NOS Nieuws - Algemeen

Natuurorganisaties en andere betrokkenen hebben grote zorgen over de gelekte stikstofplannen van het kabinet. Greenpeace, dat onlangs een belangrijke rechtszaak won over stikstof, spreekt van "het zoveelste vage plan". Milieuorganisatie Mobilisation for the Environment houdt het op "domheid ten top" en kondigt nieuwe rechtszaken aan. Het is de vraag of en hoe Nederland met de kabinetsplannen van het slot wordt gehaald.

Vandaag zit de ministeriële commissie stikstof bij elkaar en zijn ook de fractievoorzitters van de coalitie bijgepraat. Het idee is dat de ministerraad morgen spreekt over de plannen. Maar gisteren lekte via verschillende media al uit waaraan wordt gedacht. Opvallend is dat er een nieuw doel is geformuleerd: de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten moet over tien jaar, in 2035, ongeveer gehalveerd zijn.

Tot nu toe werden de doelen gesteld aan de hand van de hoeveelheid stikstof die neerslaat in de natuur, maar het kabinet denkt nu aan doelen die gebaseerd zijn op de uitstoot bij de bron, dus bij bedrijven zelf. Hoe dat precies gemeten of berekend gaat worden, is nog niet duidelijk.

Veluwe en Peel

Om de doelen te halen is er een aantal maatregelen bedacht. Zo moet verkeer langzamer rijden rond stikstofgevoelige natuurgebieden. Daarvoor komen er "gebiedsgerichte trajectcontroles".

Verder zou minister Wiersma van Landbouw en Natuur denken aan bufferzones van 250 meter rond die natuurgebieden, kwam eerder naar buiten. Binnen die zones zouden boerenbedrijven dan moeten vertrekken of inkrimpen. Het zou gaan om 1800 bedrijven die daardoor geraakt worden.

Om die bedrijven te compenseren zou 4 tot 7 miljard euro nodig zijn, maar dat geld is er nu nog niet. De komende tijd zou wel al een start worden gemaakt met dit beleid rond de Peel en de Veluwe, twee grote natuurgebieden waar de nood het hoogst is. Daarvoor is al wel geld gereserveerd in de voorjaarsnota.

Benzine- en dieselauto's

Verder staat in de uitgelekte plannen dat er subsidie moet komen voor de sloop van vervuilende benzine- en dieselauto's en dat er meer afspraken worden gemaakt met grote industriële stikstofuitstoters.

Er staat ook veel niet in de plannen, merken betrokkenen achter de schermen op. Zo is onduidelijk hoe de doelen en maatregelen zich tot elkaar verhouden. Ook is er nauwelijks geld geregeld om de plannen uit te voeren.

De vrees is te horen dat de rechter hiermee niet wordt overtuigd, omdat in de plannen niet wordt aangetoond hoeveel maatregelen bijdragen aan de doelstellingen. Bovendien is het de vraag of de maatregelen bij elkaar voldoende de stikstofuitstoot verminderen. Keer op keer oordeelt de rechter dat eerst minder stikstof in de natuur terecht moet komen, voordat nieuwe projecten mogelijk zijn.

Recentelijk oordeelde de rechter nog in de zogenoemde Greenpeace-zaak dat het kabinet het eerder geformuleerde doel moet halen om de neerslag van stikstof in een groot deel van de kwetsbare natuurgebieden voor 2030 fors te verlagen. De rechter constateerde dat de overheid al jaren te weinig doet om aan de Europese natuurrichtlijn te voldoen.

'Domme plannen'

Mobilisation for the Environment (MOB) kondigt nieuwe rechtszaken aan tegen boeren die buiten hun schuld zonder vergunning zitten. Eerder zei voorman Johan Vollenbroek nog dat hij daarmee wilde wachten. "Het zou heel vervelend zijn als het nodig is, maar als het kabinet met zulke domme plannen komt, gaan we dit weer opstarten."

MOB komt ook met rechtszaken tegen grote uitstoters in drie provincies als het bij de nu uitgelekte plannen blijft. "Door de doelen uit te stellen en met plannen te komen waar juridisch geen hout van klopt, gooit het kabinet boeren voor de bus."

Vollenbroek kondigt aan waar provincies al bang voor waren. In soortgelijke zaken werd de rechter de afgelopen tijd steeds strenger. Tot het gedwongen afvoeren van vee of het intrekken van geldige vergunningen kwam het vorige week nog niet, maar de angst is dat rechters daar wel toe overgaan als de stikstofplannen onvoldoende effect zullen hebben.

Wegen- en woningbouw

Provincies en boeren worden door het kabinet aan hun lot overgelaten, klinkt het bij betrokkenen. "De uitspraken van rechters die steeds strenger worden, los je hier niet mee op", reageert er een.

Het doel van de ministeriële commissie is om Nederland van het slot te halen. Het is momenteel nauwelijks mogelijk om vergunningen af te geven voor nieuwe projecten die stikstofuitstoot veroorzaken. Dat raakt projecten die tot veel uitstoot leiden, maar ook bijvoorbeeld wegen- en woningbouw, verzwaring van het energienet en verduurzaming van de industrie. Betrokkenen zien in de uitgelekte plannen geen oplossing voor dat probleem.

India stopt met het verstrekken van visa aan Pakistaanse staatsburgers. Alle geldige visa worden zondag ingetrokken. Dat staat in een verklaring van de Indiase ministerie van Buitenlandse Zaken. Pakistan heeft als tegenmaatregel alle visa voor Indiase staatsburgers ingetrokken.

Het besluit volgt op de terroristische aanslag in de Indiase regio Kashmir afgelopen dinsdag, waarbij zeker 25 toeristen om het leven kwamen. Volgens de regering in India is een groep gelieerd aan de terroristische organisatie Lashkar-e-Taiba uit Pakistan verantwoordelijk voor de aanslag. Pakistan ontkent betrokkenheid.

Het Indiase ministerie raadt zijn burgers af om naar buurland Pakistan af te reizen. Indiase staatsburgers die momenteel in Pakistan zijn, wordt geadviseerd zo spoedig mogelijk naar India terug te keren. Gisteravond sloot India zijn belangrijkste grensovergang met Pakistan en zette Pakistaanse militaire diplomaten het land uit.

Waterverdrag opgeschort

Ook heeft India een streep gezet door het Indus-waterverdrag dat het land in 1960 met Pakistan ondertekende. Het verdrag regelt het waterbeheer van de zes grote rivieren die door India en Pakistan stromen. Het besluit kan op korte termijn een watertekort veroorzaken in twee provincies in Pakistan. De Pakistaanse minister van Energie heeft op X India beschuldigd van het illegaal inzetten van water als middel in oorlogvoering.

Pakistan trekt dus ook de visa van Indiase staatsburgers in. Ook zijn Indiase luchtvaartmaatschappijen niet meer welkom in het land. Het land gaat de grenzen met India sluiten en de handel stopzetten.

Bij het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) zijn het afgelopen jaar meer meldingen van antisemitisme binnengekomen. In totaal kwamen er 1700 meldingen binnen, waarvan 421 als antisemitisch incident werden geregistreerd.

"Een stijging van 11 procent ten opzichte van 2023, dat al als historisch hoog werd aangemerkt", valt te lezen in het rapport Monitor Antisemitische Incidenten, het jaarlijkse rapport waarin de pro-Israëlische organisatie deze cijfers bijhoudt.

Met antisemitisme doelt het CIDI op uitingen die beledigend zijn voor Joden als bevolkingsgroep. Kritiek op Israël valt daar niet onder.

Uit het rapport blijkt dat de oorlog tussen Israël en Hamas duidelijk invloed heeft op de toename van incidenten. In het jaar voor 7 oktober 2023 registreerde het CIDI 197 incidenten. In het jaar daarna liep dat dus flink op.

Vooral in de openbare ruimte zag het CIDI antisemitisme toenemen: 102 incidenten werden daar geregistreerd, tegenover 69 in 2023. Mensen die herkenbaar als Joods over straat gingen, die een keppel of ketting met davidster droegen, kregen volgens de monitor vaker te maken met scheldpartijen, bedreigingen en intimidatie. Zo kreeg de organisatie een melding binnen van een Joodse vrouw die na een dienst in de synagoge naar haar auto liep: "Ze hadden mij blijkbaar uit de synagoge zien komen en scholden mij uit voor 'kankerjood' en scheurden daarna weg."

Ook het vandalisme nam toe. In 2023 registreerde het CIDI 34 incidenten, afgelopen jaar 49. Er werden bijvoorbeeld mezoeza's, kokers met een stukje perkament, met geweld van deurposten gehaald. Ook werden begraafplaatsen en monumenten beklad.

Dieptepunt

Het CIDI noemt de nacht van 7 november 2024 een "dieptepunt van antisemitisme". Die nacht werden na de voetbalwedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv Israëliërs op verschillende plekken in de stad opgejaagd, aangevallen en mishandeld door groepjes relschoppers. De politie heeft 122 verdachten in beeld voor het plegen van strafbare feiten rondom de wedstrijd, overigens ook Israëlische supporters.

Enkele verdachten zijn al veroordeeld, zoals de 26-jarige Rachid O. Hij zat samen met anderen in een appgroep waar informatie over de Israëliërs werd verspreid. Hij is veroordeeld als medepleger van het geweld, waar hij ook toe oproep. Ook werd hij schuldig bevonden aan beroepsbelediging in de app: "Deze kans krijg ik nooit meer om kk joden te slaan".

Hoewel antisemitische meldingen op sociale media niet zijn meegenomen in het rapport, is er online een zorgwekkende ontwikkeling. "Waar antisemitische reacties in 2023 nog vooral opdoken in berichten over Israël, blijkt in 2024 dat bijna elke verwijzing naar Joodse identiteit of cultuur antisemitische reacties oproept: zelfs onder posts over Joodse feestdagen of Stolpersteine-plaatsingen worden haatdragende reacties gezet", schrijft het CIDI.

Overheidsbeleid

Om de toename van antisemitisme tegen te gaan, roept het CIDI op tot "krachtig en consistent overheidsbeleid om deze zorgwekkende ontwikkeling een halt toe te roepen". Volgens de organisatie wordt er nu te vaak ingezet op Holocausteducatie als oplossing. En dat zou zelfs riskant zijn: als Joden alleen maar geassocieerd worden met de Holocaust, kan dat leiden tot vervreemding en stereotypering, aldus het CIDI.

Het CIDI pleit daarom voor het investeren in onderwijs, harde maatregelen tegen antisemitisme op school en online, het stoppen van steun aan instellingen die uitsluiten en strikte vervolging van haatmisdrijven.

In een reactie op het rapport onderstreept Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding Eddo Verdoner dat antisemitisme steeds vaker in het openbaar gebeurt. "De nieuwe cijfers tonen de verharding van onze maatschappij", zegt hij. Verdoner vindt dat daders zowel in het openbaar als online vaker gepakt moeten worden.

Daarnaast blijft onderwijs belangrijk. "De Holocaust verdient meer aandacht in de klas en we moeten zorgen dat die lessen beter beklijven."

Rusland was vorig jaar agressiever, brutaler en provocerender tegen Europese landen. Dat schrijft de AIVD in het jaarverslag over 2024. Volgens de inlichtingendienst werd er door de Russen gespioneerd, waren er cyberaanvallen en desinformatiecampagnes om de publieke opinie te beïnvloeden.

De AIVD vindt dat acties van de Russische inlichtingen- en veiligheidsdiensten, zoals de GROe en de FSB, grenzen aan staatsterreur met als doel om in Europa angst te zaaien.

Als voorbeelden noemt de AIVD de sabotage van onderzeese internet- en elektriciteitskabels, de brand in een groot winkelcentrum in de Poolse hoofdstad Warschau, brandstichting in een staalfabriek in Duitsland en de planning van een moordaanslag op de directeur van een Duitse wapenfabriek.

Rusland zet criminelen in

In Nederland waren er niet van dit soort incidenten. Maar de AIVD noemt Nederland wel een potentieel doelwit van Rusland, onder meer vanwege de steun aan Oekraïne en omdat Nederland een knooppunt is voor data en transport.

Volgens de AIVD is het lastig om een goed beeld te krijgen van de Russische inmenging, omdat acties niet alleen worden gepleegd door de geheime diensten daar. Rusland zet ook criminelen in die tegen beloning hun diensten aanbieden.

Behalve aan Rusland heeft de AIVD ook de handen vol aan China. Begin vorig jaar maakte de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst bekend dat China via malware spioneerde op een computernetwerk van Defensie. Het was voor het eerst dat de AIVD en de MIVD een cyberaanval in het openbaar direct toeschreven aan de Chinese overheid.

"Uit de aanval blijkt de intentie om te spioneren bij de Nederlandse overheid en politieke doelwitten", zo staat in het jaarverslag.

'China bedreiging voor economie'

Nederland had volgens de AIVD veel te maken met "zeer geavanceerde" cyberaanvallen uit China op techbedrijven. China steelt informatie om zo zelf een leidende rol te kunnen ontwikkelen op het gebied van AI, robotica, maar ook landbouw en medicijnontwikkeling.

Volgens de AIVD wordt de gestolen informatie ook gebruikt om het Chinese leger te moderniseren. Iets wat "in hoog tempo" gebeurt. "China vormt dan ook de grootste bedreiging voor de Nederlandse economische en kennisveiligheid."

China en Rusland werken ook politiek, economisch en militair nauwer samen om ervoor te zorgen dat westerse landen minder invloed krijgen in de wereld, ziet de AIVD. China zegt dat het geen wapens en munitie levert aan Rusland, maar volgens de AIVD leverden "Chinese bedrijven welk degelijk dual-use-goederen voor de Russische oorlogsindustrie, zelfs aanvalsdrones". Dual-use-goederen zijn gewone spullen die ook door krijgsmachten gebruikt kunnen worden.

Iran en Noord-Korea

De cyberdreiging komt niet alleen van China en Rusland. Ook Iran en Noord-Korea worden in het jaarverslag met naam genoemd. Noord-Korea is vooral geïnteresseerd in wetenschappelijke onderzoeken, intellectueel eigendom en de diefstal van crypto's om zo het regime te financieren.

