NOS Nieuws - Algemeen

Een gewapende groepering heeft in de jungle in het zuidoosten van Colombia zeker 34 militairen ontvoerd. Dat gebeurde na een confrontatie waarbij elf guerrillastrijders werden gedood.

De guerrillastrijders maken deel uit van de EMC (Centrale Generale Staf), een groep voormalige FARC-leden die het niet eens is met het vredesakkoord dat de militante beweging FARC in 2016 met de Colombiaanse regering sloot. Bij de gevechten is een commandant van de groep gedood, zei minister Pedro Sanchez van Defensie.

De ontvoering gebeurde na die confrontatie, zei Sanchez. Toen de militairen al bezig waren het gebied te verlaten werden ze omsingeld door gewapende burgers.

"Dit is een illegale criminele daad, gepleegd door mensen in burgerkleding", aldus Sanchez. "Dit is kidnapping."

Menselijk schild

In juni dit jaar was er een soortgelijke ontvoering. Toen werden 57 militairen twee dagen gegijzeld. Ze werden bij een militaire operatie bevrijd. Volgens minister Sanchez zat de EMC ook achter die ontvoering en werden de militairen vastgehouden om als menselijk schild te dienen.

De jungle in het zuidoosten van het land staat bekend als gebied waar cocaplanten worden geteeld voor de productie van cocaïne. Een groot deel van de lokale bevolking is daarvan afhankelijk.

De drugshandel is net als illegale mijnbouw een inkomstenbron voor de gewapende rebellen, die in verschillende groepen zijn georganiseerd zoals de EMC en de ELN. Bij gevechten zijn sinds de jaren 60 honderdduizenden doden gevallen.

De laatste tijd laait het geweld ook elders in Colombia regelmatig op. Vorige week vielen er 18 doden en 40 gewonden bij aanslagen in de stad Cali in het zuiden en bij Amalfi in het noordwestelijke departement Antioquia. Het geweld werd toegeschreven aan verschillende dissidente FARC-afsplitsingen.

Correspondent Boris van der Spek:

"Hoewel geweld in Colombia nooit ver weg is, zeker niet in de regio's waar gewapende groeperingen nog altijd actief zijn, is het opmerkelijk hoe zwaar de terreur van de afgelopen tijd is. Het toont aan dat de aanpak van president Gustavo Petro, zelf een oud-guerrillastrijder die bij zijn aantreden beloofde vrede te sluiten met de nog actieve bewegingen, niet heeft gewerkt.

Het probleem voor de huidige regering is onder meer de versplintering van de groeperingen, de vele criminele activiteiten waar ze zich mee bezighouden en de corruptie op lokaal en regionaal niveau.

De ontvoering van militairen, aanslagen met explosieven zoals vorige week of de moord op presidentskandidaat Miguel Uribe: in de opmaat naar de verkiezingen van volgend jaar zal met name de rechtse, Colombiaanse oppositie het vooral over veiligheid in het land hebben."

De beschadigde hoogspanningsmast in Franeker is veiliggesteld, meldt netbeheerder Tennet. De mast kon rond 21.30 uur met een kraan worden gestabiliseerd.

Gistermiddag voer een schip met een kraan tegen de hoogspanningskabels. Zowel de mast als twee kabels raakten beschadigd. Daardoor kwamen 25.000 Friese huishoudens zonder stroom te zitten.

Tennet is sindsdien bezig met reparaties. De omgeving had gisteravond rond 21.30 uur weer stroom, maar de schade aan de mast is nog niet verholpen.

Gebied ontruimd

Door de aanvaring was de mast instabiel geworden en was er een risico dat hij zou omvallen. Om verder te kunnen met herstelwerkzaamheden, moest de mast eerst met behulp van een kraan worden gestabiliseerd. Dat bleek uiteindelijk een tijdrovende klus die de hele dag in beslag nam.

Het gebied rondom de getroffen mast werd gisteren uit voorzorg ontruimd en ook het treinverkeer tussen Leeuwarden en Harlingen werd gestremd. Tijdens het stabiliseren van de mast werd vandaag ook een noodverordening afgeroepen om de veiligheid te bewaken.

Nu de mast is gestabiliseerd, kan de omgeving ook weer worden vrijgegeven, zegt Tennet. Ook het treinverkeer tussen Leeuwarden en Harlingen kan worden opgestart. NS laat weten dat de Arriva-treinen vanaf morgen weer normaal rijden.

Opgelucht

Morgen gaat de netbeheerder verder met de inspectie en wordt alle schade in kaart gebracht. Daarna kunnen de herstelwerkzaamheden in gang worden gezet.

Locoburgemeester Kees Arendz van de gemeente Waadhoeke, waar Franeker onder valt, is opgelucht dat de werkzaamheden aan de mast geslaagd zijn. "Het stabiliseren is helemaal goed verlopen", zegt hij tegen Omrop Fryslân. "We zijn blij dat het vanavond nog voorbij is, want we hebben het geduld van de ondernemers wel op de proef gesteld."

De gemeente Amsterdam heeft een bedrag van ongeveer 21 miljoen euro per ongeluk twee keer overgemaakt aan een groep leveranciers. Dat schrijft wethouder Hester van Buren (Financiën) in een brief aan de raad. De wethouder spreekt van een menselijke fout.

Het ging mis toen een gemeentemedewerker vorige week per ongeluk een functionaliteit aanklikte, waardoor de uitbetaling van 677 facturen twee keer in gang werd gezet. De dubbele betaling werd volgens Van Buren de volgende ochtend gelijk opgemerkt, waarna contact is opgenomen met alle 583 leveranciers.

Ongeveer 8 miljoen euro is inmiddels teruggestort. De wethouder verwacht geen problemen met de terugbetaling, schrijft ze. "Het gaat om partijen en bedrijven met wie de gemeente een vaste relatie heeft. Dat maakt verrekening met nog openstaande of toekomstige facturen ook mogelijk."

Om een dergelijke blunder in de toekomst te voorkomen, heeft Van Buren opdracht gegeven om de functionaliteit die per ongeluk is aangeklikt, direct uit te schakelen.

Problemen bij nieuw factureringssysteem

De fout werd gemaakt in een nieuw factureringssysteem, genaamd Amsterdam Financieel en Inkoop Systeem (Afis). De gemeente stapte begin dit jaar over op dit systeem. Dat ging niet zonder slag of stoot: door technische problemen bij het overstappen bleven tienduizenden facturen onbetaald en liep de gemeente een betalingsachterstand op.

In februari had de gemeente een betalingsachterstand opgelopen van meer dan 200 miljoen euro. De wethouder stelde 700.000 euro beschikbaar om de problemen op te lossen, maar wat volgde was een maandenlange reparatieduur waarin de onbetaalde facturen zich bleven opstapelen en de kosten bleven stijgen, schrijft stadsomroep AT5.

Uiteindelijk kostte het herstel meer dan 2,8 miljoen euro, een verdrievoudiging, er werden meerdere spoeddebatten over gevoerd in de gemeenteraad. Vanwege de problemen dienden verschillende oppositiepartijen een motie van afkeuring in tegen wethouder Van Buren.

In het Gelderse Heerde zijn verschillende archeologische vondsten gedaan. Archeologen stuitten de afgelopen weken bij werkzaamheden op een prehistorisch grafveld en grafmonument. Vandaag werden de uitkomsten bekendgemaakt.

Het grafveld dateert volgens de gemeente Heerde uit de midden ijzertijd (ongeveer 500-250 jaar voor Christus). Het monument is nog ouder en dateert volgens de onderzoekers uit de late steentijd, zo'n 5000 jaar geleden.

Volgens de gemeente is de vondst uniek. "Grafvelden worden niet vaak ontdekt en zijn bovendien schaars in de nabijheid van een middeleeuwse dorpskern zoals in Heerde. Het is bovendien bijzonder dat er grafmonumenten uit verschillende perioden op één locatie worden gevonden."

