NOS Nieuws - Algemeen

In Venezuela zijn gisteren zes buitenlanders opgepakt, omdat ze het plan zouden hebben gehad om het land "te destabiliseren" en president Maduro te vermoorden. De arrestaties werden door de minister van Binnenlandse Zaken bekendgemaakt in een persconferentie op de staatstelevisie.

Het gaat om drie Amerikanen, twee Spanjaarden en een Tsjech. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken meldde gisteravond dat er een Amerikaanse militair is opgepakt en dat er onbevestigde berichten zijn over de arrestatie van twee andere Amerikanen. De Spanjaarden hebben volgens Venezuela banden met de Spaanse inlichtingendiensten. De Spaanse regering ontkent dit, melden Spaanse media.

'Complot'

Volgens de Venezolaanse regering zitten de zes in een complot van de Amerikaanse inlichtingendienst CIA om de regering omver te werpen en meerdere leiders in het land te vermoorden.

Het is een beschuldiging die vaker vanuit Venezuela te horen is. Maduro is sinds 2013 aan de macht en zegt al jaren dat de Verenigde Staten hem proberen weg te krijgen via sancties en geheime operaties.

In een verklaring schrijft het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken: "Elke claim van Amerikaanse betrokkenheid bij een complot om Maduro omver te werpen is categorisch onjuist. De Verenigde Staten blijven een democratische oplossing voor de politieke crisis in Venezuela steunen."

Spanningen lopen op

De bekendmaking van de arrestaties komt twee dagen nadat het Amerikaanse ministerie van Financiën sancties had opgelegd aan zestien bondgenoten van Maduro. Amerika beschuldigt hen van belemmering van de stembusgang bij de Venezolaanse presidentsverkiezingen in juli en mensenrechtenschendingen.

Eerder deze week erkende het Spaanse parlement oppositiekandidaat González als winnaar van die verkiezingen. Nadat de Venezolaanse justitie had aangekondigd dat er een aanhoudingsbevel was voor González, vluchtte hij naar Spanje. De Spaanse premier Sánchez wenste hem in een gesprek "een warm welkom". Een Spaanse minister beschuldigde Maduro ervan dat hij een dictatuur voert. Dat was voor Venezuela reden om zijn ambassadeur in Spanje terug te halen.

Aanhangers van Maduro zijn woedend over de rol van Spanje en riepen op tot het verbreken van de economische en diplomatieke banden met Spanje.

Fraude

Volgens de kiescommissie heeft Maduro de verkiezingen van 28 juli gewonnen met 52 procent van de stemmen. De oppositie heeft echter, tot verrassing van de regering, de hand weten te leggen op 80 procent van de telbladen van de stemmachines. Daaruit komt het beeld naar voren dat González twee keer zoveel stemmen kreeg als Maduro.

Ook de Verenigde Staten zijn ervan overtuigd dat de regering van Maduro heeft gefraudeerd en hebben González als verkiezingswinnaar erkend.

Protesten neergeslagen

Ondanks de internationale veroordelingen over het gebrek aan transparantie riep het Venezolaanse hooggerechtshof Maduro in augustus uit tot winnaar van de verkiezingen. Het hof bestaat voor een groot deel uit Maduro-loyalisten en gaat vrijwel nooit tegen de belangen van de president in. Protesten tegen de uitslag werden hard neergeslagen. Zeker 23 mensen kwamen daarbij om het leven. In de eerste tien dagen na de verkiezingsuitslag zijn ten minste 1500 mensen opgepakt.

Er staat geen cultuurparagraaf in het regeerprogramma, maar al langer is duidelijk wat het kabinet met de sector wil: er minder geld aan uitgeven en er meer geld aan overhouden (subsidies omlaag, btw omhoog). De sector zelf vreest als gevolg van deze maatregelen een kaalslag.

Een puur economische benadering van cultuur voelt wellicht wat ongemakkelijk omdat het hoofddoel van bijvoorbeeld theater, concerten of musea niet economisch is. Toch is het interessant om door een economische bril naar de sector te kijken. Het gaat vaak over wat kunst en cultuur kosten, maar wat levert het eigenlijk op?

Voordat we daarin duiken, is het goed om te weten dat Nederlanders veel cultuur consumeren: tussen de 85 en 95 procent van de Nederlanders bezoekt volgens de Cultuurmonitor jaarlijks 'iets cultureels'. 60 tot 65 procent van de Nederlanders is zelf een beoefenaar van cultuur, als amateur of professioneel.

Werknemers

In de culturele sector lopen verschillende definities door elkaar heen. In dit artikel (en de grafieken) gaat het om de subcategorie kunst en cultureel erfgoed. Daaronder vallen onder meer toneel, dans, musical, musea, muziek, festivals, monumenten en archieven.

Later komen subsidies aan bod waar het ook over een andere subcategorie van cultuur gaat, namelijk media en entertainment. Daaronder vallen films, boeken, bibliotheken, omroepen, kranten, bioscopen, pretparken en dierentuinen.

60 procent van de mensen werkzaam in kunst en cultureel erfgoed werkt als zzp'er.

Bovenstaande cijfers zijn eigenlijk niet volledig, omdat mensen werkzaam in bijvoorbeeld de boeken- en filmwereld niet zijn meegenomen. Ook vrijwilligers zijn niet terug te zien.

"Terwijl de sector sterk op hen leunt", zegt Bastiaan Vinkenburg, kunst- en cultuuronderzoeker bij Bureau Berenschot. "Zeker op plekken waar weinig budget is en in bepaalde kunstuitingen zoals poppodia, bibliotheken en musea." In Nederland werkt 6 procent - 1 miljoen mensen - als vrijwilliger bij culturele instellingen.

Daarbij kan je de werkgelegenheid oprekken, zegt Jeroen Bartelse, directeur van zalencentrum Tivoli Vredenburg in Utrecht en voorzitter van branchevereniging Kunsten '92.

"Er zit een hele economie om ons heen. Taxichauffeurs of het ov die mensen naar huis brengen, de restaurants en cafés, de mensen verantwoordelijk voor de op- en afbouw, de lichttechnici, kostuumontwerpers, financiële dienstverlening, toeleveranciers, ga maar door."

Maar cijfers over die dienstverlening in relatie tot cultuur zijn lastig te geven, want de dienstensector is natuurlijk niet afhankelijk van cultuur alleen.

Naast deze instellingen zijn er ook 45 filmtheaters, 133 bibliotheekorganisaties en 800 bibliotheekvestigingen.

In grote steden, waar kunst en cultuur sterker vertegenwoordigd zijn, werken veel mensen in de culturele sector. Onderstaande cijfers gaan alleen over kunsten en cultureel erfgoed.

Inkomstenbronnen

De cultuursector heeft vier grote inkomstenbronnen: publiek (kaartjes), privaat (donateurs, vriendenverenigingen, sponsoring, private fondsen, loterijen), overheid (Rijk, provincies, gemeenten) en neveninkomsten (horeca, merchandise, diensten).

De cijfers lopen tot 2019, het jaar voor de coronapandemie uitbrak. Tijdens de pandemie daalden de inkomsten vanuit het publiek en stegen die vanuit het Rijk. In 2010-2013 zijn de bezuinigingen van het kabinet-Rutte I zichtbaar:

Ongeveer de helft van het geld (exclusief filmsector, archieven en bibliotheken) komt van het Rijk en gemeenten, in de vorm van subsidies. Tegelijk maakt niet elke culturele instelling, kunstenaar of gezelschap daar gebruik van.

De totale inkomsten van de cultuursector zijn jarenlang nagenoeg gelijk gebleven, ondanks inflatie - daar is nauwelijks voor gecorrigeerd.

Er zijn drie belangrijke subsidiestromen: die van het Rijk, van de gemeenten en van de provincies. Het Rijk heeft via het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) 1,3 miljard euro te verdelen:

Verder gaat er vanuit het Rijk geld naar:

Daarnaast besteden gemeentes (afbeelding 2) en provincies (afbeelding 3) geld aan kunst en erfgoed. Zij krijgen geld van het Rijk via het gemeentefonds en het provinciefonds en kunnen zelf bepalen welk deel hiervan wordt besteed aan cultuur.

Bijdrage aan de economie

De creatieve sector zorgt voor werkgelegenheid en dus voor belastingafdracht en geld dat mensen kunnen uitgeven. Omdat de lonen in de sector achterbleven, werd een 'Fair Practice-code' opgericht om sectorbreed afspraken te maken over eerlijke betaling van de makers.

Bartelse: "Vergoedingen waren steeds meer gaan achterlopen. Zzp'ers in deze sector verdienen gemiddeld 35 procent minder dan elders." Met de kabinetsplannen vreest de sector dat dit onder druk komt te staan.

Kunst en cultureel erfgoed droegen in 2022 5,5 miljard euro bij aan het bruto nationaal product, dat is 0,64 procent (exclusief muziekindustrie, film en boeken).

Bezuinigingen

Hoewel cultuur dus niet expliciet wordt genoemd in de regeerplannen, zijn er wel degelijk financiële maatregelen die effect zullen hebben. Afgelopen woensdag stond in een rapport uit de sector zelf dat deze ingrepen voor alle inkomstenbronnen (publiek, privaat, subsidie) gevolgen zullen hebben. Het onderzoek gaat uit van jaarlijks 200 tot 350 miljoen euro minder inkomsten, terwijl de sector "al geen vet op de botten heeft."

Er is ook gekeken naar de btw-verhoging. Die zal niet voor 5 tot 6 procent minder bezoekers leiden, zoals het kabinet heeft becijferd, maar 9 tot 12 procent. Er is volgens de onderzoekers onvoldoende rekening gehouden met eerdere prijsstijgingen van kaartjes door corona, de nasleep van de pandemie, inflatie, loonstijgingen en gestegen energiekosten.

Het ministerie van OCW moet een miljard euro bezuinigen, onduidelijk is nog waar dat gaat gebeuren. De kansspelbelasting gaat omhoog, wat minder geld vanuit loterijen betekent.

Daarbij verwachten gemeenten en provincies in 2026 een begrotingstekort van 1,1 miljard euro, een dieptepunt. Omdat er geen wettelijke plicht is aan cultuurbeleid te doen, vreest de sector dat cultuur aan het kortste eind zal trekken.

Een berucht voorbeeld is Bergen op Zoom, waar coronasteungeld voor cultuur werd besteed aan reorganisatie en salarissen van topambtenaren. Ook wordt het niet indexeren van subsidies door sommigen als bezuiniging bestempeld.

Dinsdag op Prinsjesdag moeten de financiële maatregelen van het kabinet duidelijk worden.

Eerder onderzoek laat de effecten van de btw-verhoging zien:

De eigenaar van een tabakswinkel in het plaatsje Uzès in Zuid-Frankrijk vond vrijdagochtend een opmerkelijke brief in zijn brievenbus. De schrijver bood zijn excuses aan dat hij "als kleine jongen" snoep had gestolen. In de envelop zat een briefje van 50 euro als terugbetaling.

"Ik schrijf u deze brief om mijn excuses aan te bieden en een fout te herstellen die ik in mijn jeugd heb gemaakt", zo begint de brief. "Toen ik een kleine jongen was, heb ik een handvol snoepjes gestolen uit uw tabakswinkel. Het spijt me dat ik van u heb gestolen en ik wens het beste voor u, uw dierbaren en uw bedrijf." De brief is niet ondertekend.

Grap

De eigenaar van de winkel, Alexandre Goncalves De Oliveira, zegt tegen radiozender France Bleu dat hij in eerste instantie dacht dat het een grap was. "Maar het briefje van 50 bleek echt te zijn."

De Oliveira vraagt zich af of de gulle gever een vaste klant is van de tabakswinkel. "Misschien weten we op een dag het antwoord."

Hij zegt het gebaar te waarderen. Het geld heeft hij verdeeld over zijn drie dochters.

In Haïti zijn minstens 25 doden gevallen bij een explosie van een tankwagen. Tientallen anderen hebben ernstige brandwonden opgelopen.

Het ongeluk gebeurde vlak bij de kuststad Miragoane. De Haïtiaanse premier Garry Conille heeft de plek bezocht en noemde het een "verschrikkelijk tafereel". In een verklaring heeft hij toegezegd dat slachtoffers en hun families hulp van de overheid krijgen.

Volgens ooggetuigen vond de explosie plaats nadat de benzinetank van de vrachtwagen werd geraakt door een ander voertuig, waarna er benzine lekte. Mensen verzamelden zich vervolgens bij de truck om de brandstof op te vangen.

"Er waren veel mensen. Degenen die dicht bij de vrachtwagen stonden, werden weggeblazen", aldus een ooggetuige tegen een lokale nieuwszender.

Onherkenbaar verbrand

De explosie gebeurde gisteren rond 07.00 uur 's ochtends lokale tijd. Autoriteiten in het departement Nippes, waar het ongeluk gebeurde, zeiden eerder dat zestien lichamen onherkenbaar verbrand waren.

De meeste gewonden zijn per helikopter vanaf de rampplek vervoerd naar plekken waar ze medische hulp kregen.

Haïti wordt al maanden geteisterd door bendegeweld. Bijna 600.000 mensen zijn op de vlucht geslagen. Een internationale politie- en legermacht van de VN is in het land aanwezig om de orde te herstellen. Kenia heeft de leiding over die politiemissie.

Waar betaaldparkeerszones in 2018 nog zo'n 540 vierkante kilometer besloegen, was dat in 2022 gegroeid naar 660 vierkante kilometer. Dat blijkt uit gegevens van de verkeersdatabase Mobiliteitsspectrum.

Mede doordat je op meer plekken moet betalen om te parkeren, zijn Nederlanders jaarlijks meer kwijt aan parkeervergunningen en publieke parkeerplaatsen. In 2023 gingen gemeenten in hun begrotingen per inwoner uit van gemiddeld 63 euro aan parkeeropbrengsten, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Gecorrigeerd voor de (hoge) inflatie is dat een stijging van 14 procent in vijf jaar. Parkeergarages van commerciële bedrijven vallen er buiten.

De parkeerheffingen zijn voor gemeenten een worsteling: ze moeten drukte in de stad in goede banen leiden, maar kampen ook met grote weerstand tegen parkeertarieven.

In veel gemeenten nog gratis parkeren

De stijging van gemeentelijke parkeerinkomsten gaat niet overal gelijk. De grootste toename is in Zuid-Holland, waar de heffingen per persoon drie keer zoveel stegen als gemiddeld. In vijf provincies was daarentegen juist sprake van een daling. Deze provincies hebben veel gemeenten die nog helemaal geen kosten voor parkeren rekenen. Daar gingen bewoners er ten opzichte van de inflatie dus op vooruit.

De gemeenten Zandvoort, Harlingen en Amsterdam begrootten de hoogste parkeerinkomsten. In Harlingen, waar veel toeristen parkeren voor de boot naar Terschelling en Vlieland, zijn de heffingen de afgelopen jaren het meest gestegen.

In onderstaande kaart zie je de stijgingen van parkeerheffingen per inwoner in alle provincies. Verderop in dit artikel vind je een interactieve kaart van gemeenten.

Invoering of uitbreiding van betaald parkeren gaat doorgaans niet zonder slag of stoot. Zo werden in Haarlem en Katwijk uitbreidingsplannen massaal weggestemd via referenda. In Den Haag, waar betaald parkeren komende jaren over de hele stad wordt uitgerold, volgt binnenkort mogelijk een vergelijkbare stemming.

Tegenstanders van betaald parkeren spreken vaak van een "melkkoe" voor gemeenten. Maar gemeenten heffen de parkeertarieven doorgaans niet voor de lol, stelt verkeersonderzoeker Giuliano Mingardo van de Erasmus Universiteit Rotterdam. "Het is een worsteling voor gemeenten, want je kan nooit iedereen tevreden stellen. Tegenstanders reageren vaak ook uit pure emotie: de auto staat voor veel mensen gelijk aan vrijheid."

'Gratis parkeren bestaat niet'

Het argument dat gemeenten met betaald parkeren de kas willen spekken, gaat volgens Mingardo niet op: "Als parkeren gratis is, moet iedereen meebetalen. Want onderhoud en handhaving kosten ook geld, dat dan met andere belastingen moet worden betaald. Gratis parkeren bestaat dus niet."

Relatief gezien zijn de tarieven volgens Mingardo ook niet zo hoog. "Kijk maar naar de grondprijzen in Amsterdam", zegt hij. Met 630 euro per jaar voor gemiddeld vijf vierkante meter parkeerruimte, komen vergunninghouders er goedkoop vanaf vergeleken met de vierkantemeterprijs van woningen.

Een andere parkeermythe die Mingardo wil ontkrachten, is dat betaald parkeren het autogebruik altijd terugdringt: "Het doel is reguleren. Bewoners krijgen een vergunning voor een laag tarief. Aanvankelijk komen er minder bezoekers en neemt de parkeerdruk af, maar dat effect wordt in de tijd minder. Men went aan betalen."

Bij de gestegen parkeeropbrengsten spelen ook nog twee andere factoren mee: hogere parkeertarieven en intensiever gebruik van parkeervakken. Volgens centrumparkeren.nl stegen de tarieven in grote steden van 2018 tot 2022 met 6 procent (inflatiegecorrigeerd).

Ook moeten Nederlanders gemiddeld meer auto's parkeren: het aantal auto's per inwoner steeg met 4 procent, volgens CBS-cijfers, naar een halve auto per persoon. Opmerkelijk is dat Nederlanders - ondanks de extra auto's - minder vaak rijden: het aantal ritjes per inwoner daalde juist met 5 procent.

Al met al vindt Mingardo de uitbreiding van betaald parkeren een logische ontwikkeling: "Het autobezit groeit. Als een bepaald gebied te druk wordt, moet je het reguleren. Je begint met een maximale parkeertijd, maar dat is vaak niet genoeg en dan komt er een prijs. En die gaat omhoog. In heel Europa gaat het zo. Je begint vaak in de binnenstad, en dan ontstaat een olievlekeffect."

Goedemorgen! Vandaag gaan Ajax-fans demonstreren tegen het niet-doorgaan van wedstrijden vanwege stakingen. Daarnaast maakt het Gala van het Nederlands Theater voor het eerst geen onderscheid meer tussen mannen- en vrouwenrollen bij de toneelprijzen.

Eerst het weer: wolkenvelden, af en toe zon en droog. Maxima tussen 17 en 19 graden. Er waait een zwakke tot matige westelijke wind, kracht 2 tot 3.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Het noodweer in Midden-Europa leidt in meerdere landen tot grote overlast. In Oostenrijk zijn nu 42 gemeenten aangeduid als rampgebied, terwijl dat er gisteravond nog 24 waren. In Tsjechië en Polen worden overstromingen gemeld.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Op Open Monumentendag was in de buurt van Arnhem voor het eerst de brandtoren op het Rozendaalse Veld te beklimmen, maar niet iedereen durfde het aan:

Fijne zondag!

Bij de GGD heerst onrust over de bezuinigingsplannen van zorgminister Agema. Met een structurele bezuiniging oplopend tot 300 miljoen euro koerst zij volgens de leiding van de GGD op een afbraak van de infectieziektebestrijding. Dat is een cruciale taak van de GGD, waarvoor de capaciteit juist was uitgebouwd na de ervaringen in de coronapandemie.

"Het is alsof we kort na de watersnoodramp van 1953 de bouw van de Deltawerken opeens stop zouden zetten met het argument: 'Het heeft al een tijdje niet meer gestormd'", zegt André Rouvoet, voorzitter van de landelijke koepel GGD GHOR Nederland.

GGD Utrecht vreest dat het personeel moet laten gaan als de bezuinigingen doorgaan:

Hij staat niet alleen. Ook het RIVM, dat samen met de GGD grote gezondheidscrises moet voorkomen, zegt grote zorgen te hebben over de voorgenomen bezuinigingen. En de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) heeft premier Schoof in een brief om opheldering gevraagd.

Al voor corona tekorten

De OVV kan de bezuinigingen moeilijk plaatsen. "Eens te meer nu de lessen die uit de coronacrisis getrokken zijn niet alleen ten goede komen aan pandemische paraatheid, maar in bredere zin ook aan een betere voorbereiding op andere langdurige crises met grote maatschappelijke impact."

Terechte kritiek, aldus Milo de Moraes, manager infectieziektebestrijding bij GGD regio Utrecht. "Het is niet zo dat we pas tijdens de pandemie door onze hoeven zakten. Al voordat corona begon hadden we tekorten aan personeel en middelen. Bijvoorbeeld bij een mazelenuitbraak kostte ons dat zoveel capaciteit dat we aan andere kerntaken niet toekwamen. Met andere woorden: de basis was niet eens op orde."

Inmiddels hebben onderzoekers allerlei evaluaties geschreven die de ervaring van De Moraes bevestigen. Deze rapporten zijn eensgezind: de GGD'en zijn onmisbaar. Ze moeten worden omgevormd tot sterke organisaties met genoeg personeel, die elkaar met een landelijk netwerk kunnen vinden bij een grote crisis.

Het vorige kabinet nam deze aanbeveling ter harte en reserveerde structureel 300 miljoen euro. De infectieziektebestrijding begint nu op basisniveau te komen. Er zijn in termen van fulltimebanen 148 artsen, epidemiologen, verpleegkundigen en niet-medische medewerkers aangenomen. En er staan 73 extra coördinatoren op de planning met het oog op de bestrijding van pandemieën.

Die coördinatoren zijn onmisbaar voor de landelijke crisisorganisatie die de GGD'en nu gezamenlijk met het RIVM opbouwen: de Landelijke Functionaliteit Infectieziekten (LFI). Hier moet alle kennis over de aanpak van grote crises worden verzameld en up-to-date gehouden. Als er weer een pandemie uitbreekt is de LFI dé organisatie waarmee de zorgminister de regie moet voeren over de strijd tegen het virus.

Berucht was in de coronapandemie het stroperige overleg tussen overheids- en zorgorganisaties over wie er moest gaan vaccineren: huisartsen of de GGD? Terwijl in heel Europa al werd gevaccineerd moest Nederland nog beginnen. Bij de LFI, die in 2026 operationeel moet zijn, liggen in de toekomst de draaiboeken klaar voor snellere actie.

Goed datasysteem ontbrak

Daarnaast ontbrak tijdens de pandemie een goed datasysteem. Lange tijd bleef onduidelijk hoeveel mensen waren besmet. Genomen coronamaatregelen waren niet altijd de juiste. Het RIVM en de GGD kregen daarom van het vorige kabinet tot en met 2027 ruim 200 miljoen euro om een goed informatiesysteem op te zetten.

Rouvoet van GGD GHOR denkt dat het daardoor bij een volgende pandemie mogelijk is om gerichter maatregelen te nemen, waardoor een lockdown misschien niet nodig is.

Maar bij de GGD vrezen ze dat de miljoenennota die dinsdag openbaar wordt het begin van het einde van de infectieziektebestrijding is. Want waarom een LFI opbouwen als je daar geen middelen voor hebt? De verwachting is dat het recent aangenomen personeel binnen een paar jaar weer moet vertrekken.

Haagse bronnen bevestigen de voorgenomen bezuinigingen in de begroting van VWS. Uitbreiding van het personeel bij de GGD gaat niet door. Zo blijkt uit stukken die de NOS heeft ingezien dat de 'specifieke uitkering' van de GGD wordt verlaagd en de inzet op kennis, innovatie en versterking wordt verminderd.

Risico's nemen met gezondheid

Ook plannen voor wetenschappelijk onderzoek en het verder opleiden van personeel zullen door de voorgenomen bezuinigingen niet doorgaan. Dan gaat het om zaken als het "verbeteren van de modellering van infectieziektenuitbraken en bijvoorbeeld opschaling van de IC-capaciteit", zo valt te lezen in de stukken.

"Het is onverantwoord", zegt Rouvoet. "Het negeren van de lessen van de coronapandemie en bewust bezuinigen op pandemische paraatheid betekent dat men bewust risico's wil nemen met de gezondheid van onze burgers."

Het noodweer in Midden-Europa leidt in meerdere landen tot grote overlast. In zowel Polen als Oostenrijk is een dode gemeld. Hulpdiensten komen op sommige plekken moeilijk bij mensen in nood.

Na een bijeenkomst met het crisisteam meldde de Poolse premier Donald Tusk vanochtend dat in het zuidwesten een persoon is verdronken. In het gebied, aan de grens met Tsjechië, brak vannacht een dam door. Het is onduidelijk of de persoon is overleden als gevolg van de doorbraak. Tusk herhaalde zijn oproep aan inwoners van het gebied zichzelf in veiligheid te brengen:

In de deelstaat Neder-Oostenrijk, ten noorden van Wenen, is een brandweerman om het leven gekomen. "We rouwen diep om hem", zegt gouverneur Johanna Milk-Leitner tegen de pers. "We beleven moeilijke, dramatische uren in Neder-Oostenrijk. Voor velen zullen dit de moeilijkste uren van hun leven zijn."

Rampgebied

De hele deelstaat is inmiddels uitgeroepen tot rampgebied. Talloze beken zijn buiten hun oevers getreden en op sommige plaatsen bestaat het risico op aardverschuivingen. De brandweer heeft daar afgelopen nacht meerdere mensen geëvacueerd die vastzaten in hun huizen. In Wenen zijn uit voorzorg enkele metrolijnen gesloten.

Verwacht wordt dat de Donau in Oostenrijk gaat overstromen. Dat gebeurt normaal gesproken maar eens in de dertig jaar. Ook het stuwmeer Ottenstein am Kamp, in het noorden van het land, dreigt te overstromen. Volgens bondskanselier Nehammer wordt de situatie steeds erger. Het leger staat klaar om hulp te verlenen.

Helikopter

In het noordoosten van Tsjechië zijn duizenden mensen geëvacueerd. In de regio Jeseník is de politie op zoek naar vier vermisten. Drie van hen kwamen met hun auto terecht in een rivier. De vierde vermiste zou volgens een lokale nieuwssite zijn meegesleurd terwijl hij aan het puinruimen was.

De burgemeester van de gelijknamige stad Jeseník zegt tegen een plaatselijke nieuwssite dat alles onder water staat. "Het water neemt ook auto's mee. De brandweer heeft geen kans meer om mensen te helpen die nu om evacuatie vragen. Zelfs de helikopter kan niet vliegen vanwege het weer. Bewoners die dat kunnen, moeten hun toevlucht zoeken op hogere verdiepingen."

In Roemenië kwamen gisteren zeker vier mensen om het leven door overstromingen. Dorpen liepen daar onder water:

Ook uit Duitsland komen de eerste berichten van wateroverlast door het noodweer. In de zuidelijke deelstaat Beieren zijn straten overstroomd en kelders ondergelopen.

Voorzichtig goed nieuws kwam er uit Dresden. Afgelopen woensdag stortte daar de Carolabrug in, waarbij veel puin in de rivier terechtkwam. De vraag was of de sloopwerkzaamheden afgerond konden worden voordat het noodweer aankwam.

Volgens Der Spiegel zijn de belangrijkste werkzaamheden eerder dan gepland voltooid. De brandweer verwachtte daar tot vanavond druk mee te zijn. Een deel van de brug ligt nog wel steeds in de Elbe.

Het uitzonderlijke weer in Midden-Europa wordt veroorzaakt door het water in de Middellandse Zee, dat al maanden heel erg warm is. Al dat vocht is met een grote boog uiteindelijk in het midden van Europa terechtgekomen tussen twee hogedrukgebieden in", zegt weerman Peter Kuipers Munneke. "Dat betekent dat het lagedrukgebied nergens heen kan. Het ligt daar ingeklemd, ook nog eens tussen bergen, het blijft dus maar doorregenen."

In Almelo is gisteravond een man om het leven gekomen bij een aanrijding met een trein. Een tweede persoon raakte gewond.

Het ongeval gebeurde in de buurt van station De Riet. Beide slachtoffers werden naar het ziekenhuis gebracht. Een 31-jarige man uit Almelo bezweek daar aan zijn verwondingen. Over de identiteit van het tweede slachtoffer is niets bekendgemaakt.

Het incident gebeurde bij de spoorwegovergang ter hoogte van de Anemoonstraat. Het was een trein van NS die als bestemming Den Haag had.

Slachtofferhulp

Een politiewoordvoerder zegt tegen omroep Oost dat het vaststaat dat het om een ongeluk gaat. Er stonden meerdere mensen bij de overgang. Twee van hen zijn om onbekende redenen onder de spoorboom doorgegaan en aangereden. Aan mensen die het ongeluk hebben zien gebeuren is slachtofferhulp aangeboden.

De politie onderzoekt wat er precies is gebeurd. Door de aanrijding reden er een tijdje geen treinen tussen Almelo en Hengelo.

De Italiaanse aanklager in Palermo heeft zes jaar cel geëist tegen vicepremier Matteo Salvini. Hij wordt ervan verdacht dat hij in 2019, toen hij nog minister van Binnenlandse Zaken was, niet toestond dat een schip met migranten zou aanmeren op het eiland Lampedusa.

Aan boord van het schip waren 147 vluchtelingen, die van de Middellandse Zee waren gered. Door de weigering van Salvini moesten ze bijna drie weken op zee dobberen tot ze aan land konden gaan. Dat gebeurde pas nadat justitie beslag had laten leggen op het schip, omdat het beleid van Salvini in strijd was met het internationale recht.

Salvini noemt de eis "dwaas": "Zes jaar gevangenisstraf voor het blokkeren van het schip en het verdedigen van Italië en de Italianen? Het beschermen van Italië is geen misdaad en ik zal nooit opgeven."

Meloni steunt Salvini

Salvini is de leider van de rechts-populistische partij Lega en staat bekend als fel anti-migratie. Hij is inmiddels minister van Infrastructuur in de regering-Meloni.

Meloni schaart zich achter Salvini: "Het is ongelooflijk dat een minister van de Italiaanse Republiek zes jaar cel riskeert voor het uitvoeren van zijn werk door de grenzen van het land te verdedigen."

Wanneer er een definitieve uitspraak komt in de zaak is nog niet duidelijk.

In Maarheeze, in Noord-Brabant, is een dode gevonden in een auto. De politie houdt rekening met een misdrijf.

Het lichaam werd gevonden in een auto aan de Fazantlaan, aan de rand van een bos. De auto had een Belgisch kenteken. De politie zegt dat er uitgebreid sporenonderzoek wordt gedaan.

Een omwonende zegt tegen het Eindhovens Dagblad dat de auto er al sinds donderdag stond. Gisteren besloot ze door het raampje te kijken, toen die er nog steeds bleek te staan. "Op de achterbank lag een blauwe plastic zak, dicht getapet. Het leek alsof er een lichaam in zat."

De krant schrijft dat het slachtoffer een man is. Meer details zijn nog niet bekend.

In het noordwesten van Nigeria zijn bij een bootongeluk zeer waarschijnlijk 64 mensen om het leven gekomen. Op de houten boot zaten boeren die onderweg waren naar hun landbouwgrond in de buurt van de stad Gummi.

Door onbekende oorzaak kapseisde het schip. De lokale autoriteiten zetten snel een reddingsactie op touw, maar na drie uur waren slechts zes van de zeventig opvarenden uit het water gehaald. Er wordt nog wel gezocht.

Het is de tweede keer in korte tijd dat het op deze plek misgaat. Elke dag steken meer dan 900 mensen de rivier over om hun land te gaan bewerken. Er zijn maar twee boten beschikbaar, die vaak overvol het water opgaan.

Nadeem Manjouneh is Angela Merkel nog altijd dankbaar. Hij ontvluchtte in 2015 de oorlog in Syrië, voer met een gammele boot naar Europa en begon een nieuw leven in Duitsland. Naast hem kwamen dat jaar één miljoen mensen naar Duitsland.

Met haar fameuze uitspraak "Wir schaffen das" liet bondskanselier Merkel mensen zoals Nadeem zich welkom voelen. "Ik was door de oorlog ontworteld geraakt, maar kon in Duitsland als een boom opnieuw aarden." De Duitse bodem was in die jaren vruchtbaar, zegt hij. "Ik heb me heel welkom gevoeld, absoluut."

Die welkomscultuur heeft in Duitsland in korte tijd plaats gemaakt voor een tegenovergestelde publieke opinie over migratie. "Wir schaffen das" is omgeslagen in "Wir schaffen das nicht". Ruim driekwart van de Duitsers wil een ommekeer in het asielbeleid, blijkt uit opinieonderzoek van de ARD. Zelfs onder kiezers van de Groenen is de helft voorstander van een Asylwende, zodat minder mensen naar Duitsland komen.

De instroom is te hoog en meer mensen moeten worden uitgezet, klinkt het daarom bij de centrumlinkse regering. De partij van Merkel, de CDU, pleit tegenwoordig voor permanente grenscontroles en een complete asielstop, tegen Europese regels in. En de radicaal-rechtse AfD wint lokaal verkiezingen met oproepen tot massale deportaties.

Afgehakte varkensoren

Manjouneh merkt dat er een andere wind waait in Duitsland. "Migranten krijgen overal de schuld van. Als uit onderzoek blijkt dat de kwaliteit van het onderwijs achteruitgaat, wordt er een verband gelegd met de komst van migranten, een groep die zichzelf niet kan verdedigen."

Dat gevoel wordt breder gedragen door niet-westerse inwoners in Duitsland. "Eigenlijk is het al anders sinds Merkel weg is, je voelt de verandering", zegt een winkelmedewerker in Cottbus.

Zoals "Wir schaffen das" ertoe leidde dat veel mensen zich openstelden voor nieuwkomers, zo zie je nu de anti-immigratieleuzen terug in de samenleving, zegt Manjouneh. "Zo'n boodschap wordt gespiegeld, met vijandigheid en racistische incidenten." Zo werden onlangs afgehakte varkensoren bij een kennis door de brievenbus geduwd, vertelt de Syriër.

Wanneer we op straat in de oostelijke stad Cottbus vragen wat er nog over is van de Willkommenskultur, wordt er diep gezucht. "Niets, denk ik", zegt een man vertwijfeld. "Merkel heeft goede bedoelingen gehad, maar de open grenzen hebben het land geen goed gedaan."

"Er zijn te veel mensen gekomen die we niet nodig hebben", zegt een zomers geklede inwoner van Cottbus. "Die messenstekers hebben we niet nodig." Zijn vrouw springt hem bij: "We hebben het niet geschafft, is mijn conclusie." Beiden knikken.

Maatregelen die taboe waren

Over een week zijn in de deelstaat Brandenburg, waar Cottbus ligt, deelstaatverkiezingen. De radicaal-rechtse AfD wordt daarbij mogelijk de grootste, net als twee weken geleden in Thüringen. Door geweldsincidenten en islamitische terreuraanslagen is het anti-immigratiesentiment toegenomen, vooral na de mesaanval in Solingen vorige maand.

Sindsdien heeft de landelijke regering van de SPD, de Groenen en de liberale FDP in korte tijd maatregelen aangekondigd die jarenlang taboe waren: het invoeren van grenscontroles, het uitzetten van Afghanen, het beperken van uitkeringen voor vluchtelingen en het vaker opsluiten van asielzoekers. Het tekent onder welke druk de coalitie staat om gehoor te geven aan de onvrede over het migratiedossier.

Veel onzekerheid

Tegelijkertijd klinkt er bij sommige Duitsers ook de vrees dat het debat te ver doorschiet. "Na Solingen gaat het niet over terrorismebestrijding, maar over migratie. Dat zorgt voor heel veel onzekerheid bij mensen die niets verkeerds doen", zegt Martin Kühn. Hij zet zich met zijn timmerbedrijf in Potsdam in voor de integratie van vluchtelingen. "Sinds Solingen zie ik bij hen de vraag of ze hier wel mogen blijven."

Kühn benadrukt dat Duitsland immigratie nodig heeft, vanwege het tekort aan vakmensen. "We hebben ze nodig, hoe moeilijk dat soms ook is." Dat pleidooi is bij middenpartijen weliswaar herhaaldelijk te horen, maar de nadruk ligt op het tegengaan van "irreguliere immigratie".

Hoewel Nadeem Manjouneh schrikt van de omslag, blijft hij optimistisch. "Als 30 procent op de AfD stemt, dan stemt 70 procent op andere partijen. Dat moet je niet vergeten" Nadeem gaat hoe dan ook niet weg: hij is geworteld als Duitser. "En daar ben ik trots op!"

In het gisteren gepresenteerde regeerprogramma is er veel aandacht voor het bouwen van huizen. De woningnood neemt in Nederland steeds meer toe, met een tekort van 390.000 woningen vorig jaar tot 401.000 op dit moment.

Het kabinet-Schoof is, net als het vorige kabinet, van plan 100.000 woningen per jaar bij te bouwen. Daarvoor moet 2,5 miljard euro worden geïnvesteerd in infrastructuur in nieuwe wijken, procedures moeten worden verkort en projecten die weinig stikstof uitstoten moeten voorrang krijgen.

Volgens woningmarktonderzoeker Berry Blijie duurt het gemiddeld zo'n zeven jaar voordat het plan voor een nieuwbouwwijk helemaal is gerealiseerd. Het vorige kabinet heeft al veranderingen in gang gezet. Blijie: "Er is al een forse toename ten opzichte van vijf, zes jaar geleden. De motor komt op gang."

Op dit moment worden er 70.000 woningen per jaar bijgebouwd. Als je het omzetten van kantoorgebouwen naar woningen daarbij optelt kom je op 80.000 tot 90.000 woningen. Maar opschalen duurt lang.

Wethouder Frank van Vliet (GroenLinks) van de gemeente Delft ziet dat nieuwe wijken bouwen een kwestie is van de lange adem. "Dikwijls duurt het langer dan we willen."

Hij is nu bezig met een project van een paar duizend nieuwe woningen langs de Schie. "Het bestemmingsplan is goedgekeurd door de gemeenteraad en wacht nu op goedkeuring door de Raad van State. Dat is een proces van jaren en daar zit ook een deel van de vertraging."

Of de nieuwe maatregelen van het kabinet de boel versnellen weet hij niet. "Ik denk dat het belangrijk is om vast te houden aan de plannen die je hebt. Dat zaken soms meer tijd vragen is van alle tijden."

Nieuwbouwmachine gestokt

Wanneer Nederland dan de 100.000 woningen extra per jaar haalt? Onderzoeker Blijie denkt in 2027 en 2028, waarbij hij het omzetten van kantoorpanden meerekent. "Maar elk jaar dat je het niet haalt loopt het tekort natuurlijk weer harder op." Brancheorganisatie Bouwend Nederland betwijfelt de haalbaarheid van de kabinetsplannen.

Wat de woningbouw bemoeilijkt is dat er jarenlang weinig nieuwbouw is geweest. Blijie: "Zo rond het jaar 2000 hadden we het idee: Nederland gaat niet meer verder groeien, we gaan misschien zelfs krimpen. Beleidsplannen zijn daar toen op gericht."

"Dus de nieuwbouwmachine is toen gestokt, en terwijl dat plaatsvond is de bevolkingsgroei juist op gang gekomen, met name als gevolg van migratie", aldus Blijie.

Vanaf 2010 had Nederland weer meer woningen nodig. Blijie: "Daar waren we niet klaar voor. Nu zie je hoe lang het duurt voordat die machine weer op gang komt. Dan moet je weer mensen aannemen, weer plannen maken, weer beleid gaan vormen, van Den Haag tot aan de kleinste gemeentes. Daar gaat heel veel tijd overheen."

Landen in Midden-Europa maken zich op voor uitzonderlijke overstromingen, die worden veroorzaakt door extreme regenval. Al die regen veroorzaakt al veel problemen, maar het lijkt nog maar het begin.

Steden als de Tsjechische hoofdstad Praag en het Duitse Dresden bereiden zich voor op het hoge water. Naast het zuiden van Duitsland en Tsjechië zetten ook Polen, Slowakije, Hongarije en delen van Oostenrijk zich schrap. Sommige plaatsen zijn al voor een deel geëvacueerd.

"Het komt echt niet vaak voor dat het zo lang zo hard achter elkaar regent", zegt weerman Peter Kuipers Munneke. "In de Donau worden bijvoorbeeld waterstanden verwacht die maar eens in de tien tot vijftien jaar voorkomen. In de wat kleinere rivieren, zoals de Elbe en de Oder, komt dit echt maar eens in de twintig, dertig, veertig jaar voor."

De hoogste stand in de Donau - bijna 8 meter - wordt zondag rond 07.00 uur verwacht.

Ingeklemd lagedrukgebied

Wat er in Midden-Europa gebeurt heeft te maken met het water in de Middellandse Zee, dat al maanden heel erg warm is. "Al dat vocht is met een grote boog uiteindelijk in het midden van Europa terechtgekomen tussen twee hogedrukgebieden in", zegt Kuipers Munneke. "Dat betekent dat het lagedrukgebied nergens heen kan. Het ligt daar ingeklemd, ook nog eens tussen bergen, het blijft dus maar doorregenen."

Een weerkaart met daarop het lagedrukgebied in Midden-Europa:

"Op veel plaatsen is iets meer dan de helft van de regen zo'n beetje gevallen", legt Kuipers Munneke uit. "Maar dat betekent dat er ook nog eens een keer zo veel regen bij gaat komen morgen en overmorgen. Bovendien wordt die regen afgevoerd in die grote rivieren. Daar worden de hoogste waterstanden pas begin of halverwege volgende week verwacht."

24 Oostenrijkse 'rampzones'

In Passau, een Duitse stad op de grens met Oostenrijk, zijn de eerste delen van de binnenstad afgesloten met het oog op overstromingen. De gemeente had al aangekondigd dat dit waarschijnlijk zou gaan gebeuren. In de oude binnenstad komen de rivieren de Donau, de Inn en de Ilz samen. Hulpdiensten hebben zandzakken geplaatst om het water tegen te houden.

Ook in Oostenrijk valt er veel neerslag. In Tirol viel al een meter sneeuw, dat gebeurt normaal gesproken zelden zo vroeg in het jaar. De autoriteiten hebben vanmiddag 24 dorpen in de deelstaat Neder-Oostenrijk, in het noordoosten, uit tot 'rampzones'. Evacuaties van de inwoners van die gebieden zijn begonnen.

In Roemenië kwamen zeker vier mensen om het leven door de overstromingen. Dorpen liepen daar onder water:

In Tsjechië zitten tienduizenden mensen zonder stroom, maar ook daar is de waterpiek nog niet bereikt. De Tsjechische autoriteiten waarschuwden zaterdagavond voor meer dan 70 gebieden.

Volgens de autoriteiten moeten duizenden mensen voorbereid zijn op evacuatie, omdat het blijft regenen. Dit soort overstromingen komen volgens het meteorologisch instituut ongeveer een keer per eeuw voor.

Bij een ziekenhuis in de stad Brno zijn uit voorzorg de onderste verdiepingen geëvacueerd. 180 patiënten worden naar andere ziekenhuizen en klinieken gebracht. Tussen vandaag en morgen wordt op sommige plekken in Tsjechië een derde van de hoeveelheid regen verwacht die daar doorgaans in een heel jaar valt.

In het zuidwesten van Polen leidt de extreme regenval ook tot overlast. Daar zijn door overstromingen ook al verschillende dorpen geëvacueerd.

In de omgeving van het Zeeuwse Kruiningen is gisteravond een serval gespot. De gemeente Reimerswaal, waar Kruiningen onder valt, roept mensen om zelf geen actie te ondernemen en de politie te bellen als ze het dier zien.

Het van oorsprong Afrikaanse roofdier is groter dan een huiskat, heeft lange poten en is gevlekt als een luipaard. Het is onduidelijk waar dit exemplaar vandaan komt en wie het is kwijtgeraakt.

Volgens de gemeente Reimerswaal is het dier ongevaarlijk voor mensen. Het advies is wel om honden en katten niet los te laten lopen, zolang de serval niet is gevangen. De gemeente meldt dat lokkooien zijn uitgezet in de omgeving. De politie laat weten dat er een dierenarts wordt ingeschakeld als de serval gezien wordt. Die kan het dier op de juiste manier proberen te vangen.

Lokkooi in de tuin

Inwoner Eric Dek zag hoe de serval zich gisteravond vergreep aan zijn duiven. De vogels zaten op dat moment in een rieten mand, klaar om uit te vliegen. "Hij stak zo een klauw in die rieten mand", vertelt hij aan Omroep Zeeland. Twee duiven overleefden dit niet, drie andere wisten te ontsnappen.

De dierenambulance kwam meteen in actie en plaatste een lokkooi in de tuin van Dek. "Daar liggen die dode duiven nu in, maar hij heeft nog niet toegeslagen. Ik denk dat ik er vanavond een stukje rauw vlees in stop."

Volgens Dek loopt de serval al enkele dagen rond in de Zeeuwse plaats. "Andere buren hadden de serval donderdag en vrijdag al gespot. Die hebben toen al de politie en de dierenambulance gebeld."

Hij en zijn buren hebben geen idee waar het dier vandaan komt. "We kennen niemand in de buurt die zo'n dier mist. Ik heb wel gehoord dat ze grote afstanden kunnen afleggen, dus misschien komt hij van ver."

Verboden huisdieren

In juli ontsnapten in één nacht twee servals, een in Lexmond en een in Helmond. De serval uit Lexmond werd snel daarna weer gevangen, maar de kat die in Helmond is ontsnapt is voor zover bekend nog niet gevonden.

Sinds 1 juli staat de serval op de lijst van verboden huisdieren in Nederland. Er geldt een overgangstermijn: wie voor 1 januari 2024 zo'n dier al in huis had, mag het houden totdat het doodgaat.

De politie heeft alle klimaatdemonstranten van de A12 in Den Haag gehaald. Er zijn 370 mensen aangehouden. 350 op grond van de Wet openbare manifestaties en twintig voor belemmering en vernieling, waaronder het aanbrengen van graffiti. De ontruiming begon kort na 17.00 uur en duurde in totaal zo'n twee uur.

De weg wordt momenteel schoongemaakt. De verwachting is dat de Utrechtsebaan niet voor 21.00 uur wordt vrijgegeven.

Rond het middaguur hadden honderden activisten van onder meer Extinction Rebellion (XR) de Utrechtsebaan bezet, uit protest tegen overheidssubsidies op fossiele brandstoffen. Een deel van de demonstranten had tenten bij zich, omdat ze zeiden van plan te zijn om op de snelweg te blijven slapen.

Politie voert ook actie

Omdat de politiebonden vandaag ook actievoerden, voor een nieuwe vroegpensioenregeling, had de politie van tevoren gezegd tot 17.00 uur niet te zullen ingrijpen bij de demonstratie. Er waren ook veel minder agenten aanwezig dan bij eerdere XR-demonstraties op de A12 bij het Malieveld.

Iets na 17.00 uur meldde de politie op X dat ze van burgemeester Van Zanen de opdracht hadden gekregen om de actievoerders weg te sturen. Demonstranten die daar geen gehoor aan gaven werden aangehouden. De actievoerders werden op brancards naar stadsbussen gebracht, die hen vervolgens afvoerden.

Een aantal activisten had zich vastgeketend aan hekken:

Voormalig EO-voorzitter en presentator Arie van der Veer is op 82-jarige leeftijd overleden. Hij is vandaag in het bijzijn van zijn vrouw en kinderen overleden, meldt de EO.

Van der Veer was tussen 1990 en 2008 voorzitter van de Evangelische Omroep en tussen 1991 en 1998 ook vicevoorzitter van de NOS. Bij de EO was hij ook actief als presentator van onder meer Nederland Zingt, De Kapel en Nederland Zingt op Zondag.

De laatste tijd kampte hij met verschillende gezondheidsproblemen. Zo kreeg hij in 2018 een herseninfarct en werd bij hem meermaals kanker geconstateerd. In augustus zei Van der Veer: "De chemo's hebben mijn lichaam gesloopt. Ik kan niet ver meer lopen. Ik ben intens moe."

Workaholic

De omroepman zei dat hij zo lang mogelijk wilde blijven werken. In een interview in Visie, de programmagids van EO, zei hij daarover in 2020: "Nu ben ik sowieso een werkezel, maar daarom blijf ik misschien ook wel zo lang mogelijk werken. Ik ben een beetje een workaholic. Des te groter zou de straf zijn als ik moet stoppen."

Behalve bestuurder en presentator was Van der Veer predikant bij de Christelijk Gereformeerde Kerken. Toen hij in 2008 afscheid nam bij de omroep, werd hij onderscheiden als Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Een man die afgelopen nacht met onbekende verwondingen naar een ziekenhuis is gebracht in Dendermonde, is daar doodgeschoten door de politie.

De man keerde zich tegen de agenten nadat hij door hen naar het ziekenhuis was gebracht, melden Belgische media. De man uit Berlare, ten westen van Dendermonde, werd naar de spoedeisende hulp gebracht "na een incident tussen familieleden", meldt de krant De Morgen.

Eenmaal aangekomen in het ziekenhuis werd de man agressief. Wat er toen is gebeurd is niet geheel duidelijk, maar een van de agenten heeft de man neergeschoten. Die overleed ter plaatse aan zijn verwondingen.

Het Nieuwsblad meldt dat de man geboeid zou zijn tijdens het incident, maar dat is niet officieel bevestigd. Justitie doet verder onderzoek.

In de straten van Iraanse steden worden steeds meer vrouwen zonder hoofddoek gezien. Dat valt volgens persbureau AP op te maken uit video's die op sociale media worden geplaatst met beelden uit het alledaagse leven van Iraniërs. Het valt op dat vrouwen en meisjes langslopen met hun haar onbedekt, met name na zonsondergang.

In Iran regeert een streng islamitisch regime dat hard optreedt tegen wat het ziet als misdrijven en demonstraties. Sinds de revolutie in 1979 zijn vrouwen verplicht om hun haar te bedekken en lange, loszittende kleding te dragen. De handhaving ervan gaat echter met golfbewegingen.

Moraalpolitie

Maandag is het twee jaar geleden dat de 22-jarige Mahsa Amini in een ziekenhuis overleed, nadat ze met veel geweld was gearresteerd door de moraalpolitie. Ze zou haar hoofddoek te los hebben gedragen. Haar dood leidde tot maandenlange massale protesten die door het regime hard werden neergeslagen.

Daarbij zijn volgens een Iraanse mensenrechtenorganisatie in de VS meer dan 500 mensen om het leven gekomen. Meer dan 22.000 mensen belandden in de gevangenis. Meerdere Iraniërs zijn ter dood veroordeeld en opgehangen vanwege hun deelname aan de protesten.

Vorig jaar pakte het regime in aanloop naar de sterfdag van Amini veel activisten op. Ook werden er extra camera's rond haar graf geplaatst om betogingen op die plek te voorkomen.

Ook dit voorjaar handhaafde de moraalpolitie de kledingvoorschriften nog. In april verschenen er op sociale media nog video's waarin te zien was dat agenten hardhandig optraden tegen vrouwen die zich niet aan de voorschriften hielden.

Nieuwe president

In juli werd Masoud Pezeshkian gekozen tot nieuwe president van het land. Hij won van de conservatieve hardliner Saeed Jalili. Pezeshkian volgde president Raisi op, die in mei om het leven kwam bij een helikoptercrash.

Hij staat bekend als gematigder dan Raisi. Wel is hij loyaal aan de hoogste geestelijk leider ayatollah Khamenei, die de belangrijkste lijnen uitzet. De president heeft binnen die kaders wel bewegingsruimte, bijvoorbeeld over hoe de kledingregels worden gehandhaafd.

Van Pezeshkian wordt gezegd dat hij wil werken aan een betere relatie tussen de regering en het volk en dat hij de handhaving van de kledingregels wil versoepelen. Het lijkt erop dat vrouwen nu ook die ruimte krijgen.

Erfenis van Mahsa Amini

Persbureau AP concludeert op basis van recente beelden dat meer vrouwen hun haar onbedekt hebben, of het nu gaat om de chique noordelijke buitenwijken van Teheran of de arbeiderswijken in het zuiden van de hoofdstad. Dat gebeurt dus vooral na zonsondergang, maar ook steeds meer overdag en in het weekend in de grote parken.

Azadeh, een 25-jarige studente aan de Teheran Sharif-universiteit durft inmiddels ook weer zonder hoofddoek de straat op. "Mijn zogenaamde moed om geen hoofddoek te dragen is de erfenis van Mahsa Amini." Toch is de angst voor vervolging nog niet verdwenen, want tegenover AP wil ze alleen haar voornaam noemen uit angst voor represailles.

Politiek klimaat

Hoewel het Iraanse regime niks zegt over de toename van het aantal vrouwen dat zonder hoofdbedekking de straat op gaat, zijn er wel andere tekenen dat het politieke klimaat verandert. Zo werd vorige maand een universitair docent ontslagen die zich op de staatstelevisie neerbuigend had uitgelaten over Mahsa Amini.

Ook liet de hoofdaanklager weten dat ordediensten geen geweld mogen gebruiken tegenover vrouwen die zich niet aan de kledingregels houden. "Niemand heeft het recht om zich ongepast te gedragen, ook al begaat iemand een overtreding."