NOS Nieuws - Algemeen

De kleine Nederlandse distilleerderij Hooghoudt komt in Franse handen. Het 137 jaar oude familiebedrijf uit Groningen wordt overgenomen door La Martiniquaise, een wereldwijd werkend concern met 3700 werknemers.

De familie Hooghoudt heeft de 35 personeelsleden vandaag ingelicht over de verkoop van de aandelen. Iedereen kan ook na de overname gewoon in Groningen blijven werken, beloofde directeur Martijn Strijtveen. Toch verliep de bijeenkomst emotioneel.

"Er zijn dikke tranen gevloeid", aldus Strijtveen bij RTV Noord. "Het is ook niet niks, sommige mensen werken hier al 25 jaar."

Het familiebedrijf werd in 1888 opgericht door bakker Hero Jan Hooghoudt en was jarenlang gevestigd in een oud pand in de Groningse binnenstad. Eind vorige eeuw verhuisde de distilleerderij naar een modern complex op een bedrijventerrein. Bij het 100-jarig bestaan werd het bedrijf Koninklijk.

Kruidenbitters

Hooghoudt is bekend van z'n zelfbedachte jonge dubbele graanjenever, maar voert ook een assortiment whisky's, kruidenbitters, likeuren en limonades. Toen tijdens de coronacrisis de vraag naar sterke drank verminderde, produceerde het bedrijf desinfecterende alcohol voor de zorgsector.

De laatste tijd kampte het bedrijf met tegenslag. "Hooghoudt heeft lastige jaren achter de rug. Het is een relatief klein bedrijf, er wordt minder jenever gedronken en we hebben last van het grillige beleid van de Verenigde Staten op het gebied van importheffingen", zegt de directeur. "Het is een optelsom van factoren."

Niet onverwacht

Volgens Strijtveen is schaalvergroting op termijn de enige manier is om te kunnen blijven bestaan. "Dit komt niet helemaal onverwacht", stelt hij. Maar dat maakt de stap niet gemakkelijk. "Het stokje overgeven na 137 jaar en vier generaties lukt nog wel in je hoofd, maar in je hart is het heel moeilijk."

La Martiniquaise is ook een familiebedrijf, maar werkt op een heel andere schaal. Na Pernod-Ricard is La Martiniquaise het grootste Franse bedrijf op het gebied van sterke drank. In Frankrijk zelf is het concern bekend van verschillende likeuren, armagnac en cognac. Maar La Martiniquaise heeft ook productielocaties in Schotland (waar het verschillende soorten whisky's maakt), Portugal, Italië, Frankrijk, Spanje,

België en op Martinique. Vorig jaar behaalde het bedrijf een omzet van 1,6 miljard euro.

Bereid te investeren

Volgens de directeur van Hooghoudt hoeven de werknemers in Groningen niet te vrezen voor hun baan. La Martiniquaise is volgens hem ook bereid om te investeren in het merk Hooghoudt.

Het internationale vliegveld van Sanaa, de hoofdstad van Jemen, is gebombardeerd door Israëlische straaljagers. Ook op andere plekken in het land heeft Israël luchtaanvallen uitgevoerd, naar eigen zeggen op Houthi-doelen. Ook zegt Israël energiecentrales te hebben gebombardeerd.

Er zijn zeker drie doden en 38 gewonden, schrijven aan de Houthi's gelieerde media. Ook gaan berichten rond dat er zo'n vijf toestellen van luchtvaartmaatschappij Yemenia Airlines zijn geraakt, maar die meldingen zijn nog niet onafhankelijk bevestigd.

Vergelding voor ballistische raket

De aanvallen zijn een vergelding voor de ballistische raket van de Houthi's die zondag insloeg bij de grootste luchthaven van Israël in Tel Aviv. Bij die ontploffing raakten zeker vier mensen gewond.

Volgens de Israëlische strijdkrachten is de luchthaven van Sanaa "volledig stil komen te liggen" door de bombardementen. Er zou infrastructuur van de "terroristische Houthi-organisatie" zijn verwoest. Op video's op sociale media zijn grote rookpluimen te zien in de omgeving als gevolg van de aanval.

Ook gisteravond bombardeerde de luchtmacht van Israël doelen in Jemen. Onder meer in de kuststad Hodeida werden Houthi-materieel en -infrastructuur vernietigd. Ook een cementfabriek werd onder vuur genomen. Dat was volgens Israël nodig omdat deze fabriek werd gebruikt voor de bouw van tunnels en de Houthi's belangrijke inkomsten oplevert.

Aan Houthi-gelieerde media melden dat er gisteren zeker vijf doden vielen bij die luchtaanvallen. Tientallen mensen raakten gewond. Het is onduidelijk of dat burgers waren of militanten.

Het is de eerste keer in maanden dat Israël gevechtsvliegtuigen naar Jemen heeft gestuurd. Volgens The Times of Israel zijn inmiddels zeven keer luchtaanvallen uitgevoerd op de Houthi's, in een land dat hemelsbreed op ruim 1600 kilometer afstand ligt van Israël.

'Technisch mankement'

Sinds het begin van de oorlog in Gaza, na de terreuraanslagen van Hamas op 7 oktober 2023, hebben de Houthi's regelmatig Israël bestookt met raketten. Deze zijn haast allemaal neergehaald door de Israëlische luchtafweer. Het leger stelt dat door een "technisch mankement" in de afweer de raket gisteren de luchthaven Ben-Gurion heeft bereikt.

De Houthi's voeren deze aanvallen uit in reactie op Israëls oorlog in Gaza. Ze zeggen op te komen voor de Palestijnse bevolking. Daarnaast is Hamas een bondgenoot van de Houthi's. De strijdgroep in Jemen heeft ook tientallen passerende handelsschepen aangevallen in de Rode Zee. Veel van deze schepen hadden niet of nauwelijks een link met Israël, hoewel de Houthi's dat wel beweerden.

De VS voert al ruim anderhalf jaar luchtaanvallen uit op de Houthi's. Israël zegt dat de bombardementen vandaag en gisteren zijn afgestemd met Washington, maar dat de VS niet heeft meegedaan. De VS is de belangrijkste bondgenoot van Israël.

Honderdduizenden doden

In tien jaar burgeroorlog zijn honderdduizenden Jemenieten om het leven gekomen. De meeste slachtoffers zijn gestorven aan indirecte gevolgen van de oorlog, zoals honger en ziekte.

Correspondent Daisy Mohr bezocht Jemen in juni vorig jaar en zag hoe de cholera-epidemie er om zich heen grijpt:

Drie maanden geleden stonden automobilisten nog te mopperen aan de pomp. Wie de tank moest vullen met Euro95 betaalde toen gemiddeld 2,188 euro per liter. Vandaag ligt de gemiddelde adviesprijs van grote oliemaatschappijen op nog maar 2,074 euro.

In de praktijk tanken veel mensen al voor minder dan 2 euro per liter. "Bij onbemande tankstations zonder merk ligt de prijs vaak tot 15 cent goedkoper", zegt Paul van Selms, van consumentenadviesbureau UnitedConsumers.

De factor Trump

Aan een tankstation in het Brabantse Standdaarbuiten tanken mensen bijvoorbeeld al onder de 2 euro voor een liter Euro95. Enkele automobilisten zeggen dat ze er speciaal voor omrijden. "Maar als ik hem echt moet volgooien dan ga ik naar België", klinkt het ook. "Dat scheelt een kwartje per liter."

Een enkeling fronst de wenkbrauwen als hij de reden hoort van de goedkopere brandstofprijzen: de terugkeer van Trump als president in het Witte Huis in januari. Mathieu Blondeel van het Instituut voor Milieuvraagstukken van de VU spreekt zelfs van 'de factor Trump' met de olieprijzen. "Hij heeft met zijn vorige maand ontketende handelsoorlog de wereldeconomie in een impasse gestort. En dan daalt de vraag naar olie."

Kostte ruwe olie op de laatste werkdag van president Biden nog net geen 77 euro per vat, vandaag is die prijs met 52,2 euro een derde goedkoper. Trump kondigde begin vorige maand op de door hemzelf uitgeroepen 'Liberation Day' enorme importheffingen aan op buitenlandse producten. In een week werd een vat ruwe Brent-olie ruim 11 euro goedkoper.

Dat de prijs maar blijft dalen heeft volgens Blondeel een tweede oorzaak. "Een interne oorlog binnen de olieproducerende landen", vertelt hij. Die stemmen met elkaar af hoeveel olie er mag worden opgepompt, om de prijs op niveau te houden. Bij een dalende vraag wordt er doorgaans minder opgepompt.

Valsspelers

Toch is nu juist het tegenovergestelde aan de gang. "Er zijn binnen de olieproducerende landen een aantal notoire valsspelers", zegt Blondeel, verwijzend naar Kazachstan, Irak en de Verenigde Emiraten. "Die produceren meer dan ze mogen produceren, om zo meer te kunnen verdienen. Als straf produceren alle landen nu meer olie. Dit zorgt ervoor dat de prijs nu zo hard daalt."

Dat geeft automobilisten weer te denken. Want ondanks die hard dalende olieprijzen ligt de gemiddelde benzineprijs dus nog altijd boven de 2 euro. Ook dat heeft weer zijn redenen, zegt Van Selms van UnitedConsumers. "De flinke prijsdaling die je bij olie ziet, zie je niet op dezelfde manier aan de pomp hier in Nederland. Twee derde van de prijs van benzine bestaat uit accijns en btw. En die zijn ongevoelig voor prijsschommelingen."

Toch verwacht Van Selms dat de gemiddelde consumentenprijs de komende tijd zeker nog onder de 2 euro per liter gaat zakken. Al is het maar tijdelijk. "Ik denk niet dat we een structureel lage prijs houden. Dat is helemaal niet in het voordeel van de olieproducerende landen. Zij zijn meer gebaat bij een prijs rond de 80 euro, aangezien het om landen gaat die hun overheidsbegrotingen dekken met olie-inkomsten."

Inflatie

De dalende olieprijs heeft ondertussen meer gevolgen dan alleen voor de prijs aan de pomp. Zo kunnen ook de energieprijzen verder dalen. Dat kunnen consumenten bijvoorbeeld terug gaan zien in de supermarkt. De hoge energieprijzen zorgen er al langer voor dat verse producten, zoals groente en fruit, alleen maar duurder werden. Dat geldt ook voor diepvriesproducten, die met energie moeten worden gekoeld.

Vorige week noemde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bij de bekendmaking van de prijsstijgingen uit april de dalende olieprijzen nog als een lichtpuntje voor de komende maanden. "Dit is een signaal dat erop kan wijzen dat de inflatie de komende maanden wat omlaag zou kunnen gaan", zei CBS-econoom Frank Notten.

Er is amper "informatie over werkelijk gemaakte kosten en resultaten" van projecten die met honderden EU-miljarden zijn bekostigd. Dat is een van de conclusies uit een ongekend kritisch rapport van de Europese Rekenkamer over het gebruik van het vier jaar geleden opgerichte EU-coronaherstelfonds.

In het vandaag gepresenteerde rapport vraagt de Rekenkamer, een onafhankelijk instituut dat toezicht houdt op de EU-financiën, zich af "of de EU-burgers wel waar voor hun geld krijgen".

Het fonds (ook wel aangeduid als de Herstel- en Veerkrachtfaciliteit) werd in het leven geroepen om de Europese Unie er na jaren van coronamalaise economisch bovenop te helpen. De waarde van het fonds is ruim 650 miljard euro. Landen kunnen er leningen of giften uit krijgen.

Grote verschillen

Ieder EU-land afzonderlijk kon bij aanvang een herstelplan indienen. De 'prijskaartjes' liepen fors uiteen. Zo vroeg het door corona zwaar getroffen Italië om 195 miljard euro, waarvan bijna 72 miljard aan giften.

Voor Nederland gaat het om 5,4 miljard euro aan giften, waarvan 2,5 miljard euro inmiddels is ontvangen. Nederland gebruikt het geld voor investeringen in onder meer hernieuwbare energie, bij- en omscholing voor werklozen en uitbreiding van intensive-careafdelingen van ziekenhuizen.

Ruim de helft van de beschikbare 650 miljard is nog ongebruikt, terwijl voor aanvragen uit het herstelfonds een deadline geldt van eind 2026. De Europese Commissie, die het coronaherstelfonds beheert, is "trots op wat er is bereikt", aldus de verantwoordelijk Eurocommissaris Valdis Dombrovskis. "We blijven intensief met de EU-landen werken om er het beste uit te halen, voordat het herstelfonds eindigt."

Te veel vertrouwen

Maar volgens de Rekenkamer heeft de Commissie weinig reden om trots te zijn. De Commissie vertrouwde er te veel op dat landen zelf zouden controleren of de miljarden uit het fonds goed werden besteed, schrijft de Rekenkamer. "Maar in ons onderzoek zijn we gestuit op ernstige zwakheden in die controle", zegt het lid van de Rekenkamer Kristijan Petrovic. "En om het nog erger te maken: de Commissie kan in het geval van overtreding van de regels het geld niet terugeisen."

Volgens de Rekenkamer betaalt de Commissie geld uit het fonds soms al uit, terwijl projecten alleen nog maar op papier bestaan. Petrovic: "Dit kan erin resulteren dat landen wel het geld houden, maar de projecten niet realiseren." De financiële belangen van de EU komen volgens hem hiermee in gevaar.

Maar volgens Eurocommissaris Dombrovskis, die reageert op de kritiek, gaat het slechts "om een verschil van inzicht over de interpretatie van juridische concepten". Volgens hem worden de resultaten die landen moeten behalen met de miljarden uit het fonds nauw in de gaten gehouden. "Anders worden er geen betalingen gedaan."

Plan per land

Het Rekenkamerrapport komt op een gevoelig moment, nu de discussie is begonnen over de nieuwe EU-meerjarenbegroting voor de periode 2028-2034. De Commissie van voorzitter Ursula von der Leyen wil daarvoor juist het coronaherstelfonds gebruiken als uitgangspunt.

Bij de toekomstige verdeling van het EU-geld zouden landen dan ieder voor zich een plan moeten indienen waarin ze zeggen waaraan ze hun aandeel uit de EU-meerjarenbegroting (in totaal ongeveer 1200 miljard euro) willen uitgeven.

Maar in het Europees Parlement is er al forse kritiek op deze aanpak. "In dat scenario zegt de Commissie tegen ieder land afzonderlijk 'hier heb je je geld, en zoek thuis maar uit wat je ermee gaat doen'", zegt VVD-Europarlementariër en begrotingsexpert Anouk van Brug.

De controlerende rol van de Commissie, die op de besteding van geld in de landen toeziet, valt daarmee deels weg. "Ook kwalijk", zegt Van Brug, "is dat grensoverschrijdende projecten in de EU in gevaar komen." Ze geeft als voorbeeld een fictief infrastructureel project in een grensregio als Limburg die samen met lokale Duitse en Belgische overheden een financieringsplan indient bij de Commissie.

Maar als de Commissie haar zin krijgt, moet de provincie Limburg het plan straks gaan slijten in Den Haag, en hun partners over de grens moeten hetzelfde doen in hun hoofdsteden, zegt VVD'er Van Brug: "Dat gaat niet werken."

De Commissie maakt de definitieve plannen in juli bekend, waarna het overleg met de landen en het Europees Parlement kan beginnen.

Het tweekoppige bestuur van Het Adriano Huis in Bergen op Zoom moet van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) binnen een maand vertrekken. Volgens de inspectie zijn er ernstige zorgen over de omgang met cliënten.

Het is zeer uitzonderlijk dat de inspectie het vertrek van een bestuur van een organisatie eist. "In ieder geval in de afgelopen vijf jaar is dat niet eerder voorgekomen", zegt een woordvoerder tegen de NOS.

Het Adriano Huis is een instelling waar mensen met een verstandelijke beperking wonen die behoefte hebben aan zeer intensieve begeleiding en verzorging vanwege onder meer psychische problemen.

Volgens onderzoek van de inspectie in 2024 werden cliënten er lange tijd niet goed behandeld. Zo werden cliënten "door de bestuurders voor schut gezet, bang gemaakt en in verwarring of verlegenheid gebracht" schrijft de IGJ. Ook sommige werknemers deden daar volgens de inspectie aan mee.

Uit gesprekken en geluidsfragmenten bleek ook dat bestuurders en sommige anderen die er werken de cliënten onnodig hard vasthielden. Ook meldt de inspectie dat cliënten die zich niet aan de regels van de bestuurders hielden, daar "nadelige gevolgen" van ondervonden. En dat cliënten die ervoor kozen om weg te gaan, tegengehouden werden.

Te weinig veranderingen

Ook accepteren de twee bestuurders, die ook oprichters zijn van Het Adriano Huis, volgens de IGJ geen kritiek van buitenaf en is er ook van de raad van toezicht te weinig kritiek.

Het Adriano Huis stelde na het oordeel van de inspectie een plan op waarin verbetering werd beloofd. Dat was naar het oordeel van de inspectie niet voldoende omdat er daardoor op kortere termijn te weinig zou veranderen.

In het plan stond onder meer dat de bestuurders uiteindelijk zouden vertrekken. De inspectie heeft er echter geen vertrouwen in dat er genoeg gaat veranderen zolang zij aan het hoofd staan van Het Adriano Huis. Daarom wil de inspectie dat de twee bestuurders per 17 mei stoppen. Als er 17 juni nog niets is veranderd, volgen zwaardere maatregelen. Dan kan de inspectie bijvoorbeeld een dwangsom opleggen of in het ergste geval de cliënten laten overplaatsen naar een andere instelling.

In ieder geval tegen de huidige aankondiging, hebben de bestuurders geen bezwaar aangetekend, meldt de inspectie. Mochten er maatregelen volgen als de bestuurders na 17 juni nog niet weg zijn, kunnen zij daar opnieuw tegen in bezwaar.

Friedrich Merz is in een tweede stemronde alsnog verkozen tot bondskanselier van Duitsland. Vanochtend kreeg de leider van CDU/CSU in de Bondsdag nog zeer verrassend te weinig stemmen voor de vereiste absolute meerderheid. Nu gebeurde dat wel.

Merz kreeg in de nieuwe stemronde 325 stemmen. Er waren 289 tegenstemmen. Hij had 316 stemmen nodig om te worden gekozen.

Vanochtend stemden 310 parlementariërs voor en 307 tegen.

Merz werd na zijn verkiezing gefeliciteerd door de parlementariërs:

Merz ging na de verkiezing in de Bondsdag naar Slot Bellevue, de ambtswoning van president Steinmeier. Die overhandigde hem het document waarmee de benoeming wordt bekrachtigd. Merz is de opvolger van SPD'er Olaf Scholz.

Unieke gang van zaken

Gisteren ondertekenden de leiders van CDU en CSU en van de SPD hun coalitieakkoord. In totaal hebben ze 328 zetels in de Bondsdag. Vooraf werd de verkiezing van Merz tot bondskanselier gezien als een formaliteit.

Dat hij het in de eerste ronde niet haalde, komt doordat een aantal parlementariërs tegen de eigen coalitie stemde, of zich van stemming onthield. De stemmingen zijn anoniem, waardoor in principe geheim blijft wie voor of tegen heeft gestemd.

Het was de eerste keer sinds de Tweede Wereldoorlog dat een beoogd bondskanselier werd weggestemd.

Oppositie kritisch

Voor de tweede stemronde begon, kregen de fractievoorzitters nog het woord in de Bondsdag. De oppositie toonde zich daar bijzonder kritisch over de gang van zaken. Bernd Baumann (AfD) zei dat Merz heeft "gefaald": "Deze regering begint instabiel en zal instabiel blijven."

Christian Görke (Die Linke) noemde het "een verpletterende nederlaag" dat Merz het in de eerste ronde niet had gehaald. Volgens fractievoorzitter Irene Mihalic (Groenen) is "het vertrouwen van de stemmers beschadigd".

Steffen Bilger van coalitiepartij CDU/CSU toonde zich na de tweede stemronde opgelucht: "Het is anders gelopen dan we hadden verwacht. Maar nu zijn we heel blij."

Felicitaties uit buitenland

Vanuit het buitenland stromen de felicitaties binnen voor Merz. De Oekraïense president Zelensky zegt te hopen op "meer Duits leiderschap" in Europa en in de betrekkingen met de Verenigde Staten. "Dat is belangrijk nu de toekomst van Europa op het spel staat."

De voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen zegt uit te kijken naar een nauwe samenwerking met Duitsland. "We zullen samen optrekken voor een sterk en concurrerender Europa."

De Franse president Macron feliciteert Merz en ontvangt hem morgen al in Parijs. "Nu is het aan ons om de Frans-Duitse motor sterker te maken dan ooit."

Polen kan rekenen op een ongeëvenaarde poging van Rusland om de verkiezingen te beïnvloeden. Daarvoor waarschuwt de Poolse minister van Digitale Zaken en vicepremier Krzysztof Gawkowski. Op 18 mei gaan de Polen naar de stembus om een nieuwe president te kiezen.

Volgens Gawkowski is vooral het feit dat Polen een belangrijk doorvoerpunt is voor hulp aan Oekraïne reden voor sabotage, cyberaanvallen en desinformatiecampagnes van Rusland.

Warschau is al maanden alert op pogingen van Rusland om online invloed op de verkiezingen uit te oefenen, vooral na de Russische inmenging in de verkiezingen in Roemenië in november. Daar was sprake van grootschalige cyberaanvallen en vermoedens dat Rusland de stembusgang op andere manieren probeerde te beïnvloeden. De eerste ronde van de presidentsverkiezingen werd daarop ongeldig verklaard wegens misleiding van de kiezers. Pas afgelopen zondag konden de Roemenen opnieuw naar de stembus.

Rusland spreekt steeds tegen dat het probeert verkiezingen in andere landen te beïnvloeden.

'Verkiezingsparaplu'

Polen maakte in februari een beveiligingsprogramma bekend, de 'verkiezingsparaplu' genoemd, om zich te beschermen tegen Russische cyberaanvallen. Het programma moet desinformatie tegengaan en ook in kaart brengen hoe campagnes van kandidaten worden gefinancierd. Verkiezingscomités worden getraind om beïnvloeding te herkennen.

Oppositiepartij PiS noemde de verkiezingsparaplu een aanval op de democratie in Polen en beloofde zijn eigen maatregelen te nemen om de verkiezingen vrij, eerlijk en zonder inmenging te laten verlopen.

Vicepremier Gawkowski zei vandaag bij de opening van de Defence24 Days-conferentie van de defensie-industrie dat er desinformatie wordt verspreid, maar dat er ook hybride aanvallen worden uitgevoerd op cruciale infrastructuur, om op die manier het land lam te leggen.

Volgens hem zijn er al cyberaanvallen uitgevoerd op water- en rioleringsbedrijven, elektriciteitsbedrijven en overheidsinstellingen. Het aantal aanvallen is meer dan verdubbeld ten opzichte van vorig jaar, zegt Gawkowski. Er zouden meer dan 600.000 aanvallen zijn geweest. "Meer dan in elk ander EU-land". Details gaf hij niet.

"Terwijl ik deze toespraak houd, worden er in Polen iedere minuut meer dan tien incidenten bij cruciale infrastructuur geconstateerd." Hij benadrukte dat Polen zich daartegen beschermt en waarschuwde dat het Poolse cyberleger ook weet hoe het zo nodig kan terugslaan.

Snel geld

Al eerder waarschuwde hij de Poolse bevolking voor Russische diensten die mensen voor een paar duizend euro rekruteren om de verkiezingen van binnenuit te beïnvloeden. "Mensen die zich daarvoor laten gebruiken, belanden in de gevangenis", zei Gawkowski.

Volgens de Poolse regering was er in maart een cyberaanval op de Poolse ruimte-organisatie. Vorig jaar werd vermoedelijk ook het nationale persbureau PAP aangevallen door Rusland.

Ook op de grond breidt Polen de verdediging aan zijn grenzen uit. Het werkt aan het Oost-Schild, een verdedigingslinie om tanks tegen te houden aan de grenzen met Rusland (bij Kaliningrad) en Belarus. Een fysieke barrière, die wordt gecombineerd met monitorsystemen tegen drones, een versterkt gsm-netwerk, bunkers en nieuwe wegen en bruggen.

Pro-Europees versus rechts-conservatief

Bij de presidentsverkiezingen neemt Rafal Trzaskowski (53) van de pro-Europese Burgercoalitie het op tegen Karol Nawrocki (42) van de rechts-conservatieve partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS).

Nawrocki is historicus en heeft geen ervaring in de politiek. Trzaskowski is nu burgemeester van de hoofdstad Warschau en lid van de partij van de huidige premier Donald Tusk. Die hoopt op winst van zijn kandidaat, om de hervormingen van zijn regering te kunnen doorvoeren. Vertrekkend president Duda is van de oppositie (PiS) en houdt bepaalde hervormingen tegen, bijvoorbeeld op het gebied van de rechtsstaat.

Er zijn ook nog andere kandidaten. Als geen van de kandidaten op 18 mei een meerderheid van 50 procent haalt, volgt op 1 juni een tweede ronde.

Als het kabinet het plan doorzet om de huren van sociale woningen te bevriezen, komt ruim de helft van de Nederlandse woningbouwcorporaties snel in de financiële problemen. Investeren in nieuwbouw en verduurzaming zal daardoor moeilijk worden.

Daarvoor waarschuwt Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW), een organisatie die garant staat voor leningen die corporaties aangaan voor het bouwen van nieuwe woningen. WSW heeft berekend wat de impact is van de huurbevriezing op de financiën van de woningbouwcorporaties.

Minder nieuwbouw

Het kabinet wil dat de huren van sociale huurwoningen dit jaar en volgend jaar niet worden verhoogd. Daardoor lopen corporaties veel inkomsten mis. WSW verwacht dat 140 van de 262 woningbouwcorporaties de komende vijf jaar in de problemen komen.

Als woningbouwcorporaties willen bijbouwen hebben ze geld nodig. Het waarborgfonds staat garant voor de leningen bij de bank: mocht een corporatie onverhoopt de leenlast niet kunnen dragen, dan zorgt het fonds ervoor dat de corporatie er niet aan onderdoor gaat en kan er door worden gebouwd. Voor zo'n borgstelling moet een corporatie er wel financieel goed genoeg voor staan.

Maar als de financiële situatie van de corporaties door de huurbevriezing verslechtert, kan het waarborgborgfonds niet meer garant staan voor een lening. "Corporaties zullen door de gemiste inkomsten minder kunnen lenen. Daardoor kunnen ze minder investeren in nieuwbouw, renovatie en verduurzaming," schrijft het fonds.

Kapitaal in stenen

WSW denkt dat het kabinet het vermogen van woningbouwcorporaties overschat. "Het vermogen van corporaties zit in het bezit, in de stenen." Het fonds wijst erop dat dit vermogen niet zomaar meegerekend kan worden bij het aangaan van nieuwe leningen.

Soms kunnen corporaties ook voor elkaar garant staan: staat de één er slechter voor, dan kan de ander inspringen. Dat zal niet langer gaan, verwacht WSW, omdat op de langere termijn alle woningbouwcorporaties alle zeilen moeten bijzetten om financieel gezond te blijven.

Verantwoordelijk minister Keizer kwam niet zelf met het plan voor de huurbevriezing. De gesprekken over de voorjaarsnota werden gedaan door de fractievoorzitters van de coalitiepartijen. Over de gemaakte afspraken zei ze: "Had ik dit liever anders gezien? Ja natuurlijk."

Totaal onverwacht heeft Friedrich Merz, die vandaag als nieuwe bondskanselier van Duitsland zou beginnen, bij een eerste stemming geen meerderheid gekregen. Dit betekent, zegt correspondent Charlotte Waaijers in podcast De Dag, een ernstige politieke beschadiging nog vóór hij eventueel van start kan als bondskanselier. Het zal hoe dan ook politiek pijn lijden door de gang van zaken vandaag.

Wat is er aan de hand en wat betekent deze historische stemming voor de monsterklus waar Merz eigenlijk zo snel mogelijk mee aan de slag wil?

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Het kabinet wil dat gemeenten bij de komende verkiezingen meer mensen met een beperking bij stembureaus inzetten. Zij kunnen als ervaringsdeskundige andere beperkte kiezers helpen.

Op deze manier moeten de verkiezingen toegankelijker worden. In Nederland zijn 2 miljoen mensen in enige mate beperkt. Zij zijn bijvoorbeeld doof of slechtziend, of hebben een licht verstandelijke beperking. Uit onderzoek blijkt dat deze groep het lastiger vindt om te gaan stemmen.

Het idee van de ervaringsdeskundigen in stembureaus is niet nieuw: de laatste Tweede Kamerverkiezingen stonden ze al in zo'n 200 gemeenten. Zij kregen daarbij begeleiding van iemand anders. Het kabinet maakt de inzet van de ervaringsdeskundigen niet verplicht.

Tolk op afstand

In het 'actieplan' van minister Uitermark van Binnenlandse Zaken staan nog meer ideeën om de verkiezingen toegankelijker te maken. Ze wil bijvoorbeeld ook dat gemeenten communiceren wat de drukke en rustige tijden zijn in stembureaus. Zo kunnen mensen die drukte vermijden beter bepalen wanneer ze hun stembiljet komen invullen.

Ook moeten zo veel mogelijk gemeenten minstens één stembureau met een tolk op afstand hebben. Leden van het stembureau kunnen op elk moment contact opnemen met de tolk, die vervolgens een gesprek ter plekke kan vertalen.

Bij vorige verkiezingen konden gemeenten zo'n tolk op afstand ook al gratis inzetten. Daaraan werkten toen tientallen gemeenten mee. Ook een tolk wordt niet verplicht.

Het kabinet wil ook dat er bij elke komende verkiezing debatten in begrijpelijke taal worden gehouden. Daarnaast gaat het experiment met kleinere stembiljetten door.

Hulp bij het stemmen

Minister Uitermark is ook nog bezig met een wetsvoorstel dat het makkelijker moet maken om hulp te krijgen in het stemhokje. Dat is aan strenge regels gebonden, omdat anders iemands stem beïnvloed kan worden.

Leden van het stembureau mogen op dit moment alleen iemand helpen die door een fysieke beperking echt niet zelf kan stemmen. De bedoeling is dat met de nieuwe wet ook mensen met bijvoorbeeld een licht verstandelijke beperking hulp kunnen krijgen in het stembureau.

Het wetsvoorstel moet in werking zijn voordat de volgende verkiezingen op de agenda plaatsvinden, dat zijn de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2026. Als het huidige kabinet voor die tijd valt, kan het zijn dat daarvoor nog Tweede Kamerverkiezingen zijn.

De Amerikaanse minister van Defensie Hegseth ontslaat 20 procent van zijn viersterrengeneraals en admiraals. Dat zijn de hoogste officieren in de Amerikaanse strijdkrachten. Ook 10 procent van de generaals en marineofficieren lager in rang moet op zoek naar een andere baan.

"Meer generaals en admiraals leveren niet meer successen op", zegt Hegseth. Het tegendeel is eerder waar, zei hij toen hij werd aangesteld.

Geen wraakoefening

Hegseth stuurde in februari ook al een aantal hoge militairen naar huis, onder wie mannen van kleur en vrouwen. Voor hij minister werd, klaagde hij dat er te veel hoge militairen zijn die niets doen tegen "onzin op het gebied van sociale gerechtigheid, gender en klimaat".

Toch gaat het bij deze ontslagronde volgens hem niet om een wraakoefening, maar om een maatregel die de "strategische alertheid" zal maximaliseren. Wat hij daarmee bedoelt, is niet duidelijk. Wel stelt hij dat de VS door deze stap zijn "positie als de dodelijkste strijdmacht ter wereld kan handhaven".

De Amerikaanse strijdkrachten tellen op dit moment rond de 40 viersterrengeneraals en meer dan 800 andere topmilitairen. Het is nog niet bekend wie er moet opstappen.

Topgeheime chatgroep

Hegseth is oud-militair en een voormalig televisiepresentator. Eind april kwam hij onder vuur te liggen, omdat hij en andere hooggeplaatsten op Signal geheime informatie deelden over een aanval op Houthi-rebellen in Jemen.

Dat lekte uit omdat Nationaal Veiligheidsadviseur Mike Waltz per ongeluk de hoofdredacteur van het tijdschrift The Atlantic aan de deelnemers had toegevoegd.

De Amerikaanse filmwereld is niet te spreken over het aangekondigde plan van president Trump voor de Amerikaanse filmindustrie. Hij zei dit weekend importtarieven van 100 procent te willen heffen op alle films die buiten de Verenigde Staten zijn gemaakt. Volgens hem sterft Hollywood "een snelle dood".

Trump wees met de vinger naar buitenlandse overheden die Amerikaanse filmmakers en studio's aantrekken om producties op buitenlandse grond te filmen. Dit is een gecoördineerde actie van andere landen en het vormt een bedreiging voor de nationale veiligheid, schreef de president op Truth Social.

In Hollywood wordt daar anders over gedacht. Volgens de filmindustrie heeft de president niet nagedacht over de mogelijke gevolgen van het plan. Dit zou het einde kunnen betekenen van een "iconische industrie", zegt een ingewijde tegen CNN. "Het zou ervoor kunnen zorgen dat alle huidige producties compleet zullen stilvallen."

Bovendien zou het moeilijk zijn om het beleid te handhaven. Zo is het onduidelijk welke regels gelden voor films die maar voor een klein gedeelte in het buitenland zijn opgenomen.

Trumps claim dat Hollywood stervende is, wordt ook betwist. Het Amerikaanse entertainmentplatform Variety schrijft dat de bioscoopcijfers van 2025 juist erg goed zijn. De binnenlandse inkomsten zijn met 15,8 procent gestegen ten opzichte van vorig jaar, aldus het platform.

Engeland, Canada en Nieuw-Zeeland

Vicevoorzitter Jay Sures van talentbureau United Talent Agency zegt tegen CNN dat de tarieven van Trump in hun huidige vorm niet logisch zijn. Hoewel Amerikaanse filmmakers graag in hun thuisland een productie maken, is het volgens Sures goedkoper om de hele cast naar het buitenland te vliegen en daar te laten verblijven.

Grote Hollywoodproducties als Wicked en Barbie werden gefilmd in Londen. Buurland Canada maakt het met belastingvoordelen aantrekkelijk voor Hollywoodfilmmakers om over de grens te filmen. De bioscoophit Nosferatu werd in Canada opgenomen. En ook Chicago uit 2002, hoewel het verhaal zich afspeelt in de gelijknamige Amerikaanse stad, is voor het grootste gedeelte in het buurland gefilmd.

Minecraft, dat nu populair is in de bioscoop, werd opgenomen in Nieuw-Zeeland. Scènes die zich afspelen in een fictief stadje in de Amerikaanse staat Idaho werden eigenlijk opgenomen in het Nieuw-Zeelandse Huntly.

"De mogelijkheid om aan de andere kant van de oceaan een film te produceren is veel goedkoper", zegt Sures. Het plan van Trump kan volgens hem de filmindustrie compleet tot stilstand brengen. En dat is geen goed vooruitzicht voor Hollywood, dat nog herstellende is van de langdurige filmstaking in 2023 en de coronapandemie.

Canadese mediaproducenten zeggen dat het plan een "aanzienlijke verstoring" zal zijn voor hun culturele sector en "economische moeilijkheden" zal veroorzaken. Australië en Nieuw-Zeeland hebben gezegd dat ze zullen opkomen voor hun eigen filmindustrieën.

Enkel een aankondiging

Mogelijk is het plan enkel een aankondiging. Gisteren zei de president dat hij om de tafel zou gaan zitten met verschillende filmmakers en productiemaatschappijen voordat hij een definitief besluit neemt. "We gaan het gesprek aan met de industrie, ik wil er zeker van zijn dat zij blij zijn met het plan", aldus Trump.

Feit is dat de timing van de aankondiging bijzonder is. Volgende week start het filmfestival in het Franse Cannes, waar veel filmdistributeurs van plan zijn om Amerikaanse filmrechten te verkopen.

Het Europees Parlement heeft in Straatsburg ingestemd met een voorstel om de regels rondom de bescherming van de wolf versneld te veranderen. De normale procedures duren te lang, zo vindt een meerderheid van het parlement; overmorgen volgt al het finale oordeel.

Dan stemt het parlement over het voorstel van de Europese Commissie om de wolf minder bescherming te gunnen. De status gaat dan van 'strikt beschermd' naar 'beschermd'. Als de Europarlementariërs instemmen met dat voorstel, kunnen landen toestemming gaan geven om de wolf te gaan afschieten.

"Ik ga voor het afschieten van de wolf stemmen", zegt Bert-Jan Ruissen van de SGP. Hij is aanjager van de strijd in het Europees Parlement tegen de wolf. Een meerderheid in het EP wil het makkelijker maken om de wolf af te schieten. "De wolf zorgt voor veel overlast", zegt Ruissen. "Bestuurders willen wel ingrijpen, maar kunnen dat nu niet. Dat moet snel veranderen."

Overigens betekent de steun in het Parlement voor de verlaagde status nog niet dat er vanaf deze week al daadwerkelijk in Nederland wolven afgeschoten mogen worden. Daarvoor zal staatssecretaris Rummenie ook de Nederlandse regels moeten aanpassen.

Bijna uitgestorven

De wolf geniet nu nog de status van strikt beschermde diersoort. Omdat de wolf in Europa bijna was uitgestorven, wilde de EU de soort beschermen met een strikt verbod op de jacht. En die status heeft bijzonder goed gewerkt, vindt bijvoorbeeld Bas Eickhout, Europarlementariër van GroenLinks/PvdA. "De wolf is zich nog aan het herstellen. Wetenschappers stellen dat dat goed is voor het ecosysteem, en dat verder herstel van de populatie nodig is."

Met dank aan de Europese bescherming is het aantal wolven in de EU aanzienlijk toegenomen en het dier is weer terug in alle Europese landen. Grote landen tellen inmiddels meer dan duizend individuele wolven en het leefgebied van de dieren groeit.

Volgens de Europese Commissie leidt deze groei van de wolvenpopulatie echter inmiddels tot toenemende conflicten met de mens, vooral omdat de wolf ook vee aanvalt.

Politieke druk

Hoewel de Europese Commissie concludeerde dat de impact van de wolf op Europese schaal gering was en de schade voor de veestapel op landelijk niveau acceptabel is, kwam de Commissie eerder dit jaar toch met het voorstel de Europese Habitat-richtlijn aan te passen.

Vanuit verschillende lidstaten is er grote politieke druk uitgeoefend op Brussel: met name boeren beklaagden zich over de schade die de wolf aanricht onder hun veestapels. De Europese Commissie was daar gevoelig voor en concludeerde dat de concentratie wolven op lokaal niveau leidt tot te grote druk op bepaalde regio's.

Wel moeten landen ook in de toekomst zorgvuldig met de wolf omgaan. Het dier is straks weliswaar niet strikt beschermd, maar blijft wel een beschermde diersoort. EU-landen moeten hun wolvenpopulaties daarom blijven monitoren en dat betekent dat ook Nederland in de gaten moet houden welke roedels wolven waar rondlopen, en hoe de soort zich ontwikkelt.

Elke zes jaar moeten landen ook de Commissie informeren over de status van de wolf.

Gezondheidstechnologiebedrijf Philips verwacht dit jaar veel last te hebben van de handelsoorlog die door de Verenigde Staten is gestart. Dat zegt Philips bij de presentatie van de cijfers over het eerste kwartaal van 2025. President Trumps importheffingen zullen tussen de 250 en 300 miljoen euro aan schade opleveren, schat het Eindhovense bedrijf in.

Het bedrijf heeft het over onzekere economische omstandigheden. Trump heeft weliswaar een deel van zijn afgekondigde importtarieven opgeschort, maar Philips gaat ervan uit dat ze later dit jaar, in juli, alsnog van kracht worden.

"Er is grote onzekerheid in de markt gekomen met de onduidelijkheid over de importtarieven", zegt topman Roy Jakobs, die bang is dat Philips verschillende keren met importtarieven te maken zal hebben. "Neem een MRI-scan, die bestaat uit 5000 componenten uit verschillende delen van de wereld."

China en VS

Ook zal Philips naar verwachting last krijgen van de slechte verhoudingen tussen de Verenigde Staten en China. Sowieso ziet het bedrijf de verkoop van gezondheidsapparaten afnemen in China. Mede daardoor loopt de totale omzet van het bedrijf terug met 2 procent naar ruim 4 miljard euro. "De economie van China is nog steeds niet terug op het niveau van voor corona", zegt Jakobs.

Volgens de topman is er wel goede hoop dat China meer gaat investeren in de gezondheidszorg en wordt er ook geprobeerd om de Chinese consument meer te laten uitgeven. Philips verkoopt wel meer in de Verenigde Staten. Dat zorgt voor een kleine winst onderaan de streep, namelijk 72 miljoen euro in het afgelopen kwartaal.

PostNL

Ook PostNL kwam vandaag met de cijfers over het eerste kwartaal. En ook de post- en pakketbezorger maakt zich zorgen over de gevolgen van importheffingen.

"De recente ontwikkelingen rondom mondiale tarieven versterken de economische onzekerheid", zegt de nieuwe topman Pim Berendsen. "Al is het nu nog te vroeg om te zien wat de impact zal zijn op het online shoppen en of er een afkoeling van de economie komt."

Het bedrijf verwerkte weliswaar meer pakketjes, maar opnieuw een stuk minder post. In de afgelopen drie maanden handelde PostNL bijna 7 procent minder af dan in dezelfde periode een jaar geleden. Daardoor maakte PostNL een verlies van 17 miljoen euro in het eerste kwartaal.

Theo Weterings (66) stopt op 31 augustus als burgemeester van Tilburg. Hij is dan bijna acht jaar burgemeester van de Brabantse stad geweest.

Hij maakt zijn ambtsperiode, die tot 2029 zou duren, niet af. Weterings ziet de intensiteit van zijn werk en de lange werkweken naar eigen zeggen steeds meer als een beperking. Hij doet de ambtsketen af zodat hij "de komende jaren tijd en ruimte voor gezamenlijke activiteiten" met zijn echtgenote heeft, schrijft hij in een verklaring.

Geboortestad

Weterings (VVD) werd geboren in Tilburg en groeide er ook op. In de stad begon ruim veertig jaar geleden ook zijn politieke carrière, als raadslid. Hij zegt dat hij het burgemeesterschap in Tilburg, sinds 2017, altijd met veel plezier heeft gedaan. "Inwoners en een stad om trots op te zijn. Dat gevoel ervaar ik nog steeds elke dag. Een gevoel dat me zal bijblijven ook nu ik afscheid ga nemen als uw burgemeester."

De econoom was hiervoor burgemeester van Beverwijk en Haarlemmermeer. Ook was hij raadslid in Tilburg (1982-1985) en Diemen (1986-1990) en raadslid en wethouder van Rijswijk (1994-2001). Tussen 1999 en 2001 was hij Statenlid van de provincie Zuid-Holland.

Coffeeshops

Weterings maakte zich de laatste jaren hard voor legalisatie van de wietteelt- en verkoop. Hij is, net als de Bredase burgemeester Depla, groot voorstander van het wietexperiment, dat in beide steden in 2023 al werd gestart. Later sloten ook andere gemeenten zich aan.

"Gedogen, dat is zo'n raar woord, dat kennen we alleen in Nederland. Laat het legaal worden, dan hoort het echt thuis in alle wijken van Tilburg. Net als het café en de slijterij. Waarbij we jongeren natuurlijk wel op de gevaren van verslaving moeten wijzen", zei hij eerder tegen Omroep Brabant.

Slachtoffers en nabestaanden maken vaker niet dan wel gebruik van hun spreekrecht bij rechtszaken. Onderzoeksprogramma Pointer vroeg schattingen op bij het Openbaar Ministerie.

Vorig jaar gold het spreekrecht voor ongeveer 25.000 rechtszaken, blijkt uit die cijfers. In ruim een op de vijf zaken deden slachtoffers en nabestaanden hun verhaal in de rechtszaal.

Dat gebeurde meestal via een schriftelijke slachtofferverklaring. Bij 4200 rechtszaken was dat het geval. Bij 1500 andere strafzaken lazen een advocaat of de mensen zelf een verklaring voor in de rechtszaal.

'Helende werking'

Waarom er in de meeste gevallen geen gebruik wordt gemaakt van het spreekrecht, is niet duidelijk, zegt Pointer.

Uit eerder onderzoek bleek wel dat het spreekrecht positief uitpakt voor slachtoffers. "Het spreekrecht heeft absoluut een helende werking", zegt Rogier Sonneveldt, een rechter in het hoger beroep, tegen het onderzoeksprogramma. "De voornaamste functie van het spreekrecht is bijdragen aan herstel en aan verwerking van wat mensen is aangedaan. In mijn ervaring kan het slachtoffers heel erg helpen als ze zich door een rechter gehoord voelen."

Zussen van Gino

Een rechtszaak waarbij gebruik werd gemaakt van het spreekrecht, was bijvoorbeeld die waar de zussen van Gino aan het woord kwamen. Het jongetje werd in 2022 in Limburg seksueel misbruikt en gedood. "Ik zou het zo graag een keer willen uitschreeuwen", zei een van hen in oktober in de rechtszaal tegen verdachte Donny M. "Hoe jij alles van mij hebt afgepakt. Hoe zwart het bij mij vanbinnen is geworden."

Begin dit jaar gebeurde het ook in de zaak tegen de 'Erasmus-schutter' Fouad L. Daar richtten familieleden van de doodgeschoten moeder Marlous en dochter Romy zich tot de verdachte.

Mensen maakten er de afgelopen jaren wel vaker gebruik van dan voorheen. "We hebben de cijfers van de afgelopen vijf jaar", zegt Pointer-journalist Tom Veldhuijzen. "En in 2019 gebeurde het in ongeveer 2600 van de 20.000 zaken." Dat komt neer op ongeveer 13 procent.

In 2023 werd het spreekrecht uitgebreid. Zo mogen ook stief- en pleegfamilie het woord voeren. Ook zijn verdachten inmiddels verplicht om daarbij aanwezig te zijn.

Kritisch

Advocaten zijn kritisch over het spreekrecht. De Nederlandse Orde van Advocaten zei eerder al te vinden dat het op gespannen voet staat met het uitgangspunt dat een verdachte onschuldig is tot het tegendeel is bewezen.

Daarnaast komen er veel emoties bij kijken. "Dat maakt ook indruk op mij", zegt raadsheer Sonneveldt. "Maar tegelijkertijd rijst dan de vraag: heeft dat invloed op de straf? Ik denk dat we voldoende getraind zijn om dat te kunnen scheiden en onderzoek heeft ook uitgewezen dat de uitbreiding van het spreekrecht geen invloed heeft gehad op de hoogte van de straf."

Hij zou graag zien dat er meer regels en richtlijnen komen. "Ik heb meegemaakt dat slachtoffers de verdachte uitmaakten voor monster. Of dat nabestaanden de urn van het slachtoffer op tafel zetten." Soms gebeurt het dat de rechtbank ingrijpt. Dat gebeurde in de zaak van de Almelose kruisboogschutter. Hij werd een monster en losgeslagen beest genoemd. Dat ging wat de rechters betreft te ver en ze verzochten de spreker zich in te houden.

Bussenbouwer Ebusco is voorlopig uit de acute geldproblemen. De faillissementsaanvraag tegen het bedrijf is ingetrokken en de rechtszaak over het faillissement gaat vandaag niet door, meldt Ebusco.

Het Brabantse Ebusco maakte vorige week bij de publicatie van de jaarcijfers bekend dat er een faillissementsaanvraag tegen het bedrijf was ingediend vanwege niet betaalde rekeningen.

In februari had de al langer in financiële moeilijkheden verkerende bussenbouwer 22 miljoen euro aan werkkapitaal gekregen van drie investeerders. Batterijproducent Green Innovation uit Taiwan beloofde 10 miljoen euro over te maken, maar vooralsnog kwam slechts de helft. Daardoor kon Ebusco de rekeningen niet meer betalen.

Gisteravond meldde Ebusco dat de resterende 5 miljoen euro uit Taiwan alsnog is overgemaakt. Omdat daarmee de facturen konden worden betaald, blies de toeleverancier die vandaag het faillissement wilde aanvragen de zaak af.

Daarmee is Ebusco nog lang niet uit de problemen. Als het bedrijf er niet in slaagt de productie op te schroeven en bussen op tijd af te leveren bij klanten kunnen nieuwe geldproblemen ontstaan. Voor te late leveringen moet het bedrijf boetes betalen.

Boetes

Vorig jaar dreigde Ebusco ook al eens om te vallen. De productie kwam nagenoeg tot stilstand nadat diverse vervoersbedrijven enkele grote bestellingen uit onvrede over late leveringen hadden geannuleerd. Op de Amsterdamse beurs was een aandeel van Ebusco nog slechts enkele dubbeltjes waard.

Uiteindelijk slaagde het bedrijf er ternauwernood in om extra geld op te halen bij investeerders. Door een reorganisatie vielen er vlak voor kerst ruim honderd ontslagen: ruim een op de zes medewerkers.

Ebusco profiteerde lang van de groeiende vraag naar elektrische bussen. De groei stokte toen het bedrijf de productie van bussen van China overhevelde naar eigen land. Door de coronacrisis kwamen veel onderdelen niet meer aan. Ook had Ebusco last van een tekort aan personeel. Door dit alles kreeg Ebusco bestelde bussen niet op tijd af.

De beoogde bondskanselier van Duitsland Friedrich Merz heeft in de eerste stemming in de Bondsdag onverwachts geen absolute meerderheid gekregen voor zijn benoeming. De uitslag was 310 stemmen voor en 307 tegen. Merz had 316 stemmen nodig om te worden benoemd.

De voorzitter van de Bondsdag maakte de uitslag bekend:

Gisteren ondertekenden de leiders van CDU en CSU en van de SPD hun coalitieakkoord. De partijen hebben samen 328 zetels in de Bondsdag, wat betekent dat een aantal van hun parlementariërs tegen de coalitie hebben gestemd of zich van stemming hebben onthouden.

Het is voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis van het land dat het parlement een beoogd bondskanselier wegstemt. De zitting in de Bondsdag werd geschorst voor overleg binnen de fracties. Om 15.15 uur wordt er opnieuw gestemd, melden Duitse media.

De leider van de CDU-fractie in de Bondsdag Jens Spahn heeft een dringend beroep gedaan op de parlementariërs om alsnog 'ja' te zeggen tegen Merz. "Heel Europa, misschien wel de hele wereld kijkt mee naar de stemming", zei Spahn. "Ik doe een beroep op iedereen om zich van zijn bijzondere verantwoordelijkheid bewust te zijn."

Merz moet de opvolger worden van Olaf Scholz (SPD), die sinds eind 2021 bondskanselier was. Het nieuwe kabinet wil de Duitse economie na jaren van krimp weer laten groeien.

AfD-leider Alice Weidel reageert op X opgetogen over de uitkomst van de stemming. Het laat volgens haar zien op wat voor "zwak fundament" de beoogde coalitie is gebouwd. De AfD pleit voor nieuwe verkiezingen.

Vanuit de SPD heeft partijleider Lars Klingbeil kort gereageerd. "We gaan met de andere democratische fracties kijken hoe het proces verdergaat." Volgens hem staat de SPD volledig achter Merz.

CDU-kopstuk Carsten Linnemann wil snel een nieuwe stemming in de Bondsdag, bij voorkeur nog vandaag. "Europa heeft een sterk Duitsland nodig. Daarom kunnen we niet dagenlang wachten." Hij sluit uit dat zijn partij een andere kandidaat naar voren schuift: "Merz is de juiste kandidaat op het juiste moment." Ook CDU-fractievoorzitter Jens Spahn benadrukt dat Merz opnieuw wordt voorgedragen.

Franziska Brantner van de Groenen spreekt op X van een treurige gang van zaken die niet alleen de toekomstige regering maar ook "ons land en het vertrouwen in onze democratie schaadt".

Door de onverwachte tegenstand voor Merz blijft Scholz, die gisteren afscheid nam, langer aan als bondskanselier.

Voor de verkiezingen maakte onze correspondent Chiem Balduk dit profiel van Merz:

Tentamenweek of niet, studenten, promovendi en andere medewerkers van de afdeling Aardwetenschappen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam voeren vandaag actie. Ze proberen het voorgenomen besluit om hun studie en banen weg te bezuinigen tegen te houden. En niet alleen zij maken zich zorgen: ook het werkveld luidt de noodklok. Een petitie tegen het plan is al meer dan 8000 keer getekend.

Studenten en promovendi met veel kennis van onder meer kritieke grondstoffen zijn hard nodig voor de energietransitie, zegt men ook buiten de muren van de VU. De ongeveer tachtig bachelor- en masterstudenten die de studie in Amsterdam jaarlijks trekt, zijn harder nodig dan ooit, klinkt het. Ook bijvoorbeeld voor de opslag van CO2 onder de grond en kustbescherming is hun kennis nodig.

"VU, hef niet je aardwetenschappen-afdeling op!", schrijft hoofdgeoloog van de Geologische Dienst Nederland, Michiel van der Meulen van TNO, in een oproep op LinkedIn. "Als ze dit besluit doorzetten, keren ze hun rug naar de samenleving en de toekomst", gaat hij verder. "Of het nou voor een beter milieu is, meer welvaart of grotere autonomie - voor Nederland, Europa of de wereld: aardwetenschappers leveren een essentiële bijdrage."

Hoog niveau

Voorzitter Bob Hoogendoorn van het Koninklijk Nederlands Geologisch-Mijnbouwkundig Genootschap (KNGMG) valt hem bij. "Er is echt geen werkloze afgestudeerde op dit moment. Er is enorm veel vraag naar." Bovendien is de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek aan de VU van wereldniveau, benadrukt hij. Niet goedkoop weliswaar, mede door het veldwerk, maar wel erg goed.

Dat zegt ook kennisinstituut Deltares, dat in Nederland een grote rol heeft in het onderzoek naar de bodem en water. "Deltares heeft een sterke relatie met de VU. We delen kennis, studenten studeren bij ons af of lopen bij ons stage. En een aantal van onze medewerkers komt daar ook vandaan, heeft daar een gedeelde aanstelling of is gedetacheerd", zegt wetenschappelijk directeur Bart van den Hurk, zelf ook gedetacheerd aan de VU.

"Aardwetenschappers zijn hard nodig voor de energietransitie, aangezien veel oplossingen in de ondergrond liggen", zegt Van den Hurk. "En ook als het gaat om klimaatmitigatie en -adaptatie zijn aardwetenschappers cruciaal. Van het duurzaam beheren en beschermen van onze grondwatervoorraden tot het zoeken van voldoende zand voor kustbescherming."

De universiteit legt de bezuiniging, ingegeven door structurele tekorten bij aardwetenschappen, uit als een "strategische keuze" waarbij onderzoek en onderwijs zich nu gaan richten op de hedendaagse klimaatverandering en urgente vraagstukken als natuurrampen en klimaatsystemen. "We begrijpen dat dit een ingrijpend plan is voor studenten en medewerkers. We doen onze uiterste best om in deze onzekere tijd betrokken medewerkers en studenten zo goed mogelijk te informeren."

Niettemin spreekt ook wetenschapsorganisatie NWO zijn zorgen uit. "NWO maakt zich ernstig zorgen over de bezuinigingen, de kwaliteit van wetenschap en de financiering ervan."

De kennis in Nederland over de aarde is "eigenlijk een soort puzzel", legt Hoogendoorn van het KNGMG uit. "Er is ook een studie aardwetenschappen aan de Universiteit Utrecht, en bijvoorbeeld een technische variant in Delft. Maar het is allemaal heel nauw op elkaar afgestemd, zonder overlap. Je haalt nu een belangrijke kaart uit het kaartenhuis."

"Vanuit Delft zitten ze goed in de sommetjes, in Utrecht heb je bijvoorbeeld paleomagnetisme", omschrijft Hoogendoorn het werkveld. "En aan de VU zit heel veel systeemkennis. Vooral het lab waarmee de VU bijvoorbeeld sediment dateert is internationaal bekend. Er zijn volgens mij maar drie plekken in de wereld waar ze dat doen. Niet alleen de VU heeft dus een probleem: je haalt er ook internationaal meteen de stekker uit."

Betrokkenheid

Ook bijvoorbeeld de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed maakt gebruik van faciliteiten en kennis van de afdeling, net als grote ingenieursbureaus. Daarnaast hebben grote namen in de industrie, zoals Boskalis en Shell, veel aardwetenschappers nodig vanwege hun kennis over de bodem. En ook Energie Beheer Nederland (EBN) kan voor bijvoorbeeld vraagstukken over aardwarmte niet zonder dit soort kennis.

De VU laat aan de NOS weten te waarderen dat het werkveld erg betrokken is. "De realiteit blijft echter dat de afdeling Aardwetenschappen langdurig te maken heeft met structurele financiële tekorten, ondanks eerdere reorganisaties en gedeeltelijk steun van andere afdelingen. Deze structurele tekorten zijn niet langer mogelijk gezien de bezuinigingsopgave waar we als faculteit, maar ook als universiteit in haar geheel, nu voor staan."

Het KNGMG hoopt dat er nog gesprekken volgen met de vele instituten en bedrijven in binnen- en buitenland die gebruikmaken van de kennis en faciliteiten van de VU. "We begrijpen dat de kosten hoog zijn voor de VU, en dat er financiële problemen zijn, maar dit is rücksichtslos. Dit moet je niet zelfstandig als instituut doen. Verschillende organisaties willen het gesprek aangaan. Verken nu eerst goed samen wat de mogelijkheden zijn voordat je iets afbreekt dat je niet snel weer opbouwt."

De Sudanese havenstad Port Sudan ligt vanochtend opnieuw onder vuur. RSF-paramilitairen hebben volgens militaire bronnen aanvallen met drones uitgevoerd op onder meer de luchthaven, de haven en hotels.

In de stad klinken explosies en er zijn branden gemeld door getuigen. Over de omvang van de schade en over slachtoffers is nog niets bekend. Het lijkt erop dat het vliegverkeer vrijwel stilligt.

Zondag werd Port Sudan voor het eerst sinds het begin van de oorlog direct getroffen door een aanval. De RSF-militie vuurde ook toen drones af op de stad, die fungeert als tijdelijke hoofdstad.

Omdat de officiële hoofdstad Khartoem al snel na het uitbreken van de burgeroorlog het toneel werd van gevechten, zijn de autoriteiten en veel hulporganisaties juist uitgeweken naar Port Sudan. Ook miljoenen ontheemden zijn ernaartoe gevlucht.

Bij de aanval van zondag was een militaire basis doelwit. Gisteren had de RSF het gemunt op oliedepots in de stad.

De aanvallen op Port Sudan worden gezien als vergelding voor aanvallen door het staatsleger op een vliegveld in Zuid-Darfur. Dat gebruiken de paramilitairen om wapens, waaronder drones, te importeren.

De oorlog in Sudan brak uit in april 2023, door een conflict over de machtsverdeling in het land. Door de strijd tussen de RSF en het leger zijn zo'n twaalf miljoen mensen op de vlucht geslagen. Van de ruim vijftig miljoen inwoners kampt ongeveer de helft met hongersnood, volgens de VN. Hulporganisaties spreken van de grootste humanitaire crisis wereldwijd.

Zowel het leger als de RSF heeft zich volgens de VN en hulporganisaties schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden, vooral in de regio Darfur. De zwaarste beschuldigingen zijn gericht tegen de RSF, die volgens onder meer Human Rights Watch etnische zuiveringen heeft begaan.

Wat er allemaal speelt in Sudan, en hoe burgers daaronder lijden, zie je in deze uitlegvideo uit juni 2024: