaring kan worden opgemaakt dat de man tijdens het paragliden een natuurlijke dood is gestorven.

Er was dus geen sprake van een technisch probleem. Het onderzoek naar het incident is afgerond.

De aan al-Qaida gelieerde jihadistische terreurorganisatie JNIM stelt dat ze donderdag zeventig regeringsmilitairen heeft gedood in Benin. Als dat cijfer klopt, is dat het hoogste aantal militairen dat de jihadisten hebben omgebracht in de tien jaar dat ze in West-Afrika actief zijn.

JNIM stelt de militairen te hebben gedood bij aanvallen op twee militaire posten in het noordoosten van het land. Benin was de afgelopen jaren met regelmaat doelwit van jihadistische aanvallen. In de regio zijn groeperingen actief die gelieerd zijn aan al-Qaida en IS (Islamitische Staat).

De oorsprong van het geweld ligt in 2012, toen aan al-Qaida gelieerde militanten een kalifaat stichtten in Mali. JNIM ontstond in 2017 toen drie jihadistische groeperingen zich verenigden. Het geweld verspreidde zich vervolgens door de regio: eerst naar buurlanden Burkina Faso en Niger, later naar Benin en Togo.

Mensenrechtenschendingen

Door het geweld zijn duizenden mensen gedood en raakten miljoenen mensen ontheemd. De groepering pleegt terreuraanslagen, massaontvoeringen en sabotageacties. Uit onderzoek blijkt dat JNIM zich schuldig maakt aan ernstige mensenrechtenschendingen.

In sommige gebieden die in handen zijn van JNIM worden vrouwen uitgesloten van activiteiten buitenshuis. Volgens Amnesty International rekruteert de groepering kindsoldaten. Denktank Atlantic Council stelde vast dat JNIM onder meer gefinancierd wordt door mijnbouw en smokkel van drugs, migranten en goud.

In oktober vorig jaar staakte Artsen zonder Grenzen zijn activiteiten in het noorden van Burkina Faso omdat de organisatie steeds vaker het doelwit werd van geweld, onder meer van JNIM.

Het Franse leger was jarenlang actief in Burkina Faso, Mali en Niger om de lokale strijdkrachten te ondersteunen in de strijd tegen jihadisten. Maar de afgelopen jaren hebben deze landen de banden met oud-kolonisator Frankrijk doorgesneden. Sindsdien rukken jihadistische groeperingen, waaronder JNIM, sneller op.

Nieuwsuur maakte vorige maand een video over hoe burgers in de Sahel-regio gevangen zitten tussen strijdgroepen, en hoe het jihadisme er oprukt:

Bij een zware valpartij bij een wielerwedstrijd in België zijn vanochtend meer dan veertig wielrenners gewond geraakt. Deelnemers en fietsonderdelen lagen volgens getuigen verspreid over de weg. De organisatie van de Gran Fondo Belgium heeft het evenement afgelast.

De organisatie meldt dat er zeven wielrenners naar het ziekenhuis zijn gebracht. Een van hen is ernstig gewond, maar verkeert niet in levensgevaar.

De Gran Fondo is een wedstrijd voor semiprofs en amateurs en startte op de stuwdam van het meer van l'Eau d'Heure in het zuiden van België. Er deden volgens de organisatie zo'n 2500 wielrenners mee, die in groepen van start gingen.

'Overal fietsonderdelen en bloedvlekken'

Een deelnemer zegt tegen de VRT dat de valpartij het gevolg was van gedrang in het peloton. "Rechts vooraan begonnen enkele renners tegen elkaar aan te wrijven. Iemand verloor zijn evenwicht en is gevallen. Om die val te ontwijken, week iedereen uit naar links en ontstond de grote valpartij. Iedereen schreeuwde het uit van de pijn."

Rick Groeneweg uit Bilthoven was ook betrokken bij de valpartij. Zelf kwam hij ervanaf met een schram en een kapot voorwiel. "We fietsten zo'n 50 kilometer per uur en er vielen meer dan 50 mensen als mikado-stokjes over elkaar heen. Overal lagen fietsonderdelen op het asfalt en er lag bloed. Het geluid van brekende carbonfietsen was echt afschuwelijk."

Bekijk hier beelden van vlak na de valpartij:

"Het was pure chaos", zegt een andere wielrenner. "Sommige fietsen waren gebroken, mensen lagen langs de kant van de weg en er waren ongeveer vijf ambulances."

Fietsen gebroken

De valpartij ontstond in het peloton van de eerste twee startgroepen, na ruim acht kilometer. De eerste startgroep bestond uit 500 wielrenners. Volgens Groeneweg, die geregeld meedoet aan Gran Fondo's, is dat ongebruikelijk veel. "Normaal zijn die groepen kleiner. Zo'n grote startgroep is vragen om problemen."

Het was de eerste keer dat er een Gran Fondo in België werd verreden. De top 25 per leeftijdscategorie zou zich plaatsen voor het WK Gran Fondo.

In Vaticaanstad heeft paus Franciscus de paaszegen urbi et orbi uitgesproken. De 88-jarige Argentijn deed dat in een rolstoel voor een overvol Sint-Pietersplein. Eerder vanochtend was paus Franciscus niet aanwezig bij de paasmis. Zijn taken werden daar overgenomen door kardinalen.

De paus oogde zwak en kwetsbaar. Wel wenste hij bij zijn entree op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek iedereen een zalig Pasen. Daarbij was hij verstaanbaar en groette hij het publiek. De paasboodschap las hij vervolgens niet zelf voor, maar de zegen sprak hij wel uit.

Zo verscheen Franciscus om 12.00 uur voor de menigte:

Eerder was al bekend dat hij de andere vieringen van de Goede Week, zoals Witte Donderdag en Goede Vrijdag, aan zich voorbij liet gaan. Vooraf was niet door het Vaticaan bekendgemaakt of de paus het urbi et orbi zou uitspreken.

De vieringen rond de week van Pasen, met als hoogtepunt de Hoogmis van Pasen vanochtend, zijn de belangrijkste in het jaar voor de paus. Na de mis volgt de paasboodschap en de paaszegen urbi et orbi, voor de stad en de wereld, die wereldwijd wordt uitgezonden.

Paus Franciscus kampt nog altijd met gezondheidsproblemen nadat hij in februari werd opgenomen in het ziekenhuis met een levensbedreigende dubbele longontsteking. Hij lag dit jaar daarom vijf weken in het ziekenhuis. Op last van zijn artsen moet de Argentijn nog altijd rust houden.

Franciscus is wel al enkele keren in het openbaar verschenen, onder meer na de mis van Palmpasen.

Ontmoeting met Vance

In de ochtend had paus Franciscus een korte ontmoeting met de Amerikaanse vicepresident Vance, die in 2019 is bekeerd tot het katholicisme.

Eerder hebben de paus en andere leden van het Vaticaan felle kritiek geuit op het beleid van de regering-Trump, zoals de plannen om miljoenen migranten het land uit te zetten. Paus Franciscus noemde die "een schande".

Bij de felle brand op de Ginkelse Heide van 3 april verliep de communicatie tussen de hulpverleners soms chaotisch. Omwonenden kregen pas laat instructies, of ze waren tegenstrijdig, meldt Omroep Gelderland.

"Je was afhankelijk van de informatie van de persoon die voor je deur stond, en dat was bij iedereen anders", zegt een van de bewoners die voor het vuur moesten vluchten. "Dat kwam nogal knullig over."

De natuurbrand die op 3 april ontstond door een militaire oefening werd bestreden door zo'n 500 brandweermensen. Daarbij zijn voor zover bekend geen fouten gemaakt. Maar de omwonenden van het gebied kwamen naar eigen zeggen wel in vervelende situaties terecht.

Mosterd na de maaltijd

De vlammen kwamen tot aan het defensieterrein achter de tuin van Ronald en Marieke (die alleen bij hun voornaam willen worden genoemd). "Ik stond bij ons hek en hoorde het geraas van het vuur, en de knallen van munitieresten die op de heide liggen. Dat was voor ons het meest spannende moment", zegt Ronald.

Dat was rond 15.00 uur. Het moment dat de marechaussee zei dat ze hun huis moesten verlaten, kwam echter pas om 16.30 uur: "Dit voelde als mosterd na de maaltijd, de urgentie was voorbij", aldus Ronald.

Toch vertrokken ze. Maar waarnaartoe was onduidelijk. "'Rij maar richting Otterlo,' werd ons verteld, dus dat hebben we gedaan. Via Otterlo zijn we naar Ede gereden, waar onze zoon woont. Daar hebben we gewacht op informatie, maar die kwam niet. De informatievoorziening was nul."

Fatsoenlijk draaiboek

Iets verderop in de straat stond de marechaussee rond 15.30 uur aan het hek van de 72-jarige Tijmen (achternaam bij redactie bekend) om te zeggen dat hij weg moest. "Ik vroeg nog wie er dan voor de paarden zou zorgen. 'Dat regelen wij wel', kreeg ik daarop te horen. Maar hoe? Dat wist hij ook niet precies."

Ongerust vertrok Tijmen met zijn vrouw en twee honden naar een tankstation, waar hij moest afwachten. "Eenmaal aangekomen kwam de politie daar aan, met vijf auto's sterk. Die zeiden dat wij daar weg moesten. Wat de marechaussee ons had gezegd, daar hadden ze zogenaamd niks mee te maken," aldus Tijmen. "Ik vroeg nog waar we dan heen moesten, en wanneer we weer terug naar huis konden. Maar dat konden ze mij niet vertellen."

Uiteindelijk konden de meeste bewoners rond 21.00 uur weer naar huis. Ronald: "We zijn blij dat het goed is afgelopen, maar we hadden toch wel gedacht dat er een fatsoenlijk draaiboek zou liggen voor dit soort situaties."

Verwarring en miscommunicatie

Toch hebben de omwonenden ook begrip voor de situatie: "Deze brand was zo vreselijk groot, ik snap dat ze daar niet op ingesteld zijn bij de gemeente, qua organisatie", aldus Tijmen.

De gemeente Ede erkent dat er sprake was van verwarring en miscommunicatie; bij de bewoners maar ook bij de politie en marechaussee. "Dit kwam, naar wat wij weten, doordat een boswachter op eigen initiatief mensen in de omgeving heeft gewaarschuwd. Daarnaast gingen mensen uit zichzelf bewegen. Kortom, voldoende ingrediënten voor verwarring en miscommunicatie. Wij vinden dat uitermate vervelend en absoluut niet wenselijk."

Hoewel het daar een week geleden niet naar uitzag, worden vanavond op honderden plekken in het noorden en oosten van het land paasvuren ontstoken. Dat kan omdat het risico op natuurbranden door de regen van de laatste dagen beduidend kleiner is geworden.

"We zijn er blij mee", zegt Mark Wieland van het paasvuur in het Groningse Noordlaren bij RTV Noord. "Het hoort bij het dorp en voor de saamhorigheid is het hartstikke mooi. Wat wil je nog meer? Geweldig."

De langdurige droogte dit voorjaar leek ertoe te leiden dat er dit jaar geen paasvuren zouden komen. De veiligheidsregio's verhoogden het natuurbrandrisico ruim anderhalve week geleden naar fase 2 (extra alert).

Waar al bulten voor een paasvuur waren opgebouwd, werden die weer afgebroken - soms verdween het verzamelde hout zelfs in een shredder. Op andere plekken begonnen de vrijwilligers niet eens met de opbouw.

Hier in Tiendeveen werd tot zaterdag hout ingezameld:

Maar na de eerste regen van vorige week zondag begon het beeld te kantelen. De ene na de andere veiligheidsregio in het noorden en oosten van het land bracht het risiconiveau terug van fase 2 naar fase 1.

"Door de verlaging van het risiconiveau vervalt ons eerdere advies om paasvuren niet te ontsteken", schrijft de Veiligheidsregio Noord op de website.

"Het was eerst 'nee', en wij zeiden: het blijft gewoon 'nee'. Totdat wij telefoon kregen, met: 'Jullie mogen, als jullie willen, alsnog doorgaan.'", zegt Christina Wieland in Noordlaren. Het hele dorp heeft meegeholpen om hout aan te voeren. De bult is opgebouwd en vanavond tussen 20.00 en 20.30 gaat de fik erin, vertelt ze.

Snoeiafval

Iets verderop, in het Drentse Annen, is er ook genoeg hout beschikbaar, zeker nadat de inwoners van het dorp gisteren met hun snoeiafval kwamen aanlopen. "Het is gigantisch wat we nu nog bij elkaar verzameld hebben", aldus Ronald Smit van het lokale paasvuur bij RTV Drenthe. "Daar zijn we heel blij mee."

In het Overijsselse Rijssen en Holten zijn er zelfs vijf vuren, waarbij de vijf buurtschappen in de gemeente de strijd aangaan om het mooiste paasvuur. "Een paar jaar geleden zijn we afgestapt van het principe dat het grootste paasvuur wint", aldus jurylid en voorzitter van de paasvurencommissie Bert van Eijk bij RTV Oost. "Nu gaat het om schoonheid."

Onder andere symmetrie, houtsoort en afwerking worden beoordeeld. "De afwerking is belangrijk", zegt Van Eijk. "Alles moet netjes weggewerkt zijn. Je wilt geen smeulend vuurtje aan de zijkant of rommel eromheen. Het moet er gewoon strak uitzien."

Geen mooie bult

Waar ze in Rijssen en Holten op de schoonheid letten, zijn de vrijwilligers in Dalen, bij Coevorden, al blij dat er een paasvuur is. Dalen is een van de plekken waar het ingezamelde hout dinsdag door de versnipperaar ging. Tot verdriet van organisator Jan Uineken, die meermalen had gevraagd om nog even te wachten met het annuleren van de paasvuren.

"Dan is het ongelooflijk dat het nu alsnog mag doorgaan", aldus Uineken. "Zuurder dan dit wordt het niet."

Toch is hij niet bij de pakken neer gaan zitten. En het is gelukt: ook in Dalen gaat vanavond een stapel hout in vlammen op. "Met hulp van ondernemers, boeren en loonwerkers uit de omgeving gaan we hier toch takken naartoe slepen", zegt Uineken. "Het wordt geen mooie bult, maar er komt een paasvuur."

In het uitgaansgebied van Katwijk heeft de politie gisteravond ingegrepen bij een massale vechtpartij waarbij zo'n honderd mensen betrokken waren. Drie personen zijn daarbij aangehouden.

De politie kreeg rond middernacht een melding van een vechtpartij. Hoewel agenten ter plaatse waren, bleef de sfeer onrustig en ontstonden er meerdere opstootjes. Om verdere escalatie te voorkomen, besloot de politie de Badstraat "leeg te ruimen" en beval iedereen om te vertrekken.

