NOS Nieuws - Algemeen

Minister Madlener blijft erbij dat het maken van aparte regels voor fatbikes niet zinvol is. Omdat er veel ongelukken gebeuren met fatbikes is de Tweede Kamer in meerderheid voor een minimumleeftijd van 14 jaar voor het rijden op dat type elektrische fietsen en voor invoering van een helmplicht.

De minister van Infrastructuur heeft al een paar keer gezegd dat het bij het nemen van maatregelen ingewikkeld is om een onderscheid te maken tussen fatbikes en andere elektrische fietsen. In een brief aan de Kamer herhaalt hij dat.

Madlener erkent dat overlast door opgevoerde fatbikes enorm leeft in de samenleving, maar volgens hem komt dat vooral door "handelingen van de gebruiker" en zijn oplossingen "niet zo eenvoudig als de discussie soms doet vermoeden". Tegelijk noemt hij het signaal uit de Kamer dat er meer nodig is "klip en klaar".

In theorie mogelijk, maar niet effectief

Volgens de minister is het maken van een aparte categorie voor fatbikes in theorie mogelijk, maar niet effectief. Hij wijst op eerder onderzoek waaruit blijkt dat dikke banden, een laag frame of een tweepersoonszadel een fatbike niet objectief onveilig maken.

Volgens hem zal de markt zich dan ook snel aanpassen en worden de banden iets dunner, wordt het frame iets verhoogd of wordt er een ander zadel opgezet: "Het probleem zal zich naar verwachting dan snel verplaatsen naar nieuwe (fatbike) modellen of andere elektrische voertuigen die kunnen worden opgevoerd."

Draagvlak voor maatregelen voor alle elektrische fietsen niet vanzelfsprekend

Madlener denkt dan ook dat alleen maatregelen mogelijk zijn die gelden voor alle fietsen met trapondersteuning. In zijn brief schrijft hij "dat het draagvlak voor maatregelen voor alle elektrische fietsen niet vanzelfsprekend aanwezig is in de maatschappij".

Maar volgens hem zijn er in praktische zin wel mogelijkheden "als de Kamer dat wil". De minister benadrukt dat voor het instellen van een minimumleeftijd de wet moet worden veranderd en dat een termijn van twee jaar daarvoor "niet ongebruikelijk" is. En ook voor invoering van een helmplicht moeten regels worden aangepast. Zo'n wijziging zou op 1 januari 2026 in werking kunnen treden, verwacht hij.

Morgen is er een Kamerdebat over verkeersveiligheid en dan komen de fatbikes ook weer aan de orde.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) waarschuwt om geen hete vloeistof te gieten in glazen van de zogenoemde Pokal-serie van winkelketen Ikea. Die glazen, met een inhoud van 27, 35 en 65 centiliter, kunnen uit elkaar spatten bij grote temperatuurverschillen.

De voedsel- en warenautoriteit meldt dat de waarschuwing over de glazen verder gaat dan die Ikea zelf op 31 juli heeft gepubliceerd. Ikea raadde toen aan om de glazen neer te zetten in plaats van ze in de hand te houden wanneer er een hete drank ingeschonken wordt, voor het geval er een barst in zou zitten.

"Daarmee is het veiligheidsrisico echter niet voldoende weggenomen; het risico op verwondingen blijft bestaan wanneer het glas met hete vloeistof uit elkaar spat", schrijft de NVWA vandaag.

De warenautoriteit zegt dat bij normaal gebruik van de glazen er beschadigingen kunnen ontstaan in het glas. Die beschadigingen zijn niet altijd met het blote oog te zien en maken deze glazen extra gevoelig voor een "thermische schok", wanneer een voorwerp plotseling in temperatuur stijgt of daalt.

Veel reviews

Dit jaar hebben meerdere consumenten meldingen gemaakt bij de NVWA over uit elkaar spattende Pokal-glazen. Bij gegevens die zijn opgevraagd bij de Zweedse meubelketen blijkt dat enkele honderden mensen hebben gemeld dat Pokal-glazen waren gesprongen. Meerdere mensen hebben hierbij brandwonden opgelopen.

Daarnaast verwijst de NVWA naar "een groot aantal reviews" op de site van Ikea "waarin consumenten meldden dat deze glazen waren 'ontploft'."

De paspoortcontroles die Duitsland aan de grens gaat invoeren, voelen als een paniekreactie. Dat zegt burgemeester Joris Bengevoord van Winterswijk, tevens de voorzitter van Euregio, een samenwerkingsverband van 24 Nederlandse en 104 Duitse gemeenten in het grensgebied van Drenthe tot de Achterhoek.

De regio kreeg tijdens het EK voetbal afgelopen zomer ook al te maken met extra grenscontroles, legt Bengevoord uit in het NOS Radio 1 Journaal. "Daardoor zijn we het al een beetje gewend, maar het is jammer dat het nu opnieuw wordt ingevoerd. Je wilt toch dat mensen vrij de grens over kunnen steken."

Bengevoord heeft de vertragingen van afgelopen zomer nog vers in het geheugen. "Bij sommige grensovergangen liepen wachttijden op tot een half uur. Ik kan me voorstellen dat als je in de transportsector werkt, dat niemand iedere keer een half uur wil stilstaan."

De transportsector uitte gisteren al zorgen over de plannen. Een rondgang van de NOS langs transportbedrijven die vaak naar Duitsland rijden, levert een ander beeld op. Zij denken dat de vertraging zal meevallen.

Heel vervelend

De burgemeester van Winterswijk snapt dat Duitsland maatregelen wil nemen na verschillende steekpartijen, waaronder een terreurdaad in Solingen. Toch vindt hij de plotselinge invoering vreemd. "Dit voelt als een paniekreactie."

Duitsland wil een half jaar extra grenscontroles doen. "Als je een keer per jaar de grens over gaat, is het te overkomen. Maar er zijn ook mensen die vier of vijf keer per dag de grens over moeten voor bijvoorbeeld werk of boodschappen. Als je dan iedere keer moet wachten, is dat heel vervelend voor de bewoners van dit gebied."

Euregio houdt de situatie nauwlettend in de gaten. "We zullen ons zeker laten horen als dit tot onwenselijke situaties leidt."

Politiefuik

In Duitsland wordt wisselend gereageerd op de plannen. De deelstaten zijn tevreden, maar de politievakbond is kritisch. Die geeft aan dat er geen menskracht is om alle controles uit te voeren. Daarnaast kunnen controles gemakkelijk worden omzeild, omdat niet bij iedere grensovergang gecontroleerd wordt.

Het is nog niet helemaal duidelijk hoe Duitsland de controles gaat uitvoeren, want de plannen zijn nog niet bekend. Waarschijnlijk is het vergelijkbaar met de tijdelijke controles die het land al uitvoert aan de grens met Polen, Tsjechië en Oostenrijk.

Daar wordt bij drukke grensovergangen een politiefuik opgezet. Auto's die er opvallend uitzien, zoals een busje met veel mannen erin, worden apart gehouden en gecontroleerd. De rest kan gewoon doorrijden.

Bij de controles op de grens met Polen gaat het maar om drie overgangen. Duitsland heeft sinds oktober al 50.000 ongeoorloofde binnenkomsten ontdekt en ook 30.000 mensen geweigerd. Daaruit concludeert het land dat de aanpak effect heeft.

Nieuwsuur sprak met onder anderen de voorzitter van de Duitse politievakbond:

Google moet definitief 2,4 miljard euro boete betalen in de Europese Unie. De boete werd zeven jaar geleden opgelegd vanwege machtsmisbruik bij Google Shopping. Google ging tegen die boete in beroep, maar de hoogste rechtbank van de EU oordeelt nu dat de boete terecht was.

De Europese Commissie legde de boete op, omdat het techbedrijf zijn eigen dienst Google Shopping voortrok in de zoekresultaten. Als gebruikers via Google zochten op bepaalde producten, dan zagen ze bovenaan de pagina een productoverzicht staan van Google Shopping. Daar zaten winkels tussen die Google betaalden om in dat rijtje te staan.

Andere concurrerende prijsvergelijkers kwamen lager in de resultaten. De Commissie vond dat de Amerikaanse techgigant daarmee misbruik maakte van zijn dominantie positie op de markt voor zoekmachines.

Google teleurgesteld

Ook het Europese Hof van Justitie oordeelt nu dat er sprake was van machtsmisbruik. Google reageert teleurgesteld op de uitspraak. Het bedrijf zegt dat er juist in 2017 wijzigingen zijn doorgevoerd om te voldoen aan de eisen van de Europese Commissie.

Europese koepel van consumentenbonden (BEUC) is blij met de uitspraak van het Hof van Justitie. "Google heeft miljoenen Europese consumenten geschaad. De illegale praktijken voorkwamen dat consumenten terechtkwamen bij goedkopere producten en nuttige productinformatie van concurrerende vergelijkingssites."

Hoogste boete ooit

In 2017 was de boete groot nieuws. Nooit eerder had de Europese Commissie zo'n hoge boete opgelegd. De jaren erna bleek dat de boetes nog veel hoger konden voor Google. In 2018 kreeg Google een boete van 4,3 miljard euro voor machtsmisbruik bij besturingssysteem Android dat ook van Google is. Ook daartegen is het bedrijf in beroep gegaan. En het lijkt erop dat er nog een nieuwe boete bij gaat komen. Vorige jaar beschuldigde de Commissie Google opnieuw van machtsmisbruik met online advertenties.

Ook in de Verenigde Staten liggen Google en moederbedrijf Alphabet steeds meer onder het vergrootglas van de autoriteiten. Vorige maand oordeelde een rechtbank in de VS dat het bedrijf op illegale wijze gebruikgemaakt heeft van zijn monopoliepositie. Het is nog niet bekend welke straf er komt. De minister van Justitie sprak van een "historische overwinning voor het Amerikaanse volk".

Onrust en onzekerheid, dat is wat de Landelijke Cliëntenraad vooral hoort in reacties van mensen met een WIA-uitkering op het nieuws vorige week dat het UWV mogelijk tienduizenden uitkeringen te hoog of te laag heeft vastgesteld.

De Landelijke Cliëntenraad behartigt de belangen van mensen met een uitkering. "We krijgen veel vragen over de WIA", zegt voorzitter Fatma Koser Kaya. "Mensen weten niet wat het nieuws over verkeerde berekeningen voor hen zou kunnen gaan betekenen."

Anita van den Berg is een van de mensen bij wie het nieuws over de verkeerd berekende uitkeringen hard binnenkwam. Zij raakte in 2016 arbeidsongeschikt. Het UWV maakte in 2020 fouten bij het vaststellen van een aanvullende uitkering toen Van den Berg weer begon te werken en hier recht op had.

"Ik kreeg bijna een jaar lang meer dan honderd euro per maand te veel en heb dat zelf aangeven bij het UWV", vertelt Van den Berg. "Het UWV zei dat het klopte en dat ik mij er geen zorgen over hoefde te maken."

Maar er kwam toch een verrekening. Van den Berg moest 1216 euro terugbetalen, plus een boete die ze aanvocht omdat ze zelf had gemeld dat ze te veel kreeg. Ze kreeg gelijk, de boete verviel. Maar de 1216 euro die ze te veel had ontvangen bleef staan, die moest ze terugstorten.

"Dat betekende heel veel. Ik stond er alleen voor met twee kinderen en had het al niet heel breed. En dan komt ineens dit op je pad," zegt Van den Berg. Ze deed een beroep op de Stichting Leergeld voor schoolspullen en de vader van de kinderen leverde extra bijdragen om kleding en schoenen te kunnen kopen.

Twijfel

"Je twijfelt dan heel veel aan jezelf. Want ik had het toch gemeld aan het UWV en ze hadden toch gezegd dat ik mij geen zorgen hoefde te maken?" Van den Berg stelt zich nu de vraag of ze misschien te eerlijk is geweest. Als ze niets zou hebben gezegd, zou de terugbetaling wellicht ook achterwege zijn gebleven.

En dan zou ze nu, bij het doorlichten van de verkeerd berekende uitkeringen, kunnen rekenen op de toegeeflijkheid die het UWV en de minister in het vooruitzicht stellen: te hoge uitkeringen hoeven niet te worden terugbetaald als de fout duidelijk bij het UWV ligt. "Ik weet niet of ik dat wat ik nu terugbetaal alsnog weer kan ontvangen," zegt Van den Berg

Ongelooflijk treurig

Koser Kaya vindt het verhaal van Van den Berg een voorbeeld van hoe "ongelooflijk treurig" het kan uitpakken als een fout van het UWV op het bord van een cliënt wordt gelegd. "Het UWV is nu echt aan de bal om het grondig te gaan uitzoeken."

De Landelijke Cliëntenraad zegt, net als het UWV zelf, nog geen idee te hebben van de precieze omvang van de zaak. Het UWV hoopt daar eind dit jaar eerste inschatting van te kunnen geven en dan ook de eerste cliënten te kunnen benaderen bij wie er fouten zijn gemaakt.

In Oostenrijk zijn twee middeleeuwse Friese teksten gevonden. Het gaat om fragmenten die in het Oudfries zijn geschreven, een voorganger van de moderne Friese taal die tot de zestiende eeuw werd gesproken in het noorden van Nederland en Noordwest-Duitsland. Onderzoekers spreken van een bijzondere vondst.

De ontdekking is bekendgemaakt door de Oostenrijkse hoogleraar Robert Nedoma in wetenschappelijk tijdschrift Die Sprache. Hij vond de fragmenten in de Nationale Bibliotheek in Wenen. De teksten maakten deel uit van de privécollectie van een voormalig directeur van de bibliotheek, die de stukken in de twintigste eeuw tijdens zijn studie in Praag verwierf.

De fragmenten zijn meer dan vijfhonderd jaar oud. Een tekst dateert uit de vijftiende eeuw, de ander uit het begin van de veertiende eeuw, meldt onderzoeksinstituut de Fryske Akademy.

'Geen teksten die voor de sier zijn geschreven'

Omdat er weinig bekend is van het Oudfries, zijn de teksten volgens onderzoekers waardevol voor de kennis over de taal. "Wij wisten niet van het bestaan hiervan af", zegt Rolf Bremmer, emeritus hoogleraar Fries, tegen Omrop Fryslân. "Je hart maakt een sprongetje, dit is zo bijzonder."

De gevonden fragmenten zijn pagina's met juridische teksten. "Je kunt je afvragen wat daar zo mooi aan is", zegt hij. "Maar het laat zien hoe een gemeenschap in elkaar steekt. Dit geeft ons inzicht in het leven, in het gedrag en handelen van mensen."

De teksten laten niet alleen iets zien over hoe mensen in die tijd leefden, maar hebben volgens Bremmer ook een taalkundige waarde. "Er komen weer nieuwe woorden boven water, woorden die we nog niet kenden."

Het kost nogal wat moeite om ze te lezen, geeft de hoogleraar toe. "Het vergt wel wat oefening. Het zijn ook geen volledige teksten, maar fragmenten", zegt hij. "Ook zijn het geen teksten die voor de sier zijn geschreven."

Dialect

Waar de Oudfriese teksten oorspronkelijk zijn geschreven, is nog niet bekend maar het is in ieder geval zeker dat ze uit het gebied komen wat tegenwoordig de provincie Friesland is.

"We kunnen aan het dialect zien dat het uit Oostergo komt (grofweg de noordoostelijke hoek van wat nu Friesland is, red.)", zegt Bremmer. "Net zoals je nu weet dat iemand die 'saterdei' (zaterdag) zegt uit de Friese Wouden komt, hebben de teksten uit die tijd ook kenmerken die aangeven waar de auteur vandaan komt."

Bremmer heeft de teksten al gezien, maar voorlopig alleen digitaal. "Het voordeel hiervan is dat je hem kunt vergroten als een passage wat onduidelijk is. Maar uiteindelijk is het toch mooier om er in het echt naar te kijken."

Apple kreeg jarenlang oneerlijke belastingvoordelen in Ierland. Daarom moet de maker van de iPhone alsnog zo'n 13 miljard euro belasting betalen aan het land, heeft de hoogste rechter van de Europese Unie besloten, het Hof van Justitie van de EU.

Het is het eindoordeel in een zaak die al jarenlang speelt. In 2016 oordeelde de Europese Commissie al dat Apple tussen 1991 en 2014 belastingvoordeel kreeg in Ierland en dat dat neerkwam op staatssteun voor Apple. Winsten die Apple maakte buiten de VS liepen via Ierland en daar werd te weinig belasting over betaald. Soms bedroeg die belasting nog maar 0,005 procent.

'Totale politieke stront'

De Commissie besloot dat Apple daarom 13 miljard moest betalen, maar Apple en Ierland maakten bezwaar daartegen. Een lagere EU-rechter, het Gerecht, gaf Apple in 2020 gelijk en zette een streep door de terugbetaling. De Europese Commissie zou namelijk onvoldoende hebben aangetoond dat Apple een oneerlijk voordeel had van de Ierse belastingregels.

Maar de allerhoogste rechter geeft de Europese Commissie nu toch weer gelijk. En dus is de terugbetaling van 13 miljard euro nu definitief. In 2016 was er vanuit de VS veel boosheid over de beslissing van de Commissie. Apple-topman Tim Cook noemde het toen "totale politieke stront". Toenmalig president Trump noemde toenmalig Eurocommissaris Vestager "de belastingdame die de VS haat".

Genoeg in kas

In een reactie zegt Apple nu teleurgesteld te zijn in de beslissing van het EU-hof. "Er is nooit een speciale deal geweest", aldus het bedrijf. De 13 miljard had Apple al in het verleden overgemaakt naar een onafhankelijk fonds, in afwachting van een definitief oordeel. Dat fonds gaat het geld nu dus uitkeren aan de Ierse staat.

De Ierse regering zegt in een reactie het besluit van het EU-hof te respecteren. Maar het land houdt vol nooit belastingvoordelen te hebben gegeven aan specifieke bedrijven. Ierland was dan tegen de naheffing, maar het is nu wel een grote belastingmeevaller. Ierland heeft zo'n 5,3 miljoen inwoners. Dat is dus bijna 2500 euro per inwoner.

De ex-partner van de Ugandese marathonloopster Rebecca Cheptegei is in Kenia overleden als gevolg van zijn aanval op haar. Dickson Ndiema overgoot Cheptegei bij een ruzie thuis in Kenia met benzine en stak haar in brand. De atlete raakte zo ernstig gewond dat ze een paar dagen later overleed in het ziekenhuis.

Bij de aanval liep de man zelf ook ernstige brandwonden op. De afgelopen dagen lag hij in het ziekenhuis, waar hij volgens een Keniaanse krant gisteren is overleden.

Kapmes

De vader van Rebecca Cheptegei zei eerder tegen journalisten dat het niet de eerste keer was dat de ex zijn dochter had aangevallen. De fatale aanval, begin vorige week, was toen ze met haar twee kinderen terugkwam van de kerk.

Volgens haar vader heeft Cheptegei nog naar haar zus geroepen om een deken te halen, zodat het vuur kon worden gedoofd. Maar de ex zou haar zus onder bedreiging van een kapmes hebben weggejaagd.

Femicide

Vrouwenmoord komt in Kenia geregeld voor. Volgens Amnesty International zijn er tussen 2016 en 2023 in Kenia meer dan 500 vrouwen vermoord. De meeste vrouwen zijn onder de 35 jaar en worden gedood door hun partner of door bekenden. In januari werd er in meerdere steden in Kenia nog geprotesteerd tegen femicide.

Olympische Spelen

De 33-jarige Rebecca Cheptegei eindigde bij de marathon op de Olympische Spelen op plaats 44. De burgemeester van Parijs zegt dat er als eerbetoon een sportaccommodatie in de Franse hoofdstad naar haar zal worden vernoemd. "Parijs zal haar niet vergeten."

In Frankrijk zijn bij mensen waarschijnlijk vijf besmettingen van botulisme ontdekt die zijn veroorzaakt door een pestosaus. Dat meldt het Franse ministerie van Landbouw.

Het ministerie meldt dat de betreffende saus op verschillende marktbeurzen in Midden-Frankrijk was verkocht. "Vanwege de ambachtelijke productieomstandigheden kan niet gegarandeerd worden dat de potten gesteriliseerd waren. Daarom is uit voorzorg onmiddellijk besloten alle potten terug te roepen", meldt het ministerie.

Botulisme is een zeldzame ziekte die dodelijk kan zijn als die niet snel wordt herkend en behandeld. De mensen die besmet zijn geraakt, zijn behandeld, meldt het ministerie. De pesto wordt onderzocht en de uitslag daarvan wordt binnen twee dagen verwacht.

Het landbouwministerie sluit nog meer besmettingen niet uit. "Gezien de incubatietijd (van een paar uur tot een paar dagen) en de ernstige aard van de ziekte, worden mensen die deze producten mogelijk hebben geconsumeerd, opgeroepen uiterst waakzaam te zijn", klinkt het.

Het personeel van het stadsvervoer in Den Haag, Rotterdam en Amsterdam heeft vanochtend gestaakt. Tot 08.00 uur reden er geen bussen, metro's en trams. Medewerkers voerden actie voor het behoud van het vroegpensioen voor mensen met een zwaar beroep.

Buschauffeur Hans Groos was een van de actievoerders. Ook hij wil over een paar jaar vervroegd met pensioen, maar valt met de huidige regeling net buiten de boot.

'Schouders versleten'

Op dit moment is er een tijdelijke regeling, die mensen met een zwaar beroep onder voorwaarden in staat stelt drie jaar eerder met pensioen te gaan. Die regeling loopt eind volgend jaar af. "Ik ben 62 en zou ook best graag van zo'n regeling gebruik willen maken", zegt Groos. "Ik heb 35 jaar op de bus gezeten en ook in de tijd dat de stuurbekrachtiging niet zo sterk was. Dus mijn schouders hebben best geleden. Het is allemaal versleten."

En dus staakte hij vanochtend tussen 04.00 en 08.00 uur. "Wij willen gewoon een verbeterde en definitieve regeling zodat mensen wat eerder met pensioen kunnen", zegt Groos.

"Minimaal de helft van de mensen in het stadsvervoer doet zwaar werk", zegt FNV-bestuurder Eric Vermeulen. "Het zijn bijvoorbeeld mensen die onregelmatig werken en met agressiviteit te maken krijgen, zoals tram-, bus-, en metrochauffeurs en conducteurs. Maar ook technische mensen doen fysiek zwaar werk, zoals wielen van trams afhalen", zegt Vermeulen.

Reizigers hadden begrip voor de staking:

Na 08.00 uur werd de dienstregeling weer opgestart. De vervoersbedrijven waarschuwden dat het daarna nog een tijdje zou duren voordat alle bussen, trams en metro's weer volgens dienstregeling zouden rijden. Tegen de middag reed het openbaar vervoer in de drie steden weer volgens planning.

Ook in andere sectoren wordt actiegevoerd. Komende zondag gaat de wedstrijd Ajax-FC Utrecht niet door, omdat politieagenten dan staken voor een definitieve regeling voor een vroegpensioen. Morgen wordt er gestaakt bij de NS en het streekvervoer. De bonden voeren deze week ook actie in de bouw, de industrie, de schoonmaak en de zorg.

Het kabinet zegde eind vorige maand een gesprek toe met de vakbonden en werkgevers over een blijvende vroegpensioenregeling voor mensen met zware beroepen. Eerder zei minister Van Hijum van Sociale Zaken: "Wij zien absoluut het belang van dit onderwerp. Niet iedereen haalt gezond zijn pensioen."

Goedemorgen! In de drie grote steden is vanochtend vroeg een staking in het lokale openbaar vervoer. En in de loop van de ochtend worden de Paralympiërs verwacht op Paleis Noordeinde.

Eerst het weer: De dag begint droog, later in de middag trekt een gebied met regen vanuit het noordwesten over het land. Het wordt maximaal 18 graden en er waait een stevige noordwestenwind. Aan zee zijn windstoten tot 75 km/uur mogelijk.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Meer dan dertig jaar na de vliegramp in de Amsterdamse Bijlmer krijgen nabestaanden en andere belangstellenden inzage in archiefstukken over het dodelijke vliegtuigongeluk in 1992.

Een deel van het tot nu toe geheime archief wordt nu openbaar. De stukken zijn vanaf vandaag in het Nationaal Archief in Den Haag te bekijken. Het archief bestaat uit 81 dossiers, vier audio- en zes video-opnamen. 27 van deze dossiers zijn nu openbaar gemaakt. Sommige andere moeten nog wel geheim blijven, of moeten nog van geheime stukken worden gescheiden voor ze openbaar worden.

Vorig jaar diende Kamerlid Pieter Omtzigt (NSC) een motie in, die werd bijna Kamerbreed ondertekend. Omtzigt vindt het onbegrijpelijk dat dertig jaar na de Bijlmerramp nog bijna honderd archiefmappen achter slot en grendel liggen. Volgens hem horen de meeste stukken daar niet thuis. "Het gaat zelfs om de handleiding van de Boeing 747 die gebruikt is. Het is onzin om die geheim te verklaren", zei Omtzigt toen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Japanse aaltjes die werden opgeslokt door een roofvis, weten vaak weer te ontsnappen uit de maag van de vis. Dat doen ze via de kieuw. Wetenschappers wisten al wel dat het kon, maar nu hebben ze het ook in beeld gebracht:

Fijne dinsdag!

De ChristenUnie wil zich nog nadrukkelijker afficheren als partij voor de samenleving en de schepping. De toekomst van kinderen moet centraal komen te staan, staat in een 'visiestuk' dat is opgesteld door een partijcommissie en dat vandaag wordt gepresenteerd.

De partij van partijleider Mirjam Bikker zit in zwaar weer. De verkiezingsnederlaag van vorig jaar, toen de ChristenUnie van vijf naar drie zetels in de Tweede Kamer ging, is hard aangekomen. De SGP, altijd het kleine broertje van de ChristenUnie, kreeg meer stemmen. En sinds de Europese verkiezingen heeft de partij geen vertegenwoordiger meer in Brussel.

Als klap op de vuurpijl liep oud-Kamerlid Eppo Bruins over naar NSC om namens die partij minister van Onderwijs te worden in het kabinet Schoof.

Geen grote koerswijziging

De afgelopen maanden heeft de partijcommissie zich daarom bezonnen op de koers. De uitkomst daarvan wordt vandaag omarmd door de partijleiding. Er is geen sprake van een grote koerswijziging; de ChristenUnie blijft een christelijk-sociale partij die tegen abortus en euthanasie is. De nadruk komt wel nog nadrukkelijker te liggen op het samen vormgeven van de samenleving.

De partij moet "de strijd aanbinden met radicaal individualisme en daar het stimuleren van een verantwoordelijke samenleving tegenover zetten", adviseert de partijcommissie. Door het leeglopen van de kerken is een "geestelijk en sociaal vacuüm" ontstaan.

'Maatschappij nu hard en ongenadig'

"Een hoopvolle koers", noemt Bikker de nieuwe prioriteiten. Net als nu zal de ChristenUnie de komende jaren een oppositiepartij zijn, schrijft ze vandaag in een 'politiek pamflet'. "Niet tégen een kabinet, maar vóór Nederland."

De huidige maatschappij is steeds vaker "hard en ongenadig" en veel mensen verlangen naar iets anders, denkt ze. "Ze willen een samenleving waarin we elkaar zien staan, waar we beter voor elkaar en voor de wereld zorgen."

Met kinderen en jongeren gaat het vaak niet goed, constateert Bikker. "Steeds meer jongeren raken mentaal in de problemen." Daarom wil ze veel meer grenzen stellen aan de macht van socialemediabedrijven en online gokken helemaal verbieden.

De maatschappelijke diensttijd, die het huidige kabinet wil afschaffen, moet blijven, net als de fiscale aftrekbaarheid van giften aan goede doelen. Juist het geven aan goede doelen is volgens de ChristenUnie een voorbeeld van goed samenleven.

Terugkeer dienstplicht

Nieuw is dat de ChristenUnie ook een onderzoek wil naar een terugkeer van de militaire dienstplicht. Vorige week zinspeelde het kabinet ook op meer dwingende manieren om personeel voor Defensie te werven.

Nederland moet een "rentmeester-economie" krijgen, met een balans tussen schepping en samenleving. "Geen platte groei, maar brede bloei", staat in het visiestuk.

In Rotterdam is vanochtend in een portiekwoning in Delfshaven een grote brand uitgebroken door een explosie. De politie is een onderzoek gestart en zoekt een donker geklede man die richting de Beukelsweg wegrende.

Omwonenden hadden eerder al gezegd dat een explosie aan de brand voorafging en dat ze iemand in zwarte kleding weg zagen rennen. Ook de politie zag iemand wegrennen op camerabeelden. Er is nog niemand aangehouden. De politie vraagt het publiek zich te melden als ze informatie hebben.

De brand brak omstreeks 04.30 uur uit en was om 10.45 uur onder controle. Hulpdiensten waren in groten getale uitgerukt. Ook was er een droneteam ingeschakeld om met een drone met daarin een warmtebeeldcamera te kijken waar de heetste plekken zaten.

Volgens een woordvoerder van de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond zijn drie mensen die op een balkon stonden, naar beneden gehaald. Drie andere personen uit omliggende panden zijn nagekeken in een ambulance. Twee van hen zijn naar het ziekenhuis gebracht vanwege het inademen van rook.

Door de brand zijn ook verschillende huizen ontruimd. Voor 40 mensen is tijdelijke opvang geregeld in een sporthal in de buurt. De Allard Piersonstraat is in april vorig jaar al opgeschrikt door explosies. De politie meldde in juli dat jaar drie mannen te hebben aangehouden na onderzoek naar de explosies.

Zowel Rusland als Oekraïne meldt vanochtend vroeg drone-aanvallen over en weer. Het vliegverkeer op drie van de vier luchthavens bij Moskou lag vanwege de drone-aanval korte tijd stil. Inmiddels zouden er weer vliegtuigen kunnen opstijgen en landen.

Rusland zegt 144 Oekraïense drones te hebben neergehaald boven het eigen grondgebied. Bijna de helft werd onderschept boven de westelijke regio Brjansk, meldt het Russische ministerie van Defensie. De rest van de drones werd neergehaald in de andere regio's tussen Oekraïne en Moskou. Op een snelweg en een landingsbaan van een vliegveld zouden brokstukken zijn neergekomen.

Het moment waarop een drone een flatgebouw bij Moskou raakt is gefilmd:

Het aantal aanvallen met drones lijkt afgelopen tijd toe te nemen. Vorige week stuurde Oekraïne een vergelijkbaar aantal drones naar Rusland. Toen brak onder meer brand uit in een olieraffinaderij.

Aanval op Kyiv

In twee flatgebouwen ten zuidoosten van Moskou is brand ontstaan door de aanval. De gouverneur van de regio Moskou zegt dat door de drone-aanval van Oekraïne een vrouw om het leven is gekomen en dat drie anderen gewond raakten. Zo'n twintig appartementen zijn ontruimd en tientallen mensen moesten worden geëvacueerd.

Volgens het Russische staatspersbureau TASS zijn brokstukken van een drone op een brandstofopslagplaats in de regio Toela terechtgekomen. Daarbij zou niemand gewond zijn geraakt.

Het Oekraïense leger meldde niet veel later een aanval met 46 drones op Kyiv. Daarvan zijn er 38 door de luchtafweer afgeslagen. Ook zegt Oekraïne dat Rusland twee raketten had afgevuurd. Over drones richting Rusland wordt doorgaans niks gezegd, ook nu zegt Oekraïne niks daarover.

Meer dan dertig jaar na de vliegramp in de Amsterdamse Bijlmer krijgen nabestaanden en andere belangstellenden inzage in archiefstukken over het dodelijke vliegtuigongeluk in 1992.

Een deel van het tot nu toe geheime archief wordt nu openbaar. De stukken zijn vanaf vandaag in het Nationaal Archief in Den Haag te bekijken. Het archief bestaat uit 81 dossiers, vier audio- en zes video-opnamen. 27 van deze dossiers zijn nu openbaar gemaakt. Sommige andere moeten nog wel geheim blijven, of moeten nog van geheime stukken worden gescheiden voor ze openbaar worden.

'Zelfs geheime handleiding'

Vorig jaar diende het toen nog onafhankelijke Kamerlid Pieter Omtzigt (NSC) een motie in, die werd bijna Kamerbreed ondertekend. Omtzigt noemde het onbegrijpelijk dat dertig jaar na de Bijlmerramp nog bijna honderd archiefmappen achter slot en grendel liggen. Volgens hem horen de meeste stukken daar niet thuis. "Het gaat zelfs om de handleiding van de Boeing 747 die gebruikt is. Het is onzin om die geheim te verklaren", zei Omtzigt toen.

Nog steeds vragen

Op zondagavond 4 oktober 1992 stortte een vrachtvliegtuig van El Al neer op twee flatgebouwen in de Bijlmermeer. Het toestel was vlak daarvoor opgestegen van Schiphol. Bij de ramp werden veertig appartementen weggevaagd, 43 mensen kwamen om het leven.

Na de ramp waren er veel vragen over onder andere de oorzaak, de vliegroute en de lading. Ook na het onderzoek door de Raad voor de Luchtvaart bleven nog vragen over. In 1999 bracht een parlementaire enquêtecommissie een onderzoeksrapport uit, maar ook dat gaf niet op alle vragen antwoord. Het is bijvoorbeeld nog steeds een raadsel waarom de cockpit voice recorder nooit is teruggevonden en wie de mannen in witte pakken waren die ooggetuigen op de avond van de ramp zagen. Ook over een deel van de lading is nog onduidelijkheid.

Over die lading zei Omtzigt: "Daar is toen van geconcludeerd dat er niet veel mis mee was. Nou, prima, maar maak ze dan openbaar."

Het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) had geconcludeerd dat het nabestaanden goed zou doen als ze een groter deel van de bewaarde documenten en videobanden zouden kunnen inzien.

Daarom bekeek het ACOI of het terecht was dat het archief van de Raad voor de Luchtvaart 75 jaar geheim moet blijven. Die periode geldt volgens de internationale luchtvaartorganisatie ICAO voor documenten die zijn verzameld of opgesteld ten behoeve van het onderzoek naar een vliegtuigongeval. Volgens het ACOI is het onnodig alle dossiers tot 2069 of nog later geheim te houden.

De Amerikaanse acteur James Earl Jones is op 93-jarige leeftijd overleden. Dat heeft zijn agentschap bevestigd aan verschillende Amerikaanse media. Jones leende zijn onmiskenbare stemgeluid aan vele films en personages, waaronder aan Star Wars-schurk Darth Vader.

Jones had een carrière van ruim zestig jaar en is een van de weinige acteurs die alle grote Amerikaanse entertainmentprijzen hebben gewonnen. Het was een onverwacht levenspad voor een boerenjongen uit Mississippi die dusdanig stotterde dat hij vaak moest opschrijven wat hij wilde zeggen, schrijft het Amerikaanse blad Variety.

Na de middelbare school lukte het hem van het stotteren af te komen, en in zijn studietijd raakte hij geïnteresseerd in toneel. In 1958 stond hij voor het eerst op Broadway in New York. In de jaren zestig kwam zijn doorbraak in het theater en op televisie. Vanaf 1966 was hij de eerste zwarte acteur die een terugkerende rol had in de soap As the World Turns.

This is CNN

Zijn roem vergaarde hij als de stem van Darth Vader in de originele Star Wars-trilogie. Ook in latere Star Wars-films, uit 2005 en 2016, was hij te horen. Jones leende zijn stemgeluid andermaal aan Mufasa in de Disney-klassieker The Lion King. En zelfs wie Jones nooit hoorde in films, kon zijn stem kennen uit de televisiereclames van de Amerikaanse nieuwszender CNN ("This is CNN").

De acteur speelde ook rollen in bekende films als Coming to America (en het vervolg op die film uit 2021), Conan the Barbarian en The Hunt for Red October. Hij ontving in 2012 een Oscar voor zijn hele oeuvre.

Jones gaf Star Wars-filmmaatschappij Lucasfilm in 2022 toestemming om zijn stem voor het karakter Darth Vader in de toekomst te blijven gebruiken. Dat gebeurt met behulp van oude opnames en kunstmatige intelligentie.

Bekijk hieronder een aantal fragmenten van Darth Vader in de Star Wars-films:

Mark Hamill, die in de Star Wars-films de rol van Darth Vaders zoon Luke Skywalker vertolkte, zegt tegen persbureau Associated Press dat Jones enorm gemist zal worden. "Hij was een van de beste acteurs ter wereld. Zijn bijdragen aan Star Wars waren onmetelijk."

Disney-topman Bob Iger roemt de overleden acteur. "Van de zachte wijsheid van Mufasa tot de dreigende Darth Vader. James Earl Jones gaf stem aan enkele van de grootste personages in de filmgeschiedenis", aldus Iger. "Namens iedereen bij Disney betuigen wij onze diepste condoleances aan zijn familie en dierbaren."

"Die bulderende stem. Die stille kracht", schrijft acteur Kevin Costner op Instagram. Costner speelde samen met Jones in de film Field of Dreams (1989). "Er kan zoveel over zijn nalatenschap worden gezegd, maar ik wil gewoon zeggen hoe dankbaar ik ben dat Field of Dreams er deel van uitmaakt. Rust zacht, vriend."

Bij een schietpartij in Dronten in Flevoland zijn vanmiddag drie personen zwaargewond geraakt. Een van hen is ter plekke overleden aan zijn verwondingen, meldt de politie. De schietpartij was in een woonwijk.

Er werd een verdachte aangehouden en pas daarna ontdekte de politie dat er nog een derde persoon gewond was geraakt. Hij overleed aan zijn verwondingen. Volgens ooggetuigen lag dit slachtoffer bij een geparkeerde auto.

Mogelijk was er ook sprake van een explosief of iets wat daarop lijkt in de omgeving, meldt de politie. De Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) heeft daar onderzoek naar gedaan. Het is niet bekend wat de uitkomst van het onderzoek is.

De politie zegt nog onderzoek te doen naar de toedracht van de schietpartij. De Stentor sprak met meerdere buurtbewoners die zeggen dat het gaat om een uit de hand gelopen burenruzie.

De provincie Overijssel gaat bijna 8 miljoen euro van het Rijk gebruiken om zo'n 300 boeren te helpen bij het verminderen van de stikstofuitstoot. Het geld moet worden gestoken in aanpassing van de bedrijfsvoering.

De boeren zijn zogeheten PAS-melders. Zij hoefden tijdens het Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen vergunning aan te vragen voor activiteiten die stikstof uitstoten, zolang de uitstoot onder een bepaalde drempel bleef. Zij konden volstaan met een melding van hun stikstofuitstoot.

In 2019 haalde de Raad van State een streep door die regeling. De betrokken boeren kwamen daardoor, buiten hun schuld, in een illegale situatie terecht.

Formeel illegaal

Om deze ondernemers tegemoet te komen, stelt Overijssel nu 7,9 miljoen euro beschikbaar. De stikstofuitstoot kan worden verminderd door aanpassingen in de bedrijfsvoering, zegt Gert Harm ten Bolscher, gedeputeerde Leefbaar Platteland tegen regionale omroep Oost.

De emissie daalt bijvoorbeeld als koeien meer in de wei grazen. Er hoeft dan minder mest opgevangen en uitgereden te worden. "Dat kan een oplossing zijn voor een kleine overschrijding van de uitstoot", zegt Ten Bolscher.

Overijssel wil ervoor zorgen dat boeren zich voor het einde van het jaar nog kunnen melden voor de subsidie. Vanaf volgend jaar moeten provincies gaan handhaven bij ondernemers zonder de juiste vergunning. "De PAS-melders verdienen het dat we hiermee aan de slag gaan", zegt de gedeputeerde.

Landbouwbegroting

Het geld is onderdeel van de begroting van minister van Landbouw Femke Wiersma. Vorige week maakte ze bekend dat er in totaal 226,9 miljoen beschikbaar komt voor de provincies om problemen met stikstof aan te pakken. De komende anderhalf jaar komt telkens een stuk van dat bedrag vrij.

Provincies kunnen zelf kiezen hoe ze bedrijven helpen met het geld. Het kan worden gebruikt om het bedrijf van de PAS-melder uit te kopen, maar ook om een ander boerenbedrijf op te kopen. De stikstofruimte die daardoor vrijkomt kan dan een PAS-melder gegeven worden. Overijssel kiest er daarentegen voor om bedrijven te helpen met het verminderen van de uitstoot, waardoor PAS-melders geen aanvullende vergunning nodig hebben.

Het eerste deel is vanaf vandaag aan te vragen door alle provincies. Het maximale bedrag per provincie is 7,9 miljoen euro. "Dit is een kans die we moeten benutten", zegt Ten Bolscher.

In de Duitse gemeente Gronau, vlak over de grens bij Enschede, zijn gisteravond in een maïsveld twee lijken gevonden. Een hond die er werd uitgelaten, had een laars opgegraven. Twee vrouwen, die met de hond aan het wandelen waren, alarmeerden de politie toen ze bij de laars een lichaam zagen. De politie vond vervolgens nog een tweede stoffelijk overschot in het maisveld. Beide lichamen waren in het veld begraven.

Over de identiteit van de slachtoffers is nog niets bekend, behalve dat het om twee mannen gaat. De politie weet niet wanneer ze in het veld zijn begraven. Ook over de doodsoorzaak kan de politie nog niets zeggen. De autopsie heeft daar geen uitsluitsel over gegeven.

De afdeling moordzaken van de Duitse politie doet uitgebreid sporenonderzoek in de omgeving. Een drone en speurhonden zijn ingezet en rond de vindplaats wordt verder gegraven op zoek naar aanwijzingen. Mensen die de afgelopen tijd iets verdachts hebben gezien in de omgeving, worden opgeroepen zich te melden.

De Amerikaanse voormalig filmproducent Harvey Weinstein is met spoed geopereerd aan zijn hart. Dat bevestigt zijn agent na berichtgeving door nieuwszender ABC News. Weinstein werd daarvoor vanuit de gevangenis overgebracht naar een nabijgelegen ziekenhuis.

De oud-filmproducent zit in New York in de cel in afwachting van een nieuw proces over de zedenmisdrijven waarvan hij wordt verdacht. Gisteravond kreeg hij last van pijn op de borst.

Weinstein werd in februari 2020 veroordeeld tot 23 jaar cel wegens verkrachting en aanranding van twee actrices. Maar het hoogste gerechtshof van de staat New York schrapte dat vonnis eerder dit jaar. Vier van de zeven rechters waren ervan overtuigd dat de oud-producent geen eerlijk proces heeft gekregen, omdat er ook vrouwen getuigden die niet direct met de zaak te maken hadden.

Weinstein blijft in de gevangenis omdat hij in Los Angeles is veroordeeld tot 16 jaar cel wegens verkrachting. Hij heeft zelf altijd gezegd dat hij onschuldig is: de seks was volgens hem altijd met wederzijdse instemming.

De 72-jarige Weinstein kampt al langer met gezondheidsklachten. Volgens zijn team heeft hij onder meer diabetes en een hoge bloeddruk. Onlangs zou hij besmet zijn geraakt met het coronavirus en een dubbele longontsteking hebben opgelopen.