NOS Nieuws - Algemeen

De Amsterdamse beurs is de klap van begin april, toen de Amerikaanse president Donald Trump wereldwijde importtarieven aankondigde, weer te boven. Op Trump's zelfverklaarde 'Liberation Day' op 2 april stond de belangrijkste graadmeter AEX op ruim 900 punten. Na een scherpe daling tot onder de 800 punten, is de AEX nu weer terug op het niveau van begin vorige maand.

Wereldwijd zakten de beurzen een maand geleden in elkaar, nadat beleggers waren geschrokken van de door Trump aangekondigde importtarieven voor tientallen landen. Zo moest er in de Verenigde Staten een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie komen. Vooralsnog is alleen een heffing van 10 procent ingevoerd. Onduidelijk is of Trump de overige 10 procent nog gaat doorvoeren.

Een week na 'Liberation Day' matigde Trump zijn toon, omdat niet alleen de koersen van aandelen van Amerikaanse bedrijven, maar ook die van obligaties en de dollar hard kelderden. Sindsdien krabbelden de beurzen weer wat op.

Vanaf 9 april ging in Amsterdam de AEX van een dieptepunt van 796 punten langzaam weer omhoog. Vanmorgen ging de index kort na de opening van de handelsdag door de belangrijke grens van 900 punten.

Bij windmolenparken voor de Nederlandse kust zwemmen vijf soorten haaien en roggen rond, waaronder de reuzenhaai die tot 8 meter lang kan worden. Dat blijkt uit onderzoek van de Wageningen Universiteit.

Onderzoekers zagen de reuzenhaai niet daadwerkelijk zwemmen, maar troffen DNA-sporen van het dier aan bij de 139 turbines van windmolenpark Hollandse Kust Zuid, meldt Omroep West. Het park ligt op 18 kilometer van de kust tussen Den Haag en Zandvoort.

"Dit is goed nieuws", zegt de Wageningse onderzoekster Annemiek Hermans in het NOS Radio 1 Journaal. "Een tijdlang werd gedacht dat de activiteit op windmolenparken haaien en roggen zou weerhouden. Maar onze informatie laat zien dat dat niet zo is."

Onderwaterlawaai

Lang niet iedereen weet het, maar in de Noordzee zwemmen altijd al haaien en roggen rond. Het onderzoek begon juist omdat Hermans en haar collega's bang waren dat de dieren verstoord zouden raken of zelfs wegtrekken door de aanleg van windparken. "Denk aan onderwaterlawaai. Veel scheepvaartbewegingen. Er worden stenen gestort; het is best wel een drukke periode", aldus de onderzoekster.

Misschien dat de haaien en roggen inderdaad even zijn omgezwommen tijdens de aanleg van het windpark. Maar als dat al zo was, dan zijn ze nu terug. Inclusief de ook al opvallende stekelrog en de imposante reuzenhaai, die tot nu toe slechts sporadisch voorkwam langs de Nederlandse kust.

436 monsters

De onderzoekers baseren zich op DNA-sporen die ze aantroffen in 436 monsters van schub-, slijm- en ontlastingsresten op de zeebodem in het windpark.

Een wetenschappelijke verklaring voor het feit dat de haaien en roggen zich (weer) thuis voelen tussen de windmolens is er nog niet. Maar Hermans heeft wel een vermoeden. "Na de aanleg van een windpark mag er veertig jaar lang niet 'bodemberoerend' gevist worden. Dus de bodem wordt met rust gelaten", stelt ze. "Dat is voor veel soorten prettig. Bijvoorbeeld voor haaien en roggen, die veel gebruikmaken van het zeebed om voedsel te zoeken of om eieren af te zetten."

Geen menseneters

Haaien hebben een slechte naam, maar voor de reuzenhaai hoeven we niet bang te zijn. De vis voedt zich met plankton. "We begrijpen ze zó verkeerd", zegt marien ecoloog Guido Leurs in Roots magazine. "Veel mensen denken dat alle haaien menseneters zijn. Maar dat klopt helemaal niet. Ze bijten alleen als er sprake is van een vergissing. Dat gebeurt weleens bij slecht zicht, of als ze zich bedreigd voelen."

De Chinese president Xi is aangekomen in Moskou. Een blijk van stabiliteit en betrouwbaarheid, dat zijn de woorden waarmee de Chinese staatsmedia de ontmoeting tussen de twee grootmachten beschrijven. Er wordt een reeks nieuwe overeenkomsten getekend, maar bovenal toont China zich met dit bezoek een loyale bondgenoot, ongeacht de internationale druk vanuit het Westen.

Ook de boodschap aan de Amerikaanse president Trump is helder: ondanks Amerikaanse pogingen om toenadering tot Rusland te zoeken, blijft de band tussen China en Rusland onveranderd sterk. Al lijkt die boodschap inmiddels wat achterhaald: waar Moskou en Washington enkele weken geleden nog dicht bij een akkoord over de oorlog in Oekraïne leken, lijkt Trump nu toch de voorkeur te geven aan een deal met Zelensky.

Aan de rest van de wereld wil Peking laten zien dat waar de VS verdeeldheid zaait, China verbindt. In werkelijkheid valt dat tegen. Niet alleen waarschuwde Peking landen onlangs nog om geen deals ten koste van China te sluiten, maar China's bondgenootschap met Rusland gaat ook direct in tegen Europese belangen. Dat laatste lijkt China weinig te deren.

Ruslands belangrijkste handelspartner

China is, net als voor ruim 120 andere landen ter wereld, de grootste handelspartner van Rusland. Vorig jaar bereikte de Chinees-Russische handel een recordniveau van 245 miljard dollar (bijna 220 miljard euro), meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2020.

Toch is de handelsrelatie tussen China en Rusland anders dan de meeste Chinese handelsrelaties; deze is namelijk redelijk in balans. Waar China met de meeste landen een ruim handelsoverschot heeft, zoals met de VS, is het verschil tussen China's import uit Rusland en export naar Rusland minder dan 10 procent.

China importeert grote hoeveelheden goedkope olie en gas uit Rusland. Sinds de westerse sancties tegen Rusland zijn ingevoerd, heeft China aanzienlijk kunnen profiteren van lagere prijzen voor Russische energieproducten.

Machtsverhouding

China exporteert vooral auto's, zendapparatuur en goederen die zowel een civiele als militaire toepassing hebben. Volgens Amerikaanse inlichtingendiensten is Rusland voor 90 procent afhankelijk van China voor micro-elektronica, essentieel voor de bouw van raketten, tanks en vliegtuigen.

De handel mag in valuta dan wel in balans zijn, de machtsverhouding is dat niet. Rusland is strategisch sterk afhankelijk van China. China daarentegen heeft alternatieven. China en Rusland zullen deze week nieuwe overeenkomsten tekenen. De inhoud daarvan is niet bekendgemaakt.

In China is er de afgelopen weken ook veel aandacht voor de relatie met Europa. Vorige week hief China nog een deel van de sancties tegen Europarlementariërs en hun gezinnen op. Een handreiking van China aan de Europese Unie, bedoeld om de banden weer aan te halen.

De handelsoorlog waarin China en de VS verwikkeld zijn, heeft het nagenoeg onmogelijk gemaakt voor China om zijn spullen op de Amerikaanse markt te verhandelen. De Europese markt biedt hierin mogelijke alternatieven.

In een toespraak ter ere van 50 jaar diplomatieke betrekkingen tussen China en de EU zei Xi deze week bereid te zijn om samen te werken en de relatie met de EU te verbreden. Maar aan deze woorden lijkt de EU weinig boodschap te hebben.

Gisteren uitte de EU kritiek op China's rol in de oorlog in Oekraïne, waarbij het benadrukte dat Rusland zijn militaire acties niet op dezelfde schaal zou kunnen voortzetten zonder de steun van China.

Nieuwe wereldorde

Eén ding is wel duidelijk: de oorlog in Oekraïne en de ontwrichting binnen Europa die mede het gevolg is van China's steun aan Rusland lijken voor Xi ondergeschikt aan het beeld dat hij graag van zichzelf en China als redelijke onderhandelaar wil neerzetten.

"Tachtig jaar geleden verenigden rechtvaardige krachten over de hele wereld, waaronder China en de Sovjet-Unie, zich om een gemeenschappelijke vijand te bestrijden en zegevierden over het fascisme", valt te lezen in een artikel geschreven door Xi in de Russische krant de Gazette.

"Maar vandaag brengen unilateralisme, hegemonie en intimidatie ernstige schade toe en staat de mensheid opnieuw op een kruispunt tussen eenheid of verdeeldheid, dialoog of confrontatie". Zonder het expliciet te benoemen, beschuldigt China de VS ervan wereldwijde onrust te zaaien, terwijl het zichzelf presenteert als voortrekker van een nieuwe wereldorde.

De VS en het Verenigd Koninkrijk hebben een overeenkomst gesloten over het afschalen van de importheffingen, melden media in beide landen. The New York Times schreef als eerste over de deal.

Details worden later vandaag bekendgemaakt door de Britse premier Starmer en de Amerikaanse president Trump. Op zijn eigen socialemediakanaal heeft Trump het over een "belangrijke handelsdeal met een groot, gerespecteerd land." Om welk land het gaat, zegt hij er niet bij.

Omdat de Britten meer van de Amerikanen kopen dan andersom, staat het VK niet op de lijst met landen die Trump op 2 april een zogenoemde wederkerige importheffing oplegde. Die heffingen zijn inmiddels uitgesteld voor alle landen, behalve voor China.

Auto's en landbouwproducten

Toch heeft ook het VK last van Amerikaanse importheffingen. Een heffing van 10 procent op producten die het VK naar de VS exporteert blijft wel van kracht. Daarnaast wordt het VK geraakt door een heffing van 25 procent op staal, aluminium, auto's en auto-onderdelen.

Waar de twee landen het nu over eens zijn geworden, is niet duidelijk. Volgens The New York Times is er gesproken over de handel in auto's, landbouwproducten en belastingen op Amerikaanse techbedrijven.

De mogelijke overeenkomst tussen de VS en het VK komt op het moment dat er toenadering is tussen de VS en China. In Zwitserland wordt dit weekend gesproken over de-escalatie van de handelsoorlog die is ontketend tussen de twee grootmachten.

Terwijl Trump de wederkerige importheffingen voor de hele wereld opschortte, heeft hij juist hogere heffingen opgelegd aan China. Inmiddels zijn de Amerikaanse importheffingen voor een groot aantal producten uit China 145 procent. Omgekeerd hanteert China een importheffing van 125 procent op producten uit de VS.

Twee weken terug zei de Amerikaanse regering dat er een overeenkomst aan zat te komen met Zuid-Korea en Japan, maar sinds die tijd is daar niets meer over bekendgemaakt.

De provincie Overijssel en de gemeente Zwolle schieten het noodlijdende Museum de Fundatie opnieuw te hulp. Als de politiek akkoord gaat, willen ze jaarlijks 900.000 euro extra beschikbaar stellen. Eerder boekten ze ook al 1,8 miljoen euro aan noodsteun over voor de jaren 2024 en 2025.

De extra steun is nodig om het museum overeind te houden, schrijft RTV Oost.

De Fundatie geniet landelijke bekendheid, vooral door de huisvesting aan de rand van de middeleeuwse binnenstad. Het museum zit in een neoclassicistisch pand waar in 2013 een grote glazen opbouw aan is toegevoegd in de vorm van een wolk.

Vijftien jaar lang werd Museum de Fundatie geleid door kunsthistoricus Ralph Keuning, die goedbezochte tentoonstellingen organiseerde, soms zelfs meerdere tegelijk.

Angstcultuur

Maar in 2020 bleek dat veel medewerkers van het museum grote moeite hadden met hun directeur. Zijn spraken over een angstcultuur. "Als hij het eenmaal op je gemunt heeft, dan valt het niet mee", zei een medewerker. "Hij breekt je bij de benen af. Onvoorstelbaar."

Aanvankelijk hield de raad van toezicht de directeur de hand boven het hoofd. Maar toen uit onafhankelijk onderzoek bleek dat sprake was van "uitgemergeld personeel" en "murw geslagen werknemers", trad Keuning in juni 2022 terug.

Stijgende kosten

De bezoekersaantallen, toch al onder druk door corona, stortten toen helemaal in. Voor corona kwamen er zo'n 255.000 bezoekers per jaar, sinds Keunings vertrek zijn het er zo'n 150.000.

In 2023 leed het museum ondanks de jaarlijkse subsidie van 2,5 miljoen euro een verlies van 1,2 miljoen euro, ook door de stijgende energie- en loonkosten. Het voortbestaan kwam in gevaar.

De provincie en gemeente wisten dat te voorkomen door eenmalig 1,8 miljoen euro extra beschikbaar te stellen. Nu komt daar nog eens een bedrag van 900.000 euro per jaar bij als Provinciale Staten van Overijssel en de gemeenteraad van Zwolle akkoord gaan.

Grote publiekstrekker

De provincie en gemeente wijzen erop dat er een realistisch meerjarenplan ligt. Er wordt gemikt op zes tot acht tentoonstellingen per jaar, met in de herfst een grote publiekstrekker. Daarbij gaat het museum uit van tussen de 160.000 en 180.000 bezoekers

Bij het toekomstplan speelt trouwens ook een rol dat dat de provinciale kunstcollectie in beheer is bij het museum. Overijssel heeft gekeken of die elders ondergebracht zou kunnen worden, maar concludeert nu: "Er is geen andere partij die al deze taken (beheer, opslag, onderhoud, restauratie, actualiseren en exposeren) kan uitvoeren".

Noord-Korea heeft meerdere ballistische raketten gelanceerd vanaf de oostkust van het land. Dat is bekendgemaakt door het leger van Zuid-Korea. Het zou gaan om de eerste lancering in bijna twee maanden. De raketten zouden in de Japanse Zee zijn beland.

Zuid-Korea denkt dat het gaat om een prestatietest voor de export van raketten naar Rusland. Meerdere inlichtingendiensten hebben vastgesteld dat Noord-Korea al meermaals korteafstandsraketten heeft geleverd aan Rusland voor de oorlog in Oekraïne, al wordt dit ontkend door beide landen.

Volgens een woordvoerder van het Zuid-Koreaanse leger werden de raketten vanochtend rond 08.10 uur plaatselijke tijd gelanceerd vanuit de havenstad Wonsan. Hij zei niet om hoeveel raketten het ging. Ze vlogen ongeveer 800 kilometer voordat ze neerstortten in zee.

Volgens Zuid-Korea kwam de lancering niet als een verrassing: de Zuid-Koreaanse en Amerikaanse inlichtingendiensten zouden de voorbereidingen al in een vroeg stadium hebben ontdekt. Het leger spreekt van "een duidelijke provocatie", die de vrede en stabiliteit in de regio in gevaar brengt.

Japan eveneens boos

Ook Japan veroordeelt het incident. Minister Nakatani van Buitenlandse Zaken heeft naar eigen zeggen zijn grieven overgebracht aan de Noord-Koreaanse ambassade in buurland China. Hij benadrukt wel dat de raketten de Japanse wateren niet hebben bereikt en dat Japanse schepen geen schade hebben opgelopen.

Noord-Korea heeft nog niet gereageerd op de kwestie. Het zou gaan om de eerste lancering vanuit het land sinds 10 maart, toen er raketten werden afgevuurd als reactie op een gezamenlijke militaire oefening door Zuid-Korea en de Verenigde Staten.

Bij een pro-Palestijnse betoging op de campus van de Columbia Universiteit zijn in New York tientallen demonstranten opgepakt. Het ging om de hevigste confrontatie met de politie sinds het aantreden van president Trump, die uitgesproken tegenstander is van dergelijke anti-Israëlische protesten.

Tientallen studenten hadden gisteren een bibliotheek van de universiteit bezet. Ze hingen Palestijnse vlaggen en spandoeken op met leuzen tegen de oorlog in Gaza. Ook scandeerden ze, samen met een menigte die zich buiten het gebouw verzamelde, pro-Palestijnse leuzen.

De leiding van de universiteit schakelde de politie in toen de menigte niet vrijwillig wilde vertrekken. Rector Claire Shipman noemde de bezetting ongehoord, omdat er vernielingen werden aangericht en studenten in examentijd geen rustige plek konden krijgen om te studeren.

"Iedereen heeft het recht om vreedzaam te protesteren, maar geweld, vandalisme en vernieling zijn onacceptabel", zei ook de Democratische gouverneur van de staat New York.

Kijk hieronder naar beelden van het protest:

Afgevoerd

Nadat agenten het gebouw waren binnengegaan, werden tientallen betogers in handboeien afgevoerd. De politie kon nog geen totaalaantal geven, maar volgens journalisten ter plekke ging het om zo'n vijftig personen. Eén betoger werd op een brancard in een ambulance afgevoerd, het is niet duidelijk waarom.