Toen hier geen gehoor aan werd gegeven, greep de politie in. Daarbij werd onder meer de wapenstok gebruikt en is één persoon getaserd.

Een agent raakte gewond nadat hij in het gezicht werd geslagen. De dader is aangehouden op verdenking van mishandeling.

Twee andere personen zijn gearresteerd omdat ze weigerden weg te gaan.

Na een verblijf van zeven maanden in het internationale ruimtestation ISS zijn een Amerikaanse astronaut en twee Russische kosmonauten teruggekeerd op aarde. Afgelopen nacht landde hun Sojoez in de steppe van Kazachstan.

De drie mannen waren sinds 11 september vorig jaar in de ruimte. Volgens de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA draaiden de drie in 220 dagen 3520 keer om de aarde, waarbij ze een afstand van iets meer dan 150 miljoen kilometer aflegden.

Ondanks de grote geopolitieke spanningen werken de Russische en Amerikaanse ruimtevaartorganisaties nog altijd samen. Het is een van de weinige terreinen waarop nog wordt samengewerkt.

Kort na de Russische inval in Oekraïne, in februari 2022, leek de samenwerking te stoppen. Maar enkele maanden later sloten de NASA en zijn Russische evenknie Roskosmos alsnog een nieuw akkoord over gezamenlijke vluchten naar het ISS.

Rusland en de VS zijn al tientallen jaren partners in het internationale ruimtestation. De laatste jaren worden bijna altijd Amerikaanse astronauten met Russische ruimtecapsules de ruimte ingestuurd. Naar aanleiding van de westerse sancties tegen Rusland dreigde de Roskosmos kort na de invasie alle banden te verbreken. Er werd zelfs gedreigd om het ISS te laten neerstorten.

Zeventigste verjaardag

Voor de Amerikaanse astronaut Don Pettit was het vandaag een extra bijzondere dag: niet alleen keerde hij terug op aarde, maar hij viert ook zijn zeventigste verjaardag.

Aan de oostkust van Australië zijn de afgelopen dagen zes mensen verdronken als gevolg van hoge golven. Het meest recente slachtoffer is een visser die ten zuiden van Sydney van de rotsen werd meegesleurd.

De deelstaat New South Wales wordt geteisterd door zware windstoten. Volgens de reddingsdienst was dit het "ergste" lange paasweekend in jaren in New South Wales.

Reddingsdiensten zijn bij Sydney met een helikopter en een jetski op zoek naar vermiste personen:

Alle zes slachtoffers kwamen om nadat ze van rotswanden in zee waren geslagen. Gisteren verdronk een rotsvisser aan de zuidkust van de staat. Op vrijdag overleed een 58-jarige visser nadat hij in de haven van Wollongong in het water terechtkwam.

Diezelfde ochtend verdronk een man in Mosman, aan de noordkust van Sydney. Later die dag werd bij Green Cape, aan de verre zuidkust, het lichaam gevonden van een visser die eveneens van de rotsen was gesleurd.

Te gevaarlijk

In de naburige deelstaat Victoria wordt nog gezocht naar een man die sinds vrijdag vermist is bij Phillip Island, ten zuidoosten van Melbourne.

De autoriteiten roepen mensen op om extra voorzichtig te zijn aan de kust. "Als je toch gaat, zorg dan dat je de waarschuwingen voor dat gebied kent. Of beter nog, ga gewoon niet. Het is te gevaarlijk," waarschuwt de vicepremier van New South Wales.

Op knooppunt Valburg is vannacht een auto van de weg geraakt en op de Betuweroute terechtgekomen. Dat is een spoorlijn voor goederentreinen. Het treinverkeer is meteen stilgelegd. De twee inzittenden van de auto raakten gewond, ze zijn volgens de politie wel aanspreekbaar.

De auto kwam uit noordelijke richting en wilde op het knooppunt vermoedelijk de A15 richting Tiel nemen. Op de verbindingsboog ging het mis. De auto reed een stuk door de berm, ramde een omheining en belandde op het spoor.

Vangrail

Op de verbindingsweg van de A50 naar de A15 staat alleen aan de rechterkant van de rijbaan doorgaand een vangrail. Aan de linkerkant begint de vangrail zo'n honderd meter voor het viaduct over de Betuweroute. De auto moet dus een behoorlijk stuk door het gras naar beneden hebben gereden.

De twee inzittenden zijn naar het Radboud UMC in Nijmegen gebracht. Er zijn aanwijzingen dat de bestuurder had gedronken. Spoorbeheerder ProRail kijkt naar de schade aan het spoor.

Ondanks het eenzijdige staakt-het-vuren dat Rusland gisteren had aangekondigd, zijn er vannacht toch beschietingen geweest in Oekraïne. Over en weer verwijten beide partijen elkaar dat ze het bestand hebben geschonden. President Zelensky meldt dat Oekraïense troepen op paasochtend 59 incidenten van Russische beschietingen en vijf aanvalspogingen langs het front hebben gemeld.

