NOS Nieuws - Algemeen

Het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft de Nederlandse ambassadeur in Teheran op het matje geroepen vanwege beschuldigingen dat Iran ballistische raketten zou hebben geleverd aan Rusland. Dat meldt de Iraanse justitiewebsite Mizan. Ook de ambassadeurs van Duitsland, Frankrijk en het VK zijn ontboden.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken beschuldigde Iran er eerder deze week van korteafstandsraketten te hebben geleverd aan Rusland. Iran ontkent. Duitsland, Frankrijk en het VK kondigden desondanks sancties aan tegen Iran en Nederland voegde zich daar gisteren bij.

Volgens het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken zijn er aanwijzingen dat de Amerikaanse beschuldigingen kloppen. Gisteren ontbood buitenlandminister Veldkamp daarom de Iraanse ambassadeur in Nederland. Op X noemt de minister de levering van de raketten "een ernstige escalatie met directe gevolgen voor de veiligheid van Europa".

Toenadering

"De nieuwe Iraanse regering zegt toenadering tot Europa te willen. Elke vorm van steun aan de Russische agressie tegen Oekraïne staat daar volledig haaks op. Nederland draagt actief bij aan de EU-inzet op nieuwe en stevige sanctiemaatregelen", aldus Veldkamp op X. Duitsland, Frankrijk en het VK schrappen onder meer luchtvaartverbindingen met Iran.

Het ministerie kan niets zeggen over de inhoud van het gesprek dat de minister had met de Iraanse ambassadeur. "De ontbieding alleen is een heel duidelijke boodschap", aldus een woordvoerder.

Korteafstandsraketten

Iran reageerde vandaag dus door de Nederlandse ambassadeur op het matje te roepen. Ook over de inhoud van dat gesprek kan het ministerie niets zeggen.

De ballistische raketten waarover het gaat zijn zogenoemde Fath-360-korteafstandsraketten. Volgens Amerikaanse media heeft Iran zo'n 200 van die projectielen aan Rusland geleverd. Het zijn geleide raketten met een maximale afstand van 120 kilometer.

Een elektrische tandenborstel van ruim twee meter, 28 goocheltrucs in één minuut doen en de meeste pull-ups in een rolstoel. Het is een kleine greep uit de duizenden nieuwe wereldrecords die Guinness World Records ieder jaar verzamelt in een boek. Vandaag is de nieuwe editie uitgekomen.

Van het Guinness World Records-boek, eerder nog The Guinness Book of World Records genoemd, verschijnt ieder jaar een nieuwe druk met daarin records van het afgelopen jaar. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de langste handstand op een skateboard, maar ook aan het record voor het ophangen van de meeste was in een minuut. Niet door een mens, maar door een hond.

Dit jaar waren er 57.000 aanmeldingen. Niet alle wereldrecords krijgen een plekje in het boek. 2115 werden er uitgekozen. Ter vergelijking: in de editie van vorig jaar stonden ruim 2600 records. Toen waren er wel een stuk minder aanmeldingen: 30.000.

Schoenmaat 57

80 procent van de records is dit jaar nieuw of verbeterd, de rest stond er al in. Vaak zijn de records nogal opvallend en dat is dit jaar niet anders. Nieuwe records zijn onder meer de meeste skateboardtrucs in een halve minuut en de grootste collectie knuffels.

Ook de 16-jarige Amerikaanse Eric staat erin. Niet alleen heeft hij de grootste handen voor een puber (23,20 centimeter), maar ook de grootste voeten (34,30 centimeter). Dat is ongeveer schoenmaat 57.

Zelf is hij er nuchter onder, zegt hij tegen de organisatie. "Het is soms moeilijk als mensen staren of vragen erover stellen, maar het geeft je wel meer kans om geweldige mensen te ontmoeten."

In 1955 verscheen het boek voor het eerst. In die 70 jaar zijn er meer dan 150 miljoen exemplaren verkocht, zegt hoofdredacteur Craig Glenday.

Europese consumentenorganisaties, waaronder de Nederlandse Consumentenbond, hebben een klacht ingediend tegen een aantal grote gameontwikkelaars vanwege hun verdienmodel.

De klacht richt zich tegen de makers van games als Fortnite, EA Sports FC 24, Minecraft en Roblox en is ingediend bij de Europese Commissie en het netwerk van consumentenautoriteiten.

Volgens de organisaties is vaak nauwelijks te zien wat de waarde is van de virtuele munten, die ingeruild kunnen worden voor zogenoemde premium functies in spellen. Ze pleiten ervoor om de prijs in echte valuta te tonen. Daarnaast wijzen ze erop dat de waarde van de virtuele munten niet vaststaat: game-ontwikkelaars kunnen gaandeweg de prijs van een munt aanpassen.

De organisaties hekelen ook dat de coins vaak in bundeltjes gekocht moeten worden, waardoor gamers aangemoedigd worden om meer uit te geven dan ze eigenlijk wilden. Ze stellen daarnaast dat kinderen vatbaarder zijn voor "deze manipulatieve tactieken" en niet goed doorhebben hoeveel geld ze kwijt zijn.

39 euro per maand

Een Europese studie toonde eerder aan dat kinderen gemiddeld 39 euro per maand uitgeven aan aankopen in spelletjes. "Gamers moeten hun rekenmachine niet nodig hebben als ze een beslissing willen nemen over hoeveel ze uitgeven. Het bedrag zou in echte valuta getoond moeten worden en deze verleidende praktijken moet een halt toegeroepen worden", zegt directeur Agustín Reyna van de Europese consumentenkoepel.

De Nederlandse Consumentenbond sluit zich daarbij aan. Directeur Sandra Molenaar: "De game-industrie haalt alles uit de kast om consumenten zoveel mogelijk geld uit te laten geven. Ook als het om kinderen gaat, terwijl die hartstikke kwetsbaar zijn. Dat moet direct stoppen."

De bossen in Nederland hebben een aanzienlijk grotere hoeveelheid stikstof te verwerken dan er vanuit het RIVM bekend was. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Wageningen University en Research (WUR).

Aanleiding voor het nieuwe stikstofonderzoek was de kritiek die al tijden klinkt uit de agrarische sector. Critici hebben argwaan over de rekenmodellen van het RIVM. Die zouden geen betrouwbare afspiegeling bieden van de daadwerkelijke situatie.

Er werd gevraagd om een keer op de ouderwetse manier te meten, in het veld met een peilstok. Daarop besloot de WUR een nieuwe meting uit te voeren op 127 verschillende plekken.

Nog hoger

Wim de Vries, stikstofdeskundige en onderzoeker van de WUR, noemt de uitkomsten verrassend. "De afgelopen dertig jaar is de stikstofvoorraad met ongeveer 1300 kilo per hectare toegenomen. Per jaar is dat 40 kilo per hectare extra. En dat is ontzettend veel", zegt De Vries in het NOS Radio 1 Journaal.

Volgens RIVM-modellen is de gemiddelde stikstofneerslag in Nederland zo'n 20 kilo per hectare. De hoogleraar schat in dat het gemiddelde zelfs nog hoger ligt dan veertig kilo omdat een deel van de neerslag uitvloeit naar diepere bodemlagen en in het hout.

Hoe zit het ook al weer met de stikstofcrisis? Via de onderstaande link leggen we het je uit in 4, 7, 12 of 15 minuten:

De Vries: "De natuur heeft obesitas. Stikstofgevoelige gebieden kunnen zo'n 20 kilo per hectare aan". Dat er nu zoveel stikstof is gemeten, vindt hij opvallend. "Het lijkt erop dat het lang is onderschat hoeveel kleine bossen opnemen."

Stikstof in de bodem is niet per definitie een probleem, maar ondertussen is de opgestapelde hoeveelheid niet meer in balans met de natuurlijke aanwezigheid. "Het grootste probleem bij stikstof is niet eens de huidige belasting, maar de erfenis uit het verleden", aldus De Vries.

Stikstofdeken

De Vries benadrukt dat het om een "stikstofdeken" gaat die over heel Nederland ligt, en die wordt steeds groter. Per gebied is de variatie minimaal. Met het oog op toekomstig beleid is het volgens hem een misvatting om per hectare te berekenen wat de bodem aankan en daar proberen verandering in te brengen.

Wat hij wel logisch vindt, is het nastreven van de emissiereductie in het hele land. "Het lijkt mij heel belangrijk om voortvarend de uitstoot van elk bedrijf naar een doelstelling te brengen, zoals dat is afgesproken. Anders blijft het ophopen."

In het Zuid-Limburgse Mesch is het begin van de bevrijding van Nederland herdacht. Bij de ceremonie in het dorp waren, in het bijzijn van koning Willem-Alexander en koningin Máxima, optredens en werden verhalen verteld over hoe de bevrijding in Nederland begon.

Er waren toespraken van gouverneur in Limburg Emile Roemer, burgemeester Alain Krijnen en Derrick Deetz, de achterneef van de eerste gesneuvelde Amerikaanse soldaat op Nederlands grondgebied.

Deetz roemde de banden tussen Nederland en de VS en de rol die Nederland speelde in de ontstaansgeschiedenis van de Verenigde Staten. "Onze landen zijn al 400 jaar met elkaar verbonden in vrijheid." Daarna volgde een stoet van Amerikaanse voertuigen die net als 80 jaar geleden door het dorp rolden.

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima arriveerden samen met een veteraan bij de herdenking:

Op deze dag in 1944 werd het dorpje als eerste in Nederland bevrijd door de 30ste divisie van 117e regiment van het Amerikaanse leger. De bevrijders landden drie maanden daarvoor op de stranden van Normandië tijdens D-Day. Vanuit Mesch trokken de geallieerden verder bezet gebied in, met onder meer Operatie Market Garden die op 17 september 1944 begon.

De ceremonie in Mesch is het startschot van het herdenkingsjaar in het hele land. In de komende maanden wordt de bevrijding herdacht in aanloop naar 15 augustus 2025. Dan is het 80 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog eindigde.

Vanavond om 19.00 uur is er op NPO 2 het programma 80 jaar bevrijding te zien.

De Britse staatssecretaris die verantwoordelijk is voor de bestrijding van criminaliteit is tijdens een toespraak voor politieagenten bestolen. Diana Johnson sprak over "een epidemie van asociaal gedrag en (winkel-)diefstal" waar de vorige Conservatieve regering het nieuwe Labour-bewind mee zou hebben opgezadeld. Na afloop was haar handtas verdwenen.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken bevestigt dat haar spullen zijn gestolen uit het hotel waar de toespraak werd gehouden. De politie van Warwickshire, waar de conferentie werd gehouden, zegt de zaak in onderzoek te hebben. Er is een man van 56 opgepakt; hij is op borgtocht vrijgelaten.

Over de verdachte zijn verder geen details bekendgemaakt. Ook is niet duidelijk waar de tas zou hebben gelegen.

Nieuwe agenten

Na afloop van de conferentie bedankte staatssecretaris Johnson via X politieagenten voor hun "onvermoeibare inzet" bij de bestrijding van de rellen van eerder deze zomer. Dat haar handtas was gestolen, zei ze er niet bij.

Labour-premier Starmer heeft eerder beloofd dat de Britse politie versterkt wordt; hij wil duizenden nieuwe agenten.

Het Britse zorgsysteem is "gebroken, maar nog niet verslagen", stelt premier Starmer na de publicatie van een zorgelijk overheidsrapport over de National Health Service (NHS).

De nieuwe premier van het Verenigd Koninkrijk heeft direct na zijn aantreden een rapport laten opstellen om vast te stellen hoe ernstig de situatie van de NHS werkelijk is. Al jaren horen we verhalen over hoe de zorgsector - die voor bijna 70 miljoen Britten gratis is - piept en kraakt onder lange wachtlijsten en grote personeelstekorten.

"Iedereen die zelf of via familieleden met de NHS te maken heeft gehad, weet dat het systeem kapot is", zei Starmer na de conclusies van het rapport. "De staat waarin ons zorgsysteem momenteel verkeert, is onvergeeflijk. Het is de vorige Conservatieve regering die de NHS kapot heeft gemaakt. De enige manier om vooruit te komen is door de sector te hervormen en alleen een Labour-regering kan dat realiseren."

Alles is stuk

Het is inmiddels een bekend mantra van de nieuwe Labour-premier: volgens Starmer heeft de Conservatieve Partij, die de afgelopen veertien jaar aan de macht was, het land in een beroerde staat achtergelaten. Daardoor zou zijn Labour-regering nu geconfronteerd worden met dramatische overheidsfinanciën, een gapend gat in de rijksbegroting, uitgeholde publieke diensten en een zorgsector die er erbarmelijk aan toe is.

Dat de NHS met problemen kampt, is voor Britten niets nieuws. Dagelijks staan de kranten vol met schrijnende verhalen over de enorme werkdruk waaronder het personeel gebukt gaat, zorgen over de patiëntveiligheid, het tekort aan bedden en de meer dan zes miljoen patiënten die op een wachtlijst voor zorg staan. Maar als je Britten vraagt waar ze echt trots op zijn, noemen ze nog steeds de NHS: een zorgsysteem dat in een kapitalistisch land als het VK gratis en toegankelijk is voor iedereen, ongeacht inkomen of achtergrond.

Conclusies rapport

Het NHS-rapport, geschreven door chirurg en voormalig zorgminister Ara Darzi, concludeert dat de wachttijden sterk zijn gestegen, bijvoorbeeld voor kankerbehandelingen en de spoedeisende hulp. Lange wachtlijsten leiden mogelijk tot zo'n 14.000 vermijdbare sterfgevallen per jaar.

Ondanks inzet van extra personeel is de productiviteit in de NHS de afgelopen jaren gedaald doordat het aantal ziekenhuisbedden en de diagnostische capaciteit tekortschieten. Daarnaast zou de medische technologie van de NHS vijftien jaar achterlopen op die van de privézorg.

Het rapport meldt weinig over social care, langdurige zorg en ondersteuning buiten het ziekenhuis. Terwijl ook deze sector kampt met capaciteitstekorten en wachtlijsten. Hierdoor is er geen plek om patiënten op te vangen die uit het ziekenhuis ontslagen kunnen worden. Dit resulteert in een bezetting van ongeveer 13 procent van de ziekenhuisbedden door deze groep, wat het systeem verder verstopt.

Starmers plan

Met dit rapport in de hand wil Starmer een tienjarig plan maken om de NHS radicaal te hervormen. Zijn grootste prioriteit is het verkorten van de wachttijden door te investeren in technologische verbeteringen, zorg buiten ziekenhuizen en preventie, zodat minder Britten ziek worden en minder zorg nodig hebben. Preventie is ook een aandachtspunt in andere Europese landen, zoals Nederland. Een vergrijzende bevolking en steeds complexere ziektebeelden vragen om een aangepast model.

De NHS is de grootste werkgever van het land en heeft een jaarlijks budget van 160 miljard pond. Ondanks deze enorme bedragen tonen onderzoeken keer op keer aan dat het tekort aan investeringen het zorgsysteem parten speelt.

Onder Labour-premier Tony Blair stegen de zorguitgaven met ongeveer 5 procent per jaar, maar zijn Conservatieve opvolgers beperkten die jaarlijkse stijging tot 1 procent. Starmer lijkt bereid om weer meer te investeren in de NHS, maar alleen als er hervormingen komen die de zorg daadwerkelijk verbeteren.

Volgens Oekraïense autoriteiten heeft Rusland afgelopen nacht een Oekraïens graanschip aangevallen op de Zwarte Zee. De Oekraïense marine stelt dat de aanval plaatsvond in de Roemeense maritieme zone, maar een woordvoerder van de Roemeense marine spreekt dat tegen. De claims zijn nog niet onafhankelijk te verifiëren.

Het graanschip was vanuit Oekraïne onderweg naar Egypte. Volgens de woordvoerder van de Oekraïense marine werd de aanval uitgevoerd met een Tu-22-bommenwerper. Die gebruikt Rusland tijdens deze oorlog geregeld om Oekraïense doelen aan te vallen.

Persbureau Reuters schreef eerder op basis van een anonieme bron dat het schip op het moment van de aanval vlak voor de monding van de rivier de Donau voer. Er vielen geen slachtoffers bij de aanval, berichtte de Oekraïense president Zelensky op X.

De export van graan is belangrijk voor Oekraïne. Door een corridor die de Oekraïense krijgsmacht in de Zwarte Zee wist te creëren, konden vrachtschepen een tijdlang relatief veilig varen.

De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken noemde de aanval op het graanschip een gevaar voor de voedselzekerheid wereldwijd. Rusland heeft nog niet gereageerd op de claims.

Spanning tussen NAVO en Rusland loopt al op

Als de aanval inderdaad in de Roemeense maritieme zone plaatsvond, betekent dat dat de spanning tussen Rusland en de NAVO verder oploopt.

De laatste weken zorgt het feit dat Rusland steeds vaker het NAVO-luchtruim schendt al voor spanning. De Russen sturen drones bewust de NAVO-grens over om te kijken hoe het militaire bondgenootschap reageert, denken ze op het hoofdkwartier van het militaire bondgenootschap.

Een van de grootste exporteurs ter wereld

Oekraïne is economisch erg afhankelijk van het verkopen van graanproducten aan andere landen. In het jaar vóór de Russische invasie bestond zo'n 40 procent van de totale Oekraïense export uit graan. Het land verdiende, als een van de grootste graanexporteurs ter wereld, er dat jaar zo'n 11 miljard euro mee.

Aan het begin van de oorlog dreigde Rusland de Oekraïense graanhandel stil te leggen met een blokkade. Hierdoor dreigden voedseltekorten, met name in landen in Afrika, Azië en het Midden-Oosten.

In juli 2022 kwam onder leiding van de Verenigde Naties een graandeal tussen Oekraïne en Rusland tot stand. Graanschepen konden na Turkse inspectie de Oekraïense havens weer verlaten via specifieke zeeroutes. Een jaar later stapte Rusland uit die overeenkomst. Rusland dreigde opnieuw met aanvallen op Oekraïense schepen die vanuit Odesa vertrokken, en voerde ook op grote schaal aanvallen uit op Oekraïense havens.

Corridor

Met behulp van antischeepsraketten wist Oekraïne de Russische marine grotendeels op afstand te houden. Oekraïne wist zo stukje bij beetje de Russische schepen weg te drijven van de Oekraïense kust. Via die corridor, die langs de kust van Roemenië en Bulgarije loopt, exporteert Oekraïne iedere maand ongeveer vier miljoen ton aan graan.

De afgelopen tijd lijkt Rusland echter weer actiever te worden in de regio. Gisteren deelde Oekraïne nog een video van een Russisch gevechtsvliegtuig dat het leger zou hebben neergeschoten boven de Zwarte Zee.

'Drie medewerkers Rode Kruis gedood door Russische aanval'

Vandaag vinden ook op het Oekraïense vasteland aanvallen plaats. Volgens Oekraïense autoriteiten werden er drie Oekraïense medewerkers van het Rode Kruis gedood door Russisch vuur. Twee andere medewerkers raakten gewond, van wie een ernstig, berichten Oekraïense autoriteiten.

Op X deelde Zelensky een foto van de brandende vrachtwagen met daarop het logo van het Internationale Rode Kruis (ICRC). Volgens de humanitaire organisatie waren de medewerkers bezig met het uitdelen van hout en briketten in de regio.

De komende drie jaar werken meerdere bedrijven in Nederland en Duitsland samen om veerdiensten met zelfvarende boten op de Waddenzee mogelijk te maken. Het gaat om een initiatief van ondernemersvereniging FME, die meerdere bedrijven bijeenbracht voor het project.

Vandaag start het experiment officieel. "Eerst kijken we hoe andere Europese initiatieven het doen. Dan verzamelen we zelf data uit de praktijk op bestaande veerboten, waarmee we een testschip laten varen", vertelt Leo van der Burg van FME. "Uiteindelijk is het doel dat je vanaf de wal bepaalde taken kan overnemen van de mensen op het schip."

In een latere fase van het experiment hoopt Van der Burg dat de technologie bij de twee deelnemende rederijen kan worden toegepast. "We hebben de focus op twee rederijen: een Duitse en een Nederlandse, die allebei vracht en passagiers vervoeren", zegt Van der Burg. "Als we nu niet inzetten op deze ontwikkelingen dan lopen we achter de feiten aan."

AI-kapitein

In de eerste fase van de test worden verschillende veerboten van Rederij Doeksen, de Nederlandse rederij uit Harlingen, uitgerust met technologie om informatie te verzamelen. "Nu bepaalt een stuurman of je naar links of naar rechts uitwijkt en of je harder of zachter vaart. Als je veel van deze informatie verzamelt, dan kan het systeem op basis van die praktische ervaringen op den duur zelf digitale beslissingen nemen", zegt Van der Burg.

Vanaf het voorjaar van 2025 gaat er vervolgens een klein testschip varen met een zogenoemde 'AI-kapitein' aan het roer. Dan wordt gekeken naar hoe het schip in bepaalde situaties reageert, "Het hoeft bijvoorbeeld niet uit te wijken voor een zeehond, maar wel voor een klein bootje. Dat moet het systeem uit de data en de testen leren onderscheiden."

Zorgen over het project

Niet iedereen is blij met het vooruitzicht van autonoom varende schepen op de Waddenzee. "Ze gaan voorbij aan wat een stuurman doet. Het is geen computerspelletje om een schip te besturen", zegt PvdA-Statenlid Christa Oosterbaan.

Ze heeft de provincie Friesland, die geld beschikbaar heeft gesteld voor het project, kritische vragen gesteld. Zelf woont ze op Terschelling en ze heeft naast haar functie als Statenlid ook als maritiem officier gewerkt. "Je zit ook niet de hele dag over je radar gebukt. Er komt meer bij kijken. Je kijkt naar buiten, je voelt het, je ruikt het."

"Over de technische ontwikkeling maak ik me geen zorgen", aldus Oosterbaan. Het Statenlid is vooral bang dat de innovatie ten koste gaat van de beroepsgroep. Maar ook over de veiligheid heeft ze zorgen. "De Waddenzee is heel druk, met veel pleziervaart, schuivende zandbanken en getijden. Dan is een schip zonder bemanning niet veilig."

Volgens Leo van der Burg is de technologie er juist om de veiligheid te waarborgen, "Je kunt op de Waddenzee als kapitein geen twee seconden je ogen dichtdoen. Maar juist daarom is die technologie handig."

Verder benadrukt hij dat het autonome varen eerder als hulpmiddel moet worden gezien dan als vervanging. Hij maakt de vergelijking met autorijden. "Als ik een aantal uur in de auto heb gereden, dan ben ik ook blij met Lane Assist. Het is dan fijn om een stukje techniek te hebben om je te helpen."

Het Openbaar Ministerie verdenkt voormalig profvoetballer Ronnie S. (40) van de invoer van ruim 2000 kilo cocaïne. De oud-speler van onder meer NAC Breda en FC Twente zou daarnaast honderdduizenden euro's hebben witgewassen.

Volgens justitie stuurde S. uithalers aan en communiceerde hij via versleutelde berichten over drugstransporten. De oud-voetballer zit sinds juni in de cel en blijft voorlopig vastzitten. S. was vanochtend niet aanwezig bij de regiezitting.

De broer van S. werd in maart veroordeeld tot 4,5 jaar cel voor drugssmokkel maar is voortvluchtig, schrijft Omroep Brabant. Justitie is bang dat Ronnie S. ook vlucht als hij voorlopig wordt vrijgelaten.

Ook de vriendin en ouders van S. werden in juni gearresteerd en hebben enkele nachten in de cel doorgebracht. Zij zijn vrijgelaten maar worden nog steeds verdacht, maakte de politie onlangs bekend. De broer van S. wordt ook in deze zaak vervolgd.

Doorzoekingen

Na de aanhoudingen doorzocht de politie zes woningen en een camper en vond 100.000 euro contant geld. Er is beslag gelegd op het geld, evenals op bankrekeningen, zes luxe horloges, drie voertuigen, sieraden, fitnessapparatuur, drie woningen en een jacht.

De volgende zitting staat gepland op 28 november. Het is nog niet bekend wanneer de zaak inhoudelijk wordt behandeld. Wel kondigde de officier aan dat S. gelijktijdig met zijn voortvluchtige broer zal worden berecht.

Een Britse verpleegkundige die veroordeeld is voor de moord op zeven baby's en nog eens zeven pogingen daartoe, stond onder collega's al langere tijd bekend als Nurse Death. Signalen dat er iets mis kon zijn, werden echter weggewimpeld door het ziekenhuis, blijkt op hoorzittingen over hoe het zo fout kon gaan.

De commissie-Thirlwall onderzoekt hoe het kan dat er zo lang geen alarmbellen afgingen in het ziekenhuis waar Lucy Letby werkte. De baby's stierven in 2015 en 2016, maar Letby werd pas halverwege 2018 opgepakt. De 34-jarige vrouw kreeg eerder dit jaar vijftien keer levenslang. Ze heeft nooit schuld bekend.

Op de eerste dag van de hoorzittingen kwam een document boven tafel waaruit bleek dat Letby jaren geleden al een morbide bijnaam had gekregen van beginnend artsen in het Countess of Chester Hospital: Nurse Death (zuster dood). Het ziekenhuis vond die beschrijving echter beledigend voor Letby zelf.

"Er moest worden ingegrepen bij de leiding van de afdeling Neonatologie", valt te lezen in de aantekeningen die de geneesheer-directeur destijds maakte. "Dit veroorzaakt onrust in het team."

'Gemene deler'

Hoewel kinderartsen denken dat zij de 'gemene deler is' bij alle sterfgevallen, vond het ziekenhuis Letby toch geschikt. "Er zijn geen problemen met haar competentie, geen problemen met training. Staat in hoog aanzien van het team." Letby protesteerde dat ze als zondebok werd aangewezen.

De twijfels over Letby waren daarmee nog niet van tafel. Een vroedvrouw van het ziekenhuis trok haar eigen conclusies toen ze een rapport onder ogen kreeg over de onverwachte sterfgevallen in het ziekenhuis.

"Ze omschrijft hoe ze met een fluorpen door het overzicht ging en het haar opviel dat Letby telkens terugkwam in bijna alle gevallen", omschrijft een onderzoeker de getuigenis van de verloskundige. De veiligheidsfunctionaris van het ziekenhuis wimpelde de bevindingen echter weg.

Angst voor reputatieschade

Uit documenten blijkt dat het ziekenhuis bij de sterfgevallen aanvankelijk vooral bang was voor reputatieschade. "Het werd gezien als een risico voor het imago, niet voor de veiligheid van de baby's", menen onderzoekers.

Hoewel Letby uiteindelijk wel werd overgeplaatst naar een administratieve functie, werd de politie nog altijd niet ingeschakeld. Opvallend daarbij is dat zelfs de Inspectie Gezondheidszorg signalen lijkt te hebben gemist: een van de moordpogingen waarvoor Letby is veroordeeld, vond plaats tijdens een controle in februari 2016.

De verwachting is dat de hoorzittingen nog tot begin volgend jaar duren, waarna er een rapport met aanbevelingen wordt opgesteld. Sommige experts noemen de opzet van de commissie te beperkt en vinden dat ook onderzocht moet worden of Letby daadwerkelijk schuldig is, gezien eerdere gerechtelijke dwalingen met verpleegkundigen zoals de Nederlandse Lucia de Berk.

Voorzitter Thirwall laat echter weten dat dat onderwerp buiten het mandaat van de commissie valt. De Britse minister van Volksgezondheid noemt het tactloos en lomp om te twijfelen aan het oordeel van de rechters.

Vervoerder Keolis overweegt om niet langer te stoppen op station Enschede Kennispark na afloop van voetbalwedstrijden van FC Twente laat in de avond. Volgens Keolis ontstaan er gevaarlijke situaties door de grote aantallen supporters en kan de veiligheid van mensen niet worden gegarandeerd. De vervoerder eist maatregelen.

Een woordvoerder van Keolis zegt tegen regionale omroep Oost dat zich eerder "levensgevaarlijke situaties" hebben voorgedaan op het station. Het gaat dan bijvoorbeeld om mensen die op het spoor belanden.

"Het is een relatief klein station en na de wedstrijd gaan fans massaal naar buiten om nog snel de laatste trein te kunnen pakken. Dan wordt het dringen en drukken, want we kunnen maar 400 mensen vervoeren in een trein."

Machinisten maken zich ook zorgen over incidenten in de trein door supporters die zich misdragen. "Ze belagen medewerkers, zowel fysiek als verbaal, medereizigers worden belaagd, ze richten vernielingen aan, trekken aan de noodrem en verkeren onder invloed van drank of andere middelen", aldus Keolis.

Aankomende dinsdag kunnen supporters na de wedstrijd tegen Heerenveen - die om 20.00 uur begint - gewoon de Keolis-trein pakken, maar volgens Oost is het de vraag of dat ook geldt voor de wedstrijd tegen Fenerbahçe, begin oktober.

FC Twente, de gemeente, ProRail, NS en de provincie onderzoeken nu wat er mogelijk is. Keolis denkt aan een poortjessysteem waarbij het treinstation tijdelijk kan worden afgesloten als het maximumaantal reizigers is bereikt.

Ondanks kritiek van enkele bestuursleden, verlaagt de Europese Centrale Bank (ECB) de rente opnieuw. Die gaat nu van 3,75 procent naar 3,5 procent. De ECB denkt dat de inflatie genoeg onder controle is om wat gas terug te nemen.

In een toelichting wijst de ECB naar de laatste inflatiecijfers uit de eurozone. Die kwamen in augustus uit op 2,2 procent. Met een hoge rente probeert de ECB de prijsverhogingen terug te dringen naar een structureel niveau van 2 procent.

De ECB verwacht dat de inflatie over heel dit jaar uitkomt op 2,5 procent, vooral omdat de energieprijzen later dit jaar vermoedelijk weer wat stijgen. De inflatie moet via 2,2 procent volgend jaar in 2026 uitkomen op 1,9 procent.

Rente eerder dit jaar verlaagd

Drie maanden geleden verlaagde de ECB voor het eerst sinds september 2019 de rente weer. Die ging toen van een recordstand van 4 procent naar 3,75 procent. Tot die tijd verhoogde de ECB de rente juist, om zo de hoge prijsstijgingen in de eurozone onder controle te krijgen.

Door de hoge prijsstijgingen houden Europeanen maandelijks minder over in hun portemonnee. Met een hoge rente wordt het lastiger om geld te lenen. Daarmee koelt de economie af en komen de prijzen onder controle.

Aanpak prijsstijgingen

Door de energiecrisis na de Russische inval in buurland Oekraïne, schoten de prijzen in Europa enkele jaren terug omhoog. Om die te beteugelen maakte de ECB het met een recordrente van 4 procent lastiger op geld te lenen.

Maar sinds de inflatie dit jaar langzaam naar het doel van 2 procent zakte, begon de ECB de rente voorzichtig te verlagen. Vorige maand kwam de inflatie in de eurozone uit op 2,2 procent, zo beraamde het Europese statistiekbureau Eurostat. Dat is het laagste niveau in drie jaar tijd.

Toch verschilt de situatie per euroland. Zo lag de inflatie in Nederland in augustus met 3,3 procent flink boven het Europees gemiddelde. De hoogste prijsstijgingen waren in België, waar de inflatie uitkwam op 4,5 procent. Daarom waarschuwden meer conservatieve bestuursleden van de ECB ervoor om de rente niet te snel te verlagen.

Verder verlagen?

Op de persconferentie na afloop van de ECB-bijeenkomst wilde ECB-president Christine Lagarde opnieuw geen 'ja' of 'nee' zeggen op de vraag of de rente later dit jaar verder wordt verlaagd. Dat deed ze op vorige persconferenties ook niet.

Ze stelde dat er inmiddels een duidelijk effect is van de ECB-rente op de reële economie, maar dat er nog veel onzekerheden zijn over de economie en de inflatie. Zo kan de Europese economie in de problemen komen als huishoudens toch de hand op de knip houden, de lonen harder doorstijgen dan verwacht of de export daalt door de vele conflicten wereldwijd.

Een stand waar de rente uiteindelijk op moet uitkomen wilde Lagarde ook niet geven. "We willen het doel van structureel 2 procent inflatie in een normaal tijdspad bereiken. En we denken dat dat halverwege 2025 zal zijn", zei ze. "De komende periode blijven we op basis van de cijfers besluiten hoe we verdergaan met het verlagen van de rente en wanneer het genoeg is. Hoe hoog die rente uiteindelijk zal zijn, weten we pas als het zover is."

Regeringspartij BBB baalt ervan dat minister Wiersma van plan is de veestapel te laten krimpen, zoals vanochtend uitlekte. Bij verkoop van bedrijven buiten de familie worden dierrechten 'afgeroomd'.

Partijleider Van der Plas stelt dat de plannen het gevolg zijn van slecht beleid van vorige kabinetten. Volgens haar hebben ministers eerder met de Europese Commissie onhaalbare en onuitvoerbare afspraken gemaakt.

Van der Plas vult aan dat "wij nu met een BBB-minister de scherven moeten opruimen". De partij benadrukt dat de veestapel sinds 2016 al fors gekrompen is.

Niet gedwongen

De partij onderstreept dat in elk geval gedwongen krimp van de veestapel niet mag gebeuren en dat daar ook afspraken over zijn gemaakt in het hoofdlijnenakkoord tussen PVV, VVD, NSC en BBB. Van der Plas wil eigenlijk ook geen 'afroming van dierrechten'. "Maar als wij ervoor willen zorgen dat er niet gedwongen gekrompen moet worden in de veestapel, is dit op dit moment de enige manier", zegt de BBB-leider.

Als er toch sprake zal zijn van gedwongen krimp in Nederland, stopt ze als Kamerlid: "Daar ben ik mordicus tegen; als dat hier wordt uitgevoerd, ben ik weg."

Van der Plas heeft er begrip voor dat een deel van de boeren boos is. Maar ze is blij dat er minder lijkt te worden afgeroomd dan in de mestplannen van de vorige minister. Eerder verzette BBB zich fel tegen de aanpak van Adema. De plannen van Wiersma worden morgen gepresenteerd en Van der Plas gaat ervan uit dat er "naast zuur ook zoet" in zit.

BBB-leider Van der Plas geeft eerdere kabinetten de schuld van de mestproblemen voor boeren. Daardoor kan de BBB nu niet om moeilijke besluiten heen, zegt ze:

Het systeem van het bevolkingsregister is gevoelig voor fraude en daar maken duizenden illegale arbeidsmigranten gebruik van. Zo zijn er tussenpersonen die via een "administratieve sluiproute" arbeidsmigranten illegaal in Nederland aan het werk krijgen. Naar die tussenpersonen lopen op dit moment vier onderzoeken, bevestigen fraudebestrijders bij gemeenten, de Arbeidsinspectie, de politie en het Openbaar Ministerie aan NRC.

Migranten die niet uit de Europese Unie komen, kunnen via het bevolkingsregister een Nederlands burgerservicenummer krijgen (bsn). Een deel van hen heeft geen werkvergunning, maar gebruikt het bsn om aan het werk te gaan.

Het registratiesysteem werkt als volgt: bij een gemeenteloket kunnen migranten zich inschrijven bij de Registratie Niet-Ingezetenen (RNI). De RNI is ooit in het leven geroepen voor mensen die minder dan vier maanden blijven, zoals seizoensarbeiders. Ook niet-Europese migranten kunnen terecht bij zo'n loket. Een adres hoeven ze daar niet te geven. Verder is er geen controle of ze wel in Nederland mogen verblijven.

Na het vaststellen van hun identiteit krijgen ze een bsn. Dat hebben ze nodig om een Nederlandse bankrekening te openen of om een bedrijf te registeren bij de Kamer van Koophandel. Vervolgens gaan ze aan het werk.

Mensensmokkel

Volgens NRC gaat het in de vier onderzoeken om migranten uit Brazilië, Oezbekistan, Georgië, Moldavië en Albanië. Zij werkten illegaal in de bouw, land- en tuinbouw, vleesverwerkingsindustrie en hotel- en schoonmaakbranche. De krant vroeg cijfers op bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. Hieruit blijkt dat 124.000 niet-Europese migranten een bsn kregen. Het is alleen niet duidelijk hoeveel van hen geen verblijfsrecht hebben.

Er zijn inmiddels verschillende mensen aangehouden die misbruik maken van het systeem. Zo loopt er onder andere een onderzoek naar een Haags uitzendbureau dat Georgiërs aan het werk hielp. Zij hadden allemaal een bsn, maar valse Griekse identiteitspapieren. Ook werd er deze zomer een Braziliaanse opgepakt die burgerservicenummers regelde voor andere Brazilianen, zodat zij illegaal werk konden doen. Zowel het uitzendbureau als de vrouw wordt verdacht van mensensmokkel.

Expats

Nieuwsuur dook eerder dit jaar in de problemen rond arbeidsmigratie, een terugkerend thema in de politiek. Zo liggen er al jaren plannen om het inschrijven bij gemeenten te verbeteren, maar die worden nog altijd niet uitgevoerd.

Ieder jaar werken er meer mensen van buiten de EU in Nederland, meldde Nieuwsuur dit voorjaar. Toch worden er niet meer werkvergunningen verstrekt:

De honderdduizenden migranten die in Nederland zijn voor werk, zijn grofweg in twee groepen op te delen. De grootste groep doet eenvoudig, laagbetaald werk en wordt vaak aangeduid als arbeidsmigrant. Ze werken voornamelijk via uitzendbureaus, bijvoorbeeld in de vleesindustrie of transport.

Aan de andere kant is er een groep beter betaalde migranten, die bijvoorbeeld bij grote bedrijven als ICT'er aan de slag gaan. Zij worden vaak 'expats' of 'kenniswerkers' genoemd.

In het hoofdlijnenakkoord van de nieuwe coalitie staat het duidelijk: "geen Gronings gas meer". Maar nu blijkt dat de regeringspartijen verschillend denken over de precieze betekenis van die woorden. In een debat in de Tweede Kamer bleek dat PVV, VVD en BBB ondanks die zinsnede toch de mogelijkheid willen openhouden voor het winnen van gas in het Groningse Warffum en andere kleine velden.

Want, zo zeggen zij, met 'Gronings gas' bedoelen we gas uit het zogeheten Groningenveld, waar de kraan inmiddels dicht is. Warffum behoort officieel niet tot het Groningenveld. Alleen NSC leest de zin in het hoofdlijnenakkoord anders.

"Als er staat: geen Gronings gas meer, dan interpreteer ik dat ook als: geen Gronings gas meer", zei NSC-Kamerlid Jansen vandaag. Zij leest er geen afbakening in.

Niet scherp

Kamerleden van de oppositie wilden weten hoe het nu precies zit. BBB'er Vermeer, die zelf bij de onderhandelingen was, noemde de formulering in het akkoord "zeer ongelukkig". Volgens hem was duidelijk dat het alleen om het Groningenveld ging, maar is dat niet in de tekst gekomen. "Aan het eind van lange onderhandelingen waren we daar niet meer scherp op."

"Dit kabinet verbreekt meteen de beloftes die het gemaakt heeft", concludeerde D66'er Bamenga. SP-Kamerlid Beckermann wees erop dat mensen rond Warffum dezelfde angsten hebben over de gevolgen van de gaswinning als de inwoners rond het Groningenveld.

Ook dat de BBB in maart nog stemde voor het sluiten van het gasveld in Warffum is haar een doorn in het oog. Vermeer erkende dat, maar volgens hem kun je in een formatie niet alles binnenhalen wat je wilt.

NAM wil verlengen

De vergunning voor de gaswinning in Warffum loopt eind dit jaar af, maar gasbedrijf NAM heeft een verlenging van de vergunning voor acht jaar aangevraagd. Verantwoordelijk minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) zal daar later dit jaar een besluit over nemen.

Een groot deel van de oppositie wil dat Hermans die aanvraag afwijst, omdat nog langere gaswinning in Groningen het vertrouwen van de burger in de overheid nog verder zal aantasten.

Ondanks haar interpretatie van het hoofdlijnenakkoord wilde NSC-Kamerlid Jansen niet zeggen of ze een voorstel daarover van de oppositie zal steunen.

PVV, VVD en BBB houden de mogelijkheid voor verlenging van de gaswinning dus open. "Maar alleen als het veilig kan", beklemtoonden zij.

De oppositie was ook ontstemd dat, ondanks herhaalde verzoeken, minister Hermans niet naar het debat was gekomen. Namens het kabinet was alleen BBB-staatssecretaris Van Marum (Herstel Groningen) aanwezig. "Beschamend", vond D66'er Bamenga, gezien de grote zorgen die er in Groningen leven.

Fietsproducent Babboe wordt niet strafrechtelijk vervolgd voor de frameproblemen waar afgelopen jaar een terugroepactie voor werd afgekondigd. Het Openbaar Ministerie zegt dat een rechtszaak niets zal toevoegen, omdat het bedrijf meewerkt en ook de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) een straf kan opleggen.

Begin dit jaar bleek dat bij de bakfietsen van het merk het frame doormidden kan breken. Het bedrijf kreeg van de NVWA een handelsverbod en moest 22.000 fietsen terughalen voor verbeteringen.

De NVWA maakte enkele weken later bekend met het OM te gaan onderzoeken of het bedrijf bewust informatie achter had gehouden voor inspecteurs. Zo meldden oud-werknemers aan RTL Nieuws dat fietsen met mankementen werden weggeborgen voordat controleurs langskwamen.

Het OM concludeert nu dat "strafrechtelijke vervolging niet effectiever zal zijn dan bestuurlijk optreden van de toezichthouder". De NVWA kan ook zonder uitspraak van de rechter een straf opleggen als dat terecht blijkt. "Wat betekent dat in deze fase een strafrechtelijk onderzoek vooralsnog niets zal toevoegen."

Schadevergoeding

Dat wil niet zeggen dat de juridische problemen voor Babboe voorbij zijn: deze week kondigden advocaten aan namens fietseigenaren het bedrijf aan te klagen. Ze vinden dat het te lang duurt voordat het bedrijf de problemen verhelpt. Bovendien biedt Babboe alleen de mogelijkheid fietsen om te ruilen, terwijl gedupeerden liever een schadevergoeding krijgen waarmee ze zelf een fiets kunnen kopen.

Voor het eerst hebben burgers een commerciële ruimtewandeling gemaakt. Van een echte 'wandeling' was overigens geen sprake: beide betrokkenen staken alleen hun bovenlichaam uit het ruimteschip en deden wat rek- en strekoefeningen.

Iets na het middaguur kwam miljardair Jared Isaacman als eerste uit het ruimteschip Dragon. Vanaf een hoogte van ruim 700 kilometer keek Isaacman naar de aarde onder zich. Het vaartuig vloog toen boven de Zuidelijke IJszee tussen Australië en Antarctica. Na ongeveer twaalf minuten volgde SpaceX-ingenieur Sarah Gillis het voorbeeld van Isaacman.

Bekijk hier de ruimtewandeling van Isaacman:

"Ik weet dat we thuis veel werk te doen hebben, maar vanaf hier ziet de aarde eruit als een perfecte wereld", waren de eerste woorden van Isaacman tijdens zijn 'wandeling'.

Isaacman en Gillis kwamen, in tegenstelling tot eerdere ruimtewandelingen van astronauten, niet helemaal uit de capsule. Ze deden lichamelijke oefeningen om te zien hoe hun pak zich hield in de barre omstandigheden in de ruimte.

Afgelopen dinsdag werd het ruimteschip met vier inzittenden gelanceerd, als project van ruimtevaartbedrijf SpaceX van techmiljardair Elon Musk. De ruimtewandeling werd eerder een keer uitgesteld.

Tot nu toe hadden alleen door overheden gefinancierde ruimtevaarders een ruimtewandeling gemaakt. Veel deskundigen en ruimte-experts twijfelden vooraf of de missie wel veilig genoeg was omdat SpaceX andere veiligheidseisen heeft dan bijvoorbeeld NASA of ESA.

De gemeente Noardeast-Fryslân is niet blij met de komst van 55 konikpaarden uit Flevoland naar natuurgebied Lauwersmeer. Wethouder Braaksma heeft het ministerie verzocht om de paarden zo snel mogelijk weg te halen uit Friesland, maar dat is niet gelukt. De konikpaarden blijven in ieder geval tot 1 december staan, bevestigt hij aan Omroep Flevoland.

De dieren moesten weg uit Oostvaardersveld bij Lelystad vanwege de grote klis, een stekelige plant die gevaarlijk is voor paarden. Maar volgens de Friese gemeente is de verplaatsing van de dieren een risico voor het dierenwelzijn en de landbouw in het Lauwersmeergebied.

Wethouder Braaksma is onder meer bang dat de paarden zaden van de grote klis meebrengen. Die plant komt nu nog niet voor in het natuurgebied. "Ze hebben het probleem verschoven naar ons gebied en dat neem ik ze kwalijk."

Afgelopen maandag werd de gemeente geïnformeerd dat het transport van de paarden een dag later zou plaatsvinden. Braaksma had graag gezien dat Staatsbosbeheer het besluit van tevoren met de gemeente had besproken. "Staatsbosbeheer heeft excuses aangeboden voor de gang van zaken. Dat is netjes, maar je hebt er niet zo veel aan."

Uitspraak

In juli kreeg Staatsbosbeheer via een uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) te horen dat het op zoek moest naar een oplossing voor de konikpaarden die in aanraking komen met de grote klis in Flevoland. De plant kan onder meer tranende ogen, oogontstekingen of oogletsel veroorzaken bij de dieren. Ook kunnen zaden van die plant in hun manen blijven hangen. Staatsbosbeheer overtrad daarmee de Dierenwet.

Volgens Staatsbosbeheer was het wegmaaien of verwijderen van alle grote klis onmogelijk. De oplossing werd gevonden in het verplaatsen van 55 van de 70 paarden. Dat gebeurde in opdracht van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. De andere vijftien konikpaarden werden afgemaakt.

Waar de dieren na 1 december naartoe moeten, is nog onduidelijk.

AVROTROS heeft van Songfestival-organisator EBU toestemming gekregen om de beslissing om komend jaar mee te doen uit te stellen tot zeker 1 november. Dat heeft de omroep bekendgemaakt in een korte verklaring.

De omroep zegt dat de topman van de EBU is langsgekomen en dat daarmee de dialoog op gang is gekomen. "Om deze constructieve dialoog een kans van slagen te geven, heeft AVROTROS uitstel gevraagd voor het besluit van deelname. De EBU heeft dat uitstel verleend tot 1 november, waarvoor we dankbaar zijn."

De omroep begon te twijfelen aan een nieuwe deelname na de beslissing van de EBU om Joost Klein te diskwalificeren voor de finale van het Songfestival, dit jaar in Malmö. Hij had een aanvaring gehad met een cameravrouw.

AVROTROS was het niet eens met de diskwalificatie. Onlangs besloot het OM in Zweden om de zaak te sluiten wegens gebrek aan bewijs.

Het Songfestival is in mei volgend jaar in de Zwitserse stad Basel. De EBU zegt in een reactie te hopen dat Nederland zal meedoen aan het festival en wil de lijst met deelnemende landen aan het eind van het jaar bekendmaken.