NOS Nieuws - Algemeen

Krap twee weken na zijn zwaarste reis ooit, naar Zuidoost-Azië, brengt paus Franciscus een vierdaags bezoek aan Luxemburg en België.

Hij landde vanochtend in Luxemburg. Het valt op dat deze paus, in functie sinds 2013, tot nu toe de grotere Europese landen heeft overgeslagen. Zo is hij nog nooit in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk of Spanje geweest. Binnen Europa kiest hij voor een bijzondere stad of plek, zoals het multiculturele Marseille voor een ontmoeting met migranten of Straatsburg voor toespraken tot het Europees Parlement en de Raad van Europa.

Paus Franciscus werd onder andere welkom geheten door groothertog Henri van Luxemburg:

Vandaar dat velen binnen en buiten Luxemburg en België verbaasd opkeken toen bekend werd dat Franciscus juist deze landen had uitgekozen. Luxemburg lijkt een tussenstop op weg naar België als persoonlijk eerbetoon aan de Luxemburgse kardinaal Jean-Claude Hollerich.

Net als Franciscus is hij een jezuïet en dus van dezelfde orde van mannelijke religieuzen. Hollerich is ook één van de belangrijkste medestanders van de paus en nauw betrokken bij diens hervormingen van de kerk.

De officiële aanleiding voor het bezoek aan België is de 600e verjaardag in 2025 van de stichting van de Katholieke Universiteit Leuven. Als universiteit waar niet-geestelijken theologie kunnen studeren was de KU Leuven een belangrijke denktank voor de Kerk.

De paus zal zowel de Nederlandstalige als de Franstalige tak van de universiteit aandoen. Vlaamse media melden dat Franciscus als Argentijnse jezuïet in het verleden nauwe contacten heeft gehad met Vlaanderen en er enkele keren zou zijn geweest. Bij de keuze voor België hebben mogelijk vooral persoonlijke motieven meegespeeld.

Tijdens zijn ontmoetingen met docenten en studenten zal Franciscus spreken over migratie en vluchtelingen, klimaat en milieu. En dus niet zozeer over de katholieke wortels van de universiteit. De meeste medewerkers en studenten hebben daar tegenwoordig niets mee.

Secularisering en seksueel misbruik

Want in tegenstelling tot eerdere bestemmingen treft Franciscus geen land met een bruisend katholiek geloofsleven aan. België is net als de rest van West-Europa sterk geseculariseerd. Slechts iets meer dan de helft van de Belgen is katholiek. Nog maar 2 procent van hen gaat regelmatig naar de kerk.

In de afgelopen jaren hebben misbruikschandalen de aversie tegen de kerk alleen maar doen toenemen. Vooral de zaak rond Roger Vangheluwe, de voormalige bisschop van Brugge die bekende jarenlang zijn neven te hebben misbruikt, heeft diepe wonden geslagen. Er zijn gerechtelijke onderzoeken geweest, compleet met invallen in kantoren en woningen van hoge geestelijken. Zelfs een parlementaire commissie heeft zich over de misbruikzaken gebogen.

Als klap op de vuurpijl zond publieke omroep VRT in september vorig jaar de documentaireserie Godvergeten uit. Hierin kwamen opnieuw schrijnende verhalen naar boven over misbruik door geestelijken.

Duizenden Vlamingen lieten zich uitschrijven of keerden de kerk definitief de rug toe. Onder druk van de publieke opinie en de Belgische politiek werd Vangheluwe afgelopen maart door het Vaticaan uit zijn priesterambt gezet.

Ontmoeting met slachtoffers

Franciscus kan tijdens zijn bezoek aan België niet om het misbruik heen. Volgens de Vaticaanse woordvoerder zal hij er in zijn toespraken aandacht aan besteden. Ook heeft hij achter gesloten deuren een ontmoeting met vijftien zorgvuldig geselecteerde misbruikslachtoffers. De lokale media zitten erbovenop.

Maar of dit alles de Belgen erg zal raken, is de vraag. Vooral in Vlaanderen lopen weinig mensen warm voor het pauselijke bezoek.

Enthousiaste bisschoppen

De enigen die oprecht enthousiasme uitstralen zijn de Belgische bisschoppen. Ondanks de sterke neergang proberen zij een moderne, dynamische kerk te zijn. Ze gaan discussie over het celibaat en de rol van vrouwen niet uit de weg.

Ook introduceerden ze zelfs een liturgie voor het zegenen van homostellen, maar daarin werden ze teruggefloten door het Vaticaan. Al kunnen ze om hun positieve en energieke houding wel rekenen op veel sympathie van de paus.

Mis in stadion

Naast ontmoetingen met vele hoogwaardigheidsbekleders binnen en buiten de universitaire wereld zijn vier momenten ingelast waarop het publiek Franciscus kan begroeten. Mensen kunnen ook de afsluitende mis in het stadion van Brussel bijwonen.

Tegen alle verwachtingen in waren de beschikbare 35.000 kaarten binnen anderhalf uur vergeven. Het wordt interessant om te zien hoeveel belangstellenden in Leuven en Brussel klaarstaan om de paus toe te juichen. Ook voor Franciscus zelf, die immers gewend is aan straten vol uitzinnige mensenmassa's.

Fabrikanten van fatbikes komen met een nieuwe fiets: de skinnybike. Het is een antwoord op de verwachte nieuwe wetgeving: de Tweede Kamer wil een helmplicht voor fatbikegebruikers en een verbod op het gebruik van de e-bike met dikke banden voor kinderen onder de 14 jaar. De skinnybike lijkt op zijn voorganger, maar de banden zijn iets dunner en het zadel is korter en in hoogte verstelbaar.

Pieter van Beusekom van fatbikefabrikant Phatfour haalt hard uit naar de Kamer. "Als de Tweede Kamer een deurtje dicht doet, dan maken we een ander deurtje open. We moeten fietsen bouwen die we ook kunnen afzetten en gaan om de regels heen werken. Natuurlijk blijven we legale fietsen bouwen zoals we nu al doen."

'Juridisch ingewikkeld'

Of de helmplicht en leeftijdsgrens snel worden ingevoerd is nog maar de vraag. Minister Madlener van Verkeer waarschuwde dat er juridisch nog wel haken en ogen aan zitten. Hij wees er begin deze week opnieuw op dat het juridisch ingewikkeld is om fatbikes van andere e-bikes te onderscheiden en dat nieuwe regels voor alle typen elektrische fietsen zouden moeten gelden.

Madlener zegt de voorstellen te gaan bestuderen. Hij denkt dat de helmplicht en leeftijdgrens zeker door kunnen gaan, maar dat het er dan wel op kan uitdraaien dat die regels voor alle elektrische fietsen zullen moeten gelden.

En dat wil de Kamer niet. Voor kinderen die lange afstanden moeten afleggen naar school wil de Kamer juist dat gewone elektrische fietsen een optie blijven, ook als zij jonger zijn dan 14 jaar.

Bouwers erkennen problemen

Ook fabrikant Brekr blijft fietsen bouwen. "Maar wij zien ook heus wel dat er een probleem is", zei eigenaar Niels Willems in het NOS Radio 1 Journaal. "Wij zijn ook voor een minimumleeftijd, maar als je dat alleen voor fatbikes gaat doen, los je het probleem niet op. We zagen eerst de snorfiets, daar kwam een helmplicht voor. Toen zijn die mensen massaal op de fatbike gesprongen. Nu kunnen ze wellicht door naar de skinnybike of een gewone elektrische fiets."

Volgens Willems is daarom de enige oplossing een minimumleeftijd voor alle e-bikes. "Want alle elektrische fietsen kun je opvoeren en kunnen dan gevaarlijk zijn voor kinderen."

Vergoed kinderbrillen vanuit de basisverzekering. Die dringende oproep doen vijf oogzorgorganisaties vandaag tijdens een symposium van Stichting Blindenhulp, meldt Trouw. De organisaties merken dat een bril betalen steeds moeilijker wordt voor ouders die het niet breed hebben. Duizenden kinderen lopen daarom zonder bril, terwijl ze die wel nodig hebben.

De organisaties deden de oproep afgelopen juni ook al per brief aan het ministerie van Volksgezondheid. Daar kwam toen geen officiële reactie op. De oproep wordt ondersteund door de verenigingen voor orthoptisten, optometristen en oogartsen en de Oogvereniging.

'Een bril is geen luxemiddel'

Ruth van Nispen noemt het pijnlijk dat zoveel slechtziende kinderen geen bril hebben. Zij is een van de initiatiefnemers van de oproep, als voorzitter van Vision 2020, een projectgroep van de Wereldgezondheidsorganisatie. Ze maakt zich al langer zorgen over kinderen voor wie een bril niet te betalen is.

"Een bril is geen luxemiddel", benadrukt Van Nispen. "Toegang tot een goede bril is van cruciaal belang voor kinderen en onmisbaar voor gelijke kansen in de maatschappij."

Zorgminister Fleur Agema laat aan de krant weten dat ze het ook heel belangrijk vindt dat alle kinderen die een bril nodig hebben die ook krijgen. Ze zegt dat ze de brief met de oproep wel heeft ontvangen, maar eerst in gesprek wil met het Zorginstituut.

Medische afwijkingen

Brillen voor kinderen worden in veruit de meeste gevallen niet vergoed. Alleen als kinderen serieuze medische afwijkingen, letsel of oogziektes hebben, komen brillen soms voor vergoeding in aanmerking. Een medische indicatie wordt pas gegeven bij uitzonderlijk hoge sterktes, vanaf plus tien of min zes.

Ook voor volwassenen wordt een bril meestal niet of maar gedeeltelijk vergoed vanuit de basisverzekering.

Bijziendheid komt steeds vaker voor

Gisteren stond in een artikel in het British Journal of Ophthalmology dat wereldwijd steeds meer kinderen bijziend zijn. Vooral in Azië is het probleem enorm. In Nederland is één op de vijf kinderen tussen de vijf en negentien jaar oud bijziend.

In 2018 was al bekend dat een kwart van de 13-jarigen in ons land bijziend is. De toename van het aantal bijziende kinderen heeft volgens onderzoekers alles te maken met een verandering in leefstijl: smartphones en tablets maken dat kinderen lang achter elkaar kijken naar iets wat dichtbij is. En daarvan gaan je ogen achteruit.

Mensen die afhankelijk zijn van het openbaar vervoer zijn steeds langer onderweg naar werk, school, ziekenhuis en andere voorzieningen. Dat geldt vooral voor degenen die in het landelijk gebied wonen of aan de randen van de stad, blijkt uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving: de auto is dan altijd sneller, zelfs in de spits.

Volgens onderzoeker Jeroen Bastiaanssen is de afgelopen jaren vooral ingezet op snelle verbindingen tussen de steden. "Je kan heel snel met de Intercity-treinen tussen de grote kernen reizen, maar het fijnmazige is afgeschaald", vertelde hij vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal. "Dat is een trend die al jaren aan de gang is, maar de coronapandemie heeft daar een scheut bovenop gedaan. Toen is het openbaar vervoer op veel plekken afgeschaald en maar in beperkte mate teruggekomen."

Wie niet over een auto beschikt, doet er vaak lang over om een ziekenhuis of polikliniek te bereiken. Uit de analyses blijkt dat 30 procent van de ouderen niet binnen een half uur bij zorg kan komen, en 12 procent niet binnen 45 minuten. Dat geldt zowel voor landelijk, als stedelijk gebied.

Geen auto is meer reistijd

Bastiaanssen denkt dat beleidsmakers zich niet goed genoeg realiseren dat een kwart van de huishoudens in Nederland geen auto heeft. "En als je niet over een auto beschikt, is je reistijd echt aanzienlijk langer dan als je wel in de auto kan stappen, zelfs in de spits. En dan zie je dat vooral lage inkomens hier de dupe van zijn. En jongeren die nog helemaal niet in een auto kunnen rijden."

Ook denkt hij dat veel mensen die wel een auto hebben graag met het openbaar vervoer zouden reizen. "Maar die mogelijkheid moet er dan wel zijn."

Veel bushaltes zijn verplaatst, vanuit de dorpskernen naar de rand van het dorp: "Dan ga je er dus van uit dat mensen wel op de fiets kunnen springen om daarheen te gaan, maar dat geldt natuurlijk niet voor iedereen."

Drie maatregelen

Het Planbureau voor de Leefomgeving ziet drie concrete maatregelen om de bereikbaarheid te verbeteren, zegt Bastiaanssen. "Het ov moet beter bereikbaar worden met de fiets. We moeten beter nadenken waar we voorzieningen zoals ziekenhuizen en scholen neerzetten en bij het bouwen van nieuwbouwwoningen moet beter nagedacht worden of ze goed toegankelijk zijn met het openbaar vervoer."

Met name in de avonden en weekenden is de reistijd flink toegenomen.

Burgemeester Eric Adams van New York is aangeklaagd na een corruptieonderzoek, melden Amerikaanse media. Omdat de aanklacht nog niet openbaar is gemaakt, is nog niet duidelijk waarvoor hij precies wordt vervolgd. Wel heeft Adams al gezegd dat hij zichzelf zal verdedigen. Het is de eerste keer dat een zittend burgemeester van New York wordt vervolgd.

De politie nam vorig jaar november telefoons en een iPad van de Democraat in beslag in een onderzoek naar steekpenningen. Adams zou campagnedonaties hebben aangenomen in ruil voor illegale belangenbehartiging voor buitenlandse partijen. Turkije werd daarbij genoemd, maar ook Adams' contacten met Israël, China, Qatar, Zuid-Korea en enkele andere landen zouden worden onderzocht.

Vanwege de verdenkingen deed de politie vorig jaar al een inval bij Adams' belangrijkste fondsenwerver. Begin deze maand werd het onderzoek uitgebreid naar vertrouwelingen van Adams, van wie ook telefoons in beslag genomen werden. Zijn politiechef, directeur Onderwijs en juridisch adviseur namen daarop ontslag.

'Leugens'

Adams zegt dat hij onschuldig is en van plan is zichzelf te verdedigen. "Deze aanklachten zijn volledig gebaseerd op leugens", zei hij in een videoboodschap. "Ik zal dit onrecht met al mijn kracht en overtuiging bevechten." Hij wil daarom een mogelijk proces zo snel laten beginnen.

De 64-jarige Adams, oud-hoofdinspecteur van de New Yorkse politie, werd drie jaar geleden gekozen als burgemeester van de grootste stad in de VS. Hij zou zich volgend jaar opnieuw verkiesbaar kunnen stellen, al is de verwachting dat hij dan veel concurrentie zal krijgen. Zijn populariteit kreeg recentelijk een flinke knauw doordat een hausse aan immigranten tot problemen in de daklozenopvang leidde.

Verschillende partijgenoten hebben Adams al opgeroepen terug te treden in verband met de verdenkingen. Onder hen is het invloedrijke Congreslid Alexandria Ocasio-Cortez uit New York, die vindt dat Adams "in het belang van de stad" ontslag moet nemen.

Adams weigert ontslag

Adams liet in zijn videoboodschap weten dat niet van plan te zijn. "Ik begrijp dat New Yorkers bang zijn dat ik mijn werk niet meer kan doen door deze beschuldigingen. Maar ik kamp al maanden met deze leugens en toch gaat het steeds beter met de stad. U heeft mij gekozen om deze stad te leiden en dat blijf ik doen."

Mogelijk wordt er vandaag meer duidelijk over de aanklachten tegen de burgemeester, als die door de rechter openbaar gemaakt worden. Dan wordt ook duidelijk of Adams gearresteerd wordt of dat hij zich vrijwillig bij de politie mag melden.

Goedemorgen! Hij is net twee weken terug uit Zuidoost-Azië, maar Paus Franciscus begint vandaag alweer aan zijn volgende trip naar België. En de Oekraïense president Zelensky gaat naar het Amerikaanse Witte Huis om zijn 'overwinningsplan' aan president Biden en vicepresident Harris te presenteren.

Eerst het weer: de regen verlaat de komende uren het noorden van het land. De rest van de dag wisselen zon, wolken en buien elkaar af. Lokaal komt onweer voor. Bij een matige tot krachtige zuidwestenwind wordt het 15 tot 18 graden. Vanavond trekt een flink gebied met regen over het land. Vannacht hebben we weer met losse buien te maken. Daarbij neemt de wind toe en komen vooral aan zee zware windstoten rond 80 km/uur voor.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Verenigde Staten, Frankrijk en enkele van hun bondgenoten roepen op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren van 21 dagen tussen Israël en Hezbollah. Ook uitten ze hun steun voor een staakt-het-vuren in Gaza.

Dat is te lezen in een gezamenlijke verklaring die het Witte Huis publiceerde. Daarin roepen ook Australië, Canada, de Europese Unie, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Italië, Japan, Saudi-Arabië, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten op tot een staakt-het-vuren.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In dit atelier in Brugge kregen ze een bijzondere opdracht: het maken van een mijter én mantel voor paus Franciscus:

Fijne donderdag!

Verschillende gemeenten zijn begonnen met het wegen van kliko's voor plastic afval. Als ze te zwaar zijn, worden ze niet geleegd, want dan zit er te veel ander afval in.

Reden is dat veel plastic afval dat gescheiden wordt opgehaald, alsnog in de verbrandingsoven belandt omdat er te veel ander afval tussen zit. Daardoor wordt er minder gerecycled en zijn gemeenten veel geld kwijt. Afvalinzamelaar ROVA probeert nu vervuiling op te sporen door vuilnisbakken te wegen. Want plastic is licht, dus een zware bak is verdacht.

Gemeenten en afvalbedrijven breken zich al jaren het hoofd over hoe ze zo 'schoon' mogelijk PMD-afval (plastic, metaal en drankenkartons) kunnen inzamelen om dit te recyclen tot bijvoorbeeld kratten, emmers en bermpaaltjes.

'Schoon' wil zeggen dat er maximaal 15 procent ander afval tussen zit, zoals restafval, kleding, of verpakkingen met te veel achtergebleven voedsel. Dan krijgen de gemeenten een vergoeding van Verpact, de producentenorganisatie die verantwoordelijk is voor de inzameling en recycling van het PMD-afval. Als er te veel vervuiling tussen zit, dan wordt de hele lading verbrand, dus ook plastic dat wel goed te recyclen is.

Miljoenen euro's aan kosten

Elke gemeente bepaalt zijn eigen inzamelbeleid. De één heeft een systeem van voorscheiding door bewoners, de ander doet aan nascheiding. Een aantal gemeenten probeert het scheiden van afval te stimuleren door mensen te laten betalen voor hun restafval en het hen zelf weg te laten brengen.

Het leidt vaak niet tot het gewenste resultaat. Volgens Verpact lukt het slechts één op de zes gemeenten om altijd PMD-afval in te zamelen dat schoon genoeg is om te recyclen. Vorig jaar werd 24 miljoen kilo PMD-afval verbrand van de 379 miljoen kilo die werd ingezameld.

Dat kost gemeenten veel geld, oplopend tot miljoenen euro's. Ze krijgen bij verbranding geen vergoeding voor het door hen ingezamelde PMD omdat het niet 'schoon' genoeg is. Verder draaien ze op voor de verbrandingskosten.

Hoe zwaarder hoe vuiler

De roep om een oplossing is luid. Afvalinzamelaar ROVA doet nu een proef om vervuilde PMD-containers op te sporen. "Wij onderzoeken of we door de containers te wegen onderscheid kunnen maken tussen goed gescheiden en vervuild PMD-afval", zegt Corina Hendriks van ROVA. "Plastic afval is heel licht. Hoe zwaarder de bakken zijn, hoe groter dus de kans dat er te veel ander afval bij zit."

Samen met de Wageningen Universiteit heeft ROVA de afgelopen maanden berekend dat de kritische grens op 14 kilo ligt. Vanaf dat gewicht is de kans groot dat het plastic afval vervuild is. "De komende maanden gaan we kijken of de mate van vervuiling van al het PMD-afval dat we ophalen, minder wordt door vervuilde containers niet te legen", zegt Hendriks.

In twaalf gemeenten rijdt de inzamelaar met vuilniswagens die zijn uitgerust met een meetsysteem. Bij PMD-bakken die 14 kilo of meer wegen, stapt de chauffeur uit om de bak te controleren. Bij te veel vervuiling wordt de container over een paar weken niet meer meegenomen.

Voedselresten

Volgens Hendriks is het belangrijk om vervuiling zo vroeg mogelijk eruit te filteren. "Anders moeten we ofwel volledige vrachten afkeuren, ofwel het plastic is slecht te recyclen omdat er bijvoorbeeld te veel voedselresten uit moeten worden gehaald." Gevolg is dat PMD-afval dat gerecycled had kunnen worden, onnodig wordt verbrand als restafval, wat ook nog eens slecht is voor het milieu.

Hendriks is hoopvol over de proef, die tot februari duurt. "Wij zien dat het heel veel potentie heeft." Ze ziet dan ook veel belangstelling van collega-inzamelaars.

Brancheorganisatie NVRD is ook enthousiast. "Hoe hoger de kwaliteit van het PMD-afval, des te meer PMD hoogwaardig gerecycled kan worden. Uiteindelijk moeten we naar de situatie dat een verpakking weer een verpakking kan worden."

In een bedrijfspand in Delden, in Twente, heeft vannacht een grote brand gewoed. Vanwege de rook zijn woningen naast het gebouw ontruimd, meldt de brandweer. Rond 07.45 was de brand onder controle. De brandweer is wel nog enkele uren bezig met blussen.

Het vuur werd rond 02.45 uur ontdekt. Het bedrijfspand stond vermoedelijk grotendeels leeg. Er is niemand gewond geraakt.

Vier naastgelegen huizen zijn ontruimd. Volgens omroep Oost zijn de bewoners opgevangen door familie en naasten.

Andere omwonenden kregen het advies om hun ramen en deuren gesloten te houden en hun ventilatie uit te zetten, vanwege de vele rook die vrijkwam.

Oorzaak

De oorzaak van de brand is onbekend. Meerdere eenheden kwamen ter plekke om het vuur te bestrijden. Met een kraan is een deel van het pand gesloopt zodat de brandhaard beter geblust kon worden.

De Verenigde Staten, Frankrijk en enkele van hun bondgenoten roepen op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren van 21 dagen tussen Israël en Hezbollah. Ook uitten ze hun steun voor een staakt-het-vuren in Gaza.

Dat is te lezen in een gezamenlijke verklaring die het Witte Huis publiceerde. Daarin roepen ook Australië, Canada, de Europese Unie, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Italië, Japan, Saudi-Arabië, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten op tot een staakt-het-vuren.

"Het is tijd om tot een diplomatieke oplossing te komen die ervoor zorgt dat burgers aan beide kanten van de grens veilig naar hun huis terug kunnen keren", is te lezen in de verklaring.

Frankrijk en de Verenigde Staten zeggen al een aantal dagen te werken aan een plan voor een tijdelijk staakt-het-vuren in Libanon om onderhandelingen tussen Israël en Hezbollah mogelijk te maken. In het plan staat dat het staakt-het-vuren drie weken zou moeten duren.

Details

Meer details van het plan zouden binnenkort bekend worden gemaakt. "We rekenen erop dat beide partijen het meteen zullen accepteren, om de bevolking te beschermen en diplomatieke onderhandelingen te laten beginnen", zei de Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Noël Barrot tegen de VN-Veiligheidsraad.

Verder zei Barrot dat Frankrijk en de VS met de partijen hebben overlegd. De Franse minister denkt dat een diplomatieke oplossing voor het conflict nog altijd mogelijk is. Barrot vertrekt eind deze week naar Libanon.

De Amerikaanse VN-gezant zegt te hopen dat het voorstel zal leiden tot rust en gesprekken over diplomatieke oplossingen mogelijk zal maken.

In Libanon zijn een half miljoen mensen op de vlucht. Correspondent Daisy Mohr was bij de grensovergang in Masnaa, waar mensen het land proberen te verlaten.

Gisteren zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Blinken, dat de Amerikaanse regering "druk bezig" is met een aantal partners om in Libanon te de-escaleren en werkt aan een staakt-het-vuren-akkoord "dat veel voordelen zou hebben voor alle betrokkenen".

De Israëlische VN-gezant zei een diplomatieke oplossing te verwelkomen, maar ook dat als die er niet komt Israël "alle middelen zal gebruiken die het heeft". Volgens hem voert Israël gerichte aanvallen uit op Hezbollah en is het niet uit op een volledige oorlog.

De Libanese premier Najib Mikati riep de VN-Veiligheidsraad op Israël onder druk te zetten om een onmiddellijk staakt-het-vuren af te dwingen. Hij zei dat hopelijk een wapenstilstand bereikt kan worden.

Veelvoorkomende planten- en vogelsoorten in Nederland zijn bij jongeren (35 jaar en jonger) een stuk minder bekend dan bij ouderen (55-plussers). Dat blijkt uit een peiling die Natuurmonumenten liet uitvoeren onder een representatieve groep van ruim duizend mensen, verdeeld over drie leeftijdscategorieën.

De deelnemers werd gevraagd welke Nederlandse vogel- en plantensoorten ze op afbeeldingen herkenden. De 55-plussers scoorden het beste, gevolgd door de groep van 35 tot 55 jaar. Degenen die jonger waren dan 35 wisten het minst vaak de juiste soort te noemen. Zo herkende iets meer dan een kwart van de jongste groep ondervraagden een margriet en een korenbloem, tegenover driekwart van de 55-plussers.

De merel werd door 59 procent van de groep tot 35 jaar herkend en door 82 procent van de oudste ondervraagden. Vinken bleken iets minder bekend: die herkende 44 procent van de 35-minners. Ook daar scoorden de ouderen met 79 procent een stuk beter. Mensen uit de leeftijdsgroep tussen de 35 en 55 jaar zaten qua score steeds tussen de ouderen en de jongeren in.

'Uit het oog, uit het hart'

Natuurmonumenten ziet "een zorgelijke trend in een tijd dat we als samenleving juist veel meer moeten doen om de natuur te laten leven". Dat jongeren minder goed soorten kunnen herkennen dan ouderen, wijt de organisatie aan de slechte staat van de natuur.

"We zijn de afgelopen decennia veel natuur kwijtgeraakt. Van onze insecten is in dertig jaar 76 procent verdwenen. Bijna de helft van de zweefvliegen wordt bedreigd en het gaat slecht met bestuivende insecten." De organisatie vreest voor een effect dat neerkomt op "uit het oog, uit het hart".

Volgens de peiling, uitgevoerd door onderzoeksbureau Markteffect, maken negen op de tien ondervraagden zich zorgen over de staat van de Nederlandse natuur. Een deel van hen vindt het daarentegen moeilijk om bij te dragen aan de biodiversiteit.

Koningin Máxima is in New York benoemd tot speciale pleitbezorger van de VN-secretaris-generaal voor financiële gezondheid. Met de nieuwe benoeming eindigt haar vorige functie voor de VN als speciaal pleitbezorger voor inclusieve financiering voor ontwikkeling. Die functie bekleedde ze vijftien jaar lang.

Met correspondent Marieke de Vries blikt Koningin Máxima terug op 15 jaar bij de VN:

"In een wereld van economische onzekerheid, conflicten en klimaatverandering zijn financiële diensten van cruciaal belang om mensen te helpen hun leven en toekomst in eigen hand te houden", zegt secretaris-generaal van de Verenigde Naties António Guterres over Máxima's benoeming.

"Als speciale pleitbezorger voor financiële gezondheid bouwt Hare Majesteit koningin Máxima voort op haar belangrijke werk om ervoor te zorgen dat financiële systemen de dromen, hoop en aspiraties van mensen over de hele wereld kunnen ondersteunen", zegt Guterres verder.

Koningin Máxima zegt zelf dat er nog genoeg te doen is en dat haar werk voor de VN nog lang niet klaar is. "Het werk is nooit klaar, en zolang ik energie blijf krijgen van dit werk, blijf ik het doen", zei ze.

Het was wel af en toe lastig te combineren met haar rol als vorstin: "Natuurlijk zijn mijn prioriteit mijn man en mijn kinderen en mijn werk in Nederland. Dus ik probeer effectief met mijn tijd om te gaan. Reizen doe ik zo kort mogelijk en alleen als het echt nodig is: af en toe naar New York, Washington of Davos. En ik overleg ook heel veel over de telefoon of ik geef speeches live via een verbinding. De technologie maakt het wel makkelijker allemaal."

Vorige functie

De nieuwe VN-portefeuille van Máxima ligt in het verlengde van haar vorige functie.

In Nederland zet Koningin Máxima zich ook in voor financiële gezondheid. Dat doet ze namens stichting SchuldenlabNL, de Nationale Coalitie Financiële Gezondheid en platform Wijzer in geldzaken.

Financiële gezondheid

Bijna 80 procent van de volwassenen wereldwijd heeft nu minimaal toegang tot bijvoorbeeld een betaalrekening. De koningin zegt dat daarmee "een solide basis" is gelegd.

"We zijn heel trots met al onze partners dat dit bereikt is, maar het werk moet doorgaan. We moeten echt nog veel betere financiële producten aanbieden die mensen daadwerkelijk helpen, zodat ze niet met onnodige schulden komen te zitten, zodat mensen in Nederland echt tot het eind van de maand kunnen komen. Of in India: tot het eind van de dag, zo klein is het."

Máxima hoopt dat mensen wereldwijd, ook bij tegenslag, altijd financieel het hoofd boven water kunnen houden: "Als mensen echt een probleem hebben, een ziek familielid hebben of een dode in de familie of te maken hebben met overstromingen of juist extreme droogte, dat ze dan middelen hebben om zichzelf te beschermen."

Nederland, Duitsland, Canada en Australië zijn een procedure gestart tegen Afghanistan omdat de vrouwenrechten daar niet worden nageleefd. Zo'n procedure kan uiteindelijk leiden tot een zaak bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ). Het zou de eerste keer zijn dat een land voor het hof wordt gedaagd wegens vrouwendiscriminatie.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigt tegenover de NOS dat er sprake is van een aansprakelijkstelling van Afghanistan. Dat betekent dat Nederland en de drie andere landen vinden dat er ruimschoots bewijs is dat de machthebbers zich niet aan een VN-verdrag hebben gehouden.

Volgens de gebruikelijke procedure gaan de vier landen nu onderhandelen met Afghanistan om de vrouwenrechten te verbeteren. Als dat niet lukt kunnen de landen voorstellen om over te gaan op arbitrage, een manier om het conflict op te lossen zonder dat daar een rechter bij betrokken is. Daar kan het Afghaanse regime mee akkoord gaan, al achten experts dat onwaarschijnlijk. In dat geval kan de zaak worden voorgelegd aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag.

Volgens het internationaal recht moet Afghanistan de vrouwenrechten waarborgen. Het land bekrachtigde het VN-Vrouwenverdrag in 2003, ver voordat de Taliban in 2021 opnieuw de macht grepen.

Het is de vraag of de Taliban zich iets zullen aantrekken van de aansprakelijkstelling. André Nollkaemper, hoogleraar internationaal recht, acht het zeer onwaarschijnlijk dat het regime zal ingaan op zo'n verzoek tot arbitrage. "De Taliban hebben tot nu toe nog geen enkel signaal gegeven waaruit blijkt dat zij van plan zijn om mee te doen met het internationale juridische spel."

In dat geval gaat de zaak dus naar het Internationaal Gerechtshof. "Die geven uiteindelijk een inhoudelijk vonnis: heeft Afghanistan vrouwenrechten geschonden of niet?", legt Nollkaemper uit.

Volgens de hoogleraar kan zo'n uitspraak - als die er komt - wel iets bijdragen aan de positie van vrouwen in het land. "Het zou een heel gezaghebbende uitspraak zijn, die ertoe kan leiden dat andere landen meer druk gaan uitoefenen op de machthebbers in Afghanistan. Het is een heel geïsoleerd regime, maar ook zij hebben behoefte aan diplomatieke relaties. Dit kan leiden tot meer druk van buitenaf om iets te veranderen aan de positie van vrouwen."

Scherper beleid

De afgelopen jaren heeft een klein aantal landen toenadering gezocht tot de Taliban. Zo sloten China en Rusland een oliedeal met het regime.

Daarbij kan een uitspraak ook invloed hebben op de opstelling van internationale organisaties die actief zijn in Afghanistan, denkt Nollkaemper. Onlangs klonk er kritiek op de VN, die onderhandelde met de Taliban zonder dat er vrouwen aanschoven. Dat was een eis van de Taliban. "Het kan dat de VN daar scherper beleid op gaat voeren en daarbij verwijst naar zo'n uitspraak", aldus Nollkaemper.

Vrouwenrechten snel ingeperkt

Sinds de Taliban de macht greep in Afghanistan zijn vrouwenrechten in rap tempo ingeperkt. Bij de machtsovername beloofden de Taliban dat ze zich gematigder zouden opstellen dan toen ze aan de macht waren in de jaren 90, maar daar is in de praktijk weinig van terechtgekomen.

Zo zullen vrouwen voortaan publiekelijk gestenigd worden voor overspel en is het voor meisjes verboden om onderwijs te volgen na de basisschool. Daarnaast zijn onder meer parken en sportscholen verboden, mogen vrouwen alleen naar buiten met bedekt gezicht en onder begeleiding van een mannelijk familielid.

Het gezang voor het einde van het bezoek van paus Franciscus aan België, komend weekend, blijkt te zijn gecomponeerd door een priester die zich schuldig heeft gemaakt aan seksueel misbruik. Dat melden verschillende Belgische media. Het lied is op het laatste moment geschrapt.

De grote eucharistieviering in het Koning Boudewijnstadion in Brussel zou worden afgesloten met het lied Magnificat van de priester-componist Paul Schollaert, die onlangs overleed. Na zijn overlijden liet een van zijn slachtoffers aan de bisschop van Hasselt weten dat Schollaert hem in de jaren 70 had misbruikt.

De organisatie van de viering in het stadion zegt hiervan pas gisteren op de hoogte te zijn gebracht, meldt de VRT. Hierop is onmiddellijk besloten om het lied van Schollaert te schrappen. De woordvoerder van de organisatie noemt de zaak "zeer spijtig" en "jammer". De 150 koorleden moeten nu snel een ander lied instuderen.

In België werd er onderzoek gedaan door de zogenoemde commissie-Halsberghe naar seksueel misbruik door geestelijken. Schollaert verscheen ook voor die commissie. In 2002 werd de zaak tussen hem en de man afgesloten met een zogenoemde dading, een contract dat tussen de kerk en slachtoffers van seksueel misbruik werd opgesteld.

'Niet attent genoeg'

De Standaard meldt dat de zaak begon te rollen toen de Hasseltse bisschop Patrick Hoogmartens na de dood van Schollaert lovend over hem sprak. Toen duidelijk werd dat er voor Schollaert een dading was afgesloten, liet Hoogmartens weten dat hij tijdens het pausbezoek niet aan de publieke vieringen zou deelnemen.

"Ik begrijp dat ik niet attent genoeg ben geweest, waardoor we een slachtoffer van misbruik hebben gekwetst", zei de bisschop tegen persbureau Belga. "Dit spijt me zeer. Ik heb mijn verontschuldigingen aangeboden aan het slachtoffer."

In de provincie Groningen is het college van Gedeputeerde Staten gevallen na een debat over de komst van een windmolenpark bij de Eemshaven. De ChristenUnie is eruit gestapt nadat coalitiegenoot BBB en twee leden van Groninger Belang tegen de komst van het windpark hadden gestemd.

De BBB, PvdA, ChristenUnie en Groninger Belang hadden vorig jaar in het hoofdlijnenakkoord afgesproken geen nieuw windpark toe te laten, maar wel bestaande afspraken na te komen. Het plan voor een windmolenpark bij de Eemshaven ligt er al sinds 2014 en over het windpark was tien jaar geleden al een principebesluit genomen.

"Vandaag is het vertrouwen geschonden. Wij denken totaal anders over wat een betrouwbare overheid is", zei ChristenUnie-fractievoorzitter Fredric Geijtenbeek volgens RTV Noord. De ChristenUnie heeft drie zetels in de Provinciale Staten.

Hij vindt dat de BBB en Groninger Belang door tegen het windpark te stemmen, geen verantwoordelijkheid hebben genomen om als betrouwbare overheid te opereren. "Zij nemen een afslag die de ChristenUnie niet gaat nemen. We herkennen ons niet in een samenwerking waarin we soms wel en soms niet betrouwbaar zijn. We zien geen basis voor een verdere samenwerking met deze partijen."

BBB: 'Kunnen plan niet goedkeuren'

Voorafgaand aan het debat was al duidelijk dat de BBB twijfels heeft over het plan. Tijdens het debat liet de partij dan ook weten ertegen te stemmen. "De BBB kan dit plan niet goedkeuren, ondanks de grote druk die op ons is uitgeoefend", liet Moes weten.

BBB vroeg zich af of er ingestemd moest worden met een plan dat uit een ander politiek tijdperk stamt. "Is het dan echt zo dat wij plannen van tien jaar oud belangrijker moeten vinden dan nieuwe inzichten? Moeten we dan rigide vasthouden aan oude plannen en niet luisteren naar nieuwe zaken zoals gezondheidsschade?"

Coalitiepartijen PvdA en ChristenUnie deden vlak voor de stemming nog wel een beroep op de coalitiegenoten. "Houd je aan de afspraken die we hebben gemaakt in het hoofdlijnenakkoord." Hoewel er binnen de coalitie verdeeld werd gestemd over de kwestie, schaarde een meerderheid van de Provinciale Staten zich wel achter het plan.

Den Haag gaat vanaf maandag zo'n negentig asielzoekers opvangen om zo de situatie in Ter Apel te ontlasten. De gemeente heeft een voormalig kantoorpand ingericht als tijdelijke noodopvang. De asielzoekers kunnen minstens vier maanden in het gebouw blijven.

Het aanmeldcentrum in Ter Apel is al lange tijd overvol. In het centrum is plek voor maximaal 2000 mensen, maar dat aantal wordt dit jaar bijna dagelijks overschreden. Recent ontstond er bij het aanmeldcentrum een noodsituatie en dreigden mensen opnieuw buiten te moeten slapen.

Om die reden besloot Den Haag om bij te springen. "De opvangcrisis houdt aan en de oplossingen zijn nog niet in zicht", zegt verantwoordelijk wethouder Mariëlle Vavier. "Als het Rijk geen regie neemt op de oplossingen moeten we als gemeenten verantwoordelijkheid en solidariteit laten zien. Alleen samen kunnen we deze nood het hoofd bieden."

Acute noodopvang

Het voormalige kantoorpand aan de Maanweg was oorspronkelijk bedoeld voor de opvang van zo'n negentig Oekraïense vluchtelingen, zegt een woordvoerder van de gemeente tegen Omroep West. Omdat het te lang duurde om de vergunningen rond te krijgen, hebben de Oekraïners een andere opvangplek gekregen.

Den Haag is voor zover bekend de zevende gemeente die acuut opvang beschikbaar heeft gesteld om Ter Apel te ontlasten. Daarnaast heeft Zutphen voor een week een sporthal ingericht als tijdelijke noodopvang, maar het is nog niet duidelijk of daar asielzoekers naartoe zijn gebracht. Ook de gemeenten Stadskanaal en Borger-Odoorn schoten te hulp door voor één nacht een plek voor opvang beschikbaar te stellen.

Burgemeester Koen Schuiling van de gemeente Groningen stapt naar de rechter omdat hij een opgelegde boete van 250 euro voor "aanstootgevend gedrag" niet terecht vindt. Schuiling zegt in een verklaring dat wat hem wordt verweten berust op een "misverstand".

"In maart 2024 reed ik alleen in mijn auto", zegt Schuiling in de verklaring die met de NOS is gedeeld. "Door mijn medische situatie had ik plotseling heftige buikpijn. Een poging die pijn te bestrijden is door een andere weggebruiker opgevat als aanstootgevend. Daar was uiteraard geen sprake van." Schuiling zegt dat hij dit aan de politie heeft uitgelegd, en een medische verklaring heeft gegeven. "Tot mijn verbazing heeft het OM toch een boete opgelegd."

Dagblad van het Noorden meldt dat de politie het proces-verbaal heeft overgedragen aan het OM Oost-Nederland om belangenverstrengeling te voorkomen.

Afscheid is versneld

Het OM zegt dat Schuiling een strafbeschikking opgelegd heeft gekregen wegens "schennis van de eerbaarheid". Bij zo'n strafbeschikking legt het OM zelf een straf op om de rechter te ontlasten. Omdat Schuiling het niet eens is met de aan hem opgelegde straf, wordt de zaak nu alsnog behandeld door een rechter. Een woordvoerder van de burgemeester laat weten dat daar nog geen datum voor bekend is.

Omdat de burgemeester de straf aanvecht, gaat het OM Oost-Nederland nu niet in op details van de zaak. Om die reden reageert het OM ook niet op de verklaring van Schuiling.

De Groningse burgemeester kondigde deze maand aan vroegtijdig te stoppen als burgemeester van de stad, een jaar voor het einde van zijn ambtstermijn. In zijn verklaring zegt hij dat de beschuldigingen niet de reden zijn geweest voor zijn besluit om te stoppen. "Maar het heeft het moment van afscheid nemen wel versneld. Ook om de onnodige en onterechte schade aan het ambt van burgemeester van én voor Groningen, te beperken."

'Pijnlijk misverstand'

De woordvoerder geeft geen verdere verklaring voor de "medische situatie" van de burgemeester en wat hij deed om de pijn te bestrijden. In zijn verklaring zegt Schuiling ook niet meer te willen zeggen over de situatie voordat hij voor de rechter verschijnt.

"Mensen die mij kennen weten dat ik hecht aan mijn privacy, maar ik zal de rechtbank op basis van alle beschikbare informatie overtuigen dat hier sprake is van een pijnlijk misverstand."

Minister Klever (Ontwikkelingshulp, Buitenlandse Handel) maakt begin volgend jaar gewoon de jaarlijkse Nederlandse bijdrage van 19 miljoen euro over aan de VN-hulporganisatie UNRWA in Gaza. Maar het extra bedrag van drie miljoen euro dat het vorige kabinet in het vooruitzicht had gesteld, krijgt de organisatie niet. Dat gaat naar kinderfonds Unicef, ook van de VN.

Klever maakte dat bekend in New York, waar ze deelneemt aan de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Unicef gaat met het geld speciale zakjes voedsel verstrekken om ondervoeding onder kinderen in Gaza tegen te gaan.

Steun aan UNRWA is omstreden in het kabinet. Klevers eigen partij, de PVV, wil eigenlijk dat er helemaal geen geld meer naartoe gaat. In januari kwam de organisatie in opspraak, nadat medewerkers door Israël werden beschuldigd van betrokkenheid bij de Hamas-aanvallen van 7 oktober vorig jaar.

De jaarlijkse donatie van Nederland was toen al overgemaakt, maar de extra bijdrage werd wel bevroren. De VN liet onderzoek doen naar de kwestie. De conclusie daarvan was dat Israël geen bewijs had aangedragen voor banden tussen UNRWA en Hamas of Islamitische Jihad.

Wel kreeg de organisatie vijftig aanbevelingen, vooral om de neutraliteit van het personeel te verbeteren.

Bijdrage 2026 nog onzeker

Klever heeft naar eigen zeggen nog steeds zorgen over de hulporganisatie. Zo vindt ze dat het te lang duurt voordat er neutraler lesmateriaal is ingevoerd op scholen van de UNRWA. Dat heeft ze ook met topman Philippe Lazzarini besproken.

Toch vindt het kabinet dat UNRWA "een belangrijke rol" speelt bij het bieden van hulp in Gaza. Daarom wordt de jaarlijkse donatie in 2025 gewoon overgemaakt. Volgens de minister lag dat ook al juridisch vast en wil ze als overheid betrouwbaar zijn.

Of er in 2026 ook nog een bijdrage naar UNRWA gaat, is nog niet duidelijk. Klever wil daar begin 2025 op terugkomen. Ze zegt zeker oog te hebben voor de noden van de mensen in Gaza. Maar ze vindt het niet goed dat de hulp nu grotendeels afhankelijk is van één organisatie.

De wereld moet verenigd blijven tegen de Russische agressie in Oekraïne, zo luidde het pleidooi van de Oekraïense president Zelensky op de Algemene Vergadering van de VN in New York. Ook beschuldigde hij Rusland van het beramen van plannen om Oekraïense kerncentrales aan te vallen.

Het was de tweede keer sinds het uitbreken van de oorlog dat de Oekraïense leider sprak in het VN-hoofdkantoor. Hij herhaalde de boodschap dat Rusland probeert het elektriciteitsnet aan te vallen om het land tot overgave te dwingen. "Omdat Rusland het Oekraïense verzet niet kan breken op het slagveld, kijkt Poetin naar andere manieren om ons te kraken."

Volgens de Oekraïense leider zijn alle warmtecentrales door Russische raketaanvallen verwoest. Ook is een groot deel van de hydro-elektrische centrales door de grootschalige aanvallen beschadigd, zo zei hij. "President Poetin wil miljoenen Oekraïners deze winter in de kou en donker achterlaten. Daarmee wil hij de Oekraïners laten lijden."

Zelensky begon zijn speech met een waarschuwing voor de "catastrofale gevolgen" van een mogelijke kernramp op Oekraïens grondgebied. De president zei zorgwekkende berichten te hebben ontvangen over de mogelijke plannen van de Russen om ook kerncentrales te bestoken. Zo zou Rusland met satellieten details van nucleaire infrastructuur hebben verzameld. Waar Zelensky zich op baseerde, bleef onduidelijk.

Zelensky waarschuwde dat het risico op een kernramp nog steeds bestaat:

In de buurt van de Oekraïense stad Zaporizja staat de grootste kerncentrale van Europa. De centrale staat onder controle van het Russische leger, maar ligt al vanaf het begin van de grootschalige invasie in 2022 dicht bij de frontlinie. Kyiv en Moskou beschuldigen elkaar regelmatig van beschietingen op de centrale.

De leider memoreerde dat de Russen er aan het begin van de oorlog niet voor terugdeinsden om de centrale te bestoken. "De tanks schoten direct op de gebouwen. Ze bestormden deze faciliteit net zo wreed als welke dan ook. Het was verschrikkelijk." Hij zei dat zijn gedachten toen teruggingen naar de kerncentrale in Tsjernobyl, waar in 1986 de grootste kernramp uit de geschiedenis plaatsvond.

China en Brazilië

De president vroeg niet concreet om meer wapens voor Oekraïne, maar riep landen op om zijn vredesplan uit 2022 te blijven steunen. "Ik bedank elke leider en elk land dat ons steunt en ziet dat Rusland, een land dat twintig keer zo groot is als Oekraïne, nog steeds meer land wil. Het is krankzinnig."

Daarbij richtte hij zijn pijlen op China en Brazilië, die in mei gezamenlijk met een eigen "vredesplan" kwamen. Volgens de leider heeft het plan van de twee landen geen oog voor de Russische agressie en is het enkel bedoeld om hun mondiale invloed te vergroten. "Je zult je macht niet vergroten ten koste van Oekraïne", waarschuwde hij.

'Overwinningsplan'

President Zelensky is deze week in de VS voor overleg met een reeks wereldleiders. Buiten de Algemene Vergadering van de VN om sprak hij met onder anderen de leiders van Duitsland, India en Japan.

Morgen reist de Oekraïense leider naar Washington voor een ontmoeting met de Amerikaanse president Biden. Zelensky wil Biden, en ook de presidentskandidaten Harris en Trump, zijn 'overwinningsplan' presenteren. Dat plan moet Oekraïne de slagkracht geven om op te rukken en Rusland aan de onderhandelingstafel dwingen.

'Gedwongen tot vrede'

Tegen ABC News zei Zelensky gisteren dat Rusland alleen kan worden gedwongen tot vrede als Oekraïne vanuit een "sterke positie" opereert. Opnieuw riep hij westerse landen op om de militaire hulp aan Oekraïne op te voeren om het land meer slagkracht te geven.

"Iedereen kijkt naar Biden, en we hebben dit nodig om onszelf te verdedigen", zei Zelensky. Naar verwachting praten Zelensky en Biden donderdag over de voorstellen van Oekraïne.

Oekraïne kampt met een tekort aan troepen en materieel. Het gaat bijvoorbeeld om luchtverdediging die ook aan het front nodig is om bommenwerpers op afstand te houden. Ook wil het toestemming om die wapens dieper op Russisch grondgebied in te kunnen zetten. De VS stelt zich tot nu toe terughoudend op.

Gedetineerden van de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught konden anderhalf jaar lang stiekem met elkaar communiceren via het toilet. Dat zegt advocaat Hakan Külcü, die meerdere gedetineerden in de zwaarbewaakte instelling bijstaat, op basis van een anonieme bron na berichtgeving van het ANP. Een andere ingewijde zegt tegen de NOS het verhaal te herkennen.

In de EBI zitten zware delinquenten, onder wie Ridouan Taghi, zijn zoon Faissal en Willem Holleeder. Dat zijn geen cliënten van Külcü.

De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) zegt niet in te kunnen gaan op specifieke situaties vanwege veiligheidsoverwegingen.

De gedetineerden konden contact hebben via de waterleidingen in hun cel, zo hoorde Külcü van zijn bron. Hij wil niet zeggen of zijn bron een gedetineerde is, of een medewerker van de EBI.

"Ik heb begrepen dat de gedetineerden een manier hebben gevonden om het water uit de waterkanalen te verwijderen, waarna zij volop met elkaar konden praten", aldus Külcü. "Daarvoor hoefden ze niet eens te schreeuwen."

Volgens Külcü heeft de instelling de communicatiemogelijkheid enkele maanden geleden ontdekt, waarna de toiletten zijn aangepast. De gedetineerden kunnen inmiddels niet meer met elkaar praten, zegt Külcü.

EBI in opspraak

Eerder deze maand kwam de EBI in opspraak, nadat naar buiten was gekomen dat twee gedetineerden 20 seconden contact met elkaar konden hebben door een fout bij de overplaatsing. Het zou gaan om Ridouan Taghi. Even daarvoor werd bekend dat Taghi was overgeplaatst naar een afdeling naast Marengo-medeverdachte Saïd R. en Holleeder.

Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Coenradie moest zich in de Kamer verantwoorden. Ze noemde het in een brief aan de Tweede Kamer "zeer onwenselijk", omdat het onveilig had kunnen zijn. Ze zei de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), die over het gevangeniswezen gaat, te hebben gevraagd om een grondige evaluatie.

"Dat stelt eigenlijk weinig voor in vergelijking met het feit dat gedetineerden anderhalf jaar gesprekken met elkaar konden voeren", stelt Külcü. Hij zegt dit verhaal naar buiten te hebben gebracht, omdat hij vindt dat de vrijheidsbeperkingen van de gedetineerden in de EBI te ver gaan.

Hij vindt de beperking van communicatiemogelijkheden voor gedetineerden in de EBI "onmenselijk". "Er wordt altijd gezegd dat het gevaarlijk zou zijn als gedetineerden contact met elkaar kunnen hebben, maar dat argument valt weg nu blijkt dat ze een lange tijd met elkaar konden praten en gevaarlijke situaties uitbleven", aldus Külcü.

Tweede Kamer verontwaardigd

Tweede Kamerleden reageren verontwaardigd op de berichten. Ulysse Ellian (VVD) noemt de berichten "levensgevaarlijk". "Dit bevestigt wat ik al drie jaar roep: er worden daar risico's genomen, die je niet zou moeten nemen." Het uitgangspunt moet volgens hem zijn om "de risico's tot een minimum te beperken".

Esmah Lahlah van GroenLinks-PvdA vindt het "ernstig dat er nieuwe berichten zijn over ongeoorloofd contact tussen zware criminelen in de EBI". "Als dit klopt, vraagt het om directe verbeteringen in een systeem dat de hoogste normen moet handhaven voor de gevaarlijkste criminelen."

Minister Wiersma van Landbouw is toch bereid een verbod op stroomstoten in de veesector in te stellen. Vrijdag schreef ze nog aan de Tweede Kamer dat ze eerst wilde gaan praten met de sector om het dierenwelzijn te verbeteren en dat ze daarom niet voor een verbod was.

Maar in een Kamerdebat bleek vandaag dat een overgrote meerderheid wel een verbod wil. Ook de regeringspartijen PVV, VVD en NSC wezen erop dat er eerder al veel gesprekken met de sector zijn gevoerd en dat de Kamer zich duidelijk voor een verbod heeft uitgesproken. Alleen BBB, de partij van Wiersma, was het met haar eens.

Toezeggingen van voorganger

In juni dit jaar beloofde Wiersma's voorganger Adema al dat er snel een verbod op het gebruik van stroomstootapparatuur bij het transport van vee zou komen. Hij kwam met die belofte na vragen over filmpjes van de actiegroep Varkens in Nood. Daarop was te zien hoe dieren willekeurig stroomstoten kregen op zeer gevoelige plekken, terwijl ze geen ruimte hadden om te bewegen. Dat is niet toegestaan.

Maar Wiersma kwam van de toezegging van Adema terug en in het debat hield ze aanvankelijk voet bij stuk. Ze verwees daarbij onder meer naar het hoofdlijnenakkoord tussen PVV, VVD, NSC en BBB, waarin staat dat er geen "nieuwe nationale koppen" moeten komen op Europees beleid. Dat betekent dat er geen strengere regels moeten komen dan elders in Europa. En in de EU is geen verbod.

Geen totaalverbod

Maar de Kamer reageerde woedend. De meerderheid hield de minister in harde bewoordingen voor dat ze de mening van de Kamer niet zomaar naast zich mag neerleggen en dat ze de passage over de koppen ook verkeerd uitlegde. NSC-Kamerlid Holman zei dat de minister wel hoort, maar niet luistert en GroenLinks-PvdA-Kamerlid Bromet sprak van een beginnersfout. Na een korte schorsing zei Wiersma dat ze er niet ongevoelig voor is "hoe dit leeft".

Daarom zal ze zo snel mogelijk met voorstellen naar de Kamer komen. Ze denkt daarbij aan een paar weken. Ze voegde er wel aan toe dat er volgens Europese regels geen totaalverbod mag komen. De details worden nog uitgewerkt.

Tijdens het debat bleek nog eens dat de regeringspartijen sterk verdeeld zijn over het landbouwbeleid. Zo sprak PVV-Kamerlid Graus van een stroomstootwapen, dat eigenlijk onder de Wapenwet zou moeten vallen. Zijn BBB-collega Pierik zei dat het helemaal niet om een wapen gaat, maar om een hulpmiddel, een eenvoudig zaklampje met een paar batterijen erin waarmee je ook dieren het leven kan redden.