NOS Nieuws - Algemeen

Minister Wiersma kan zich niet beroepen op wetenschappelijk onderzoek bij het versoepelen van de stikstofregels. Het aanpassen van de regels is vooral een politieke keuze. Dat maken verschillende wetenschappers duidelijk in hun advies aan de minister in de zoektocht naar een zogenoemde "rekenkundige ondergrens". Die grens zou het voor kleine stikstofuitstoters mogelijk moeten maken om zonder stikstofvergunning te werken.

Wiersma zei afgelopen vrijdag in De Telegraaf dat ze wetenschappers heeft gevraagd waar die grens zou kunnen liggen. "We hebben aan de wetenschap gevraagd: is het te onderbouwen dat die grens hoger moet zijn, net als in andere landen. Het antwoord is: ja."

Uit stukken die de minister vandaag openbaar heeft gemaakt, na berichtgeving vanochtend bij de NOS, blijkt dat het antwoord ook geregeld was: "Dat moet u zelf beslissen."

Politieke keuze

Aan wetenschappers werd gevraagd om een rapport van hoogleraar Arthur Petersen te beoordelen, dat minister Wiersma wil gebruiken als basis voor nieuw stikstofbeleid.

De reacties op het rapport gaan alle kanten op. Een deel van de inzenders is het met Petersen eens dat de regels soepeler kunnen, een deel wil ze zelfs nog verder versoepelen dan Petersen in zijn rapport voorstelt, een ander deel vindt het rapport slecht onderbouwd en vreest dat de soepelere stikstofregels zullen sneuvelen bij de rechter.

Maar wat vooral opvalt, is dat meerdere wetenschappers erop wijzen dat dit vraagstuk niet enkel aan wetenschappers moet worden voorgelegd. "Er bestaat mijns inziens op wetenschappelijke gronden geen verantwoorde keuze. Elke keuze is een politieke keuze", schrijft Willem Asman, eigenaar van een zelfstandig stikstofadviesbureau.

Janneke van Dis van de Universiteit Utrecht stelt dat de minister ervoor kiest om technische beperkingen leidend te maken bij het bepalen van de regels. "Wellicht een te verdedigen keuze, maar niet op grond van wetenschap alleen."

Huidig model onwenselijk

Een ruime meerderheid van de geraadpleegde wetenschappers vindt de huidige situatie onwenselijk. Nu wordt met een model berekend hoeveel stikstofuitstoot van bijvoorbeeld een boer terechtkomt in de natuur. Elk beetje stikstof is te veel, waardoor voor elke uitbreiding of bouwactiviteit een nieuwe vergunning moet worden aangevraagd. Veel inzenders vinden het wenselijk dat die regels worden versoepeld.

De vraag die daaruit volgt is: hoeveel moeten ze dan worden versoepeld? Petersen stelt voor dat projecten waarvan is berekend dat ze niet meer dan 1 mol stikstof per hectare per jaar bijdragen aan het stikstofprobleem, worden vrijgesteld van de vergunningsplicht.

Duizenden plekken

Een aantal van de wetenschappers is dat met hem eens, maar dat geldt lang niet voor allemaal. Jurist Chris Backes bijvoorbeeld is op zich voor versoepeling van de huidige grens, waarin elke gram stikstof te veel is, maar noemt de boodschap van Petersens rapport "niet juist en ook niet onderbouwd".

Verschillende wetenschappers wijzen er ook op dat 1 mol extra uitstoot van één boerderij of bouwproject weliswaar geen groot probleem oplevert, maar dat er wel een probleem ontstaat als op duizenden plekken tegelijk extra stikstof wordt uitgestoten dankzij de nieuwe versoepelde regels. Daaraan gaat het rapport van Petersen in de ogen van deze wetenschappers te makkelijk voorbij.

Opvallend is dat het Planbureau voor de Leefomgeving in grote lijnen wel positief is over de voorstellen van Petersen. Een ander groot Nederlands wetenschappelijk instituut, het RIVM, stelt juist dat er geen wetenschappelijke onderbouwing bestaat voor het instellen van een rekenkundige ondergrens.

Vanmiddag debatteert de Tweede Kamer met minister Wiersma over haar stikstofbeleid.

Frits Korthals Altes, die op 93-jarige leeftijd is overleden, was een VVD'er met een lange staat van dienst. Hij was partijvoorzitter, minister van Justitie in de kabinetten-Lubbers I en II, senator en voorzitter van de Eerste Kamer. Daarnaast bleef hij, op een onderbreking tijdens zijn ministerschap na, altijd actief als advocaat.

Zijn verdiensten gedurende een halve eeuw politiek werden beloond. In 2001 werd hij benoemd tot minister van Staat. Dat is een eretitel die maar aan weinigen wordt gegeven. Na het overlijden van Korthals Altes zijn er nog zeven.

Hij was ook erelid van de VVD. In die hoedanigheid schoof hij in januari 2023 nog aan bij een diner ter gelegenheid van de 75-jarige verjaardag van de partij. Die bestond pas acht jaar toen hij zich er, een jaar voor zijn afstuderen aan de Universiteit Leiden, bij aansloot. De partij was hem nog altijd even lief, zei de inmiddels 91-jarige in het AD.

Hij weersprak de kritiek dat de VVD onder toenmalig partijleider Rutte te veel naar links zou zijn opgeschoven, of dat er sprake was van vervlakking "De VVD is altijd een partij geweest voor het dragen van eigen verantwoordelijkheid en een overheid die alleen aanvult als mensen tekortkomen. Daarin is niets veranderd die 75 jaar."

'Kleine Frits'

Korthals Altes werd vanwege zijn 1,67 meter vaak 'kleine Frits' genoemd in contrast met zijn 1,87 meter lange partijgenoot 'grote Frits' Bolkestein, een andere VVD-coryfee die deze week overleed. De twee hadden samen op het Barlaeus Gymnasium in Amsterdam gezeten.

Korthals Altes was minister van Justitie in de jaren 80. Dat was de tijd van de kruisrakettendiscussie, de krakersrellen en gewelddadige aanslagen van actiegroepen als RaRa. Hij vond dat de politie hard moest optreden tegen ongeregeldheden. Hij was daarom niet geliefd in linkse actiekringen.

Slap jaren-60-optreden werkte niet, had hij na de ongeregeldheden rond de inhuldiging van koningin Beatrix in 1980 geconstateerd. "Het enige wat (...) helpt is snel een overmacht aan politie op de been brengen en de onrust in de kiem smoren", vatte hij zijn visie achteraf samen in Trouw. "Het is net zoals bij hoogwater. Je kunt beter de dijken verhogen, dan dat je daarna moet gaan dweilen."

De jaren 80 waren ook de tijd van de criminele ontvoeringen, waarin beslissingen op leven en dood moesten worden genomen door de minister van Justitie. Korthals Altes ergerde zich later aan het romantische beeld dat hiervan geschapen werd, bijvoorbeeld in de speelfilm De Heineken Ontvoering (2011). "Die was wel zo ver van de waarheid af, dat ik dacht: dit wordt te gek", zei hij in Het Parool.

Bekijk hier een terugblik op zijn carrière:

Hij besloot zijn memoires te schrijven. Het werd een vuistdik boek, van ruim 660 pagina's, plus nog honderden pagina's die alleen online te lezen waren. In 2017 kwam het uit onder de titel Zeven Politieke Levens. Het verhaalt onder meer over zijn rol in de nacht van de vrijlating van Toos van der Valk. Het losgeld van zo'n 13 miljoen euro was al betaald, maar de vrouw van hotelmagnaat Gerrit van der Valk zat nog steeds vast.

Ondertussen werd de boodschapper van de ontvoerders gevolgd en Korthals Altes had de Duitse politie opgedragen hem om middernacht te arresteren, met alle risico's voor Van der Valk van dien. Dat soort besluiten nemen was "heel zwaar", stelde hij in zijn memoires. Om 23.30 uur, een half uur van tevoren, kwam tot zijn grote opluchting, het bericht dat ze was vrijgelaten en dat haar leven niet meer in gevaar was.

Een andere grote kwestie in zijn tijd als minister van Justitie was de dood van de 23-jarige kraker Hans Kok in een politiecel. De vraag was of hij door politiegeweld was overleden, maar na drie onderzoeken was de uiteindelijke conclusie dat een combinatie van een longontsteking, het gebruik van alcohol en medicijnen en verwaarlozing op het politiebureau hem fataal was geworden.

In de zaak-Kok zijn grote fouten gemaakt, memoreerde Korthals Altes desondanks in 2019 in een interview met Sven Kockelmann. Er was aanvankelijk snel een onderzoekje gedaan, waaruit naar voren kwam dat de Amsterdamse politie niets te verwijten viel. "Maar dat was op losse gronden", aldus Korthals Altes. "En voordat je dan geregeld hebt dat er echt een gedegen onderzoek komt, waarbij de onafhankelijke rechter tot conclusies komt. Dat was iets dat veel eerder had gemoeten."

Twee van Breda

Wat hem het meest bijbleef uit zijn periode als minister van Justitie was de vrijlating, in 1989, van de Twee van Breda. Dat waren de laatste twee Duitse oorlogsmisdadigers die in een Nederlandse gevangenis een levenslange straf uitzaten. De discussie over wat er met hen moest gebeuren leidde al zo'n twintig jaar tot heftige emoties. De VVD stond steeds aan de kant van de tegenstanders van gratie, die vrijlating te pijnlijk vonden voor de oorlogsslachtoffers.

Korthals Altes veranderde langzamerhand van mening en zei op een gegeven moment in de Tweede Kamer dat hij tot de voor hem "heel moeilijke conclusie" was gekomen dat het doel dat met het nog langer vasthouden van de twee werd beoogd "helaas" niet werd bereikt. Het leek hem beter om ze "uit onze samenleving uit te bannen".

In zijn memoires schreef hij later: "Bij elke publicatie of publieke uitlating werden bij veel slachtoffers de wonden weer pijnlijk opengereten. Ik vroeg me af of ik niet beter een eind kon maken aan de detentie. De schok zou heftig zijn, maar eenmalig. Was dat niet beter dan de steeds vaker terugkerende effecten van de aanhoudende publiciteit?"

Meer Bolkestein dan Nijpels

Korthals Altes werd in de 'linkse' jaren 80 wel gezien als een kille, rechtse houwdegen. Hij steunde de grote bezuinigingen onder premier Lubbers en was als minister van Justitie een man van recht en orde. Hij had het niet op het 'Veronica-liberalisme' van partijleider Ed Nijpels, die hij ook als mens verafschuwde. Toen Nijpels fractieleider was en Korthals Altes het VVD-smaldeel in het eerste kabinet-Lubbers aanvoerde, werkten ze volkomen langs elkaar heen, waardoor ze elkaar voor voldongen feiten stelden. Het droeg bij aan het beeld van chaos en stuurloosheid van de VVD, wat bij de verkiezingen van 1986 resulteerde in een grote nederlaag en het aftreden van Nijpels.

Nijpels werd in eerste instantie opgevolgd door Joris Voorhoeve, die de rust in de VVD niet wist terug te krijgen. Korthals Altes was opgelucht toen zijn oud-schoolgenoot Bolkestein in 1990 aan het roer kwam te staan. Wel had hij er moeite mee dat Bolkestein in 1994 met de PvdA - de traditionele tegenpool van de VVD - ging regeren, maar later gaf hij toe dat Bolkestein gelijk had gehad.

Tegelijkertijd had hij moderne liberale ideeën. Zo wilde hij in 1985, in lijn met het standpunt van zijn partij, seks met jongeren vanaf 12 jaar legaliseren. Alleen als er sprake was van omkoping, machtsmisbruik of misleiding zou er straf op moeten volgen. Er werd in die tijd anders tegen dit onderwerp aangekeken. De vereniging voor pedoseksuelen Martijn, inmiddels verboden, was nog een serieuze gesprekspartner. Desondanks was de maatschappelijke ophef zo groot dat de minister van Justitie zijn wetsvoorstel nooit indiende.

Binnen de VVD stond Korthals Altes uiteindelijk bekend als een wat afstandelijke, maar loyale man van het midden. Een bemiddelaar ook, op wie een beroep op kon worden gedaan als er strubbelingen waren binnen de partij.

Het Openbaar Ministerie eist twaalf jaar gevangenisstraf en tbs met dwangverpleging tegen de 39-jarige Vishal R., die in 2022 probeerde zijn ex-vrouw te vermoorden.

Hij schoot haar in haar woning in Bergschenhoek van dichtbij in het hoofd, wat haar een oog kostte. De officier van justitie spreekt van een wonder dat zij de moordpoging heeft overleefd. De kogel zit nog altijd in haar hoofd.

Vorig jaar formuleerde het OM dezelfde eis in deze zaak. Maar omdat de verdachte het niet eens was met de tbs-eis, bood hij aan om zich alsnog psychologisch te laten onderzoeken. Dat is nu gebeurd.

Hoewel er geen psychische stoornis is vastgesteld, besloot de officier van justitie om de strafeis van destijds te handhaven. "Er mankeert hem echt wel iets. Welke stoornis dat is, moet in een tbs-kliniek worden bekeken."

Het slachtoffer, de 38-jarige Suraya, vertelde in de Rotterdamse rechtbank dat ze andere vrouwen wil waarschuwen voor "monsters" zoals haar ex-man. In zes op de tien gevallen van vrouwelijke slachtoffers van moord of doodslag in Nederland is de dader hun partner of ex. In deze gevallen is sprake van femicide. Bij mannelijke slachtoffers is de dader in 15 procent van de gevallen de partner of ex.

Acht keer aangifte

In een interview met de Volkskrant zei Suraya vandaag dat ze al jaren werd mishandeld voordat ze in maart 2020 haar ex-man verliet. "Ik dacht: Mijn dochter mag niet gaan denken dat geweld normaal is; we moeten hier weg, maar hoe?'' Hierna dook ze onder bij familieleden en in een opvanghuis, maar haar ex-man wist haar telkens op te sporen. Minstens acht keer deed Suraya aangifte.

Op die avond in maart 2022 drong Vishal R. haar huis binnen en schoot Suraya in haar hoofd. Wat volgde was een dagenlange strijd in het ziekenhuis op de rand van leven en dood.

Nu is Suraya blind aan haar linkeroog en proeft en ruikt ze niets meer. "Wat ik het meest mis, is de geur van mijn dochter. Maar elke keer dat ik op het nieuws hoor dat er weer een vrouw is vermoord, denk ik: godzijdank, ik leef nog. Ik heb nog maar één oog, maar daarmee kan ik mijn dochter zien lachen en opgroeien."

Patroon van geweld

Tegen de Volkskrant zegt ze dat de politie eerder had moeten ingrijpen. "Ik heb keer op keer geroepen: hij gaat me vermoorden. Niemand geloofde me. Ik voelde me zo alleen. Pas toen hij me neerschoot, zagen de politie en al die anderen hoe mijn ex echt in elkaar zat."

Tijdens de rechtszaak in april 2024 beweerde Vishal R. dat het een ongeluk was. Hij zou per ongeluk hebben geschoten toen Suraya hem een duw gaf, terwijl hij haar naar eigen zeggen met het pistool alleen maar bang wilde maken. Volgens de aanklagers is dit onzin en is er sprake van een patroon van geweld.

Tegen de rechter uitte Suraya zich vandaag ook hoopvol. "Mijn dochter en ik gaan nu het leven leiden zoals wij dat willen. Niemand kan ons daarvan weerhouden."

Een duiker uit Breda heeft een vinvisbot van bijna drie meter lang opgedoken vanaf de bodem van de Oosterschelde.

De ervaren duiker en ecoloog Bas van der Sanden dacht eerst dat hij op een flink stuk hout was gestuit. "Toen begon ik te beseffen: dit is geen hout, dit is bot", zegt hij bij Omroep Zeeland. Hij zag al snel dat het om een onderkaak van een vinvis moest gaan.

