NOS Nieuws - Algemeen

Een man uit Rosmalen heeft vorig jaar maandenlang onder een valse naam bij Rijkswaterstaat gewerkt. Dat blijkt uit onderzoek van Omroep Brabant. De 29-jarige Leroy S. zat het jaar daarvoor nog in de gevangenis omdat hij in het begin van de eerste coronagolf zonder diploma als verpleegkundige in een ziekenhuis werkte.

Hij bood zijn diensten in maart 2020 aan bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch. Hij verzorgde patiënten en diende hun medicijnen toe. Na twee weken werd hij ontslagen, omdat collega's zagen dat S. niet vakbekwaam was. Hij bleek alleen een EHBO-diploma te hebben.

In april 2023 werd S. hiervoor veroordeeld tot negen maanden gevangenisstraf. Daarnaast kreeg hij een beroepsverbod voor de zorg. De man had zijn straf al in voorarrest uitgezeten.

Tunneloperator

Nu blijkt dat S. ruim een jaar na deze veroordeling aan het werk is gegaan bij Rijkswaterstaat. Uit documenten in handen van de regionale omroep blijkt dat hij gedurende vijf maanden werkte als tunneloperator op een locatie van Rijkswaterstaat in Wolfheze, ten westen van Arnhem.

Een tunneloperator zorgt voor een veilige doorstroming van het verkeer. Vooral bij ongelukken of andere incidenten op de weg is dat belangrijk. In een vacature van Rijkswaterstaat is te lezen: "Je bent de bewaker van de veiligheid in en rondom tunnels. Bij ongelukken ben jij degene die direct de situatie beoordeelt en actie onderneemt."

S. stelde zich aan collega's voor als Quincy. In januari van dit jaar werd hij niet meer op het werk gezien. Een teamleider vertelde in een bericht aan collega's dat de samenwerking met Quincy gestopt was vanwege "persoonlijke omstandigheden".

Hij schreef dat er "veel gebeurd is rond Quincy", en dat hij niet alle vragen kon beantwoorden, maar dat het collega's vrij stond om zelf online te zoeken in het verleden van de 29-jarige man.

Ambtseed

Om aan de slag te gaan bij Rijkswaterstaat, is een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) vereist. Het is onduidelijk hoe dat in het geval van S. is gegaan. S. heeft bij de start van zijn contract ook een ambtseed afgelegd, waarin men onder meer verklaart de baan op een eerlijke manier te vervullen. Het overtreden van die eed kan strafrechtelijke gevolgen hebben.

Rijkswaterstaat heeft niet gereageerd op vragen. Vanwege privacy doet de overheidsdienst geen uitspraken over (oud-)medewerkers.

Ook S. is niet bereikbaar voor commentaar.

Bij alle ministeries is een datalek op overheidswebsites ontstaan waarbij persoonsgegevens, zoals namen van ambtenaren, of gebruikersnamen en enkele telefoonnummers zijn weggelekt. Het ministerie van Binnenlandse Zaken zegt de gevolgen niet te kunnen overzien omdat nieuws over het lek snel naar buiten kwam via de media.

Dat meldt staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Digitalisering Zsolt Szabó in een Kamerbrief.

Het ging mis bij het uploaden van documenten naar websites van de overheid. Documenten moeten dan worden gestript van persoonsgevoelige informatie. "Op dit moment wordt nader onderzoek gedaan naar de exacte omvang van het probleem door alle documenten te scannen die via open.overheid.nl, Rijksoverheid.nl en Overheid.nl zijn gepubliceerd", staat in de brief.

Uit eerste analyses blijkt dat bij ongeveer 23 procent van de gepubliceerde documenten het schrappen van persoonsgevoelige informatie is nagelaten, zegt Szabó. Hij zegt dat de komende weken nog verder onderzoek wordt gedaan.

Hij merkt daarbij op dat het probleem verder gaat dan de publicatieplatformen van de Rijksoverheid. "Alle ministeries hebben een voorlopige melding gedaan van dit datalek bij de Autoriteit Persoonsgegevens", zegt de staatssecretaris.

Het nieuws over het datalek kwam vorige week al naar buiten. Szabó zegt dat hij daarna op de hoogte is gebracht.

De staatssecretaris betreurt dat nieuws over het lek op straat lag. Hierdoor konden de getroffen medewerkers en de Kamer er niet eerst zelf over worden geïnformeerd. Het ministerie wilde eerst duidelijk hebben wat de omvang van het probleem was en beter begrijpen welke maatregelen nodig zijn om het probleem op te lossen.

Gevolgen niet te overzien

Ook wilde het zo snel mogelijk en zoveel mogelijk persoonsgegevens die gepubliceerd zijn afschermen. Daarnaast was de aanpak erop gericht om te voorkomen dat er gezocht zou worden naar bepaalde namen van medewerkers.

De staatssecretaris meldt dat er maatregelen zijn genomen die publicatie van ongewenste metadata bij nieuwe publicaties moeten voorkomen. Voor de documenten die al gepubliceerd zijn wordt gewerkt aan "een plan van aanpak". " Mogelijk moeten er hierdoor tijdelijk documenten van open.overheid.nl worden gehaald.

De getroffen maatregelen zijn doorgaans voldoende om de gevolgen van een datalek te beperken, klinkt het. Omdat het om een "actief lek" gaat dat al bekend werd door berichtgeving in de media, zegt de staatssecretaris dat de gevolgen nu niet goed te zijn overzien. "Ik wil daarom nogmaals benadrukken dat ik het zeer betreur dat deze informatie voortijdig naar buiten is gekomen" zegt Szabó.

Het was een van de verrassende maatregelen die eergisteren naar buiten kwamen: de huren van sociale huurwoningen mogen per 1 juli dit jaar en 1 juli volgend jaar niet omhoog.

Gisteren zei woonminister Mona Keijzer dat ze woningcorporaties compenseert voor die huurbevriezing. En vandaag werd duidelijk om welke bedragen het gaat.

In totaal krijgen corporaties de komende drie jaar 1,1 miljard euro compensatie (270 miljoen in 2026 en 405 miljoen in zowel 2027 als 2028).

'Druppel op gloeiende plaat'

Dat is volgens de corporaties veel te weinig, omdat ze in diezelfde drie jaar ruim 3 miljard euro mislopen doordat ze de huur niet mogen verhogen. Het compensatiegeld is een druppel op de gloeiende plaat, vindt Aedes, de vereniging van woningcorporaties.

"De huurbevriezingen zetten huurders in de kou", zegt Aedes-voorzitter Liesbeth Spies. De sociale verhuurders verwachten dat ze tienduizenden geplande nieuwbouwwoningen niet kunnen bouwen, doordat ze geld mislopen.

Minder isoleren en renoveren

Ook kunnen ze minder woningen isoleren of een elektrische warmtepomp geven in plaats van een cv-ketel op gas. "Het is een schoffering voor huurders die geen lagere energierekening krijgen en voor iedereen die wacht op een betaalbare sociale huurwoning", aldus Spies.

Voor dit jaar had het kabinet eerder nog besloten dat woningcorporaties de huren met gemiddeld 4,5 procent mochten verhogen. Op basis daarvan spraken de corporaties en minister Keijzer af dat de bouw van sociale huurwoningen omhoog gaat: van een kleine 18.000 in 2023 naar 30.000 per jaar. Maar dat wordt nu onhaalbaar, zeggen de corporaties.

Huurders ook boos

De belangenbehartiger van huurders, de Woonbond, was eergisteren nog blij met de huurbevriezing. Vandaag is de bond boos. Want ook de Woonbond vindt dat de corporaties te weinig compensatie krijgen voor het verlies aan huurinkomsten.