Op de Columbia Universiteit werd na het begin van de Gaza-oorlog in 2023 al snel geprotesteerd tegen de Israëlische reactie op de terreuraanval van 7 oktober. De studenten eisen onder meer dat de universiteit de banden met Israëlische instellingen verbreekt en de samenwerking opschort met wapenbedrijven die aan dat land leveren.

President Trump ergert zich al langer aan de betogingen, die hij als antisemitisch typeert. Om universiteiten tot harder ingrijpen te dwingen voerde hij de druk op door federaal geld voor onderwijsinstellingen in te trekken. Columbia kondigde inderdaad strengere regels af toen dat gebeurde, zoals een verbod op gezichtsbedekkende kleding en een identificatieplicht. Ook werd er meer beveiligingspersoneel ingezet.

Visa gecontroleerd

Daarnaast zette Trump justitie en de immigratiedienst in om organisatoren van protesten aan te pakken. Zo dreigt de prominente protestleider Mahmoud Khalil uitgezet te worden, hoewel hij in de VS een verblijfvergunning heeft en geen strafblad. Critici stellen dat deze Columbia-student zo hard wordt aangepakt om medestanders af te schrikken.

Na dit nieuwe protest zei minister Rubio van Buitenlandse Zaken dat er gekeken zal worden of de visums kunnen worden ingetrokken van de "indringers en vandalen" die de bibliotheek hadden overgenomen. "Pro-Hamas schurken zijn in onze grootse natie niet meer welkom", twitterde hij.

Het kabinet voert de diplomatieke druk op de Israëlische regering op. Minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken wil voorlopig niet verder onderhandelen over de verlenging van een Europees samenwerkingsprogramma met Israël, schrijft hij in een brief aan Kaja Kallas, de buitenlandchef van de Europese Unie.

Veldkamp vindt dat Israël met de humanitaire blokkade van Gaza de mensenrechten en democratische principes niet respecteert. Die principes staan in een verdrag tussen Israël en de EU. "Je hebt het recht om jezelf te verdedigen, maar de proporties lijken nu volledig zoekgeraakt", zei Veldkamp tegen de NOS.

Hij wil dat de EU onderzoek doet naar de naleving van het verdrag. Vijf vragen over het nieuwe, kritische standpunt van minister Veldkamp.

1. Op welk verdrag doelt Veldkamp?

Het EU-Israël Associatieverdrag is een akkoord waarin afspraken staan over handelsvoordelen en andere samenwerkingen tussen de EU en Israël. De EU is de grootste handelspartner van Israël. Het verdrag is gesloten voor zowel een betere economische als politieke samenwerking.

Daar hoort ook een actieplan bij. Daarin staat onder andere dat de EU en Israël samen moeten werken om "de gedeelde waarden van de democratie, de rechtsstaat en respect voor mensenrechten en internationaal humanitair recht te bevorderen".

Op dit moment wordt onderhandeld over dat actieplan, dat eigenlijk al in januari al verlengd had moeten worden.

2. Hoe zet Veldkamp nu druk?

Tot voor kort was diplomatieke druk achter de schermen volgens Veldkamp de beste manier om de Israëlische gijzelaars vrij te krijgen en humanitaire hulp in Gaza te krijgen, maar hij stelt dat de kans op een staakt-het-vuren "buitengewoon is geslonken". En dus is het tijd om op een andere manier de druk op te voeren.

Zolang dat onderzoek loopt "zal Nederland nieuwe samenwerkingen of actieplannen blokkeren die de EU met de regering Netanyahu aan wil gaan", zegt Veldkamp.

Nederland is het eerste land dat dit doet. Spanje en Ierland vroegen eerder om het hele verdrag op te schorten, maar daar moeten alle 27 landen het mee eens zijn.

3. Wat betekent het voor Israël?

Voor nu heeft het nog geen consequenties waar Israël meteen iets van merkt. Het hangt ervan af of het onderzoek dat Veldkamp graag wil, er daadwerkelijk komt en wat daaruit blijkt. Op langere termijn kan het wel consequenties hebben. Voor nu is het vooral een politiek signaal aan Israël, dat Nederland altijd heeft gezien als een van zijn trouwste bondgenoten.

Een officiële reactie van Israël is er nog niet. Israëlische media melden er ook niets over. Ook EU-buitenlandchef Kallas heeft nog niet gereageerd. Volgens Veldkamp is zijn Israëlische collega niet blij met de stap van de Nederlandse regering, net als "anderen in de Israëlische regering".

4. Hoe groot is de kans dat andere landen volgen?

Hongarije en Tsjechië blijven Israël steunen, maar steeds meer landen in de EU vinden dat er actie nodig is. "We zijn niet het enige land dat nu zegt: er is hier iets heel ernstigs aan de hand, daar moeten we op gaan reageren", zegt Veldkamp. "We geven een duidelijk signaal af", zegt de minister. Dat wordt ook gezien door zijn Europese collega's en die uit het Verenigd Koninkrijk, zegt hij. "Een aantal Europese collega's overweegt ook zelf hiernaar te kijken."

De buitenlandministers van Ierland, IJsland, Noorwegen, Luxemburg, Slovenië en Spanje hebben zich in een gezamenlijke verklaring uitgesproken over de nieuwe plannen van Israël. Daarin uiten ook zij hun zorgen:

Ook de Franse president Macron vindt dat Israël het recht heeft om een terroristische organisatie te bestrijden, maar dat het "onacceptabel" is dat het land handelt zonder zich aan de regels te houden.

Het plan van Veldkamp is gisteren besproken op een informele bijeenkomst in Warschau van Europese ministers van Buitenlandse Zaken. Vandaag gebeurt dat opnieuw.