Iran, op zijn beurt, richt zich veel op het zogenoemde hack-and-leak. Daarbij wordt gevoelige informatie van iemand gestolen en vervolgens online gezet om zo diegene te schaden.

Criminele inlichtingendiensten

Binnen Nederland waarschuwt de AIVD voor criminele inlichtingendiensten. Ze proberen informatie te verzamelen over criminele rivalen, maar ook steeds vaker over ambtenaren, politici, journalisten en advocaten.

Ze hebben soms eigen volgteams en kopen mensen om voor informatie uit overheids- en bedrijfsdatabanken. Volgens de AIVD hebben criminele netwerken grote belangen in de drugshandel. En die belangen willen ze volgens de AIVD koste wat kost verdedigen.

Minderjarigen gelinkt aan rechts-terrorisme

Daarnaast maakt de AIVD zich zorgen over minderjarigen die vatbaar zijn voor rechts-terrorisme. Volgens de inlichtingendienst gaat het vaak om jongeren die geen stabiele thuissituatie of sociaal vangnet hebben. Vaak hebben ze psychische problemen.

Het afgelopen jaar heeft de AIVD meerdere keren het Openbaar Ministerie via ambtsberichten getipt over minderjarigen die op rechts-terroristische platforms zitten.

Volgens de AIVD hebben die jongeren vaak een fascinatie voor geweld. Op online kanalen bekijken ze foto's en video's van martelingen, aanslagen op scholen, onthoofdingen en seksueel misbruik.

De inlichtingendienst waarschuwt dat die beelden jongeren kunnen afstompen en mogelijk de drempel verlagen om zelf geweld te gebruiken, zeker als ze via andere kanalen worden aangemoedigd om aanslagen te plegen.

De 46 kunstwerken die de Brabantse gemeente Maashorst vorig jaar was kwijtgeraakt, zijn vermoedelijk bij het grofvuil beland. Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van de gemeente. Een van de zoekgeraakte werken is een zeefdruk van koningin Beatrix uit de jaren 80, gemaakt door Andy Warhol. Deze en andere kunstwerken zijn vermoedelijk voorgoed verloren.

De kunstwerken waren vroeger eigendom van Uden. Dat was een van de gemeenten die in 2022 opgingen in de nieuwe gemeente Maashorst. In aanloop naar de fusie is de kunstcollectie van Uden in kaart gebracht. Een aantal kunstwerken is in bruikleen gegeven aan Museum Krona in Uden, een deel hangt in het nieuwe gemeentehuis en een deel is teruggegeven aan de kunstenaars.

Vorig jaar november werd duidelijk dat van zo'n vijftig werken de locatie niet bekend was. De gemeente deed aangifte bij de politie en schakelde een onderzoeksbureau in dat moest helpen de kunstwerken boven water te krijgen. Dat concludeert nu dat 46 kunstwerken hoogstwaarschijnlijk bij het grofvuil terecht zijn gekomen, schrijft Omroep Brabant. Iets wat de gemeente zelf al vermoedde. "Zo ga je niet met waardevolle spullen om. Maar het is wel gebeurd. Dat betreuren wij", zegt burgemeester Hans van der Pas.

Stof- en waterschade

Tijdens de verbouwing van het gemeentehuis lagen de kunstwerken opgeslagen in de kelder. Maar daar werd niet zorgvuldig mee omgegaan, concluderen de onderzoekers. Zo lagen de kunstwerken er onbeschermd, zijn ze verschillende keren verplaatst en liepen diverse werken door een lekkage in 2023 waterschade op. Vervolgens zijn de kunstwerken op verschillende momenten afgevoerd naar het grofvuil.

Hoe en wanneer dit precies is gebeurd, blijft onduidelijk. Zo blijkt uit verklaringen dat de zeefdruk van Warhol in september 2023 nog is gezien en bleek die ook waterschade te hebben. Maar in oktober werd het kunstwerk niet meer gezien. "Ergens in die periode moet de kunst bij het grofvuil terecht zijn gekomen", zegt de burgemeester. De totale waarde van de kunst zou zo'n 22.000 euro zijn geweest.

Fouten gemaakt door gemeente

Volgens de onderzoekers verloor de gemeente de kunstwerken uit het oog omdat duidelijk beleid ontbrak tijdens de verbouwing van het gemeentehuis. Zo waren er geen richtlijnen voor registratie, opslag, conservering en beveiliging van de stukken.

Ook is nooit duidelijk vastgelegd welke ambtenaar verantwoordelijk was voor de kunstwerken. Toen de werken vermist raakten, werd er ook niet snel genoeg gehandeld door de gemeente, aldus de onderzoekers.

Gekeken naar de resultaten van het onderzoeksrapport verwacht de gemeente niet dat de kunstwerken ooit nog gevonden zullen worden. "Het college betreurt dat zeer, zeker gezien de betekenis of waarde van de kunstwerken voor de kunstenaar en de gemeenschap", zegt Van der Pas.

De gemeente zegt te betreuren hoe er tijdens de fusie met de collectie is omgegaan. "Met de wetenschap van nu hadden we op dat moment andere keuzes moeten en willen maken", aldus de burgemeester. De aanbevelingen uit het onderzoek neemt het college dan ook over.

NAVO-topman Mark Rutte brengt vandaag en morgen opnieuw een bezoek aan Washington. Woordvoerders bij de militaire alliantie proberen het bezoek klein te maken: ze melden dat hij daar is om de top in Den Haag eind juni voor te bereiden. Maar het bezoek van de secretaris-generaal komt op een uiterst gevoelig moment, waarbij de Verenigde Staten de eenheid binnen de NAVO steeds verder op de proef stellen.

Rutte zal onder meer spreken over de pogingen een einde aan de oorlog in Oekraïne te maken. De Amerikanen voeren de druk flink op. Komende week zitten Trumps eerste honderd dagen als president erop, hij lijkt alles op alles te zetten om vóór die tijd tot overeenstemming te komen met de Russen en de Oekraïners.

Een bezoek van Rutte aan Trump in het Witte Huis is niet gepland, wel staan ontmoetingen met enkele van zijn ministers op de agenda. Vanmiddag spreekt de NAVO-chef eerst met defensieminister Hegseth op het Pentagon, later op de dag treft hij ook minister van Buitenlandse Zaken Rubio en Trumps veiligheidsadviseur Mike Waltz.

Rutte doet onder andere het Pentagon aan:

Afgelopen dagen lekten allerlei details uit over een voorstel dat Trump presenteerde aan de Oekraïners en de Europeanen. Daarin zou onder meer staan dat Amerika bereid is sancties tegen Rusland op te heffen na een akkoord en dat Oekraïne nooit lid kan worden van de NAVO. Een ander onderdeel van het Amerikaanse plan is het erkennen van de door Rusland bezette Krim.

De Oekraïense president Zelensky liet al weten dat hij dit nooit zal accepteren, Trump schreef vervolgens op mediaplatform Truth Social dat de Oekraïense president "vrede kan hebben of nog drie jaar kan doorvechten voor hij zijn hele land kwijt is".

De vergaande Amerikaanse toegevingen aan Rusland zijn niet alleen voor Oekraïne onaanvaardbaar. Ook vrijwel alle Europese hoofdsteden vinden ze niet acceptabel. En dat leidt tot nog meer hoofdbrekens voor Mark Rutte. Zijn belangrijkste taak als NAVO-topman is de club bij elkaar houden. Maar de Verenigde Staten komen steeds verder tegenover de andere leden van het militaire bondgenootschap te staan.

Landjepik niet belonen

Vorig jaar zomer stond het in een van de conclusies van de NAVO-top in Washington nog heel stellig: de militaire alliantie zou "de illegale annexatie van Oekraïens gebied, inclusief de Krim, nooit erkennen". Die tekst, die tot stand kwam toen Joe Biden nog president van Amerika was, lijkt Trump inmiddels door de papierversnipperaar te hebben gehaald.

Nu hij bereid lijkt om de Krim wél als Russisch te erkennen, brengt dat de eenheid in de NAVO verder in gevaar. "Het slechtste scenario zou zijn als Amerika er niet in slaagt een deal te bereiken tussen Oekraïne en Rusland, en Oekraïne daar helemaal de schuld van krijgt", zegt een hoge diplomaat tegen de Britse krant Financial Times. "Dan zou Europa gedwongen worden te kiezen tussen Oekraïne en de Verenigde Staten."

"De Krim en toekomstig NAVO-lidmaatschap zijn rode lijnen voor ons", citeert de krant een andere anonieme ingewijde, "die kunnen we niet opgeven". Voor Europa is duidelijk dat Poetin niet beloond mag worden voor zijn landjepik: de annexatie van de Krim in 2014 en het binnenvallen van Oekraïne in 2022. Erkenning zou de angst van voormalige Sovjet-landen dat zij het volgende slachtoffer worden van Poetins agressie verder versterken. Onder meer de Baltische staten vrezen hiervoor.

Trump naar Den Haag?

Eerder hoopten NAVO-diplomaten nog dat Trump Poetin onder druk zou gaan zetten als hij zou zien dat de Russische president niet meewerkt aan plannen voor een staakt-het-vuren in Oekraïne. Daar lijkt het tot nu toe niet op, integendeel. Of Trump ook écht overgaat tot erkenning van de Krim als Russisch moet de komende tijd blijken.

In Washington spreekt Rutte ook over de stijging van de uitgaven voor defensie. Trump wil dat die fors omhooggaan. Van nu 2 procent naar straks 5 procent van het binnenlands product. Daar is minder discussie over, de bondgenoten zijn het erover eens dat ze minder afhankelijk moeten worden van de Amerikanen voor hun eigen veiligheid. Op de top eind juni in Den Haag moeten alle 32 leden van de militaire alliantie het hierover eens worden.

Waar sommige NAVO-diplomaten zeggen 'zeker te weten' dat Trump 'heel veel zin' heeft naar Den Haag te komen, geven anderen ruiterlijk toe dat dat vermoedelijk onduidelijk zal blijven tot hij ook echt in het vliegtuig naar Nederland zit.

Voor de NAVO-topman is de komst van de Amerikaanse president van het grootste belang om de top te laten slagen. Er is dus genoeg te bespreken in Washington. Mark Rutte zegt het graag: Amerika is 'volledig toegewijd' aan de NAVO. Maar daarmee zijn de toenemende spanningen met de andere leden van het bondgenootschap niet weg.

Privacywaakhond Autoriteit Persoonsgegevens maakt zich grote zorgen over de plannen van Meta en andere techbedrijven om kunstmatige intelligentie te trainen met openbare data. De toezichthouder roept gebruikers op om nu in actie te komen als ze niet willen dat Meta AI traint met hun data.

Vorige week maakte het bedrijf achter Facebook, Instagram en Whatsapp bekend dat openbare berichten, foto's en reacties van volwassenen gebruikt gaan worden voor het trainen van Meta's eigen kunstmatige intelligentie-modellen.

"Het risico is dat je als gebruiker de controle over jouw persoonsgegevens verliest", zegt AP-vicevoorzitter Monique Verdier. "Je hebt ooit iets op Instagram of Facebook gepost en die gegevens zitten straks in dat AI-model. Zonder dat je precies weet wat daarmee gebeurt." En, benadrukt ze , "zitten jouw gegevens eenmaal in het AI-model, dan kun je ze er niet zomaar weer uitkrijgen."

"Het staat je natuurlijk vrij om te willen dat je data hiervoor gebruikt worden", vult een woordvoerder aan. "Maar als je dat niet wil, is nu de tijd om bezwaar te maken."

Doe dat dan voor 27 mei, benadrukt de AP. Dan start 'de training' van het AI-model met deze data. Meta liet eerder weten alle verzoeken te honoreren. Gebruikers hoeven hiervoor alleen hun e-mailadres in te vullen in een bezwaarformulier. Een reden voor het bezwaar invullen is optioneel.

Wetgeving

Het is ook nog maar de vraag of het gebruik volgens Europese wetgeving is toegestaan, zegt de Autoriteit Persoonsgegevens. Meta stelde het trainingsprogramma vorig jaar uit vanwege bezwaren van Europese toezichthouders, maar stelt nu zelf dat het zich aan de wettelijke verplichtingen houdt.

Maar dit is nog geen uitgemaakte zaak, aldus de AP. Dat gebruikers bezwaar moeten maken in plaats van actief toestemming moeten geven, ligt volgens de toezichthouder bijvoorbeeld nog ter discussie.

Uiteindelijk gaat de Ierse privacywaakhond hierover, omdat de Europese tak van Meta in Ierland gevestigd is. Die laat aan de NOS weten dat Meta enkele van de aanbevelingen heeft doorgevoerd. Wel blijft de Ierse toezichthouder de situatie in de gaten houden.

ABN Amro verlaagt de spaarrente. Vanaf volgende maand krijgen spaarders bij de bank 1,25 procent rente op tegoeden tot en met 500.000 euro. Dat is nu nog 1,5 procent.

De bank volgt met de renteverlaging het voorbeeld van ING, die eerder deze maand lagere spaarrentes bekendmaakte.

Europese Centrale Bank

Sinds de herfst van 2023 liepen de spaarrentes juist op. Dat kwam doordat de Europese Centrale Bank (ECB) de beleidsrente steeds een beetje verhoogde, van 0 naar 4 procent.

In de vertraging liepen daardoor ook de spaarrentes van de Nederlandse grootbanken voorzichtig op. Uiteindelijk liepen de spaarrentes bij ING en ABN Amro eind 2023 op tot 1,5 procent.

Inmiddels bouwt de ECB juist de rente al weer anderhalf jaar af en dat werkt nu dus ook weer door in de spaarrente. Nederlandse spaarders hebben daarmee maar kort kunnen genieten van een iets hogere rente.

Te weinig concurrentie

Er is al langer kritiek op de relatief lage spaarrentes van de grootste Nederlandse banken. Zo kwam de Autoriteit Consument en Markt vorig jaar tot de conclusie dat de spaarrentes achterbleven door te weinig concurrentie tussen de banken.

Het aantal Nederlanders dat spaart in een ander land binnen de Europese Unie is beperkt, maar groeit wel. Volgens de laatste cijfers van De Nederlandsche Bank staat er zo'n 15 miljard euro aan banktegoeden in andere landen in het eurogebied. Inmiddels dalen ook daar de rentes.

In de eerste maanden van dit jaar is het aantal overvallen sterk toegenomen. Tot en met april zijn er 218 overvallen geregistreerd, 69 meer dan dezelfde periode vorig jaar, meldt de politie. Het gaat vaak om jonge daders die zogenoemde hit-and-run-overvallen plegen om snel aan geld of dure spullen te komen.

De politie noemt de toename opvallend, omdat het aantal de laatste jaren juist sterk daalde. In 2017 waren het er nog 1120, in 2024 zakte het aantal naar 500.

Jos van der Stap, die bij de politie de overvalcijfers in de gaten houdt, zegt in een persbericht dat er nog geen duidelijke verklaring is voor de toename. Volgens hem nemen de jonge daders veel risico, want de pakkans ligt rond de 60 à 70 procent. "Bovendien mislukken veel overvallen en is de buit vaak klein."

Vooral juweliers zijn doelwit. "Dit jaar waren het er al veertien terwijl we in heel 2024 elf overvallen op juweliers hadden", zegt Van der Stap. Ook belwinkels en brillenzaken worden overvallen, net als horecagelegenheden, supermarkten en tankstations. "Terwijl de kans op succes zeer gering is, omdat de meeste zaken goed zijn beveiligd en weinig contant geld in de kassa hebben."

Hoge straffen

De politie hield de eerste drie maanden van dit jaar al 182 verdachten van overvallen aan. Onder hen wordt het aantal minderjarigen steeds groter. Volgens Van der Stap hebben jonge daders minder snel door wat ze anderen aandoen. "Als je persoonlijk bedreigd wordt door iemand met een mes of vuurwapen, heeft dat grote gevolgen; mensen kunnen soms pas na maanden hun werk weer oppakken. Daarom is er ons zo veel aan gelegen om daders snel te stoppen."

Ook wijst hij op de straffen die voor overvallen worden gegeven, al snel zo'n 1,5 tot 2 jaar cel. "Je doet niet alleen anderen veel leed aan, maar vergooit ook je eigen toekomst."

De Raad voor de Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) maakt zich zorgen over de steeds strengere regels voor gevangenen in de EBI, de Extra Beveiligde Inrichting in Vught. Volgens de raad vallen steeds meer gevangenen onder het strengste regime, dat bovendien steeds strenger wordt. De adviseur en toezichthouder vreest dat de maatregelen een averechts effect hebben en juist leiden tot meer onveiligheid voor het gevangenispersoneel en de samenleving.

Voor gevangenen in de EBI is het onder meer sinds 2022 moeilijker om te bellen met familie. Ze mochten eerst twee keer in de week bellen, dat is sindsdien een keer per week. En de familie moet voor die telefoontjes naar een speciaal aangewezen politiebureau of gevangenis komen. Daar wordt gecontroleerd of er geen criminele contacten meeluisteren.

Taghi

RSJ-voorzitter Han Moraal schrijft in een zogenoemde zorgenbrief aan staatssecretaris Coenradie van Justitie en Veiligheid dat hij wel snapt dat voor de gevaarlijkste criminelen extra maatregelen worden genomen.

"Ik begrijp heel goed dat je de contacten met de buitenwereld moet beperken voor gedetineerden van de hoogste categorie, die doorgaan met hun crimineel handelen. Maar doe dat alleen als je aanwijzingen hebt dat een crimineel daarmee bezig is. Doe het niet voor de hele groep."

Onder anderen de tot levenslang veroordeelde Ridouan Taghi zit in de EBI. Drie van zijn advocaten zijn de afgelopen jaren opgepakt op verdenking van het doorgeven van boodschappen van Taghi aan mensen uit zijn netwerk. Tegen de laatste advocaat die werd opgepakt, startte het OM een onderzoek naar aanleiding van een tip van de inlichtingendienst AIVD.

Over een kam scheren

Op dit moment ligt er een voorstel om de strenge maatregelen te laten gelden voor alle gedetineerden in de EBI en in AIT-afdelingen. AIT staat voor Afdeling Intensief Toezicht. Er zijn vier gevangenissen die zo'n afdeling hebben. Gevangenen die daar zitten, worden extra scherp in de gaten gehouden om te voorkomen dat ze in de gevangenis doorgaan met hun criminele activiteiten.

Moraal vindt het een slecht idee om alle EBI en AIT-gevangenen over een kam te scheren. "Gedetineerden hebben recht op zo weinig mogelijk beperkingen, de opsluiting zelf is de straf en niet een extra strengheid."

'Onveilig voor personeel en samenleving'

Bovendien leiden steeds strengere regels mogelijk tot onveilige situaties voor het gevangenispersoneel, zegt hij: "Het leidt tot meer frustratie en meer hardheid." Volgens de RSJ is het belangrijk dat er een goede relatie is tussen de gevangene en het personeel om de orde en veiligheid in de gevangenis te waarborgen.

Op de lange termijn verwacht de raad dat ingrijpende maatregelen ook slecht kunnen zijn voor de resocialisatie van gevangenen. "Mensen kunnen terugkomen in de samenleving op een manier die alleen maar gevaarlijker is. Dat betekent dat de schade in de samenleving op de lange termijn groter kan zijn."

Staatssecretaris Coenradie heeft nog niet op de zorgenbrief van de RSJ gereageerd.

Turkije wordt nog steeds getroffen door naschokken na de aardbeving van gisteren. De Turkse rampendienst AFAD telt inmiddels meer dan 185 naschokken, van kracht variërend tussen de 4 en 5. Volgens de dienst is de kans groot dat de naschokken nog even aanhouden.

Donderdag kreeg Noordwest-Turkije te maken een aardbeving met een kracht van 6,2. Het epicentrum lag zo'n 80 kilometer ten zuidwesten van Istanbul, in de Zee van Marmara, op een diepte van 10 kilometer.

De beving duurde 13 seconden, daarna werden er al ruim honderd naschokken geregistreerd. De sterkste had een kracht van 5,9. De bevingen leidden niet tot een tsunami.

Er zijn geen doden gemeld. Volgens lokale autoriteiten zijn er 236 mensen gewond geraakt, 15 van hen worden nog behandeld in het ziekenhuis.

De meeste slachtoffers liepen verwondingen op doordat ze in paniek vanuit gebouwen naar beneden sprongen. De schade aan gebouwen lijkt minimaal te zijn gebleven. In Istanbul zijn er beschadigingen gemeld aan zo'n 328 panden en in de wijk Fatih stortte een leegstaand gebouw in. Ook werden voor een korte tijd telefoondiensten in het land verstoord.

Veel bewoners van het gebied durfden niet terug naar huis te gaan na de aardbeving van donderdag en brachten daarom de nacht door op straat, melden Turkse media.

Het epicentrum ligt op een actieve breuklijn. Hierdoor wordt al langer gewaarschuwd voor een zware aardbeving met een kracht van 7 of hoger in Istanbul. Zo'n anderhalf miljoen gebouwen in de stad hebben structurele problemen en zijn niet bestand tegen zo'n zware aardbeving.

Er zijn geen aanwijzingen dat er een zwaardere beving op komst is, maar mensen worden wel gewaarschuwd door de rampendienst om uit de buurt te blijven van beschadigde gebouwen.

Steeds meer mensen onder de 50 krijgen darmkanker. Het aantal gevallen is in de afgelopen 25 jaar toegenomen en zal in de komende 10 jaar verder stijgen, blijkt uit onderzoek van het Integraal Kankercentrum Nederland.

Onderzoekers ontdekten dat de darmkankercijfers onder 15- tot 49-jarigen tussen 1998 en 2023 flink stegen. Waar er in 1998 nog 6,3 gevallen per 100.000 personen werden vastgesteld, was dit aantal in 2023 toegenomen tot 9,5 per 100.000 personen. Dat is een stijging van zo'n 50 procent.

Volgens de onderzoekers is het belangrijk dat artsen en patiënten zelf alert zijn. Ook vinden ze dat er meer onderzoek moet komen naar de oorzaken en naar manieren om de ziekte te voorkomen.

Vergeleken met andere vormen van kanker blijft darmkanker nog wel relatief zeldzaam.

Leefstijl- en omgevingsfactoren belangrijk

In absolute cijfers kregen 654 Nederlanders van 15 t/m 49 jaar de diagnose darmkanker in 2023. De verwachting is dat in 2035 het aantal patiënten in die leeftijdscategorie stijgt naar 762 per jaar.

Waardoor de stijging precies komt, blijkt niet uit het onderzoek. Wel wijzen internationale studies erop dat leefstijl- en omgevingsfactoren een belangrijke rol kunnen spelen bij darmkanker op relatief jonge leeftijd.

Factoren als overgewicht, weinig beweging en een dieet met veel rood of bewerkt vlees en alcohol worden vaak genoemd. Erfelijke aanleg blijkt slechts bij een klein deel van de patiënten een rol te spelen.

Of de toename van darmkanker bij jonge mensen te maken heeft met een betere opsporing door de jaren heen, wordt in het onderzoek niet benoemd. De onderzoekers concluderen in het artikel dat er meer vervolgonderzoek nodig is om de oorzaken van de stijging te achterhalen.

'Wees alert op symptomen'

Darmkanker bij jonge mensen wordt vaak pas in een later stadium ontdekt, wanneer de tumor al verder ontwikkeld en agressief is.

Mensen onder de 50 doen nu nog niet mee aan het bevolkingsonderzoek naar darmkanker, maar een vroege ontdekking is volgens de onderzoekers wel erg bepalend voor een betere behandeling. Daarom noemen ze het des te belangrijker om op jonge leeftijd al alert te zijn op de symptomen, zoals andere ontlasting met bijvoorbeeld bloed erin. Ook wordt geadviseerd alert te zijn wanneer er sprake is van aanhoudende buikpijn of onverklaarbaar gewichtsverlies.

De politie heeft gisteren opnieuw twee verdachten aangehouden in het onderzoek naar de kunstroof in het Drents Museum.

Eén daarvan is de man die gefilmd werd in een bouwmarkt in Assen waar hij een lange hamer zou hebben gekocht die bij de roof werd gebruikt. Een paar dagen na de diefstal vond de politie zo'n voorhamer in een sloot in de buurt van het Drents Museum.

De nieuwe verdachten zijn een 20-jarige man en een 18-jarige man, beiden afkomstig uit Heerhugowaard. Beide mannen worden gehoord over hun vermoedelijke rol in de kunstroof. De gestolen topstukken zijn nog niet aangetroffen.

Na de aanhouding van de twee heeft de politie huiszoekingen gedaan in Heerhugowaard en Opmeer en in een bedrijfspand in Heerhugowaard. Daarbij zijn onder meer digitale gegevensdragers in beslag genomen.

Met de aanhoudingen van deze twee verdachten zijn er nu in totaal zeven mensen aangehouden in de kunstroofzaak. Zes van hen zitten vast, een zevende niet meer, maar die blijft wel nog verdachte in de zaak.

Een handelsoorlog die de wereld in grote economische onzekerheid stort. De laagste dollarkoers in drie jaar tijd. En een president die de baas van de Amerikaanse centrale bank openlijk aanvalt. Aan gespreksonderwerpen in ieder geval geen gebrek voor de economische wereldleiders die zich deze week verzamelen in de Amerikaanse hoofdstad Washington voor de voorjaarsvergaderingen van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF).

Achter de zwaar beveiligde muren van deze megabijeenkomst rommelt het flink. Het IMF, dat zetelt in Washington, trapte de week af met een sombere voorspelling: de groei van de wereldeconomie zal aanzienlijk vertragen door de aangekondigde importheffingen van president Trump.

Duurdere boodschappen

Om de economie in Europa te beschermen, kondigde de Europese Centrale Bank vorige week de zevende renteverlaging binnen een jaar tijd aan. Het moet de economie een boost geven en zo voorkomen dat consumenten de hand op de knip houden.

Voor Nederland schuilt daar wel een gevaar in. De inflatie is hier al een tijd lang hoog. Als de economie te veel gestimuleerd wordt, kan die inflatie verder oplopen. Daarbij worden geïmporteerde producten mogelijk duurder voor Nederlanders als na de Verenigde Staten ook China en Europa importtarieven in het leven roepen.

"Dit gaan mensen wel in de portemonnee voelen", verwacht Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank en zelf aanwezig in Washington. "Voor ons is het belangrijk dat we de impact op de inflatie beperken. De Nederlander heeft een aantal jaren last gehad van dure boodschappen. Daar kwamen we net weer een beetje uit. Nu krijgen we wellicht weer een nieuwe inflatieschok. Dat moeten we de kop indrukken zodat de boodschappen voor de Nederlander niet duurder en duurder worden."

Trump op ramkoers

Trump kijkt ondertussen naar Europa. Ook hij wil dat de centrale bank van de VS, de Federal Reserve, de rente verlaagt. Voorzitter Jerome Powell weigerde dat tot nu toe.

Hij wil geen politieke speelbal worden en zegt niet verantwoordelijk te zijn voor het oplossen van problemen die Trump zelf heeft veroorzaakt door een handelsoorlog te ontketenen.

Daarop speelde Trump openlijk met het idee om Powell te ontslaan en op zijn sociale media verwijst de president naar Powell als een 'ongelooflijke loser.' Het zou een ongekende stap zijn, nooit eerder in de Amerikaanse geschiedenis is een baas van de centrale bank door de president ontslagen. Later zei Trump niet van plan te zijn om hem te ontslaan. Maar wat verklaart de plotselinge draai van Trump? Volgens de krant Washington Post hebben zijn eigen kabinetsleden Trump op het hart gedrukt om de strijdbijl te begraven. Zij zouden vrezen dat het de financiële markten nog meer schade zal toebrengen.

Wankel vertrouwen

Of Trump zich wel of niet opnieuw bedenkt, het vertrouwen is wankel en de onzekerheid blijft. Dat geeft ook Knot toe. "Het is zeer onwenselijk. Het is niet voor niets dat centrale banken onafhankelijk zijn. De geloofwaardigheid van centrale bankiers is ook voor burgers van enorm belang. President Trump zaait twijfel, maar komt daar nu gelukkig van terug. Het stelt mij tot op zekere hoogte gerust. Gelukkig zijn er ook nog wel checks and balances in de Verenigde Staten die maken dat ook deze president soms op zijn schreden terugkeert."

Voor Klaas Knot is dit zijn laatste grote klus als president van DNB. Deze zomer zwaait hij af. Zijn termijn zit er op na veertien jaar. Een afscheid in een zeer turbulente tijd, waarin hij toch nog een lichtpuntje ziet. "Dit is het momentum voor Europese samenwerking. Dat moeten we nu gaan benutten. Dit vereist ook mijn maximale aandacht tot 30 juni, 23.59 uur."

Minister Madlener van Infrastructuur (PVV) verwacht dat elektrische steps "op korte termijn" worden toegelaten op de openbare weg, zegt hij in een interview met De Telegraaf.

Hoewel ze wel al mogen worden verkocht, zijn er op dit moment bijna geen e-steps goedgekeurd voor het verkeer. Wie op de openbare weg met een illegale e-step rijdt, riskeert een boete.

De stepjes die straks worden toegelaten krijgen na goedkeuring van de RDW een kenteken. Dit geldt ook voor andere licht elektrische voertuigen en zogeheten bijzondere bromfietsen zonder trapondersteuning. Deze groep voertuigen moet vanaf 1 juli een kenteken hebben.

Voor bestaande bijzondere bromfietsen zoals de BSO-bus, de opvolger van de Stint, moet de eigenaar binnen een jaar een kenteken regelen. Ook dat kan bij de RDW.

18 euro

Het gaat de minister om de verkeersveiligheid en kwaliteitseisen die aan de voertuigen worden gesteld. Door de kentekenplaat kan de politie eenvoudiger controleren of een voertuig is toegelaten in het verkeer of illegaal is.

Het aanvragen van een kenteken voor een bestaande bijzondere bromfiets kost 18 euro. Normaal kost het 50 euro, maar de overheid legt voor deze categorie voertuigen het verschil bij. Het kabinet had al eerder aangekondigd met nieuwe regelgeving te komen.

Elektrische steps worden al gebruikt in het verkeer, maar dat is dus nog niet toegestaan:

De kans is groot dat inwoners van de eilanden Saba en Sint-Eustatius weer een Nederlandse bankrekening kunnen krijgen. ING is de eerste Nederlandse bank die op de Caribische eilanden weer betaal- en spaarrekeningen, creditcards en leningen wil aanbieden. Topman Peter Jacobs van ING Nederland belooft dat de eilandbewoners "dezelfde diensten als inwoners van Texel krijgen".

Vanwege de complexe regels om dit mogelijk te maken, zal dat wel op zijn vroegst eind 2026 zijn. Ondertussen wil De Nederlandsche Bank (DNB) de komende maanden op de twee eilanden, die bijzondere gemeenten van Nederland zijn, geldautomaten plaatsen.

Nederlandse banken sloten enkele jaren terug nog massaal de deuren in het Caribisch gebied. Als gemeente horen de eilanden bij Nederland, maar vallen ze niet onder de Europese Economische Ruimte. Op Sint-Eustatius wonen ongeveer 3200 mensen, op Saba ruim 2000.

Sinds de strenge controles om klanten en overboekingen te controleren op witwaspraktijken vinden Nederlandse banken het te duur geworden om bankdiensten op de Caribische eilanden aan een relatief kleine groep klanten aan te bieden. Om het extra complex te maken, wordt er op Saba en Sint-Eustatius in Amerikaanse dollars betaald, en niet in euro's.

Inwoners van Caribisch-Nederland kunnen nog wel internetbankieren bij Nederlandse banken. Alleen neemt ABN Amro geen nieuwe klanten van de eilanden meer aan. Rabobank doet dat alleen als iemand een "duidelijke economische link" met Nederland heeft.

Eerdere problemen

ING is nu op andere gedachten gekomen, zegt de bank tegen de NOS. Topman Jacobs van ING Nederland vindt dat ING er voor "alle Nederlanders moet zijn". Vanwege de "maatschappelijke verantwoordelijkheid" wil de bank inwoners van Saba en Sint-Eustatius alle bankdiensten aanbieden, maar dan in een rekening met Amerikaanse dollars.

Op zowel Saba als Sint Eustatius komt ook een kantoor. Daarnaast wil ING zakelijke rekeningen aanbieden, maar alleen aan bedrijven die economische activiteiten op de eilanden hebben. Trustkantoren worden bijvoorbeeld uitgesloten.

ING vertrok in 2009 uit het Caribisch gebied. De bank was daar sinds 1994 actief met de Netherlands Caribbean Bank. Deze NCB was voor de helft in handen van ING, waarbij twee Cubaanse banken de andere helft bezaten. ING kreeg hier problemen mee, omdat er geld werd overgeboekt naar Cuba. Daarmee overtrad het bedrijf de Amerikaanse sancties tegen Cuba.

ING sloot de dochter en betaalde in 2012 een boete van 619 miljoen dollar aan de Amerikaanse justitie.

In loop volgend jaar definitief besluit

Helemaal zeker is de terugkeer van ING naar Saba en Sint-Eustatius overigens nog niet. ING zegt dat er nog veel werk verzet moet worden om aan alle wet- en regelgeving te voldoen. Hoewel de eilanden bij Nederland horen, is er een speciale vergunning nodig om er bankdiensten aan te bieden. Ook moet ING aan andere regels voldoen om bankrekeningen in dollars aan consumenten aan te kunnen bieden.

De beslissing om het plan door te zetten en eind 2026 van start te gaan, wordt "in de loop" van volgend jaar genomen. Rabobank en ABN Amro laten desgevraagd weten vooralsnog geen plannen te hebben om op de Caribische eilanden terug te keren.

DNB maakte vorige week bekend dat de centrale bank ingrijpt om te zorgen dat contant geld niet verdwijnt op Saba en Sint-Eustatius. Op de twee eilanden zijn momenteel nog elk vier geldautomaten te vinden. DNB wil dit aantal gaan verdubbelen door een geldautomatenaanbieder hiervoor in te huren.

Bij de automaten moeten inwoners dan zonder kosten dollars kunnen halen. Bedrijven moeten er cash kunnen storten. Een woordvoerder van DNB kan niet zeggen of die geldautomatenaanbieder het Nederlandse Geldmaat gaat worden. De gesprekken met de aanbieders lopen volgens hem nog. De bedoeling is om in de tweede helft van dit jaar de geldautomaten op Saba en Sint-Eustatius te plaatsen.

Goedemorgen! Vandaag kunnen mensen opnieuw langs de kist van de overleden paus Franciscus lopen in Rome, de AIVD zal meer vertellen over wat de dienst in het afgelopen jaar is opgevallen en koning Willem-Alexander bezoekt een kazerne in Limburg.

Eerst het weer: het is bewolkt en op veel plaatsen regent het langdurig. De meeste regen valt daarbij in de oostelijke helft van het land. In het westen en noorden valt minder, maar de zon komt er nauwelijks aan te pas bij maxima tussen 11 en 13 graden. Vanavond wordt het langzaam droger. De komende dagen steeds meer zon en droog bij oplopende temperaturen.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Bij Russische luchtaanvallen op de Oekraïense hoofdstad Kyiv zijn volgens de Oekraïense autoriteiten negen mensen gedood en meer dan zestig mensen gewond geraakt. Er zouden zeker 42 gewonden naar het ziekenhuis gebracht, onder wie zes kinderen.

Volgens burgemeester Klytsjko is de reddingsoperatie in volle gang. Mogelijk liggen er nog slachtoffers onder het puin. Oekraïense functionarissen melden dat er woongebouwen in brand staan.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Gabriel Romanelli is priester in Gaza-Stad en net zoals de paus Argentijn. Ze belden iedere dag sinds het begin van de oorlog. De laatste keer dat paus Franciscus belde was de dag voor Pasen.

Fijne dag!

Een fabriek in Helmond heeft jarenlang afvalwater met PFAS rechtstreeks in het riool geloosd, blijkt uit interne documenten die in handen zijn van het tv-programma Zembla.

Het gaat om een fabriek van het Britse bedrijf Custom Powders, dat teflonpoeder verwerkte voor chemieconcern DuPont (nu Chemours). Volgens Zembla wist DuPont er destijds van af. Er zou zeker vijftien jaar water met zeer hoge concentraties PFAS in het riool zijn geloosd.

Chemours zegt tegen Zembla de interne documenten niet te kennen en dat er "volgens de toen geldende wetgeving" geen informatie is achtergehouden. Ook, zegt Chemours, is Custom Powders zelf verantwoordelijk voor het naleven van de verplichtingen uit de vergunningen.

Custom Powders is inmiddels failliet en de bewuste fabriek is gesloten.

Bij het lozen van afvalwater gaat het naar schatting om duizenden kilo's PFOA, een chemische stof die kankerverwekkend kan zijn en inmiddels verboden is. DuPont zou er zeker sinds 2011 van op de hoogte zijn geweest.

DuPont vertelde medewerkers van de fabriek in Helmond dat blootstelling aan PFOA niet ongezond was. In 2007 liet het bedrijf bloedonderzoek doen onder het personeel. De gemeten waardes liggen volgens Zembla bij sommige medewerkers vele malen hoger dan de concentraties die gemeten zijn in het bloed van medewerkers van de DuPont-fabrieken in Dordrecht en de Verenigde Staten.

Een van de medewerkers zou zelfs een concentratie die duizend keer hoger ligt dan de huidige norm voor PFOA in zijn bloed hebben.

De fabriek van Custom Powders in Helmond ging eind vorig jaar failliet door een schadeclaim van de gemeente. Die was ingediend vanwege de PFAS-vervuiling door de fabriek. De kosten voor de sanering worden geschat op zeker 10 miljoen euro.

Ook voor de lozing van PFOA op het riool wil de gemeente een claim indienen, maar dan bij Chemours, zegt verantwoordelijk wethouder Arno Bonte tegen Zembla. "Dit is volkomen in strijd met de geldende vergunningen op dat moment. Het direct lozen op het riool is crimineel."

"Dit is doelbewust de omgeving vervuilen. Het feit dat DuPont daarvan op de hoogte was, is voor mij extra reden om, nu Custom Powders failliet is, de rekening van de sanering rechtstreeks naar Chemours te sturen."

Chemours werd in 2023 deels aansprakelijk gesteld voor schade die gemeenten in de omgeving van de fabriek in Dordrecht hebben geleden door vervuiling met PFAS. Uit een uitzending van Zembla bleek eerder dat DuPont, de voorganger van Chemours, al tientallen jaren wist van de risico's van PFAS voor hun medewerkers en de omgeving van de fabriek.

De Sint-Pieter in Vaticaanstad is tot diep in de nacht opengebleven zodat gelovigen en andere geïnteresseerden afscheid konden nemen van de overleden paus Franciscus. Eigenlijk zou de kerk rond middernacht sluiten, maar omdat er toen nog lange rijen stonden bleef de basiliek tot ongeveer 5.30 uur open. Na een korte sluiting voor de schoonmaak ging de kerk om 07.00 uur weer open.

Het lichaam van de overleden paus Franciscus werd gisterochtend met een processie naar de Sint-Pietersbasiliek overgebracht. Mensen kunnen langs de kist lopen om hun laatste eerbetoon te brengen. Dat gebeurde massaal; gistermiddag was de wachttijd opgelopen naar zeven uur.

Morgen hebben mensen ook nog de mogelijkheid om afscheid te nemen. Vanavond is de basiliek in principe geopend tot middernacht, morgen tot 19.00 uur. Daarna wordt de kist afgesloten en verzegeld door de camerlengo, de kardinaal die de uitvaart en het conclaaf organiseert.

Uitvaart

De uitvaart van de paus is zaterdag. Naast veel belangstellenden, worden er ook veel staatshoofden en regeringsleiders verwacht in Rome. Namens Nederland reizen premier Schoof en minister van Buitenlandse Zaken Veldkamp af naar de uitvaart.

Zo'n veertig ambtenaren van het ministerie van Asiel en Migratie spreken in een advertentie in Trouw hun waardering uit voor vrijwilligers die een lintje krijgen voor hun werk met vluchtelingen en asielzoekers. "Wij willen alle vrijwilligers op dit gebied graag via deze weg bedanken", is te lezen in de advertentie.

De advertentie lijkt een reactie te zijn op de ophef die vorige maand ontstond na een besluit van minister Faber van Asiel en Migratie. Vijf oud-vrijwilligers van het COA - dat verantwoordelijk is voor de opvang van asielzoekers - kwamen in aanmerking voor een koninklijke onderscheiding, maar de minister weigerde haar handtekening te zetten. Volgens Faber staat het werk van deze mensen "haaks" op haar migratiebeleid.

Dit is de advertentie:

Het zetten van een handtekening en het maken van een koninklijk besluit zijn normaal gesproken een formaliteit. Doordat premier Schoof en minister Uitermark van Binnenlandse Zaken in haar plaats tekenden, krijgen de vrijwilligers morgen alsnog een lintje.

De zogenoemde lintjeskwestie leidde tot veel commotie. De oppositie diende een motie van wantrouwen in tegen de asielminister.

Loyaal aan bewindspersonen

Het is de eerste keer dat ambtenaren zich uitspreken over deze kwestie. Dat is ongebruikelijk, omdat ambtenaren zich doorgaans niet uitspreken over kwesties die politiek gevoelig liggen.

Toch uitten ambtenaren deze regeerperiode vaker hun onvrede over het kabinetsbeleid. Zo demonstreren rijksambtenaren al maandenlang tegen het Israël-beleid van de regering.