Hoe het vinvisbot op de bodem van de Oosterschelde is beland, blijft gissen. Tussen deze zeearm en de open zee ligt de Oosterscheldekering. "Natuurlijk is het een hindernis", zegt Van der Sanden. "Maar een aantal jaar geleden heeft ook een bultrug door de Oosterschelde gezwommen. Die moet ook weer naar buiten gezwommen zijn."

De vinvis zou ook op de boeg van een schip kunnen hebben gelegen. Op die manier kwam een aantal jaar geleden een vinvis de sluizen van Terneuzen in. "Zo kan er ook eentje via de sluizen de Oosterschelde in zijn gekomen", suggereert de duiker.

Vriezer

Het bot lag op vijftien meter diepte. Van der Sanden is naar eigen zeggen geoefend in het omhoog zwemmen met zware voorwerpen. "Dan weet je hoe je moet omgaan met dit soort zaken."

Het bot ligt nu nog in een vriezer en wordt zo snel mogelijk naar een preparateur gebracht. Van der Sanden wil dat het bot tentoongesteld wordt voor educatieve doeleinden. De stichting Zeezoogdierenhulp heeft daar volgens hem interesse in.

Een eigenaar van een metaalbedrijf in Zoetermeer is dinsdag aangehouden omdat hij verdacht wordt van onder andere mensenhandel en mensensmokkel van zes werknemers uit India. Dat meldt de Nederlandse Arbeidsinspectie.

De werknemers zijn volgens de Arbeidsinspectie vermoedelijk onder valse voorwendselen naar Nederland gehaald. Afspraken over het te ontvangen loon en de te werken uren werden niet nagekomen. De man regelde vliegtickets voor de werknemers, mogelijk samen met zijn boekhouder.

De werknemers moesten ongeveer 12 uur per dag werken. Daarnaast kregen ze wekelijks één dag of helemaal geen dag vrij, meldt de inspectie. Ook konden ze niet vrij over hun eigen loon beschikken.

Salarissen werden op bankrekeningen gestort waar ze geen toegang toe hadden. De werkgever kon daar wel bij. Ook gebruikte hij het geld om er privé-aankopen mee te doen.

De werknemers sliepen in eerste instantie op matrassen op de grond in één van de bedrijfspanden van de verdachte waar ze moesten werken. Later verbleven ze op verschillende andere woonlocaties van de man. Hij bepaalde waar ze moesten slapen.

De inspectie kwam de misstanden op het spoor tijdens een reguliere werkplekcontrole in 2023. Hierop werd het onderzoek voortgezet door rechercheurs van de eigen opsporingsdienst, onder gezag van het Openbaar Ministerie.

Kennismigrantenregeling

Tijdens het onderzoek kwamen meer werknemers naar voren die zich uitspraken over hun ervaringen. Inmiddels hebben dus zes voormalige werknemers aangifte gedaan tegen de werkgever, waarop de Opsporingsdienst de verdachte heeft aangehouden.

Daarnaast zijn er ook huizen en bedrijfspanden van de werkgever doorzocht in onder andere Bleiswijk, Den Burg en Veendam. Op vijf van zijn woningen is beslag gelegd.

Op mensenhandel staat een maximale gevangenisstraf van 12 jaar, op mensensmokkel een maximale gevangenisstraf van 6 jaar.

Volgens de inspectie heeft de werkgever misbruik gemaakt van de kennismigrantenregeling om de Indiase werknemers naar Nederland te halen. Die regeling is bedoeld voor voor bedrijven die zogenoemde "hoogwaardige kennis" nodig hebben en daarvoor aangewezen zijn op werknemers van buiten Europa.

Oud-VVD-minister en voormalig partijvoorzitter Frits Korthals Altes is op 93-jarige leeftijd overleden. Korthals Altes was in de eerste twee kabinetten-Lubbers, in de jaren 80, minister van Justitie.

In dat ambt had Korthals Altes te maken met de Heineken-ontvoering en die van Gerrit Jan Heijn, aanslagen van actiegroep RaRa en de vrijlating van de laatste twee Duitse oorlogsmisdadigers die in Nederland vastzaten.

Voor zijn ministerschap was hij advocaat, partijvoorzitter van de VVD en Eerste Kamerlid. Erna werd hij Tweede Kamerlid. Later werd Korthals Altes weer senator en ging hij ook weer werken als advocaat in Rotterdam.

Eind jaren 90 werd Korthals Altes voorzitter van de Eerste Kamer, de eerste liberaal in die functie sinds 1900. In 2001 werd hij benoemd tot minister van staat. Dat is vooral een eretitel die, in uitzonderlijke gevallen, wordt toegekend aan politici of staatslieden die geen publieke functie meer vervullen. Ministers van staat kunnen bij ingewikkelde staatkundige vraagstukken om advies worden gevraagd door de koning.

In 2003 was Korthals Altes als informateur betrokken bij de totstandkoming van het derde kabinet-Balkenende.

Kleine en grote Frits

Het nieuws van het overlijden van Korthals Altes komt drie dagen na de dood van partijgenoot Frits Bolkestein. De twee zaten samen op het Barlaeus Gymnasium in Amsterdam. Korthals Altes werd vanwege zijn 1,67 meter vaak 'kleine Frits' genoemd en zijn 1,87 meter lange partijgenoot 'grote Frits'.

Koning Willem-Alexander, koningin Máxima en prinses Beatrix schrijven in een reactie dat Nederland Korthals Altes veel dank is verschuldigd. "In de turbulente jaren 80 stond hij als minister van Justitie op de bres voor veiligheid en stabiliteit", schrijven ze. "Met zijn weloverwogen stijl, grote juridische kennis en brede bestuurlijke betrokkenheid dwong hij groot respect af."

De VVD schrijft in een in memoriam dat de partij een "liberaal in hart en nieren" verliest. "Als erelid, oud-partijvoorzitter, oud-minister en oud-voorzitter van de Eerste Kamer was Frits een monument binnen onze partij."

Premier Schoof schrijft in een reactie op X dat Korthals Altes met "diep respect" wordt herdacht. Hij roemt de overledene als "volbloed jurist met grote verdiensten voor ons land".

Minister Van Weel van Justitie noemt zijn verre voorganger een stabiele factor in onrustige tijden. "Criminaliteitsbestrijding stond hoog op zijn agenda en hij bleef tot op hoge leeftijd scherp van geest", aldus Van Weel, partijgenoot van Korthals Altes. Partijleider Yesilgöz spreekt in haar reactie van een "superfijn mens met grote verdiensten voor Nederland en de VVD".

Korthals Altes, van advocaat tot minister van staat:

Paus Franciscus heeft in het ziekenhuis een rustige nacht gehad, laat het Vaticaan weten. Hij is volgens een woordvoerder alert en niet bedlegerig.

De 88-jarige kerkleider verblijft sinds vorige week vrijdag in het Gemelli-ziekenhuis in Rome. Hij werd daar opgenomen met ademhalingsproblemen. Eerder deze week werd bekend dat hij een dubbele longontsteking heeft.

Gisteravond werd voor het laatst een verklaring uitgegeven over de gezondheidstoestand van de paus. Daarin stond dat zijn toestand stabiel was en dat er een "lichte verbetering" te zien was in de ontstekingswaarden. Vanavond wordt een nieuwe update verwacht.

Een anonieme functionaris van het Vaticaan zegt tegen persbureau Reuters dat de paus niet aan de beademing ligt. Verder doet Franciscus wat bel- en papierwerk in het ziekenhuis, in de pauselijke vleugel die uit meerdere kamers bestaat.

Gevoel voor humor

Franciscus kreeg gisteren bezoek van de Italiaanse premier Meloni. Na afloop zei ze dat de paus zijn gevoel voor humor niet was verloren. Een Italiaanse krant schrijft dat de twee grappen maakten over mensen die op Franciscus' dood wedden.

Hoe lang de paus in het ziekenhuis moet blijven is nog niet bekend, maar zijn afspraken tot en met komend weekend zijn afgezegd.

Over de hele wereld roepen bisschoppen op om voor het herstel van de paus te bidden, ook in Nederland. Onder meer op het Sint-Pietersplein wordt door gelovigen gebeden voor de gezondheidstoestand van de paus. Op de begane grond van het ziekenhuis werd een mis voor hem gehouden.

Ook in Argentinië, het thuisland van Franciscus, wordt meegeleefd met de paus. In de hoofdstad Buenos Aires werd een mis voor hem opgedragen. De katholieke Amerikaanse vicepresident Vance riep via X op om voor hem te bidden.

Op een na oudste paus

Franciscus wordt behandeld op de tiende verdieping van het ziekenhuis. De pauselijke afdeling is alleen bereikbaar via een lange gang die wordt bewaakt door de politie.

Het Gemelli-ziekenhuis wordt gezien als een van de beste ziekenhuizen van Italië. Het gebruik om daar pausen te behandelen begon met Johannes Paulus II, die er voor het eerst kwam na de moordaanslag op hem in 1981. Het hospitaal ligt hemelsbreed op zo'n vijf kilometer van Vaticaanstad.

Paus Franciscus kampt al langer met gezondheidsproblemen, waarvoor hij afgelopen jaren meermaals werd geopereerd. In 2021 onderging hij een zware operatie waarbij een deel van zijn dikke darm werd verwijderd. Vanwege knie- en rugproblemen verplaatst hij zich geregeld in een rolstoel.

Met zijn 88 jaar is Franciscus de op een na oudste paus uit de geschiedenis. Paus Leo XIII stierf in 1903 op 93-jarige leeftijd.

De reacties op de bezuinigingsplannen van het kabinet op ontwikkelingssamenwerking lopen sterk uiteen. Hulporganisaties vrezen dat jarenlange inspanningen teniet worden gedaan, werkgeversorganisaties staan positiever tegenover de plannen.

Minister Klever (PVV) voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp kondigde vandaag aan waar de 2,4 miljard euro op bezuinigd wordt. Nederland stopt projecten op het gebied van vrouwenrechten, gendergelijkheid, beroeps- en hoger onderwijs, en sport en cultuur. Ook hulpprojecten op het gebied van klimaat, het maatschappelijk middenveld en samenwerkingen met meerdere landen of partijen worden gekort.

Klever wil dat ontwikkelingshulp voortaan rechtstreeks in het belang van Nederland is. De 3,8 miljard euro die nog overblijft, gaat het kabinet inzetten voor drie van die belangen: "handel en economie, veiligheid en stabiliteit, en migratie".

Hulporganisaties balen

Meerdere hulporganisaties zijn teleurgesteld over het besluit van het kabinet. Oxfam Novib spreekt van een onmenselijke bezuiniging op armoedebestrijding, noodhulp en vrouwenrechten.

"Het is niet in het belang van Nederland om de wereld onze rug toe te keren op het moment dat democratie, rechtsstaat, mensenrechten en persvrijheid wereldwijd zwaar onder vuur liggen", zegt directeur Pepijn Gerrits.

Hij wijst ook op het nieuwe beleid van de Amerikaanse president Trump, die nood- en ontwikkelingshulporganisatie USAID besloot te ontmantelen.

Ook ActionAid, dat programma's steunt op het gebied van gendergelijkheid en klimaat, baalt van het besluit van het kabinet. "Het meest pijnlijke is dat de resultaten van de jarenlange inzet op vrouwenrechten verloren gaan. Vrouwen die voor zeggenschap en autonomie strijden, worden door dit beleid onderuitgehaald", zegt Sophie Kwizera van ActionAid Nederland.

Partos, de koepel van Nederlandse ontwikkelingsorganisaties, is niet verrast door de bezuiniging, aangezien die in het hoofdlijnenakkoord al werd aangekondigd. "Maar de manier waarop dat gebeurt komt toch wel harteloos en kortzichtig over", zegt Koos de Bruijn van Partos.

'Armste landen kind van de rekening'

Volgens bijzonder hoogleraar internationale vraagstukken aan de Erasmus Universiteit Dirk Jan Koch zijn er risico's aan het bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking. Hij wijst op projecten die democratieën in ontwikkelingslanden ondersteunen ook geraakt worden: "Mij lijkt het onverstandig investeringen in democratie stop te zetten, zeker nu we zien dat dictaturen steeds meer aan het opkomen zijn."

Hij stelt dat in het verleden andere landen in het gat sprongen als een land bezuinigde. "Maar wat we nu zien is dat heel veel landen tegelijkertijd bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking. Dan zullen de armste landen toch het kind van de rekening worden."

Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland staan juist positief tegenover de plannen van het kabinet. "Hoewel het beleid gepaard gaat met een forse bezuiniging, lijkt deze op een verantwoorde manier te worden ingevuld."

Ze zijn met name blij met de nadrukkelijke koppeling tussen hulp en handel, omdat dat kansen zou bieden voor Nederlandse bedrijven.

Maar volgens hoogleraar Koch kleven er ook voor ondernemingen nadelen aan de kabinetsplannen. Hij wijst daarbij op Nederlandse bedrijven die zaken doen in landen als de Filipijnen en Bangladesh: "Zij lopen risico's als blijkt dat ze in die landen hebben bijgedragen aan milieuvervuiling of mensenrechtenschendingen. Maatschappelijke organisaties die nu nog financieel ondersteund worden kunnen dat soort zaken juist voor het voetlicht brengen, voordat bedrijven daar gaan ondernemen."

Het Openbaar Ministerie heeft zes jaar cel en tbs met dwangverpleging geëist tegen een man van 23 uit Middelburg die tientallen kinderen en tieners online misbruikte en chanteerde met naaktbeelden.

In totaal deden acht meisjes en twee jongens in de leeftijd van 10 tot 16 jaar aangifte tegen de man. Uiteindelijk zijn door de politie 23 slachtoffers geïdentificeerd, die uit het hele land komen. Nog eens bijna 300 slachtoffers konden niet worden geïdentificeerd.

De man uit Middelburg had verschillende nepprofielen en zocht als 'Emma' contact met kinderen. Om hun vertrouwen te winnen stuurde hij foto's van een meisje naar hen. Al snel kwam het gesprek op het sturen van naaktbeelden.

Incest met broertje

Als hij die kreeg, zette hij de slachtoffers onder druk om seksuele handelingen te verrichten. Deden ze dat niet, dan zou hij de beelden openbaar maken of hun familie iets aandoen.

De verdachte liet volgens justitie op die manier onder meer een jong meisje incest plegen met haar broertje.

De impact op de slachtoffers is groot, aldus de officier van justitie. Sommige slachtoffers hebben slaapproblemen, beschadigen zichzelf of willen niet meer leven. "Deze kinderen zullen hier hun hele leven mee moeten omgaan", aldus de officier van justitie.

Een van de slachtoffers nam gisteren zelf het woord: "Ik voel me vies. Ik heb moeite met slapen, ga al twee jaar niet naar school en volg EMDR-therapie. Jouw beperking is geen excuus voor wat je hebt gedaan. Als mijn ouders de politie niet hadden gebeld, had ik dit niet na kunnen vertellen. Ik wilde niet meer leven. Je bent gewoon een impotente klootzak." Volgens Omroep Zeeland was het doodstil in de rechtszaal tijdens de slachtofferverklaring van het meisje.

De moeder van een ander meisje liet weten via een slachtofferverklaring: "Mijn dochter zou bijna starten op de middelbare school. Maar dat telefoontje veranderde alles. Het breekt mijn hart hoe je mijn dochter en de andere slachtoffers beschadigd hebt. Welke straf je ook krijgt, het is nooit genoeg."

Vlak en emotieloos

De verdachte is zowel fysiek als mentaal beperkt, volgens deskundigen functioneert hij op emotioneel niveau als een kind van 1,5 tot 3 jaar.

Volgens de advocaat van de man is de verdachte ooit begonnen met het verkrijgen van naaktbeelden onder druk van iemand anders. "Hij schaamt zich enorm voor wat hij gedaan heeft. Al lijkt dat niet altijd zo. Hij komt soms vlak en emotieloos over door zijn beperking, maar heeft wel degelijk veel spijt." De verdachte nam het laatste woord. "Ik zorg ervoor dat het nooit meer gebeurt", zei hij.

De rechter doet binnenkort uitspraak.

Panama houdt in een hotel in de hoofdstad Panama-Stad bijna 300 migranten uit de VS vast. Het zijn mensen uit verschillende landen die onder president Trump Amerika zijn uitgezet, van wie een groot deel niet terug wil naar het eigen land.

Het gaat om migranten uit vooral Aziatische landen, waaronder Iran, India, Nepal, Sri Lanka, Pakistan, Afghanistan en China. De VS heeft moeite om hen rechtstreeks naar hun land terug te brengen, daarom heeft Panama ermee ingestemd als tussenstop te fungeren.

De groep zit in het luxe Decápolis Hotel in Panama-Stad, met zeezicht, restaurants en een zwembad en spa, maar de migranten mogen hun kamer niet uit.

Bekijk hier beelden van het hotel en de migranten achter de ramen:

Ze staan geregeld voor de ramen en vragen om hulp. Ook hangt er was voor de ramen, onder meer een shirt van de Los Angeles Lakers, schrijft de BBC.

Ze moeten in het hotel wachten tot de internationale autoriteiten de terugkeer naar hun land organiseren, ook al wil een groot deel van hen niet meewerken. Ze hebben "Help ons" op de ramen geschreven of houden hun handen gekruist omhoog, ten teken dat ze niet vrij zijn.

Bewaakt door politie

Volgens de Panamese minister van Veiligheid Abrego zijn 171 migranten van de groep ermee akkoord gegaan dat ze worden teruggestuurd naar hun eigen land, maar de overige 128 willen dat niet. Het is niet duidelijk wat er nu met hen gaat gebeuren.

Volgens minister Abrego is afgesproken dat de migranten worden gerepatrieerd via twee VN-organisaties: de Internationale Organisatie voor Migratie en UNHCR. Tot het zover is wordt het hotel bewaakt door de politie.

"Deze mensen mogen zich niet in ons land bewegen, om de veiligheid en rust van Panamese burgers te garanderen. We voorzien hen van alle noodzakelijke zorg, en dat blijven we doen totdat de laatste ons land heeft verlaten", zei Abrego dinsdag.

Onder politieke druk

Afgesproken is ook dat de VS alle kosten draagt van de operatie en dat er meer vluchten met migranten volgen. De overeenkomst werd deze maand aangekondigd na een bezoek aan Panama van de Amerikaanse buitenlandminister Rubio.

Het Midden-Amerikaanse land staat onder politieke druk vanwege dreigementen van president Trump om de controle over het Panamakanaal over te nemen.

In Panama klinkt ook kritiek. De opsluiting en de juridische onzekerheid waarmee de migranten worden geconfronteerd vallen niet goed. Abrego ontkent overigens dat de buitenlanders worden vastgehouden, ook al kunnen ze de kamers van hun hotel niet uit.

Het KNMI hoeft niets te veranderen in zijn vernieuwde weerapp, heeft de rechter bepaald in een kort geding dat was aangespannen door commerciële concurrenten. De bedrijven achter onder meer Buienradar en Weerplaza waren naar de rechter gestapt omdat ze vinden dat het weerinstituut in De Bilt zich schuldig maakt aan oneerlijke concurrentie.

De ondernemingen hebben zich verenigd in de Nederlandse Vereniging van Weerbedrijven (NVWB). Ze willen dat het KNMI in zijn vernieuwde app stopt met het aanbieden van weersverwachtingen op lokaal niveau.

De app is gratis en zonder advertenties, omdat het KNMI door de overheid wordt bekostigd. De bedrijven bieden dezelfde informatie aan, maar zijn voor hun inkomsten afhankelijk van advertenties en abonnementen.

Geen spoedeisend belang

Volgens de NVWB mag het KNMI alleen een beperkt weerbericht beschikbaar stellen voor het publiek. Een weerbericht op lokaal niveau valt daar niet onder, aldus de bedrijven.

Maar de voorzieningenrechter heeft alle eisen van de ondernemingen afgewezen. Ook is er geen sprake van een spoedeisend belang, aldus de rechtbank, omdat de lokale weersverwachting al sinds 2017 in de KNMI-app beschikbaar is. "Zo'n spoedeisend belang is wel nodig om in kort geding een vordering toegewezen te krijgen."

Verder wilden de bedrijven met het kort geding voorkomen dat het KNMI in de app ook radarbeelden met prognoses gaat opnemen. Omdat de politiek daarover nog een besluit moet nemen vindt de rechter in Den Haag het nu niet het moment om daar wat over te zeggen.

Bij een aanval met een mes in een winkelcentrum in Tsjechië zijn twee vrouwen omgekomen, zo meldt de politie van de stad Hradec Králové op sociale media. De vermoedelijke dader, een Tsjechische jongen van 16, is opgepakt.

De jongen viel de vrouwen vanochtend aan in een van de winkels in het winkelcentrum, en sloeg daarna op de vlucht. Ongeveer tien minuten na de mesaanval kon de jongen worden opgepakt, pakweg een kilometer bij het winkelcentrum vandaan. Er is geen gevaar meer voor het publiek, zegt de politie.

De aanleiding voor de steekpartij is nog onbekend, net als de identiteit van de slachtoffers en hun mogelijke relatie met de dader. Beide vrouwen werden na de aanval nog behandeld door hulpdiensten, maar bezweken uiteindelijk aan hun verwondingen.

Hradec Králové is een stad van zo'n 100.000 inwoners, ongeveer 110 kilometer ten oosten van de hoofdstad Praag.

Vier mannen moeten 25 jaar de cel in voor de moord op een 28-jarige vrouw uit Apeldoorn. Voor de rechtbank in Arnhem staat vast dat deze Roshin is vermoord uit eerwraak. Ze werd in september 2023 op straat doodgestoken in het bijzijn van haar 3-jarige dochter. Tegen de vier was ook 25 jaar cel geëist.

De vrouw werd op de stoep voor haar woning vermoord door een van haar broers, de 36-jarige Peshang A. Hij heeft een bekentenis afgelegd. De drie andere veroordeelden zijn een andere broer en twee neven van het slachtoffer. Ze moeten alle vier de cel in voor moord en de voorbereidingen daarop.

Volgens de rechter hebben zij "samen besloten dat Roshin dood moest". Een van de neven is de ex van het slachtoffer en de vader van het dochtertje. De familie is afkomstig uit Syrië.

Nieuwe relatie

Roshin was na haar scheiding tegen de wil van de familieleden met haar dochtertje in Apeldoorn blijven wonen, in plaats van te verhuizen naar haar ouders in Den Haag. Ook waren de vier niet te spreken over een nieuwe relatie van Roshin met een Arabische man. Zelf was ze van Koerdische komaf. De vier vonden dat daardoor de eer van de familie was geschonden.

Op een eerdere zitting werden beelden getoond van het geweld. Daarop was te zien dat de broer het slachtoffer van achteren benaderde, terwijl zij met haar dochtertje hand in hand over de stoep liep. De vrouw was op dat moment met haar nieuwe partner aan de telefoon.

Peshang A. pakte zijn zus bij het haar en stak haar 28 keer, om te beginnen in de hals. De vrouw werd gedood met een mes uit de keuken van de B&B waar de broer overnachtte. "Een gruwelijker einde van een mensenleven laat zich nauwelijks indenken", aldus de rechter. Het dochtertje bleef ongedeerd.

A. verklaarde later dat hij wilde praten over de nieuwe relatie en dat hij haar in een opwelling had gestoken. Maar volgens de rechtbank is daar geen sprake van, onder meer omdat uit maandenlang berichtenverkeer tussen de vier blijkt dat er sprake was van een vooropgezet plan.

Zo was A. in juli 2023 al vanuit Denemarken naar Apeldoorn gereisd om de moord uit te voeren, maar omdat Roshin die dagen haar huis niet uit kwam ging het plan niet door. Uiteindelijk gebeurde dat wel in september.

Uit de berichten blijkt verder dat A. de aangewezen persoon was om de moord uit te voeren, omdat hij geen partner en kinderen heeft. De verdachten hadden afgesproken dat ze zouden bijdragen aan zijn advocaatkosten.

Zwaar getraumatiseerd

A. stuurde kort na de moord een foto van Roshin naar een van de verdachten. Met een andere verdachte voerde hij een videogesprek. Kort daarna werd hij aangehouden.

De officier van justitie zei eerder dat de vrouw "op klaarlichte dag op een beestachtige manier werd afgeslacht". Ze noemde eerwraak "een volstrekt onacceptabel en ongewenst fenomeen waarvoor absoluut geen plaats is in onze samenleving".

Drie hoveniers waren getuige van de moord. Een van hen is volgens justitie nog altijd zwaar getraumatiseerd door het geweld.

Het dochtertje van de vrouw woont op een geheim adres in een pleeggezin. De rechter bepaalde dat de vier mannen het meisje een schadevergoeding moeten betalen van 70.000 euro.

Vier mannen hebben een onderscheiding gekregen voor hun ingrijpen bij de steekpartij bij de Erasmusbrug, op 19 september vorig jaar. De Rotterdamse burgemeester Schouten reikte de erepenningen uit.

Bij de steekpartij kwam een 32-jarige Duitser die in Rotterdam woonde om het leven. Een 33-jarige man uit Zwitserland raakte gewond. De verdachte zit nog steeds vast.

Melvin van Es, Yurie Jansen en Reniël Litecia ontvingen gisteren de zilveren Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon. Sebastiaan Herrera van der Nood kreeg de zilveren draagmedaille van het Carnegie Heldenfonds voor zijn zorg aan het slachtoffer die het uiteindelijk niet redde.

Van Es zag het eerste steekincident gebeuren terwijl hij een avondwandeling maakte. Hij kwam meteen in actie en leidde de vermoedelijke dader af. Hierdoor kon Van der Nood het slachtoffer reanimeren.

Doorslaggevende rol

Jansen wist te voorkomen dat het 33-jarige slachtoffer nog eens werd gestoken. Hij deed dat door het mes met een deksel af te weren. Litecia gaf de verdachte een klap, waardoor die uiteindelijk overmeesterd en gearresteerd kon worden. "We keken elkaar in de ogen. Hij wist wat er ging gebeuren. Eén van ons moest doodgaan op die plek", zei hij een dag na de steekpartij.

Volgens Schouten waren er nog meer mensen die op 19 september ingrepen. "Het is fijn om te beseffen dat al die mensen het geweld niet accepteerden en soms met gevaar voor eigen leven weerstand boden", zo citeert Rijnmond haar.

"Zij toonden moed en saamhorigheid in tijden van gevaar en chaos. Het liefst zou ik al die mensen hier vandaag mijn grote dank laten blijken. Toch springt uw inzet eruit, u speelde een doorslaggevende rol in de gebeurtenissen van die avond."

Roger Nores, een vriend van Liam Payne, en twee werknemers van het CasaSur Palermo-hotel in Buenos Aires worden niet meer vervolgd voor de dood van de zanger.

Dat hebben rechters van het Argentijnse Hof van Beroep bepaald in een uitgebreide uitspraak die het Amerikaanse muziekblad Rolling Stone heeft verkregen. De rechters oordelen dat Nores geen rol heeft gespeeld bij het "verkrijgen en consumeren van alcohol" door Payne, en dat hij ook niets had kunnen doen om diens dood te voorkomen in de uren die daaraan voorafgingen.

Payne viel vorig jaar oktober van de derde verdieping van het hotel in de Argentijnse hoofdstad. Politieagenten waren naar het hotel gegaan na een melding over een agressieve man die mogelijk onder invloed was van drugs of alcohol.

"Het is mogelijk dat als hij de hele tijd bij hem was gebleven, Payne geen drugs en alcohol had verkregen in de mate die leidde tot de staat van dronkenschap die hij vertoonde toen hij stierf", luidt de uitspraak van de rechters.

"Maar het kan niet worden uitgesloten dat zelfs als hij extreme voorzorgsmaatregelen had genomen, het Payne toch gelukt was om de spullen te verkrijgen, zoals gebruikelijk is onder verslaafden, zelfs wanneer ze onder de liefdevolle zorg van hun familie staan."

Geen nalatig gedrag

Nores' situatie was daarmee niet anders dan de verantwoordelijkheid van zijn familie om Payne te helpen met zijn verslavingsproblemen, oordelen de rechters. Ze verwijzen in hun uitspraak naar een e-mail van 23 augustus 2024 van Nores aan zijn vader, waarin hij zijn bezorgdheid uitte over Payne.

"Ondanks de beschuldiging dat Nores niet communiceerde en geen alarm sloeg bij de familie van het slachtoffer, zwegen ze over de e-mail waarin de beschuldigde zijn zorgen uitte en waarschuwde dat hij niet in staat zou zijn om voor Paynes gezondheid te zorgen", klinkt het.

Wat betreft de hotelmedewerkers schrijven de rechters dat er niet genoeg bewijs is dat ze voorafgaand aan Paynes dood "gedachteloos, roekeloos of nalatig gedrag" hebben vertoond. Twee mannen die ervan worden beschuldigd Payne drugs te hebben verkocht, blijven vastzitten in afwachting van hun proces.

Het kabinet gaat door met het plan om uitgeprocedeerde asielzoekers naar Uganda te sturen. De betrokken ministeries bevestigen dat naar aanleiding van berichtgeving in het Nederlands Dagblad.

Het plan van PVV-ministers Klever (voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp) en Faber (Asiel) deed veel stof opwaaien. Zo mogen landen volgens de Europese regels asielzoekers niet naar een vreemd land sturen, zonder dat ze daarmee instemmen. Ook heeft Uganda op dit moment een van de strengste anti-lhbti-wetten ter wereld.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken wil met dit plan voorkomen dat asielzoekers uit zicht raken. "Zonder effectief terugkeerbeleid kiest een deel van de uitgeprocedeerde asielzoekers voor een verblijf in de illegaliteit", schrijft het ministerie.

Ander doel is om het voor migranten uit veilige landen minder aantrekkelijk te maken om zonder geldige papieren naar Nederland te komen.

Speciaal gezant

Klever noemde het plan voor het eerst vorig jaar oktober, tijdens een werkbezoek aan Uganda. Opvallend was dat vervolgens de Ugandese minister van Buitenlandse Zaken daarna tegen andere media zei dat hij niet op de hoogte was van het plan.

Daar is nu volgens minister Klever nu geen sprake meer van. "In de afgelopen maanden is de speciaal gezant migratie naar Uganda gereisd om verder te spreken over de uitwerking van het idee. Die gesprekken vinden in vertrouwelijkheid plaats."

Verslaggever Albert Bos reisde mee toen Klever voor het eerst haar Uganda-plan bekendmaakte:

Voor de kust van de Australische stad Fremantle hebben duikers een oude Nederlandse onderzeeboot ontdekt. Het is de Hr. Ms. K XI, die al op 1 januari werd gevonden.

De duikboot werd in 1925 gebouwd op de Rotterdamse werf Feijenoord en in 1946 afgezonken op een bekend scheepskerkhof voor de kust van Rottnest Island bij Fremantle, maar is een paar kilometer verderop aangetroffen, op zo'n 40 meter diepte.

Het Western Australian Museum werkte sinds 1 januari aan identificatie van de boot door archiefgegevens te vergelijken met een 3D-model dat de duikers van het wrak hadden gemaakt. De Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, die dat werk financierde, bevestigt nu dat het inderdaad om de Hr. Ms. K XI gaat (spreek uit: K-elf).

"Dit is het beste resultaat waar we van konden dromen. Het laat ons niet alleen de banden tussen Nederland en Australië in de Tweede Wereldoorlog zien, maar ook hoe hecht deze nog steeds zijn als het gaat om de bescherming en het beheer van ons onderwatercultureel erfgoed," zegt Martijn Manders van de Rijksdienst.

Patrouilleerde bij Nederlands-Indië

De onderzeeboot van de Koninklijke Marine patrouilleerde ooit in de wateren van Indonesië, destijds het koloniale Nederlands-Indië, en redde volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in 1942 dertien overlevenden van een Australisch schip dat tot zinken was gebracht door Japanse oorlogsschepen.

"Er zaten niet eens zo heel erg veel mensen aan boord, 31 man", vertelt Manders, die zelf heeft meegeholpen aan de zoektocht. "Het was een K-boot, de K staat voor Koloniën. Toen de verdediging van Nederlands-Indië in de oorlog uiteindelijk niet lukte, week de boot uit naar Ceylon. Daar kwam ze later onder Brits bevel en ze is ook nog gebruikt als opleidingsschip, maar toen was het al een oudje."

In september 1946 werd de K XI voor de kust van Zuidwest-Australië naar het Rottnest-scheepskerkhof gebracht. In dat gebied, met een diameter van zo'n 13 kilometer, zijn de locaties van 47 schepen bekend die daar tot in de jaren 90 werden afgezonken omdat ze niet meer werden gebruikt.

Omdat de meerderheid van de schepen tot zinken is gebracht voordat er elektronische gegevens of nauwkeurige positioneringstechnologie waren, zijn de scheepswrakken op de oceaanbodem vaak niet geïdentificeerd, ontbreekt de locatie of is die zeer onnauwkeurig.

Lange sigaar

Het is niet duidelijk hoe het wrak van de K XI op enkele kilometers van die locatie terecht is gekomen. "Ze is afgezonken op een plek waar dat eigenlijk niet had gemoeten, vandaar dat ze kwijt was", zegt Manders.

"Ze blijkt te liggen aan de rand van het scheepskerkhof en dat is nu een gelukje, want de meeste wrakken liggen er op grotere diepte, maar deze kun je als sportduiker wel bereiken." Hij raadt duikers in het gebied ook echt aan om ernaartoe te gaan: "We hopen eigenlijk dat veel mensen gaan kijken. Er ligt een lange sigaar die langzaam wordt overgroeid door koralen. Je kunt ook naar binnen kijken. Het is heel groot, 31 meter lang dus en zo'n 6 meter breed; echt een fantastische plek!"

Onderzoeksinstituut RIVM neemt afstand van de bewering van landbouwminister Wiersma dat haar voorstel om stikstofregels te versoepelen wetenschappelijk is onderbouwd. Ook andere wetenschappers die door haar ministerie zijn benaderd, weerspreken die claim.

Bovendien hebben wetenschappers en onderzoeksinstellingen die meedachten met het ministerie geen idee wat er met hun bijdrage is gebeurd. Wiersma houdt de laatste versie van het wetenschappelijke rapport waarover zij adviseerden geheim.

Minister Wiersma kondigde vrijdag in De Telegraaf aan dat ze de "rekenkundige ondergrens" wil verhogen. Dat voorstel is een langgekoesterde wens van een groot deel van de Tweede Kamer.

Met zo'n verhoogde ondergrens zou het makkelijker worden om bedrijven uit te breiden en woningen te bouwen of nieuwe wegen aan te leggen, zolang daar maar weinig stikstof vrijkomt.

Het voorstel zou ook een oplossing bieden voor zogenoemde PAS-melders, boeren en andere ondernemers die sinds de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 illegaal zijn geworden.

Het voorstel van Wiersma is om die ondergrens met een factor 200 te verhogen naar 1 mol per hectare per jaar. De minister zei vrijdag tegen de krant dat ze aan 'de wetenschap' heeft gevraagd of een hogere grens mogelijk is. Daarmee bedoelt ze hoogleraar Arthur Petersen (UCL), die het voorstel voor haar uitwerkte.

Niet te controleren

"Het antwoord is: ja", citeert de krant de minister. "Wij komen nu uit op 1 mol en willen dat invoeren. We hebben dit ook nog laten controleren door een tweede groep wetenschappers." Die tweede groep wetenschappers werd door het Ministerie van Landbouw gevraagd om te reageren op het voorstel van Petersen.

Maar uit gesprekken die de NOS met een aantal van die wetenschappers heeft gevoerd, blijkt dat zij het er niet over eens zijn dat de grens op 1 mol zou moeten liggen. Zo zegt het RIVM "dat er geen sluitende wetenschappelijke onderbouwing voor een rekenkundige ondergrens is", zoals het onderzoeksinstituut in oktober ook al in de Tweede Kamer betoogde. Ook andere wetenschappers met wie de NOS sprak zeggen dat zo'n wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt.

Geen harde wetenschap

Sommige wetenschappers wilden niet met het ministerie meedenken. Stikstofdeskundige Jan Willem Erisman (Universiteit Leiden) vindt "dat je wetenschappers niet om zo'n ondergrens kunt vragen". "Waar je de ondergrens voor een vergunning legt, is namelijk geen harde wetenschap. Bij zo'n keuze wegen andere factoren mee, zoals het belang van de economie of van de natuur. Het is aan beleidsmakers om de belangen tegen elkaar af te wegen."

Hoe het uiteindelijke rapport van Petersen precies in elkaar zit en wat er met de bijdragen van kritische wetenschappers is gebeurd, is op dit moment niet te controleren. Wiersma's ministerie houdt de laatste versie van het rapport geheim.

In een Kamerbrief die gisteravond werd gepubliceerd, staat dat ze vreest dat ondernemers het rapport direct al gebruiken om nieuwe vergunningen aan te vragen of het tegen de overheid gebruiken in rechtszaken. Zelfs wetenschappers die meewerkten, hebben het definitieve document niet ingezien.

Eén van de wetenschappers die feedback gaven, UvA-onderzoeker Emiel van Loon, zou liever zien dat de stukken dan ook openbaar worden gemaakt. "Als je benadrukt dat het wetenschappelijk gepeerreviewed is, dan zou ik het wel zo helder vinden dat je je ook aan de wetenschappelijke gewoonte houdt om onderzoeken openbaar te publiceren." Het komt transparantie en wetenschappelijke discussie ten goede als het stuk wel openbaar is, stelt hij.

Dat er geen sluitende wetenschappelijke onderbouwing is gevonden, betekent overigens niet dat de minister geen hogere drempelwaarde zou kunnen invoeren. Die beleidskeuze kan ze maken zonder dat ze daar wetenschappelijk bewijs voor nodig heeft, stelt het RIVM. Wiersma schrijft in haar brief aan de Tweede Kamer juist dat het niet om een beleidskeuze gaat en benadrukt de wetenschappelijke basis van het voorstel.

Het versoepelen van de stikstofregels voor kleine uitstoters zou de stikstofuitstoot wel automatisch verhogen, waardoor er ook meer stikstof in de overbelaste Natura 2000-gebieden terechtkomt. Die hogere stikstofuitstoot zou op een andere manier moeten worden gecompenseerd. "Hierdoor wordt de opgave om stikstofdepositie te verminderen in kwetsbare natuur groter", waarschuwt het onderzoeksinstituut.

Proefproces

In de Kamerbrief erkent Wiersma dat er risico's zijn verbonden aan haar plan. Als ze de regels inderdaad versoepelt hoeven veel bedrijven geen vergunning meer aan te vragen, maar dat betekent ook dat al die ondernemingen in de problemen komen als de rekenkundige ondergrens sneuvelt bij de hoogste bestuursrechter.

Dan zou er "een vergelijkbare groep als de PAS-melders" ontstaan, schrijft ze aan de Tweede Kamer. Toch verwacht ze dat de nieuwe ondergrens binnen enkele maanden kan worden ingevoerd. Om te voorkomen dat zo'n nieuwe groep PAS-gevallen ontstaat, wil Wiersma een proefproces voeren. Daaruit zou dan definitief moeten blijken of de rechter deze ondergrens accepteert.

Wiersma wil het voorstel eerst naar de Raad van State sturen voor advies en pas daarna openbaar maken. Of het lukt om het document zo lang geheim te houden, is zeer de vraag. Kamerleden hebben om openbaarmaking gevraagd voor het stikstofdebat dat vanmiddag op de agenda staat. Wiersma schrijft in haar brief dat ze bereid is om dat te doen als de Kamer die wens later vandaag nogmaals uitspreekt.

Hamas heeft de lichamen van vier gijzelaars overhandigd aan het Rode Kruis. De zwarte doodskisten met daarin hoogstwaarschijnlijk de drie lichamen van de familie Bibas en van de 83-jarige Oded Lifshitz werden in Khan Younis op een podium gezet en vervolgens naar de auto van het Rode Kruis gebracht. Israël moet de lichamen nog identificeren.

Na de vrijlating van Israëlische gijzelaars en Palestijnse gevangenen verschenen de laatste tijd veel beelden van dolblije familieleden. Maar de ruil van vandaag is voor Israël een tragedie.

Bij de overdracht zit ook het lichaam van de jongste Israëlische gijzelaar, Kfir Bibas. Het jongetje was nog maar negen maanden oud toen hij op 7 oktober 2023 werd ontvoerd met zijn moeder Shiri en broer Ariel (toen vier jaar). De twee roodharige jongetjes groeiden uit tot een symbool van alle Israëlische gijzelaars.

Ook vader Yarden werd, gescheiden van zijn familieleden, meegenomen. Hij kwam eerder deze maand vrij. Zijn vrijlating was bitterzoet, want het lot van zijn vrouw en twee zoontjes was op dat moment nog onzeker.

Lange tijd bestond de hoop dat het drietal levend zou terugkeren naar Israël. Maar dinsdag maakte Hamas bekend dat hun stoffelijke overschotten vandaag zouden worden overhandigd.

De lichamen werden vandaag overgedragen:

De familie Bibas woonde tot hun ontvoering in Nir Oz, een kibboets in het zuiden van Israël vlak bij de grens met Gaza. Ongeveer een kwart van de 400 inwoners van Nir Oz werd op 7 oktober 2023 gedood of gegijzeld door Hamas.

Als de terroristen die dag de kibboets binnenvallen, houdt de familie Bibas zich schuil in hun versterkte kamer. Om 06.30 uur 's ochtends sms't Yarden zijn zus Ofri dat hij buiten raketten hoort. Ook schrijft hij over de terroristen buiten. Hij probeert zijn zoontjes stil te houden, maar daarvoor zijn ze te jong.

Op beelden van bewakingscamera's is te zien hoe gewapende mannen het huis van de familie omsingelen en de deur van de afgesloten kamer openboren. Om 09.45 uur stuurt Yarden de laatste berichten naar zijn zus: "Ik hou van je. Ze komen het huis binnen."

Van Yarden verschijnen later foto's dat hij met een bebloed hoofd wordt weggevoerd door Hamas. Ook de ontvoering Shiri, Ariel en Kfir is vastgelegd op beeld. Met paniek in de ogen houdt Shiri haar twee zoontjes stevig vastgeklemd in haar armen.

Al een maand na de ontvoering komen de Qassam-brigades, de militaire tak van Hamas, met de mededeling dat Shiri en haar zoontjes zijn omgekomen bij een Israëlische luchtaanval. Hiervoor levert Hamas geen bewijs.

Diezelfde maand is er een staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas, waarbij Israëlische gijzelaars en Palestijnse gevangenen worden vrijgelaten. Als Shiri, Ariel en Kfir daar niet bij zitten, groeit de onrust over hun lot.

Ondanks de onduidelijkheid staan Israëliërs op 18 januari 2024 stil bij de eerste verjaardag van baby Kfir. Tijdens een ceremonie in Tel Aviv laten ze oranje ballonnen op, passend bij de haarkleur van de twee jongens, en roepen op tot de vrijlating van alle Israëlische gijzelaars.

Bij het staakt-het-vuren van vorige maand werd afgesproken dat in de eerste fase 33 gijzelaars worden vrijgelaten. Van hen zouden er acht niet meer in leven zijn. Om wie het ging, was toen nog niet duidelijk.

Na de mededeling van Hamas dat de lichamen van Shiri, Ariel en Kfir zouden worden overgedragen, zei de familie in een statement erg ongerust te zijn. Maar ze zeiden ook te wachten op de officiële bevestiging.

"We klampen ons nog steeds vast aan hoop", zei een familielid deze week nog in een radio-interview. Die hoop is nu definitief vervlogen.

Alle Nederlandse ontwikkelingshulp moet voortaan rechtstreeks in het belang zijn van ons land. Dat is de boodschap van minister Klever, die vandaag bekendmaakt waar de aangekondigde bezuiniging van 2,4 miljard euro op ontwikkelingssamenwerking terechtkomt. Het is een van de grootste bezuinigingen van dit kabinet.

"Alle programma's die we financieren, moeten direct bijdragen aan ons eigen belang", zegt de PVV-minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp. Daarmee wordt het beleid "relevanter voor Nederlandse belastingbetalers".

Nederland stopt alle projecten op het gebied van vrouwenrechten, gendergelijkheid, beroepsonderwijs en hoger onderwijs, sport en cultuur. En ook op hulp op het gebied van klimaat, maatschappelijk middenveld en multilaterale samenwerking wordt flink bezuinigd. Onder dat laatste valt bijvoorbeeld Unicef; de VN-kinderrechtenorganisatie wordt door Klever met 50 procent gekort.

Met de bezuiniging van jaarlijks 2,4 miljard euro vanaf 2027, die al in het hoofdlijnenakkoord werd aangekondigd, blijft er nog 3,8 miljard aan ontwikkelingshulp over, schrijft Klever aan de Tweede Kamer. De minister wil dat geld inzetten voor drie Nederlandse belangen: "handel en economie, veiligheid en stabiliteit, en migratie".

Verdienvermogen

Wat betreft de economische belangen moet het doel vooral zijn dat landen uitgroeien tot handelspartners. "Door hulp, handel en investeringen sterker aan elkaar te verbinden, kan ontwikkelingshulp bijdragen aan ons verdienvermogen."

Qua veiligheid en stabiliteit wil de minister de focus van hulp verleggen naar drie "nabuurregio's", die volgens Klever direct van invloed zijn op onze veiligheid. Het gaat om West-Afrika, de Hoorn van Afrika en het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Buiten deze drie regio's moeten activiteiten worden afgebouwd, vindt het kabinet.

"Deze regio's zijn belangrijk, omdat 80 procent van alle conflicten hier plaatsvinden. Bovendien lopen er meerdere drugs- en migratieroutes naar Europa doorheen", aldus Klever. Nederland moet in die regio's bijvoorbeeld meehelpen aan het bestrijden van mensensmokkel, zorgen voor voedsel en water en de politie versterken.

Geen reis naar Europa

Om toenemende "asiel- en migratiedruk" in Nederland terug te dringen, wil Klever hulpgeld inzetten voor meer opvang in de regio en "migratiesamenwerking met betrokken landen", bijvoorbeeld door vluchtelingen te helpen een bestaan op te bouwen in een buurland van het land van herkomst. "Door hen daar perspectief te bieden, kunnen mensen een bestaan opbouwen en hoeven ze niet de reis naar Europa te maken."

Eerder kondigde Klever al aan dat haar bezuinigingen grote ngo's zouden treffen. In haar plannen herhaalt ze nu dat ze meer wil samenwerken met lokale organisaties. De werkwijze van grote samenwerkingsverbanden met ngo's noemt Klever "bureaucratisch en niet altijd efficiënt".

'Duidelijke keuzes'

Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland staan positief tegenover de plannen. "Het kabinet maakt duidelijke, maar zeker geen makkelijke keuzes", schrijven ze in een reactie. "Hoewel het beleid gepaard gaat met een forse bezuiniging lijkt deze op een verantwoorde manier te worden ingevuld."

De werkgevers zijn vooral blij dat Nederland een betrouwbare internationale partner blijft. Ook zijn ze tevreden met de nadrukkelijke koppeling tussen hulp en handel, want "dit biedt kansen voor Nederlandse bedrijven".

Wel vinden ze het belangrijk om voldoende geld vrij te houden voor de instandhouding van ambassades en consulaten. Het kabinet zal daar 10 procent op bezuinigen, is afgesproken in het regeerprogramma.