NOS Nieuws - Algemeen

Bij de opvang op Texel en in Den Helder zijn deze week meerdere met olie besmeurde zeevogels binnengebracht. De kustwacht is op zoek naar de bron. Mogelijk drijft er een olievlek op de Noordzee.

Bij Ecomare gaat het om zeker zes zeekoeten en een jan-van-gent. De vogels zijn op verschillende plekken langs de kust van Texel gevonden. Bij de wildopvang in Den Helder zijn twee met olie bevlekte zeekoeten binnengekomen. Door de olie is hun verenpak niet meer waterdicht. Ze kunnen daardoor zinken en verdrinken.

Dierverzorger Jarco Havermans van Ecomare denkt dat de vogels in ruwe stookolie zijn terechtgekomen. Het komt niet vaak meer voor dat vogels met olievlekken worden binnengebracht, zegt hij tegen de regionale omroep NH. "Het komt als een volslagen verrassing. Ik weet van de jaren 90 dat er in één winter wel honderden vogels binnen kwamen. Olievogels zien we gelukkig niet zo vaak meer."

Water en zeep

De vogels moeten worden gewassen met zeep voordat ze terug de natuur in kunnen. Ze moeten daarvoor eerst in goede gezondheid zijn. Havermans: "Eén vogel is er slecht aan toe. Die zit voor tachtig procent onder de olie, de rest is deels besmeurd met olie op de buik."

Bij Ecomare houden ze het strand vandaag extra in de gaten. Ook vraagt de opvang mensen om besmeurde vogels te melden. "Het is even afwachten of dit de eerste van vele honderden zijn of dat het er bij een paar blijft. We hopen natuurlijk dat het meevalt."

Bouwbedrijf Heijmans maakt binnenkort gebruik van een zelfrijdende asfaltwals. Niet om personeel te vervangen, maar om het tekort daaraan op te vangen: "Een derde van ons personeel gaat bijna met pensioen, en het onderhoud moet blijven doorgaan."

Een groot deel van de Nederlandse wegen, bruggen en viaducten is aan onderhoud toe. Er is meer dan 140.000 kilometer aan openbare verharde wegen in Nederland, waarvan een groot deel al jaren kampt met achterstallig onderhoud. Rijkswaterstaat heeft tientallen infrastructurele projecten op de agenda staan, maar komt volgens een analyse van ABN Amro tot 2038 nog zo'n 35 miljard euro tekort.

Daardoor zijn sommige onderhoudswerkzaamheden uitgesteld, en verwacht wordt dat die problemen alleen maar verder toenemen.

Verouderde wegen, bruggen en viaducten

"Er is heel veel gebouwd en aangelegd na de Tweede Wereldoorlog. De levensduur daarvan komt nu aan zijn eind, dus moet er heel veel tegelijkertijd worden vervangen", zegt Leentje Volker, hoogleraar infrastructuurmanagement bij de Universiteit Twente. Volgens Volker geldt dat niet alleen voor wegen, maar ook voor veel bruggen en viaducten.

Dat betekent dat bouwbedrijven de komende periode veel werk omhanden hebben, ziet Wouter Heijsser, programmamanager bij Heijmans. "Het wordt echt passen en meten. Je hebt niet alleen de renovaties van bruggen maar ook het onderhoud van het wegennet zelf."

Volgens Volker moeten bouwbedrijven kiezen. "Er is nu veel meer vraag en we verwachten echt dat de vraag naar onderhoud het aanbod aan bouwcapaciteit gaat overtreffen."

Daar sluit hoogleraar bouwkunde aan de TU Delft Rob Nijsse zich bij aan: "Het is een geweldige opgave, want bijna al onze bruggen moeten vervangen worden. Rijkswaterstaat staat met de handen omhoog, en zeker als bouwbedrijven geen personeel hebben is de tunnel nu nog erg donker."

Een enorm personeelstekort hangt als een donkere wolk boven de bouwsector. Ruim 80 procent van de bouwondernemers ervaart een tekort aan personeel, bleek uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Ook bij bouwbedrijf Heijmans is die krapte voelbaar. "De collega's van 40 zijn echt de jongeren, de gemiddelde leeftijd ligt rond de 55 jaar", zegt Heijsser. Niet alleen gaan veel werknemers over een aantal jaar met pensioen, ook is de aanwas van jong personeel erg laag. "Als je met een asfaltwals werkt, werk je regelmatig in de nachten en weekenden. Je moet vroeg ergens zijn en je weet niet hoe laat je klaar bent. Dat is voor veel jongeren toch onaantrekkelijk."

Dat ziet Volker net zo. "Bedrijven hebben veel moeite om nieuwe mensen naar de bouw te trekken. Bij het leggen van asfalt werk je veel in de avonden en weekenden om zo min mogelijk overlast te veroorzaken, en er zijn geen mensen meer die dat willen doen."

Een geautomatiseerde asfaltwals kan dus een oplossing bieden. Toch ziet hoogleraar bouwkunde Nijsse dat het inzetten van dit soort machines vooral gebeurt als kostenbesparing. "Na de kredietcrisis kwam de bouw min of meer tot stilstand. Bouwbedrijven hebben toen veel werknemers ontslagen, die nu vaak weer worden ingehuurd als zzp'er, of ze halen arbeidsmigranten goedkoper uit het buitenland."

Maar zzp'ers zijn volgens Nijsse voor werkgevers vaak duurder, en veel politieke partijen willen arbeidsmigratie terugdringen. "Bouwbedrijven voelen die druk uit de markt, en dus kiezen ze voor het investeren in robots en machines", zegt Nijsse.

Hoewel Nijsse het initiatief van de zelfrijdende asfaltwals toejuicht, moeten bouwbedrijven ook zelf personeel opleiden. "Robots zijn vooral een goed idee voor banen die lichamelijk veel vragen."

Daar sluit Volker zich bij aan. "Ik vind het een goed teken dat bouwers investeren in dit soort innovaties, het is namelijk best wel een flinke investering." Volgens de hoogleraar doen bouwbedrijven dit als ze weten dat het positief uitwerkt voor het bedrijf.

Bouwbedrijf Heijmans is in ieder geval van plan om op termijn meer van dit soort asfaltwalsen in te gaan zetten. "We kunnen nu kijken waar we rekening mee moeten houden. Op den duur is het plan dat één werknemer drie walsen gaat bedienen, maar zover is het nu nog niet."

De apotheose van de verkiezingscampagne is aangebroken en veel lijkt nog open te liggen. Vier of misschien wel vijf partijen strijden om de grootste te worden en er is een grote groep kiezers die nog niet weten wat ze morgen gaan stemmen. Vanavond hebben lijsttrekkers nog een laatste kans om mensen over de streep te trekken in het NOS-slotdebat.

Een trend in de laatste Peilingwijzer, van zaterdag, is dat de grootste partijen elkaar naderen. De PVV staat bovenaan, met GroenLinks-PvdA, CDA en D66 daarachter en de VVD daar weer achter. Vandaag komt er nog een laatste update van de Peilingwijzer.

De afgelopen dagen proberen verschillende partijen de gunst van de kiezer te krijgen door te waarschuwen voor een ander. Zo gebruiken VVD en PVV GroenLinks-PvdA-leider Timmermans als schrikbeeld. Andersom zegt GroenLinks-PvdA dat de PVV vooral niet weer de grootste moet worden. D66 en CDA willen ondertussen vooral uitstralen dat ze de partijen 'in het midden' bij elkaar willen brengen.

De afgelopen weken probeerden de meeste partijen vooral op inhoud te debatteren. Tot gisteren bij het lijsttrekkersdebat van EenVandaag, waar het er een stuk feller en persoonlijker aan toe ging dan tot nu toe. De lijsttrekkers proberen de laatste dagen voor het openen van de stembussen nog alles uit de kast te halen om de kiezers over te halen op hen te stemmen.

Eerst de kleine partijen

Ook voor de wat kleinere partijen is het nog spannend. Voor partijen die rond de vier zetels staan, maakt eentje erbij of eraf natuurlijk nogal uit.

Vanavond hebben alle lijsttrekkers van partijen die nu in de Tweede Kamer zijn vertegenwoordigd nog een kans om kiezers te overtuigen in het NOS-slotdebat NL Kiest: het Debat op NPO 1 en NPO Politiek en Nieuws. Vanaf 19.00 uur debatteren eerst de zes kleinere partijen met elkaar.

Dat doen ze over deze thema's:

De thema's van de kleinere partijen

Vanaf 20.30 uur zijn de negen grootste partijen aan de beurt. Net als de lijsttrekkers van de kleinere partijen, komen deze lijsttrekkers allemaal twee keer aan bod.

En ze hebben het hierover:

De thema's van de grotere partijen

De verdeling tussen de kleinere en grote partijen is gemaakt met een berekening van het gemiddelde van de zetels die partijen nu in de Kamer hebben en de Peilingwijzer.

Het debat is vanaf 19.00 uur te volgen op NPO 1 en op NPO Politiek en Nieuws. Op NOS.nl en in de app is vanaf 18.45 uur een stream van het debat te volgen, met daarin ook kijkjes achter de schermen en ruimte voor kijkersvragen. Heb je een vraag? Stel die dan via vraag@nos.nl.

Goedemorgen! Vanavond hebben lijsttrekkers nog een laatste kans om mensen over de streep te trekken in het NOS-slotdebat. En de rechtszaak tegen Marco Borsato gaat na een lange aanloop van start.

Eerst het weer: vanochtend is er veel bewolking en regent het geregeld. Vanmiddag wordt het vanuit het westen op een enkele bui na droog en wisselen zon en wolken elkaar af. Bij een stevige west- tot zuidwestenwind wordt het 12 tot 14 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Jamaica bereidt zich voor op megastorm Melissa, die is uitgegroeid tot een orkaan van de vijfde categorie, de zwaarste van 2025 tot nog toe. De orkaan komt naar verwachting in de loop van vandaag aan land op het Caribische eiland.

Kwetsbare plaatsen aan de kust zijn geëvacueerd, zoals de havenstad Port Royal bij de hoofdstad Kingston. Bewoners zijn naar opvangplaatsen gebracht. Veel mensen hebben hun ramen dichtgetimmerd en noodvoorraden ingeslagen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Italië is het eerste wintersportland dat een helmplicht instelt voor iedereen. En wel vanaf 1 november. Niet alleen bij skiën en snowboarden moet je een helm op, maar ook bij rodelen en sleeën. Wie betrapt wordt zonder helm, kan een boete krijgen van 100 tot 150 euro.

Lees er hier alles over:

Fijne dag!

Bijna vier jaar nadat aangifte tegen hem is gedaan, begint vandaag de inhoudelijke zitting tegen Marco Borsato. De 58-jarige zanger wordt verdacht van ontucht met een minderjarige.

De zaak kan op grote belangstelling rekenen: de rechtbank in Utrecht liet weten dat er meer dan tachtig journalisten zijn aangemeld om verslag te doen van de zaak.

Borsato is inmiddels aangekomen bij de rechtbank:

De zaak draait om een aangifte die in december 2021 werd gedaan door een toen 22-jarige vrouw. Ze beschuldigde de zanger ervan haar onzedelijk te hebben betast toen zij minderjarig was. De moeder van de vrouw is een oud-werknemer van Borsato. Zij zou er via dagboekfragmenten van haar dochter achter zijn gekomen wat het toen 15-jarige meisje was aangedaan.

Het Openbaar Ministerie besloot in september 2023 de zanger te vervolgen en gaf de zaak voorrang op andere zedenzaken vanwege de maatschappelijke impact en omdat bekend was tegen wie de aanklacht was ingediend.

Onderzoek zorgde voor vertraging

Dat het toch lang heeft geduurd voordat de rechtszaak begint heeft volgens de persrechter te maken met de vele onderzoekswensen. Zowel het OM als de advocaten van de zanger konden extra onderzoek laten doen. Zo leidde onderzoek naar de authenticiteit van het handschrift in het dagboek tot vertraging.

Tijdens de zitting vandaag zal bekendgemaakt worden van welke strafbare feiten de zanger precies wordt verdacht. Ook zal de advocaat van de vrouw een slachtofferverklaring voorlezen. Naar verwachting zal de officier van justitie vandaag ook de strafeis bekendmaken. Donderdag is de tweede zittingsdag.

Aangifte door Borsato

Borsato heeft aangifte gedaan tegen de vrouw wegens smaad en laster. Volgens hem is er sprake van een valse aangifte als wraakactie. De zanger heeft ook aangifte gedaan tegen de moeder van de vrouw wegens uitlokking en medeplichtigheid. Die zaken zullen pas beginnen als deze rechtszaak tegen hem is afgerond.

Sinds de aantijgingen tegen Borsato bekend werden, treedt hij niet meer op. Lange tijd boycotten radiozenders zijn muziek en die van andere 'gecancelde artiesten'. Eind vorig jaar was er wel een concert met muziek van Borsato, al was de zanger daar zelf niet bij aanwezig.

Ook legde Borsato zijn ambassadeurschap bij War Child neer. Hij zei zich volledig te willen richten op zijn verdediging en de organisatie daarmee niet te willen belasten. War Child zet zich wereldwijd in om kinderen in oorlogsgebieden te helpen. De organisatie liet weten geen klachten te hebben ontvangen over de zanger.

The Voice of Holland

De zaak staat los van een andere geruchtmakende zaak rond het tv-programma The Voice of Holland. Begin 2022 werd Borsato ook beschuldigd van het betasten van kandidaten en medewerkers van het tv-programma.

Naar aanleiding van een uitzending van het BNNVARA-programma Boos in januari 2022 begon het OM een onderzoek naar de beschuldigingen tegen Borsato en anderen. Een van de afleveringen draaide om meldingen van seksueel wangedrag achter de schermen van het tv-programma. Er zou sprake zijn geweest van seksueel wangedrag door coaches Borsato, Ali B. en bandleider Jeroen Rietbergen en een regisseur.

Het OM vervolgde Ali B en Rietbergen, maar de zaak tegen Borsato werd geseponeerd vanwege gebrek aan bewijs. Later werd ook de zaak tegen Rietbergen geseponeerd wegens gebrek aan bewijs. Ali B werd veroordeeld tot twee jaar cel, voor onder meer verkrachting. Het hoger beroep in die zaak zal komend voorjaar plaatsvinden.

De Zweedse acteur Björn Andrésen, bekend van de film Death in Venice (1971) is overleden. Hij was 70 jaar.

Op zijn vijftiende speelde Andrésen de rol van Tadzio in de filmklassieker van de Italiaanse regisseur Luchino Visconti, gebaseerd op een boek van Thomas Mann. De productie, gedraaid in een hotel op het Lido in Venetië, leverde een paar beroemde scènes voor de filmgeschiedenis op. In de film raakt een componist in het hotel, tegen de achtergrond van een cholera-epidemie, in de ban van de jongen met een engelachtig uiterlijk, de rol die werd vertolkt door Andrésen.

De rol in Death in Venice maakte Andrésen van de ene op de andere dag beroemd, maar hij worstelde met mentale problemen. Hij had op zijn tiende al beide ouders verloren. Zijn grootmoeder pushte hem om zijn geluk te beproeven in de filmwereld. Later had hij last van depressies en verslavingen. Hij speelde ook niet veel grote rollen meer. In 2019 was hij nog te zien in de horrorfilm Midsommar.

In 2021 verscheen een documentaire over het leven van Björn Andrésen met de titel The Most Beautiful Boy in the World, zoals Visconti Andrésen in 1971 op een persconferentie noemde. In de documentaire blikt de Zweedse acteur met gemengde gevoelens terug op het draaien van Death in Venice. Regisseur Visconti liet hem bijvoorbeeld poseren voor foto's in een zwembroek. "Hij seksualiseerde me", zei Andrésen vijftig jaar later. "Hij gaf niets om mijn gevoelens. Luchino was een soort cultureel roofdier dat alles en iedereen zou opofferen voor zijn werk."

Zijn dood, afgelopen zaterdag, werd bekendgemaakt door Kristian Petri and Kristina Lindström, de twee regisseurs van de documentaire. Lindström zei zich Andrésen te herinneren als "een moedig persoon". Er werd geen oorzaak genoemd voor zijn overlijden.

President Trump en de nieuwe Japanse premier Sanae Takaichi hebben hun ontmoeting in Japan aangegrepen om de banden tussen de twee landen aan te halen. Trump is bezig met een tour langs verschillende Aziatische landen.

De relatie tussen de VS en Japan stond de laatste tijd onder druk door Trumps importheffingen. In ruil voor forse investeringen kreeg Japan lagere heffingen, maar over de uitvoering van die Japanse investeringen is geen overeenstemming. Ook de langzaam verbeterende relatie van Japan met China ligt gevoelig. Het bezoek van Trump wordt dan ook gezien als een test voor de nieuwe Japanse leider.

Om de goede relatie tussen Washington en Tokio te benadrukken tekenden Trump en Takaichi twee documenten. Een van de akkoorden, minder dan een pagina lang, onderstreepte het "gouden tijdperk" van de band tussen de twee landen. Het andere document gaat over de samenwerking bij het veiligstellen van zeldzame grondstoffen en mineralen.

Om de banden aan te halen overweegt de Japanse regering verder een vloot van Amerikaanse Ford F-150-trucks aan te schaffen. Ook zei Takaichi dat Japan Washington volgend jaar 250 nieuwe kersenbomen geeft.

Dit zijn beelden van de ontmoeting:

De pas vorige week benoemde premier liet ook weten Trump te gaan voordragen voor de Nobelprijs voor de Vrede, een prijs waar de Amerikaanse leider al langer op aast. Takaichi zei "onder de indruk en geïnspireerd" te zijn door Trumps pogingen conflicten te beëindigen.

Trump prees Takaichi tijdens zijn bezoek. "Je doet het fantastisch en we zullen een fantastische relatie krijgen", zei hij in het bijzijn van de pers tegen de premier. Alles wat ik kan doen om Japan te helpen zullen we doen." Hij prees ook Takaichi's positie als eerste vrouw aan het hoofd van een Japanse regering. "Dat is een big deal", zei Trump. "Je zal een van de beste premiers worden."

De Amerikaanse president refereerde ook aan voormalig premier Shinzo Abe, de politieke mentor van Takaichi. Abe werd in 2022 doodgeschoten tijdens een campagnespeech. "Shinzo Abe was een grote vriend van mij", zei Trump. Abe zou volgens hem blij zijn geweest dat Takaichi nu de politiek leider van het land is. "Hij sprak zo positief over je."

Takaichi gaf Trump een golfclub die van Abe was geweest en een goudgekleurde golfbal.

Na Japan gaat Trump nog naar Zuid-Korea. Daar zal hij donderdag ook de Chinese leider Xi Jinping ontmoeten.

Advocaten van Jair Bolsonaro hebben maandag beroep aangetekend tegen de veroordeling van de voormalige Braziliaanse president. Ze willen dat het hooggerechtshof de opgelegde 27 jaar gevangenisstraf verlaagt.

Bolsonaro kreeg de straf vorige maand voor het beramen van een coup om aan de macht te blijven na zijn verkiezingsnederlaag in 2022. Hij werd schuldig bevonden aan een poging om president Luiz Inácio Lula da Silva af te zetten.

Vier van de vijf rechters van het hooggerechtshof besloten om Bolsonaro te veroordelen voor vijf misdrijven, waaronder deelname aan een gewapende criminele organisatie, poging tot gewelddadige afschaffing van de democratie en het organiseren van een staatsgreep.

Dubbelzinnigheden

In een 85 pagina's tellende motie schrijft het juridische team van de oud-president dat er "dubbelzinnigheden, onvolledigheden, tegenstrijdigheden en onduidelijkheden" zitten in de uitspraak.

De advocaten hadden eerder al aangekondigd in beroep te gaan.

De rechters van het hooggerechtshof hebben geen specifieke termijn om over het beroep te beslissen, maar Bolsonaro kan pas worden vastgezet als alle mogelijke rechtsmiddelen zijn uitgeput. Tot die tijd staat de 70-jarige onder huisarrest.

Een verpleegkundige heeft een beroepsverbod opgelegd gekregen omdat hij jarenlang een relatie had met een patiënte die hij had leren kennen in de psychiatrische kliniek waar hij werkte. Het tuchtcollege voor de gezondheidszorg noemt dat grensoverschrijdend en ontoelaatbaar. Hij dwong haar om te zwijgen, wat haar psychische klachten volgens haar heeft verergerd.

Volgens RTV Drenthe gaat het om een oud-medewerker van de GGZ Drenthe. De patiënte werd in 2021 met een zogenoemde manisch-psychotische ontregeling opgenomen op de high intensive care-afdeling, waar de verpleegkundige ook werkte. Toen ze naar een andere afdeling werd overgeplaatst, wisselden ze telefoonnummers uit.

Daarna ontstond er volgens het verslag van het tuchtcollege een relatie die twee jaar duurde. Volgens de verpleegkundige was er geen sprake van een seksuele relatie, maar volgens het slachtoffer was dat wel zo. Ze mocht daar niet over praten, moest zijn berichtjes verwijderen van haar telefoon en ze gingen alleen naar plekken waar niemand ze zou kunnen herkennen en betrappen. De zaak kwam aan het licht toen de patiënte over de relatie sprak met een psycholoog.

'Professionele grenzen fors overschreden'

Voor de tuchtrechters staat vast dat er wel degelijk sprake was van een seksuele relatie, maar ze wijzen erop dat ook een vriendschap al telt als een intieme relatie omdat een kwetsbare patiënt afhankelijk is van een verpleegkundige.

De man heeft de professionele grenzen daarom fors overschreden volgens het tuchtcollege. Dat hij de patiënte ook nog onder druk zette om de relatie geheim te houden en dat delen van zijn verklaring "aantoonbaar onjuist" waren gebleken noemt het college "uiterst kwalijk".

Vanwege het "gebrek aan inzicht" bij de verpleegkundige en het risico op herhaling heeft het tuchtcollege besloten de verpleegkundige uit het BIG-register te laten schrappen, het register waarin alle zorgverleners moeten staan. Daardoor kan hij nooit meer in de zorg aan de slag. De man werkt inmiddels niet meer in de geestelijke gezondheidszorg.

Jamaica bereidt zich voor op megastorm Melissa, die is uitgegroeid tot een orkaan van de vijfde categorie, de zwaarste van 2025 tot nog toe. De orkaan komt naar verwachting in de loop van dinsdag aan land.

Kwetsbare plaatsen aan de kust zijn geëvacueerd, zoals de havenplaats Port Royal bij de hoofdstad Kingston. Bewoners zijn naar opvangplaatsen gebracht. Veel mensen hebben hun ramen dichtgetimmerd en noodvoorraden ingeslagen. Uitlopers van de storm hebben al aardverschuivingen en schade aan elektriciteitspalen en bomen veroorzaakt, melden plaatselijke hulpdiensten.

De Jamaicaanse overheid waarschuwt bewoners in vele tientallen plaatsen voor het natuurgeweld. Er worden golven van vier meter hoog verwacht die de infrastructuur van de laaggelegen hoofdstad bedreigen, zoals de internationale luchthaven en elektriciteitscentrales. Verschillende plaatsen langs de zuidkust van Jamaica meldden maandagavond al stroomuitval nadat de wind in kracht was toegenomen.

Het stormsysteem heeft maximale windsnelheden van 280 kilometer per uur. Weerkundigen verwachtten dat Melissa catastrofale overstromingen, aardverschuivingen en verwoestingen kan veroorzaken. Het is de sterkste orkaan die het eiland heeft getroffen sinds het begin van de registratie in 1851.

"Dit kan heel snel een humanitaire crisis worden", waarschuwt Jonathan Porter van weersite AccuWeather. Hij verwacht dat het eiland veel internationale hulp nodig zal hebben na de storm.

Dit zijn beelden vanuit het oog van de orkaan:

Elders in het Caribisch gebied zijn al zes doden gevallen door de storm. In de Dominicaanse Republiek bleven scholen en overheidsgebouwen maandag gesloten. In vier van de negen provincies gold de hoogste weeralarmfase.

Melissa heeft in de Dominicaanse Republiek meer dan 750 huizen beschadigd, meer dan 3.760 mensen zijn ontheemd geraakt. Door overstromingen zijn de toegangswegen naar zeker 48 gemeenschappen afgesneden.

In buurland Haïti heeft de storm de oogst in drie regio's vernietigd, op een moment dat ruim 5,7 miljoen mensen - meer dan de helft van de bevolking van het land - kampt met ondervoeding.

Melissa zal na Jamaica richting Cuba gaan en vervolgens richting de Bahama's trekken. Er wordt niet verwacht dat de orkaan de Verenigde Staten zal treffen.

Bij een bedrijf met fazanten in de Achterhoek worden 5000 dieren afgemaakt omdat er vogelgriep is vastgesteld. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) wil voorkomen dat het virus zich verspreidt.

Het fazantenbedrijf ligt in de plaats Toldijk. Binnen een cirkel van drie kilometer bevinden zich geen andere pluimveebedrijven, maar even verderop in Hummelo wel.

Op 24 oktober werd daar al een besmetting vastgesteld bij een hobbyhouder met watervogels en pluimvee. Daar werden 150 dieren afgemaakt. Ook werd er een vervoersverbod ingesteld in het gebied.

10-kilometerzones

Nu is er een nieuwe 10-kilometerzone ingesteld rondom het bedrijf in Toldijk, die overlapt met de al bestaande 10-kilometerzone rond Hummelo.

Zaterdag werd ook in Ravels, net over de Belgische grens, vogelgriep vastgesteld. België heeft daar een 10-kilometerzone ingesteld die deels in Nederland valt. Rond Baarle-Nassau geldt daarom ook een vervoersverbod.

Zo'n vervoersverbod betekent dat er vanaf plekken met vogels in de zones geen pluimvee en eieren vervoerd mogen worden. Ook geldt een verbod voor de afvoer van mest van vogels en gebruikt strooisel.

Halverwege deze maand stelde het ministerie van Landbouw al een landelijke ophok- en afschermplicht in voor pluimvee, nadat deskundigen hadden geconstateerd dat het risico op vogelgriep is toegenomen.

De NVWA voert ook een traceringsonderzoek uit om erachter te komen of er producten of pluimvee van of naar een besmette locatie zijn vervoerd voorafgaand aan de melding. Als dat zo is volgen er mogelijk extra maatregelen.

In Italiaanse wintersportgebieden mag je komend seizoen niet meer zonder helm de piste op. Italië is het eerste wintersportland dat een helmplicht instelt voor iedereen.

De regel geldt vanaf 1 november. Niet alleen bij skiën en snowboarden moet je een helm op, maar ook bij rodelen en sleeën. Wie betrapt wordt zonder helm kan een boete krijgen van 100 tot 150 euro. Daarnaast kan je skipas ingenomen worden voor 1 tot 3 dagen.

De skihelm wordt de laatste jaren vrijwel overal gangbaarder. Italië loopt al langere tijd voorop met regelgeving. Voor kinderen tot 14 jaar werd een helm er in 2005 al verplicht, en de laatste jaren gold dat al tot 18 jaar.

Het land heeft de laatste jaren nog meer regels ingevoerd om de veiligheid op de pistes te vergroten. Zo is het verplicht een aansprakelijkheidsverzekering te hebben en wordt er sinds 2022 gecontroleerd op alcohol en drugs. Ook kan je een boete krijgen als je te hard naar beneden komt.

Eigen regels

De helmplicht voor kinderen is er ook in sommige andere landen. De leeftijdsgrens is per land verschillend: 14, 15 of 16 jaar. In Oostenrijk verschilt het per deelstaat of kinderen een helm op moeten of niet. Daarnaast zijn er skischolen die eigen regels hanteren, zoals een helmplicht voor álle minderjarigen. Er zijn liften waar kinderen zonder helm worden geweigerd.

Voor volwassenen wordt het vrijwel overal sterk aangeraden om een helm te dragen, maar tot nu toe was het nog nergens verplicht. Wel denken veel landen er al jaren over na en vaak laait de discussie na een ernstig ongeluk weer op. Voor Italië zijn de Olympische Winterspelen van 2026 - in Milaan - aanleiding geweest om de helmplicht nu in te voeren.

Het wordt voor Amsterdammers met een bijstandsuitkering makkelijker om een kamer te verhuren. Dankzij nieuwe regels van de gemeente Amsterdam mogen verhuurders maximaal 475 euro per maand houden zonder dat dit van hun uitkering wordt afgetrokken.

Wethouder Zita Pels (volkshuisvesting) hoopt dat het helpt om de woningcrisis in de stad tegen te gaan. "Veel Amsterdammers met een bijstandsuitkering zouden best een kamer willen verhuren, maar zijn bang voor de financiële gevolgen. Met duidelijke regels willen we die drempel wegnemen."

Bewoners in de bijstand die een kamer verhuren kunnen vanaf november elke maand 275 euro aan inkomsten uit kamerverhuur houden. Als een verhuurder ook maaltijden aanbiedt aan de kamerhuurder, dan kan dat oplopen tot 475 euro.

Twee kamers

Een voorwaarde is dat verhuurder en huurder geen familie van elkaar zijn of al een gezamenlijk huishouden vormen. Bewoners van sociale huurwoningen mogen ook kamers verhuren. Wel is altijd toestemming van de eigenaar van de woning nodig. Per woning gaat het om maximaal twee kamers, schrijft NH.

"Met de nieuwe regeling houden bijstandsgerechtigden meer over aan het einde van de maand terwijl tegelijkertijd de woningnood wordt aangepakt", schrijft Pels.

Stijging vaste lasten

Volgens de wethouder brengt het verhuren van een kamer ook bepaalde kosten met zich mee zoals een stijging van vaste lasten als gas, water en licht. Ook de gemeentelijke belastingen als de afvalstoffenheffing en de waterschapsbelasting zullen bij kamerverhuur hoger zijn.

"Door het introduceren van een flinke financiële prikkel worden verhuurders gecompenseerd voor de stijging van vaste lasten en beloond voor het beschikbaar stellen van woonruimte."

"Kan de politiek alsjeblieft even normaal doen?", roept CDA-lijsttrekker Bontenbal aan het einde van het tv-debat, in een poging de discussie in het Rotterdamse Ahoy een iets ander karakter te geven. Maar Bontenbals oproep aan zijn vijf collega's blijkt aan dovenmansoren gericht.

De verwijten vlogen over en weer, of het nu over hogere defensie-uitgaven ging, belastinghervormingen, het basispakket, de pensioenleeftijd of de vrijheid van onderwijs. Over ruim 24 uur gaan de stembureaus open en dat was duidelijk te merken. De aanvallen waren fel, persoonlijk soms en niemand had het geduld elkaar uit te laten praten.

Traditiegetrouw organiseerde EenVandaag de maandag voor de Tweede Kamerverkiezingen een debat van zes partijen. Dit keer mochten Wilders (PVV), Timmermans (GroenLinks-PvdA), Yesilgöz (VVD), Bontenbal (CDA), Jetten (D66) en Eerdmans (JA21) komen. Op een podium, omringd met meer dan 2000 studenten, gingen ze in groepjes van vier met elkaar in debat.

Kijk hier naar enkele video's van het EenVandaag-verkiezingsdebat met harde aanvallen over en weer:

De afgelopen weken probeerden de middenpartijen VVD, CDA, D66 en GroenLinks-PvdA in tv- en radiodebatten juist zo hoffelijk mogelijk tegen elkaar te doen. Het was vooral de bedoeling om inhoudelijk te debatteren en duidelijk te maken dat een stem op de PVV geen zin heeft. Donderdag bij het SBS-debat was het drie tegen één: Yesilgöz, Bontenbal en Timmermans willen echt niet met Wilders regeren, omdat die er een puinhoop van had gemaakt, was toen de boodschap.

Nu nemen de spanningen zo toe, dat de tijd van hoffelijkheid voorbij is. Uit de laatste Peilingwijzer, het gewogen gemiddelde van de zetelpeilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag, blijkt dat de grote partijen heel dicht tegen elkaar aankruipen. De PVV is nog steeds de grootste, maar is wel significant teruggezakt. GroenLinks-PvdA is nog steeds de tweede partij, maar de voorsprong op het CDA en D66 is gering.

Secuur voorbereide aanvallen

En dus gingen de lijsttrekkers er in Ahoy met gestrekt been in. De aanvallen zijn secuur voorbereid. D66-Jetten zegt dat het "allemaal de schuld is van Wilders" dat de Nederlandse identiteit onder druk staat en dat er een "sluier van negativiteit" over Nederland hangt. "Een mooi ingestudeerd verhaal", constateert zijn opponent.

VVD-leider Yesilgöz ergert zich aan "de gladde praatjes" van Jetten, en zegt dat hij geen stevige asielmaatregelen wil nemen. Timmermans verwijt de D66-leider weer een "boekhoudersmentaliteit", omdat Jetten er steeds op hamert dat GroenLinks-PvdA niet tot 2035 extra defensie-uitgaven heeft begroot. JA21-leider Eerdmans moet zich verdedigen tegen de bewering van Yesilgöz dat zijn partij een lastenverzwaring wil van 46 miljard euro. "Dat is echt de grootste onzin", probeert Eerdmans tegen te werpen.

Wilders zegt dat hij de verlaging van de btw naar 0 procent wil betalen door te stoppen met ontwikkelingssamenwerking. "Dan hebben ze misschien iets meer honger in Afrika, maar hier niet", zegt hij. Hierop volgt veel gejoel van de studenten uit de zaal.

D66-leider Jetten kreeg nog een tik op zijn vingers van debatleider Suzanne Bosman, over een opmerking over prinses Amalia in het leger:

Wilders is na afloop snel weg. De andere partijleiders vinden achteraf dat het er behoorlijk stevig aan toe ging. "Wat chaotisch, veel gekissebis", constateert JA21-leider Eerdmans. Timmermans en Yesilgöz noemen het rommelig en Bontenbal "dynamisch, scherp en een hoop door elkaar praten".

Morgen is het NOS-debat met alle lijsttrekkers in de Tweede Kamer. Eerst zijn de zes kleinere partijen (ChristenUnie, Forum voor Democratie, Denk, SGP, Partij voor de Dieren en Volt) aan de beurt, om 19.00 uur. Anderhalf uur later volgen de lijsttrekkers van de negen grootste partijen: PVV, GroenLinks-PvdA, VVD, D66, BBB, CDA, SP, JA21 en NSC.

Bij de inname van de Sudanese stad Al-Fasher, in de westelijke regio Darfur, zijn tientallen burgers gedood door strijders van de Rapid Support Forces (RSF), de paramilitaire organisatie die al zo'n 2,5 jaar in een burgeroorlog verwikkeld is met het regeringsleger. Dat melden activisten in de stad en het mensenrechtenbureau van de Verenigde Naties.

Gisteren meldde het RSF al de stad te hebben veroverd. Dat wordt vandaag bevestigd door videobeelden uit de stad en verklaringen van bronnen binnen het regeringsleger, al worden er in delen van de stad nog wel gevechten gemeld. Er werd al gevreesd voor grootschalige gruweldaden, zoals ook plaatsvonden bij eerdere veroveringen door de RSF.

Executies

Officieel heeft het regeringsleger nog niet toegegeven dat de stad is ingenomen door het RSF, maar bronnen binnen het leger melden anoniem aan persbureau AP dat het leger zich wel heeft teruggetrokken van zijn basis in de stad. Op videobeelden op sociale media is te zien hoe RSF-strijders op en rond die kapotgeschoten basis feestvieren.

VN-mensenrechtenchef Volker Türk zegt dat RSF-strijders "burgers hebben geëxecuteerd die de stad probeerden te ontvluchten, waarbij er aanwijzingen zijn dat dat geweld etnisch gemotiveerd is." RSF bestaat uit vooral Arabische strijders, die het gemunt hebben op leden van Afrikaanse bevolkingsgroepen in Darfur.

Türk: "Het risico op verdere grootschalige en etnisch gemotiveerde gruweldaden in Al-Fasher groeit met de dag."

Op videobeelden vanuit de stad, gepubliceerd door doorgaans betrouwbare bronnen, is te zien hoe vluchtende burgers door RSF-strijders worden mishandeld en beschoten, en uitgescholden voor 'slaven'. Ook is te zien hoe mensen worden geëxecuteerd.

Let op: deze beelden kunnen als schokkend worden ervaren:

Het Sudan Doctor Network, een groep medici die verslag uitbrengt over de strijd en burgerslachtoffers, bevestigt dat de RSF in de stad een "verschrikkelijke moordpartij" heeft begaan, waarbij tientallen burgers zijn omgekomen. Ook zegt de groep dat de RSF systematisch alle ziekenhuizen en andere klinieken in de stad aan het plunderen en vernielen is, "zodat er geen medische infrastructuur meer over is."

De mensenrechtengroep Darfur Network for Human Rights zegt in een verklaring dat de RSF sinds de inname van de stad ruim duizend mensen heeft gevangengenomen, "waarbij burgers systematisch het doelwit zijn van willekeurige arrestaties en mogelijke oorlogsmisdaden."

Al-Fasher was afgelopen jaar de enige plek in de westelijke regio Darfur die nog in handen van het regeringsleger was. Er scholen zo'n 260.000 mensen voor het geweld, van wie pakweg de helft minderjarig is.

De restaurants van keten Vapiano hebben definitief de deuren gesloten. De pizza- en pastaketen werd vorige maand failliet verklaard. Gisteren gingen de zes vestigingen in Nederland echt dicht.

"Ondanks alle inspanningen is het niet gelukt om voor de vestigingen een geschikte overnamekandidaat te vinden", schrijft de keten op zijn website. De restaurants zaten onder meer in Den Haag, Rotterdam en Utrecht.

De directe aanleiding van het faillissement is een conflict met een payrollbedrijf, vertelt curator Fouad el Houzi. Het bedrijf beschuldigde Vapiano ervan de payrollmedewerkers niet te betalen. "Bij een kort geding werd een voorschot van zeven ton toegewezen dat Vapiano moest betalen." Het payrollbedrijf eiste ruim een miljoen euro aan achterstallige salarissen.

Een onderzoek naar mogelijke andere oorzaken van het faillissement volgt nog.

Eerder faillissement

In 2020 ging de restaurantketen ook al failliet, omdat het toenmalige Duitse moederbedrijf in financiële problemen verkeerde door de coronacrisis. Vapiano maakte toen een doorstart.

In 2007 werd het eerste Nederlandse Vapiano-restaurant geopend in Den Haag. De oorspronkelijk Duitse keten staat erom bekend dat klanten eten moeten bestellen met een pasje.

Een doorstart voor de hele Nederlandse tak komt er nu niet, laat de curator weten. Wel worden er gesprekken gevoerd over een doorstart van het restaurant in Leidschendam.

De 18-jarige Wesley van K. uit Leiden is veroordeeld voor het sturen van bedreigingen aan de lijsttrekkers Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) en Stephan van Baarle (Denk). Hij krijgt een celstraf van 30 dagen, waarvan 25 dagen voorwaardelijk, en een taakstraf van 30 uur.

Omdat hij sinds zijn arrestatie al vijf dagen heeft vastgezeten, hoeft hij niet langer in de cel te blijven.

Van K. heeft de twee politici via privéberichten op sociale media met de dood bedreigd. Hij schreef aan Denk-lijsttrekker Van Baarle dat hij hem knock-out zou slaan, in een busje zou slepen, zou ophangen en opensnijden. Hij noemde Van Baarle ook "kankermoslim".

Op zijn telefoon werd ook een bericht aan Frans Timmermans gevonden, waarin Van K. zei dat hij Timmermans dood zou maken en dat beveiliging hem niet zou helpen. Beide lijsttrekkers voelden zich ernstig bedreigd.

Niet hij, maar een vriend

Bij de rechter zei de verdachte dat niet hij, maar een vriend van hem het bericht aan Van Baarle had gestuurd. Over het bericht aan Timmermans zei hij niets.

De rechter rekent hem aan dat hij geen verantwoordelijkheid nam, niet mee wil werken met de reclassering en dat een van de berichten ook nog een discriminerende toon had. De straf valt lager uit dan de eis van twee maanden, onder meer vanwege de leeftijd van de jonge Leidenaar, en ook omdat de politie de regels voor het bekijken van zijn telefoon niet helemaal heeft gevolgd.

Van K. is onlangs nog door de kinderrechter veroordeeld tot 100 uur taakstraf, onder meer voor zware mishandeling.

In Ivoorkust is Allassane Ouattara (83) opnieuw gekozen tot president. Volgens de kiescommissie kreeg hij bijna 90 procent van de stemmen. De omstreden Ouattara is al sinds 2011 aan de macht in het West-Afrikaanse land.

De uitslag is niet verrassend, omdat de belangrijkste politieke tegenstanders van Ouattara niet mochten meedoen. Van de vier resterende tegenkandidaten is er geen enkele die de steun geniet van een grote partij.

Met 3 procent van de stemmen werd voormalig minister Jean-Louis Billon tweede. Hij heeft Ouatarra gebeld en gefeliciteerd met zijn overwinning. Van de ruim 8,5 miljoen stemgerechtigden kwam iets meer dan de helft opdagen bij de stemlokalen.

Jong continent, oude leiders

De herverkiezing van Ouattara is het meest recente voorbeeld van hoe oudere mannen aan de macht blijven in Afrika, het continent met de jongste bevolking ter wereld.

Paul Biya (92) is al sinds 1982 aan de macht in Kameroen, Yoweri Museveni (81) sinds 1986 in Oeganda. Recordhouder in Afrika is president Teodoro Mbasogo (83) van Equatoriaal-Guinea. Hij werd in 1979 voor het eerst gekozen.

Je politieke tegenstanders zwart maken is van alle tijden, maar deze verkiezingscampagne gaat dat op een volgens experts zeer gevaarlijke manier: levensechte AI-beelden. Vooral de PVV maakt hier veel gebruik van, blijkt uit onderzoek.

Vandaag deed GroenLinks-PvdA aangifte vanwege lasterlijke afbeeldingen van lijsttrekker Frans Timmermans. Die stonden op een Facebookpagina die werd beheerd door de PVV-Kamerleden Maikel Boon en Patrick Crijns. Zij zouden zelf met AI-software de plaatjes hebben gegenereerd.

De betreffende plaatjes:

Een gevaarlijke ontwikkeling, vindt Fabio Votta, de onderzoeker achter CampAIgntracker. Die site analyseert berichten die partijen, politici en bewegingen op sociale media plaatsen in aanloop naar de verkiezingen. Tot en met 12 oktober zijn er 231 door AI gemaakte berichten verschenen. De helft daarvan is afkomstig van de PVV.

Veel van die berichten stonden op de inmiddels offline gehaalde Facebookpagina 'Wij doen geen aangifte tegen Geert Wilders', die dus beheerd werd door de twee PVV-Kamerleden. Naast afbeeldingen van Timmermans stonden er ook AI-foto's op die asielzoekers in een kwaad daglicht zetten.

Onderzoeker Votta schrok van de hoeveelheid berichten en het grote bereik van de pagina. "Veel foto's werden verder online verspreid. Dat maakt het doel van zo'n pagina, namelijk het wegzetten van tegenstanders, zeer succesvol." Ook de snelheid en het gemak waarmee dit soort afbeeldingen wordt gemaakt, baart Votta zorgen.

Onderzoek CampAIgntracker.nl

CampAIgntracker analyseerde tot en met 12 oktober 231 berichten uit de verkiezingscampagne die door AI zijn gegenereerd. De herkomst daarvan bleek:

51,9 procent van de PVV

12,6 procent van Vrede voor Dieren

7,4 procent van de VVD

3,9 procent van D66

2,6 procent van BVNL

2,2 procent van FvD, BBB, SP en CDA

1,7 procent GroenLinks-PvdA

Volgens Votta is niet te bewijzen of het mensen daadwerkelijk van ideeën of stemgedrag doet veranderen. Maar het kan wel het gevoel versterken dat ze al hadden. "Hun opvattingen over bijvoorbeeld Timmermans of asielzoekers worden bevestigd. Daarmee wordt het voor hen de waarheid."

En dat kan ook gevaarlijke gevolgen hebben, zegt Votta. "Asielzoekers en ook politici worden door dit soort berichten gedemoniseerd. Daardoor kunnen ze doodsbedreigingen krijgen of kan er geweld tegen ze worden gebruikt."

Ook het Alan Turing Institute uit Londen deed afgelopen jaar onderzoek naar de invloed van AI op verkiezingen. In dat jaar werden wereldwijd maar liefst vijftig landelijke verkiezingen gehouden, waarbij twee miljard mensen hun stem uitbrachten. Hoewel daarbij veel gebruik werd gemaakt van AI is volgens het instituut niet te bewijzen dat dit directe invloed had op het stemgedrag.

Maar, zo zegt het instituut, de bedreigingen van AI zijn er wel degelijk. Dat beaamt ook Fabio Votta. "Het wordt steeds makkelijker om AI in te zetten. Daarnaast wordt het ook steeds moeilijker om nep van echt te onderscheiden. Het kan best zijn dat volgend jaar wijzelf als onderzoekers al niet meer het verschil kunnen zien. Met als gevolg dat straks iedereen in zijn eigen AI-gegenereerde realiteit leeft."

Al meer dan een jaar wordt er om Pokrovsk gevochten, maar de situatie is niet eerder zo kritiek geweest als nu. Honderden Russische militairen zijn de stad binnengetrokken. De Oekraïense president Zelensky erkende gisteravond dat zijn troepen het "extreem lastig" hebben.

Pokrovsk was tot vorig jaar een belangrijk logistiek knooppunt met zo'n 80.000 inwoners. Sporen en wegen komen er samen en vanuit deze stad werd een deel van het front bevoorraad. In de eerste jaren van de oorlog was dit slechts een tussenstop voor militairen, materieel en munitie.

Maar naarmate Rusland langzaam terrein won, kwam Pokrovsk dichter bij het front te liggen. Afgelopen jaar groeide het zelfs uit tot het belangrijkste slagveld. Volgens de Oekraïense strijdkrachten heeft Rusland nergens aan het front zoveel militairen verzameld.

Toch lukte het die grote strijdmacht maar moeilijk om de Pokrovsk binnen te dringen. De stad en zijn omgeving worden bewaakt door talloze drones. Een verslaggever van de Kyiv Independent bezocht deze zomer nog een drone-eenheid. De dronepiloten wisten de Russische aanvallen lange tijd af te slaan.

Dat dwong Rusland om een nieuwe strategie te ontwikkelen. Want tanks, pantservoertuigen en grotere groepen soldaten vormden een te makkelijke prooi voor de Oekraïense drones.

Bekijk hieronder meer over de cruciale rol van Donetsk:

Dus ging Rusland over op een andere tactiek, zegt defensie-expert Patrick Bolder: "De laatste maanden zag je steeds vaker kleine groepjes militairen of saboteurs, soms maar één of twee, die onder dekking van slecht weer of duisternis de stad probeerden binnen te dringen." Bij slecht weer zijn drones minder effectief.

Vorige week werd diep in Pokrovsk nog een aantal burgers gedood door zo'n groep Russische 'saboteurs'. Wat opnieuw onderstreepte hoe kwetsbaar de Oekraïense verdediging van de stad is.

Opmars verloopt traag

De opmars van de Russische hoofdmacht rond de stad verloopt extreem traag en gaat gepaard met enorme verliezen. Toch komen de Russen wel steeds dichter bij de stad, net als de drones. Op de grond wordt de stad nog niet omsingeld, maar in de lucht is dat anders.

Alle toegangswegen naar Pokrovsk liggen binnen het bereik van Russische drones. De meeste drones kunnen minimaal 10 kilometer vliegen. Bevoorrading van de stad is daardoor de laatste maanden steeds gevaarlijker.

Op deze beelden is te zien dat Russische drones jagen op Oekraïense voertuigen:

Langs de toegangswegen liggen Russische drones te wachten in een hinderlaag, om zich in de passerende voertuigen te boren. Zo raken de Oekraïners in de stad steeds verder geïsoleerd. Dat is een effectieve tactiek volgens Bolder: "Ze kopiëren eigenlijk wat de Oekraïners eerder hebben gedaan. De logistieke aanvoer met drones platleggen."

Met grote transportdrones, rijdende drones en te voet wordt de stad nog steeds bevoorraad. Al gaat dat steeds moeilijker. Oekraïense eenheden in de stad lijken voorlopig nog genoeg drones, munitie en voedsel te hebben om door te vechten.

De strijd om Pokrovsk

Oekraïne heeft ook opnieuw commando's naar de stad gestuurd, meldt de Oekraïense journalist Andriy Tsaplienko. Zij zouden al in gevecht zijn met de Russen. Zo hoopt Kyiv deze Russische doorbraak in de kiem te smoren.

Het is ondertussen een beproefde tactiek: na een Russische infiltratie worden commando's gestuurd om het lek in het front te dichten. Ook afgelopen maand wist Oekraïne zo een grote Russische aanval af te slaan.

Pokrovsk is nog niet gevallen en Oekraïne lijkt er alles aan te willen doen om dat te voorkomen of zo lang mogelijk uit te stellen. Voorlopig verliest Rusland rond de stad nog altijd veel troepen en is er van een verovering nog geen sprake, denkt Bolder: "Voordat ze heel Pokrovsk echt hebben ingenomen, zover is het echt nog niet. Het is allemaal ook heel fragiel voor de Russen."