Rusland op zijn beurt beweert dat Oekraïne ook is doorgegaan met aanvallen. Volgens de Russische minister van Defensie heeft het Oekraïense leger het paasbestand "meer dan duizend keer geschonden".

President Poetin had gisteravond bekendgemaakt dat het Russische leger vanaf 18.00 uur lokale tijd tot en met vanavond de gevechtshandelingen zou staken. Hij zei daarbij te hopen dat Oekraïne hetzelfde zou doen en beweerde dat dit een test is om te bepalen of Kyiv echt vrede nastreeft.

Zelensky reageerde dat het Oekraïense leger Rusland "zou spiegelen"; als Rusland zich aan het bestand zou houden, zou Oekraïne dat ook doen. Maar al snel klonk in Kyiv het luchtalarm. Vanochtend stelde Zelensky dat Rusland alleen maar de indruk probeert te wekken van een wapenstilstand.

Niet veel hoop

"Op paasochtend kunnen we wel zeggen dat het Russische leger vooral de schijn probeert op te houden van een staakt-het-vuren. Maar op sommige plekken blijven ze gewoon doorgaan met aanvallen en proberen ze ons schade toe te brengen", zei Zelensky vanochtend in een bericht op sociale media.

Een woordvoerder van het Oekraïense leger stelt dat het Russische leger minder aanvallen uitvoert, maar dat er van een gevechtsstop geen sprake is. "Het neemt af, maar het is niet gestopt. Om eerlijk te zijn hadden we niet veel hoop dat dit daadwerkelijk stand zou houden."

Het Russische besluit kwam zaterdagavond onverwacht. Waarom Poetin besloot tot een korte wapenstilstand is nog altijd onduidelijk, maar het lijkt te gaan om een antwoord op het ultimatum dat de VS de twee landen heeft gesteld.

De Amerikanen dreigen dat als Oekraïne en Rusland de komende dagen niet laten zien dat er een vredesakkoord gesloten kan worden, ze zullen stoppen met bemiddelen. Een dag later kondigde Poetin het staakt-het-vuren aan.

Zelensky liet daarop weten geen vertrouwen te hebben in het bestand, omdat Rusland zijn land gewoon bleef bestoken. Hij waarschuwde dat elke Russische aanval zal worden beantwoord met een gepaste reactie.

Ook liet Zelensky weten dat hij openstaat voor een verlenging van het staakt-het-vuren. "Het voorstel voor een volledig en onvoorwaardelijk bestand van 30 dagen blijft van kracht", zei hij, verwijzend naar een voorstel van de VS waar Oekraïne al mee heeft ingestemd. "Het antwoord daarop moet uit Moskou komen." Ondanks aandringen vanuit Washington, heeft Rusland dat plan nooit geaccepteerd.

De Krim

Een maand geleden accepteerden Moskou en Kyiv een Amerikaans voorstel voor een gedeeltelijk staakt-het-vuren met betrekking tot elkaars energiesector en infrastructuur. Hoewel er veel onduidelijk is over het beperkte staakt-het-vuren, betichten de landen elkaar sindsdien regelmatig van het schenden van het bestand. Ook waren ze het niet eens over de voorwaarden die waren afgesproken.

Afgelopen donderdag schreef het Amerikaanse persbureau Bloomberg op basis van ingewijden dat de VS mogelijk bereid is de Krim te erkennen als Russisch grondgebied als onderdeel van een bestand. Het schiereiland werd in 2014 illegaal door Rusland ingenomen. Het erkennen van de Krim als Russisch grondgebied zou in strijd zijn met het internationaal recht.

Het is niet de eerste keer dat Rusland een eenzijdig staakt-het-vuren probeert af te kondigen. In januari 2023, tijdens de orthodoxe kerst, mislukte een poging tot een tijdelijk bestand omdat de partijen het niet eens konden worden over de voorwaarden.

Goedemorgen! Het is Eerste Paasdag en in het noorden en oosten van het land gaan enkele paasvuren toch door, ondanks eerder risico op natuurbranden. En door zowel de mannen als de vrouwen wordt de Amstel Gold Race gereden.

Eerst het weer: vanochtend in het noorden mist, daarna vrij zonnig. In het zuiden wisselend bewolkt met kans op een bui. De meeste zon is er in het midden van het land. Het wordt 16 tot 19 graden met weinig wind.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In de Verenigde Staten zijn opnieuw demonstranten de straat op gegaan uit protest tegen het beleid van president Trump. Veel demonstranten droegen protestborden met de naam Kilmar Abrego Garcia, de man uit El Salvador die onlangs onterecht werd gedeporteerd.

Ook waren er demonstraties bij Tesla-dealers, gericht tegen techmiljardair en Tesla-eigenaar Elon Musk. Musk staat aan het hoofd van het Department of Government Efficiency (DOGE). Dat moet het mes in de overheidsuitgaven zetten, waardoor al honderdduizenden mensen ontslagen zijn.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Een man uit het Zeeuwse Groede heeft 100.000 Donald Duck-stripboeken gekocht van een verzamelaar uit Limburg. "Ik kan het eigenlijk niet onder woorden brengen, zo blij ben ik", zegt de 49-jarige Rini Leenhouts. Met zijn nieuwe aanwinsten is zijn huidige collectie ineens vertienvoudigd: "Het zijn er nogal wat."

Lees hier meer over de bijzondere aankoop:

Fijn Pasen!

Defensie wil fors groeien en de krijgsmacht wordt versneld in gereedheid gebracht. Het leger moet ook meer 'cyberslagkracht' krijgen, want hackaanvallen uit China en Rusland zijn volgens inlichtingendiensten aan de orde van de dag. Defensie benadrukt dat niet alleen beroepsmilitairen welkom zijn.

Cyberreservisten worden gezien als belangrijke toevoeging om Nederland veilig te houden tegen buitenlandse mogendheden. Dit zijn burgers die naast hun baan, vaak in de digitale veiligheid, op basis van een nulurencontract hun expertise inzetten voor het leger.

Er komt een nieuwe wervingscampagne voor cyberpersoneel, inclusief -reservisten, laat Defensie weten. Deze actie staat voor na de zomer gepland, maar er staan al vacatures voor cyberreservisten online.

"Veel van de werkzaamheden zijn in de avonden of weekenden. Dat is best uitdagend met een gezin en een voltijdbaan, maar in mijn ervaring lukt het altijd wel." Aan het woord is Matthijs, luitenant-kolonel en commandant van de cyberreservisteneenheid. Hij doet dit sinds 2016, naast zijn baan als strategisch adviseur bij een cybersecuritybedrijf.

De functie is niet geheim, wel wordt terughoudendheid gevraagd. Cyberreservisten krijgen bijvoorbeeld te horen dat het "niet handig is dit op sociale media te zetten", zegt Matthijs. Het kan volgens hem de aandacht trekken vanuit "bepaalde landen. En voor sommige opdrachten is het überhaupt niet handig als iemand weet wat je doet."

Bureaucratisch gedonder

Er kan een oproep komen voor militaire oefeningen in binnen- of buitenland, bijvoorbeeld in NAVO-verband. Dat gebeurt op vrijwillige basis. Zo'n inzet kan enkele dagen duren, maar sommige missies juist maanden.

Er zijn in totaal zes pelotons en die vallen onder het Defensie Cyber Commando (DCC). Het is niet de eerste keer dat Defensie cyberreservisten zoekt. 150 was het streefaantal, maar ruim tien jaar na de oprichting van het DCC is dat niet gelukt. Vorig jaar waren het er 110, zei toenmalig minister van Defensie Ollongren.

Nu zijn het er meer, maar uit operationele veiligheid worden geen aantallen genoemd. Sinds de inval in Oekraïne "is er een toename in interesse en aanmeldingen", aldus een Defensiewoordvoerder.

De eerste jaren was er juist te weinig animo. Het bleek in de praktijk zeer tijdrovend om geïnteresseerden te screenen en op te leiden. "De vorige poging om dit te doen is verzand in bureaucratisch gedonder", zegt cyberexpert Bert Hubert. Hij is onder meer werknemer en toezichthouder van inlichtingendienst AIVD geweest.

Let op: in de tweede afbeelding hieronder staan niet alle categorieën Defensiepersoneel genoemd:

Experts onderschrijven het nut van cyberreservisten, maar plaatsen wel kanttekeningen. Zo moeten we de functie volgens Hubert niet zomaar vergelijken met een reservebrandweer. "Zo iemand kan bij een grote brand gelijk blussen, maar als iemand bijvoorbeeld gehackt is ligt dat veel ingewikkelder. Het is een beetje alsof een boekhoudkundige reservist de volledige boekhouding van een bedrijf kan overnemen."

Commandant Matthijs wijst erop dat werkgevers vooraf over dit soort gevoeligheden in gesprek gaan en afspraken maken met de medewerker die parttime werkt als cyberreservist. "Een situatie van mogelijke belangenverstrengeling is voorstelbaar, want ik doe civiel hetzelfde als ik als militair doe, alleen de ene keer draag ik een spijkerbroek en de andere keer een uniform. Maar gelukkig zijn er regels voor en daar wordt ook toezicht op gehouden."

Beperkingen

In geval van oorlog krijgt het werk voor Defensie voorrang, legt Matthijs uit. Dat geldt ook voor andere crisissituaties waarin de regering besluit het leger in te zetten. De speelruimte voor het DCC, waar de cyberreservisten onder vallen, is in vredestijd echter beperkt.

"Waar de marine, lucht- of landmacht zich relatief eenvoudig gereed kunnen stellen, is dat voor cybereenheden lastiger", zegt kolonel Peter Pijpers, universitair hoofddocent cyber warfare aan de Nederlandse Defensie Academie.

Volgens de huidige regels mag het DCC "enkel tijdens de inzetfase acties ondernemen in de informatieomgeving. Vergelijk dit met een chirurg die moet opereren met enkel kennis uit de boeken." Hij verwijst naar het door experts Ducheine, Zwanenburg en hemzelf opgestelde rapport Tanden voor de Leeuw van vorig jaar.

De zogenoemde Wet op de gereedstelling moet hier verandering in brengen. Ollongren noemde deze wet in voorbereiding essentieel om effectief te oefenen "in het grijze gebied tussen oorlog en vrede". Hybride oorlogvoering is breder dan spionage of hacken, en omvat bijvoorbeeld ook het platleggen van betaalverkeer of het frustreren van supermarktbevoorrading.

Echt gedreven

Welke rol een cyberreservist speelt in de aanpak van dit probleem hangt af van kennis en kwaliteiten. Het loopt uiteen van het ontwikkelen van veiligheidssoftware tot het proberen te hacken van Defensiesystemen om de veiligheid te controleren. "Het is maatwerk", zegt Matthijs.

Het is volgens de commandant een roeping. "Je moet echt gedreven zijn om dit naast een andere baan te doen. Het zijn mensen die echt een steentje bij willen dragen aan de veiligheid van Nederland. En die het vakgebied waanzinnig leuk vinden; het is ook gewoon een grote groep nerds bij elkaar."

Hoeveel cyberreservisten er precies moeten komen, wordt duidelijk bij publicatie van de langverwachte cyberstrategie van Defensie. Die wordt voor de zomer verwacht.

In de Duitse plaats Bad Nauheim zijn gisteravond twee mannen doodgeschoten. De politie trof voor een appartementencomplex hun lichamen aan. Beiden hadden schotwonden. De dader is nog steeds op de vlucht.

De politie gaat uit van één dader, maar sluit niet uit dat meer mensen betrokken zijn. Over de achtergrond van de dader en de slachtoffers is niets bekendgemaakt. Ook een motief is vooralsnog onduidelijk.

Het incident was in een woonwijk in Bad Nauheim, een plaats ten noorden van Frankfurt. Getuigen zeggen tegen regionale media dat ze tegen 18.00 uur zes schoten en daarna gegil hoorden.

De eerste agenten die ter plaatse waren zouden geprobeerd hebben om een slachtoffer te reanimeren, maar zonder succes. De politie is een klopjacht begonnen op de dader. Daarbij is gisteravond onder meer een helikopter ingezet.

Volgens de politie is er geen gevaar voor de bevolking. Wel wordt mensen in de regio Bad Nauheim gevraagd om geen lifters mee te nemen.

In de Verenigde Staten zijn opnieuw tegenstanders van het beleid van de Amerikaanse president Trump de straat op gegaan. De betogers beschuldigen de Trump-regering ervan lak te hebben aan de grondwet, door zijn pogingen om illegale migranten te deporteren en overheidsmedewerkers te laten ontslaan.

Ze protesteerden onder meer voor het Witte Huis in Washington, maar ook in Chicago en New York:

Veel demonstranten droegen protestborden met de naam Kilmar Abrego Garcia. Deze man uit El Salvador werd volgens rechters onterecht gedeporteerd. Het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft de regering opgedragen om hem terug te halen, maar vooralsnog maakt het Witte Huis geen aanstalten om die opdracht uit te voeren.

Garcia kwam als tiener illegaal naar de VS. Vorige maand werd hij gearresteerd en uitgezet naar El Salvador. Daar belandde hij in de zwaarbewaakte CECOT-gevangenis, waar vooral terroristen en leden van criminele bendes worden opgesloten.

Garcia is niet de enige die dit is overkomen. Trump heeft de Alien Enemies Act afgestoft, een oorlogswet uit 1798 die bijna nooit is gebruikt. Op die manier werden vorige maand al 250 Venezolanen uitgezet naar El Salvador. Gisteren droeg het Hooggerechtshof de Amerikaanse regering op voorlopig te stoppen met de deportatie van Venezolanen die worden vastgehouden in de staat Texas.

VS-correspondent Sjoerd den Daas sprak deze week met de familie van een man die vanuit de VS naar de beruchte gevangenis in El Salavador werd gedeporteerd. In deze video vertelt Nelson Suárez-Trejo het verhaal van zijn broer:

Ook waren er opnieuw demonstraties bij Tesla-dealers, die gericht waren op de tech-miljardair en Tesla-eigenaar Elon Musk. De betogers willen op die manier hun onvrede uiten over het beleid van Musk, die aan het hoofd staat van het Department of Government Efficiency (DOGE). De organisatie heeft als doel om het mes in de overheidsuitgaven te zetten, waardoor honderdduizenden mensen ontslagen zijn.

Twee weken geleden waren er zo'n 1200 demonstraties verspreid over het hele land die hoorden bij het zogeheten "Hands Off!"-initiatief. Vakbonden en maatschappelijke organisaties waren de aanjager voor de demonstraties. Bij de vorige demonstraties gingen honderdduizenden betogers de straat op. Het lijkt er volgens Amerikaanse media op dat de opkomst deze keer lager is.

In de Democratische Republiek Congo zijn toch geen honderden doden gevallen bij een bootongeluk afgelopen donderdag. De autoriteiten hebben het dodental naar 33 bijgesteld.

In eerste instantie maakten de autoriteiten bekend dat er 148 lichamen waren geborgen. Zeker honderd anderen zouden nog vermist zijn.

De boot vloog in brand door een kooktoestel en zonk uiteindelijk vlak bij de stad Mbandaka. "We tellen 195 overlevenden, onder wie 22 slachtoffers met brandwonden", meldt de burgemeester van de stad. Volgens hem ontstond er verwarring ontstaan over het aantal doden omdat sommigen slachtoffers van eerdere rampen hadden meegeteld.

Ook het totaal aantal opvarenden zou lager liggen dan eerder gemeld: er zouden niet 500 opvarenden zijn geweest, maar ruim 200.

Vervoer per schip is voor veel mensen in Congo de belangrijkste manier om lange afstanden af te leggen, vanwege het tekort aan doorgaande wegen. Ieder jaar zijn er meerdere grote ongelukken, waarbij vaak tientallen doden vallen.

Duizenden mensen hebben in Londen gedemonstreerd tegen de uitspraak van het Britse hooggerechtshof van afgelopen woensdag dat de term 'vrouw' in een wet uit 2010 uitsluitend verwijst naar iemand die als vrouw is geboren. Transgender vrouwen worden met deze uitspraak uitgesloten van de wettelijke definitie van een vrouw.

Trans vrouwen die een certificaat hebben waarmee hun vrouw-zijn wordt erkend, zijn als gevolg van deze uitspraak volgens de Equality Act 2010 geen vrouwen meer. Volgens de Britse regering brengt de unanieme uitspraak van de vijf hoogste rechters duidelijkheid en vertrouwen voor zowel vrouwen als dienstverleners.

Protest uit nood

Transgender groeperingen, vakbonden en sympathisanten verzamelden zich bij het Britse parlement voor wat ze noemden een "noodprotest".

Zwaaiend met vlaggen en spandoeken eisten ze vrijheid en rechten voor trans personen. Ze vrezen dat de uitspraak hun rechten ondermijnt, ook al stelt het hooggerechtshof dat trans personen beschermd blijven tegen discriminatie.

De uitspraak betekent dat trans vrouwen niet naar het vrouwentoilet mogen, niet in kleedkamers voor vrouwen mogen komen en niet aan sportcompetities voor vrouwen mogen deelnemen. Ook kunnen ze niet worden opgenomen op speciale vrouwenafdelingen in ziekenhuizen. Er is nog veel onduidelijk over de praktische uitvoering van het besluit.

De organisatie van het protest zei dat de stemming weliswaar uitgelaten was, maar dat mensen ook boos en bang zijn. "Trans personen komen bij elkaar om iedereen te laten zien dat we nergens heen gaan, omdat we nergens heen kunnen." Wij vormen geen bedreiging, wij worden juist bedreigd, zei een trans vrouw bij Sky News.

Doos van Pandora

De demonstranten eisten van de regering dat er snel duidelijkheid komt over de invulling van de uitspraak. "De uitspraak verschaft geen duidelijkheid. Bedrijven en instanties weten op dit moment niet wat ze wel en niet mogen. De overheid moet ingrijpen en de gelijkheid in de wetgeving weer herstellen."

Ze vrezen dat de uitspraak een precedent schept in andere rechtszaken en dat de rechten van trans personen steeds verder zullen afnemen. "Het is een doos van Pandora", zei een demonstrant die bang is dat het eind zoek is.

Actrice Nicola Coughlan uit de serie Bridgerton startte een inzamelingsactie om 100.000 pond op te halen voor rechten van trans personen naar aanleiding van de uitspraak. Vanmiddag was al ruim meer dan het streefbedrag opgehaald.

Ook in de Schotse stad Edinburgh en in de steden Reading en Plymouth in Engeland werd gedemonstreerd voor rechten van trans personen.

Conservatief

De rechtszaak was aangespannen door de conservatieve vrouwengroep Women for Scotland. In Schotland is in 2018 bij wet bepaald dat 50 procent van de bestuurders van overheidsinstellingen vrouw moet zijn. Trans vrouwen met een certificaat zouden daaronder moeten vallen. De conservatieve vrouwen verzetten zich daartegen.

Ze werden in het ongelijk gesteld door een Schotse rechtbank, waarna ze naar het hooggerechtshof stapten. Ze vroegen het hof om iemands geslacht een "onveranderlijke biologische toestand" te noemen en betoogden dat bescherming op basis van sekse alleen van toepassing moet zijn op vrouwen die als vrouw zijn geboren. De Schotse rechtbank oordeelde dat die benaming ook moest gelden voor vrouwen met een erkenningscertificaat.

In het Verenigd Koninkrijk wonen zo'n 116.000 mensen die zich als trans persoon definiëren. Ongeveer 8500 van hen hebben een gendercertificaat.