Het gaat onder meer om verschillende greppels die in de ijzertijd werden gegraven bij het maken van een grafheuvel voor een crematiegraf.

Ook werd een rechthoekige kuil gevonden met resten van een zogenaamde touwbeker uit de late steentijd. Zulke bekers van aardewerk werden in die tijd - toen doden niet werden gecremeerd maar begraven - meegegeven als grafgift.

In de omgeving van de opgravingen werden eerder al archeologische vondsten gedaan. Daarop besloot de gemeente meer onderzoek te laten doen.

"Toerist, ga naar huis", zo luidt de boodschap in steeds meer Europese steden. Kopenhagen probeert de groeiende weerstand voor te zijn en is op zoek naar de toerist die zelf bijdraagt.

Als de Deense Soren Rud door de straten van Nyhavn (oftewel Nieuwe Haven) loopt, is dat duidelijk niet voor z'n plezier. In de zomerse hitte baant hij zich een weg door de mensenmassa met toeristen. Middenin de massa staat een man die zich in een warm Mickey Mouse pak heeft gehesen en zich aanbiedt om met toeristen op de foto te gaan .

"Kijk om je heen", zegt Rud. "Deense bewoners zie je hier niet. Zij proberen deze plek 's zomers zoveel mogelijk te mijden." Rud is voorzitter van de bewonersvereniging en wil vooral meer spreiding van toeristen over een groter deel van de stad. "Dat zou de druk op ons iets verlichten. Wij hebben hier echt last van. Maar het zou ook goed zijn voor de toerist zelf. Eens iets anders zien dan de massa."

Inzetten op nieuw soort toerist

Grote protesten zijn er in Kopenhagen nog niet geweest. Maar het aantal toeristen in de Deense hoofdstad groeit snel. En daarom probeert de gemeente Kopenhagen, in samenwerking met het toerismebureau en toeristattracties, om met nieuwe initiatieven lokale bewoners tegemoet te komen.

Zo maakt het toerismebureau Wonderful Copenhagen geen reclame meer voor Nyhavn. En wordt er geïnvesteerd om een nieuw soort toerist aan te trekken: de toerist die een steentje bijdraagt. Op de meer onbekende plekken worden toeristen beloond voor een inspanning die de stad ten goede komt. Beloningen variëren van een gratis ijsje, maaltijd en concert tot een sauna-bezoek.

Gratis vaartochtje voor afval

Eric Ziengs, half Nederlands, is de eigenaar van GoBoat, elektrische bootjes in Kopenhagen. Hij biedt toeristen op bepaalde dagen gratis varen aan, als ze afval uit het water vissen. "Het is belangrijk dat toeristen niet op de stad teren, maar er deel van uitmaken, net als lokale bewoners dat doen", zegt hij. De gratis vaartochtjes zijn wel 's ochtends vroeg, als het rustig is. Dat is voor de enthousiaste groep toeristen die is opgedoken geen probleem. Eerst krijgen ze uitleg over de omgeving en de haven, vervolgens worden ze uitgerust met groene visnetjes.

Voor de zes toeristen in bootje nummer 36, afkomstig uit Nederland, Brazilië en Spanje, zit er duidelijk een wedstrijdelement in. Want veel afval is er in de Kopenhaagse haven niet te vinden. "Eropaf", roept de Spaanse Martina strijdlustig, als er in een hoekje van de haven wat plastic en een klein papieren Deense vlaggetje worden gesignaleerd.

De Nederlandse Jasper Kadijk haalt tevreden een zwarte sticker met piraatmotief uit het water. Een ander geel voorwerp dat hij met zijn visnet bij een woonboot probeert te vangen, laat hij zitten. "Ik denk dat het onderdeel van de woonboot is", lacht hij. "Ik vind dit veel leuker dan een rondvaartboot met een guide die me in mijn moedertaal vertelt waar ik naar moet kijken", zegt de Spaanse Victor Arranz. "Je voelt je meer een deel van het geheel."

Dat is precies het doel, vertelt Matias Thuen Jorgensen, hoofd van het Centrum voor Toerisme-onderzoek aan de Roskilde-Universiteit. "Het is een poging om een antwoord te vinden op over-toerisme en de aandacht te vestigen op toeristen die positief bijdragen. De hoop is dat dit initiatief zal groeien."

Regelgeving om toerisme te beperken

Er zijn andere factoren die volgens Jorgensen een rol spelen. Zo heeft Denemarken al langer regelgeving die het buitenlandse investeerders onmogelijk maakt om in Denemarken woningen te kopen om deze korte perioden, zoals bij Airbnb, te verhuren. Daarom zijn oplopende huizenprijzen die door Airbnb-speculanten worden veroorzaakt Kopenhagen deels bespaard gebleven. Deense inwoners mogen hun woning wel maximaal 70 dagen per jaar via Airbnb verhuren.

Ook zou het cruiseschip-verkeer kunnen worden beperkt. Jorgensen: "In de Noord-Deense stad Aalborg is dat al gebeurd. Daar rekende de gemeente uit dat de stad meer verdient aan conferenties en zakentoeristen dan aan de cruise-toerist".

In Kopenhagen zit een beperking van cruiseschepen er niet in omdat het daar wel veel geld oplevert. "Kopenhagen is een begin- en eindpunt voor veel cruisetochten, waarbij toeristen meerdere dagen in de hoofdstad verblijven", aldus Jorgensen.

Volgens hem kan groeiende aandacht voor de toerist die bijdraagt voor een positieve ontwikkeling zorgen: "Het gaat vooral om een nieuwe mindset bij toeristen."

De vraag blijft of het leidt tot minder toeristen in de geijkte hotspots. "Veel toeristen willen nou eenmaal de bekende plaatjes, die niet het meest spannend zijn, maar een grote aantrekkingskracht hebben. Dat is een psychologisch mechanisme dat moeilijk te breken is."

De Amerikaanse popster Taylor Swift gaat trouwen. Haar vriend Travis Kelce heeft haar ten huwelijk gevraagd. Het beroemde koppel heeft dat aangekondigd op Instagram. De post werd binnen een half uur bijna drie miljoen keer geliket.

Swift is een van de succesvolste artiesten ooit. Haar laatste tour bracht ruim 2 miljard dollar op. Op Spotify is ze de meest beluisterde artiest. Haar nummers werden ruim 100 miljard keer gestreamd.

Taylor Swift en Travis Kelce hebben ongeveer twee jaar een relatie. Voordat Swift haar toekomstige echtgenoot ontmoette had ze onder meer relaties met verschillende andere artiesten, onder wie Harry Styles en John Mayer.

De fans van Swift staan bekend als erg fanatiek en worden 'Swifties' genoemd. Ze trekken vaak meerdere dagen uit voor een concertbezoek. Ook komen er vaak veel fans uit andere landen op de concerten af.

Haar aanstaande is een bekende American Football-speler. Hij komt uit voor de Kansas City Chiefs.

Duizenden Israëliërs hebben vandaag het land deels lamgelegd tijdens de zogeheten "Dag van Ontregeling". Onder de leus "Israël staat samen" eisten demonstranten een onderhandelingsakkoord met Hamas over de vrijlating van de gijzelaars en een einde aan de oorlog in Gaza. De protesten richten zich expliciet tegen premier Netanyahu, die volgens de demonstranten een akkoord blokkeert.

De protesten begonnen precies om 6:29 uur, het tijdstip waarop op 7 oktober 2023 de terroristische aanval van Hamas begon. Over het hele land werden wegen geblokkeerd, banden in brand gestoken, en de namen van de gijzelaars voorgelezen. Daarna volgden demonstraties bij woningen van ministers en later op de dag een massale mars naar Hostages Square in Tel Aviv.

Demonstranten blokkeerden onder andere de Ayalon-snelweg in Tel Aviv, waar brandende autobanden voor chaos zorgden. De politie greep in om wegen vrij te maken. Ook elders in het land werd het verkeer ontregeld.

Door de brandende autobanden liep het verkeer rond Tel Aviv vast:

Het Hostages and Missing Families Forum, de belangrijkste groep die opkomt voor de gijzelaars, riep het ministerie van Transport op extra openbaar vervoer naar Tel Aviv in te zetten om deelname te vergemakkelijken. Veel bedrijven gaven medewerkers vrij om te demonstreren.

Volgens Zohar Avigdori, een van de organisatoren van de protestmars in Tel Aviv, zijn de eisen duidelijk en onveranderd: "breng de gijzelaars zo snel mogelijk terug, zeker nu er een voorstel van Hamas op tafel ligt. We roepen de regering op om naar haar volk te luisteren - beëindig deze oorlog onmiddellijk."

"Burgerlijke druk is de enige manier om ze in beweging te krijgen dus marcheren we vandaag opnieuw met tienduizenden van Tel Aviv Centraal Station naar Hostages Square. We willen het vorige protest overtreffen, zowel in omvang als in intensiteit."

Ondertussen gaat de Israëlische aanval op en rond Gaza-Stad in alle hevigheid door. Volgens het Israëlische leger zoekt het daar naar wapens en tunnels van Hamas. Maar volgens de bewoners is Israël bezig met een bewuste campagne van vernieling om de bevolking te dwingen te vertrekken naar het zuiden van de enclave.

Netanyahu weigert 'deelakkoord' te bespreken

Israël bereidt zich ook voor op een nieuw grootschalig offensief in Gaza-Stad, dat het als het laatste bolwerk van Hamas beschouwt. De bevolking van Gaza blijft vluchten naar het zuiden, vooral richting Khan Younis en Al-Muwasi. Lokale autoriteiten melden dat bij Israëlische aanvallen maandag en dinsdag zeker 34 Palestijnen zijn gedood, onder wie journalisten en helpverleners bij het Nasser-ziekenhuis in Khan Younis.

Het Israëlische veiligheidskabinet komt vandaag voor het eerst sinds weken voltallig bijeen. Vorige week stemde Hamas in met een bemiddelingsvoorstel voor een gedeeltelijk akkoord dat nagenoeg identiek schijnt te zijn aan een voorstel dat Israël een paar maanden geleden zélf formuleerde. Toch weigert Netanyahu om dit aan zijn kabinet voor te leggen. Volgens bronnen wil hij nu alleen nog een "volledige deal" - ondanks het ontbreken van een concreet voorstel hiervoor.

Netanyahu stelde recent vier voorwaarden voor een einde aan de oorlog: ontmanteling van Hamas, demilitarisering van Gaza, het behoud van militaire controle over de enclave, en een nieuw civiel bestuur - zónder Hamas of de Palestijnse Autoriteit. Bovendien stelt hij drie "rode lijnen", waaronder het niet vrijlaten van Hamasstrijders die betrokken waren bij de aanval op 7 oktober, geen volledige terugtrekking uit Gaza, én het afwijzen van internationale veiligheidswaarborgen.

Veel van deze eisen zijn voor Hamas onbespreekbaar en critici zeggen dat Netanyahu hierdoor bewust de onderhandelingen saboteert. Toch heeft Rebecca Geller, vertegenwoordiger van het Hostages and Missing Familes Forum, nog steeds hoop dat de regering "het juiste zal doen".

"Als er een gedeeltelijke deal op tafel ligt, wijzen we die niet af. Vijftig families moeten beginnen met helen en daarna het hele land. Zodra ze terug zijn, kunnen we de oorlog beëindigen en kan iedereen beginnen met genezen."

Trump voorspelt snel einde van oorlog

Ondertussen verklaarde de Amerikaanse president Trump dat hij verwacht dat de oorlog binnen "twee tot drie weken" beëindigd zal zijn. Waar hij dat uit afleidt bleef onduidelijk. "De oorlog moet eindigen maar we mogen 7 oktober niet vergeten", zei hij. Israël gaat ervan uit dat er nog zeker twintig gijzelaars die nog in Gaza vastzitten in leven zijn, al suggereerde Trump vandaag dat dat aantal lager is.

De Libanese regering komt zondag met een plan om Hezbollah te ontwapenen. Dat zegt de Amerikaanse gezant voor Libanon en Syrië, Thomas Barrack. Onderdeel van dat plan zijn investeringen van Saudi-Arabië en Qatar in Zuid-Libanon, zodat er er werkgelegenheid ontstaat voor de ontwapende Hezbollah-strijders.

De Libanese regering kondigde eerder deze maand al aan dat het Libanese leger Hezbollah voor het einde van het jaar wil ontwapenen. De leiding van de door Iran gesteunde groep wijst dat echter resoluut af en bezwoer dat de Hezbollah-strijders hun wapens niet op zullen geven. Het reguliere leger is traditioneel zwakker dan Hezbollah, al heeft de militante beweging in de oorlog met Israël harde klappen opgelopen.

Volgens de Amerikaanse gezant Barrack is er vooral geld nodig om het regeringsplan te laten slagen, zei hij tegen journalisten in de Libanese hoofdstad. "We hebben daar 40.000 mensen die door Iran worden betaald om te vechten. Wat gaan we met hen doen? Hun wapens afpakken en zeggen: veel geluk met het planten van olijfbomen? Dat kan niet, we moeten ze helpen."

Volgens Barrack zijn Saudi-Arabië en Qatar bereid te betalen om Hezbollah-strijders van een inkomen te voorzien. "Wij, de Golfstaten, de VS, de Libanezen, gaan samenwerken om een economisch forum te creëren dat voor een inkomen zal zorgen."

10.000 gebouwen

Barrack besprak het plan in Beiroet nadat hij overleg had gevoerd in Israël en Syrië, en met de president van Libanon. De Israëlische premier Netanyahu zei gisteren dat Israëlische troepen die nu nog in een deel van Zuid-Libanon zijn gelegerd kunnen beginnen zich terug te trekken als Hezbollah wordt ontwapend.

Op de vraag waarom de VS niet direct overleg voert met Hezbollah, antwoordde Barrack, vlak voordat hij vertrok: "Denk je dat we dat niet doen? Goedendag."

Verslaggever Midden-Oosten Sander van Hoorn:

"Het plan van de VS lijkt om de sjiieten in het zuiden van Libanon - en daarmee uiteindelijk Hezbollah - financieel los te weken van Iran. Want Hezbollah is niet alleen een militaire bondgenoot van Iran. Met financiële steun van Iran bouwde het ook de fysieke, financiële, politieke en sociale structuur op van de sjiitische gemeenschap, waaronder die in het zuiden van het land.

Een tijd van wederopbouw, waarvoor veel geld nodig is, kan een moment zijn om andere financieringsstromen te introduceren. Of Saudi-Arabië en Qatar daarvoor de aangewezen landen zijn, is te betwijfelen. Zij steunen andere fracties in Libanon. Hezbollah, en hun aanhang, zullen dat kunnen zien als een overgave aan die andere fracties.

Interessant is de opmerking van Barrack dat hij gesproken heeft met Hezbollah. Was dat rechtstreeks? Of via wat in diplomatieke kringen "Hezbollah-light" wordt genoemd? In dat geval wordt er gesproken met mensen die niet direct bij Hezbollah horen, maar van wie bekend is dat ze in direct contact staan met de mensen die je eigenlijk zou moeten spreken.

In elk geval lijkt bij Barrack het besef aanwezig dat de medewerking (of in elk geval: geen actieve tegenwerking) van Hezbollah nodig is voor elke oplossing die voor Libanon verzonnen wordt. Hezbollahleider Qassem maakte dat onlangs nog weer duidelijk door te stellen dat zijn beweging haar wapens desnoods met wapens zou verdedigen."

De sfeer op de persconferentie in Beiroet was al bij de start gespannen. Barrack maande de aanwezige journalisten aan het begin stil te zijn en dreigde de bijeenkomst anders te beëindigen. "Op het moment dat dit chaotisch wordt, zeg maar dierlijk, zijn we weg", hield hij de pers voor. "Denken jullie dat het mij iets oplevert om hier met deze waanzin om te gaan?"

De Libanese journalistenbond reageerde na de bijeenkomst verontwaardigd over de "ongepaste behandeling" van de Libanese journalisten en waarschuwde dat als er geen excuses komen, het kan leiden tot een boycot van Barracks persmomenten. Het bureau van de president van libanon kwam ook met een verklaring, waarin het de opmerkingen "van een van onze gasten" betreurde en de journalisten prees voor hun "harde werk".

De overgebleven regeringspartijen VVD en BBB zijn het eens geworden over de verdeling van de vijf vrijgekomen ministersposten. Het is alleen nog niet bekend hoe die verdeling er per partij precies uitziet en welke politici deze tijdelijke baan gaan vervullen.

In een brief aan de Tweede Kamer schrijft demissionair premier Schoof dat er overeenstemming is over de verdeling van in ieder geval de ministersposten die opgevuld moeten worden na het vertrek van NSC uit het kabinet, afgelopen vrijdag.

Onduidelijk

Hij zegt dat de Tweede Kamer hierover "zo spoedig mogelijk" wordt geïnformeerd, maar het is onduidelijk of dit vóór het Kamerdebat is dat morgenochtend begint. Er zijn ook vier staatssecretarisschappen te vergeven, en "een aantal" daarvan wordt weer ingevuld, schrijft Schoof.

In juni kregen VVD, NSC en BBB nog stevige ruzie over de verdeling van de ministersposten die de opgestapte PVV-bewindslieden hadden achtergelaten. De drie partijen wilden allemaal de asielportefeuille van PVV-minister Faber en na veel gesteggel is die post opgesplitst tussen de partijen.

Complexe situatie

Schoof zegt dat hij de afgelopen dagen niet alleen heeft gesproken met politici, maar ook met bestuurlijke en maatschappelijke vertegenwoordigers. Maandag ging Schoof naar koning Willem-Alexander om te praten over, zoals de Rijksvoorlichtingsdienst het noemt, de "complexe situatie".

Vrijdagavond stapte NSC uit het kabinet vanwege onenigheid over aanvullende maatregelen tegen Israël. Eerder was de PVV al vertrokken, waardoor alleen de VVD en BBB nog over zijn. Die hebben samen 32 zetels, bij lange na niet de 76 zetels die nodig zijn voor voldoende steun van de Tweede Kamer.

Nationaal kabinet

De afgelopen dagen kwamen oppositiepartijen, maar ook deskundigen en oud-ambtenaren, met allerlei voorstellen om een daadkrachtig kabinet te vormen. Oppositiepartij D66 pleit bijvoorbeeld voor een 'nationaal kabinet': een noodkabinet met nieuwe bestuurders onder leiding van Schoof. Andere voorstellen waren het aanstellen van een 'verkenner' die een oplossing zou moeten vinden, het aanstellen van topambtenaren om de lege posten op te vullen, en de start van een mini-formatie.

Maar de twee overgebleven partijen, VVD en BBB, zien hier weinig in en denken geschikte kandidaten te kunnen vinden om de komende tijd een ministerie te bestieren.

Schoof benadrukt dat er nog steeds een demissionair kabinet zit, dat op een aantal belangrijke terreinen nog wel wil regeren. Het gaat dan om nationale en internationale veiligheid, zoals steun aan Oekraïne, maar ook om de hersteloperatie van het toeslagenschandaal en Groningen.

Het debat is morgen live te volgen op NPO 1, NOS.nl en NPO Politiek, vanaf 10.15 uur.

In Marokko zorgt een verkrachtingszaak voor aanhoudende woede en onbegrip onder de bevolking. Tijdens een meerdaags festival in de stad El Jadida werd de 13-jarige Bashir gedrogeerd en misbruikt door een groep jongens en mannen. Marokkanen pleiten voor strengere straffen en beklagen zich over het onvermogen van de autoriteiten om kwetsbare jongeren te beschermen.

De zaak kwam twee weken geleden aan het licht toen Bashir terugkeerde van het Moulay Abdellah-festival in El Jadida. Uitgeput en in slechte toestand werd hij naar het ziekenhuis gebracht, waar artsen na een lichamelijk onderzoek de politie inschakelden. Tegenover hen verklaarde de tiener dat hij gedurende drie dagen was gedrogeerd en misbruikt door een groep van veertien mannen.

Inmiddels zijn er vijf verdachten gearresteerd en voorgeleid voor de rechtbank van El Jadida. Een onbekend aantal van de arrestanten is minderjarig, wat de zaak voor de Marokkaanse samenleving nog schokkender maakt. Het onderzoek is nog in volle gang.

Golf van woede en ongeloof

Waar er in de reguliere media in Marokko in eerste instantie maar weinig aandacht was voor deze zaak, kwam er via sociale media een aanzwellende golf van woede en ongeloof los. Onder de hashtag "All for Bashir" roepen Marokkanen de overheid online op om daders zwaarder te straffen en kwetsbare jongeren beter te beschermen.

Ook journalisten, rappers en influencers spreken zich uit over de zaak. Zo heeft de influencer Adil Taouil, die 5 miljoen volgers heeft, een rapnummer gemaakt over de zaak en die gedeeld op zijn Instagrampagina. Hij vraagt zich af wat de schuld is van een tiener "die gewoon met knikkers wilde spelen".

In Marokkaanse media circuleert deze foto van het vermoedelijke slachtoffer:

De Marokkaanse mensenrechtenorganisatie AMDH is een eigen onderzoek gestart. Het is de bedoeling om de openbaar aanklager van extra informatie te voorzien in de toekomstige rechtszaak tegen de verdachten. Het Nationaal Observatorium voor de Rechten van het Kind (ONDE) heeft het slachtoffer hulp aangeboden bij het verwerken van zijn trauma.

Kwetsbare jongeren

In het publieke debat over deze misbruikzaak is vooral veel aandacht voor de achtergrond van Bashir. Door het overlijden van zijn vader draagt hij op 13-jarige leeftijd al de zorg voor zijn moeder die zou kampen met psychische en lichamelijke problemen. Door de structurele armoede waarin veel jongeren in Marokko opgroeien is het voor velen van hen gebruikelijk dat zij bijdragen aan het inkomen van het gezin.

Dit was waarschijnlijk ook de reden waarom hij naar het festival in El Jadida was gekomen. Uit de wijde omgeving van de stad trekken jongeren naar dit soort evenementen toe in de hoop om hier wat extra geld te verdienen.

In vergelijkbare misbruikzaken die de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden in Marokko ging het om slachtoffers met een soortgelijk profiel. Een gebrek aan ouderlijk toezicht en lage sociale status maken kinderen en jongeren kwetsbaar voor seksueel geweld.

Strenger straffen

Naast uitingen van woede en ongeloof, wordt ook de roep om zwaardere straffen voor daders van seksueel misbruik steeds luider. De liefdadigheidsorganisatie Yallah Netaawnou (Laten we elkaar helpen), die kinderen en jongeren in Marokko ondersteunt, is een online petitie begonnen voor invoering van zwaardere straffen.

Zo eisen ze dat de minimumstraf voor seksueel misbruik wordt opgehoogd naar een levenslange straf. Ook zouden chemische castratie en de doodstraf moeten kunnen worden opgelegd in de meest ernstige zaken en aan recidivisten, meent de organisatie.

Het is niet bekend hoe vaak deze petitie is ondertekend. Het is in ieder geval de bedoeling om de handtekeningen aan te bieden aan de minister van Justitie en het Marokkaanse parlement.

Teleurstelling

Wat ook naar voren komt uit de vele reacties op sociale media is een diepe teleurstelling van Marokkanen in de overheid en de samenleving zelf. Het is naar het Marokkaanse ideaal juist de bedoeling om goed op elkaar te letten en de ander te helpen waar het kan.

De gebrekkige informatievoorziening en het schijnbare onvermogen van de overheid om dit soort misbruik tegen te gaan zijn de andere voornaamste stenen des aanstoots. Zo zijn er maar weinig updates over de voortgang van het gerechtelijke onderzoek.

Op een foto die werd gebruikt in de Marokkaanse kranten is de jongen te zien in een voetbalshirt, slippers en zijn hoofd verstopt in zijn T-shirt. Het is deze aanblik die de mensen in Marokko het meest raakt. "Het is de ironie van het lot", aldus influencer Taouil. "Hij ging naar buiten om een beetje geld te verdienen, om uiteindelijk het slachtoffer te worden van een stel klootzakken."

Bijna 3000 vrouwen die slachtoffer zijn geworden van het datalek bij laboratorium Clinical Diagnostics hebben zich gemeld bij een advocatenkantoor voor een eventuele massaclaim.

"We ontvangen uit alle delen van het land om de paar minuten wel een aanmelding," zegt advocaat Michaël Dol namens het kantoor Van Diepen Van der Kroef.

Ruim twee weken geleden meldde het laboratorium de diefstal van gegevens van 485.000 vrouwen door hackers. De vrouwen deden mee aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker, via een uitstrijkje bij de huisarts of een zelftest.

Platform

Afgelopen vrijdag lanceerde het advocatenkantoor een speciaal platform voor slachtoffers van het datalek en daar hebben zo'n 3000 vrouwen zich nu aangemeld. Dol laat weten dat zijn kantoor op dit moment vooral in kaart wil brengen hoeveel mensen zich gedupeerd voelen en of er juridische grond is voor een collectieve claim.

Advocaat Sven van Dooren van Louwers IP&Tech Advocaten, gespecialiseerd in privacyrecht, vindt het "voorbarig" om nu al over schadevergoedingen te spreken. "Er is nog onvoldoende bekend. Een datalek is op zichzelf nog geen overtreding van de wet. De eerste stap is vaststellen of er sprake is van nalatigheid of schending van wettelijke plichten."

Ook het eisen van een schadevergoeding voor immateriële schade, zoals stress of angst, is volgens hem juridisch lastig. "Mensen zijn ongerust, dat is begrijpelijk. Maar bij een massaclaim moet de schade collectief worden aangetoond. Dat is complex en vaak moeilijk hard te maken."

Onderzoek loopt nog

De Autoriteit Persoonsgegevens onderzoekt of de privacywetgeving is geschonden en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd bekijkt of zorginstellingen voldoende hebben gedaan om de beveiliging te waarborgen. Zolang het onderzoek loopt, geven de instellingen geen nadere informatie.

Volgens Van Dooren is het belangrijk eerst de resultaten van de lopende onderzoeken af te wachten voordat juridische stappen worden gezet. "De mensen zijn meer geholpen met antwoorden en duidelijkheid dan met voorbarige claimoproepen."

In Groningen is een bever doodgeschoten. Het dier gaf dusdanig veel overlast dat de provincie geen andere optie zag.

Eerder werden overlastgevende bevers gevangen en elders weer vrijgelaten, maar dat was volgens de provincie Groningen in dit geval geen optie. "Deze ruimte was er in dit geval niet meer, daarom hebben we nu helaas een bever moeten doden om risico's op overlast te beperken", aldus de provincie.

Bevers kunnen in steden voor problemen zorgen, onder meer doordat ze graag grote en diepe gaten graven. Daardoor kunnen fietspaden, wegen en spoor verzakken.

Ontheffing verleend

De bever is een beschermde diersoort waardoor afschieten niet zomaar mag; er is een ontheffing van de provincie voor nodig. Die is verleend aan het waterschap Hunze en Aa's, dat het dier heeft doodgeschoten. "Dat is de meest humane manier", aldus een woordvoerder van de provincie.

Het is voor het eerst dat een dergelijke ontheffing in Groningen is verleend. In andere provincies gebeurde dat wel eerder.

De laatste jaren zorgden bevers voornamelijk in Gelderland, Brabant, Limburg en Drenthe voor overlast. In Drenthe ontregelde een bever in 2021 het treinverkeer tussen Assen en Groningen, doordat het dier een gang onder het spoor had gegraven.

Bevers hoorden vroeger bij het Nederlandse landschap, maar ze stierven aan het begin van de 19de eeuw uit. Ze werden in 1988 weer uitgezet - onder meer in de Gelderse Poort en het Drentse Hunzedal. Sindsdien verspreiden de dieren zich gestaag. De laatste jaren groeit de populatie volgens de waterschappen explosief.

Het CDA heeft de kandidatenlijst bekendgemaakt voor de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober. Op nummer 2, na lijsttrekker Bontenbal, staat de Hengelose wethouder Hanneke Steen. Ze stond in 2023 al op nummer 9 van de lijst, maar het CDA haalde toen maar vijf zetels.

Na Steen komen de Kamerleden Derk Boswijk (3), Inge van Dijk (4) en Harmen Krul (5). Het andere CDA-Kamerlid Vedder stopt na de verkiezingen, omdat haar werk een te zware wissel trekt op haar gezin, zo gaf ze eerder al aan.

Voorlichter

Op de kandidatenlijst van het CDA staan bij de eerste 20 weinig politici die al eerder in de Tweede Kamer hebben gezeten of andere Haagse ervaring hebben. Alleen Bart van den Brink (7) is zeven maanden Kamerlid geweest in 2023. Hij stond op de vorige lijst ook op plek 7, maar kwam de Kamer niet in en werd weer partijstrateeg en voorlichter.

De top 10 bestaat verder uit advocaat Jeltje Straatman (6), wethouder Judith Bühler uit Sittard (8), de Drentse gedeputeerde Henk Jumelet (9) en CNV-directeur Elles van Ark.

Een bekende nieuwkomer is EO-televisiepresentator Tijs van den Brink, die de overstap wil maken van de journalistiek naar de Haagse politiek. Hij komt op nummer 11. Een andere bekende staat op plek 50: oud-atleet en sportcommentator Gregory Sedoc is lijstduwer voor de partij.

Verantwoordelijkheid

Het CDA benadrukt in het persbericht dat gekozen is voor "een sterke lijst met mensen die midden in de samenleving staan". De kandidaten hebben volgens CDA-leider Bontenbal eerder laten zien "wat samenwerken en verantwoordelijkheid nemen betekent".

Het CDA heeft nu vijf zetels in de Tweede Kamer, maar de partij staat er goed voor in de opiniepeilingen. Volgens de Peilingwijzer van eind juli zou de partij wel eens op tussen de 21 en 25 zetels kunnen uitkomen. De Peilingwijzer berekent een gewogen gemiddelde van de zetelpeilingen van Verian/EenVandaag en Ipsos I&O.

De CDA-leden moeten de lijst nog goedkeuren. De lijst wordt in stemming gebracht tijdens het verkiezingscongres van 6 september.

Het aantal vrije scholen in Nederland stijgt. De afgelopen vijf jaar is het aantal leerlingen dat vrijeschoolonderwijs volgt met 12 procent toegenomen, blijkt uit cijfers van de Vereniging van vrijescholen.

In het schooljaar 2024/2025 waren er in totaal 133 vrije scholen: 102 vrije scholen in het primair onderwijs en 31 vrij scholen in het voortgezet onderwijs. In het schooljaar 2019/2020 waren er 114 vrije scholen in Nederland. 88 bassischolen en 26 middelbare scholen.

Het vrijeschoolonderwijs is al jaren populair, zegt onderwijswetenschapper Martijn Meeter van de Vrije Universiteit Amsterdam. De stijging van het aantal vrije scholen valt onder ander te verklaren door de Wet Meer Ruimte voor Nieuwe Scholen die in 2020 voor het voortgezet onderwijs en in 2021 voor het primaire onderwijs is ingegaan.

Die wet heeft als doel om variatie in het onderwijsaanbod te realiseren. "Sinds die wet is de procedure om een school op te richten korter en toegankelijker", zegt Meeter. "Daardoor zie je meer initiatieven van ouders ontstaan voor het starten van een nieuwe school."

Rudolf Steiner

Rudolf Steiner is de grondlegger van de antroposofie: een wereldbeschouwing waarin de mens wordt gezien als een geheel van lichaam, ziel en geest. In 1919 richtte hij in Stuttgart de eerste Freie Waldorfschule op, met een vernieuwende pedagogie waarin lichamelijke én geestelijke ontwikkeling centraal stond. In 1923 volgde de eerste Nederlandse vrijeschool in Den Haag.

Alle soorten vernieuwend onderwijs groeien, en volgens Meeter springt de vrije school erbovenuit. De belangrijkste reden voor de populariteit van vrije scholen is dat een grote groep ouders vindt dat scholen vaak te veel op prestaties van hun leerlingen zitten, zegt Meeter.

"De meeste ouders willen vooral willen dat hun kind gelukkig is. Het vrijeschoolonderwijs past daarbij, want die toetsen minder vaak en adverteren ermee ook naar de sociale, persoonlijke en creatieve ontwikkeling van het kind te kijken."

Een aantal jaren geleden was er wel kritiek op de vrije scholen, zegt Meeter. De onderwijsinspectie concludeerde in 2007 dat vrijeschoolleerlingen matige resultaten behaalden op taal en rekenen. "Dat was voor de scholen een wake-upcall. Sindsdien is er meer aandacht voor schoolse vaardigheden op de vrije scholen."

Initiatief van ouders

Een nieuwe vrije school is middelbare school het Kairos Tiener College in Amsterdam. Ook daar ontstond de school op initiatief van ouders. "Zij wilden graag een middelbare vrije school in de buurt", zegt schoolleider Ludwika Kowalewska.

Ondanks de nieuwe wet had het toch nog wat voeten in de aarde. "We konden dit alleen maar doen door flink wat digitale steunbetuigingen op te halen, 638 om precies te zijn. Ook moesten we stukken bij de inspectie inleveren." Uiteindelijk slaagde het initiatief. Afgelopen juni kreeg de school toestemming om zelfstandig als vrije school te starten.

Ook Kowalewska hoort van ouders terug dat ze willen dat de focus niet alleen op de schoolresultaten ligt en daarom zijn gevallen voor het vrijeschoolonderwijs. "Wij toetsen de eerste twee jaar niet en leraren ontwikkelen hun eigen lessen."

Ouders vinden het volgens haar ook fijn dat kinderen leren om out of the box te denken. "Dus dat het niet alleen maar gaat om kennis reproduceren, maar dat het kind zich ontwikkelt tot een kritische wereldburger."

In een kanaal bij Tynaarlo is gistermiddag het lichaam van een 72-jarige vrouw uit Assen gevonden. Volgens de politie is het slachtoffer om het leven gekomen door een misdrijf. Een 80-jarige man uit Assen is aangehouden op verdenking van betrokkenheid bij haar dood.

De vrouw was eerder als vermist opgegeven. Terwijl de politie gisteren in Assen onderzoek deed naar haar vermissing, kwam er rond dezelfde tijd een melding binnen dat er een overleden persoon was aangetroffen in het Noord-Willemskanaal bij Tynaarlo. Dit bleek de 72-jarige vrouw te zijn.

Sporen gevonden bij woning

Op basis van een eerste onderzoek stelt de politie vast dat de vrouw door een misdrijf om het leven is gekomen. Bij een woning aan de Thorbeckelaan in Assen zijn volgens de politie "sporen aangetroffen die nader worden onderzocht". Een deel van het wooncomplex is afgezet voor onderzoek.

De verdachte zit vast in volledige beperkingen, wat betekent dat hij alleen contact mag hebben met zijn advocaat.

Waar de man is aangehouden, is niet duidelijk. Of de verdachte en het slachtoffer elkaar kenden, meldt de politie niet. Wat er precies is gebeurd en wat de aanleiding is geweest wordt onderzocht. De politie roept getuigen op zich te melden.

Omwonenden kenden slachtoffer en verdachte als stel

Buurtbewoners zeggen tegen RTV Drenthe dat het gaat om een stel dat aan de Thorbeckelaan woonde. De vrouw zou bij de man weg willen, maar hij had al haar pasjes en haar paspoort om die reden afgepakt.

Delen van de Alpen in Zwitserland, Frankrijk en Italië krijgen deze week te maken met hevig noodweer. Vanaf woensdagavond worden er zware regen- en onweersbuien voorspeld. Donderdag geldt lokaal in Zwitserland code rood.

Het slechte weer begint woensdagavond in de Franse Alpen, en verspreidt zich naar het noordwesten van Italië, en vervolgens het oosten. In delen van Zwitserland geldt dan code oranje, en vanaf donderdag code rood in verband met regenval.

Het zuidelijkste deel van Zwitserland en Noord-Italië staat naar verwachting het hevigste noodweer te wachten.

Weervrouw Willemijn Hoebert:

"Ex-orkaan Erin trekt op dit moment over de Atlantische Oceaan. Bij ons zorgt dat vandaag voor een tijdelijke piek in de temperatuur; het is op dit moment behoorlijk warm buiten. Wat verderop in Europa gaat deze ex-orkaan, inmiddels een uitgestrekt lagedrukgebied, eigenlijk vooral overlast geven in de vorm van veel regen.

In delen van de Alpen kunnen de neerslagtotalen in een paar dagen tijd oplopen naar zo'n 200 mm. Die regen valt dan in bergachtig gebied en zoekt zijn weg naar beneden. Bergriviertjes kunnen dat maar moeilijk aan, met overlast en gevaarlijke situaties tot gevolg."

Volgens weerplatform Weeronline trekken vrijdag buien over andere Europese landen. Naast Italië krijgen ook Slovenië, Kroatië en delen van Oostenrijk te maken met flinke buien.

Het voorgenomen ontslag van de Amerikaanse bankbestuurder Lisa Cook is een "schokkende aanval op de onafhankelijkheid van de centrale bank". Dat zegt Nout Wellink, oud-topman van De Nederlandsche Bank. Vijf vragen over deze opvallende beslissing van president Trump.

Wat is er precies aan de hand?

Lisa Cook wordt door de president beschuldigd van hypotheekfraude. Die beschuldiging komt oorspronkelijk van Bill Pulte, de baas van de FHFA, een soort financiële waakhond voor hypotheken. Pulte is een Trump-aanhanger. Hij beschuldigde eerder al andere politieke tegenstanders van hypotheekfraude.

Op basis van de beschuldiging zegt Trump genoeg bewijs te hebben om Cook te ontslaan.

De fraude zou gaan om een hypotheekaanvraag die Cook jaren geleden deed, nog voor ze de topbaan bij de centrale bank kreeg. Er loopt een onderzoek naar de beschuldigingen tegen Cook.

Waarom bemoeit Trump zich zo met de centrale bank?

Als Cook weg is, heeft Trump een meerderheid van de bestuurders van de Amerikaanse centrale bank aangesteld. Zij stemmen over eventuele renteverlagingen.

Correspondent VS Rudy Bouma:

"Trump bemoeit zich met de centrale bank omdat hij de rente verlaagd wil zien. De rentelasten van de Amerikaanse overheid zijn torenhoog vanwege de enorme staatsschuld. Die zal - mede door Trumps belastingverlagingen en verhoogde defensie-uitgaven - de komende jaren alleen maar verder oplopen.

Trump heeft het afgelopen half jaar al zijn pijlen gericht op voorzitter Jerome Powell die hij een "een complete mislukking" en "een stomkop" noemt die "te laat" is. Trump vindt dat Powell onmiddellijk moet aftreden.

Maar Trump kan Powell niet wegkrijgen voordat zijn termijn half mei 2026 verloopt. Daarom gooit hij het bij Powell over een andere boeg: Trump verwijt hem de dure verbouwing van zijn hoofdkantoor.

Medebestuurder Adriane Kugler vertrok zelf al en werd onmiddellijk vervangen door een Trump-loyalist. Nu lijkt Lisa Cook aan de beurt.

De Amerikaanse wet voorziet erin dat het Witte Huis juist geen invloed kan uitoefenen op de Fed, maar Trump knaagt nu ook aan dit traditioneel strikt onafhankelijke bastion."

Hoe bijzonder is dit ontslag?

Het komt niet vaak voor dat de politiek druk uitoefent om bankiers weg te krijgen. Een paar jaar geleden ontsloeg de Turkse president Erdogan meerdere hoge bankambtenaren. In 2010 ontsloeg de Argentijnse president de voorzitter van de centrale bank in het land. Op die beslissing kwam toen kritiek, vanwege de politieke inmenging in de economie.

"Als iemand mijn collega's zo zou behandelen, zou ik misschien wel eerder aarzelen om de rente te verlagen dan anders", zegt Nout Wellink, die veertien jaar voorzitter was van DNB, de Nederlandse centrale bank. In zijn tijd als president werd de onafhankelijkheid van de centrale bank alom geprezen.

Welk effect heeft dit op de wereldeconomie - en de Nederlandse?

Alle druk vanuit Trump zou uiteindelijk juist kunnen zorgen voor het tegenovergestelde effect, waarschuwt Jos Versteeg, analist bij private bank InsingerGilissen. "De financiële markten draaien om vertrouwen. Des te meer Trump zich bemoeit met de Fed, des te meer beleggers gaan twijfelen. Dat kan zorgen voor hogere inflatie en dat zorgt weer voor een hogere rente op de lange termijn."

Ondanks dat de Amerikaanse kapitaalmarkt de grootste ter wereld is en onze economieën met elkaar zijn vervlochten, hebben we in Europa voorlopig nog weinig last van de onrust aan de andere kant van de oceaan. De VS was altijd een veilige haven om zaken mee te doen. "Als daar ernstige twijfel over komt, dan gaat de dollar naar beneden en rente omhoog", zegt analist Versteeg.

Een lage dollar kan wél snel effect hebben op Europese bedrijven die veel met de Verenigde Staten te maken hebben. "Zoals Ahold. Die krijgt te maken met minder inkomsten door de zwakke dollar." Een te sterke euro is ook niet per se goed, want dan kost het veel meer voor Amerikanen om Europese spullen te importeren. Voor Europese toeristen die naar de VS reizen is de zwakke dollar wel fijn, want die krijgen meer dollar voor hun euro.

Hoe nu verder?

Cook zelf heeft aangegeven haar baan niet op te geven. Officieel mag ze haar werk uitoefenen tot 2038.

Als het Trump lukt om Cook definitief te ontslaan, kan hij iemand aanstellen die loyaal is aan hem. "Maar niet iedere gek kan benoemd worden", zegt Versteeg. "De Senaat moet een nominatie nog goedkeuren."

Dat ziet ook oud-bankier Wellink. "De uitkomst staat nog niet vast. Maar het kan op een gegeven moment tot een schok in het hele financiële wezen leiden, met alle gevolgen van dien."

De Nederlandsche Bank wil nu nog niets over de ontwikkelingen in de VS kwijt.

Accell, de fabrikant van fietsmerken als Batavus, Babboe en Koga, sluit opnieuw een fabriek in Nederland. Met de sluiting van de fabriek in Heerenveen komt er een einde aan de fietsproductie in Nederland en verliezen ongeveer 160 mensen hun baan. Voor de getroffen medewerkers zegt Accell een sociaal plan op te stellen.

Volgens het bedrijf wordt de productie vanaf komende maand in fases afgebouwd. Begin volgend jaar zou de fabriek in Heerenveen dan definitief de deuren moeten sluiten. De productie wordt verplaatst naar een fabriek in Hongarije, ondersteund door een assemblage-locatie in het Franse Dijon.

Onverkochte voorraden

Het gaat al langer niet goed met Accell, dat 120 jaar geleden in Heerenveen werd opgericht. Na de coronatijd kwam het bedrijf in financieel zwaar weer. Tijdens de pandemie steeg de vraag naar fietsen en plaatsten fietsmerken extra orders.

Door logistieke problemen wereldwijd bleken essentiële onderdelen moeilijk leverbaar en stokte de productie regelmatig. Toen na corona de vraag naar nieuwe fietsen weer stabiliseerde, bleven fietsfabrikanten als Accell achter met grote aantallen onverkochte fietsen.

Vorig jaar sloot het bedrijf een akkoord met banken, financiers en aandeelhouders om een deel van de schulden kwijt te schelden. Ook kreeg het bedrijf toen 235 miljoen euro aan nieuw krediet. Inmiddels zou de fietsvoorraad volgens Accell ook "aanzienlijk" geslonken zijn.

Reorganisaties

De locatie in Heerenveen levert nu nog ongeveer 20 procent van de totale productie van Accell. De beslissing om de Friese fabriek te sluiten volgt op een eerdere reorganisatie vorig jaar, waarbij twee productielocaties werden samengevoegd in Heerenveen. Daarbij gingen toen 150 banen verloren.

Destijds werd ook al besloten om de productie naar landen als Hongarije en Turkije te verplaatsen, maar later werd ook de Turkse fabriek verkocht. Accell zegt nu "de bedrijfsvoering te vereenvoudigen en de efficiëntie, flexibiliteit en kwaliteit te verbeteren" door de productie op minder locaties te bundelen.

Hoewel de fabriek sluit, verdwijnt het bedrijf niet volledig uit Heerenveen. Accell zegt de locatie om te vormen tot 'strategisch centrum', waarin ontwerp, engineering en ondersteunende functies worden ondergebracht.

"Het gebeurt wel vaker dat oude frustraties bovenkomen bij bands die uit elkaar zijn", zegt muziekjournalist Jean-Paul Heck. "Zeker als oude platen zo veel jaren later opnieuw worden uitgebracht."

Hij reageert op een bericht in The Sun dat gitarist Andy Summers en drummer Stewart Copeland van The Police zanger, bassist en songwriter Sting willen aanklagen. De Britse driemansband scoorde eind jaren 70, begin jaren 80 wereldhits met Every Breath You Take, Roxanne en Message In A Bottle.

Summers en Copeland zouden vinden dat ze daar te weinig aan hebben verdiend en eisen miljoenen van Sting. "Ik ben heel benieuwd waar dit naartoe gaat", zegt Heck.

Royalties

Dat geldt ook voor Hennie van Kuijeren, muziekindustriekenner en voormalig directeur van de platenmaatschappij EMI Music Holland. Voor de opkomst van de streamingsdiensten verdienden artiesten hoofdzakelijk geld voor uitgebrachte platen via twee inkomstenbronnen, zegt hij: die voor uitvoeringsrechten en die voor auteursrechten.

Betalingen voor uitvoeringsrechten - zogenoemde royalties - zijn betalingen die een artiest krijgt voor het bespelen van een instrument voor een nummer of het zingen van een zangpartij. Wat dat bedrag is, hangt af van de afspraken die een artiest of band met dat label heeft gemaakt.

"The Police zat bij platenmaatschappij A&M", zegt Van Kuijeren. "Het kan zijn dat A&M elk lid een derde van de royalties betaalde, maar er kan ook een andere verdeling zijn geweest."

The Police scoorde een wereldhit met Every Breath You Take:

De tweede en belangrijker inkomstenstroom is die van de auteursrechten, voor de componist en de tekstschrijver van een nummer. In het geval van The Police was dat vaak Sting. Maar hoe gaat zoiets in de praktijk?

"Als je kijkt naar de Beatles-documentaire Let It Be zie je dat die vier elkaar aanvulden bij het componeren van Get Back", zegt Van Kuijeren. "Hoe ga je het aandeel uitrekenen van iemand die dat ene woordje in de tekst heeft toegevoegd?"

"Het kan ook zijn dat die ene baspartij of drumsolo of die ene gitaarriff bepalend is voor het succes. Zoals het gitaarintro in Hotel California van The Eagles, dat is wel medebepalend voor het succes van het nummer. En het is maar dertig seconden."

Slecht contract

Problemen tussen bands en platenmaatschappijen en bandleden onderling ontstaan vaak als beginnende artiesten een slecht contract tekenen. Een bekend voorbeeld is dat van John Fogerty van Creedence Clearwater Revival.

Hij schreef eind jaren 60, begin jaren 70 hits als Proud Mary, Fortunate Son en Bad Moon Rising, maar zag daar tot zijn frustratie weinig inkomsten voor terug, omdat hij een wurgcontract met een platenmaatschappij had getekend.

Pas in 2023 kreeg hij de rechten op zijn nummers terug door een meerderheidsaandeel te nemen in het platenlabel dat de rechten op zijn nummers sinds 2004 bezat.

Supertramp

Je rechten weggeven en terugnemen kan ook. Rodger Hodgson, de singer-songwriter van Supertramp deelde de rechten op zijn nummers sinds 1970 met andere bandleden, maar maakte daar in 2018 een eind aan.

De anderen stapten naar de rechter, maar die stelde Hodgson in het gelijk, omdat in de overeenkomst die de anderen hadden getekend niet stond dat de afspraken voor altijd waren. Dat betekende volgens de rechter dat Hodgson ze na een "redelijke termijn" mocht opzeggen.

Ronnie Flex

Een Nederlands voorbeeld is er ook. Rapper Ronnie Flex verloor in augustus in hoger beroep zijn zaak tegen platenlabel Top Notch, waar hij sinds 2012 onder contract stond.

In 2021 stapte hij op en vervolgens naar de rechter, onder meer omdat hij te weinig inkomsten van het label zou hebben ontvangen en hij geen rechten over opnames had die hij voor Top Notch had opgenomen. Het gerechtshof gaf hem grotendeels ongelijk.

Regel het goed

Een gang naar de rechter maakt vaak weinig kans, zegt Van Kuijeren. "Dan staan ze met dure advocaten tegenover elkaar. En die zeggen dan: ja, jij hebt toen met je volle verstand dat contract getekend."

Muziekjournalist Heck heeft een advies voor beginnende bands die succes beginnen te krijgen: regel het goed. "Dit is iets wat ook bij huidige bands speelt. Ik heb weinig hoop dat dit ooit wordt opgelost."

De herstelwerkzaamheden rond de hoogspanningsmast in Franeker duren langer dan verwacht. Tussen Leeuwarden en Harlingen rijden daarom nog altijd geen treinen. Dat duurt naar verwachting tot zeker 22.15 uur vanavond, meldt de NS.

Gistermiddag voer een schip met een kraan tegen de hoogspanningskabels. Zowel de mast als twee kabels raakten beschadigd. Daardoor kwamen 25.000 Friese huishoudens zonder stroom te zitten.

Netbeheerder Tennet is sindsdien bezig met reparaties. De omgeving had gisteravond rond 21.30 uur weer stroom, maar de schade aan de mast is nog niet verholpen.

Instabiel

"De kabel heeft erg onder druk gestaan en zo is de mast instabiel geworden", legt Marjan van der Iest van Tennet uit bij Omrop Fryslân. "De mast moet eerst stabiel worden gemaakt voordat er aan kan worden gewerkt."

Voor die werkzaamheden is een hoge kraan nodig die de mast kan ondersteunen. De kraan moest een dijk over en die was niet geschikt voor zulk zwaar transport. De kraan moest daarom in twee delen worden aangevoerd.

Inmiddels is de kraan op locatie. De verwachting is dat om 19.00 uur kan worden begonnen met het stabiliseren van de mast. "We verwachten dat het gebied in de loop van de avond kan worden vrijgegeven", aldus de woordvoerder van Tennet.

Noodverordening in Franeker

Rondom de mast is de omgeving sinds gisteren afgesloten. Het gaat voornamelijk om industriegebied. "Er is een risico dat de mast valt en daarmee ook andere masten in de omgeving", liet de veiligheidsregio gisteravond weten.

Locoburgemeester Kees Arendz van de gemeente Waadhoeke, waar Franeker onder valt, heeft vanmiddag een noodverordening afgegeven rondom het gebied van de mast. Dat doet hij vanwege de mogelijk gevaarlijke situatie die kan ontstaan bij de herstelwerkzaamheden.

Ook hij wijst op de risico's van de instabiele mast. "Hierdoor ontstaat een acuut en ernstig veiligheidsrisico voor personen in een relatief groot gebied", aldus Arendz.

Boten en pendeldienst

Ook vaarverkeer mag er niet door bij het kanaal in Franeker. Volgens Omrop Fryslân wachten inmiddels meerdere boten in het Van Harinxmakanaal. Twee patrouilleboten houden aan beide kanten het vaarverkeer in de gaten.

"De vaarweg wordt heel regelmatig gebruikt door de beroepsvaart en door recreanten", zegt Martijn Bruning van de Provinciale Waterstaat. Omvaren kost volgens Bruning ongeveer een halve dag extra.

Een deel van de bedrijven in Franeker ligt vandaag stil. "Het is wel jammer, maar ja, het is overmacht", zegt August de Haan, mede-eigenaar van een schoonmaakbedrijf. "Normaal gesproken gaan onze eerste mensen om 06.30 uur op pad. Nu moet je klanten bellen dat we later of zelfs niet komen."

Ondernemers hadden een pendeldienst van en naar het bedrijventerrein opgezet:

Een aantal ondernemers heeft vanochtend een pendeldienst opgezet tussen Kie West en Kie, bedoeld voor medewerkers en eigenaren van bedrijven die toch naar het bedrijventerrein in Franeker wilden. De Veiligheidsregio Fryslân heeft die dienst stopgezet. "We willen geen enkel risico lopen dat er mensen gewond raken", aldus de veiligheidsregio.

Tientallen telefoontjes

Bij de gemeente Waadhoek zijn al tientallen telefoontjes binnengekomen over de hoogspanningsmast. De gemeente had een speciaal nummer geopend voor inwoners en ondernemers die vragen hadden over de mast.

Volgens locoburgemeester Arendz weten mensen het telefoonnummer goed te vinden. "Het loopt eerder richting de honderd dan de tien. Er wordt goed gebruik van gemaakt door inwoners, maar ook door ondernemers", zegt hij tegen Omrop Fryslân.

In het gebied dat ontruimd is, zitten zo'n 32 bedrijven en meerdere garageboxen. Volgens Arendz hebben de mensen begrip voor de situatie, maar vragen ze zich wel af hoe lang het nog gaat duren. "Dat is natuurlijk de belangrijkste vraag", zegt hij.