NOS Nieuws - Algemeen

Het is niet duidelijk wat de effecten zijn van de milieumaatregelen rond het Groen Staal-plan bij Tata Steel in IJmuiden. Dat stelt de commissie voor milieueffectenrapportage (MER). De adviescommissie zegt dat de gevolgen voor de leefomgeving "niet navolgbaar en onvoldoende inzichtelijk" zijn.

Tata Steel is teleurgesteld in de uitspraken van de commissie, omdat er nog aanvullende maatregelen genomen moeten worden. Het staalconcern heeft samen met de overheid een plan opgesteld om miljarden te steken in de verduurzaming van de fabriek. Die plannen moeten leiden tot een vermindering van de gezondheidsrisico's van omwonenden, maar zijn niet meegenomen door de commissie.

De commissie heeft alleen gekeken naar het Groen Staal-plan. Dat plan houdt in dat staal CO2-neutraal gemaakt wordt. Volgens Tata Steel richt dat plan zich niet op de impact voor de leefomgeving, maar toch heeft de commissie daar naar gekeken.

Stikstof en fijnstof

Die impact op de leefomgeving zegt de commissie niet te kunnen meten, omdat in de plannen van Tata Steel belangrijke cijfers en verklaringen ontbreken. "Daardoor is het effect voor de omwonenden en de leefomgeving ook niet goed inzichtelijk", legt Harry Webers, vicevoorzitter van de MER uit.

De commissie denkt dat de maatregelen van Tata Steel de CO2-uitstoot kunnen verminderen. "Dat is alleen niet de belangrijkste meter voor de leefomgeving", vertelt Webers. In het Groen Staal-plan is het volgens de commissie onduidelijk of het ook leidt tot een vermindering van andere schadelijke stoffen zoals stikstof en fijnstof.

'Intenties hetzelfde'

Tata Steel is verbaasd over de conclusies, omdat de commissie wist dat het Groen Staal-plan niet gericht was op de leefomgeving, maar op het verlagen van de CO2-uitstoot. "Ik denk dat onze intenties allemaal hetzelfde zijn. We willen groen staal en een verbeterde leefomgeving. Ik vind het wel jammer", zegt een woordvoerder.

Vicevoorzitter Webers hoopt dat Tata Steel toch iets gaat doen met het rapport. "We hebben het met Tata Steel besproken en hopen dat het gaat leiden tot een aanvulling."

De steun van bondgenoten aan Oekraïne is op dit moment net zo belangrijk als aan het begin van de oorlog. Dat heeft de Oekraïense president Zelensky gezegd in een toespraak voor het Nederlandse parlement. Hij wees erop dat er "intensieve onderhandelingen" worden gevoerd over een vredesdeal.

Zelensky zei dankbaar te zijn dat hij weer in Nederland is. Hij sprak voor de vierde keer het Nederlandse parlement toe. Hij deed dat vanuit de plenaire zaal van de Tweede Kamer, waar ook de Eerste Kamerleden aanwezig waren. Hij zei te hopen dat hij Nederland de volgende keer kan bedanken voor de bijdrage aan vrede die er dan misschien is.

Sinds de start van de oorlog, in februari 2022, heeft Nederland voor 13,5 miljard euro aan militaire steun gegeven aan Oekraïne en zo'n 3,5 miljard aan andere zaken. Vorige week maakte het demissionaire kabinet bekend voor volgend jaar 700 miljoen euro extra vrij te maken. Zelensky bedankte nog eens uitdrukkelijk voor die steun.

Zelensky vindt dat "gerechtigheid centraal moet staan bij het beëindigen van de oorlog". Hij wil dat Rusland verantwoordelijk wordt gehouden voor zijn agressieve daden. "Ik denk dat u begrijpt wat wij voelen als het om gerechtigheid gaat", zei hij met een verwijzing naar de ramp met de MH17.

'Rusland moet betalen'

De Oekraïense president werd welkom geheten door de voorzitters van de Tweede en Eerste Kamer. Tweede Kamervoorzitter Van Campen noemde vandaag een belangrijke dag, omdat vandaag in het World Forum in Den Haag het oprichtingsverdrag voor een internationale commissie voor schadeclaims wordt getekend.

Deze commissie zal Oekraïense claims voor schadevergoedingen als gevolg van de oorlog in behandeling nemen en beoordelen. Ook gaat de commissie de hoogte van eventuele schadevergoedingen bepalen. Die zullen worden betaald uit een speciaal daarvoor opgericht fonds. De claims kunnen worden ingediend door particulieren, organisaties en overheidsinstanties in Oekraïne. "Rusland zal moeten betalen voor de schade die het land heeft veroorzaakt, zei Van Campen.

Eerste Kamervoorzitter Vos wees erop dat het volgende week Kerst is en dat ze hoopt dat er spoedig vrede is in Oekraïne. Ze zei dat "vrede in Oekraïne ook onze vrede" is.

Zelensky kreeg, net als de voorgaande keren, een langdurig applaus.

'Geen steun meer'

PVV-leider Wilders zei na de bijeenkomst nog eens dat Oekraïne wat hem betreft geen Nederlandse steun meer krijgt. Wat hem betreft wordt het land ook nooit lid van de NAVO of de Europese Unie. "Het is nu de beurt aan landen in Zuid-Europa", zei hij. Die landen hebben volgens hem nog amper bijgedragen.

Forum voor Democratie was als enige helemaal afwezig bij de toespraak voor het parlement. De partij wil niet meedoen aan wat ze "een verkapte steunbetuiging" aan Zelensky noemt.

Noot van de redactie:

In een eerdere versie van dit artikel stond dat onder anderen oud-minister Faber (PVV) en de BBB'ers Van der Plas en Vermeer niet hadden geklapt voor Zelensky. Bij nadere bestudering van de beelden bleek dat een onjuiste waarneming. Deze zin is uit het artikel gehaald.

Het Openbaar Ministerie gaat niet in hoger beroep in de zaak tegen Marco Borsato. De zanger werd twee weken geleden vrijgesproken van ontucht met een 15-jarig meisje. De rechter oordeelde dat daar geen bewijs voor was en het OM verwacht dat er maar een "zeer kleine kans" is dat Borsato in hoger beroep wel veroordeeld zal worden.

Het OM had een celstraf van vijf maanden geëist tegen Borsato, maar met de beslissing om niet in beroep te gaan, komt er definitief een einde aan de rechtszaak tegen de 58-jarige zanger.

Advocaat Peter Plasman, die de vrouw die aangifte had gedaan tegen Borsato bijstaat, is niet te spreken over het besluit van het OM. "Uiteraard was de vrijspraak een teleurstellende uitspraak voor mijn cliënte", zegt hij. "Het OM is nog steeds overtuigd van de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van haar verklaringen. Dat maakt het sneu dat zij halverwege in de steek wordt gelaten. Justitie heeft het traject ingezet en haakt nu af."

Na vier jaar

Nu het OM niet in hoger beroep gaat, komt er na vier jaar een einde aan de zaak. In december 2021 deed de destijds 22-jarige vrouw aangifte tegen Borsato. Ze zei dat ze op 15-jarige leeftijd was misbruikt door de zanger.

Haar moeder was twintig jaar lang de voorzitter van de fanclub van Borsato en in die jaren raakten zij en de zanger goed bevriend. Borsato kwam daardoor bij haar thuis over de vloer.

Volgens de dochter had Borsato haar op verschillende momenten op en onder haar kleding betast en liet hij haar zijn geslachtsdeel aanraken. De zanger heeft de beschuldigingen altijd tegengesproken.

Andere kijk

Het OM zegt nog "steeds overtuigd" te zijn van de betrouwbaarheid van de verklaring van de vrouw en zegt dat de rechtbank op twee punten anders tegen de zaak aankijkt.

De rechtbank plaatst juist kanttekeningen bij haar verklaring, omdat daaruit niet duidelijk wordt waar en wanneer de ontucht zou hebben plaatsgevonden. De rechtbank benadrukt dat de verklaring van de vrouw niet onbetrouwbaar is, maar dat er in de zaak voorzichtig mee is omgegaan.

Verder heeft het OM getuigenverklaringen, WhatsApp-berichten, geluidsopnames, waargenomen emoties en teksten in een dagboek aangedragen als steunbewijs. De rechtbank heeft geoordeeld dat deze bewijsmiddelen geen steunbewijs zijn, omdat de bron hetzelfde is als bij de aangifte.

Hetzelfde dossier

Zo is het dagboek afkomstig van de vrouw die aangifte deed en kan het volgens de rechtbank alleen al om die reden niet doorgaan als aanvullend bewijs.

Verklaringen van getuigen kunnen volgens de rechtbank ook geen steunbewijs zijn, omdat geen van deze getuigen ontuchtige handelingen van Borsato heeft gezien.

"Nader onderzoek wordt door het OM niet zinvol geacht, nu de mogelijkheden om steunbewijs te verzamelen in deze zaak al uitputtend zijn benut. Dat betekent dat het Hof, bij een eventueel hoger beroep, een beslissing moet nemen op basis van hetzelfde dossier."

Smaadzaak

De advocaten van Borsato, Geert-Jan en Carry Knoops, noemen het "goed voor iedereen dat er nu echt een dikke streep wordt gezet onder deze zaak". "De vrijspraak was juridisch een goed doordachte beslissing van de rechtbank en dat heeft het OM nu ook ingezien."

Het is nog niet duidelijk of Borsato zijn zaak tegen de vrouw die aangifte deed en haar moeder wil doorzetten. Hij beschuldigde het tweetal in 2021 van het doen van een valse aangifte, smaad en laster. De advocaten zeggen dat ze Borsato daar nog over moeten spreken.

Een gemiddeld huishouden in een koophuis betaalt komend jaar meer dan duizend euro aan gemeentelijke woonlasten. De onroerendezaakbelasting en afvalstoffenheffing komen dan gemiddeld op 1001 euro per jaar.

De Vereniging Eigen Huis (VEH), die opkomt voor de belangen van kopers, berekende dat aan de hand van een steekproef onder meer dan honderd gemeenten. De conclusie: de woonlasten stijgen komend jaar met 3,9 procent. Daarmee stijgen ze harder dan de inflatie.

Zoals altijd zijn er grote verschillen tussen gemeenten. In vijftien gemeenten dalen de lasten, maar in sommige plaatsen komt er op de onroerendezaakbelasting 25 of zelfs 40 procent bij. Een uitschieter is Alphen aan den Rijn, waar een huiseigenaar komend jaar 130 euro meer betaalt.

Een daling is er bijvoorbeeld in de gemeenten Renswoude, IJsselstein en Deurne. De grootste daler is Aa en Hunze, daar zijn huiseigenaren komend jaar 30 euro goedkoper uit.

Compenseren van tekort

Landelijk wordt de komende jaren fors bezuinigd op het gemeentefonds, de belangrijkste inkomstenbron van gemeenten. Volgens VEH-directeur Cindy Kremer zien gemeenten de bui al hangen en proberen ze hun begrotingstekort te verhalen op huiseigenaren. "Gemeenten zien een tekort op zich afkomen en gaan nu alvast voorsorteren en compenseren door die gemeentelijke lasten te verhogen."

Gemeenten, en ook de provincies die toezicht houden op gemeentebegrotingen, sloegen al eerder alarm over 'ravijnjaar' 2026. Vanaf komend jaar moeten de Nederlandse gemeenten het met 2,4 miljard euro minder doen.

Knop waaraan gedraaid wordt

In 2025 begonnen gemeenten al met het dichten van dat gat. Toen stegen de woonlasten voor huiseigenaren meer dan dit keer. "De ozb is de knop waaraan gedraaid kan worden en dat doen ze dan ook."

Dat betekent ook dat de woonlasten al jaren "alle kanten op schieten", zegt Kremer. Vooral huishoudens die minder te besteden hebben, merken dat. "Gemeenten moeten middelen krijgen om hun taken uit te voeren, zoals bijvoorbeeld de bekostiging van de jeugdzorg. Dat moeten ze niet afwentelen op de huiseigenaar."

Tachtig jaar na zijn dood is het privéarchief gevonden van de Groninger schrijver en dichter Gerhard Willem Spitzen, beter bekend onder het pseudoniem Geert Teis (1864-1945). Hij schreef in 1919 Grönnens Laid, het Groningse volkslied, Van Lauwerszee tot Dollard Tou. In de gemeente Stadskanaal is een theater naar hem vernoemd.

Op een paar foto's en tekeningen na was er tot nu toe weinig beeld van de dichter, totdat eind november zijn persoonlijk archief opdook bij zijn kleinzoon. Een belangrijke rol daarbij speelde Derk Bosscher, verslaggever bij RTV Noord.

Het proces werd in gang gezet op de 65e verjaardag van de Groningse cabaretier Bert Visscher. Bosscher ving daar een gesprek op tussen de jarige job en zijn impresario Eric Alferink. "Ze hadden het erover dat 'het archief' weer naar Groningen moest", zegt Bosscher. "Ik vroeg ze om welk archief het ging en het bleek dat van Geert Teis te zijn. Mijn mond viel open en ik bood direct aan te helpen."

Op zolder

Alferink is bevriend met Boudewijn Spitzen, de kleinzoon van Geert Teis. Daarom wist hij dat daar op zolder nog allerlei materiaal lag van de Groningse dichter.

Bosscher schakelde Jur Engels in, kenner van de Groningse taal en cultuur. "We zien hem als ons Gronings geweten", aldus Bosscher.

Het drietal reed naar het stadje Buren in de Betuwe, waar Boudewijn Spitzen woont. Net als zijn opa is hij een musicus: Spitzen schreef liedjes voor onder meer Liesbeth List en Ramses Shaffy.

Schooldiploma's, privéfoto's en zelfs de wandelstok van Teis kwamen van de zolder. "Dichter bij Teis ga je niet komen", zegt Engels. "Dit archief heeft tachtig jaar op zolder gelegen en nu krijgen we een kijkje in het privéleven van Geert Teis."

IJdeltuit

Volgens Engels wordt uit het archief duidelijk dat Teis "toch wel een ijdeltuit" was. "Er zijn veel foto's van Spitzen en zijn familie. En een heleboel diploma's, gedenkschriften, oorkondes en aktes. Het laat zien dat hij succesvol was." De foto's zijn ook bijzonder omdat ze zijn gemaakt in een tijd waarin nog niet veel mensen op de foto gingen.

Het materiaal is inmiddels ondergebracht bij Engels. Documenten en foto's gaan naar de Groninger Archieven. Wat met de objecten zoals de oorkondes, een wandelstok en een sigarenkistje gaat gebeuren, is nog niet duidelijk. Mogelijk komen die terecht bij het Streekhistorisch Centrum.

Voor het eerst telt Nederland meer 65-plussers dan jongeren tot 20 jaar, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Begin dit jaar waren er 3,72 miljoen jongeren tegenover 3,76 miljoen ouderen. Het CBS verwacht dat het verschil de komende decennia groter wordt.

Zo telt Nederland in 2070 naar verwachting 4,1 miljoen jongeren en 5,4 miljoen 65-plussers. Het aantal 80-plussers stijgt van ruim 900.000 dit jaar naar 2,1 miljoen in 2070. In diezelfde periode stijgt het aantal 99-plussers vermoedelijk van ongeveer 4400 naar ruim 38.000.

Zorgen over vergrijzing

Dat Nederland steeds meer ouderen telt, is te danken aan de stijgende levensverwachting. Ook worden er steeds minder kinderen geboren. In 2002 waren er voor het laatst ruim 200.000 geboortes. Ter vergelijking: vorig jaar kwamen 166.000 kinderen ter wereld.

De gevolgen van de vergrijzing zijn groot. Deskundigen maken zich bijvoorbeeld zorgen over personeelstekorten als er meer gepensioneerden dan werkenden zijn. De personeelstekorten in de zorg stijgen de komende jaren verder, terwijl in de toekomst steeds meer mensen zorg nodig hebben.

Het CBS voorspelt dat Nederland in 2070 20,6 miljoen inwoners telt, maar benadrukt dat er veel onzeker is. Zo hangt de groei af van migratie, of de levensduur met dezelfde snelheid blijft stijgen en of het aantal kinderen dat mensen gemiddeld krijgen gelijk blijft.

De afgelopen jaren groeide de bevolking vooral door migratie. Het CBS verwacht dat de migratie de komende jaren iets afneemt en dat de emigratie toeneemt, doordat een deel van de immigranten na een aantal jaren weer vertrekt.

Werknemers van wie het loon volgend jaar gelijk blijft, houden in 2026 meer geld over dan dit jaar. Dat blijkt uit berekeningen van salarisdienstverlener ADP. Iemand met een modaal salaris van 3704 euro (bruto) ontvangt elke maand 26 euro meer.

Dat heeft te maken met de nieuwe belastingmaatregelen. Het belastingtarief in de eerste schijf daalt van 35,82 naar 35,75 procent. Vooral mensen die het minimumloon verdienen, gaan erop vooruit. In de berekeningen van ADP is ook rekening gehouden met de stijging van het minimumloon per 1 januari. Dat wordt 14,71 euro per uur.

Mensen met een bruto maandsalaris tussen de 1000 en 2000 euro gingen er dit jaar op achteruit. Onder meer parttimers en jongeren die het minimumjeugdloon verdienen, waren elke maand zo'n 30 euro meer aan belasting kwijt.

Tegemoetkoming

Het leek erop dat ze er komend jaar nog verder op achteruit zouden gaan, maar door een correctie op het belastingplan gaan zij er in het nieuwe jaar toch op vooruit vergeleken met 2025. Ze houden netto wel minder over dan in 2024.

Ook werknemers die vallen onder de cao Aan de slag en de cao Sociale Werkvoorziening zijn er dit jaar op achteruitgegaan vergeleken met 2024. Ter compensatie ontvangen zij eind dit jaar een tegemoetkoming van de werkgever.

Meer pensioen

In 2026 krijgen gepensioneerden netto ook meer pensioen. Mensen met een aanvullend pensioen van bruto 1000 euro per maand krijgen netto 5 euro meer. Wie een aanvullend pensioen heeft van 1500 euro gaat er 7 euro op vooruit.

Deze netto stijging komt door de daling van de premie voor de bijdrage Zorgverzekeringswet. Ook de lichte daling van het tarief in de eerste belastingschijf draagt bij aan de stijging van het netto pensioen.

'Hallucineren' is gekozen tot het Van Dale Woord van het Jaar 2025. Het is geen nieuw woord, maar volgens hoofdredacteur Ton den Boon van De Dikke Van Dale staat het woord voor een bepaalde trend in het afgelopen jaar.

Hij doelt daarmee op een nieuwe betekenis van het woord: het 'hallucineren' van chatbots als ChatGPT en Gemini. In dat verband betekent het: in­for­ma­tie ver­strek­ken die niet op (be­trouw­ba­re) da­ta is ge­ba­seerd en die daar­om on­nauw­keu­rig of vol­strekt on­juist is.

De uitgeverij voegde de nieuwe betekenis van hallucineren dit jaar toe aan de Dikke Van Dale. Volgens Van Dale werd die dit jaar gangbaar "dankzij de brede inburgering van AI-toepassingen, zoals ChatGPT en Gemini".

'Weerspiegelt belangrijke ontwikkeling'

Chatbots maken gebruik van generatieve taalmodellen en hebben veel invloed, zegt Den Boon: "We hebben gezien dat kunstmatige intelligentie (AI) is doorgedrongen tot in de diepste vezels van de samenleving."

Volgens de woordenboekuitgever weerspiegelt het woord een belangrijke ontwikkeling in de samenleving en in de taal: "Immers, AI-toepassingen gebruiken ook zelf taal om gebruikersvragen te beantwoorden, 'zeggen' soms dingen die onjuist zijn en beïnvloeden zo onze woordenschat".

Geen publieke stemming

Net als vorig koos Van Dale niet voor een publieke stemming bij de keuze voor het woord van het jaar, maar besloot de redactie zelf een woord te kiezen "gezien de ervaringen van de afgelopen jaren".

Vorig jaar liet de uitgeverij weten dat de verkiezing werd gekaapt door verschillende actiegroepen. "De berichten rondom deze woorden zijn ontaard in een zeer onprettige maatschappelijke discussie en daarmee schiet de verkiezing haar doel voorbij", aldus Van Dale in een uitleg toen.

Woord van het Jaar in de afgelopen jaren

Goedemorgen! De Oekraïense president spreekt vandaag de Tweede Kamer toe en de Europese Commissie komt met nieuwe plannen voor de verbrandingsmotor in nieuwe auto's.

Eerst het weer: vandaag schijnt de zon geregeld, maar zijn er ook wolkenvelden waaruit lokaal een enkele bui kan vallen. Bij een zwakke of matige zuidenwind wordt het 9 tot lokaal 13 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De daders van de aanslag op een joods festival in Sydney zijn vorige maand naar de Filipijnen gereisd. Waarvoor de twee in het land waren is niet bekendgemaakt, maar volgens de Australische zender ABC kregen ze daar een gevechtstraining.

De politie bevestigde op een persconferentie dat de aanslag geïnspireerd was door Islamitische Staat. In de auto van de daders zijn onder meer zelfgemaakte IS-vlaggen en explosieven gevonden. Bij de aanslag op Bondi Beach kwamen zestien mensen om het leven, onder wie een van de twee schutters.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Na jaren van niet-aflatende inzet voor het Nederlands handbalteam beëindigden Estavana Polman en aanvoerster Lois Abbingh gisteren hun interlandcarrière. Dat deden ze een dag na het verloren duel met Frankrijk, waarmee Oranje brons misliep op het WK in eigen land.

Tegen de NOS lichtten ze hun besluit toe:

Fijne dag!

De Oekraïense president Zelensky is in Nederland aangekomen. Hij zal hier voor de vierde keer sinds de Russische invasie in zijn land de Eerste en de Tweede Kamer toespreken.

Ook ontmoet hij demissionair premier Schoof, koning Willem-Alexander en de demissionaire ministers Van Weel van Buitenlandse Zaken en Brekelmans van Defensie. De laatste keer dat Zelensky in Nederland was, was tijdens de NAVO-top in juni van dit jaar.

Sinds de start van de oorlog in februari 2022 heeft Nederland voor 13,5 miljard euro aan militaire steun gegeven aan Oekraïne en zo'n 3,5 miljard aan andere zaken. Vorige week maakte het demissionaire kabinet bekend voor volgend jaar nog eens 700 miljoen euro extra vrij te maken voor Oekraïne.

Gisteravond laat kwam Zelensky onder zware beveiliging aan in Nederland, op Rotterdam The Hague Airport:

Den Haag is voor Zelensky de volgende stop in een drukke week langs Europese (hoofd)steden. Zo was de Oekraïense president de afgelopen dagen al in Londen, Rome, Vaticaanstad en Berlijn.

'Niemand is naïef'

Gisteravond, na de bijeenkomst in Berlijn, zei demissionair premier Schoof dat de dekking van de VS nu veilig genoeg voelt voor Oekraïne en zijn Europese bondgenoten om ook offers te kunnen brengen bij de onderhandelingen met Rusland.

Of Oekraïne delen of de hele Donbas moet opgeven in die onderhandelingen is een beslissing voor Oekraïne, vindt Schoof. Volgens hem zijn Oekraïne, de VS en Europa het eens over het belang van veiligheidsgaranties. "Want daarmee kan na een staakt-het-vuren het herstel van Oekraïne plaatsvinden", aldus de demissionair premier.

Hij verwacht dat zowel Oekraïne, de VS als de Europese bondgenoten een Europese vredesmacht, waar Rusland tot nu toe op tegen is, als voorwaarde stellen. "Als niet alleen Oekraïne, niet alleen Europa, maar ook de Verenigde Staten dat zeggen, dan denk ik dat Rusland daar toch op een of andere manier naartoe moet bewegen en dat zal moeten accepteren."

"Niemand is naïef aan die tafel", benadrukte Schoof. "We hebben wel het gevoel dat we een momentum hebben. Wij met zijn drieën, maar ook in relatie tot Rusland, dat de komende dagen of weken wel eens een cruciaal moment zou kunnen zijn om tot een staakt-het-vuren te komen en uiteindelijk tot een langdurige en rechtvaardige vrede."

Oprichting Claimscommissie

Zelensky zal vandaag waarschijnlijk ook aanwezig zijn bij de ondertekening van het Oprichtingsverdrag voor een Internationale Claimscommissie voor Oekraïne. Deze commissie zal Oekraïense claims voor schadevergoedingen als gevolg van de oorlog in behandeling nemen en beoordelen. De commissie wordt officieel opgericht in het World Forum in Den Haag.

Ook zal de commissie de hoogte van eventuele schadevergoedingen bepalen. Die zullen worden betaald uit een speciaal daarvoor opgericht fonds. De claims kunnen worden ingediend door particulieren, organisaties en overheidsinstanties in Oekraïne.

Het verdrag treedt in werking als zeker 25 landen zich erbij hebben aangesloten. Welke landen dat zullen doen, is nog niet duidelijk. Naar verwachting zullen veel regeringsleiders en andere politici aanwezig zijn, net als EU-buitenlandchef Kallas en EU-commissaris McGrath.

Nu Amerikaanse steun voor Oekraïne niet meer vanzelfsprekend is, zal Zelensky steeds afhankelijker worden van Europa. Donderdag staat er een EU-top gepland waar wordt besloten of de EU Oekraïne een grote lening kan verstrekken met de bevroren tegoeden van de Russische centrale bank.

Bezoek Zelensky te volgen via livestream

Het bezoek van de Oekraïense president Zelensky aan Nederland is vanaf 10.30 uur te zien via een livestream op NOS.nl en in de NOS-app.

Onder meer de toespraak van Zelensky in de plenaire zaal van de Tweede Kamer wordt uitgezonden. Rond 13.00 uur geeft de Oekraiënse president samen met demissionair premier Schoof een persconferentie.

De Verenigde Staten hebben opnieuw luchtaanvallen uitgevoerd op boten waarmee volgens de Amerikanen drugs werden gesmokkeld. Deze keer ging het om drie schepen in de Stille Oceaan. Er werden acht mensen gedood, maakte het leger bekend.

De schepen zouden zich hebben bevonden in internationale wateren, aan de oostkant van de Stille Oceaan. Het leger zegt er niet bij waar precies. In twee van de vaartuigen werden drie personen gedood, in de derde boot twee.

De VS hebben beelden van de aanvallen vrijgegeven:

Het Amerikaanse leger heeft de afgelopen maanden geregeld aanvallen uitgevoerd op veronderstelde drugstransporten, met name voor de kust van Venezuela en ook bij Colombia. Bewijs dat de boten daadwerkelijk drugs vervoerden, leverden de Amerikanen niet.

President Trump noemt de aanvallen noodzakelijk om de drugssmokkel naar de Verenigde Staten te stoppen, Hij stelt dat de VS verwikkeld is in een "gewapend conflict" met drugskartels.

De regering krijgt steeds meer kritiek vanuit het Congres. Sinds begin september zijn bij 25 aanvallen zeker 95 mensen gedood. In een geval werden twee overlevenden gedood die zich na de eerste aanval vastklampten aan het wrak van een boot.

De daders van de aanslag in Sydney zijn vorige maand naar de Filipijnen gereisd. Dat heeft de Australische politie gemeld op een persconferentie. Ze verbleven er bijna vier weken. Ook de Filipijnse autoriteiten hebben het verblijf van Naveed Akram (24) en zijn vader Sajid Akram (50), die samen reisden, inmiddels bevestigd. Vader Sajid reisde op zijn Indiase paspoort.

De Australische zender ABC meldt op basis van een bron binnen de Australische antiterreurdienst dat de mannen een "militaire training" hebben gevolgd in een trainingskamp in het zuiden van de Filipijnen, op het eiland Mindanao. Op dat eiland zijn takken van terreurgroep Islamitische Staat (IS) actief.

De autoriteiten in zowel Australië als de Filipijnen kunnen dit niet bevestigen. Zij onderzoeken nog wat de mannen precies hebben gedaan in het land. De twee schoten vroeg in de Australische avond vijftien mensen dood bij het beroemde strand van Bondi Beach. Op dat moment was daar een Chanoeka-viering aan de gang.

Volgens de politie waren er zo'n duizend mensen op het festival afgekomen. De autoriteiten spreken van een terroristische aanslag gericht tegen de joodse gemeenschap in Sydney. Er liggen nog 24 gewonden in het ziekenhuis, van wie er vier slecht aan toe zijn.

Banden met IS

Gisteren meldde ABC al dat de zoon zes jaar geleden in beeld was vanwege banden met IS. Vandaag maakte de politie op een persconferentie bekend dat in de auto van de schutters twee zelfgemaakte IS-vlaggen zijn gevonden. Ook lagen er explosieven in.

Voor zover nu bekend handelden de twee alleen. Of er nog anderen betrokken waren bij de aanslag moet nog blijken. "Het onderzoek bevindt zich nog in een vroeg stadium", aldus de politiecommissaris van Sydney.

De vader werd door de politie doodgeschoten tijdens de aanslag. De zoon raakte zwaargewond. Hij is inmiddels ontwaakt uit zijn coma en bij bewustzijn, schrijft nieuwsnetwerk Nine News.

Kritiek op politie

Op de persconferentie kwamen er veel vragen over het politieoptreden tijdens de aanslag. Journalisten vroegen zich vooral af waarom de joodse bijeenkomst niet beter beveiligd was.

"We hebben de inzet afgestemd op de dreiging die er op dat moment was", zei de politiechef. Die inzet bestond uit agenten die in het gebied patrouilleerden. De autoriteiten benadrukten dat agenten de daders uiteindelijk wisten neer te schieten en dat politiemensen ook zelf zijn geraakt.

"Dat de politie niet aan de verwachtingen zou hebben voldaan, is niet waar", zei premier Chris Minns van de deelstaat New South Wales.

Strengere wapenwetten

Premier Albanese van Australië was ook bij het persmoment. Hij gaf meer details over de scherpere wapenwetten die hij gisteren al aankondigde als reactie op het bloedbad in Sydney.

Een van de maatregelen die Albanese wil, is een beperking van het aantal wapens dat iemand mag bezitten. Ook wil de regering de vergunningen controleren die in de loop van de tijd zijn afgegeven. "De regering is bereid om alle maatregelen te nemen die nodig zijn", zei Albanese. "Daaronder valt ook de noodzaak van strengere wapenwetgeving."

Donald Trump spant een rechtszaak aan tegen de BBC. Volgens de Amerikaanse president heeft de Britse omroep zich schuldig gemaakt aan laster door een misleidende montage van een speech van hem uit te zenden.

In het BBC-programma Panorama was volgens Trump de indruk gewekt dat hij zijn aanhangers in een speech direct opriep om geweld te gebruiken, kort voor de bestorming van het Capitool. Trump riep in dezelfde toespraak op tot vreedzaam protest, maar dat deel werd weggelaten.

Door delen van zijn speech op 6 januari 2021 samen te voegen, zijn kijkers op het verkeerde been gezet, vindt de president. Hij wil een schadevergoeding van twee keer 5 miljard dollar, niet alleen vanwege laster, maar ook voor oneerlijke handelspraktijken. Zijn advocaten zeggen dat de BBC de Amerikaanse leider enorme reputatieschade en financiële schade heeft berokkend.

De BBC heeft al excuses aangeboden aan Trump en spreekt van een "inschattingsfout", maar vindt dat er geen grond is voor een smaadclaim. De directeur van de omroep en de hoofdredacteur van de nieuwsafdeling zijn wel opgestapt.

De BBC laat nu weten dat de organisatie zich zal verdedigen, mocht het tot een rechtszaak komen. Verder zegt de omroep niet te willen reageren op lopende juridische procedures.

Zaak kan niet voor Britse rechter

Het Britse programma is niet in de VS uitgezonden. Toch spant Trump de zaak in de VS aan. Mogelijk is de reden dat een smaadproces in het Verenigd Koninkrijk binnen een jaar na publicatie of uitzending moet worden aangespannen. Die termijn is al verstreken. De gewraakte aflevering van Panorama werd uitgezonden in oktober 2024, kort voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

Het wordt voor Trumps advocaten mogelijk niet eenvoudig de zaak in de VS te winnen. De Amerikaanse grondwet beschermt de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid. Het advocatenteam van de president moet bewijzen dat de Britse omroep de kijkers bewust heeft misleid.

Bij een vliegtuigcrash in Mexico zijn zeker zeven mensen om het leven gekomen. Het privévliegtuig raakte een bedrijfspand en vloog in brand.

De Cessna 650 Citation III was opgestegen in de kustplaats Acapulco en kwam kort voor de landing in de problemen. Het toestel had moeten landen op de luchthaven van de stad Toluca, zo'n 50 kilometer ten westen van Mexico-Stad, maar dat ging mis. Enkele seconden voor de crash verstuurde de piloot een sos-bericht waarin hij meldde dat ze aan het neerstorten waren.

De piloot probeerde een noodlanding te maken op een voetbalveld vlak bij het vliegveld. Het toestel botste met hoge snelheid op een vrachtwagenwerkplaats, waarop een explosie volgde, melden Mexicaanse media.

Rookpluim

Volgens de autoriteiten waren er tien mensen aan boord van het toestel, acht passagiers en twee piloten. Tot nog toe zijn zeven lichamen geborgen. De autoriteiten zeggen ervan uit te gaan dat geen van de inzittenden de crash heeft overleefd.

Na het ongeluk steeg een grote zwarte rookpluim op en was er een 50 meter lang spoor op het voetbalveld te zien. Vier stratenblokken werden geëvacueerd vanwege explosiegevaar. Hulpdiensten zochten na het ongeluk in een loods naar meer mogelijke slachtoffers, maar waarschijnlijk was de werkplaats leeg omdat die werd verbouwd.

De oorzaak van het ongeluk is nog niet bekend. Het Mexicaanse Openbaar Ministerie heeft een onderzoek ingesteld.

Het gaat financieel beter met organisaties in de jeugdzorg. Er is een hogere gemiddelde winst en minder organisaties lijden verlies, concludeert toezichthouder de Jeugdautoriteit. Het is een belangrijke stap naar betere zorg voor kinderen en jongeren.

Bij kleine organisaties is de winst over het algemeen hoger dan bij grote. Kleine organisaties verlenen vaker zorg aan huis, waardoor de vaste lasten lager zijn.

Ook maken minder organisaties in de jeugdzorg onder aan de streep verlies. In 2022 was dat zo'n 20 procent, in 2024 11 procent was. Het zijn voor het grootste deel organisaties die incidenteel verlies draaien, en dus niet ieder jaar. De rode cijfers komen bijvoorbeeld doordat meer mensen ziek zijn binnen een organisatie.

Annemiek van der Laan, directeur van de Jeugdautoriteit, zegt een lichte verbetering te zien in de financiële positie van instellingen: "Maar we zien ook dat het wankel is. Als er een paar stevige tegenvallers zijn, kan dat grote invloed hebben op de begroting. Dat maakt deze instellingen en dus de zorg die ze leveren, kwetsbaar."

Minder rooskleurig

Het financieel betere beeld binnen de jeugdzorg komt deels door hogere tarieven. Met andere woorden: organisaties krijgen voor hun geleverde zorg meer geld, bijvoorbeeld van de gemeente. Daarnaast worden investeringen, bijvoorbeeld in gebouwen, uitgesteld.

Als die investeringen jaar na jaar uitblijven, kan dat als een boemerang terugkomen. Dan kan op de lange termijn de beschikbare zorg juist afnemen. Het is dus de vraag of de sector structureel beter af is, concludeert de toezichthouder.

Gesloten jeugdzorg

Speciale aandacht is er voor de gesloten jeugdzorg, waar jongeren die hulp nodig hebben niet zomaar het terrein kunnen verlaten. Die vorm van zorg deed veel jongeren eerder kwaad dan goed en daarom is besloten ermee te stoppen.

Door de afbouw was in de sector verlies maken een aantal jaren de norm. Door een nieuwe geldinjectie van de overheid in 2024, is de sector gemiddeld weer winstgevend geworden. Of het genoeg is om de afbouw van de gesloten jeugdzorg goed te laten verlopen, is nog afwachten, schrijft de Jeugdautoriteit.

Bezuinigingen

De uitgaven aan jeugdzorg van gemeenten nemen al jaren toe. Zij zijn verantwoordelijk voor het verlenen van goede zorg aan kinderen en jongeren, maar veel gemeenten houden die kosten niet in de hand. De verwachting is dat over drie jaar een recordbedrag van 10 miljard euro per jaar aan jeugdzorg wordt besteed.

Het probleem is dat jongeren met lichtere problemen te vaak gebruikmaken van jeugdzorg, waarschuwde de Jeugdautoriteit een maand geleden. De kosten lopen op en de wachtlijst wordt langer.

Daarbij kwam dat het Rijk lange tijd van plan was om honderden miljoenen te bezuinigen op de jeugdzorg. Daar is dit jaar een streep door gezet, in de hoop de zorg aan jongeren te verbeteren.

De Amerikaanse president Trump heeft een decreet ondertekend om het verslavende fentanyl te bestempelen als massavernietigingswapen. De zware pijnstiller, die ook als drug wordt gebruikt, wordt volgens hem met Venezolaanse drugsboten naar de VS gesmokkeld.

De Amerikaanse regering zit naar eigen zeggen in een oorlog tegen het massale fentanylgebruik in de VS en de illegale invoer uit onder meer Mexico en Venezuela. Door van het middel nu officieel een massavernietigingswapen te maken, krijgen het ministerie van Defensie en de inlichtingendiensten veel meer mogelijkheden om op te treden tegen de smokkel.

Met zijn besluit voert Trump de strijd tegen Latijns-Amerikaanse drugskartels op. Sinds september voeren de Amerikaanse strijdkrachten aanvallen uit op boten op de Caribische Zee waarbij al tientallen mensen werden gedood. Volgens de Amerikaanse regering vervoeren de boten drugs, zoals fentanyl of cocaïne, maar dat is tot nu toe nooit bewezen.

Vijftig tot tachtig keer sterker dan morfine

Trump noemde deze boten "een directe militaire bedreiging" voor zijn land. "Ze proberen ons land te drogeren." Hij kondigde aan de smokkel ook op land te gaan bestrijden. "Er sterven jaarlijks 200.000 tot 300.000 mensen aan, voor zover we weten", aldus Trump.

Volgens officiële cijfers zijn sinds 2021 een kwart miljoen mensen in de VS overleden aan een overdosis fentanyl. Het is niet duidelijk welke gevolgen het decreet gaat hebben voor mensen die fentanyl voorgeschreven krijgen. Het medicijn is alleen bedoeld voor mensen met extreme, chronische pijn.

De term massavernietigingswapen heeft betrekking op nucleaire, biologische of chemische wapens die blijvende schade kunnen toebrengen aan een bevolking, infrastructuur of het milieu. De term staat sinds de Amerikaanse invasie van Irak in 2003 ter discussie.

De CIA en andere inlichtingendiensten beweerden toen dat het regime van de Iraakse dictator Saddam Hussein massavernietigingswapens bezat, maar die werden nooit gevonden.

Fentanyl is vijftig tot tachtig keer sterker dan morfine en is net zo verslavend als heroïne. Het geldt al jaren als Amerika's stille sluipmoordenaar. Elk jaar sterven tienduizenden mensen aan een overdosis fentanyl. Een van hen was popster Prince.

NOS op 3 maakte deze video over hoe fentanyl ook zorgt voor spanningen tussen de VS en China:

Op een militaire luchthaven in Portugal is gisteren een vertrouweling van de afgezette president van Guinee-Bissau gearresteerd. De man arriveerde in een privéjet en had zo'n vijf miljoen euro aan contant geld bij zich. Hij wordt verdacht van smokkel en witwassen.

De politie en de Portugese belastingdienst hadden een anonieme tip ontvangen over de komst van de man. Over zijn identiteit is niets naar buiten gebracht, maar Portugese en internationale media melden op basis van bronnen bij de autoriteiten dat het om de rechterhand van ex-president Umaro Sissoco Embaló gaat. Na zijn arrestatie is de man op borgtocht vrijgelaten.

Embaló werd eind november afgezet bij een militaire coup in Guinee-Bissau. Hij is het land ontvlucht en dook onlangs op in Senegal en Congo. Waar hij nu verblijft is niet duidelijk.

Volgens het Duitse persbureau DPA was de vrouw van de ex-president aan boord van het vliegtuig waarmee de opgepakte vertrouweling in Lissabon arriveerde. Ook Embaló is volgens het persbureau van plan om naar Portugal te reizen en daar asiel aan te vragen. Guinee-Bissau is een voormalige kolonie van Portugal.

'Zelf georkestreerd'

De 53-jarige Embaló is een voormalige generaal. Hij was sinds 2020 aan de macht in het West-Afrikaanse land. Critici beschuldigden hem van machtsmisbruik en het onderdrukken van journalisten, activisten en politieke opponenten.

Enkele dagen voordat een groep legercommandanten de macht greep waren er verkiezingen in Guinee-Bissau. Die verkiezingen waren eerder twee keer uitgesteld door Embaló, De oppositie in het land zegt nu dat de afgezette president de coup mogelijk zelf georkestreerd heeft, omdat het er naar uitzag dat hij de verkiezingen zou verliezen. Het leger ontkent dat.

De Spaanse regering legt Airbnb een boete op van ruim 64 miljoen euro voor het illegaal aanbieden van woningen. Meer dan 65.000 advertenties op het verhuurplatform voldoen niet aan de registratie-eisen. Woningen zouden zijn aangeboden zonder vergunning, of hadden een verkeerd registratienummer. Airbnb zegt de woningen inmiddels te hebben verwijderd.

De boete is de nieuwste stap van de Spaanse regering in de strijd tegen platforms als Airbnb en Booking.com. Spanje kampt met een woningcrisis en een tekort aan betaalbare woningen, vooral in de binnensteden van toeristische bestemmingen.

De verhuurplatforms worden verantwoordelijk gehouden voor het opdrijven van de huurprijzen, omdat via de platforms woningen tegen torenhoge prijzen aan toeristen worden verhuurd. Ook geven inwoners van populaire toeristische bestemmingen, zoals Barcelona, de platforms ervan de schuld dat hun buurt van karakter verandert.

Airbnb krijgt de miljoenenboete omdat tienduizenden accommodaties geen verplicht registratienummer hadden, of omdat het vermelde registratienummer niet overeenkwam met het nummer dat bij de autoriteiten bekend is, zegt het Spaanse ministerie van Consumentenzaken. Bij andere accommodaties werd niet de juiste informatie gegeven over de verhuurders. Zo moet duidelijk zijn of de verhuurder een particuliere eigenaar of een bedrijf is.

Demonstraties

In het afgelopen jaar gingen Spanjaarden op Ibiza en Mallorca en in steden als Malága en Barcelona massaal de straat op om te demonstreren tegen de sterk gestegen huurprijzen. Inwoners zijn het massatoerisme zat en verzetten zich tegen buitenlandse investeerders die via verhuurplatforms woningen opkopen.

"Er zijn duizenden gezinnen die op de rand van de afgrond leven vanwege huisvestingsproblemen, terwijl een enkeling rijk wordt van bedrijfsmodellen die mensen uit hun huizen verdrijven", stelt minister van Consumentenrecht Bustinduy.

Spanje probeert de verhuur van vakantiehuizen al jaren aan banden te leggen, maar dat is niet makkelijk. Nieuwsuur maakte deze reportage erover:

Airbnb heeft aangekondigd dat het de boete bij de rechter zal aanvechten. Het verhuurbedrijf zegt dat het samen met de autoriteiten werkt aan een nieuw nationaal registratiesysteem voor kortetermijnverhuur. Ook stelt het dat het al de nodige maatregelen heeft genomen om te voldoen aan de wetgeving. Airbnb zegt dat sinds januari al meer dan 70.000 accommodaties een registratienummer hebben gekregen.

Huurprijzen met 68 procent gestegen

In juli had Airbnb al 65.000 illegale advertenties van zijn website verwijderd, nadat het ministerie van Consumentenzaken daarvoor een verwijderingsverzoek had ingediend. Daarnaast signaleerde het ministerie nog eens ruim 55.000 advertenties die als illegaal worden beschouwd.

In 2024 kreeg concurrent Booking.com een boete van de Spaanse waakhond van 413 miljoen euro, omdat het bedrijf jarenlang misbruik had gemaakt van zijn dominante marktpositie. Zo verbood het platform hotels om lagere prijzen aan te bieden dan bij Booking.com. In juni droeg Spanje Booking.com al op ruim 4000 illegale advertenties offline te halen.

Barcelona kondigde vorig jaar een verbod aan op het verhuren van appartementen aan toeristen. De burgemeester zei dat tegen eind 2028 alle vergunningen moeten zijn ingetrokken voor de ruim 10.000 appartementen die momenteel als verhuurbaar geregistreerd staan. Aanleiding zijn de stijgende huizenprijzen: de afgelopen tien jaar zijn de huren met 68 procent gestegen en de huizenprijzen met 38 procent.

Miral de Bruijne, correspondent Spanje en Portugal:

In Spanje gelden sinds de afgelopen jaren steeds strengere regels voor kortdurende verhuur. Op nationaal niveau gaat dat bijvoorbeeld om een verplichte registratie in een nationaal register.

Naast deze nationale regels mag elke regio eigen regels opleggen. Ook steden doen dat in sommige gevallen. Een voorbeeld is het afbouwen van verhuurlicenties in Barcelona. In Madrid zijn de controles de afgelopen maanden aangescherpt. Dat heeft ervoor gezorgd dat het aantal accommodaties daar met 17 procent is gedaald.

Het leven in de centra van de grote steden is voor veel Spanjaarden onmogelijk geworden. De huren zijn de afgelopen jaren, onder anderen door kortetermijnverhuur, enorm gestegen. Hierdoor worden de oorspronkelijke bewoners uit de binnensteden verdreven, terwijl daar juist meer werkgelegenheid is.

Daarom zijn mensen over het algemeen blij met de vele regels rond dit soort verhuur. Verhuurders klagen daarentegen dat ze door de bomen het bos niet meer zien. De regels veranderen snel en zijn overal anders. Daardoor ontstaat veel onduidelijkheid, wat volgens hen de Spaanse toerismesector niet ten goede komt.

Oekraïense 'Sea Baby's', onbemande onderwaterdrones, hebben een duikboot van de Russische marine aangevallen en uitgeschakeld, meldt de Oekraïense veiligheidsdienst SBU. Het zou gaan om een Kilo-klasse onderzeeër, die in de Russische haven van Novorossiejsk in de Zwarte Zee lag.

De SBU schrijft dat het voor het eerst is dat onderwaterdrones een aanval op een onderzeeër hebben uitgevoerd. Het vaartuig had volgens Oekraïne vier kruisraketlanceerders aan boord die Rusland heeft gebruikt voor aanvallen op Oekraïne.

De Sea Baby is een type drone dat werd ontwikkeld door Oekraïne, nadat Rusland het land in 2022 was binnengevallen.

Rusland ontkent dat de Oekraïense Sea Baby's doel hebben getroffen. "Geen enkel Russisch schip of onderzeeër is beschadigd bij de Oekraïense aanval in de haven van Novorossiejsk". Ook zouden er geen Russische bemanningsleden gewond zijn geraakt.

De Oekraïense veiligheidsdienst heeft beelden van de aanval gedeeld:

Twee weken geleden heeft de Roemeense marine een Oekraïense zeedrone van het type Sea Baby in de Zwarte Zee vernietigd, omdat de drone een gevaar zou vormen voor de navigatie op zee.

Het was opmerkelijk dat Roemenië de drone op dat moment onder vuur nam. Een week eerder waren twee olietankers van de Russische schaduwvloot in de Zwarte Zee aangevallen door zeedrones. Deze aanvallen werden door Oekraïne opgeëist door beelden ervan te delen.

Een dag voor de Roemeense missie claimde een tanker die vaart onder Russische vlag ook te zijn aangevallen. Dat was volgens Turkse media ook gedaan door drones.

"Chili heeft gekozen voor verandering. Verandering die u al snel zult gaan merken." Het waren duidelijke woorden die José Antonio Kast vannacht sprak in zijn overwinningstoespraak na de presidentsverkiezingen in Chili. Het Zuid-Amerikaanse land koos voor zijn meest rechtse leider sinds dictator Augusto Pinochet. Kast wordt de volgende rechtse president in een regio waar links steeds minder te zeggen heeft.

Dat rechts de wind in de zeilen heeft in Latijns-Amerika, heeft vooral te maken met prioriteit nummer één van de meeste kiezers in de regio: veiligheid. Straatbendes en drugssmokkelaars zijn er altijd geweest, maar met de macht van transnationale organisaties uit Brazilië, Venezuela, Colombia en Mexico is de georganiseerde misdaad dieper doorgedrongen dan ooit in het dagelijks leven in Latijns-Amerika.

Verdwijningen, corruptie, afpersing en moord: in vrijwel ieder land wordt het leven van een groot deel van de bevolking beheerst door de misdaad. Door veranderde drugsroutes zijn de misdaadcijfers in voorheen veilige landen als Costa Rica en Ecuador omhooggeschoten. Ook Chili, dat bekendstond als het 'Zwitserland van Zuid-Amerika', is de dans niet ontsprongen.

Leger inzetten en gevangenissen bouwen

Veiligheid was dan ook het belangrijkste verkiezingsthema. Slechts een derde van de Chilenen loopt 's avonds met een veilig gevoel over straat, een veiligheidsperceptie waarmee het land volgens een onderzoek uit 2024 wereldwijd op de vijf na laatste plaats staat.

Voor bijna twee derde van de Chilenen is criminaliteit de grootste zorg. Iets waar José Antonio Kast op inspeelde met de belofte het leger te zullen inzetten tegen criminelen en gevangenissen te bouwen. Hij heeft dat afgekeken van Nayib Bukele, de leider van El Salvador, die met een nietsontziende aanpak de criminaliteitscijfers in zijn land heeft verlaagd. Enkele weken terug had Kast nog een ontmoeting met de minister van Veiligheid van El Salvador.

Migratie als mikpunt

Een ander thema dat hoog op de agenda stond bij de Chilenen was migratie, wat ook gekoppeld kan worden aan hun gevoelens van onveiligheid. Een van de prominentste criminele organisaties die de afgelopen jaren zijn intrede heeft gedaan in Chili is de Tren de Aragua uit Venezuela.

Rechtse politici als Kast verbinden de migratie in Chili rechtstreeks met de aanwezigheid van deze bende. De nieuwgekozen president van Chili zweert de ruim 300.000 ongedocumenteerde migranten in het land uit te laten zetten. Chili moet weer van Chilenen worden, zei Kast tijdens zijn campagne.

De harde aanpak van criminaliteit die Kast belooft is een beproefd recept waarmee dit jaar alle rechtse kandidaten in Latijns-Amerika hun verkiezingen wonnen. Voor komend jaar lijkt hetzelfde te gaan gebeuren in Peru, Colombia en Costa Rica, waar inwoners de onveiligheid eveneens zat zijn. Het is de gemene deler van de ruk naar rechts: veiligheid heeft de hoogste prioriteit voor inwoners van de regio en rechtse kandidaten spreken met keiharde beloftes het meest aan.

Geen probleem met autoritaire leiders

Zelfs als die aanpak gepaard gaat met een afkalving van de democratie. Uit het jaarlijkse regionale onderzoek van Latinobarómetro bleek al dat met name jongere generaties geen probleem hebben met autoritaire leiders die hun problemen aanpakken. Nayib Bukele, die bezig is aan een ongrondwettelijke tweede termijn in El Salvador, is voor vele jongeren in de regio een voorbeeld.

In Chili is de kans echter niet groot dat op dezelfde manier de democratie wordt afgebroken omdat die na de dictatuur van Pinochet dieper is verankerd. En hoewel Kast een uitgesproken bewonderaar is van diezelfde Pinochet, heeft hij geen meerderheid in het Chileense Congres. Hij zal moeten samenwerken met meer gematigde partijen om te kunnen regeren.

De scherpe kantjes van Kast zullen er de komende vier jaar mogelijk af gaan, maar dat zelfs het gematigde Chili voor zo'n rechtse kandidaat heeft gekozen, is een signaal voor heel Latijns-Amerika: de rechtse golf in de regio is een feit.