NOS Nieuws - Algemeen

De Amerikaanse minister van Defensie Pete Hegseth had Amerikaanse troepen in gevaar kunnen brengen door vertrouwelijke informatie te delen in een groepsapp op Signal. Dat melden bronnen die een geheim onderzoeksrapport van de onafhankelijke toezichthouder op het Pentagon hebben gelezen aan Amerikaanse media.

Volgens de bronnen staat in het onderzoeksrapport van de Inspecteur-Generaal dat Hegseth bevoegd was om informatie vrij te geven. Of hij dat oneigenlijk heeft gedaan, wordt niet vastgesteld. Wel heeft Hegseth het beleid van het Pentagon geschonden door een privé-apparaat te gebruiken voor officiële zaken.

Hegseth deelde militaire aanvalsplannen op Houthi-militanten in Jemen in een chatgroep op Signal. Nationaal Veiligheidsadviseur Mike Waltz had in die appgroep onbedoeld een journalist toegevoegd. De bewuste journalist, Jeffrey Goldberg van het tijdschrift The Atlantic, publiceerde er ook over. In april werd bekend dat er een intern onderzoek ging komen naar het handelen van Hegseth.

Straaljagers en raketten

In de door Goldberg gedeelde chat, waarvan het Witte Huis later bevestigde dat deze authentiek was, onthulde Hegseth hoe een aanval zou verlopen en wanneer. Daarbij zou onder andere gebruik worden gemaakt van F-18-straaljagers en Tomahawk-kruisraketten. Volgens het rapport had die informatie als die was onderschept, duidelijk gevaar opgeleverd voor de Amerikaanse militairen en de missie.

Berichten op Signal zijn versleuteld, maar de berichtenapp is door de Amerikaanse overheid niet geautoriseerd voor het overbrengen van vertrouwelijke informatie. De app is ook geen onderdeel van het beveiligde communicatienetwerk van het Pentagon.

'Incompetente minister'

In het rapport staat dat Hegseth weigerde te verschijnen voor een gesprek met de toezichthouder. Hij koos ervoor zijn kant van het verhaal schriftelijk door te sturen. Hij verklaarde dat hij informatie mocht vrijgeven wanneer hij dat nodig achtte en alleen details mocht delen die volgens hem de missie niet in gevaar zouden brengen.

Wat voor Hegseth de gevolgen zijn van de bevindingen uit het rapport, is nog onduidelijk. Adam Smith, de hoogste Democraat in de Commissie voor Defensie van het Huis van Afgevaardigden, noemt het rapport "een vernietigende evaluatie". Hij bekritiseerde Hegseth als "een incompetente minister" met een "slecht oordeelsvermogen".

"De manier waarop hij ervoor koos deze informatie te communiceren, bracht militairen in gevaar", aldus Smith. "Bovendien is het gebrek aan transparantie dat Hegseth aan de dag legde door te weigeren de inspecteur-generaal te ontmoeten en vragen te beantwoorden, zeer verontrustend. Zelfs na de publicatie van dit rapport weigert de minister verantwoordelijkheid te nemen voor zijn daden."

'Zaak gesloten'

De regering-Trump is altijd achter zijn minister van Defensie blijven staan. Dat is nu niet anders. Witte Huis-woordvoerder Karoline Leavitt zegt in een verklaring dat het rapport "bevestigt wat de regering vanaf het begin heeft gezegd: er is geen geheime informatie gelekt en de operationele veiligheid is niet in gevaar gebracht".

Hegseth zelf zegt op X dat de conclusies van het onderzoek hem "volledig vrijspreken". "Zaak gesloten. Houthi's met bommen onderworpen. Dank u voor uw aandacht voor dit rapport." Een gedeeltelijk geredigeerde versie van het rapport wordt vandaag openbaar gemaakt. Het geheime rapport is dinsdagavond naar het Amerikaanse Congres gestuurd.

Kinderen kunnen aan het einde van de basisschool steeds minder goed een gesprek voeren. Hun gespreksvaardigheid is de afgelopen jaren flink afgenomen, blijkt uit onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs.

In het schooljaar 2016-2017 haalde 87 procent van de leerlingen in groep 8 het basisniveau 1F, in 2024 gold dat nog voor 69 procent. Op niveau 1F kunnen ze een gesprek voeren over alledaagse onderwerpen.

Een heleboel kinderen lukt dat dus niet. "Ze hebben moeite om een gesprek op gang te brengen en op gang te houden", zegt Matthijs van den Berg van de inspectie. "Ze kunnen hun gedachten en gevoelens moeilijk onder woorden brengen of hun mening geven."

Ook nemen kinderen die 1F niet halen minder vaak het woord. Ze leverden in een experiment geen actieve bijdrage aan het gesprek en gaven geen inzicht in hun eigen gedachtegang. Bovendien is hun woordenschat beperkt, waardoor ze vaak dezelfde, korte antwoorden gaven.

Vaker in gesprek

Van den Berg zegt dat er op scholen wat betreft taalvaardigheid veel meer aandacht is voor lezen dan voor spreken. "Maar spreekvaardigheid is net zo belangrijk. We weten uit onderzoek dat spreekvaardigheid niet alleen de basis is voor sociaal verkeer, maar ook de basis vormt voor succes op school, voor taalontwikkeling en om überhaupt goed te kunnen functioneren in de maatschappij."

Volgens Van den Berg zouden scholen er goed aan doen om gespreksvaardigheid te stimuleren, door bijvoorbeeld meer gerichte opdrachten het hele jaar door te geven in plaats van een of twee spreekbeurten per jaar. Dat heet taalbewust lesgeven. Leerlingen moeten dan bijvoorbeeld hun mening geven over een bepaald onderwerp en hun standpunt toelichten in de klas.

Ook is er een belangrijke rol weggelegd voor ouders en opvoeders. Heel veel kinderen geven in het onderzoek aan dat ze thuis nauwelijks over de actualiteit praten, zegt Van den Berg. "Misschien zitten we toch steeds vaker achter een schermpje. Maar als we spreekvaardigheid met zijn allen belangrijk vinden, dan is het ook zaak om dat thuis aan de keukentafel aandacht te geven."

Australië heeft de man die bekendstaat als de Aziatische El Chapo veroordeeld tot 16 jaar gevangenisstraf wegens drugssmokkel. De 62-jarige Tse Chi Lop werd officieel veroordeeld voor de smokkel van 20 kilo meth in 2012 en 2013, maar wordt gezien als het hoofd van het internationale Sam Gor-syndicaat. Dat was ooit verantwoordelijk voor 70 procent van de meth-smokkel naar Australië.

Tse, een Canadees van Chinese afkomst, werd in 2021 op weg naar Canada aangehouden bij een tussenstop op Schiphol. Hij bekende afgelopen maand schuld in de Australische rechtbank. Van de 16 jaar cel moet hij er zeker 10 uitzitten. De rechtszaak werd onder zware politiebewaking gehouden in Melbourne.

Experts vergeleken Tse's leiderschapsstijl moet die van een Elon Musk of Jeff Bezos, omdat hij zijn organisatie runde als een multinational. Drugs uit Aziatische lagelonenlanden werden tegen een enorme meerprijs verkocht aan afnemers over de hele wereld. Tse bood daarbij een soort Amazon-garantie, dat als een zending door politie-ingrijpen niet zou aankomen, hij gratis vervanging regelde.

Sluwer dan Escobar

Het syndicaat, door leden simpelweg The Company genoemd, verdiende in 2018 zo'n 17 miljard dollar, vele malen meer dan wat de Mexicaanse El Chapo of de Colombiaan Pablo Escobar verdienden aan de cokehandel. Opvallend was ook dat Tse veel minder gewelddadig was dan zij. Hij was wars van moorden, omdat dat maar de aandacht van de politie zou trekken. Liever betrok hij concurrenten bij zijn handel om samen meer winst te kunnen maken.

Omdat hij bovendien minder pronkzuchtig was dan vergelijkbare drugsbaronnen bleef Tse ook grotendeels onder de radar tot er in 2019 een artikel verscheen over Sam Gor. Toen deden al wel zo'n twintig politiediensten onderzoek naar Sam Gor. Ook Interpol had Tse bovenaan de lijst van gezochte criminelen staan.

In een reactie op het vonnis zegt de Australische politiecommissaris Krissy Barrett dat de drugshandel van Sam Gor "bijzonder veel schade heeft aangericht in onze gemeenschap". Ze noemt de veroordeling van Tse het resultaat van 14 jaar doorzetten en het bewijs dat "ook criminelen die denken dat we niet bij ze kunnen komen" gepakt worden.

Bij een ongeluk tijdens een politieachtervolging in Den Haag zijn drie mensen om het leven gekomen. Een persoon raakte gewond. Het gaat om de inzittenden van de achtervolgde auto, meldt het Openbaar Ministerie. De auto crashte en vloog vervolgens in brand.

Een woordvoerder van het OM laat weten dat de doden twee vrouwen zijn en een man. Het slachtoffer dat gewond raakte is een vrouw. Het OM deelt verder nog niets over hun leeftijd of de identiteit van de slachtoffers.

Omroep West schrijft dat het rond 04.40 uur misging op een kruising in de Haagse wijk Mariahoeve. Het voertuig zou met hoge snelheid zijn weggereden na een stopteken van de politie. De politie wilde de auto controleren vanwege opvallend rijgedrag, schrijft het OM.

Eén inzittende gered

De auto sloeg over de kop en belandde tegen een boom. Onder meer brandweer, enkele ambulances en een traumahelikopter kwamen ter plaatse. Een van de inzittenden kon uit het brandende voertuig worden gered en ligt met onbekende verwondingen in het ziekenhuis.

De Bezuidenhoutseweg in Den Haag blijft voorlopig dicht voor onderzoek. De rijksrecherche doet onderzoek.

Het voertuig is volledig uitgebrand:

Mag Israël volgend jaar meedoen aan het Eurovisie Songfestival? Dat is de vraag die vandaag op tafel ligt bij organisator EBU in Genève. Het is een bijeenkomst onder hoogspanning, want de Europese omroepen die lid zijn van de EBU zijn tot op het bot verdeeld over deelname van het land.

AVROTROS en vier andere omroepen willen Israël boycotten vanwege de oorlog in Gaza. De kans is klein dat het tot zo'n boycot komt, want veel omroepen en ook de EBU zelf vinden dat te ver gaan. Een stemming over het onderwerp is al eens uitgesteld. De deelname van Israël staat vandaag weer op de agenda, maar tot een stemming over een boycot zal het waarschijnlijk niet komen.

Duitsland en Oostenrijk voor Israël

Een aantal EBU-landen is fel tegen een boycot, Duitsland en Oostenrijk voorop. Oostenrijk organiseert het songfestival volgend jaar in de hoofdstad Wenen. De Oostenrijkse omroep ORF vindt het gezien zijn eigen oorlogsverleden ondenkbaar dat Israël niet meedoet aan het liedjesevenement.

Duitsland gebruikt hetzelfde argument. De Duitse bondskanselier Merz heeft gezegd dat de Duitse omroep zich moet terugtrekken als Israël wordt uitgesloten. Duitsland is een van de vijf landen die het meest bijdragen aan het festival en heeft daarom een machtige stem.

Spanje is ook een van die vijf grote landen, maar is juist voorstander van een boycot. Als Israël meedoet, haakt de Spaanse omroep af, herhaalde de directeur een paar dagen geleden nog. De Nederlandse omroep AVROTROS heeft in september ook dat standpunt ingenomen. De omroep zegt na het EBU-overleg te laten weten of dat besluit blijft staan.

Standpunt van AVROTROS:

AVROTROS wil een boycot van Israël vanwege de oorlog in Gaza, liet de omroep in september weten. Het kon "de deelname van Israël in de huidige situatie niet langer verantwoorden gezien het voortdurende en ernstige menselijke leed". Ook ziet de omroep dat het Eurovisie Songfestival door de Israëlische regering als "politiek instrument" is ingezet, vanwege een campagne van de Israëlische overheid voor de Israëlische inzending. "Dat druist in tegen het apolitieke karakter van het Songfestival."

Ook zevenvoudig winnaar Ierland en Slovenië hebben verklaard dat ze afhaken als Israël mag meedoen, ook nu er in Gaza een wapenstilstand is. Dat geluid is eveneens te horen bij de publieke omroep in IJsland, al wachten ze daar met het definitieve besluit tot na de vergadering. Ook AVROTROS wacht dat beraad dus af.

Zo vormt Nederland met Ierland, IJsland, Spanje en Slovenië een kopgroep van landen die zich het felst uitspreken tegen deelname van Israël. Maar de kritiek leeft breder: ook België zegt dat de EBU met een "krachtig statement" moet komen. De Noorse publieke omroep gaf al aan dat over dit onderwerp een democratisch besluit moet vallen van de EBU-landen.

EBU past regels aan

Om de gemoederen te sussen en een stemming te voorkomen, is de EBU achter de schermen al maanden in overleg met de omroepen. Als resultaat daarvan kwam de organisator een paar weken geleden met een aantal nieuwe regels voor het volgende Eurovisie Songfestival. Zo keren de jury's weer terug in de halve finale en mogen kijkers nog maximaal tien stemmen uitbrengen op hun favoriete inzending(en) in plaats van twintig.

Ook komen er strengere regels voor het promoten van artiesten en het (financieel) bijdragen daaraan door de overheid. Dat gebeurde onder meer bij de afgelopen editie. Israël kreeg toen de meeste publieksstemmen, na een gelikte promotiecampagne betaald door de Israëlische overheid.

Standpunt van Israël

Volgens de directeur van de Israëlische omroep KAN "is er geen reden waarom Israël geen belangrijk onderdeel zou moeten blijven van dit culturele evenement". De omroep vindt "dat het songfestival niet politiek mag worden" en zegt dat Israël "een van de succesvolste deelnemers aan het Eurovisie Songfestival is". In de afgelopen zeven edities eindigde Israël vier keer in de top 5. In 2018 won het land de liedjeswedstrijd voor het laatst.

De EBU hoopt met de nieuwe regels het vertrouwen in het evenement en de transparantie erover "te versterken". Het is de vraag of die aanscherping voldoende is voor de omroepen. AVROTROS wilde tot nu toe nog niet reageren op de nieuwe regels.

Nieuwe deelnemers

Er zijn ook landen die komend jaar hun rentree willen maken. De omroepen van Moldavië, Roemenië en Bulgarije gaan weer artiesten sturen, na jaren van afwezigheid. Mogelijk sluit ook Kazachstan zich voor het eerst aan. Zelfs Canada onderzoekt of het kan meedoen aan het songfestival.

De Oostenrijkse omroep ORF is daar voorstander van. Die wil komende editie, het 70-jarig jubileum, groots vieren. ORF directeur-generaal Roland Weissmann hoopt dat komend jaar in Wenen meer landen dan ooit gaan meedoen.

Houthi-rebellen uit Jemen hebben de elf zeelieden laten gaan die ze gegijzeld hielden sinds hun schip Eternity C verging bij een aanval. De groep Filipijnen en Indiërs is naar Oman overgevlogen, vanwaar ze zullen terugkeren naar huis.

Het is niet duidelijk waarom de elf nu worden vrijgelaten. De Houthi's stellen dat ze al die tijd niet gegijzeld zijn geweest, maar alleen bij hen te gast waren.

De elf werden kort na de Houthi-aanval op hun schip in juli uit het water gevist door de rebellen. Tien anderen werden door internationale hulpverleners gered. Bij de aanval kwamen vier opvarenden om het leven.

Het zinken van de Eternity C was het grootste verlies voor de internationale scheepvaart sinds de Houthi's in november 2023 begonnen schepen aan te vallen met raketten en drones. Meer dan honderd schepen kwamen onder vuur te liggen, maar zelden was de schade zo groot als bij de Eternity C.

De Houthi's zeiden de aanvallen uit te voeren uit solidariteit met het door Israël belaagde Palestijnse volk. Sinds Israël met Hamas een staakt-het-vuren overeenkwam, zijn ook de aanvallen op de schepen gestopt.

Israël heeft stoffelijke resten geïdentificeerd die het land gisteren van Hamas kreeg. Het gaat om de Thaise landarbeider Sudthisak Rinthalak, een van de twee dode gijzelaars die nog in handen waren van de terreurorganisatie. Dat betekent dat het lichaam van de Israëlische politieagent Ran Gvili het laatste is dat nog moet worden teruggebracht.

Het overdragen van de lichamen is onderdeel van het bestand tussen Israël en Hamas dat op 10 oktober van kracht werd.

Het lichaam van Rinthalak werd door het Rode Kruis vanuit Gaza overgebracht en overgedragen aan het Israëlische leger voor forensische identificatie. Rinthalak was 42 toen hij werd gedood in kibboets Be'eri tijdens de aanval van Hamas op Zuid-Israël op 7 oktober 2023.

Hamas heeft ermee ingestemd om alle levende en omgekomen gijzelaars in Gaza uit te leveren aan Israël. Sinds het begin van de fragiele wapenstilstand heeft de Palestijnse militante groep alle 20 levende gijzelaars en 27 lichamen teruggegeven in ruil voor ongeveer 2000 Palestijnse gevangenen.

Steeds meer mensen trekken informatie die online wordt gedeeld in twijfel, vooral als die via sociale media tot hen komt. Dat blijkt uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) naar ICT-gebruik van huishoudens en personen.

72 procent van de deelnemers aan het onderzoek zegt in de afgelopen drie maanden online informatie te hebben gezien of gelezen die volgens hen niet waar was. In 2023 was dat 67 procent, in 2021 63 procent.

Vooral de twijfel aan nieuws op sociale media is de afgelopen vier jaar toegenomen: 63 procent twijfelde daar dit jaar aan, tegen bijna 54 procent in 2021. Nieuws op nieuwswebsites wordt door veel minder mensen in twijfel getrokken: een kwart zegt de afgelopen maanden daar nieuws te hebben gelezen dat niet waar was, ongeveer net zoveel mensen als in de afgelopen jaren.

65-plussers twijfelen het minst

De groep 25- tot 45-jarigen twijfelt met 84 procent het meest over de waarheid van online informatie. 65-plussers twijfelen met 48 procent het minst. Wel denkt ook deze groep steeds vaker dat berichten niet waar zijn. In 2021 ging het nog om 36 procent.

Mannen betwijfelden online informatie dit jaar vaker dan vrouwen: 76 tegen 68 procent. En mensen met een hbo- op universitaire opleiding deden dat vaker (83 procent) dan mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma (59 procent).

Zelf controleren

Van de mensen die vraagtekens plaatsen bij de juistheid van online berichtgeving zegt 68 procent zelf te hebben gecontroleerd hoe het zat. Dat zijn vooral mannen, 12- tot 45-jarigen en hbo- of wo-geschoolden.

Van de mensen die zelf online informatie controleren, doet 80 procent dat door online naar meer informatie te zoeken. 30 procent bespreekt de informatie met anderen of zoekt offline naar meer informatie.

De mensen die online informatie niet zelf verifiëren geven het vaakst als reden dat ze al weten dat de informatie of de bron niet betrouwbaar is. Een derde zegt niet te weten hoe ze dit zelf moeten controleren of vindt dat te moeilijk.

Onderzoeksmethode

Het CBS-onderzoek over het ICT-gebruik van huishoudens en personen wordt sinds 2012 uitgevoerd. De doelgroep is de Nederlandse bevolking van 12 jaar en ouder in particuliere huishoudens.

Het gaat om een steekproefonderzoek, wat betekent dat de cijfers schattingen zijn. De precisie van de schattingen wordt weergegeven in een interval dat met 95 procent zekerheid de werkelijke waarde bevat.

Goedemorgen. De rechtbank doet vandaag uitspraak in de zaak tegen Marco Borsato en de Tweede Kamer debatteert over de Chinees-Nederlandse chipmaker Nexperia.

Eerst het weer: aan het begin van de ochtend is er veel bewolking. Daarna breekt de zon vaker door en is het tijdelijk droog. Het is 7 tot 9 graden en er waait een zuidenwind. 's Middags raakt het bewolkt en een regengebied bereikt Zeeland als eerste.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima hebben hun driedaagse bezoek aan Suriname afgerond met een boottocht over de Surinamerivier met als bestemming een voormalig plantagegebied. De koning zei in een afsluitend gesprek met journalisten dat hij drie "intensieve, prachtige dagen" heeft kunnen luisteren naar wat er leeft in Suriname. Hij zei dankbaar te zijn dat hij een staatsbezoek aan het land mocht brengen, zo kort na de viering van 50 jaar Surinaamse onafhankelijkheid.

Namens zijn voorouders had hij om vergiffenis gevraagd voor het slavernijverleden, zei hij. "En ik ben heel blij dat hier op de eerste middag zowel de excuses aanvaard zijn, als dat we vergeven zijn."

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog dit:

De Amerikaanse krant The New York Times heeft een necrologie gepubliceerd van een Rus die al 4,5 jaar dood is. Normaal gesproken brengt een nieuwsmedium dit soort verhalen op de dag van de dood van iemand naar buiten of kort erna, maar Jegor Ligatsjov stierf al in 2021. De auteur die de necrologie jaren geleden al schreef, is inmiddels met pensioen.

Fijne dag!

Een dataset vol nieuwe beelden en gegevens maakt meer bekend over de gruwelijkheden van het Syrische regime onder Bashar al-Assad. Uit foto's blijkt dat de prominente Syrische activist Mazen al-Hamada veel eerder werd gedood dan aanvankelijk werd gedacht. De onderzoeksredactie van Pointer onderzocht de beelden, samen met andere buitenlandse media.

Hamada vluchtte in 2014 voor de oorlog in Syrië naar Nederland. Hij sprak hier over de martelingen die hij in Syrië had meegemaakt. In 2020 reisde hij om onbekende redenen terug naar zijn geboorteland. Hij werd opgepakt, waarna niemand meer iets van hem vernam.

Op drie foto's uit de dataset is het levenloze lichaam van Hamada te zien, vastgelegd door militaire fotografen. De foto's zijn gemaakt op 28 september 2024 en bewijzen dat de Syriër dan al niet meer in leven is. Tot nu toe werd gedacht dat Mazen al-Hamada vlak voor de val van het Assad-regime, op 8 december 2024, werd geëxecuteerd.

Van de inlichtingendienst

De gegevens uit de dataset zijn afkomstig van de Syrische Algemene Inlichtingendienst en de inlichtingendienst van de luchtmacht, en dateren van de jaren 90 tot eind 2024. Ze geven meer inzicht in de werkwijze van het Assad-regime. De dictator was bijna 25 jaar aan de macht en vluchtte vorig jaar december naar Rusland.

Journalisten onderzochten samen de beelden

De dataset met 33.000 beelden en 134.000 interne e-mails, rapporten, telefoongesprekken en andere documenten kwam in handen van de Duitse omroep NDR, die de gegevens deelde met de onderzoeksredactie van Pointer.

De NDR onderzocht de gegevens samen met Pointer, maar ook met journalisten van de Duitse Süddeutsche Zeitung, The Washington Post, de Franse krant Le Monde en ARIJ uit Jordanië.

Op de foto's van de overleden Mazen al-Hamada is de natuurstenen vloer van de hal van het mortuarium van het ziekenhuis in Damascus te zien. Uit de foto's blijkt dat de Syriër daar is gedood of na zijn dood naar dat ziekenhuis is gebracht.

Op de beelden is een gehavende Hamada te zien. Ze tonen hem in gevangeniskleding, liggend op een witte doek. Op zijn polsen zijn afdrukken van handboeien te zien. De familie van Hamada wil dat de beelden openbaar worden, zegt die tegen de NDR. "Het is noodzakelijk dat mensen de waarheid kennen."

De activist zette zich in zijn jaren buiten Syrië in voor zijn land en het delen van zijn verhaal. Hij wilde dat mensen zouden zien hoe Syrië gebukt ging onder het Assad-regime.

NOS op 3 maakte in december vorig jaar een video over hem, en over de situatie van Syriërs wereldwijd. De tekst gaat verder onder de video.

Uit het onderzoek van de journalisten blijkt dat Syrische militaire ziekenhuizen een grote rol speelden onder Assad, bij het ombrengen van mensen. Gevangenen werden op de bovenste verdieping van het Haraste ziekenhuis gemarteld en gedood, blijkt uit gesprekken met medisch personeel en geanalyseerde satellietbeelden.

Pointer schrijft dat de lichamen daarna in busjes werden opgestapeld en weggevoerd. Ook werden ze in koelwagens op het ziekenhuisterrein opgeslagen. Daar werden zij gefotografeerd, geregistreerd en daarna naar massagraven gebracht, onder meer bij Al Qutayfah en Najha.

Het lichaam van de Syrische activist Mazen al-Hamada werd na de val van Assad gevonden in de beruchte Sednaya-gevangenis in Damascus. Honderden Syriërs waren bij zijn begrafenis op 12 december 2024, enkele dagen na de vlucht van Bashar al-Assad.

'Ongelofelijk uniek'

Genocideonderzoeker van het NIOD Ugur Ümit Üngör noemt de gegevens "ongelofelijk uniek". "Er zijn in Syrië meer dan 120.000 mensen van de aardbodem verdwenen. Van de meesten is niet bekend wat er met ze is gebeurd. Hoogstwaarschijnlijk zijn ze doodgemarteld of geëxecuteerd."

"Wanneer Syriërs zijn gedood of in welk massagraf ze liggen, dat weten de nabestaanden niet. Als deze documenten daar inzicht in kunnen geven, dienen ze niet alleen een wetenschappelijk belang, maar ook een menselijk belang", zegt de onderzoeker.

Vijf bewoners van een huis in de Utrechtse plaats Driebergen zijn met een ambulance naar het ziekenhuis gebracht na een woningbrand.

De brand brak gisteravond rond 23.30 uur uit in de woning aan de Brinkseweg. Vermoedelijk ontstond die bij de droger in de woning, meldt de veiligheidsregio aan RTV Utrecht.

Toen de brandweer aankwam, stonden er al drie mensen buiten de woning. Twee anderen zijn uit de brandende woning gered. Over de toestand van deze vijf personen die naar het ziekenhuis zijn vervoerd is nog niets bekend.

Rond 00.45 uur was de brand onder controle. De woning is door de brand "flink beschadigd en voorlopig onbewoonbaar", meldt de veiligheidsregio.

De Amerikaanse krant The New York Times heeft een necrologie gepubliceerd van een Rus die al 4,5 jaar dood is.

De krant kwam gisteren met een uitgebreid artikel over de overleden Jegor Ligatsjov, een hoge Russische politicus in de jaren 80. Hij was eerst voorstander van de hervormingen die president Gorbatsjov doorvoerde, om vervolgens dwars te liggen. Normaal gesproken brengt een nieuwsmedium dit soort verhalen op de dag van de dood van iemand naar buiten of kort erna, maar Ligatsjov stierf al in 2021.

De redactie van de krant stelt het artikel tegen te zijn gekomen toen door ongepubliceerde necrologieën heen werd gebladerd. Volgens The New York Times is het nog te verantwoorden dat de necrologie nu uitkomt, omdat Ligatsjovs dood buiten Rusland weinig aandacht kreeg in 2021. In Nederland schreef destijds wel De Telegraaf over zijn dood.

Schrijver met pensioen

Ook opvallend: de auteur van de necrologie werkt inmiddels niet meer bij The New York Times. Het artikel werd al voor de dood van de politicus geschreven door de bekende journalist Robert McFadden, die op dat moment nog bij de krant werkte. De nu 88-jarige McFadden ging vorig jaar met pensioen.

Het overlijdensbericht in de krant leidde tot enige verwarring bij het grote persbureau Reuters. Dat kwam met een zogeheten 'flash' dat Ligatsjov dood is, een bericht dat kranten en nieuwsmedia krijgen van het persbureau als er iets belangrijks is gebeurd.

'Necro's liggen klaar'

Necrologieën worden vaak door kranten en andere media gemaakt ver voordat iemand komt te overlijden. Zo hebben de meeste Nederlandse media dit soort verhalen al klaarliggen van leden van het koninklijk huis of van bekende mensen die ernstig ziek of op leeftijd zijn. Die verhalen worden pas naar buiten gebracht na het overlijden van een persoon, maar heel af en toe gaat dat mis.

Zo publiceerde nu.nl vorige maand een video over het overlijden van actrice Nelly Frijda, terwijl die nog leeft. Het nieuwsmedium kwam met excuses aan de familie Frijda. En in 2014 stond op meerdere sites van Nederlandse nieuwsmedia dat Jorge Zorreguieta, de vader van koningin Máxima, was overleden. Dat bleek prematuur: Zorreguieta was slechts in een ziekenhuis opgenomen, maar meerdere Argentijnse media stelden dat hij was overleden. Hij overleed uiteindelijk in 2017.

Overigens koos The New York Times er in het verleden wel vaker voor oude sterfgevallen alsnog te melden: op Internationale Vrouwendag 2019 begon de krant een rubriek over belangwekkende vrouwen van wie men indertijd het overlijden nooit had gemeld. Onder de eerste vijftien die daarin werden opgenomen, waren bijvoorbeeld de schrijfsters Sylvia Plath en Charlotte Brontë, fotograaf Diane Arbus en Emily Warren Roebling, die de bouw van de Brooklyn Bridge overzag toen haar man ziek werd.

Een arts die ketamine leverde aan acteur Matthew Perry is in Californië veroordeeld tot een celstraf van 2,5 jaar. Ook kreeg Salvador Plasencia een boete van 5600 dollar (omgerekend ongeveer 4800 euro).

Perry overleed ruim twee jaar geleden op 54-jarige leeftijd. Hij had een grote hoeveelheid ketamine in zijn bloed die hem fataal is geworden. Voor de dood van de acteur staan vijf personen terecht. Perry kreeg ketamine op doktersvoorschrift voor behandeling van depressie, maar wilde meer. Daarbij wendde hij zich tot Plasencia. De arts had in juni schuld bekend, maar kreeg pas gisteren zijn straf te horen.

Hij gaf toe dat hij de Friends-acteur de ketamine gaf op een parkeerplaats in Santa Monica. De aanklagers beschuldigden de arts ervan tussen 30 september en 12 oktober 2023 herhaaldelijk ketamine voor de acteur te hebben aangeschaft en die ook te hebben geïnjecteerd, onder meer bij de acteur thuis.

Misbruik

Daarbij leek hij bewust misbruik te maken van de rijkdom van de acteur. Zo schreef de arts volgens rechtbankdocumenten die onder meer de Los Angeles Times inzag in een sms'je: "Ik ben benieuwd wat deze sukkel wil betalen".

Dat de straf niet hoger is uitgevallen, komt omdat Plasencia niet de ketamine heeft geleverd die Perry uiteindelijk het leven kostte. Maar de aanklagers stelden dat de acties van de arts "zonder twijfel hebben bijgedragen aan het leed van meneer Perry".

Onder de vijf mensen die terechtstaan, is ook de persoonlijke assistent van Perry, Kenneth Iwamasa. Hij zou volgens autoriteiten de laatste dosis ketamine bij Perry hebben geïnjecteerd en hoort zijn straf op een later moment.

Verslavingen

Perry kampte een groot deel van zijn leven met depressies en verslavingen. In zijn boek Friends, Lovers and the Big Terrible Thing, dat hij in 2022 uitbracht, schreef hij dat hij miljoenen dollars uitgaf om van zijn verslaving af te komen en dat hij vijftien keer naar afkickklinieken ging.

De acteur werd bekend door zijn rol als Chandler Bing in de televisieserie Friends die tussen 1994 en 2004 te zien was en die nog altijd veelvuldig wordt herhaald. Voor het laatst was hij op televisie te zien in 2021 bij een reünie van de Friends-acteurs.

Het lijkt erop dat een meerderheid van de Tweede Kamer wil toestaan dat wetenschappers menselijke embryo's mogen kweken puur voor onderzoek. Vanavond sprak de Kamer over het initiatiefwetsvoorstel van D66 en VVD dat dat mogelijk moet maken.

In september, toen het voorstel ook al werd besproken, was er nog veel weerstand in de Kamer. Maar na de verkiezingen zijn de zetels anders verdeeld en is een van de tegenstanders, NSC, helemaal verdwenen uit de Kamer. En het CDA staat inmiddels, onder strenge voorwaarden, open voor een verruiming van de mogelijkheden.

Nu mag voor wetenschappelijk onderzoek alleen gebruikgemaakt worden van embryo's die overblijven bij ivf-behandelingen. Maar voor specifiek onderzoek zijn die embryo's eigenlijk te oud. Wetenschappers willen meer weten over de eerste uren en dagen na de bevruchting. De verwachting is dat ze daarmee stellen kunnen helpen die het nu niet lukt om zwanger te worden.

Glijdende schaal naar designerbaby's

Partijen als de SGP en de ChristenUnie zijn faliekant tegen deze ontwikkeling. Vanuit hun christelijke gedachtengoed zien ze ook het prilste embryo als een mens en daar mag niet mee worden geknoeid. "Als dit doorgaat gaan we twee soorten leven creëren", zei Kamerlid Van Dijk van de SGP. "Leven dat beschermd wordt en leven dat alleen dient als onderzoeksmateriaal."

Maar ook bij partijen als de PVV en Forum voor Democratie klinken kritische geluiden. Zij vrezen vooral een glijdende schaal, waardoor we uiteindelijk zouden uitkomen bij 'designerbaby's'. Volgens de initiatiefnemers is hun voorstel met voldoende waarborgen omkleed om dat te voorkomen.

D66 en VVD steunen uiteraard hun eigen voorstel. Vanavond lieten GroenLinks-PvdA en de SP weten dat ze zich erin kunnen vinden. Als ook andere linkse fracties als de Partij voor de Dieren en Volt de wet steunen, staat de teller op 75 zetels.

CDA twijfelt nog

Maar ook het CDA zou het voorstel dus kunnen steunen. Kamerlid Krul van die partij zei vanavond dat hij anders naar de beschermwaardigheid van prille embryo's kijkt dan zijn collega's van SGP en ChristenUnie. Daarom vindt hij het geoorloofd om een afweging te maken tussen het beschermen van embryo's en het voorkomen van ernstig lijden. "Daar reken ik kinderloosheid ook toe."

Hij vindt niet dat met de wetswijziging een deur opengaat die vervolgens nooit meer dichtgaat. "Met dit voorstel gaan we niet de Rubicon over", zei Krul. Toch kon hij nog geen eensluidend antwoord geven op de vraag of het CDA het voorstel uiteindelijk gaat steunen.

Krul heeft zelf nog een wijzigingsvoorstel op de wet ingediend om wetenschappers zwaarder te straffen als ze de verruiming van de mogelijkheden misbruiken om toch verder te gaan dan ethisch verantwoord is. En embryokweek mag wat het CDA betreft alleen gebeuren als er echt geen alternatieven zijn. Zodra die er wel zijn, moet het ook weer stoppen.

Ook andere partijen hebben wijzigingsvoorstellen ingediend. Over die zogeheten amendementen wordt aanstaande dinsdag eerst gestemd; over de initiatiefwet een week later. Krul wil met zijn fractie pas een definitief oordeel vellen als hij weet welke aanpassingen een meerderheid hebben gehaald.

Bij de definitieve stemming kan het ook zo zijn dat individuele Kamerleden een eigen afweging mogen maken. Dat is niet ongebruikelijk bij dit soort medisch-ethische kwesties.

Koning Willem-Alexander heeft tijdens drie "intensieve, prachtige dagen" kunnen luisteren naar wat er leeft in Suriname. In gesprek met journalisten zei de koning dankbaar te zijn dat hij met koningin Máxima een staatsbezoek aan het land mocht brengen, zo kort na de viering van 50 jaar Surinaamse onafhankelijkheid.

De koning noemde de reis "extra bijzonder" vanwege de gedeelde geschiedenis van Nederland en Suriname. "De historische bodem waarop je hier loopt en de geschiedenis van onze twee landen, dat is toch een extra dimensie die je bij andere staatsbezoeken niet hebt. Die heb ik hier echt gevoeld."

Hij refereerde daarbij aan het laatste staatsbezoek aan Suriname door zijn grootmoeder, koningin Juliana, in 1978. "Bijna 50 jaar na haar laatste bezoek konden wij er eindelijk ook wat van beleven."

Vergiffenis

De koning sloot zijn driedaagse staatsbezoek vandaag af met een boottocht over de Surinamerivier met als bestemming een voormalig plantagegebied. Zo was er - net als op de eerste dag toen de koning vergiffenis werd geschonken door de nazaten van tot slaaf gemaakten en de inheemse gemeenschappen - opnieuw veel aandacht voor het slavernijverleden en de koloniale geschiedenis.

Na een boottocht arriveerde het koningspaar in het dorp Johanna Margaretha:

Twee jaar geleden vroeg de koning tijdens Keti Koti om vergiffenis voor het slavernijverleden, waarbij hij verwees naar de rol die zijn eigen familie speelde. Op de vraag of hij nu in Suriname het gevoel had persoonlijk iets goed te moeten maken, antwoordde hij dat hij namens zijn voorvaderen om vergiffenis had gevraagd.

"Namens de stadhouders en de koningen van het Huis Oranje-Nassau, als staatshoofden, dat ze niks gedaan hadden om op te treden tegen deze misdaden tegen de menselijkheid. Dus het is niet persoonlijk, maar het is toch namens de familie en namens het staatshoofd."

"En ik ben heel blij dat hier op de eerste middag zowel de excuses aanvaard zijn als dat we vergeven zijn", vervolgde de koning. "Dat betekent dat we dat met een ritueel afgesloten hebben en vanaf daar bouwen naar een toekomst waarin we het verleden niet vergeten."

'Hechte gemeenschap'

Het koningspaar sprak daarnaast over wat Nederland en Suriname van elkaar kunnen leren, en benadrukte hoe vele bevolkingsgroepen in Suriname hecht samenleven.

"Dat was een openbaring", zei Willem-Alexander. "Hoezeer Surinamers met al die verschillende landen van herkomst zo'n hechte gemeenschap vormen en zo goed geïntegreerd zijn. Een samenleving die zo openstaat naar anderen en op religieus vlak zo tolerant is, daar kunnen velen wat van leren."

Verslaggever Koninklijk Huis Simone Tukker:

"Voor zowel Nederland als Suriname was het belangrijk om tijdens dit bezoek te breken met het verleden om zo een hernieuwde relatie in te luiden. Als vervolg op de speech van de koning bij het Slavernijmonument in 2023 toen hij excuses aanbood en vroeg om vergiffenis.

De koning benadrukte deze reis verschillende keren dat hij het verleden onder ogen wil zien. Voor de Surinamers was dit bezoek vooral belangrijk om te kunnen laten zien dat ze op gelijke voet staan met Nederland. We willen niet meer achter de koning lopen, maar naast hem, zo klinkt het hier.

Omdat er tijdens een ritueel waar ook de koning onderdeel van was is gebroken met het verleden, is er nu ruimte voor een nieuwe start, zo gelooft men hier. Veel Surinamers hoopten ook op een versoepeling van de visumplicht, maar daar zijn geen concrete toezeggingen over gedaan. Of de relatie tussen Nederland en Suriname in de toekomst minder turbulent zal zijn, zal de tijd uitwijzen."

Kroonprinses Amalia was niet aanwezig bij het staatsbezoek. Het koningspaar hoopt dat ze in de toekomst nog eens met hun oudste dochter naar Suriname kunnen reizen. Er is wel overwogen om haar deel te laten nemen aan het staatsbezoek, zei de koningin.

"Natuurlijk, dat proberen we altijd, maar ze moet ook studeren", zei Máxima. "En ze zit ook bij Defensity College. Dus het is niet dat ze niks te doen heeft. En ze kan niet elke keer les missen. We hopen dat als ze alle studies heeft afgerond, ze wel met ons mee kan."

Met Amalia, prinses Alexia en prinses Ariane zijn via WhatsApp de nodige foto's gedeeld van de reis, liet Máxima zich ontvallen.

"Ik hoop zeer dat ik ooit nog een keer de kans krijg om echt de jungle in te gaan, de bovenloop van de Surinamerivier te ontdekken en zeker ook een keer dat met de kinderen te kunnen doen", zei Willem-Alexander eerder op de dag al. "Dit bezoek van drie dagen heeft echt het raam voor mij geopend voor wat Suriname is en ik wil echt veel meer gaan ontdekken."

NOS Koningspaar in Suriname

De NOS doet uitgebreid verslag van het staatsbezoek in het tv-programma NOS Koningspaar in Suriname, komende donderdag om 22.15 uur op NPO 2.

Voor het eerst in decennia hebben burgerautoriteiten van Israël en Libanon direct met elkaar gesproken. Een Libanese oud-ambassadeur en een Israëlische veiligheidsadviseur schoven aan bij een overleg waar normaal alleen militairen aan meedoen.

Het feit dat de twee vijandelijke staten na 40 jaar op deze manier in overleg zijn gegaan, wordt beschouwd als belangrijke eerste stap in de verbetering van de relaties. Het overleg ging onder meer over het broze bestand tussen Hezbollah en Israël, dat met regelmaat wordt geschonden.

De bijeenkomst in Zuid-Libanon duurde drie uur. Het concrete resultaat is onduidelijk. De Israëlische premier Netanyahu zei dat er is gepraat over eventuele economische samenwerking tussen de buurlanden op de langere termijn en het herstel van diplomatieke betrekkingen. De Libanese premier Salam noemde dat echter voorbarig en benadrukte dat er nog een lange weg te gaan is.

Pas als er vrede is bereikt, kan volgens Salam de relatie met Israël worden genormaliseerd. Daarna is pas een inhoudelijk gesprek over economische samenwerking mogelijk. Libanon erkent Israël al sinds de oprichting in 1948 niet als staat.

'Goede sfeer'

De bijeenkomst vond plaats op het hoofdkwartier van de VN-vredesmacht in de Libanese stad Naqoura. Ook een Amerikaanse delegatie nam deel aan de gesprekken. De bijeenkomst is onderdeel van het toezicht op de wapenstilstand tussen Israël en Hezbollah.

Volgens Netanyahu vonden de gesprekken plaats in een "goede sfeer". Netanyahu herhaalde ook de eis van Israël dat Hezbollah zich volledig moet ontwapenen. Israël meldde na afloop dat zijn er afspraken zijn gemaakt over vervolggesprekken.

Het Witte Huis lijkt Israël en Libanon onder druk te zetten om diplomatiek nog een stap verder te gaan. Washington was een van de bemiddelaars bij de totstandkoming van het bestand tussen beide landen, inmiddels een jaar geleden.

Midden-Oostencorrespondent Daisy Mohr:

"Symbolisch is dit een bijzondere stap, een uitbreiding van het bestaande mechanisme, waar vooral de Amerikanen al langer op aandringen. Maar aan Libanese kant ligt dit alles bijzonder gevoelig. Het land is sinds 1948 in oorlog met Israël en vooral Hezbollah kan zich hierin niet vinden. Hoewel er nu een jaar een staakt-het-vuren tussen Hezbollah en Israël is, zijn er vrijwel dagelijks schendingen van Israëlische kant en vreest men hier voor verdere escalatie. Israël vindt dat de ontwapening van Hezbollah veel te langzaam gaat. Hezbollah heeft duidelijk aangegeven niet te willen ontwapenen, zeker niet zolang Israël nog altijd vijf strategische punten in Zuid-Libanon bezet houdt. Dat plaatst de Libanese regering in een lastige positie.

Als je Libanezen vraagt wat ze hiervan vinden, krijg je uiteenlopende reacties. Libanon is een zwaar verdeeld land en dit kan tot interne spanningen leiden. Veel Libanezen zijn tegen toenadering, maar er zijn zeker ook mensen die zeggen dat de oorlog met Israël al die jaren niets heeft gebracht en dat het wellicht beter is de banden aan te halen. Dit is een eerste stap, dus we moeten niet verwachten dat het volgende week vrede is. De aanhoudende vrees voor verdere escalatie is hiermee dan ook niet verdwenen."

Het is maar de vraag of het uitzonderlijke overleg leidt tot verlenging van het staakt-het-vuren tussen Hezbollah en Israël. De afgelopen tijd hadden Israëlische en Amerikaanse functionarissen juist gewaarschuwd dat er mogelijk een nieuw Israëlisch offensief tegen de militie in Libanon komt.

Hezbollah weigert de wapens neer te leggen zolang Israël niet een reeks concessies doet. Zo eist de gewapende groepering dat Israël zijn aanvallen op Libanees grondgebied stopt en zich terugtrekt uit delen van Zuid-Libanon. De Israëlische regering is dat echter niet van plan voordat Hezbollah al zijn wapens inlevert.

Sinds de ingang van het bestand zijn volgens Libanon ruim 300 mensen gedood door Israëlische bombardementen. Volgens de mensenrechtentak van de VN gaat het om zeker 127 burgerslachtoffers. Israël houdt vol dat het alleen militaire installaties van Hezbollah aanvalt.

Op een begraafplaats in Dordrecht zijn sinds 2013 zeker dertig doodskisten in de grafkelders geopend, terwijl de nabestaanden daar niet van op de hoogte zijn gebracht. Dat blijkt uit onderzoek van een onafhankelijk adviesbureau. Het college van burgemeester en wethouders noemt de kwestie "bijzonder pijnlijk".

De kisten op begraafplaats Essenhof werden geopend om een stofje toe te voegen dat de ontbinding van de lijken moest bevorderen. In de grafkelders is minder zuurstof aanwezig; daardoor duurt het ontbindingsproces langer. Op de begraafplaats liggen zo'n 1200 mensen.

Tot vier keer toe openden beheerders van de begraafplaats de kisten om te beoordelen of de chemicaliën die werden toegevoegd effect hadden. Daarbij zijn ook foto's gemaakt van de stoffelijke overschotten, die in bezit zijn van de gemeente Dordrecht. De foto's worden bewaard om eventueel als bewijs te dienen in een mogelijke strafzaak, schrijft regionale omroep Rijnmond.

Excuses van college

"Dit is ernstig en had nooit zo mogen gebeuren", zegt wethouder Marc Merx. "Er is onvoldoende stilgestaan bij de mensen die hier hun dierbaren hebben begraven. Dit soort vergaande maatregelen had nooit zonder hun toestemming mogen plaatsvinden. Daarvoor bied ik namens het college mijn excuses aan."

Nabestaanden van dertig overledenen zijn tijdens een speciale bijeenkomst op de hoogte gebracht van de onderzoeksresultaten. Daarbij was ook Slachtofferhulp aanwezig.

Landelijke steun

De gemeente laat weten dat het Openbaar Ministerie en de arbeidsinspectie op de hoogte zijn gesteld "gezien de ernst van de feiten", maar dat die geen aanleiding zien voor een onderzoek.

Uit het onderzoek is verder gebleken dat medewerkers van de begraafplaats bij het werk in de grafkelders mogelijk gezondheidsrisico's lopen. Onderzoeksinstituut TNO doet hier verder onderzoek naar.

De Amerikaanse veteraan Charles Shay is op 101-jarige leeftijd overleden in Frankrijk. Shay hoorde bij het inheemse volk Penobscot. Hij zette zich op hoge leeftijd in voor erkenning van de bijdrage van inheemse bewoners aan de bevrijding van West-Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Zelf kreeg Shay meerdere onderscheidingen voor zijn deelname aan de invasie van Normandië, waaronder de hoogste Franse onderscheiding.

Tijdens de landing aan de Franse kust in 1944 sprong de destijds 19-jarige Shay, die als medicus bij het leger zat, meerdere keren de zee in om zwaargewonde militairen in veiligheid te brengen. Een paar jaar later ging Shay opnieuw bij het Amerikaanse leger tijdens de Koreaanse oorlog (1950-1953).

Erkenning inheemse volken

De veteraan woonde sinds enkele jaren in Frankrijk, niet ver van de plek waar de geallieerde troepen aan land kwamen in Normandië tijdens D-day. Hij vertelde daarover enkele jaren geleden aan CBS News dat hij graag in Frankrijk wilde sterven.

"Ik geloof dat ik hier kan praten met de zielen van de mannen die hier nog steeds op het strand ronddwalen", zei hij. "Ik probeer hen gerust te stellen dat ze niet vergeten zijn."

Shay zette zich de afgelopen decennia in voor de erkenning van de rol die inheemse Amerikanen hebben gespeeld tijdens de oorlog. In 2017 werd op strand Omaha een gedenkteken geplaatst voor de 500 Amerikaanse en Canadese inheemse inwoners die hier vochten. Het gedenkteken is naar Shay vernoemd.

De veteraan zal in de buurt van het gedenkteken worden begraven, schrijven Franse media.

Van zwijgen tot spreker

Shay nam de laatste jaren actief deel aan herdenkingen en werd een bekende veteraan. Bij de herdenkingen tijdens de coronapandemie was hij soms de enige aanwezige Amerikaanse veteraan.

Lang zweeg de veteraan over wat hij had meegemaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 2012 verscheen een boek over zijn jarenlange ervaringen als inheemse Amerikaan in het Amerikaanse leger. Op de website van het Penobscot-volk wordt zijn militaire loopbaan uitgebreid beschreven.

Museum in tipi

Na twintig jaar bij het leger te hebben gewerkt kreeg hij een baan bij internationaal atoomagentschap IAEA in Wenen. Daarna werkte hij drie jaar als veiligheidsfunctionaris op het hoofdkantoor van de Hoge Commissaris voor Vluchtelingen van de VN in Genève.

Nadat hij in 1988 het huis en de tipi van zijn tante erfde keerde hij in de zomers terug naar het Penobscot-reservaat in de VS. In 2003 vestigde hij zich daar met zijn vrouw. Shay zette zich in voor het behoud en uitdragen van het culturele erfgoed van de Penobscot. Zo opende hij een museum in de tipi en schreef hij over het inheemse volk.

Geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog?

Abonneer je dan hier op onze nieuwsbrief.

De Europese Commissie wil minder afhankelijk worden van belangrijke grondstoffen en zeldzame aardmetalen uit China. De materialen zijn essentieel voor het maken van bijvoorbeeld batterijen en chips, maar ook voor defensiematerieel en medische apparatuur. De Commissie heeft nu een plan gepresenteerd om de afhankelijkheid komende jaren af te bouwen.

In de kern moet de EU volgens de Commissie drie dingen gaan doen: meer grondstoffen uit de EU zelf halen, import uit niet-EU-landen beter spreiden en meer recyclen.

Batterijen uit Duitsland

Om dat voor elkaar te krijgen wil Eurocommissaris voor Industrie Sejourné komend jaar 3 miljard euro beschikbaar stellen. Het idee is om dat geld te investeren in concrete projecten binnen en buiten de EU die op korte termijn kunnen bijdragen aan het veiligstellen van essentiële grondstoffen.

Daarnaast komt er direct geld beschikbaar voor het winnen van lithium in Duitsland, bedoeld voor batterijen, en voor het in Groenland winnen van molybdeen, belangrijk voor bijvoorbeeld defensiematerieel.

Ook moeten lidstaten beter samenwerken bij het aanleggen van strategische voorraden en vaker gezamenlijk essentiële grondstoffen inkopen. Om daarbij te helpen wil de Commissie in 2026 een Europees Grondstoffencentrum opzetten dat gaat bijhouden waar essentiële grondstoffen beschikbaar zijn en hoe die het best kunnen worden ingekocht en opgeslagen.

Monopolie

China is vooral dominant op de markt voor zeldzame aardmetalen. Dat zijn zeventien scheikundige elementen die van groot belang zijn voor het maken van onder andere consumentenelektronica, elektrische auto's en windmolens. Op dit moment komt meer dan 90 procent van de bewerkte zeldzame aardmetalen en daarvan gemaakte magneten uit China.

De EU is bang dat China zijn grondstoffenmonopolie steeds maar zal inzetten als geopolitiek wapen. Dat die zorg niet ongegrond is, bleek toen China in april en oktober dit jaar de export van zeldzame aardmetalen en lithium magneten beperkte. De EU heeft op dit moment te weinig alternatieven om op terug te vallen.

Vuilnisbelt

Het actieplan van vandaag bouwt voort op de vorig jaar in werking getreden verordening rond kritieke grondstoffen. Daarin staat dat in 2030 niet meer dan 65 procent van een grondstof uit één land buiten de EU mag komen. Om dat mogelijk te maken probeert de EU de import uit landen buiten de EU beter te spreiden. Daarom maakt het blok zoveel mogelijk afspraken met landen die veel belangrijke grondstoffen in de grond hebben zitten, zoals Brazilië, Zuid-Afrika en Oekraïne.

Ten slotte richt het actieplan zich op het recyclen van essentiële grondstoffen. "Op dit moment wordt minder dan één procent van de zeldzame aardmetalen binnen de EU gerecycled," schijft de Commissie in het plan. De rest verlaat de EU, blijft ongebruikt of eindigt op de vuilnisbelt.

Om dat te voorkomen kondigt de Commissie exportbeperkingen aan voor gebruikte magneten van zeldzame aardmetalen. Ook komt er geld beschikbaar voor onderzoek naar recycletechnieken.

Stoppen met Russisch gas

Het grondstoffenplan past binnen de bredere strategie van de EU om minder afhankelijk te worden van andere landen. Vandaag bereikten het Europees Parlement en de EU-landen ook een akkoord over het volledig stoppen met het importeren van Russisch gas.

Eind 2026 wil de EU dat er geen vloeibar gas (LNG) meer vanuit Rusland komt. De deadline om te stoppen met gas via de pijplijn is september 2027.

De politie heeft een 19-jarige man uit Almere aangehouden in verband met de dodelijke schietpartij in Meppel, afgelopen vrijdag. Daarbij kwam een man van 26 uit Raalte (Overijssel) om het leven.

De rol van de verdachte bij de schietpartij wordt nog onderzocht. In tv-programma Opsporing Verzocht vroeg de politie deze week aandacht voor de zaak.

Het slachtoffer voelde zich al lange tijd onveilig. In januari ging er een explosief af bij zijn woning in Raalte. "Ik ben heel bang en voel mij niet veilig", zei hij toen tegen RTV Oost.

Camerabeelden

De schietpartij vond vrijdag tegen het einde van de middag plaats aan de Van Ewijcksingel in Meppel. De man werd nog gereanimeerd, maar de hulp kwam te laat. Hij overleed ter plaatse.

Buurtbewoners vertelden dat ze meerdere knallen hadden gehoord. Op beelden van een beveiligingscamera was te zien dat twee auto's na de schoten met hoge snelheid wegreden.