"Het is echt een schijntje", zegt Woonbond-directeur Zeno Winkels. "Alle goede voornemens staan nu op losse schroeven. Dit kabinet verkleint de sociale huursector." Hij bedoelt dat er nu veel minder gebouwd gaat worden.

Huurtoeslag wordt 'boodschappenbonus'

De sociale huren mogen dus twee jaar lang niet omhoog. Tegelijk gaan de inkomens van huurders wel omhoog, doordat lonen en uitkeringen ieder jaar stijgen. En daardoor hoeft het kabinet voortaan ieder jaar naar verwachting 500 miljoen minder huurtoeslag uit te keren.

De eerste twee jaar van die besparing van jaarlijks 500 miljoen euro zet de coalitie in als een 'boodschappenbonus'. Die bonus is in feite een eenmalige verhoging van de huurtoeslag in 2026, die de overheid in totaal 1 miljard kost. Alleen mensen die huurtoeslag ontvangen krijgen dus die 'boodschappenbonus'.

En vanaf 2027 gaat de huurtoeslag dus weer omlaag. Terwijl de overheid nog steeds jaarlijks rond de 500 miljoen euro minder kwijt is aan huurders.

Vier maanden na de val van de Syrische dictator Assad, wordt volop gezocht naar bewijs voor de wreedheden die onder zijn regime zijn begaan. Nog altijd worden tienduizenden Syriërs vermist. Lokale en internationale organisaties zijn bewijsmateriaal aan het verzamelen van oorlogsmisdaden en misdrijven tegen de menselijkheid.

"Miljoenen Syriërs willen de waarheid weten. Ze willen gerechtigheid en verantwoording", zegt de Syrische campagnevoerder Wafa Mustafa. Haar vader werd opgepakt en is nooit meer teruggevonden.

"Ik weet dat ik zelf niet in staat zal zijn om te herstellen en bij te dragen aan de wederopbouw van het nieuwe Syrië, zolang ik niet weet wat er met mijn vader is gebeurd. Onze ouders, vrienden, buren, gemeenschap zijn simpelweg uit ons leven gerukt zonder reden."

Door de val van het Assad-regime is bewijs toegankelijker geworden. Begin december zag de wereld hoe documenten, foto's en ander bewijs door gevangenissen en overheidsinstanties dwarrelden. Inmiddels worden die documenten verzameld.

Massagraven

"Voor de nieuwe regering is dit een enorme uitdaging", zegt Mustafa. "Wat we nu eisen is transparante en duidelijke communicatie over wat ze precies aan het doen zijn. Mensen hebben zich jaren heel eenzaam gevoeld in hun zoektocht naar antwoorden en dat moet vanaf nu anders."

In februari sprak ze erover met de nieuwe Syrische president. Ze dringt er constant op aan bewijsmateriaal als massagraven, documenten en zelfs muren van gevangenissen goed te beschermen. "Waar je ook loopt hier in Damascus, mogelijk loop je over een massagraf. In een van die graven zou het lichaam van mijn vader kunnen liggen."

Correspondent Daisy Mohr en cameravrouw Edmée van Rijn zagen botten liggen in een buitenwijk van Damascus. Volgens de inwoners zijn er ook massagraven.

Dat het bewijs van Syrische oorlogsmisdrijven toegankelijker is geworden, is ook voor Nederland van belang. Het Openbaar Ministerie doet namelijk onderzoek naar oorlogsmisdadigers die zich hier schuil houden.

Met het vertrek van Assad is er veel veranderd, vertelt officier van justitie Mirjam Blom, specialist op het gebied van internationale misdrijven. "We merken dat er opeens deuren open gaan. Getuigen die eerst niet durfden te verklaren uit angst voor represailles tegen familieleden in Syrië, durven na de val van het regime wel naar voren te stappen."

Druten

Dit blijkt bijvoorbeeld in de zaak tegen het hoofd van een verhoorafdeling van Assad, die in 2023 werd opgepakt in het Gelderse Druten. De man verbleef in Nederland als asielzoeker en wordt verdacht van foltering, marteling en seksueel misbruik in een Syrische gevangenis.

"Mensen die eerst anoniem wilden blijven, durven opeens op naam te verklaren", vertelt Blom. "Dat maakt de zaak sterker. Ook krijgen we nu bewijsdocumenten toegestuurd uit Syrië."

Voor het aanleveren van bewijs blijft het OM voorlopig wel afhankelijk van activisten en organisaties in Syrië. "Er is nog geen rechtshulp met Syrië. We kunnen daar zelf nog geen plaats delict bezoeken, archieven bekijken of getuigen horen. Het is belangrijk dat er in Syrië een goed gecoördineerd systeem op gang komt, waardoor bewijs niet vernietigd wordt."

Ultieme doel

Dat vindt ook de Syrische campagnevoerder Wafa Mustafa. Ze pleit voor zoveel mogelijk internationale hulp bij de zoektocht naar gerechtigheid. "Veel oorlogsmisdadigers zijn Syrië ontvlucht na de val van het regime", zegt ze. "Ik denk dat internationale strafzaken niet alleen het vertrouwen van veel Syriërs zullen herstellen, maar ook de weg zullen vrijmaken voor gerechtigheid in Syrië zelf. En dat is mijn ultieme doel."

Ook internationale experts buigen zich over dit vraagstuk. "Mensen willen nu zo snel mogelijk gerechtigheid en dat snap ik. Maar het zal tijd kosten om dit goed te doen," zegt Zahra Albarazi, een Brits-Syrische mensenrechtenadvocaat die zich al jaren met Syrië bezighoudt en zich nu in Damascus heeft gevestigd.

"Er zijn verschillende opties. We kunnen hier mensen voor de rechter brengen of voor internationale rechtbanken. Die beslissing is nog niet genomen omdat er moet worden nagedacht over de financiering en wat het Syrische volk zelf wil."

Een nieuwe uitspraak van de rechtbank kan Friese boeren die buiten hun schuld zonder geldige natuurvergunning werken in grote problemen brengen. Omdat de overheid heeft beloofd ze aan een vergunning te helpen, laat de provincie Friesland hen doorwerken. Dat argument veegt de rechtbank van tafel.

Het is voor het eerst dat boeren in de rechtbank de gevolgen merken van het aflopen van het 'legalisatieprogramma' voor gedupeerde boeren van het vorige kabinet. Toen dat op 1 maart afliep, bleek dit maar bij enkele ondernemers gelukt. Minister Wiersma wil dat programma voor 'PAS-melders' verlengen, maar de Raad van State is daar kritisch over.

Mobilisation for the Environment (MOB) en Vereniging Leefmilieu vroegen de provincie om in te grijpen bij de illegaal werkende veehouderijen. Dat houdt in: de overtreding laten stoppen door bijvoorbeeld verplicht een deel van het vee af te voeren.

De milieuorganisaties vinden dat de politiek te weinig doet om door stikstof overbelaste natuur te redden en richten daarom hun pijlen op illegale bedrijven. De provincie weigerde in te grijpen bij de boeren, waarop de milieuorganisaties naar de rechter stapten.

Saillant detail: minister Wierma was lid van het Friese provinciebestuur dat de handhavingsverzoeken afwees. Nu is ze verantwoordelijk voor het oplossen van het stikstofprobleem.

Dat de overheid de boeren een vergunning in het vooruitzicht stelde, was afgelopen jaren reden voor rechters zich coulant voor hen op te stellen als milieuorganisaties vroegen om daartegen op te treden. Het kabinet had immers beloofd het probleem voor 1 maart dit jaar op te lossen.

Ander geluid van de rechter

Nu die datum voorbij is, neemt de Groningse rechtbank een ander besluit. De rechter veegt de argumenten van tafel die het provinciebestuur gebruikt om niet op te treden tegen de illegaal werkende boeren. Reden: de overheid kan niet hard maken dat er een geldige vergunning aankomt.

De provincies en het ministerie vinden ingrijpen onredelijk voor individuele boeren. Daarover zegt de rechtbank dat het gaat om een 'redelijk evenwicht' tussen het belang van de individuele PAS-melder en het algemeen belang. Er is ruimte om tijdelijk niet te handhaven, maar onder strikte voorwaarden. Zo kan de provincie bijvoorbeeld maatregelen nemen die de stikstofuitstoot van de boerderijen compenseren.

Als aan die voorwaarden niet wordt voldaan, moet de overheid handhaven. Het gaat dan om het deel van de stikstofuitstoot waarvoor boeren geen vergunning hebben. Om die overtreding te laten stoppen zouden boeren bijvoorbeeld verplicht een deel van hun vee moeten afvoeren.

Wens van Wiersma

Zo ver mag het wat minister Wiersma betreft niet komen. Ze kondigde in november aan dat ze het legalisatieprogramma voor PAS-melders met drie jaar wil verlengen. In die extra jaren wil de minister het probleem oplossen, maar ze droeg daarvoor weinig concrete maatregelen aan, volgens de Raad van State, die gehakt maakte van het plan van Wiersma.

Mobilisation for the Environment kondigde eerder al een nieuwe reeks verzoeken aan om provincies te laten ingrijpen bij illegaal werkende boeren. Dat staat nu even op pauze, omdat de milieuorganisatie eerst wil afwachten waar de ministeriële commissie mee komt om het stikstofprobleem op te lossen.

Het provinciebestuur moet nu terug moet naar de tekentafel. Het zal met andere argumenten moeten komen om niet in te grijpen bij de veehouders. Daarvoor moet er minder stikstof in de natuur terechtkomen. De milieuorganisaties hebben al laten weten met Friesland in gesprek te willen over de PAS-melders. "Maar dan alleen als onderdeel van een totaaloplossing van het stikstofprobleem", zegt Johan Vollenbroek van MOB.

De provincie kan nog in beroep gaan bij de Raad van State. Of het provinciebestuur dat gaat doen is niet bekend.

Minister van Financiën Heinen (VVD) geeft toe dat de gevolgen voor huishoudens van de vandaag gepresenteerde voorjaarsnota nog niet in kaart zijn gebracht. "Ik laat het nog allemaal doorrekenen door het CPB (Centraal Planbureau, red.), daar moeten we nog even twee weken op wachten."

De maatregelen uit de voorjaarsnota kunnen voor verschillende huishoudens verschillende gevolgen hebben: tegenover 'plussen' staan ook 'minnen'.

Heinen: "We hebben nu geen discussie gevoerd over de koopkracht, dat doen we in augustus. Er is vooral gezocht naar een akkoord."

De inkomstenbelasting blijft hoger dan gepland en mensen gaan eerder vermogensbelasting betalen over hun spaargeld. Daar staat bijvoorbeeld tegenover dat de energierekening goedkoper wordt en de btw-verhoging op sport, cultuur en boeken niet doorgaat.

Hoe dat voor mensen uitpakt, en of zij uiteindelijk meer of minder overhouden is nog niet duidelijk. Al is het doel van de vier partijen wel geweest dat de meeste inkomensgroepen profiteren.

Financiële bijstelling

Na weken onderhandelen bereikten PVV, VVD, NSC en BBB een akkoord over de voorjaarsnota. Dat is een financiële bijstelling van de Rijksbegroting die op Prinsjesdag werd gepresenteerd. De partijen moesten hier opnieuw over praten omdat bepaalde uitgaven mee- of tegenvallen.

Zo ging er extra geld naar de oorlog in Oekraïne en moest het kabinet iets met de hoge energierekening en de duurdere boodschappen.

De keuzes in de voorjaarsnota zijn "uit politiek overleg gekomen", licht Heinen toe. "Later in het jaar zullen we de inkomensdiscussie voeren." Ook de keuze om nu niet de Lelylijn maar wel de Nedersaksenlijn aan te leggen (twee geplande spoorlijnen in Noord-Nederland), noemt Heinen een politieke keuze.

"Er moeten keuzes gemaakt worden", zegt Heinen. "In de politiek willen we altijd alles tegelijk, maar dat kan niet. Ik snap elke wens, maar we moeten er een nette financiële dekking voor hebben."

Europese begrotingsregels

Voor Heinen is belangrijk dat de overheidsfinanciën niet uit de hand lopen en blijven voldoen aan de Europese begrotingsregels. "We zeggen niet 'laat de schuld maar oplopen', want dat betekent op termijn belastingverhogingen."

Heinen voorziet wel dat de investering in defensie nog omhoog moet, daar heeft het kabinet nog iets achter de hand. Nederland organiseert in juni de grote NAVO-top. Daar zal het kabinet nog een extra investering bekend willen maken.

Over de kritiek dat het kabinet de stikstofcrisis en de aanpak van het klimaatprobleem vooruitschuift zegt Heinen dat dat zeker niet wordt vergeten. "Er is veel negativiteit. Ik snap het ongeduld maar ik ben nu blij dat dit ook weer is gelukt."

Het aantal meldingen van rattenoverlast in Amsterdam is vorig jaar weer toegenomen. In 2024 ontving de gemeente 6800 meldingen, 600 meer dan het jaar daarvoor, meldt wethouder publieke gezondheid en preventie Alexander Scholtes in een brief aan de gemeenteraad.

2021 geldt als het recordjaar; toen werd ruim 7000 keer overlast door ratten gemeld. Dat had te maken met de coronaperiode, toen mensen veel thuisbleven en er meer huishoudelijk afval in de openbare ruimte terechtkwam, zegt de gemeente.

Rattenpopulaties floreren

De ratten in Amsterdam hebben toegang tot huizen met bouwkundige problemen, zoals een kapot riool of gaten in kruipruimten. De dieren worden aangetrokken door voedsel, zoals etensresten op straat bij afvalbakken of voer voor duiven of eenden. Deze factoren kunnen de overlast vergroten, stelt de gemeente.

Maar, zegt een woordvoerder van de GGD, "de rat hoort nu eenmaal in de stad." Omdat de gemeente inzet op vergroening, komt er meer natuur, inclusief de rat. Ook groeit de stad, waardoor er meer containers met etensresten zijn, "Rattenpopulaties floreren hierbij", stelt de gemeente.

Voorkomen beter dan vergiftigen

Om overlast van het ongedierte te voorkomen, besteedt de gemeente vanaf dit jaar jaarlijks een kwart miljoen euro extra aan preventie. Dat is een verdubbeling. De gemeente waarschuwt dat het doden van de dieren niet bijdraagt aan het verminderen van overlast. "Als de oorzaken van rattenoverlast niet worden weggenomen, keren ratten altijd terug en blijft overlast terugkomen."

Daarom gaat de gemeente bestaande maatregelen verstevigen. Zo gaat ze inwoners en horecaondernemers beter informeren over hoe ze afval het beste kunnen opruimen en komen er meer afvalbakken. Ook geeft de gemeente woningcorporaties en bewoners advies over kieren en gaten in huizen, en hoe deze gedicht kunnen worden.

Wethouder Scholtes besluit zijn raadsbrief met het temperen van verwachtingen. Hij stelt dat de gemeente "streeft naar een duurzame vermindering van het aantal meldingen van overlast", maar zegt ook dat "de aantallen ratten niet van vandaag op morgen kleiner zullen worden".

Nu de voorjaarsnota openbaar is gemaakt door het kabinet reageren verschillende sectoren op de plannen. Uit het onderwijs komen veel negatieve reacties. Herinneringscentrum Kamp Westerbork, dat miljoenen extra krijgt, is blij.

Vanuit het onderwijs klinkt felle kritiek op het schrappen van de Onderwijskansenregeling, voor leerlingen in het voortgezet onderwijs met een achterstandspositie.

Henk Hagoort, voorzitter van de VO-raad, reageert verbolgen. "Het is onverteerbaar dat deze jongeren de dupe worden van nog meer bezuinigingen op het onderwijs. Voor het kabinet zijn korte termijnzaken kennelijk belangrijker dan het vooruithelpen van de toekomstige generaties", stelt hij.

Het schrappen van de onderwijskansenregeling zou in 2027 90 miljoen euro moeten opleveren en vanaf 2028 177 miljoen euro.

'Donder op met je begrip'

Voorzitter Thijs Roovers van de Algemene Onderwijsbond noemt het schrappen van de regeling wanbeleid. "Ik ben echt woedend. Het voelt als een omgekeerde Robin Hood: stelen bij de armen om te geven aan de rijken."

Hij had gehoopt dat minister Bruins van Onderwijs en staatssecretaris Paul de rechten van kinderen zouden beschermen.

Paul zegt dat ze de onvrede begrijpt. Samen met minister Bruins wil ze met de sector in gesprek om de lasten te verdelen. "Donder op met je begrip", zei Roovers over de reactie van Paul. Hij verwacht geen prettig gesprek tussen beide partijen en sluit acties niet uit.

Begrip vanuit kinderopvangsector

Het kabinet bespaart 2,9 miljard euro door het plan om de kinderopvang (bijna) gratis te maken nog eens twee jaar uit te stellen, tot 2029.

Gjalt Jellesma, voorzitter van belangenvereniging van ouders in de kinderopvang Boink, is niet verrast. Volgens hem is de sector er nog niet klaar voor. Ook de plannen voor de uitvoering zijn niet klaar en er moet nog gekeken worden of gratis kinderopvang juridisch haalbaar is. Daarnaast kampt de sector met een enorm personeelstekort.

Jellesma vindt het uitstel wel jammer. "Ouders hebben die belofte gehad en trekken nu weer aan het kortste eind. Kinderopvang is veel belangrijker dan de gemiddelde Nederlander denkt. In omringende landen wordt het gezien als een belangrijk onderdeel van het onderwijs."

Geld naar jeugdzorg

De bijna 3 miljard euro extra voor de gemeenten, is voor het grootste deel bestemd voor de jeugdzorg. De branchevereniging is blij met het extra geld, maar Leon Noorlander, directeur van Jeugdzorg Nederland, denkt wel dat de financiële problematiek hiermee wordt doorgeschoven.

"Hoewel inmiddels 1 op 7 kinderen gebruik maakt van jeugdzorg, is het onbegrijpelijk dat het kabinet nog steeds niet breed investeert in de toekomst van kwetsbare kinderen en gezinnen. Het kabinet neemt veel van de inhoudelijke adviezen niet over."

Bedrijfsleven mist 'oplossing grote problemen'

Werkgeversorganisaties zeggen dat het kabinet "grote haast moet maken" met het stikstofdossier, waar in de voorjaarsnota geen afspraken over zijn gemaakt. "We verwachten dat het kabinet hier snel knopen over doorhakt. En met een juridisch houdbaar pakket komt zodat vergunningen voor onder andere woningbouw weer los komen", aldus VNO-NCW en MKB-Nederland.

De organisaties vinden dat er verstandige maatregelen in de voorjaarsnota staan, maar er te weinig wordt gedaan aan de druk op de Nederlandse industrie. "De industrie staat zwaar onder druk door een ongelijk speelveld met onze buurlanden, onder andere op het gebied van de energieprijs."

FME, de brancheorganisatie voor de technologische industrie, mist structurele maatregelen om bedrijven sneller aan een aansluiting op het elektriciteitsnet te helpen en de energiekosten te beperken.

VNO-NCW en MKB-Nederland zijn kritisch over het feit dat 600 miljoen euro voor een verlaging van de energiebelasting voor huishoudens uit het klimaatfonds komt. Dat geld is namelijk bedoeld voor de verduurzaming van bedrijven.

Bezuiniging op openbaar vervoer blijft staan

De OV-bedrijven zijn teleurgesteld dat de bezuiniging op het openbaar vervoer van 300 miljoen euro niet wordt teruggedraaid. "De gevolgen zijn onvermijdelijk: minder bussen, treinen en trams, hogere ticketprijzen en een verslechtering van de bereikbaarheid in zowel stedelijke gebieden als de regio."

Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland zijn blij met de aandacht van het kabinet voor infrastructuur in Noord-Nederland. "Zorgelijk is dat de oplossing voor de Nedersaksenlijn gevolgen heeft voor de andere regio's", luidt hun kanttekening.

Miljoenen naar N50 komen er toch niet

Woensdag vertelde BBB-leider Van der Plas trots dat 365 miljoen euro wordt geïnvesteerd in de N50 bij Kampen, maar in de voorjaarsnota is daar niets over te vinden.

Van der Plas blijkt zich te hebben vergist. "Helaas is de N50 op het laatste moment van tafel gehaald. Daar heb ik een fout mee gemaakt", zegt Van der Plas vandaag.

Tegen RTV Oost zegt burgemeester De Rouwe van Kampen dat hij sprakeloos was toen hij het hoorde. Toch neemt hij Van der Plas niets kwalijk. "Ze lobbyen al jaren en dat doen ze ook heel goed." Van der Plas zegt dat ze blijft strijden voor extra geld voor de N50.

Geld voor Kamp Westerbork

Herinneringscentrum Kamp Westerbork heeft verheugd gereageerd op de 15 miljoen euro die het kabinet beschikbaar stelt voor de verbouw en de renovatie van het complex. "Het kabinet geeft erkenning voor onze rol om de herinnering aan de Holocaust en de gelaagde geschiedenis van deze plek door te geven aan de volgende generaties", zegt het herinneringscentrum tegen RTV Drenthe.

Het herinneringscentrum heeft grote verbouwplannen. Het museum wordt vernieuwd en ook op het kampterrein staan werkzaamheden gepland.

Drie mannen uit Haarlem zijn opgepakt omdat ze een grote partij cocaïne via Schiphol het land in wilden smokkelden. De drie werkten in de uitzendbranche bij bedrijven op en rond de luchthaven.

De marechaussee, douane en FIOD verdenken ze van betrokkenheid bij internationale drugshandel. Twee van de verdachten kwamen in oktober vorig jaar in beeld. De derde volgde even later; hij werkte bij een bedrijf op Schiphol en was bezig met het voorbereiden van een zending verdovende middelen afkomstig uit Suriname.

Er zijn ook vier woningen, een kantoorpand en een auto doorzocht. Daarbij werden vuurwapens, een stroomstootwapen, munitie, zwaar vuurwerk, mobiele telefoons en 52.000 euro aan contant geld gevonden.

De aanhoudingen werd verricht door het Cargo Harc-Team Schiphol. Dat is een samenwerkingsverband tussen de marechaussee, de douane en de FIOD, gericht op het bestrijden van de georganiseerde drugscriminaliteit op Nederlandse luchthavens.

De instorting van de oever van het Valkenburgse Meer bij Leiden begin deze maand is veroorzaakt door 'zettingsvloeiing', zegt het Hoogheemraadschap van Rijnland. Een slappe zandlaag komt daarbij als een soort drijfzand in beweging.

Op 1 april schoof een deel van de oever plots de recreatieplas in. Onder meer een wandelpad en bomen kwamen in het water terecht. De oever loopt vlak langs de spoorlijn van een historische stoomtrein. Sinds de instorting is het gebied afgesloten voor alle recreatie.

Kennisinstituut Deltares heeft de afschuiving van de kade onderzocht en een tussentijds adviesrapport uitgebracht. Daaruit blijkt dat de bodem kon verschuiven doordat de slappe zandlaag eronder wegstroomde. Het is nog niet duidelijk wat de directe aanleiding is geweest voor de zettingsvloeiing.

Zandwinning

Er volgt op korte termijn meer onderzoek, zeggen de gemeente Katwijk en de provincie Zuid-Holland, eigenaar van het Valkenburgse Meer. Daaruit moet ook blijken of jarenlange zandwinning heeft bijgedragen aan schade aan de oever. In het tussentijdse rapport worden daarover nog geen conclusies getrokken.

De slappe zandlaag is nu niet meer in beweging, blijkt uit metingen. "De resterende kade ziet er vooralsnog sterk genoeg uit", zegt dijkgraaf Rogier van der Sande.

Hij kan de stabiliteit van de oevers van het Valkenburgse Meer nog niet garanderen. Daarom worden activiteiten die tot instabiliteit kunnen leiden verboden totdat er duidelijkheid is.

Zandzakken

De geplaatste zandzakken en de nooddam aan de noordkant van het Valkenburgse Meer blijven voorlopig staan. De noodverordening in het gebied blijft in stand tot er meer duidelijkheid is over de veiligheid.

In 2008 werd door het hoogheemraadschap al gewaarschuwd voor instorting van de oever, schrijft Omroep West. Volgens de omroep is met die zorgen niets gedaan.

Het paasweekend en de meivakantie die voor veel mensen begint, leidt naar verwachting tot grote drukte op de wegen en bij luchthaven Schiphol. Vakantieparken zijn zo goed als volgeboekt en de veerdiensten naar de Waddeneilanden houden rekening met drukte bij de steigers.

Volgens de ANWB is er grote kans op files door recreatieverkeer, vooral vandaag. "Veel mensen gaan op vakantie of een dagje weg." Er worden onder meer files verwacht richting de Keukenhof in Lisse en rond Schijndel, waar het uitverkochte festival Paaspop wordt gehouden.

De meeste vertraging wordt verwacht in Noord-Brabant, rond de Veluwe en op wegen vanuit Utrecht naar het zuiden.

Grenscontroles

Gisteren was het ook al druk op de Nederlandse wegen, onder meer omdat veel mensen vandaag op Goede Vrijdag vrij zijn. Op het hoogtepunt stond er in totaal 1148 kilometer file. De avondspits zal vandaag naar verwachting rustiger verlopen, er worden al eerder op de dag files verwacht.

Op wegen van en naar Duitsland is het sinds vanochtend al druk, onder meer vanwege de grenscontroles en toeristen uit Duitsland. De ANWB Verkeersdienst zegt dat de files vanuit Duitsland in de loop van de dag steeds meer verplaatsen richting Zeeland en de kust. Maandag wordt het naar verwachting opnieuw druk, als het paasweekend voorbij is en mensen naar huis gaan.

Ook op de Waddeneilanden worden veel Duitse en Nederlandse toeristen verwacht. Daarom zetten de veerdiensten naar de eilanden extra boten in. "Het is een van de drukste dagen het jaar", zegt een medewerker van de veerdienst naar Ameland en Schiermonnikoog.

"Het paasweekend is altijd drukker en nu is ook nog mooi weer", zegt Dirk Spoor van Rederij Doeksen, die overtochten naar Terschelling en Vlieland verzorgt. "Het is de start van het hoogseizoen, met gisteren en vandaag in totaal bijna 10.000 reizigers naar Terschelling en Vlieland."

Schiphol verwacht 3,5 miljoen reizigers

Schiphol verwacht vandaag bijna 86.000 mensen die op reis gaan. Volgens de luchthaven wordt het daarmee een van de drukste dagen van de meivakantie. De luchthaven adviseert mensen onder meer om met het openbaar vervoer naar het vliegveld te komen en online in te checken.

In totaal worden deze meivakantie zo'n 3,5 miljoen vertrekkende en aankomende reizigers verwacht. Dat is zo'n zes procent meer dan vorig jaar, toen zo'n 3,3 miljoen passagiers via Schiphol reisden. Vooral Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Italië zijn dit jaar populaire bestemmingen.

Vakantiehuisjes vol

Steeds meer Nederlands gaan in de meivakantie op reis, zo bleek eerder uit onderzoek van de ANWB. Dat komt onder meer door de drukte en hogere temperaturen en prijzen in de zomervakantie. Bijna zestig procent van de ondervraagden zei in april of mei op vakantie te gaan, vooral in eigen land.

Vakantieparken in Nederland zitten dan ook zo goed als vol. "Het paasweekend en de meivakantie zijn altijd druk. Er zijn nog wel wat plekken beschikbaar, maar veel zit al vol", zegt een woordvoerder van Landal. Ook concurrent Center Parcs heeft in Nederland nog maar enkele accommodaties beschikbaar.

De meivakantie begint officieel pas volgende week en duurt tot en met 4 mei. Scholen kunnen er echter voor kiezen om daar nog een week aan vast te plakken, wat op veel plekken ook gebeurt. Daarom hebben veel kinderen nu al vakantie.

Een groot reservaat in de Stille Oceaan wordt door de VS opengesteld voor commerciële visserij. President Trump heeft daartoe in het Witte Huis een decreet ondertekend.

Het reservaat, The Pacific Remote Islands Marine National Monument, werd opgezet in 2009 onder toenmalig president Bush. Het ligt zo'n 1200 kilometer ten westen van Hawaï en heeft een grootte van 1,3 miljoen vierkante kilometer, wat neerkomt op ruim dertig keer de oppervlakte van Nederland. In het gebied liggen koraalriffen en leven bedreigde zeeschildpadden en walvissen.

Bij de ondertekening waren mensen uit Amerikaans-Samoa aanwezig, een Amerikaans territorium in de Stille Oceaan. De economie van dat gebied is sterk afhankelijk van de visserij, met name tonijn.

Dagenlang reizen

In het reservaat was alleen lokale visserij en sportvisserij toegestaan, commerciële visserij was verboden. In de ogen van Trump worden "eerlijke Amerikaanse vissers" daardoor benadeeld, omdat ze moeten "concurreren met slecht gereguleerde en zwaar gesubsidieerde buitenlandse vloten". Ook moesten de vissers volgens Trump dagenlang reizen naar visgronden die buiten het beschermd gebied vallen.

In het decreet staat dat andere wetten ervoor zorgen dat het gebied goed beschermd blijft, ook als commerciële visserij wordt toegestaan.

Jasper de Goeij is daar niet zo zeker van. De universitair hoofddocent marine ecologie bij de Universiteit van Amsterdam noemt het "een van de mooiste plekken met koraalriffen ter wereld" en maakt zich zorgen. "Schepen in de commerciële visserij zijn zo efficiënt dat je het hele gebied leegvist. Dat is dramatisch, omdat grotere vissen als tonijn een belangrijke rol hebben in de balans van het ecosysteem."

Broedgebieden

Bij de lokale visserij van de afgelopen jaren waren de gevolgen niet zo groot. De Goeij: "Dat gebeurt met behulp van handlijnen of kleinere boten, dat is een veel minder groot probleem."

"Koraalriffen zijn enorme broedgebieden, vissen komen daar om zich voort te planten. Als je alle grote vissen eruit haalt, heb je kans dat kleine vissen niet meer groot genoeg worden om zich te kunnen voortplanten. In wetenschappelijk onderzoek is aangetoond dat de vispopulatie zich makkelijker herstelt als je die gebieden met rust laat."

Trump ondertekende ook een ander decreet, waarmee ambtenaren de opdracht krijgen om allerlei "belastende regelgeving" voor vissers in te trekken of te herzien. Volgens het besluit moet de VS wereldwijd de belangrijkste speler worden op het gebied van visserij.

Invloed op menselijk bestaan

Twee jaar geleden werd op een VN-top afgesproken dat in 2030 30 procent van de oceanen moet worden beschermd. De VS heeft dat verdrag niet ondertekend.

"Bij die 30 procent zijn we nog lang niet", zegt De Goeij. Op dit moment wordt nog geen 3 procent actief beschermd. "Nu gaat het om de visserij, maar er zijn ook plannen voor diepzeemijnbouw."

"De oceaan is heel belangrijk, hoewel er in mijn ogen nog te weinig over bekend is. De helft van onze zuurstof wordt er geproduceerd. Ook neemt de oceaan een derde van de jaarlijkse CO2-productie op, net als 91 procent van warmte die door mensen is veroorzaakt. Driekwart van de oceaanbodem is nog niet in kaart gebracht, maar in de gebieden waar we wel zijn geweest is heel veel bodemleven te vinden."

De Goeij wijst erop dat de oceaan één grote watermassa is. "Daarom is het belangrijk dat we dat gezamenlijk aanpakken. We moeten de oceanen koesteren."

In het noorden van Italië zijn twee doden gevallen toen een auto in een zinkgat terechtkwam. Dat gat in de weg was ontstaan in een brug over een rivier. Het gebied heeft te kampen met zware regenval.

In de auto zaten een vader (65) en een zoon (33). Op een brug ten noorden van Vicenza zakte de auto in het gat en daarna in de rivier. De slachtoffers werden in de loop van de ochtend afzonderlijk van elkaar in de rivier gevonden, kilometers verderop van de brug.

Volgens de krant Corriere del Veneto waren de twee juist onderweg om als vrijwilligers te helpen bij mensen van wie de kelders waren overstroomd door de vele regen.

Veel overlast

In Vicenza worden inwoners gewaarschuwd om fietspaden en oevers voorlopig te mijden vanwege gevaar het gevaar voor aardverschuivingen.

In de Aostavallei, bij de grens met Zwitserland en Frankrijk, zitten 6400 huishoudens zonder stroom. In de regio Turijn worden aardverschuivingen en overstromingen gemeld.

Tientallen mensen worden geëvacueerd:

Volgens het Italiaanse persbureau Ansa worden er vandaag en morgen geen onweersbuien of tropische regenbuien meer verwacht. Maar op Eerste en Tweede Paasdag kan het wel weer flink gaan regenen, met verwachte hoeveelheden van 30-50 millimeter. In het noorden blijft er kans bestaan op aardverschuivingen en overstromingen.

Na weken vergaderen en een nachtelijke lijdensweg voor de onderhandelaars heeft het kabinet de voorjaarsnota openbaar gemaakt. Het is het onderhandelingsakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB over de bijgestelde Rijksfinanciën voor de komende periode. Daarin zit niet alleen goed nieuws.

De belangrijkste thema's zijn volgens het kabinet "stabiliteit en veiligheid en gerichte investeringen". Ook loopt het begrotingstekort niet te veel op, tot 3 procent. Maar aan de maatregelen zit ook een prijskaartje. "Om de tekorten niet te laten oplopen moeten er keuzes worden gemaakt", zegt minister Heinen van Financiën (VVD).

Zo wordt er bezuinigd op het kindgebonden budget, wordt de duur van de werkloosheidsuitkering WW met een half jaar verkort en worden zelfhulpmedicijnen zoals paracetamol op recept niet meer vergoed.

Ook wordt er geschoven met geld dat voor de toekomst was gereserveerd maar mogelijk niet wordt uitgegeven, dat worden "kasschuiven' genoemd. Met deze boekhoudkundige ingreep heeft het kabinet miljarden euro's vrijgespeeld waar de wensen van de coalitiepartijen mee worden betaald.

De fractievoorzitters Wilders, Yesilgöz, Van Vroonhoven en Van der Plas vertelden deze week al wat zij zelf voor hun achterban hebben binnengehaald. Vervolgens ging de ministerraad er gisteren mee akkoord en hebben de ambtenaren van het ministerie van Financiën alles nog een laatste keer doorgerekend.

Minister Heinen van Financiën (VVD) is tevreden, zegt hij in een persbericht: "We schuiven geen rekeningen door. Daarmee voorkomen we dat in de toekomst de belastingen stijgen." Een begrotingstekort betekent dat de overheid meer geld uitgeeft dan er binnenkomt. Volgens de regels van de EU mag dat maximaal 3 procent zijn.

Er lekten al veel onderdelen uit, zoals de steun aan Oekraïne, meer geld voor defensie en een verlaging van de energiebelasting. Ook gaat er elk jaar 200 miljoen euro naar het verbeteren van de WIA, de regeling voor arbeidsongeschikten.

Voor de rechter slepen

Gemeenten krijgen 3 miljard euro extra zodat zij hun wettelijke taken, inclusief de jeugdzorg, kunnen uitvoeren zonder dat de parkeertarieven en hondenbelastingen extreem omhoog moeten. De gemeenten hadden gedreigd het kabinet voor de rechter te slepen als ze dat geld niet zouden krijgen.

Dat lijkt nu van de baan, zei minister Uitermark van Binnenlandse Zaken (NSC). Wel moeten de gemeenten de komende jaren gaan meewerken aan het "hervormen" van de jeugdzorg en Wet maatschappelijke ondersteuning zodat deze regelingen minder geld gaan kosten.

Verder is de coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB het eens geworden over meer geld in de portemonnee van huishoudens:

Volgens minister Beljaarts (PVV) komt de rekening hiermee nauwelijks bij het bedrijfsleven te liggen. "Terwijl dat in het verleden regelmatig wel zo was. We hebben ondernemers maximaal ontzien."

Beljaarts is blij met een nieuwe fiscale regeling voor start-ups en scale-ups, dat zijn nieuwe bedrijven die soms moeite hebben goed personeel te lokken met arbeidsvoorwaarden. Werknemers van deze bedrijven kunnen door de regeling met belastingvoordeel aandelenopties bezitten.

De onderhandelingen over de aanpassing van de begroting voor dit jaar verliepen moeizaam omdat de vier partijen zeer uiteenlopende standpunten hebben en de vier partijen elkaar wantrouwen.

Grote vraagstukken zoals de stikstofcrisis en de aanpak van klimaatverandering worden doorgeschoven naar de komende weken en naar de begroting voor volgend jaar, de Miljoenennota op Prinsjesdag. De partijen verwachten hier opnieuw lastige onderhandelingen over.

"Bij aankomst valt meteen de sfeervolle en moderne uitstraling van het outletdorp op", schrijft een bezoeker in een online review over de Designer Outlet in Roermond. "De brede winkelstraten, kleurrijke gevels en gezellige pleinen zorgen ervoor dat het niet voelt als een standaard winkelcentrum, maar als een stijlvolle shoppingervaring." En dan ook nog eens kortingen op diverse merken die "kunnen oplopen tot wel 70 procent".

Het is niet de enige enthousiaste recensent. Het outletcentrum in Midden-Limburg is met jaarlijks ruim acht miljoen bezoekers - van wie 60 procent uit Duitsland - een van de grootste publiekstrekkers van het land. Ter vergelijking: de grootste betaalde attractie van Nederland is de Efteling met ruim 5,5 miljoen bezoekers op jaarbasis.

Koopjes

Retaildeskundige Paul Moers begrijpt de aantrekkingskracht van het in 2001 geopende winkelcentrum wel: "Je kan er prima parkeren, het ziet er gezellig uit en er zijn heel leuke winkels."

Outletcentra als in Roermond sluiten volgens Moers bovendien goed aan bij de Nederlandse volksaard. Er worden modeproducten verkocht uit oudere collecties of overschotten, vaak met hoge kortingen op de originele verkoopprijs. "We zijn echte calvinisten, gek op koopjes. En nu alles duurder wordt, zijn we helemaal op zoek naar scherpe prijzen."

"Je kan online ook alles vinden", zegt Moers, "maar voor mijn dochters is het een fantastisch uitje. Je kan de kleren voelen, passen en ook nog samen iets eten. Ik zie in Roermond ook nooit iemand alleen lopen, het zijn bijna allemaal vriendinnengroepen of gezinnen."

Het bedrijf achter het outletcentrum, McArthurGlen, ziet op de "langere termijn" (vanaf 2035) ruimte voor nog meer bezoekers. De uitbreidingsplannen liggen nu bij het Roermondse gemeentebestuur: 3500 vierkante meter winkeloppervlak en 1500 vierkante meter horeca erbij, oftewel een groei van zo'n 12 procent.

Bij ondernemers in de binnenstad roepen de plannen veel vragen op, zegt Stef Strous, voorzitter van de Stichting BIZ Binnenstad Roermond. Bijvoorbeeld de vraag waar de grens van het aantal bezoekers ligt. "Tien miljoen mensen, twaalf miljoen? De meeste mensen komen met de auto, dat betekent nogal wat voor de omgeving."

Nu al lopen de wegen naar het outletcentrum geregeld vol, vooral op dagen waarop mensen in Duitsland vrij zijn.

Ook deze Goede Vrijdag komen er veel Duitsers naar Roermond, omdat de winkels op Karfreitag in Duitsland gesloten zijn. En dat in een weekend waarin ook de Amstel Gold Race wordt verreden in Limburg.

In Roermond gaan de zorgen van ondernemers verder dan de verkeersdrukte, bijvoorbeeld over de ambitie van eigenaar McArthurGlen om uit te breiden naar andere producten dan kleding, zoals (luxe) chocolade, verzorgingsproducten en (computer)spellen. "Tegelijkertijd zorgt het outletcentrum ook voor veel directe en indirecte werkgelegenheid, in een economisch kwetsbare regio", werpt Strous tegen.

Uit onderzoeken blijkt dat tussen de 10 en 20 procent van de bezoekers van de Designer Outlet ook nog naar het centrum van Roermond komt. Niet alleen de horeca profiteert daar volgens ondernemer Strous van, ook kledingwinkels met nieuwe collecties van dure merken.

De ligging zo dicht tegen de binnenstad aan maakt het outletcentrum in Roermond uniek, zegt een woordvoerder van McArthurGlen. "Wij hebben 24 outletcentra, in Groot-Brittannië, het vasteland van Europa en eentje in Canada. Die liggen eigenlijk allemaal langs de snelweg, behalve die in Roermond."

Natuurlijk hoort McArthurGlen ook de kritische geluiden van ondernemers in de binnenstad van Roermond. "Maar er zijn er ook heel veel die van onze aanwezigheid profiteren, denk aan hotels, restaurants, schoonmakers, mensen die werken in het vervoer. Ik denk echt dat er inmiddels sprake is van kruisbestuiving."

Retaildeskundige Moers neemt dat met een korreltje zout. "Je komt er volgevreten van terug. Mensen gaan echt niet nog naar de binnenstad van Roermond als ze in de Designer Outlet zijn geweest. Er komt een ander publiek op af, het is echt een toeristisch uitje voor mensen die anders nooit naar Roermond zouden komen."

Twee mannetjesgieren hebben samen een ei uitgebroed in dierentuin Artis. De gieren zijn al sinds 2018 een koppel maar dit is de eerste keer dat ze samen een ei hebben uitgebroed, schrijft regionale omroep NH.

Het stel voedt het jong nu ook zelf op. Dierverzorger Nanja: "We zijn heel blij dat dit koppel nu een echt kuiken grootbrengt. Ze doen het fantastisch en wisselen elkaar goed af. Ze beschermen het kuiken, houden het warm en om de beurt eten de ouders zich vol bij de karkassen om zo hun kuiken te voeden. Ze zijn hier heel goed en bedreven in."

De gier met twee vaders kroop ongeveer een maand geleden uit het ei. Dat ei was afkomstig van een heteroseksueel koppel uit dezelfde kolonie. Omdat zij het ei onregelmatig bebroedden, is het ei door verzorgers overgedragen aan de mannetjes.

Het heteroseksuele koppel broedt inmiddels op een ander ei. In totaal leven er dertien gieren in de kolonie van Artis.

Meer homokoppels

Dat twee mannetjes een ei uitbroeden is uniek voor het park, maar er zijn al vaker mannetjes geweest die samen een jong opvoeden. In 2017 heeft een mannetjeskoppel vale gieren voor het eerst een jong grootgebracht in Artis.

Homoseksualiteit komt vaker voor in de dierenwereld en zeker bij vogels. In 2018 hebben twee mannelijke pinguïns in het Sea Life Aquarium in Sydney een ei uitgebroed in hun zelfgebouwde nest.

Vorig jaar waren er twee mannelijke flamingo's in de Beekse Bergen die samen een jong opvoedden.

Als Ajax kampioen wordt, kan de club toch terecht op het Museumplein voor de huldiging. Het Concertgebouw verplaatst het Mahler Festival vanwege het mogelijke kampioensfeest. Het klassieke muziekevenement wordt nu gehouden in het Vondelpark.

"Op deze manier hebben beide festiviteiten alle ruimte", aldus algemeen directeur van het Concertgebouw Simon Reinink.

De organisatie wil niet afwachten of Ajax daadwerkelijk het kampioensfeest in mei zal vieren. Wel is de titel voor de club dankzij negen punten voorsprong op PSV binnen handbereik.

'Prachtig cadeau'

Het Mahler Festival vindt plaats van 8 tot 18 mei en wordt voor het eerst in dertig jaar in de stad georganiseerd, schrijft AT5. Reinink schrijft in een verklaring dat "het eventuele kampioenschap van Ajax ook een prachtig cadeau kan worden".

Een verplaatsing is daarom volgens hem gepast. "We zijn heel blij met deze mooie locatie voor de Mahler Nights in het Vondelpark, een plek midden in het groen, zeer passend bij de muziek van Mahler", aldus Reinink.

Het Vondelpark Openluchttheater wordt tijdens het festival overdekt. 1500 toeschouwers kunnen dan per avond live meekijken met concerten vanuit Het Concertgebouw.

Burgemeester Halsema liet meermaals weten dat ze de voorkeur heeft voor een huldiging op het Museumplein. Tijdens de mogelijke huldiging van Ajax worden 100.000 supporters verwacht. Zoveel mensen waren er ook bij het laatste kampioensfeest dat hier werd gevierd in 2019.

Het aantal mensen dat voor het eerst een huis koopt doet dat steeds vaker met financiële hulp van ouders. Dat blijkt uit recente cijfers uit het Woononderzoek, die ING heeft geanalyseerd. Het aantal starters dat met een schenking een huis kocht, is gestegen van 19 procent in 2018, naar 31 procent in 2024.

Ook krijgen ze meer geld dan voorheen. In 2018 was dit volgens ING nog gemiddeld 40.000 euro, inmiddels is dat naar schatting 60.000 euro. Bijna tien procent van de starters kreeg een ton of meer.

De zogeheten 'jubelton', een belastingvrije schenking van een ton voor de aankoop van een woning, is in 2022 afgeschaft. Maar volgens ING-econoom Sander Burgers is dat op de woningmarkt nog niet te merken. Dat komt doordat een gegeven jubelton in 2022 de twee jaar daarna nog gebruikt kon worden. Hij denkt dat de effecten van de afschaffing van de jubelton pas de komende jaren zichtbaar worden.

Vooral in de Randstad moeilijk

Doordat verhuurders en beleggers huurwoningen van de hand doen, komen mensen die voor het eerst een huis kopen er wel weer vaker tussen op de woningmarkt. Nog steeds koopt twee op de drie starters een woning zonder hulp, maar Burgers ziet wel regionale verschillen.

"Het is met name in de Randstad steeds moeilijker om een huis te kopen zonder vermogende ouders. In dit gebied is namelijk minder aanbod, en meer schaarste", zegt hij. "Dat zie je vooral in de populaire buurten in steden als Utrecht en Amsterdam". Het komt dan ook met name in deze gebieden voor dat mensen met een bijdrage van de ouders een huis kopen.

Starters die gebruik kunnen maken van het vermogen van hun ouders, betalen gemiddeld ook meer voor een woning. En degenen zonder schenking, concurreren wel met deze mensen. Dat betekent dat ze daar ook tegenop moeten bieden. "En dat leidt tot steeds duurdere woningen", aldus Burgers.

Daarnaast zijn de huishoudens die een eerste huis kopen steeds mensen met een relatief hoog inkomen. 56 procent van de kopers in 2024 zat in een hoge inkomenscategorie, tegenover 47 procent in 2023. ING stelt dat het vermogen op deze manier steeds een belangrijkere rol speelt op de woningmarkt.

Zelfversterkend effect

Dat leidt tot een zogenoemd "zelfversterkend effect". "Huiseigenaren hebben door de prijsstijging een vermogen opgebouwd, dat ze weer doorgeven aan hun kinderen. En die profiteren daarvan op de woningmarkt, omdat ze meer geld te besteden hebben."

Vooral huurders lijken de dupe te zijn van de huidige situatie op de woningmarkt. "Starters die wat willen kopen profiteren hier nu van, maar voor huurders helpt het niet mee dat woningen niet meer verhuurd worden, en steeds vaker in de verkoop worden gedaan", besluit econoom Burgers.

De daling van het aantal Nederlanders dat bij een kerk of andere religieuze stroming hoort, stagneert. In 2023 zei 42 procent van de ondervraagden dat ze bij een kerk, moskee of synagoge hoorden, vorig jaar was dat 44 procent, zegt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

In de tientallen jaren daarvoor liep het aantal gelovigen alsmaar terug. In 2010 zei nog 55 procent bij een kerkelijke of religieuze groep te horen.

De groep die zich katholiek of moslim noemt, veranderde vorig jaar niet. Bij de protestanten en andere geloofsgroepen was een lichte toename te zien (beide 1 procent). Een woordvoerder van het CBS noemt de toename in 2024 naar 44 procent een optelsom van kleine schommelingen en de verandering niet significant.

Vergrijsd

Het grootste deel van de gelovigen van 15 jaar en ouder is nog altijd rooms-katholiek (17 procent van de bevolking), gevolgd door protestants (14 procent) en moslim (6 procent). 7 procent had een ander geloof.

Onveranderd zijn vrouwen (46 procent) vaker lid van een geloofsgemeenschap dan mannen (42 procent). Jongeren tussen de 18 en 25 horen het minst vaak (32 procent) bij een kerk of andere religieuze groep, 75-plussers het vaakst (ruim 60 procent).

Schepen met kritieke aardmetalen verlaten voorlopig Chinese havens niet, valt te lezen in een brief van de Chinese autoriteiten. China knijpt hiermee niet alleen de Verenigde Staten, maar de hele wereld af. Het land heeft zo'n 90 procent van de zeventien kritieke aardmetalen wereldwijd in handen. De afhankelijkheid van de zeven metalen die nu worden vastgehouden, is nog hoger.

De kritieke aardmetalen die sinds deze maand op de exportcontrolelijst staan, zijn niet alleen onmisbaar voor consumentengoederen maar ook voor zwaardere industrieën. Zonder de kritieke aardmetalen wordt het voor Europa nog moeilijker om te vergroenen of een defensie-industrie op te bouwen.

China zette op 4 april de export van zeven kritieke aardmetalen op de exportcontrolelijst als vergeldingsactie tegen de Amerikaanse importtarieven. Bedrijven die de metalen willen exporteren moeten hiervoor een vergunning aanvragen.

Middels een brief hebben de Chinese autoriteiten bedrijven laten weten 45 dagen nodig te hebben om deze vergunning te kunnen verlenen. Dit betekent dat niet alleen Amerika, maar de hele wereld mogelijk te maken krijgt met tekorten.

Chaos in magnetenland

"Het gaat met name om specifieke magneten waar deze zeldzame aardmetalen in zitten", zegt industrieel ecoloog René Kleijn van de Universiteit van Leiden. Bedrijven die afhankelijk zijn, houden hier volgens Kleijn tot op zekere hoogte rekening mee. "Er zijn eerder van dit soort acties geweest. Japan importeert veel en heeft een jaar aan voorraad. Tesla bijvoorbeeld heeft ook wel voor een paar maanden. Maar ik weet niet of dat geldt voor alle bedrijven en als na een paar maanden de voorraad op is, heb je wel echt een probleem."

"Er is chaos in magnetenland", zegt Benjamin Sprecher, industrieel ecoloog aan de TU Delft. "Magneten die er niet onder vallen maar wel hetzelfde uitzien moeten ook gecontroleerd worden." Volgens Sprecher gaat het om een van de meer serieuze exportblokkades die China kan doen. "Magneten zitten in best wel veel dingen. Het is heel moeilijk te zeggen wat de gevolgen zijn."

Zie hieronder de zeven aardmetalen waarover China een exportverbod voor de Verenigde Staten heeft ingevoerd en de voorbeelden van de producten die daarmee gemaakt kunnen worden:

Volgens Joris Teer, analist economische veiligheid aan het EU Instituut voor veiligheidsstudies, worden Europese landen waarschijnlijk ook geboycot als China de export naar de Verenigde Staten echt wil stopzetten. Anders komen de aardmetalen alsnog via Europa in Amerika.

Zelfs als China wel weer vergunningen afgeeft, kan Peking de hoeveelheid beperken zoals het eerder deed. "Door het exportvolume te beperken creëert China schaarste en wordt het voor landen aanzienlijk minder aantrekkelijk om de metalen door te voeren naar de Verenigde Staten."

Het is niet de eerste keer dat China de toevoer van aardmetalen stillegt. In 2023 stelde de Chinese overheid een exportrestrictie in voor gallium en germanium als reactie op de door de VS geleide chip-ban tegen China. Destijds stond er ook 45 dagen voor het verkrijgen van een exportvergunning.

China's dominante positie

China's dominante positie in de aardmetalenindustrie is het resultaat van decennialang strategisch beleid. In 1992 sprak de toenmalige Chinese leider Deng al de woorden: "het Midden-Oosten heeft olie, China heeft kritieke aardmetalen". Daar voegde hij aan toe dat China de verhandeling van kritieke aardmetalen ten volste, voor eigen land, moest benutten. Deng zei dit tijdens zijn beroemde Zuidelijke Toer waarmee hij het startschot gaf voor China's exportgerichte economisch beleid.

China begon te delven, verwerken, en exporteren. Waar Europa koos in te zetten op industrieën die veel geld opleverden, prioriteerde China economische veiligheid en controle over internationale handelsketens, legt Teer uit. "Staatsbedrijven werden samengevoegd en boden hun producten onder de marktwaarde aan. Dat de industrie vervuilend was en financieel niet veel oplevert, maakte minder uit." Nagenoeg de gehele verwerkingsindustrie van Europa en Amerika verdween in de afgelopen decennia.

Europese industrie

In 2023 keurde de Europese Unie de Wet Kritieke Grondstoffen goed, gericht op het afbouwen van de Europese afhankelijkheid van kritieke grondstoffen. In 2030 wil Europa via financiële stimuleringsmaatregelen, onderzoek en versnelde vergunningsprocedures, minstens 35 procent van de grondstoffen die nodig zijn zelf te kunnen produceren.

Of het Europa lukt om deze industrie op den duur terug te halen valt te bezien. President Xi benadrukt regelmatig het economische en geopolitieke wapen dat het land in handen heeft met de dominante positie in de kritieke aardmetalenhandel en die positie zal hij niet zomaar weggeven.