5. Hoe reageren hulporganisaties op deze stap van Nederland?

Hulporganisaties die al langere tijd stevige kritiek hebben op het kabinetsbeleid reageren verheugd op de aankondiging van Veldkamp, al had zo'n "eerste stap" volgens hen al veel eerder genomen moeten worden. "Deze koerswijziging is laat, maar beter laat dan nooit", zegt Artsen zonder Grenzen. Save the Children noemt het "fijn dat de minister zich eindelijk wat aan lijkt te trekken van het internationaal humanitair recht".

Goedemorgen! Er is opnieuw een stemronde in het Vaticaan. Daar zijn 133 kardinalen samen om een nieuwe paus te kiezen. Gisteravond kwamen ze er niet uit. Ook in het Europees Parlement wordt gestemd. Daar gaat het over de wolf.

Eerst het weer: de dag begint fris met lokaal vorst aan de grond. Vanmiddag zonnig, maar er zijn ook stapelwolken. Het wordt 16 tot 19 graden.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Afgelopen maand was wereldwijd de op een na warmste april sinds het begin van de metingen. Dat meldt de Europese klimaatdienst Copernicus. De gemiddelde temperatuur was 14,96 graden Celsius. Dat is 1,51 graad warmer dan het gemiddelde vóór de industriële revolutie.

In de afgelopen 22 maanden kwam het volgens de Europese data 21 keer voor dat de opwarming door de 1,5 graad ging. Het consequent overschrijden van die 1,5 graad wordt gezien als een zorgwekkend verschijnsel, omdat het iets zegt over de slinkende kans om de opwarming van de aarde te beperken. Veel klimaatbeleid is er sinds het Klimaatverdrag van Parijs (2015) juist op gericht om de opwarming onder de 1,5 graad te houden.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Het conclaaf, de verkiezing van een nieuwe paus, is begonnen in Vaticaanstad. Veel meer dan de vorige keer, twaalf jaar geleden, leeft het conclaaf online. Vooral bij jongeren die op sociale media veel video's langs zien komen, vaak met een grappige ondertoon:

Heb een mooie donderdag!

Ruim 2000 veehouders veroorzaken met hun bedrijven zo veel stankoverlast voor omwonenden dat ze maatregelen moeten nemen. Dat blijkt uit een onderzoek van Follow the Money naar cijfers van een adviesrapport over de gevolgen van een uitspraak van het gerechtshof.

Daarin is bepaald dat de stankoverlast van veehouderijen zo groot is dat de mensenrechten van omwonenden worden geschonden en dat de overheid direct moet ingrijpen.

Het advies is naar de Tweede Kamer gestuurd door PVV-staatssecretaris Jansen van Milieu. Daaruit blijkt dat 2300 van de 33.550 veehouderijen op basis van de uitspraak van het gerechtshof mogelijk moeten inkrimpen om de stank terug te dringen. Dat komt neer op 7 procent van alle veehouderijen.

Voor minimaal 1300 bedrijven zijn er geen technische oplossingen om de geurhinder te verminderen. Vooral koeien en varkens veroorzaken stankoverlast, dus zullen veehouderijen deze dieren moeten wegdoen.

Benauwd, duizelig en slapeloosheid.

Uit berichtgeving van BNNVARA-programma Zembla bleek al eerder dat mensen die kampen met stankoverlast hoofdpijn kunnen krijgen of benauwd of duizelig kunnen worden. Ook kan die lucht leiden tot slapeloosheid.

In 2022 bepaalde de rechter dat de overheid omwonenden onvoldoende had beschermd tegen geurhinder uit veehouderijen. Deze zaak was aangespannen door zestien omwonenden in onder meer Limburg, Overijssel en Noord-Brabant, die last hadden van stank van grote stallen in hun omgeving.

Na die zaak is de Staat in hoger beroep gegaan. Daarin besloot het gerechtshof in Den Haag dat twee omwonenden van stallen door de Staat onvoldoende beschermd zijn tegen stankoverlast. Zij hadden te maken met geuren die de maximale norm ruim overschreden. En daarmee waren hun mensenrechten geschonden.

De wettelijke norm is vastgesteld op 14 ou (odour units). Dat aantal betekent dat een stinkend geurmonster veertien keer verdund moet worden voor de gemiddelde persoon het niet meer ruikt.

Er zijn wel verschillende manieren voor bedrijven om daarvan af te wijken. Zo kunnen veehouderijen bijvoorbeeld hun bedrijf uitbreiden als technische innovaties de geur in theorie zouden beperken. Daarnaast zijn er ook in bepaalde gemeenten uitzonderingen, waardoor veebedrijven meer geur mogen verspreiden.

Wettelijke norm overschreden

Volgens het hof had de overheid bij 25 ou maatregelen moeten nemen. Bij de twee omwonenden was 34 en 57,6 ou vastgesteld en daarmee zijn hun mensenrechten geschonden. Dit betekende dat de Staat er per direct wat aan moet doen.

Het hof zei echter het voor deze uitspraak alleen "zeer extreme gevallen" te hebben beoordeeld, en wil daarmee niet zeggen dat minder dan 25 ou altijd goed is.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat benadrukt dat de uitspraak van het hof alleen directe gevolgen heeft voor de partijen in deze rechtszaak. Het hof stelde in maart ook al dat andere gevallen in aparte rechtszaken voorgelegd zouden moeten worden om vast te kunnen stellen of de Staat in die gevallen ook in overtreding is.

Als het gaat om de 2000 veehouderijen die te veel stankoverlast veroorzaken is nog onduidelijk wat het ministerie hieraan gaat doen. Er wordt gewerkt aan nieuwe geurwetgeving en de uitspraak van het hof wordt daarbij bestudeerd. Het ministerie zal begin 2026 met een voorstel hiervoor komen.

In Parijs zijn zeker drie mensen gewond geraakt toen een auto inreed op voetbalfans. Zij vierden de overwinning van Paris Saint-Germain in de halve finale van de Champions League.

De slachtoffers werden aangereden in de buurt van de Champs-Élysées. Volgens Franse media verkeert een van hen in kritieke toestand. Ook de andere twee slachtoffers zouden zware verwondingen hebben opgelopen.

Het is niet duidelijk of de auto expres inreed op de supporters. Na het incident zou een menigte de wagen hebben achtervolgd en in brand hebben gestoken. Onbekend is of de inzittenden zijn aangehouden.

Ongeregeldheden

Paris Saint-Germain won gisteravond voor eigen publiek met 2-1 van Arsenal. Daarmee haalde de club voor de tweede keer in de clubgeschiedenis de finale van de Champions League.

In de uren na de wedstrijd waren er veel ongeregeldheden op en rond de Champs-Élysées. Ruiten werden ingeslagen en er werd brand gesticht. De politie heeft zeker 43 mensen aangehouden.

De vijf Iraanse mannen die afgelopen weekend werden aangehouden in Engeland, worden ervan verdacht dat ze de Israëlische ambassade in Londen wilden aanvallen. Dat melden The Times en persbureau Bloomberg op basis van bronnen.

De politie arresteerde de vijf mannen zaterdag op verschillende locaties in het Verenigd Koninkrijk. Anti-terreuragenten grepen in met hulp van het leger omdat de vrees bestond dat er een aanslag ophanden was.

Twee van de opgepakte mannen zijn 29 jaar, één is 24 jaar, één 40 jaar en één 46 jaar. De 24-jarige is vrijgelaten op borgtocht. De andere vier worden volgens The Times verhoord.

De Engelse minister van Binnenlandse Zaken Cooper spreekt van een van de grootste anti-terrorismeoperaties van de afgelopen jaren.

Meer aanhoudingen

Afgelopen weekend werden nog drie Iraanse mannen aangehouden in Engeland. Zij worden er volgens The Times van verdacht dat ze werkten in opdracht van een buitenlandse staat, vermoedelijk Iran. Deze aanhoudingen staan volgens de politie los van de vijf aanhoudingen voor een mogelijk aanval op de Israëlische ambassade.

Afgelopen maand was wereldwijd de op een na warmste april sinds het begin van de metingen. Dat meldt de Europese klimaatdienst Copernicus. De gemiddelde temperatuur was 14,96 graden Celsius. Dat is 1,51 graad warmer dan het gemiddelde vóór de industriële revolutie, toen de mens op grote schaal steenkool, olie en aardgas ging verbranden waardoor extra broeikasgassen in de atmosfeer kwamen.

"Wereldwijd was april 2025 de op een na heetste april ooit gemeten, waarmee de lange reeks van maanden met temperaturen boven de 1,5 graad boven het pre-industriële niveau wordt voortgezet", zegt Copernicus-bestuurder Samantha Burgess.

In de afgelopen 22 maanden kwam het volgens de Europese data 21 keer voor dat de opwarming door de 1,5 graad ging. Het consequent overschrijden van die 1,5 graad wordt gezien als een zorgwekkend verschijnsel, omdat het iets zegt over de slinkende kans om de opwarming van de aarde te beperken. Veel klimaatbeleid is er sinds het Klimaatverdrag van Parijs (2015) juist op gericht om de opwarming onder de 1,5 graad te houden.

Wanneer alleen Europa wordt bekeken, was afgelopen maand met een gemiddelde temperatuur van 9,38 graden niet de op een na warmste, maar de op vijf na warmste april ooit gemeten. In Oost-Europa, het westen van Rusland, Kazachstan en Noorwegen werden de grootste uitschieters naar boven gemeten. In Turkije, delen van Bulgarije, Roemenië, Oekraïne en Scandinavië was het juist kouder dan normaal.

Buiten Europa was het vooral uitzonderlijk warm in het westen en midden van Azië, het grootste deel van Noord-Amerika en delen van Antarctica. In India en Pakistan kregen honderden miljoenen mensen bijvoorbeeld te maken met een vroege hittegolf.

Droogte

Ook de droogte, waar in Nederland al weken veel over te doen is, is in de Europese gegevens over april goed zien. Zo is te zien dat in grote delen van Nederland fors minder regen is gevallen en dat de grond erg droog was. Verder was het in Centraal-Europa en een deel van Oost-Europa droger dan gemiddeld, net als in Groot-Brittannië en het zuiden van Scandinavië.

Natter dan normaal was het bijvoorbeeld in Zuid-Europa, het noorden van Noorwegen, Zuid-Finland en het westen van Rusland. In de Alpen leidde de vele neerslag tot overstromingen, lawines en aardverschuivingen. Ook in Canada en Alaska was het natter dan gemiddeld, terwijl het in het westen van Noord-Amerika juist droger was.

De Oekraïense krijgsmacht meldt verschillende schendingen van het door Rusland eenzijdig uitgeroepen staakt-het-vuren. Hoewel vanochtend vroeg volgens de luchtmacht boven Oekraïne geen Russische drones of raketten zijn ontdekt, zou de noordoostelijke regio rond Soemy vannacht meerdere keren onder vuur zijn genomen.

Tegen persbureau Reuters zegt een woordvoerder van het leger in het oosten van het land dat Rusland ook daar na middernacht op verschillende plekken aanvallen heeft uitgevoerd.

WOII-herdenking

Rusland kondigde onlangs een eenzijdig staakt-het-vuren af in de oorlog met Oekraïne. Dit zou drie dagen moeten gelden, van 8 tot en met 10 mei. In Rusland is het morgen de Dag van de Overwinning, waarmee het land het verslaan van nazi-Duitsland in de Tweede Wereldoorlog viert en herdenkt.

Hoogtepunt is een grote militaire parade op het Rode Plein in Moskou. Daarbij zijn behalve de staatshoofden van veel oud-Sovjetrepublieken ook twee wereldleiders aanwezig: de Chinese president Xi en president Lula van Brazilië.

Zelensky wil dertig dagen

Oekraïne accepteerde het staakt-het-vuren niet. Het land stelt dat Rusland alleen maar de illusie wekt dat het vrede wil. President Zelensky maakt zich, met de Verenigde Staten, hard voor een wapenstilstand van dertig dagen.

Rusland heeft gezegd dat het leger komende dagen niet zal vechten. Maar als Oekraïne aanvalt, wordt er "onmiddellijk gereageerd".

Een 85-jarige vrouw uit Ermelo is mogelijk omgekomen door een misdrijf. De vrouw werd woensdagochtend dood aangetroffen in haar woning in de Gelderse plaats.

De politie deed woensdag onderzoek naar de identiteit van de vrouw en de oorzaak van haar dood. Nu er een misdrijf wordt vermoed, is er een groot politieonderzoek opgestart. Op de oprit van het huis aan de Heidelaan staat een mobiel kantoor vanwaaruit rechercheurs hun werk kunnen doen, een zogenoemde PD-unit.

De politie vraagt mensen om informatie te delen die het onderzoek mogelijk verder helpt, zoals videobeelden van dinsdag of woensdag.

Drie voormalige agenten zijn in de Amerikaanse staat Tennessee vrijgesproken voor hun rol bij de dood van een zwarte man. De mannen riskeren nog steeds een jarenlange gevangenisstraf omdat ze in de federale zaak wel zijn veroordeeld.

De 29-jarige Tyre Nichols werd twee jaar geleden bij een arrestatie door de agenten zwaar mishandeld, en overleed drie dagen later. Op beelden van de aanhouding in de stad Memphis was te zien dat Nichols hardhandig uit zijn auto werd gehaald, waarna hij werd geslagen en geschopt.

Zijn dood leidde tot felle protesten over buitensporig politiegeweld tegen zwarte mensen. Toch is deze zaak anders dan andere bekende gevallen van politiegeweld tegen zwarte burgers, want de agenten zijn zelf ook zwart.

Veroordeeld in federale zaak

De drie agenten, Tadarrius Bean, Demetrius Haley en Justin Smith, zijn in de staat Tennessee van alle aanklachten vrijgesproken. In de federale zaak werden zij wel veroordeeld voor beïnvloeding van getuigen. Eén van hen werd toen ook schuldig bevonden aan het schenden van Nichols burgerrechten met de mishandeling.

Van de zwaarste aanklachten werd het drietal door de federale rechter vrijgesproken, waardoor zij geen levenslang meer riskeren. De mannen kunnen tot twintig jaar gevangenisstraf krijgen.

Roekeloos rijgedrag

In totaal waren er vijf agenten betrokken bij de aanhouding van Nichols. De twee andere agenten, Edmitt Martin en Desmond Mills, stonden niet terecht in Tennessee omdat zij een schikking hadden getroffen met de aanklagers. In de federale zaak hebben zij schuld bekend.

Nichols werd aangehouden vanwege roekeloos rijgedrag. Omdat hij niet zou hebben meegewerkt, zou hij zwaar zijn mishandeld.

De beelden van de mishandeling kunnen als schokkend worden ervaren:

Het dodental als gevolg van de Indiase aanvallen op buurland Pakistan is opgelopen tot 31, meldt het Pakistaanse leger. Het aantal gewonden is gestegen tot 57.

De Pakistaanse premier Sharif zei op de nationale televisie dat India "de gevolgen zal moeten dragen" van de luchtaanvallen. De minister van Defensie van het land stelde dat de krijgsmacht uitsluitend militaire doelen zal aanvallen bij een vergeldingsactie.

Bij de luchtaanvallen van dinsdagavond Nederlandse tijd werden volgens India op negen locaties doelen geraakt. Pakistan zei tijdens de aanvallen vijf gevechtsvliegtuigen te hebben neergehaald.

De spanningen tussen de twee kernmachten waren de afgelopen weken al fors opgelopen. India houdt Pakistan verantwoordelijk voor een aanslag door militanten in het deel van Kashmir dat onder controle staat van India. Daarbij vielen vorige maand zeker 26 doden.

Bezorgdheid

EU-buitenlandchef Kallas is "buitengewoon bezorgd" over de escalatie tussen de twee kernmachten. "Deze oorlog is voor niemand goed", zei ze vanmiddag. "We proberen te bemiddelen." Andere Europese leiders, onder wie de Britse premier Starmer, de Franse president Macron en de kersverse Duitse bondskanselier Merz, riepen eerder al op tot kalmte en de-escalatie.

India en Pakistan liggen al decennialang met elkaar overhoop over de regio Kashmir. Beide landen vinden dat dit stuk land bij hen hoort, en dat leidde al vaker tot oorlog. Een bestandslijn vormt op dit moment de scheiding tussen het Indiase en Pakistaanse deel.

In de video zie je meer over waarom India en Pakistan al zo lang strijden om Kashmir:

Van de provincie Limburg mag de geplande waterstoffabriek op bedrijventerrein Chemelot gebouwd worden. De Commissie voor de milieueffectrapportage (mer) gaf daar eerder dit jaar nog een negatief advies over, maar de provincie legt dat naast zich neer.

De waterstoffabriek is onderdeel van het project FUREC, dat huishoudelijk afval wil omzetten in waterstof. Dat moet met twee fabrieken gebeuren: één komt op een industrieterrein in het Limburgse dorp Buggenum, de ander dus in Sittard-Geleen op Chemelot.

De initiatiefnemer van FUREC noemt het een van de grootste "groene investeringen" op het industriecomplex, schrijft L1 Nieuws. De waterstof moet het aardgasverbruik van fabrieken op Chemelot verminderen.

Onduidelijke milieugevolgen

Maar de mer oordeelde in maart dat de gevolgen van het project voor het milieu niet helder genoeg zijn. "Het daadwerkelijke effect op luchtkwaliteit, klimaat en op beschermde natuurgebieden is nog onduidelijk." Zo zijn geen oplossingen aangedragen voor een mogelijk te groot effect van zwavel en stikstof op de natuur.

Reden genoeg voor de mer om de provincie te adviseren nog geen milieuvergunning te verlenen. Maar daar denken de Gedeputeerde Staten anders over. "Hoewel de commissie in haar toetsingsadvies signaleert dat belangrijke informatie ontbreekt, is deze informatie niet nodig voor de besluitvorming", schrijven ze.

Bovendien worden volgens de provincie in de (nog vast te stellen) omgevingsvergunning voorwaarden opgenomen "waarmee de veiligheid en het beschermen van de gezondheid en het milieu zijn gewaarborgd".

Risico

Maar volgens de commissie is aanvullende informatie "essentieel om het belang van de leefomgeving volwaardig mee te kunnen wegen". Met het negeren van dat advies, neemt de provincie als vergunningverlener een risico.

Zo heeft de provincie een zwakkere positie in mogelijke bezwaarprocedures bij de Raad van State, die adviezen van de mer in het oordeel betrekt.

Aardgas

De milieuvergunning voor de fabriek op Chemelot moet nog gegeven worden, maar voor de andere fabriek in Buggenum is die wel al binnen. Omwonenden vechten die juridisch aan.

Met de twee fabrieken van het FUREC-project is een investering gemoeid van in totaal ongeveer een miljard euro.

De Syrische interim-president Ahmed al-Sharaa is voor het eerst op staatsbezoek in Europa. Hij is te gast in Frankrijk, waar president Macron hem verdere versoepeling van de EU-sancties tegen Syrië in het vooruitzicht heeft gesteld. Deze sancties stammen uit de tijd dat dictator Assad nog aan de macht was.

Het bezoek wordt overschaduwd door de recente gewelddadigheden in het land. Daarnaast blijft Israël bombardementen uitvoeren op doelwitten in Syrië. Sharaa maakte bekend dat er indirect wordt gepraat met Israël om de situatie niet verder te laten escaleren.

"Als hij zijn pad vervolgt dan zullen wij dat ook doen", zei de Franse president tegen de pers over zijn gesprek met Sharaa. Macron zegde ook toe dat hij de VS zal aansporen eveneens strafmaatregelen af te bouwen. Daarnaast zal hij lobbyen in Washington om Amerikaanse militairen voorlopig niet terug te trekken uit Syrië voor de stabiliteit in dat land.

Sektarisch geweld

Vorige week waren er hevige gevechten in Syrië tussen militanten uit de druzen-gemeenschap en pro-regeringsstrijders. Daarbij vielen bijna honderd doden. In maart kwamen naar schatting ruim duizend mensen om het leven. De slachtoffers waren voornamelijk burgers van de alawitische minderheid, die uit wraak werden gedood door soennitische strijdgroepen.

De Syrische interim-president probeert zo veel mogelijk steun te krijgen op bezoek in Europa. Hij heeft met Macron gesproken over de wederopbouw van zijn land. Sharaa staat internationaal onder druk om zijn belofte waar te maken dat hij een leider zal zijn voor alle bevolkingsgroepen van het land.

Vrees voor vervolging

Met zijn militie HTS, die begon als afsplitsing van al-Qaida, nam Sharaa in december vorig jaar de macht over in Syrië. Hij beweert dat hij gematigd is geworden, maar critici zijn daar niet van overtuigd. Zo hebben leiders die gelieerd zijn aan Sharaa in maart opgeroepen tot geweld tegen alawieten. Behalve alawieten vrezen ook de druzen en christenen voor vervolging door de overwegend soennitische regering.

Sinds de val van Assad heeft Israël vele honderden luchtaanvallen uitgevoerd op Syrië. Het buurland heeft van het machtsvacuüm gebruik gemaakt om marineschepen, straaljagers, opslagplaatsen voor chemische wapens en andere militaire doelen te vernietigen. Daarnaast heeft Israël een groter deel van Zuidoost-Syrië bezet, naar eigen zeggen als militaire bufferzone.

In het Vaticaan hebben de kardinalen in de eerste stemronde van het conclaaf zoals verwacht geen nieuwe paus gekozen. Uit de schoorsteen boven de Sixtijnse Kapel kwam rond 21.00 uur de traditionele zwarte rook, die aangaf dat er nog geen besluit was gevallen over de opvolger van paus Franciscus.

Vanaf morgen zijn er elke dag twee stemrondes: in de ochtend en in de middag. Aan het begin van de middag en in de loop van de avond, krijgen we zwarte of witte rook te zien.

Pas als een van de kandidaten voor het pontificaat een tweederdemeerderheid krijgt, is diegene daadwerkelijk gekozen tot 267e paus. Dan is er niet alleen witte rook te zien, maar wordt ook de grote klok van de Sint-Pieter feestelijk geluid.

De 133 kardinalen die aanwezig zijn zitten afgezonderd van de buitenwereld in het Vaticaan om de nieuwe leider van de Rooms-Katholieke Kerk te kiezen.

Zo werkt het conclaaf: