NOS Nieuws - Algemeen

Verkenner Ronald Plasterk heeft meer tijd nodig om advies te kunnen uitbrengen aan de Tweede Kamer over de kabinetsformatie. Hij hoopte dat komende dinsdag (5 december) te kunnen doen, nu wordt dat de week van 11 december.

"Er is een tweede ronde gesprekken nodig", zei hij. "Maar het is niet nodig weer met alle partijleiders te spreken."

Plasterk gaf vanmiddag een verklaring:

Deze week voerde hij gesprekken met veertien partijleiders. PVV-leider Geert Wilders, die de grootste werd, wil graag beginnen met onderhandelen over een kabinet met daarin ook VVD, NSC en BBB. BBB voelt daar ook voor.

Maar het blijkt toch niet zo eenvoudig. De VVD wil wel onderhandelen maar geen zitting nemen in een kabinet. De partij wil "vanuit de Tweede Kamer steun geven aan een centrumrechts kabinet", zo zei partijleider Dilan Yesilgöz.

Inventariseren

En Pieter Omtzigt van NSC wil eerst twee informateurs aanstellen die bij alle politieke partijen gaan inventariseren welke problemen zij opgelost willen zien en welke voorstellen zij gaan steunen. Ook wil hij precies van Wilders weten hoe die "verbindend" gaat optreden en welke delen van zijn verkiezingsprogramma's hij terzijde zal leggen.

Van de grote partijen heeft GroenLinks-PvdA gezegd sowieso niet in een kabinet met de PVV te willen. De adviezen van andere partijen wisselen juist weer van onderhandelingen met of juist zonder PVV of GL-PvdA.

Volgens planning zou de nieuwe Tweede Kamer op 7 december debatteren over het verslag van Plasterk. Nu wordt dat een week later.

De politieagent die in juli vorig jaar op een tractor met een 16-jarige bestuurder schoot tijdens een boerenprotest in Heerenveen is veroordeeld tot tachtig uur taakstraf. Ook krijgt hij een voorwaardelijke gevangenisstraf van een maand, met een proeftijd van een jaar. De agent is schuldig bevonden aan poging tot doodslag.

De man gebruikte op 5 juli vorig jaar zijn vuurwapen tijdens een demonstratie tegen het stikstofbeleid in de buurt van de A32. De jongen reed met zijn trekker langs een politieblokkade. Op dat moment schoot de agent in zijn richting. De agent verklaarde in de rechtbank dat hij vreesde dat er op de politie ingereden zou worden.

De rechtbank acht bewezen dat de bestuurder van de tractor dodelijk geraakt had kunnen worden. Door gericht te schieten op de cabine heeft de agent die mogelijkheid op de koop toe genomen. De kogel raakte de jongen niet, maar kwam wel in de cabine terecht, niet ver van zijn hoofd vandaan.

Zwaarder dan de eis

Het vonnis wijkt af van de eis van het Openbaar Ministerie, dat alleen een maand voorwaardelijke cel had geëist. Maar de rechtbank vindt dat er ook een onvoorwaardelijke taakstraf moet worden opgelegd, omdat er anders geen recht wordt gedaan aan de aard en ernst van het feit.

Wel wordt rekening gehouden met verzachtende omstandigheden. Zo moet het proces volgens de rechtbank zwaar zijn geweest voor de agent, die "slechts zijn taak goed heeft willen uitvoeren". Ook is hij na het incident in gesprek gegaan met de ouders.

"Hij was een heel klein moment recht voor me", zei de agent in de rechtszaal. "Ik was bang dat ik of mijn collega's letsel zouden oplopen."

Uit camerabeelden na het incident bleek volgens het Openbaar Ministerie dat er geen sprake was van inrijden op de politie, omdat de trekker alleen langs de blokkade zou rijden. Nog drie andere agenten trokken hun pistool, waarbij een van hen ook een waarschuwingsschot loste.

De beschoten jongen werd in eerste instantie ook verdacht van poging tot doodslag, omdat hij langs een politieblokkade reed. Later werd duidelijk dat hij niet werd vervolgd.

Jongen is tevreden

De 16-jarige jongen en zijn familie laten weten tevreden tevreden te zijn met het vonnis van vandaag. "Het voelt als een vorm van gerechtigheid naar hem en zijn familie toe", zegt advocaat van de familie Corinne Jeekel. Volgens haar geeft de zwaardere straf dan de eis van het OM aan "hoe serieus de rechtbank naar deze situatie heeft gekeken".

De advocaat van de agent, Tjalling van der Goot, kan nog niet zeggen of zijn cliënt in hoger beroep gaat. Hij noemt het een "heel zware straf" voor een inschattingsfout. De eerste reactie van de agent was volgens de advocaat: "Het valt mij vies tegen."

Consumentenvuurwerk is veel gevaarlijker dan gedacht als er brand uitbreekt op de plek waar het ligt opgeslagen. Dat blijkt uit een onderzoek van de Universiteit Twente. De onderzoekers adviseren in hun rapport de overheid om onder meer de regels voor opslag van 'licht' vuurwerk te herzien en ook te kijken naar de blusinstructies voor de brandweer bij vuurwerkbranden. Die zijn nu ontoereikend, zo blijkt uit de studie.

Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de Tweede Kamer, nadat in 2021 een motie van voormalig SP-Kamerlid Leijten werd aangenomen. Daarin werd opgeroepen tot een nieuw, onafhankelijk onderzoek naar de vuurwerkramp in Enschede in 2000. Daarbij vielen 23 doden en werd een complete woonwijk weggevaagd. In het uiteindelijke onderzoek is ook de vuurwerkramp in Culemborg in 1991 meegenomen. Daarbij vielen twee doden.

In een jaar tijd analyseerden wetenschappers van de Universiteit Twente ruim 250.000 pagina's. Ze kregen toegang tot deels vertrouwelijke documenten, die ze 'ongelakt' konden inzien. Ook spraken ze met diverse betrokkenen.

'Risico op massa-explosie'

Volgens projectleider en hoogleraar bestuurskunde René Torenvlied toont het onderzoek van bijna 400 pagina's aan dat de zorgen van de Kamer "gegrond" waren. "Onderzoek van de afgelopen 35 jaar naar vuurwerk laat zien dat vuurwerkproducten niet erg betrouwbaar zijn, waardoor de gevarenclassificatie vaak niet juist blijkt", zegt hij op de site van zijn universiteit.

"Bovendien blijken de effecten van een brand in een vuurwerkopslag onvoorspelbaar, tot massa-explosie aan toe. Die massa-explosies treden zelfs op in gaasverpakkingen die juist bedoeld zijn om het vuurwerk veilig te verpakken."

In het onderzoek wordt geschreven dat er na de vuurwerkramp in Enschede strenge regels zijn opgesteld voor het opslaan van zwaar, professioneel vuurwerk. Het 'lichte' consumentenvuurwerk bleef grotendeels buiten schot, omdat dit vuurwerk destijds als "geen groot gevaar" werd gezien.

Dat is onterecht, vinden de onderzoekers. "Gegeven de onderzoeken die wij in dit rapport op een rij hebben gezet, achten wij het niet uitgesloten dat bij een vuurwerkbrand zelfs in dergelijke, relatief kleine opslagplaatsen het (toegestane) vuurwerk massaexplosief kan reageren", schrijven de wetenschappers daarom in hun conclusies.

Vergunningsproblematiek

Uit het onderzoek blijkt verder dat het intern bij de overheid lang niet goed zat met vergunningverlening voor het opslaan van vuurwerk. Zo gaf de rijksoverheid vuurwerkbedrijven vergunningen voor werken met zwaar, professioneel vuurwerk. Intussen stond de gemeentelijke milieuvergunning het diezelfde bedrijven niet toe om dat vuurwerk op te slaan. Zo ontstond volgens de onderzoekers "ruimte" bij bedrijven om "te zwaar" vuurwerk op te slaan.

"Omdat de Rijksoverheid en gemeenten los van elkaar toezicht hielden, heeft de rijksoverheid destijds een belangrijke kans gemist om overtredingen bij de opslag van professioneel vuurwerk op te sporen", legt projectleider Torenvlied uit.

"Er is in Nederland een groot veiligheidsprobleem ontstaan waarvan men zich pas na de vuurwerkramp van Enschede bewust werd. Over de ernst van het probleem werd de Tweede Kamer destijds onvolledig geïnformeerd."

De vergunningsproblematiek werd pas opgelost nadat de ministeries van Verkeer en Waterstaat en VROM "een decennialang, hoogoplopend conflict" hadden bijgelegd. Dat conflict heeft met name gevolgen gehad voor de negen jaren tussen de vuurwerkrampen in Culemborg en Enschede, waarin er te weinig is gedaan met de lessen van de ramp in Culemborg, zo stellen de onderzoekers.

Terugblik op de vuurwerkramp in Enschede:

Israël wist al ruim een jaar voor de terreuraanslagen van 7 oktober van plannen die Hamas daarvoor had opgesteld. Dat schrijft The New York Times. Functionarissen van het Israëlische leger en de inlichtingendiensten zouden de plannen van de groep als onrealistisch en te ingewikkeld om uit te voeren hebben beschouwd. Ten onrechte, bleek bijna twee maanden geleden.

De krant baseert zich naast e-mails en interviews op een veertig pagina's tellend document genaamd 'Jericho Wall' (Jericho Muur), waarin tot in detail een aanvalsplan wordt beschreven zoals dat op 7 oktober door Hamas werd uitgevoerd. Over het moment waarop terroristen zouden toeslaan, rept het stuk niet.

The New York Times schrijft dat Hamas de aanvalsblauwdruk "met choquerende precisie" heeft gevolgd. Zo staat beschreven dat er een grootschalige raketaanval zou worden uitgevoerd ter afleiding, de camerabewaking en geautomatiseerde wapens aan de grens zouden worden uitgeschakeld met drones en dat leden van Hamas massaal met motoren, paragliders en te voet Israël in zouden trekken. Zo verliep de aanslag op 7 oktober ook.

Onduidelijk wat Netanyahu wist

Ook details over de locaties en omvang van de Israëlische troepenmacht, belangrijke Israëlische communicatiecentra en andere gevoelige informatie komen terug in het document. Volgens de krant roept de hoge mate van gedetailleerdheid de vraag op of er is gelekt vanuit het Israëlische veiligheidsapparaat.

Onduidelijk is in hoeverre premier Netanyahu en andere vooraanstaande politici bekend waren met het document. Het stuk zou wel breed zijn verspreid onder de top van het leger en de inlichtingendiensten. Vanuit de regering is niet gereageerd op de onthulling van The New York Times.

Verder schrijft de krant dat er al in 2016 een memo is geschreven op het ministerie van Defensie, waarin werd gewezen op plannen om Israëlisch territorium aan te vallen en mensen in gijzeling te nemen. Dat zou "tot zware schade aan het moreel van Israëlische burgers leiden", zo staat in het document, dat ook wijst op een toename van Hamas-strijders en een geplande verdere groei.

Waarschuwingen over trainingen

Het is niet voor het eerst dat media berichten dat er al ruim voor 7 oktober binnen de Israëlische inlichtingendiensten kennis voorhanden was over een aanstaande grootschalige aanslag door Hamas. Kort na de aanval gingen die verhalen al en eerder deze week schreef de BBC nog dat Hamas al sinds 2020 grootschalige oefeningen deed die niet te missen waren voor de diensten.

Sinds de aanslagen van 7 oktober is er meermaals op grote schaal gedemonstreerd tegen Netanyahu en zijn regering. Critici houden hem verantwoordelijk voor fouten in aanloop naar de aanslagen en hekelden zijn omgang met de vele gijzelaars die Hamas had genomen. Zelf zegt hij al langer dat hij en de regering verantwoording zullen afleggen voor fouten die zijn gemaakt, maar dat het uitschakelen van Hamas prioriteit heeft.

Ook in het artikel van The New York Times komt terug dat een analiste van de inlichtingendienst heeft gewaarschuwd voor een training van Hamas. Ze zou erop gewezen hebben dat een oefening in juli exact volgens de strijdbewegingen in het document werd uitgevoerd. "Het plan is gedoeld om een oorlog uit te lokken. Het is niet slechts een aanval op een dorp", zou haar inschatting zijn geweest.

Volgens The New York Times is Israël onder meer op het verkeerde been gezet doordat Hamas in de aanloop naar de terreuraanslag onderhandelde over meer werkvergunningen voor Palestijnen om in Israël te werken. Daaruit zou de conclusie zijn getrokken dat Hamas niet uit was op een nieuwe oorlog.

Alle zeilende passagiersschepen in de historische zeilvloot worden voor 1 april 2024 extra gecontroleerd op gebreken. Dat heeft het kabinet besloten. De vloot moet voor het begin van het volgende vaarseizoen aantoonbaar veiliger zijn.

Het gaat om ongeveer 400 traditionele (deels houten) zeilschepen die worden gebruikt voor dagtochten of schoolreizen op onder andere de Waddenzee en het IJsselmeer. De schepen worden gezamenlijk ook wel de bruine vloot genoemd, vanwege de kleur die de zeilen traditioneel hadden. Ze zijn vaak meer dan honderd jaar oud en werden vroeger gebruikt voor de vrachtvaart.

Mast en tuigages

Van alle schepen worden in ieder geval de mast en de tuigages gecontroleerd. Per schip komen er twee controleurs langs zodat niets over het hoofd wordt gezien. "Daarvoor is het uiteraard belangrijk dat alle schippers hun verantwoordelijkheid nemen en volledig meewerken aan de onderzoeken", zegt demissionair minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat.

De afgelopen jaren gebeurden er verschillende dodelijke ongelukken door het afbreken van houten masten of andere onderdelen. De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) deed eerder onderzoek naar de dodelijke ongevallen. Die werden veroorzaakt door achterstallig onderhoud en verborgen gebreken.

In september waarschuwde de OVV dat de keuringsinstanties die toezicht moeten houden dat nog steeds niet goed doen en te weinig kennis van zaken hebben. Door beter overleg tussen de inspectie vanuit de Rijksoverheid en de keuringsinstanties van de branchevereniging voor de binnenvaart moeten de keuringen beter worden.

Verder is het streven dat meer schippers zich gaan aansluiten bij die branchevereniging zodat zij beter op de hoogte blijven van risico's en veiligheidsmaatregelen. Ook worden op termijn strengere regels vastgelegd.

Filmproducent, schrijver en acteur Burny Bos is op 79-jarige leeftijd overleden. Zijn familie heeft dat gezegd tegen het ANP. Bos overleed in zijn woonplaats Amsterdam aan de gevolgen van kanker.

Burny Bos geldt als een van de belangrijkste producenten van de Nederlandse film- en televisiewereld in de afgelopen decennia. Voor de AVRO-radio maakte hij in de jaren zeventig programma's als Ko de Boswachtershow en Radio Lawaaipapegaai.

Tussen 1984 en 1989 was hij hoofd van de jeugdafdeling van de VPRO. Onder zijn aanvoering werden programma's als Theo en Thea, Rembo en Rembo en Achterwerk in de kast gemaakt.

Voor zijn verdiensten werd hij uitgeroepen tot Omroepman van het Jaar. In 1986 stond hij mede aan de wieg van het jeugdfilmfestival Cinekid. Daarna besloot Bos zijn geluk te beproeven als producent van speelfilms.

Theo en Thea was in de jaren 80 op tv en hoort bij de Nederlandse televisiegeschiedenis. Bekijk hier een stukje:

Met zijn eigen productiehuis was hij vervolgens onder meer verantwoordelijk voor bioscoopsuccessen als Dolfje Weerwolfje, Ja zuster, nee zuster, Abeltje en Minoes.

Met zijn films won Bos meerdere Gouden Kalveren. In 2014 werd hij bekroond met het Gouden Kalf voor de Cultuurprijs om zijn grote verdiensten voor de filmwereld te eren. Het festival Cinekid zette Bos in 2022 nog in het zonnetje en vertoonde daar een groot deel van zijn film- en televisiewerk.

Kinderboeken

Ook schreef Bos meer dan veertig kinderboeken, waaronder Mijn vader woont in Rio, Knofje en Oma Fladder. Van deze drie titels maakte hij zelf ook een film en twee tv-series. Een aantal van zijn boeken zijn uitgegeven in meer dan twintig landen.

Tot zijn dood werkte Bos nog aan meerdere projecten, waaronder een animatiefilm gebaseerd op de boeken van Dikkie Dik. Deze film moet medio 2024 in de bioscopen te zien zijn.

De 36-jarige Dave K. uit Den Haag is veroordeeld tot twee jaar en tien maanden cel wegens zijn betrokkenheid bij het runnen van een drugslab in Amersfoort. De tien maanden zijn voorwaardelijk. In het lab, gelegen op een bedrijventerrein midden in de stad, trof de politie eind 2021 grote hoeveelheden harddrugs aan.

De politie ontdekte het lab na klachten van omwonenden over een doordringende stank. Bij de inval rende K. weg. Zijn DNA-sporen werden aangetroffen in het pand en ook uit telefoonberichten bleek betrokkenheid van K. bij het drugslab. Hij ontkende dit tijdens de zitting, schrijft RTV Utrecht.

Explosiegevaar

In het lab zou maandelijks voor 750.000 euro aan synthetische drugs zijn geproduceerd. In een grote kookketel zat 1300 liter amfetamine-olie. Productie op zo'n grote schaal leidt tot explosiegevaar. Qua omvang en professionaliteit behoort het lab in de top 3 van drugslabs die op dat moment in Nederland waren opgerold.

Eerder dit jaar werd een andere man uit Den Haag al veroordeeld tot een gevangenisstraf van twintig maanden voor betrokkenheid bij het maken van drugs in het pand.

Een grote groep verzekeringsartsen wil zich afsplitsen van het UWV. Bij de uitkeringsinstantie zijn de achterstanden zo groot dat mensen er vaak een jaar moeten wachten op een uitkering. De verzekeringsartsen denken het beter te kunnen in een onafhankelijke dienst. Novag zegt dat in Trouw. Bij deze vakbond is ongeveer de helft van alle verzekeringsartsen aangesloten.

"We kunnen mensen niet op het goede moment beoordelen", reageert Novag-voorzitter Wim van Pelt in het NOS Radio 1 Journaal. "Er gaat te veel tijd zitten in inefficiënte processen en administratie. Dat betekent concreet dat de achterstanden steeds verder oplopen."

In sommige gevallen duurt het nu twee keer zo lang voordat mensen een uitkering ontvangen. Al met al is de uitvoering van de sociale verzekeringen in gevaar, schrijft Novag in een toelichting op de eigen website.

Artsentekort

"Het gaat nu zelfs zover dat de minister buitenwettelijke maatregelen heeft moeten nemen, en dat mensen uitkeringen krijgen toegekend zonder dat is beoordeeld of ze hier recht op hebben", zegt Van Pelt. Volgens hem kan ook de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp'ers niet ingevoerd worden vanwege de lange wachtlijsten bij het UWV.

De achterstanden komen voornamelijk door het groeiende tekort aan artsen. En de artsen die er zijn moeten zich te veel bezighouden met administratieve processen, zegt Van Pelt. Dit komt doordat er meerdere artsen naar de dossiers moeten kijken. "Het zou veel efficiënter zijn als één en dezelfde arts het dossier volgt."

In een nieuwe organisatie willen de artsen medici vooropstellen. Huidige managers zouden te veel aansturen op kwantiteit en efficiëntie. "Kwaliteit komt vaak op de tweede plaats", schrijft het bestuur van Novag. "Als we die medische beoordelingen buiten het UWV zetten, kunnen artsen de regie terugkrijgen op de inhoud", zegt Van Pelt. Hij denkt dat een nieuwe manier van werken het vak van verzekeringsarts ook weer aantrekkelijker maakt voor nieuwkomers.

Fragmentatie

De nieuwe organisatie zou losstaan van het UWV, maar niet van de overheid. Novag wil de komende maanden hierover gesprekken voeren, onder andere met de politiek. Veranderingen binnen het UWV ziet Van Pelt niet gebeuren. "We zijn al jaren in gesprek. We hebbend dit ook al voorgesteld, maar ze houden vast aan de huidige lijn."

Het UWV erkent dat er problemen zijn. De instantie zegt dat de "mismatch tussen vraag en aanbod van sociaal-medische beoordelingen sterk gegroeid is".

Maar een nieuwe dienst ziet UWV niet als een oplossing. Het zou een fragmentatie zijn van een stelsel "dat al zo complex is". Het UWV zegt samen te werken met het ministerie, artsen en andere partijen om de achterstanden te verminderen.

Nederland zegt om te beginnen 15 miljoen euro toe aan het nieuwe klimaatschadefonds dat gisteren is goedgekeurd op de klimaattop in Dubai. Dat heeft demissionair premier Rutte in Dubai bekendgemaakt. Hij noemt de 15 miljoen "relatief best veel". Onder meer Duitsland en de Verenigde Arabische Emiraten stoppen 100 miljoen dollar in het fonds als startkapitaal.

Uit het klimaatfonds kunnen voornamelijk armere landen geld krijgen als ze worden getroffen door overstromingen of andere rampen die zwaarder zijn als gevolg van klimaatverandering.

Dit fonds is een belangrijke voorwaarde voor ontwikkelingslanden om vooruit te kunnen met onderhandelingen over het terugdringen van de uitstoot en het overschakelen op duurzame energie.

En volgens Rutte is ook de kennis en kunde van oliebedrijven als Shell en BP daarvoor onontbeerlijk:

Landen hebben inmiddels voor honderden miljoenen aan toezeggingen gedaan voor het fonds. De verwachting is dat daar vandaag op de tweede dag van de top nog meer bij komt.

1,5 graad

Op deze klimaattop wordt ook gesproken over aanscherping van de klimaatdoelen om de opwarming van de aarde te beperken (doelstelling maximaal 1,5 graad). Daarbij hoor je steeds vaker dat rijkere landen niet in 2050, maar al tien jaar eerder klimaatneutraal zouden moeten zijn. Rutte is sceptisch: "Het heeft zoveel moeite gekost om de doelen die we nu hebben in zicht te krijgen. Dus ik zie dat alleen lukken als je in de komende jaren grote technologische doorbraken krijgt."

In plaats van elke keer nieuwe doelen stellen, is het volgens Rutte belangrijker om eerst de oude doelen te halen. "Dat is de belangrijkste boodschap deze klimaattop: uitvoeren! Alles wat we hebben afgesproken, moet nu ook worden omgezet in actie." Volgens Rutte kan Nederland daar met gezag over praten, omdat het uitstoot-reductiedoel dit jaar voor het eerst in beeld is gekomen. In 2030 moet de uitstoot van broeikasgassen met 55 procent zijn afgenomen ten opzichte van 1990.

De voorzitter van de klimaattop, Sultan al-Jabr, tevens topman van het staatsoliebedrijf, deed gisteren de oproep aan landen om samen te werken met de fossiele industrie om klimaatneutraliteit te bereiken. Daar is Rutte het mee eens. "Het in de ban doen van die bedrijven heb ik altijd heel dom gevonden, dan gebruik je die enorme kennis en kunde niet. Je hebt bedrijven als Shell verschrikkelijk hard nodig, denk bijvoorbeeld alleen maar aan het maken van groene waterstof."

Voldoende mandaat?

De vraag of de premier hier nog wel met voldoende mandaat staat, omdat een volgend kabinet weleens veel minder geld zou kunnen uittrekken voor klimaat, wuift hij weg. "Dat betekent niets voor de afspraken die hier worden gemaakt. De formatie duurt eindeloos lang, je weet nooit wat de uitkomst zal zijn. Het huidige kabinet heeft een lijn, en die zetten wij voort en daar is volgens mij veel steun voor."

Om het spoor begaanbaar te houden bij extreem winters weer hebben NS, ProRail en de regionale vervoerders een nooddienstregeling bedacht die ervoor moet zorgen dat er toch treinen kunnen blijven rijden.

Bij zwaar winters weer zijn wissels kwetsbaar; door sneeuw en ijs kunnen ze vast gaan zitten. Als de nooddienstregeling van kracht is, wordt 92 procent van de wissels buiten gebruik gesteld. De overige 8 procent van de wissels, ruim 500 stuks, moeten door storingsploegen van ProRail 'in bedrijf' worden gehouden. Zo kan er toch gereden worden.

Zowel landelijk als regionaal

De dienstregeling kan bij winters weer zowel op landelijk als regionaal niveau worden aangepast. Daarmee moet meer ruimte ontstaan om problemen op het spoor snel op te lossen.

Bij extreem winters weer, wanneer er code rood wordt gegeven door het KNMI en er meer dan 6 centimeter sneeuw valt, reden er voorheen helemaal geen treinen. Met de nooddienstregeling moet nu 15 procent van alle treinen van alle vervoerders blijven rijden. De bedoeling is dat daarmee reizigers met een 'cruciaal beroep' toch op hun bestemming kunnen komen, terwijl alle andere treinreizigers dan het verzoek krijgen niet met de trein te reizen.

In Enschede sliepen afgelopen nacht zo'n honderd mensen buiten op het Wilminkplein. Deze 'Sleep Out' was een solidariteitsactie met daklozen in Nederland. De slaapzakken waarin deelnemers sliepen, worden gedoneerd aan daklozen. En van gelddonaties worden warme slaapzakken gekocht.

Organisator Bas Timmer vindt het belangrijk om op deze manier te helpen. "We hebben in Nederland meer dan 30.000 daklozen en er slapen iedere nacht veel mensen op straat", zei hij tegen RTV Oost. "Die mensen kunnen we niet in de kou laten liggen."

Deelnemers sliepen in speciale 'sheltersuits', een warme jas waar aan de onderkant een slaapzak kan worden aangerist.

Foodtrucks

Het was niet alleen maar slapen: gisteravond speelden verschillende muzikanten op het plein, onder wie Alain Clark. Ook waren er foodtrucks en vuurkorven. "Ik realiseer me echt wel dat je dit niet kunt vergelijken met de situatie waarin je als dakloze kunt zitten", zei een deelneemster tegen de regionale omroep. "Dat is ook niet mijn bedoeling, niet waarom ik het doe." Het is voor haar belangrijk om te laten zien dat ze meeleeft. Timmer zei erover: "Je hebt wel wat vermaak nodig zodat mensen hiernaartoe komen. Maar vanaf 23.00 uur is het stil."

De actie in Enschede trok tientallen deelnemers. In zeven andere steden, waaronder Amsterdam, werd ook op straat geslapen.

De NOS ging vanochtend langs in Enschede:

In de zetelverdeling in de Tweede Kamer verandert toch nog iets ten opzichte van de laatste prognose van het ANP. De Kiesraad heeft de uitslag vastgesteld. D66 komt uit op 9 zetels en de SP op 5. Eerder deze week leek D66 1 zetel meer te krijgen en de SP 1 minder, maar dat gebeurt uiteindelijk toch niet. Als D66 in het hele land 160 stemmen meer had gekregen of de SP 80 stemmen minder, was de laatste restzetel naar D66 gegaan en zou die partij 10 Kamerzetels hebben behaald en de SP 4, heeft het ANP berekend.

De PVV wordt met afstand de grootste partij, de PVV krijgt 37 zetels, 20 meer dan in 2021. GroenLinks-PvdA wordt de tweede partij (25, een winst van 8 ten opzichte van de vorige verkiezingen, waaraan GroenLinks en PvdA nog apart meededen). VVD (tot nu toe de grootste) verliest 10 zetels en komt op 24 en de nieuwe partij NSC van Pieter Omtzigt haalt 20 zetels.

In totaal hebben 38 kandidaten genoeg voorkeurstemmen gekregen om op eigen kracht te worden gekozen. Maar het overgrote deel daarvan zou ook zonder die voorkeurstemmen toch al in de Kamer zijn gekomen. Alleen Daniëlle Hirsch (nummer 27 op de kandidatenlijst van GroenLinks-PvdA) zou zonder de op haar uitgebrachte voorkeurstemmen niet zijn gekozen.

Van de 13,5 miljoen kiesgerechtigden hebben er 10,4 miljoen gestemd. Daarmee was het opkomstpercentage 77,7, iets lager dan in 2021. Bijna 70.000 mensen stemden per brief vanuit het buitenland.

Geen twijfel over betrouwbaarheid

Voorzitter Kuijken van de Kiesraad zei dat de voorbereidingen en de verkiezingsdag zelf in het algemeen goed zijn verlopen en dat in verreweg de meeste stemlokalen geen incidenten zijn geweest. Volgens de Kiesraad waren er bij deze verkiezingen minder 'telverschillen' dan eerder, ook doordat de regels op dat punt zijn aangescherpt.

Kuijken zei ook dat er geen bijzonderheden of onregelmatigheden waren die aanleiding zouden kunnen zijn om de betrouwbaarheid van de uitslag in twijfel te trekken. Tijdens de zitting van de Kiesraad konden mensen ook bezwaar maken. Er werden onder meer klachten ingediend over de restzetelverdeling en over de herziening van uitslagen door gemeenten. Maar de Kiesraad zag in de bezwaren geen aanleiding om iets aan de vandaag vastgestelde uitslag te veranderen.

De nieuwe Kamerleden worden woensdag beëdigd. Dinsdag neemt de Kamer afscheid van de leden die niet terugkeren.

In Amsterdam begint vandaag de rechtszaak tegen borstimplantatenbedrijf Abbvie. Vrouwenrechtenorganisatie Bureau Clara Wichmann eist een schadevergoeding die kan oplopen tot 900 miljoen euro. Meer dan 6000 vrouwen hebben zich aangemeld voor een schadevergoeding. Ze vinden de borstimplantaten die ze hebben gekregen gebrekkig.

Het gaat om 'getextuurde' implantaten. Die hebben een ruw oppervlak die Biocell of Natrelle worden genoemd door fabrikant Abbvie (dat voorheen Allergan heette). De vrouwen die zich hebben aangemeld bij de organisatie willen van de implantaten af vanwege de veiligheidsrisico's.

Het is aannemelijk dat mensen met deze implantaten een hoger risico hebben op een zeldzame vorm van lymfeklierkanker, al is de kans wel heel klein, meldde het RIVM in 2017 na onderzoek.

90 vrouwen met lymfeklierkanker

Vrouwen met de implantaten hebben 400 keer zoveel risico op het krijgen van BIA-ALCL (voluit Breast Implant Associated Anaplastic Large-Cell Lymphoma). De kans dat een vrouw deze vorm van kanker krijgt is tegen de tijd dat zij 75 jaar is, ongeveer 1 op de 7000. In Nederland leven 90 vrouwen met een borstimplantaat bij wie BIA-ALCL is vastgesteld.

De groep vrouwen met implantaten die vreest voor deze vorm van kanker is veel groter, zegt het bureau. In totaal gaat het in Nederland om 60.000 vrouwen. De schadevergoeding die wordt geëist is bedoeld voor het verwijderen van de implantaten en een reconstructie van de borst. Ook is een deel van de vergoeding voor het leed en pijn dat de ingreep veroorzaakt.

De vrouwenrechtenorganisatie wil dat de schadevergoeding er komt voor iedereen die af wil van de implantaten. De eis van 900 miljoen euro is gebaseerd op het aantal van 60.000 vrouwen met deze implantaten.

Tijdbom

Jeanine Peeters (65) is een van de vrouwen met BIA-ALCL. Begin april zei ze tegen de NOS dat ze wil dat de producent de protheses vergoedt, omdat de ziektekostenverzekering dat niet doet zonder medische noodzaak. Peeters heeft veel problemen gehad met haar implantaten. Zo zat er een scheur van 12 centimeter in de prothese, waarvan een deel in haar lichaam is terechtgekomen.

Bij latere onderzoeken werden ophopingen van siliconen in haar lymfeklieren vastgesteld. "Die siliconen migreren door je lichaam en kunnen zich ophopen in je hersenen, organen en lymfeklieren. Daardoor voelt het als een tijdbom in je lichaam." Ze kreeg de implantaten toen ze tien jaar geleden voor de tweede keer borstkanker kreeg.

Sinds 2018 zijn de implantaten niet meer in Europa te krijgen. In 2019 werden ze door Abbvie wereldwijd uit de handel gehaald. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) zegt dat verwijdering niet nodig is en dat er ook risico's aan een operatie kleven. Wel vindt de IGJ het belangrijk om "bij veranderingen of klachten aan de borsten een arts te raadplegen".

Onbewust gezondheidsklachten

Een jurist van Bureau Clara Wichmann zegt dat een deel van de gebruikers wellicht al met gezondheidsklachten kampt, zonder te weten waardoor dat komt. Ook dat is in de berekening van de eis om schadevergoeding meegenomen.

"Sommige vrouwen ondervinden klachten, anderen niet. Hoe dan ook hebben alle dragers recht op goede informatie. Met deze rechtszaak willen wij het mogelijk maken dat zij een schadevergoeding ontvangen voor een gebrekkig product. Vrouwen moeten zelf de keuze kunnen maken of zij hun implantaten al dan niet laten vervangen", zegt de vrouwenrechtenorganisatie.

Een mogelijke schadevergoeding kan dus oplopen tot 900 miljoen euro, als iedereen zich meldt en zich zou laten opereren. De kosten zijn voor de operatie, herstel en nazorg.

Als de vrouwenrechtenorganisatie gelijk krijgt, kan het rechterlijke oordeel een rol gaan spelen bij soortgelijke zaken in heel Europa. In Amerika lopen al langer procedures tegen het farmaceutische bedrijf.

Het is niet duidelijk hoe farmaceut Abbvie tegen de zaak aankijkt. Het bedrijf wil niet reageren zolang de zaak onder de rechter is.

De historische verkiezingsoverwinning van de PVV was overduidelijk. In grote delen van het land kleurde de kaart lichtblauw, naar de kleur van Wilders' partij. Een dag na zijn overwinning zei Wilders dat hij blij is dat ook heel veel moslims in Nederland op de PVV hebben gestemd. Opmerkelijk, omdat afkeer van de islam al jarenlang het handelsmerk is van de partij.

In de media en op sociale platforms werd dit beeld de afgelopen dagen versterkt. In het programma WNL op Zondag zei schrijfster Lale Gül bijvoorbeeld dat ze vijftien vrienden heeft met een migratieachtergrond die op de PVV gestemd hebben. Ook in andere talkshows en reportages kwam dit beeld geregeld terug: ook onder moslims was er nu aanzienlijke steun voor Wilders' partij.

Toch zien onderzoekers een ander beeld. "Als ik kijk naar onze metingen, zien we eigenlijk wat we altijd al zien", zegt Niels Spierings. Hij is als hoogleraar sociologie verbonden aan de Radboud Universiteit en daarnaast co-directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek, dat al vijftig jaar onderzoek doet naar het stemgedrag bij Tweede Kamerverkiezingen.

Progressief links

Spierings ziet in zijn data dat de specifieke groep die zich identificeert als moslim veel meer links progressief is georiënteerd. "Radicaal rechts is daar helemaal niet populair. Wij hebben geen aanwijzingen dat het gros van de moslims op de PVV stemt. Het aantal mensen uit die groepen dat aangaf PVV te stemmen, ligt stukken lager dan onder de rest van de Nederlandse bevolking."

Hij verbaast zich over het beeld dat in de media wordt geschetst. "Het is allemaal anekdotisch bewijs. Als ik mijn familie als standaard zou nemen zou de Tweede Kamer er ook heel anders uitzien."

In opdracht van de NOS deed onderzoeksbureau Ipsos een kiezersonderzoek op de verkiezingsdag. Daaruit bleek dat 91 procent van het PVV-stemmers géén migratieachtergrond heeft.

Ipsos benadrukt dat het, vanwege een niet al te grote groep respondenten, niet meer is dan een voorzichtige indicatie. "Kijkende naar de partijvoorkeur van mensen met een migratieachtergrond, doet een partij als Denk het goed onder deze groep, net als GroenLinks-PvdA."

Waarschijnlijkheid

In het Nationaal Kiezersonderzoek, gecoördineerd door de Radboud Universiteit en Universiteit Utrecht, wordt ook aan mensen gevraagd op welke partij ze waarschijnlijk gaan stemmen. Spierings ziet dat veel moslims van Marokkaanse en Turkse afkomst aangeven dat het zeer onwaarschijnlijk is dat ze op de PVV stemmen.

"Onze cijfers zijn van begin november. We hebben nog geen cijfers van na de verkiezingen. In het algemeen zeggen minder mensen dat ze op de PVV stemmen dan dat ze daadwerkelijk doen. Dus de cijfers gaan wat verschillen. Maar het is wel onwaarschijnlijk dat mensen van bijvoorbeeld GroenLinks-PvdA naar de PVV gaan", zegt Spierings.

Hij benadrukt dat het niet onmogelijk is dat moslims op de PVV stemmen. "Mensen stemmen ook op inhoudelijke punten zoals de economische agenda. Daar sluit de PVV best aan onder deze groep."

Ook opiniepeiler Aziz el Kaddouri van Het Opiniehuis zag niet dat de PVV op veel stemmen kon rekenen van moslims. In zijn peiling bleef het aantal moslims dat op de partij van Wilders stemt onder de vijf procent. "Dat is te verwaarlozen", zegt El Kaddouri.

"Veel aantrekkingskracht tot de partij is er ook niet. Ik heb gemerkt dat dat moslims hun weg op rechts eerder weten te vinden naar Forum voor Democratie. Maar ongetwijfeld zullen er moslims op de PVV gestemd hebben. Maar dat zal misschien een halve zetel zijn."

El Kaddouri legt uit hoe hij tot dat aantal komt. "Er zijn 700.000 stemgerechtigde moslims in Nederland. Daarvan stemt de helft. 60 procent stemt op Denk, de rest wordt grotendeels verdeeld onder de linkse partijen. Die zijn vaak ook heel populair onder moslims. Aan de onderkant zullen misschien wat praktisch opgeleiden wel op Wilders stemmen. Mensen die alleen maar luisteren naar de oneliners bijvoorbeeld, maar dat is een heel kleine groep. Dus waar praten we over."

De opiniepeiler maakt wel de kanttekening dat hij zijn onderzoek deed begin november, voordat het veel ging over de "mildere toon" van Wilders. Hij zegt daarbij een breed netwerk van moslims te kennen, waarbij niemand zegt op de PVV gestemd te hebben. "En ik ben heel ruimdenkend. Iedereen mag stemmen wat hij wil. Dus angst om het uit te spreken hoeft er niet te zijn."

Andere groepen migratieachtergrond

Onder andere groepen met een migratieachtergrond ziet zowel El Kaddouri als Spierings dat er daar altijd meer animo is geweest om op de PVV te stemmen. "We zien dat bij mensen met een Aziatische achtergrond, en dan vooral Oost- en Zuidoost-Azië, de PVV relatief populairder is. Ook onder Latijns-Amerikanen is dat het geval."

Ze zijn nu nog bijna overal, de wegwerpbekers bij de koffieautomaat. Over een maand zouden ze moeten verdwijnen uit onder andere kantoren en sportkantines. Maar door een sterke lobby van de verpakkingsindustrie zijn deze regels vlak vóór de invoering op 1 januari plots op losse schroeven komen te staan.

Leveranciers van herbruikbare verpakkingen zien klanten afhaken of de pauzeknop indrukken. "We hadden momentum te pakken", zegt Tine Bakia van Packback, dat systemen levert om hergebruik makkelijk en efficiënt te maken. "Iedereen was bezig met hóe in plaats van met óf. Nu gaan we eigenlijk terug naar de discussie: moeten we dit überhaupt doen?"

Van beker naar wc-papier

Niet alleen bij het afhalen van koffie zijn ze populair. Ook op de werkvloer, bij sportclubs, in voetbalstadions, en op scholen en universiteiten worden ze veel gebruikt: de wegwerpbekers. Ze lijken van karton, maar er zit altijd een laagje plastic in om te voorkomen dat ze gaan lekken. Per jaar worden er ruim 4 miljard van weggegooid in Nederland op dit soort locaties. Dat is een enorme afvalstroom die vooral 'laagwaardig' te recyclen is tot wc- en keukenpapier.

Per 1 januari komt daar een einde aan. Ook in (fastfood-)restaurants mag dan niet langer een plastic wegwerpbeker of -bakje worden gebruikt als je ter plekke eet of drinkt.

De ban op de wegwerpbeker is onderdeel van een heel pakket aan maatregelen om wegwerpplastics te verminderen en over te gaan op hergebruik, waaronder ook de 'plastic taks' die per 1 juli is ingevoerd. Volgens Europese wetgeving moet het gebruik van bakjes en bekers van wegwerpplastic per 2026 met 40 procent zijn verminderd.

De economische belangen op deze markt zijn groot. Wegwerp is een verdienmodel: hoe meer er wordt weggegooid, hoe meer er verdiend wordt. Daarom zorgen de nieuwe regels voor veel beroering. Karl Beerenfenger van milieuclub Recycling Netwerk Benelux spreekt van een "stevige lobby van de wegwerpindustrie". Ook voor koffieleveranciers is het even slikken. Voor hen zijn de weggooibekers een belangrijk onderdeel van de verdiensten, soms nog belangrijker dan de koffie en thee zelf.

Daarbij is het voor kantoren en andere locaties die straks moeten omschakelen een hele klus. Er moeten bekers worden aangeschaft, vaatwassers worden geplaatst, of de keuze worden gemaakt om zaken uit te besteden.

De lobby leidde eind oktober tot het aannemen van moties in de Tweede Kamer om de wegwerpbeker te behouden. Slechts twee maanden vóór invoering van de regels dus. Een flinke tegenvaller voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, dat de regels anderhalf jaar geleden al aankondigde. Al een maand lang is het ministerie zich nu al aan het beraden wat te doen met de wens van de Kamer.

Zolang er nog geen knoop is doorgehakt, gelden de voorgenomen regels nog gewoon. Toch hebben de moties nu al grote impact vanwege de onzekerheid over wat er gaat gebeuren, merken de aanbieders van herbruikbare producten en systemen.

"Het zorgt voor onrust", zegt Dennis Valent, directeur en oprichter van Dutch Cups, een grote speler op het gebied van herbruikbare bekers. "Een deel van de markt is wel overtuigd dat herbruikbaar een goede oplossing is. Die gaan gewoon door. Maar je hebt ook partijen die zeggen: het is makkelijk met wegwerpbekers, dat zijn we gewend. Zolang het mag, blijven we het doen."

Ook Bakia van Packback heeft last van de onzekerheid. Haar bedrijf zet digitale statiegeldsystemen in voor herbruikbare bekers, met behulp van van QR-codes en slimme inleverpunten. "Sommige klanten zeggen letterlijk: zet alle plannen die we hebben uitgestippeld maar 'on hold'."

Valent heeft, vooruitlopend op de nieuwe wetgeving, dit jaar "een paar miljoen" geïnvesteerd in onder meer nieuwe installaties waar de bekers worden gewassen. Dat moet wel worden terugverdiend. Ook Bakia weet niet hoe snel ze al haar investeringen gaat terugverdienen.

'Transitie gaat wel door'

Ondanks deze tegenslag blijven beide ondernemers geloven in hergebruik. Ook Beerenfenger van milieuclub Recycling Netwerk Benelux is hoopvol. "De transitie gaat wel door, al zullen een aantal partijen op de rem trappen en achterblijven. We gaan niet alleen zien dat hergebruik duurzamer is, maar dat het uiteindelijk goedkoper is dan wegwerp, hoe meer partijen meedoen."

Viaplay heeft een plan om de slechte financiële positie te verbeteren. Met verschillende aandeelhouders en geldschieters is een deal gesloten waarmee het bedrijf weer lucht krijgt. Zo worden schulden deels omgezet in aandelen en gaat het bedrijf geld binnen halen door nieuwe aandelen uit te geven. Dat moet zo'n 350 miljoen euro opleveren, meldt het Zweedse streamingplatform vandaag bij de presentatie van de kwartaalcijfers. Beleggers reageren vernietigend op het plan.

De presentatie daarvan was al een paar keer uitgesteld vanwege gesprekken met grote aandeelhouders en geldschieters van het bedrijf. In de kwartaalrapportage waarschuwt Viaplay dat het niet zeker is dat het plan ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd.

Viaplay gaat ervan uit dat komend jaar in principe aan alle verplichtingen kan worden voldaan, maar ziet wel risico's. Zo is het onzeker of het bedrijf kan blijven voldoen aan de voorwaarden voor diverse leningen en bestaat de kans dat bankgaranties worden ingetrokken, mogelijk deze maand al. Ook bestaat de kans dat het plan om het bedrijf financieel te herstructureren, niet of in een andere vorm doorgaat, zegt het bedrijf.

Beleggers zien niets in het plan. Met een kleine 50 cent is een aandeel Viaplay vlak na opening van de beurs in Stockholm zo'n 80 procent minder waard dan gisteren. Acht maanden geleden was een aandeel nog 25 euro waard.

Formule 1 rechten

Nederland is (samen met de Scandinavische landen) wél winstgevend en blijft daardoor onderdeel van de zogeheten kernactiviteiten, bevestigt het bedrijf opnieuw. Viaplay beschikt onder meer over de rechten voor de Formule 1, het Grand Prix-kampioenschap dat dit seizoen opnieuw is gewonnen door Max Verstappen.

Activiteiten in andere landen zoals het Verenigd Koninkrijk, de VS en Canada staan op de nominatie om (deels) verkocht te worden, of zijn dat al. Dertig procent van het personeel is ontslagen.

Viaplay leed het afgelopen kwartaal ruim 60 miljoen euro verlies, ook door verschillende afschrijvingen. Vorig jaar was in het derde kwartaal dat nog een verlies van 7,5 miljoen euro. Afgelopen zomer bleek dat het bedrijf zich heeft vertild aan een ambitieuze en dure internationale uitbreiding. Viaplay gaf de afgelopen jaren veel geld uit aan met name sportrechten, zoals Engels en Duits voetbal, darts en Formule 1. Die bleken lastig terug te verdienen.

De dienst kampt met stevige concurrentie in het streaminglandschap, waarin het internationaal een relatief kleine speler is.

De Koninklijke Marechaussee heeft dinsdag in de omgeving van Deventer een 19-jarige verdachte aangehouden die honderden valse Europese identiteitsbewijzen zou hebben verkocht. Het is een van de grootste ID-fraudezaken die de marechaussee ooit is tegengekomen.

Volgens de dienst verdiende de jongeman duizenden euro's met zijn handel in de valse bewijzen, die er kwalitatief goed uitzagen. Hij zou vooral minderjarigen hebben geholpen aan een valse identiteitskaart. Op die manier kwamen ze in aanmerking voor zaken waarvoor je minimaal 18 jaar moet zijn, zoals alcohol of evenementen.

De marechaussee startte een onderzoek nadat het Expertisecentrum Identiteitsfraude en Documenten (ECID) meerdere valse ID-bewijzen had ontvangen die op dezelfde manier gemaakt leken te zijn. De marechaussee kwam de verdachte op het spoor, die de bewijzen mogelijk verkocht via sociale media.

Na zijn aanhouding doorzochten rechercheurs panden in Arnhem en Deventer. Daar vonden zij tientallen valse ID-bewijzen en apparatuur om die bewijzen te maken.

Knoeien met documenten

Ondanks dat het een van de grootste ID-fraudezaken ooit is, gebeurt het regelmatig dat er valse papieren in beslag worden genomen. De politie en marechaussee komen bijna dagelijks documenten tegen waarmee is geknoeid, vorig jaar 3400 keer.

Op luchthavens en bij steekproeven langs de grens met Duitsland en België onderschepte de marechaussee vorig jaar 1598 vervalste documenten, een record. Er wordt voornamelijk gefraudeerd met paspoorten, identiteitskaarten en rijbewijzen.

Na een gevechtspauze van zeven dagen is de oorlog tussen Israël en Hamas hervat. Israël beschuldigde Hamas van het schenden van het bestand, onder meer door raketten af te vuren op Israël, waarna het Israëlische leger in de vroege ochtend de Gazastrook weer onder vuur nam. Bemiddelaar Qatar benadrukte een paar uur later wel dat gesprekken over een eventueel nieuw bestand nog gaande zijn.

Kort na de melding van het Israëlische leger over het einde van de gevechtspauze waren op beelden uit het noorden van de Gazastrook rookpluimen te zien en werden op meerdere plekken luchtaanvallen gemeld.

De gezondheidsautoriteiten in de Gazastrook, die onder gezag staan van Hamas, schrijven op Telegram dat er in de eerste uren na het einde van de gevechtspauze zeker 37 doden zijn gevallen.

Dit zijn beelden van rook boven Gaza, vanochtend:

Israël richt zich bij de hernieuwde aanvallen ook op het zuiden van de Gazastrook. De Israëlische luchtmacht strooide vanochtend flyers uit boven het zuidelijk gelegen Khan Younis, met daarop in het Arabisch de oproep aan burgers om verder naar het zuiden te vertrekken naar Rafah, dicht bij de grens met Egypte. Rafah werd vanochtend overigens onder vuur genomen, zo is te zien op beelden uit die stad.

Qatar bemiddelt al weken tussen Israël en Hamas. Het ministerie van Buitenlandse Zaken van de oliestaat zegt dat er nog wel wordt onderhandeld over een nieuwe gevechtspauze, ook nu de gevechten weer zijn begonnen, maar dat die onderhandelingen er niet makkelijker op zijn geworden.

De gevechtspauze tussen Hamas en Israël werd op 22 november aangekondigd en begon een week geleden. Het bestand werd meerdere keren verlengd, maar liep vanochtend vroeg af. Ruim een uur voor het aflopen van de gevechtspauze zei Israël dat het een raket had onderschept die vanuit de Gazastrook was afgevuurd. Rond dezelfde tijd klonk in meerdere plaatsen in het zuiden van Israël bij de grens met Gaza het luchtalarm.

Het kantoor van de Israëlische premier Netanyahu kwam na het beëindigen van de gevechtspauze met een persverklaring, waarin Hamas wordt beschuldigd van het schenden van afspraken. Volgens Israël is Hamas niet nagekomen "om vandaag alle ontvoerde vrouwen vrij te laten" en zijn er raketten afgevuurd op Israël.

In de verklaring staat verder dat Israël "vastbesloten is om de doelstellingen van de oorlog te bereiken", waarmee het land doelt op het uitschakelen van Hamas en het vrij krijgen van alle gijzelaars.

Hamas legt in een verklaring de schuld voor het eindigen van de gevechtspauze bij Israël. Een Hamas-woordvoerder zei in een interview bij nieuwszender Al Jazeera dat Israël een nieuw aanbod van Hamas had afgewezen, omdat het "al had besloten de aanval op de Gazastrook te hernieuwen".

Complexe onderhandelingen

Tijdens de gevechtspauze van een week liet Hamas in totaal 110 gijzelaars vrij, onder wie de 18-jarige Nederlander Ofir Engel. Israël heeft in diezelfde periode 210 Palestijnse gevangenen laten gaan. Ook liet het land humanitaire hulp toe in onder meer het zwaar getroffen noorden van de Gazastrook. Zo reden er gisteren nog 56 trucks met noodhulp Gaza binnen. Hulporganisaties benadrukten daarbij dat er nog veel meer hulp nodig is om de vele ontheemden en gewonden in de Gazastrook te kunnen bijstaan.

Persbureau AP schrijft dat de onderhandelingen met Israël en Hamas de afgelopen dagen steeds moeizamer verliepen. Zo werd gisteren pas kort voor het verstrijken van de deadline een deal bereikt over verlenging van de gevechtspauze.

In de eerste dagen van het bestand werden er vooral vrouwen en kinderen vrijgelaten door Hamas. De beweging zou nu nog vooral mannen en Israëlisch militairen vasthouden, en daar vraagt Hamas volgens het persbureau een hogere prijs voor. Het is niet duidelijk hoeveel gijzelaars er nog precies vastzitten in Gaza. AP spreekt van mogelijk nog zo'n 125 gijzelaars.

Goedemorgen! Vandaag stelt de Kiesraad de officiële uitslag van de Kamerverkiezingen vast. En de Oranjevrouwen spelen vandaag in een volgepakt Wembley tegen Engeland in de Nations League.

Eerst het weer: de dag start bijna overal bewolkt. In de loop van de ochtend gaat op steeds meer plaatsen de zon schijnen. Vanmiddag ligt de temperatuur rond of iets boven vriespunt. De noordkust maakt daarbij kans op een sneeuwbui. In de avond en nacht breiden de buien zich verder uit over het noorden en noordwesten. Het wordt 0 tot 3 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de wegwerkzaamheden en hier zie je waar er aan het spoor wordt gewerkt.

Wat kun je verwachten?Wat heb je gemist?

Het Israëlische leger zegt dat het de strijd tegen Hamas heeft hervat. Het land beschuldigt Hamas ervan dat het het bestand heeft geschonden door raketten af te vuren op Israël. Op basis van Palestijnse media meldt Reuters dat Israël weer aanvallen uitvoert in het noorden van de Gazastrook.

De gevechtspauze tussen Hamas en Israël begon op 24 november en werd meerdere keren verlengd, maar liep afgelopen nacht af. Tijdens de gevechtspauze lieten de strijdende partijen gijzelaars en gevangenen vrij, en liet Israël humanitaire hulp toe in onder meer het zwaar getroffen noorden van de Gazastrook. Qatar was de belangrijkste bemiddelaar tussen Israël en Hamas.

Ander nieuws uit de nacht:En dan nog even dit:

In de buurt van Halsteren, in Noord-Brabant, wordt de grootste drugsafval-dumping ooit opgeruimd. De natuur is zwaar beschadigd geraakt door de chemicaliën, waardoor 400 bomen gekapt moeten worden.

Fijne vrijdag!

De oorlog tussen Rusland en Oekraïne is al ruim 21 maanden aan de gang. Nu de meteorologische winter is begonnen, zal er niet veel beweging meer zijn aan de frontlinie. Maar dat betekent niet dat de oorlog op een lager pitje komt te staan. Voor wie de draad kwijt is, maken we elke maand een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen.

De belangrijkste ontwikkelingen in november 2023

De 33-jarige was in tranen nadat ze het vonnis had gehoord:

Cherson bestookt met raketten

Vooral vanuit de zuidelijke regio Cherson kwamen er de afgelopen maand regelmatig berichten van beschietingen. Een jaar geleden wist Oekraïne het deel van de regio ten westen van de rivier de Dnjepr te bevrijden, maar de Russische beschietingen gaan door.

Zo kwamen op 9 november in de kustplaats Skadovsk, aan de Zwarte Zee, vijf mensen om het leven door een raketaanval. Op 24 november werden diverse dorpjes in de regio geraakt met drie doden tot gevolg.

Eerder diezelfde week kwamen er ook al twee burgers om door artillerievuur in Cherson. Op 13 november vielen er zeker drie doden in de stad en raakten meerdere mensen gewond.

Drone-oorlog losgebarsten

De zwaarste Russische droneaanval tot nu toe op Oekraïne, 75 drones in één nacht op Kyiv, markeerde vorige week het begin van een winter waarin we dat soort berichten waarschijnlijk vaker gaan zien, verwachten experts.

Dit zijn beelden van de aanvallen en van de schade op de grond:

Oekraïne sloeg een dag later terug met een van de zwaarste aanvallen op Moskou tot nu toe. De fabrieken van beide landen waar de onbemande vliegtuigjes worden gemaakt, draaien op volle toeren.

De verwachting is wel dat Rusland net als vorige winter Oekraïense infrastructuur zal bestoken met raketten en drones om de elektriciteit, verwarming en waterleidingen lam te leggen.

Verschuivingen aan de frontlinie

Al maanden staat de vraag centraal of het Oekraïense tegenoffensief is geslaagd of mislukt. Kort gezegd zijn de hoge verwachting niet waargemaakt, maar is het ook te makkelijk om te spreken van een mislukking.

Het forceren van een grote doorbraak in het zuiden om de landverbinding tussen Rusland en de Krim te heroveren, is niet gelukt. Wel wist Oekraïne veel schade toe te brengen aan het Russische leger, waardoor dat lange tijd geen eigen offensieven kon beginnen. Bovendien is de Russische controle over het zuiden tenietgedaan, onder meer door aanvallen met langeafstandsraketten.

Al weken zijn er hevige gevechten op de frontstad Avdiivka in de regio Donetsk. Die stad wordt gezien als de poort naar de regio, die door Rusland wordt bezet. De vrees is dat na de val van Avdiivka, en eerder Bachmoet, de weg voor de Russen vrij ligt om de gehele regio Donbas te veroveren.

De aanvallen rond Avdiivka wisselden de afgelopen maand in intensiteit. Het Russische leger probeert de stad te omsingelen en Oekraïne probeert aanvallen af te slaan. Tegen een hoge prijs wint Rusland langzaam terrein rond Avdiivka. Volgens Britse inlichtingen lijkt het aannemelijk dat er afgelopen maand dagelijks gemiddeld 931 Russische doden zijn gevallen.

In het deels verwoeste Avdiivka blijven vooral ouderen achter. Hulpverlener Vitaly vlogt over de evacuatie van de achtergebleven bevolking uit de stad. Vooral ouderen willen niet weg:

Het Oekraïense leger stelt wel grote terreinwinst te hebben behaald in het zuiden bij de rivier de Dnjepr. Aan de oever heeft Oekraïne naar eigen zeggen het Russische leger 3 tot 8 kilometer teruggedrongen. Het zou gaan om de grootste terreinwinst in maanden tijd.

Wat het Oekraïense leger in elk geval niet helpt, is dat er een prangend munitietekort is. Daar komt bij dat de Europese Unie er niet in slaagt om aan zijn eigen toezeggingen te voldoen. De EU-landen zouden voor maart 2024 1 miljoen stuks artilleriemunitie aanschaffen voor Oekraïne, maar daar zijn er pas 300.000 van geleverd.

Door het begin van de winter verloopt de strijd volgens de Amerikaanse denktank Institute for the Study of War trager dan voorheen, al gaan de grondaanvallen wel nog door ondanks de slechte weersomstandigheden.

De oorlog in beeld

Oekraïne heeft kolen nodig voor de winter, maar steeds meer mijnwerkers vertrekken naar het front. Daardoor moeten vrouwen het werk in de mijnen overnemen. Verslaggever Wessel de Jong bezocht een van de kolenmijnen in de Donbas, waar nu veel vrouwen werken: