NOS Nieuws - Algemeen

Suriname viert vandaag zijn 50-jarige onafhankelijkheid van Nederland. De familiebanden tussen beide landen zijn hecht: er wonen meer dan 350.000 mensen in Nederland met een Surinaamse migratieachtergrond, terwijl er in Suriname zelf maar 640.000 mensen wonen.

Toch is reizen naar Nederland voor Surinamers ingewikkeld. Voor een bezoek hebben ze een visum nodig. Deze visumplicht ontstond na de onafhankelijkheid, toen er een massale uitstroom kwam van Surinamers naar Nederland op zoek naar een beter bestaan. De eisen voor zo'n visum zijn streng, de kosten hoog en de kans dat het wordt afgewezen is groot, waarbij de redenen voor afwijzing vaak willekeurig zijn.

'Traumatische ervaring'

Het overkwam gitarist Jason Eduwaiti (36). Hij voelde zich vereerd toen de Surinaams-Nederlandse fluitist Ronald Snijders hem uitnodigde om op te treden in Nederland. Snijders had de Boy Edgar-prijs gewonnen, de hoogste Nederlandse jazz-onderscheiding.

"Ik droeg mijn prijs op aan Suriname, want daar liggen mijn roots en ik mocht iemand uitnodigen", zei Snijders. "Ik dacht: Jason Eduwaiti moet erbij zijn! Hij is een talent in Suriname, hij heeft conservatorium gedaan en is iemand met een hele eigen stijl."

Eduwaiti ging vol energie aan de slag met het verzamelen van de vereiste documenten voor het visum om naar Nederland te kunnen reizen. "Ik reis al sinds 2009 regelmatig naar het buitenland. Ik ben vaker in Nederland geweest en in Parijs, zelfs in Dubai en de Verenigde Staten voor optredens of samenwerkingsprojecten met andere muzikanten. Ik kreeg van het Nederlandse Fonds voor Podiumkunsten een officiële uitnodigingsbrief en diende vol vertrouwen mijn papieren in bij de Nederlandse autoriteiten."

De klap was groot toen zijn visum werd afgewezen. Het gevaar zou te groot zijn dat Eduwaiti in Nederland wilde blijven en zou proberen onder te duiken, kreeg hij als argument te horen. "Het was een traumatische ervaring. En waar baseren ze het op? Ik heb een gezin in Suriname, mijn zoontje was destijds 3 jaar oud. Ik heb hier mijn werk en mijn leven."

Ook Ronald Snijders was boos en verbijsterd. "Ik vond het echt schandalig. Jason is iemand van onbesproken gedrag. En als zelfs iemand wordt geweigerd terwijl er een officiële uitnodiging ligt van het Nederlandse Fonds voor Podiumkunsten, wat wil je dan nog meer?"

Het had weinig zin om protest aan te tekenen, want dat zou te lang duren en de prijs was dan al uitgereikt, maar de gebeurtenis geeft beide muzikanten nog steeds een vervelende nasmaak. "Er is toch een bijzondere band met Nederland? Dat maakt zo'n afwijzing extra pijnlijk", zegt Eduwaiti.

Zelfstandig land

Duizenden Surinamers maken jaarlijks mee dat hun visum wordt afgewezen. Ze missen daardoor optredens, sportwedstrijden of bijvoorbeeld examens die ze in Nederland afleggen. Ook bruiloften en zelfs begrafenissen van familieleden in Nederland kunnen Surinamers mislopen omdat ze geen visum krijgen. Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken kan Nederland alleen deze regels niet veranderen.

De 50-jarige onafhankelijkheid begon met vuurwerk in Paramaribo:

"Het zijn Schengenregels die we hebben opgesteld als Europese Unie en dat betekent dat zo'n visum verplicht is", zegt demissionair minister van Buitenlandse Zaken Van Weel na vragen van NOS. "Een land kan vrijstelling krijgen, alleen moet ieder land dat apart bij de EU aanvragen en daarover met de Europese Commissie onderhandelen."

Van Weel benadrukt dat vanwege de historische banden Nederland Suriname wel wil ondersteunen bij die onderhandelingen. "Maar uiteindelijk is Suriname een zelfstandig land dat dit zelf moet doen", meent Van Weel.

125 euro kwijt

Voor Eduwaiti en de vele andere Surinamers zal afschaffing van de visumplicht een geschenk uit de hemel zijn. "Nu denk ik wel twee keer na als ik word gevraagd voor een samenwerking met muzikanten in het buitenland. Eigenlijk kun je niets plannen, want je weet niet of een visum wordt goedgekeurd of geweigerd."

Zijn geld, 125 euro, een half maandloon in Suriname, was hij overigens kwijt, want dat moet betaald worden, ongeacht of het visum wordt goedgekeurd of niet. En aan de behandeling op het visumkantoor in Paramaribo dat namens de Nederlandse autoriteiten de visumaanvragen verwerkt, heeft hij geen goede herinnering. "Het leek alsof ze me aan het keuren waren of ik wel goed genoeg was om hun land binnen te komen. Als ex-kolonie van Nederland is dat helemaal geen prettig gevoel."

Na 300 jaar koloniale overheersing komt Suriname op 25 november 1975 los van Nederland. Het is vandaag 50 jaar geleden dat het land onafhankelijk werd. In deze video vertellen we je hoe dat ging.

Bij de rechtbank in Amsterdam begint vandaag het proces over de dood van de 17-jarige Lisa uit Abcoude. De verdachte is een nog altijd ongeïdentificeerde asielzoeker, vermoedelijk uit Nigeria. Hij staat ook terecht voor een gewelddadige verkrachting een paar dagen eerder.

De dood van de 17-jarige Lisa leidde tot een schokgolf door heel Nederland. Het meisje werd in de nacht van 19 op 20 augustus vermoord langs een fietspad in Duivendrecht. Ze was na een avondje stappen met de elektrische fiets onderweg naar huis in Abcoude.

Rond 04.00 uur belde ze zelf 112 omdat ze werd aangevallen door een man. De politie ging er met spoed op af, maar was te laat. Agenten vonden haar lichaam in de berm langs het water aan de Holterbergweg. Ze bleek onder meer in haar hals gestoken.

Het incident maakte op de meest pijnlijke wijze duidelijk dat vrouwen niet zonder meer veilig zijn op straat. Zeker toen bleek dat de verdachte een paar dagen eerder ook al een gewelddadige verkrachting zou hebben gepleegd, aan de Weesperzijde in Amsterdam. De politie denkt dat hij ook nog een derde vrouw heeft aangevallen, al wordt hij daar nog niet voor vervolgd.

Verdachte

Hoewel de verdachte is opgepakt, is nog altijd niet zeker wie hij precies is. Zelf zegt hij dat zijn voornaam Chris is. Zijn achternaam weet hij niet. Hij zou 22 jaar oud zijn en uit Nigeria komen. Het OM is nog altijd bezig dit te verifiëren.

Volgens Het Parool heeft hij de politie verteld dat hij opgroeide in weeshuizen en dat hij kampt met stemmen in zijn hoofd. Hij zou keer op keer uit opvanghuizen zijn weggestuurd.

Op een zeker moment ondernam hij de tocht naar Europa en kwam hij als bootvluchteling aan op het Italiaanse eiland Lampedusa. Daarna reisde hij verder. In juni dit jaar arriveerde de man bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Daarna verbleef hij in een asielzoekerscentrum in Amsterdam-Zuidoost.

Van de misdrijven in augustus waarvan hij wordt verdacht, zegt hij zich niets te kunnen herinneren. Ontkennen doet hij niet, bekennen evenmin.

Discussie

Na de incidenten barstte een hevige maatschappelijke discussie los. De Amsterdamse burgemeester Halsema noemde geweld tegen vrouwen "een schandvlek op onze samenleving". Op sociale media werden massaal berichten gedeeld waarin vrouwen eisen dat ze veilig over straat kunnen. Zo was er de actie 'Wij eisen de nacht op', waarbij in korte tijd een half miljoen euro werd opgehaald.

"Met de campagne wil ik iets doen aan het onderliggende probleem: namelijk dat onze maatschappij lang geleden heeft besloten dat vrouwen minder waard zijn dan mannen", zei initiatiefneemster en campagnestrateeg Danique de Jong. Hoe het ingezamelde geld zal worden besteed, is nog niet bekend.

Dolle Mina's

Ook de feministische actiegroep Dolle Mina keerde terug in de schijnwerpers. De groep, bekend uit de jaren 70, is dit jaar opnieuw opgericht. De Dolle Mina's liepen na de dood van Lisa in meerdere steden protestmarsen.

Verschillende gemeenten hebben inmiddels concrete veiligheidsmaatregelen genomen in de publieke ruimte: door groen te snoeien, meer verlichting te plaatsen of extra camera's op te hangen. Amsterdam kondigde extra politieagenten aan om geweld tegen vrouwen te bestrijden.

Extreemrechts

Dat de verdachte een asielzoeker is die nog maar kort in Nederland verblijft, leidde tot boosheid onder tegenstanders van immigratie. Ook extreemrechtse groeperingen grepen de moord op Lisa aan om hun boodschap te verspreiden.

Online werd de moord door sommigen geduid als "anti-blank geweld". Bij de plaats delict werden kaarsjes neergezet met de teksten "Bescherm blanke vrouwen" en "White Lives Matter".

Zo werd de zaak door totaal verschillende groepen aangegrepen om een punt te maken. Wat de nabestaanden ervan vinden dat de dood van Lisa symbool is komen te staan voor zulke uiteenlopende bewegingen, is onbekend. Volgens de organisatie Namens de Familie kiezen zij ervoor hier niet op te reageren.

Bewijs

Vandaag in de rechtszaal zal het Openbaar Ministerie uitleg geven over het bewijs dat tot nu toe is verzameld. Dat lijkt vooral te bestaan uit DNA-sporen en camerabeelden.

De 22-jarige verdachte werd een dag na de moord aangehouden, op dat moment alleen op verdenking van de eerdere verkrachting. Al snel vermoedde de politie dat hij ook verantwoordelijk was voor de dood van Lisa.

De eerste zitting in de Amsterdamse rechtbank gaat gepaard met grote mediabelangstelling. Voor publiek is er een extra meekijkzaal ingericht. Volgens de advocaten van de verdachte zal hun cliënt aanwezig zijn, maar verder willen zij niet reageren.

Bij een Pakistaans bombardement op een huis van een burger in de Afghaanse provincie Khost zijn negen kinderen en een vrouw omgekomen. Dat meldt de woordvoerder van de Afghaanse Taliban, Zabihullah Mujahid.

Mujahid meldt op X dat het om vijf jongens en vier meisjes gaat. De leeftijd van de kinderen en de vrouw is niet bekendgemaakt. Het getroffen huis werd verwoest, aldus Mujahid op X, waar hij ook foto's van de dodelijke slachtoffers deelt.

Daarnaast zou Pakistan volgens Mujahid ook luchtaanvallen hebben uitgevoerd in de provincies Kunar en Paktika. Hierbij zijn vier burgers gewond geraakt, aldus de woordvoerder.

Vredesbesprekingen geklapt

De gewelddadigheden tussen Pakistan en Afganistan nemen de laatste tijd weer toe. In oktober kwam het tot hevige aanvallen over en weer tussen beide landen, de zwaarste sinds de machtsovername van de Taliban in Kabul in 2021. Het begon met een Pakistaanse luchtaanval gericht tegen de Pakistaanse Taliban over de grens in Afghanistan. Uiteindelijk vielen er honderden doden, zowel militairen, militanten als burgers.

Beide partijen tekenden in Doha een staakt-het-vuren, maar de vredesbesprekingen in Turkije klapten toen er geen overeenkomst voor de lange termijn bereikt kon worden.

Op de Zestienhovenweg (N209) in Bergschenhoek bij Rotterdam is gisteravond op een kruising een vrachtwagen tegen een auto aangereden, meldt de politie.

De bestuurder van de auto raakte bekneld en moest door de brandweer worden bevrijd. Hij is met onbekende verwondingen naar het ziekenhuis gebracht. De bestuurder van de vrachtwagen is aangehouden. Een politiewoordvoerder meldt aan Rijnmond dat getuigen hebben gezien dat de vrachtwagen door rood reed.

Het ongeluk gebeurde volgens Rijnmond rond 20:15 uur. Vooral de auto raakte door de botsing zwaar beschadigd.

NASA vermindert het aantal bemande ruimtemissies onder het Starliner-contract met Boeing. Daamee wordt de omvang van het programma, dat al langer kampt met technische problemen, verkleind. De eerstvolgende missie wordt bovendien onbemand.

Het oorspronkelijke contract van Boeing met NASA, ter waarde van 4,5 miljard dollar, omvatte zes bemande missies naar het ruimtestation ISS. Nu wordt het aantal vluchten verlaagd naar vier, meldt NASA. Maximaal drie daarvan zullen bemande vluchten zijn. Twee extra vluchten zijn optioneel. Door de wijziging daalt de waarde van het contract met Boeing naar 3,73 miljard dollar. Persbureau Reuters meldt dat inmiddels 2,2 miljard al betaald zou zijn.

Bij de eerste bemande testvlucht van Starliner in 2024 vielen verschillende stuwraketten van het voortstuwingssysteem van Starliner uit tijdens de nadering van het ISS. Uiteindelijk moesten de Amerikaanse astronauten Butch Wilmore en Suni Williams ruim negen maanden in het ISS doorbrengen. Wilmore en Williams vertrokken in juni 2024 naar het ISS voor een missie van ruim een week. In maart dit jaar keerden ze terug op aarde.

Dragon-capsule

In 2014 koos NASA Boeing en SpaceX van Elon Musk voor de bouw en lancering van een ruimtevaartuig dat Amerikaanse astronauten van en naar het ISS moest vervoeren. Ook werd de ontwikkeling van twee ruimtecapsules in gang gezet, die als back-ups voor elkaar kunnen dienen.

Inmiddels is de Dragon-capsule van SpaceX sinds de eerste bemande missie in 2020 de belangrijkste astronautencapsule van NASA geworden, De Starliner van Boeing kampt daarentegen al jaren met vertragingen, technische mankementen en budgetoverschrijdingen.

Sudanezen die zijn gevlucht uit de stad Al-Fasher zeggen tegen mensenrechtenorganisatie Amnesty International dat ze zijn beschoten, geslagen of gegijzeld door rebellen van de Rapid Support Forces (RSF). Vrouwen vertellen dat zij, en soms ook hun dochters, tijdens hun vlucht werden tegengehouden en verkracht.

"Eén van hen dwong me om met hen mee te gaan, sneed mijn kleding kapot en verkrachtte me. Toen ze weg waren, kwam mijn 14-jarige dochter naar me toe. Ik zag dat haar kleren onder het bloed zaten en in stukken waren gesneden." De moeder en dochter vluchtten naar Tawila, een veilige stad tientallen kilometer van Al-Fasher waar het Rode Kruis vluchtelingen opvangt.

"Na de verkrachting werd mijn dochter erg ziek. Toen we Tawila bereikten, verslechterde haar gezondheid en stierf ze", zegt de moeder tegen Amnesty International. Een andere vrouw vertelt dat ze een dag werd vastgehouden en meermaals werd verkracht door een man terwijl een gewapende RSF-strijder toekeek.

Omsingeld

Al-Fasher in de regio Darfur in het westen van Sudan werd eind oktober ingenomen door de RSF. De paramilitaire groepering is al 2,5 jaar in een bloedige oorlog verwikkeld met het regeringsleger in Sudan. Naar schatting zijn bij de val van Al-Fasher tienduizenden Sudanese burgers vermoord en vanwege een door rebellen aangelegde zandwal om de stad kunnen honderdduizenden mensen geen kant op.

Vluchtelingen die per auto reizen moeten vanwege de zandwal langs RSF-checkpoints. Vluchtelingen te voet worden opgejaagd en gevangengenomen of vermoord. Onderzoekers van de Amerikaanse Yale Universiteit zagen op satellietbeelden al bewijs voor mogelijk massamoorden die in Al-Fasher zijn gepleegd.

Bekijk ook deze NOS-special over de moordpartijen gepleegd in de stad Al-Fasher:

Onderzoekers van Amnesty International spraken met 28 mensen die uit Al-Fasher wisten te ontsnappen. Meerdere overlevenden zeiden dat ze tijdens hun vlucht honderden lichamen op straat zagen liggen en dat RSF-strijders ongewapende burgers doodschoten. "Ze genoten ervan, ze lachten."

Een 21-jarige man die samen met anderen in een hinderlaag werd gelokt, zegt dat ze tegen de rebellen zeiden dat ze burgers waren. "Toen zeiden ze: 'In Al-Fasher zijn geen burgers, iedereen is soldaat." Zijn broer en drie anderen zouden daarna zijn doodgeschoten. Om onduidelijke redenen mocht de man zelf zijn vlucht vervolgen.

"Ik heb mijn vrienden voor mijn ogen zien sterven", vertelt een 19-jarige man die samen met zeven vrienden probeerde te vluchten. Hij zegt tegen Amnesty International dat al zijn vrienden tijdens hun vlucht zijn gedood bij de aangelegde zandwal. "We werden van alle kanten beschoten."

Een andere man wist voorbij de zandwal rond de stad te komen, maar vertelt dat hij en zo'n twintig anderen kort daarna werden opgepakt door RFS-strijders in auto's. "De RSF doodden mensen alsof het vliegen waren. Het was een bloedbad." Hij zegt dat hij de aanval heeft overleefd door zich dood te houden.

Een andere Sudanees werd tijdens zijn vlucht uit Al-Fasher samen met vijf anderen gevangengenomen. Hij zegt tegen Amnesty dat hij met familie mocht bellen en dat RSF-strijders meer dan 20 miljoen Sudanese pond (omgerekend zo'n 30.000 euro) eisten in ruil voor zijn vrijlating. Een andere gijzelaar werd tijdens een videogesprek met zijn familie doodgeschoten.

'VAE voedt het geweld'

"Naar mate het conflict voortduurt, leveren de verhalen van de overlevenden verder bewijs van het falen van de internationale gemeenschap in Sudan", zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.

De Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zijn de belangrijkste partner van de RSF. Ze leveren via buurland Tsjaad mankrachten en wapens, en krijgen daar onder meer goud voor terug. "De aanhoudende steun van de Emiraten aan de RSF voedt het geweld tegen burgers in Sudan", zegt Callamard.

Amnesty International stelt dat de internationale gemeenschap meer moet doen om burgers te beschermen en moet eisen dat de steun en wapenleveringen aan de RSF stoppen. "De wereld mag niet meer wegkijken."

Volgens cijfers van de VN heeft de oorlog al aan ruim 40.000 mensen het leven gekost. Hulporganisaties zeggen dat het werkelijke aantal nog vele malen hoger is. Al meer dan 14 miljoen mensen zijn gedwongen hun huis te verlaten. In delen van Sudan is hongersnood uitgeroepen en de helft van de bevolking lijdt honger. De VN noemt de situatie in Sudan een van de ergste humanitaire crises ter wereld.

D66-leider Rob Jetten heeft maandagavond de Thorbeckeprijs voor politieke welsprekendheid gewonnen. De andere genomineerden waren Ingrid Coenradie (JA21) en SP-leider Jimmy Dijk. Jetten kreeg de prijs uitgereikt in perscentrum Nieuwspoort in Den Haag.

Volgens de jury heeft Jetten zich sinds zijn aantreden als fractievoorzitter in 2018 ontwikkeld naar een politicus die overtuigend en toegankelijk communiceert. Jetten weet optimistisch en dicht bij de samenleving te communiceren, zowel tijdens Kamerdebatten als in verkiezingscampagnes, meldt de jury.

De Thorbeckeprijs wordt jaarlijks uitgereikt door de Vereniging Thorbecke aan politici die zich onderscheiden door overtuigende en invloedrijke communicatie. Eerdere winnaars waren onder meer VVD'ers Frits Bolkestein en Mark Rutte, en Femke Halsema als leider van GroenLinks. Vorig jaar ging de prijs naar VVD-Kamerlid Eric van der Burg.

Voorbeeld van vrolijkheid

In het persbericht dat dagblad NRC heeft ingezien, verwijst de vereniging naar hoe Jetten bij zijn begin als fractievoorzitter in 2018 nog werd bespot en "Robot Jetten" werd genoemd, "vanwege zijn mechanische, wat monotone staccato dictie". Hij werd volgens de jury gezien als "onecht, pedant, elitair".

Daarvan is nu geen sprake meer, meent de vereniging. Sterker nog: "Rob Jetten heeft zichzelf weten te restylen tot een aantrekkelijk, wervend en vertrouwenwekkend politicus. En dat niet alleen, hij heeft Nederland en de politiek weer even elan en een goed humeur gegeven."

In zijn acceptatierede gaf Jetten volgens persbureau ANP aan te hopen dat hij samen met Coenradie en Dijk een voorbeeld kan zijn van "eerlijkheid, onbevangenheid en vrolijkheid" in het politieke debat. "Niet alleen voor onze 147 collega's, maar ook voor toekomstige politieke generaties", aldus Jetten.

Steun in de rug

Jetten vindt het een enorme eer om in de voetsporen te treden van voormalig D66-leider Hans van Mierlo die de prijs in 1992 als eerste in ontvangst nam. "Zijn geloof dat politiek opener, nieuwsgieriger en menselijker kan, inspireert mij iedere dag", zegt Jetten.

Hij noemt de prijs een steun in de rug om te blijven werken aan een politiek die verbindt.

Jan van Zanen mag nog eens zes jaar burgemeester van Den Haag blijven. Dat heeft de Haagse gemeenteraad in een geheime zitting besloten. Zijn huidige termijn loopt af op 1 juli volgend jaar.

De 64-jarige Van Zanen wordt nu voorgedragen bij de minister van Binnenlandse Zaken. Het overnemen van die aanbeveling is vaak een formaliteit.

Van Zanen zegt vereerd te zijn om opnieuw voorgedragen te worden. "Ik ga ervoor met alles wat ik in me heb", zei hij in een eerste reactie. "Ik hoop met de mensen in Den Haag, de ondernemers, de winkeliers, de bezoekers, maar vooral de inwoners het beste te doen en het mooie Den Haag nog mooier te maken."

Twijfels

Hart voor Den Haag, de grootste partij in de gemeenteraad, heeft openlijk twijfels geuit over een herbenoeming van Van Zanen. "Wij zijn mordicus tegen de niet-transparante procedure rondom burgemeestersbenoemingen. Wij zijn voor de gekozen burgemeester", zei fractievoorzitter Richard de Mos.

Ook over Van Zanen zelf had hij bedenkingen. "Dat zal u niet verbazen, want er liggen van onze zijde twee moties van wantrouwen aan zijn adres en we hebben ook flink wat andere bezwaren", citeert Omroep West hem.

Die moties betreffen de blokkadeacties van Extinction Rebellion op de A12 en het handelen van de burgemeester bij het parkeerreferendum. Beide voorstellen haalden destijds geen meerderheid.

Omdat de vergadering over Van Zanen geheim was en vertrouwelijk blijft, is onbekend wat Hart voor Den Haag uiteindelijk heeft besloten, maar een meerderheid van de raad wilde dus door met Van Zanen.

Veelbewogen ambtstermijn

Van Zanen is sinds 1 juli 2020 burgemeester van Den Haag. Daarvoor was hij burgemeester van Utrecht en Amstelveen. In zijn eerste ambtstermijn kreeg hij te maken met ingrijpende gebeurtenissen, waaronder de explosie aan de Tarwekamp waarbij zes mensen omkwamen.

Ook de ongeregeldheden tussen groepen Eritreeërs, de rellen in Scheveningen en de NAVO-top vielen binnen zijn huidige ambtsperiode.

Een ambtenaar van de gemeente Kempten in Zuid-Duitsland wordt ervan verdacht ruim een miljoen euro aan muntgeld te hebben gestolen uit parkeermeters, schrijven Duitse media. De ambtenaar had een functie waarbij hij de meters moest legen, en het geld moest storten.

De man wordt beschuldigd van 720 gevallen van diefstal, zijn vrouw van medeplichtigheid. De 40-jarige ambtenaar zou het geld hebben gestort op een bankrekening waar zijn 38-jarige vrouw ook bij kon.

Een bank kreeg in oktober argwaan en deed aangifte van witwassen. Banken zijn wettelijk verplicht om vermoedelijke witwaspraktijken te melden aan de autoriteiten. Het echtpaar werd vandaag voorgeleid aan de onderzoeksrechter en is in voorlopige hechtenis genomen.

De burgemeester van Kempten, Thomas Kiechle, zegt "sprakeloos en verbijsterd" te zijn over de zaak. In een schriftelijke reactie zegt hij dat er "onmiddellijk concrete maatregelen worden genomen en dat de werkprocessen uit het verleden worden geëvalueerd". Hij wil mogelijke zwakke punten ontdekken en deze voor de toekomst verhelpen. Hij heeft hiervoor een speciale commissie benoemd.

In de Verenigde Staten zijn twee rechtszaken tegen hoge functionarissen die het opnamen tegen president Trump van de baan. Een rechter seponeerde zowel de zaak tegen oud-FBI-directeur James Comey als die tegen Letitia James, omdat de aanklager onrechtmatig door Trump was benoemd.

De aanklachten werden veelal gezien als pogingen van Trump om af te rekenen met politieke vijanden. Comey was al jaren openlijk kritisch over Trump. James was de aanklager die Trump succesvol vervolgde voor fraude in 2024 vanwege het misleiden van banken en andere financiële instellingen.

Ontslagen en vervangen

Dat de zaken van de baan zijn, komt door aanklager Lindsay Halligan. Zij was eerder een van Trumps persoonlijke advocaten. Trump had haar naar voren geschoven omdat een vorige aanklager vond dat er onvoldoende bewijs was voor strafzaken tegen de twee. Hij werd prompt ontslagen en vervangen door loyalist Halligan, die geen ervaring had met strafzaken.

Dat had niet gemogen. Voor zo'n benoeming is instemming van de Senaat nodig. Daarom is Halligan volgens de rechter onwettig op de zaak gezet.

Correspondent VS Ryan Hermelijn:

"Dit is een grote tegenslag voor president Trump, die zijn minister van Justitie openlijk heeft opgeroepen om zijn politieke tegenstanders aan te pakken. Deze agenda van vergelding uit het Witte Huis was een ander belangrijk argument van Comey en James dat deze strafzaken alleen maar waren gedreven door Trumps pogingen om wraak te nemen.

Het Witte Huis heeft laten weten dat justitie in hoger beroep gaat, maar het pad naar een veroordeling in deze twee zaken is een stuk moeilijker geworden. Bovendien geeft de rechterlijke macht een signaal af niet zomaar mee te gaan met politiek gemotiveerde strafzaken."

Comey en James zijn twee van de vele namen op lijst van mensen die Trump tegen zich in het harnas hebben gejaagd. In oktober maande Trump zijn minister van Justitie openlijk om hen en andere politieke vijanden voor de rechter te slepen.

Vijf dagen later werd voormalig FBI-directeur Comey aangeklaagd. Hij werd ervan beschuldigd in 2020 valse verklaringen te hebben afgelegd over zijn rol in het parlementaire onderzoek naar mogelijke pogingen om de presidentsverkiezingen van 2016 te beïnvloeden.

Nog geen twee weken later volgde een aanklacht tegen Letitia James, die de fraudezaak tegen Trump won. Ze werd beschuldigd van valsheid in geschrifte. Ze zou een huis verhuren waar ze volgens haar hypotheekaanvraag zelf zou wonen, en daarmee zo'n 19.000 dollar hebben bespaard. Ze noemde die aanklacht "een leugenachtige wraakactie".

'Kwaadwillendheid en incompetentie'

Comey zegt op Instagram dat hij dankbaar is dat de zaak voorbij is, en dat die gebaseerd was op kwaadwillendheid en incompetentie. "Dit is helaas wat er van justitie is geworden onder Trump."

Ook het Witte Huis heeft gereageerd. "De feiten in de aanklachten tegen Comey en James zijn niet veranderd en het laatste woord is hier nog niet over gesproken."

De VS bestempelt het zogenoemde Cartel de los Soles ('Het Kartel van de Zonnen') als buitenlandse terroristische organisatie. Daardoor krijgen Amerikaanse instanties meer bevoegdheden om deze organisatie aan te pakken.

De Amerikaanse buitenlandminister Rubio kondigde de stap eerder deze maand al aan. Venezuela noemt het besluit "belachelijk" en zegt dat het kartel niet bestaat.

Aan het hoofd van dat kartel staat volgens de Amerikanen de Venezolaanse leider Maduro, zonder daar bewijs voor te leveren. Rubio stelt dat het Zonnenkartel Venezuela in zijn greep houdt. Ook zouden andere hooggeplaatste leden van Maduro's regering en generaals in het leger onderdeel zijn van de terreurgroep. Met dit label plaatst de VS in feite dus de hele Venezolaanse regering op de terreurlijst.

De regering-Maduro heeft herhaaldelijk betrokkenheid bij het kartel ontkend. Volgens Maduro probeert de VS met deze escalatie controle te krijgen over Venezuela's enorme oliereserves. De VS erkent het regime van Maduro niet en heeft 50 miljoen dollar uitgeloofd voor diegene die helpt 'drugscrimineel' Maduro te arresteren.

Nieuwe opties voor de VS

De spanningen tussen Venezuela en de VS zijn de afgelopen maanden opgelopen. Het Amerikaanse leger heeft sinds september al meer dan twintig boten opgeblazen die volgens de regering-Trump drugs vervoerden. Meer dan tachtig opvarenden zijn daarbij gedood.

Ook heeft de VS de militaire aanwezigheid in het Caribisch gebied uitgebreid. Deze maand zetten de Amerikanen nog het grootste vliegdekschip ter wereld in, om naar eigen zeggen 'illegale activiteiten in de regio op te sporen, in kaart te brengen en te verstoren'. Het is voor het eerst in meer dan dertig jaar dat Washington zo veel militaire macht inzet in Latijns-Amerika.

De Amerikaanse minister van Defensie Hegseth zei vorige week dat het terreurlabel "een hele reeks nieuwe opties" zal bieden om druk uit te oefenen op Maduro. Welke opties dat precies zijn, liet hij in het midden. Hij weigerde te zeggen of het Amerikaanse leger overweegt doelen in Venezuela aan te vallen.

De Venezolaanse buitenlandminister Cabello beschuldigt de VS ervan via deze weg de dodelijke aanvallen op Venezolaanse boten te rechtvaardigen. "Venezuela verwerpt categorisch, resoluut en absoluut dit nieuwe en belachelijke verzinsel van de Amerikaanse buitenlandminister."

Eerder zei de Colombiaanse president Petro op X dat het kartel niet bestaat. "Het is een fictief excuus van extreemrechts om regeringen omver te werpen."

In navolging van de VS hebben ook Latijns-Amerikaanse landen met rechtse regeringen als Argentinië, Paraguay en Ecuador het kartel op de terreurlijst gezet.

Decreet

Tot dit jaar hadden in de VS alleen terreurorganisaties zoals IS en al-Qaida het label van buitenlandse terroristische organisatie. Deze groepen zijn verantwoordelijk voor een reeks aanslagen in Europa en de VS, waaronder 11 september. Sinds Trump weer president is, heeft hij acht Latijns-Amerikaanse criminele organisaties aangewezen als terroristische organisaties die betrokken zijn bij drugshandel.

Zes ervan zijn drugskartels uit Mexico, de andere twee zijn bendes uit Venezuela en El Salvador. Het is een stap die Trump al had aangekondigd in een decreet dat hij tekende op 20 januari, de dag van zijn inauguratie. Met het terrorisme-label gaat voor Trump een langgekoesterde wens in vervulling: een hardere aanpak van deze criminele organisaties staat al jarenlang op de agenda van de Amerikaanse president.

Systeem van corruptie

Al in de jaren 90 werd gesproken over het Kartel van de Zonnen. De naam verwijst naar de zonvormige insignes die hooggeplaatste Venezolaanse militairen dragen. Zij zouden bij drugshandel betrokken zijn.

Mike LaSusa, een expert op het gebied van georganiseerde misdaad zegt tegen de BBC dat de naam al snel werd gebruikt voor alle Venezolaanse functionarissen met vermeende banden met drugshandel, ongeacht of zij onderdeel waren van dezelfde organisatie.

InSight Crime, een denktank gespecialiseerd in georganiseerde misdaad in Latijns-Amerika en Caribisch gebied, zei eerder dat het te simpel is om te zeggen dat Maduro het kartel leidt, en zei dat het "nauwkeuriger wordt omschreven als een systeem van corruptie waarbij militaire en politieke functionarissen profiteren van het samenwerken met drugshandelaren."

Eerder zeiden ook experts tegen de NOS dat het Kartel van de Zonnen iets heel anders dan het Sinaloa-kartel of het Colombiaanse Medellín-kartel. "Het is een systeem van contacten, niet één persoon is de baas."

Trump heeft zijn pijlen gericht op Venezuela. Een op papier steenrijk land, maar in de praktijk allerminst. NOS op 3 maakte deze video erover:

Bambara, Fulfulde, Tamashek: het is slechts een greep uit de dertien officiële talen van het West-Afrikaanse land Mali. Tot voor kort behoorde het Frans, de taal van de voormalige kolonisator, ook tot dat rijtje. Maar met de invoering van een nieuwe grondwet kwam daar in 2023 een einde aan.

Toch is de Franse taal nog alom aanwezig: in de politiek, in het zakenleven en ook in het onderwijs. Hoewel thuis vooral Malinese talen worden gesproken, leren kinderen op school nog altijd lezen en schrijven in het Frans. Dat moet veranderen, zeggen de Malinese machthebbers. Kunstmatige intelligentie kan daarbij helpen.

In een klaslokaal aan de rand van de hoofdstad Bamako is het muisstil als Mamadou Dembele het woord neemt. Lopend tussen rijen van houten schoolbankjes legt hij een twintigtal leerlingen uit waarom hij vandaag voor de klas staat: ze gaan verhalen lezen in het Bambara, de meest gesproken taal in Mali.

Frans blijft dominant

"Voor het eerst", zegt Clarisse Yasségué Togo (13). "Het is fijn dat we dit nu leren. Het helpt ons om beter met vrienden te kunnen praten, want op school spreken we alleen maar Frans."

Dat geldt voor de meeste scholen in Mali, waar Frans nog altijd de dominante taal is. "Deze kinderen hebben allemaal al leren lezen en schrijven", legt Dembele uit. "Maar in het Bambara doen ze dat vandaag voor het eerst."

Dembele werkt voor RobotsMali, dat is gericht op onder meer innovatie en ontwikkeling van kunstmatige intelligentie. De afgelopen jaren heeft de organisatie meer dan honderd verhalen in lokale talen vervaardigd, met behulp van verschillende AI-programma's. Dat is nodig, zegt de organisatie, omdat vrijwel alle kinderboeken in Mali nog Franstalig zijn.

Nadat Mali van Frankrijk onafhankelijk was geworden, in 1960, zijn er al meerdere pogingen gedaan om het Franstalige onderwijs te vervangen door talen zoals het Bambara. Dat mislukte keer op keer, vooral vanwege een tekort aan middelen en een gebrek aan politieke wil.

Maar de relatie met Frankrijk is in de afgelopen jaren drastisch veranderd. In 2020 greep een junta de macht, in 2021 volgde een tweede staatsgreep. Van de banden met Frankrijk bleef weinig over: de militaire antiterreurmissie Barkhane onder leiding van Frankrijk werd opgedoekt, Franse televisie- en radiozenders gingen op zwart.

Hoewel het schrappen van het Frans als nationale taal vooral een symbolische zet lijkt, wordt die ook gezien als een nieuwe poging om langzaamaan de taal van de oude koloniale machthebbers op een zijspoor te zetten.

Van ChatGPT tot Leonardo

RobotsMali zet programma's als ChatGPT en Claude in om de verhalen te schrijven, onder toeziend oog van auteurs die waar nodig aanpassingen maken. Vertalen gebeurt met behulp van Google Translate; bijpassende plaatjes worden gemaakt met beeldgeneratoren zoals Leonardo.

"De verhalen zijn geïllustreerd", knikt Dembele. "Dat helpt om de link te leggen tussen woorden en beelden." Op een laptop scrolt hij langs de verhalen die de scholieren vandaag krijgen voorgeschoteld: van traditionele sprookjes tot meer eigentijdse verhalen over de oorlog in het land.

Eén voor één lezen de leerlingen hardop voor. De eerste paar zinnen gaan nog met horten en stoten. Maar al snel krijgen ze het ritme te pakken. "Op straat praten we altijd in het Bambara," zegt Abdoul Jabour Bengoly (15). "Dus het is belangrijk dat we die taal goed leren."

Nog belangrijker is het voor kinderen die bijvoorbeeld vanwege in de oorlog in het land moeilijkheden hebben om naar school te gaan. Meer dan de helft van de Malinezen kan niet lezen of schrijven. Door nationale talen voorop te stellen wordt de drempel lager, zegt Dembele. "Ik denk dat het ons land enorm vooruit kan helpen."

De omstreden noodhulporganisatie Gaza Humanitarian Foundation (GHF) stopt met het leveren van noodhulp in de Gazastrook. De organisatie zegt dat de missie is voltooid.

Internationale organisaties hadden vanaf het begin felle kritiek op de gang van zaken bij de GHF. Honderden Palestijnen die hulp zochten werden gedood, de hulppunten lagen op afgelegen plekken en er werd veel te weinig voedsel uitgedeeld. Eind augustus werd officieel hongersnood vastgesteld in een deel van Gaza.

De GHF werd begin dit jaar door de Verenigde Staten en Israël opgezet, nadat Israël maandenlang helemaal geen hulp had toegelaten in Gaza. Volgens de organisatie was het doel om een alternatief te bieden voor hulp vanuit de Verenigde Naties en andere humanitaire organisaties, omdat die voortdurend door Hamas ingepikt zou worden. Hulporganisaties bestrijden dat.

In een statement stelt de GHF nu dat er de afgelopen maanden een gedisciplineerde, mensgerichte humanitaire organisatie is neergezet. "In 4,5 maanden zijn 187 miljoen gratis maaltijden direct geleverd aan burgers van Gaza - veilig, efficiënt en zonder één geval van plundering."

Opgezet voor politieke doelen

Al voor de GHF eind mei feitelijk begon met het uitdelen van voedsel was de organisatie zeer omstreden. De organisatie zou niet onafhankelijk zijn, zoals internationaal recht voorschrijft, en alleen maar zijn opgezet om militaire en politieke doelen van Israël te bereiken, stelden de VN en de grote hulporganisaties die al tientallen jaren de Palestijnen in Gaza ondersteunen.

Zo waren er maar vier distributiepunten, waarvan drie in het zuiden van Gaza. Op die manier werden Palestijnen in feite gedwongen om daarnaartoe te gaan. De GHF beloofde meer hulppunten, ook in het noorden, maar die kwamen er niet. Hulporganisaties stelden daarom dat de zogenaamde hulpposten een instrument waren om Gaza etnisch te zuiveren.

De hulp die via de GHF werd geboden, is altijd verre van toereikend geweest. Aan alles was een enorm tekort. Om de spullen bij de hulpposten eerlijk te verdelen, zette de GHF gezichtsherkenning in. Maar het vermoeden was dat het systeem alleen maar bedoeld was om militanten op te sporen.

Dagelijkse beschietingen

Daarnaast mondde het uitdelen van de noodhulp vanaf het begin uit in chaos en geweld. Vrijwel dagelijks werden mensen beschoten die bij hulpposten eten wilden bemachtigen. Volgens de VN zijn meer dan 1400 Palestijnen op deze manier gedood en 4000 verwond. Israël heeft steeds ontkend dat er opzettelijk op Palestijnen werd geschoten en hield vol dat zij gevaarlijk gedrag hadden vertoond.

Het bleef altijd schimmig hoe de GHF in elkaar zat. Nooit werd duidelijk waar het geld voor de organisatie vandaan kwam. Israëlische media meldden al vroeg dat Israël zelf de grootste geldschieter was. Israël ontkende dat.

Begin augustus riep de VN op om de GHF onmiddellijk te ontmantelen. Toen Israël en Hamas in oktober tot een staakt-het-vuren kwamen, werden de distributiecentra van de GHF al gesloten. De organisatie blijft bestaan als ngo, en zegt paraat te blijven om weer op te schalen zodra er nieuwe humanitaire nood is.

Op deze beelden van afgelopen voorjaar is goed te zien hoe de voedselverdeling van de GHF uitliep op chaos:

President Zelensky noemt het een van de moeilijkste momenten in de geschiedenis van Oekraïne. Hij moet beslissen of hij een 28-puntenplan van de Amerikaanse president Trump accepteert. Volgens Zelensky is het een keuze tussen de VS als bondgenoot en de waardigheid van zijn land.

Van Europese zijde ligt er nu een tegenvoorstel. Wat ligt er precies op tafel? Podcast De Dag bespreekt de plannen met Ruslandkenner Hubert Smeets.

Volgens Smeets is Oekraïne oorlogsmoe, staat het met de rug tegen de muur. Maar dat hoeft volgens hem niet te betekenen dat ze zullen buigen voor Rusland. "Het Kremlin zal er nog van opkijken hoeveel weerzin er tegen Rusland is", aldus Smeets.

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Afgelopen weekend zette defensie wapens in tegen drones bij vliegbasis Volkel en legden drones het vliegverkeer in Eindhoven plat. Eerder werden ook bij Terneuzen en Oostkapelle drones gesignaleerd.

Maar bewijs dat er drones in het spel waren, blijft uit. Hoe kan dat? En moeten we ons nu wel of geen zorgen maken? De NOS stelde experts vijf vragen.

Om wat voor type drones gaat het?

Afgelopen weekend zei demissionair staatssecretaris Gijs Tuinman dat het in Eindhoven en Volkel om kleine drones ging "die gewoon in de MediaMarkt te koop zijn".

Maar bij experts is er twijfel of het in alle gevallen wel om drones ging. "Er zijn natuurlijk een heleboel observaties geweest, maar hard bewijs is er niet", zegt defensie-expert Patrick Bolder.

Verschillende experts wijzen op het gebrek aan sensoren en radars die drones kunnen detecteren en vastleggen. Volgens Bolder komt dat door het gebrek aan investeringen.

Waar komen die drones vandaan en wat komen ze doen?

"De drones zijn in ieder geval niet vanuit Rusland gevlogen", zegt Bolder. "Die afstand kunnen kleine drones niet afleggen." In Nederland zijn er momenteel 50.000 organisaties en personen die drones bezitten waarmee ze vliegen, blijkt uit cijfers van de RDW.

Maar dat hoeft volgens hem niet te betekenen dat de Russen er niet achter zitten. Hij wijst op de arrestatie van twee minderjarigen wegens spionage voor Rusland. Zij werden benaderd via Telegram. "Ook als het dus Nederlandse tieners blijken te zijn, zegt het nog niks en dat past in de Russische strategie."

Mocht Rusland erachter zitten, dan zijn er volgens experts twee mogelijke oogmerken: ontregelen en angst aanjagen of informatie inwinnen. "Bijvoorbeeld met camera's kijken naar wat het bewakingspersoneel doet en wat voor middelen Nederland heeft tegen drones", zegt hoogleraar oorlogsstudies Frans Osinga.

Waarom is er geen bewijs voor die drones?

Uit cijfers van de politie blijkt dat er tot november 2025 al een kwart meer meldingen van drones waren dan in heel 2024. Maar dat betekent volgens de Koninklijke Marechaussee niet dat er ook echt meer drones zijn dan normaal.

"Op de video's die we van burgers ontvingen, zagen we meestal vliegtuigen, satellieten, sterren of andere zaken die aangezien worden voor drones", schrijft een woordvoerder. Volgens Bolder zijn de veronderstelde drones steeds in het donker gespot "en dan is het moeilijk te zien".

De experts denken wel dat het uniek is dat defensie nu drones uit de lucht heeft proberen te halen, maar wijzen er ook op dat het naar buiten brengen strategie kan zijn. "Defensie laat hiermee zien: we zijn het zat. We hebben de middelen om dit tegen te gaan", zegt Osinga.

"Maar ze houden het verhaal ook vaag", zegt Bolder. "Wat er denk ik op duidt dat ze zelf ook niet zeker zijn van het bewijs."

Erik Stijnman, luitenant-kolonel bij instituut Clingendael, denkt ook dat bewustwording van het publiek zal helpen om meer maatregelen te kunnen nemen.

Waarom hebben die drones zo veel impact?

"Drones kunnen op een makkelijke manier veel schade aanrichten", zegt Osinga. Hij vindt het niet overdreven om het vliegverkeer een paar uur stil te leggen zoals afgelopen weekend op Eindhoven Airport. "Als zo'n drone in de motor of tegen de cockpit aanvliegt, heb je echt een groot probleem."

Stijnman legt uit dat sinds de oorlog in Oekraïne drones van "allerlei akelige dingen" worden voorzien, zoals wapens. "Met een beetje training en een softwareprogrammaatje kan elke 15-jarige best wel effect bereiken."

Maar volgens Bolder kunnen drones ook zonder toegevoegde wapens veel schade aanrichten, door bijvoorbeeld in elektriciteitsmasten te vliegen en het treinverkeer plat te leggen. "Je moet er dus alert op zijn en ze snel uitschakelen."

Moet ik me er nou zorgen over maken of niet?

Vooralsnog moeten we ons geen zorgen maken, zegt Stijnman. "Er zijn nog geen openlijke geweldplegingen." Hij maakt zich meer zorgen om het feit dat iedereen nu een drone kan gebruiken. "Hoe gaan we daar op een verantwoordelijke manier mee om?"

Volgens Bolder moeten we ons vooral zorgen maken "om het feit dat we niet zijn voorbereid". "We hebben te weinig middelen voor detectie, identificatie en bestrijding. En daar moeten we in investeren."

Hoogleraar Osinga voegt toe dat we niet naïef moeten zijn. "We moeten alert zijn en we moeten ons bewust zijn van de tijd waarin we leven."

Polen heeft een Oekraïense man aangehouden voor betrokkenheid bij de explosie op een spoorlijn, ruim een week geleden. Polen beschouwt het opblazen van de spoorlijn als ongekende sabotageactie. De opgepakte Oekraïner, Volodymyr B., was volgens de Poolse officier van justitie betrokken bij de voorbereidingen.

Volgens het Openbaar Ministerie heeft de man de andere verdachten wegwijs gemaakt in het gebied en getoond waar de explosieven geplaatst konden worden.

'Aangestuurd door Rusland'

Tot nu toe is B. de enige verdachte die is gearresteerd en aangeklaagd. De Poolse autoriteiten verdenken twee Oekraïense mannen die door Rusland zouden worden aangestuurd van directe betrokkenheid.

Het tweetal is volgens Polen werkzaam bij de Russische geheime dienst en naderhand gevlucht naar Belarus, een trouwe bondgenoot van Rusland. Een van de twee mannen werd eerder bij verstek in Oekraïne veroordeeld voor sabotage. B. werd volgens het Poolse Openbaar Ministerie donderdag aangehouden en is inmiddels aangeklaagd.

Vorige week werden nog eens vier andere verdachten aangehouden. Drie van hen zijn inmiddels vrijgelaten. Een vierde persoon wordt niet beschuldigd van sabotage, maar van het verbergen van onder meer Russische paspoorten.

Polen gaat 10.000 militairen inzetten om de infrastructuur te beschermen, zoals het spoor. Dat merken ook deze treinreizigers:

Ruim een week geleden raakte een spoorlijn in het oosten van Polen op twee plekken zwaar beschadigd. De spoorlijn tussen de Poolse hoofdstad Warschau en Lublin wordt gebruikt voor het leveren van wapens aan Oekraïne, dat in oorlog is met Rusland.

Een treinmachinist merkte de schade aan het spoor bij het dorp Mika onderweg op en trok aan de bel. Het treinverkeer werd vervolgens stilgelegd. Ook elders werd een beschadiging ontdekt.

Levin de Koster, oud-wethouder van Beekdaelen in Limburg, is veroordeeld voor rijden onder invloed. Hij krijgt een taakstraf van zestig uur en een boete van 750 euro. Ook is hij zijn rijbewijs een half jaar kwijt.

De 32-jarige politicus veroorzaakte in mei een ongeluk nadat hij onder invloed van alcohol in de auto was gestapt. Hij was toen nog wethouder.

Hij reed weg bij een bierbrouwerij, drukte daarbij naar eigen zeggen per ongeluk het gaspedaal in en verloor de macht over het stuur. Hij reed tegen een muurtje en tegen een geparkeerde auto. Zijn bijrijder raakte lichtgewond.

De Koster sprak zelf van een grote fout en erkende dat hij meer had gedronken dan was toegestaan. Hij sprak zelf van "een biertje of tien". Hij lichtte de gemeente in en niet veel later nam hij ontslag. "Ik neem deze stap niet om weg te lopen, maar juist om mijn verantwoordelijkheid te pakken", schreef hij in een verklaring.

Schuldbewust

De Koster spreekt van de zwartste dag van zijn leven, en zijn advocaat zei: "Hij heeft ook de naam van de gemeente en zijn partij beschadigd. En het heeft hem zijn baan als wethouder gekost", zei zijn advocaat tegen L1 Nieuws.

De burgemeester van Terneuzen, Erik van Merrienboer, stapt op naar aanleiding van een slepende kwestie over de komst van een asielzoekerscentrum in de Zeeuwse gemeente. Hij heeft geen vertrouwen meer in een goede samenwerking, staat in een brief aan de gemeenteraad.

Van Merrienboer zette zich in voor de komst van het asielzoekerscentrum, maar vertrekt omdat een meerderheid van de gemeenteraad en de wethouders toch geen azc wil. Lange tijd was dat wel de koers van Terneuzen om zo te voldoen aan de spreidingswet. Er zou een opvang voor maximaal 200 asielzoekers in het voormalige kantoor van postorderbedrijf Neckermann komen.

Van Merrienboer heeft de commissaris van de Koning in Zeeland, Hugo de Jonge, laten weten dat hij zijn ontslag zal indienen bij de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie en Veiligheid.

De Jonge laat op zijn beurt weten het ontslag af te raden. "Ik heb de burgemeester indringend verzocht om aan te blijven", schrijft De Jonge. Ook wil hij in een besloten vergadering met de gemeenteraad overleggen, "voordat verdere stappen worden gezet".

Krappe meerderheid tegen

In oktober adviseerde de gemeenteraad het college van B&W over het verlenen van een omgevingsvergunning aan het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers (COA). De vergunning is noodzakelijk voor de komst van een azc. In twee stemrondes waren vijftien raadsleden vóór en vijftien tegen het verlenen van de omgevingsvergunning. In een derde stemronde, op 13 november, bleek dat een meerderheid (zestien stemmen tegenover dertien stemmen) niet verder wilde met het azc.

In het college van B&W besloten de vier wethouders mee te gaan met dat raadsadvies. Een vijfde wethouder stapte eerder op om privéomstandigheden.

Burgemeester suggereert beïnvloeding

In zijn brief vraagt Van Merrienboer zich af of het wisselende stemgedrag van de raadsleden "zonder last" is verlopen, "zoals de wet en uw eed of belofte dat vraagt". Daarmee suggereert hij dat een of meerdere raadsleden hun stemgedrag door anderen hebben laten bepalen.

Van Merrienboer zegt te hebben overwogen om het collegebesluit via de rechter op juridische grond te laten vernietigen. "Maar ik besef dat ik daarmee een te grote wissel trek op de onderlinge samenwerking, die juist nu - met onder meer de verkiezingen - in Terneuzen hard nodig is op een flink aantal dossiers."

De burgemeester vindt dat hij de conclusie van de wethouders niet kan verantwoorden en stapt daarom op. Hij zegt zijn taken voort te zetten totdat zijn verzoek is ingewilligd.

'Erg bijzondere situatie'

Het is opmerkelijk dat een burgemeester opstapt om een inhoudelijke kwestie, zegt directeur John Bijl van het Periklesinstituut, dat onder meer burgemeesters en wethouders traint. Het gebeurt volgens hem soms als de sfeer niet fijn is, maar deze situatie noemt hij "erg bijzonder".

Directeur Bijl zegt een beetje "knorrig" te worden van de situatie. Hij vraagt zich hardop af of de gemeente de komst van een azc kan tegenhouden, want "je hebt gewoon de spreidingswet uit te voeren". Hij benoemt dat ook met een waarnemend burgemeester de wet blijft bestaan. "Er is een groot risico dat dan hetzelfde conflict zal spelen."

Volgens Bijl zou het kunnen dat er meer speelt dan alleen de inhoud. "Je ziet vaker dat een persoonlijke kwestie en de inhoud door elkaar gaan lopen en dat het dan ontspoort." Dat de burgemeester in het openbaar een brief deelt, wijst er volgens Bijl op dat "ze al ver in de escalatie zitten". Hij noemt dat de emoties in de politiek vaker op kunnen lopen, maar dat dit wel al "een fase verder is".

Bijl zegt dat in de besloten vergadering ook gesproken zal worden over de suggestie van de burgemeester dat raadsleden niet integer zijn. "Ik ga ervan uit dat die insinuatie bij raadsleden in het verkeerde keelgat is geschoten."

Van een vrijstaande gezinswoning naar een appartement in een complex. Hoewel sommige senioren het wel willen, zijn er door allerlei obstakels maar weinig ouderen die hun grote huis inruilen voor een kleinere variant. Toch zijn die doorstromers een belangrijke oplossing om de krapte op de woningmarkt te verlichten.

Veel van die senioren wonen in een huis dat niet meer bij ze past, omdat de kinderen zijn uitgevlogen of traplopen lastig wordt. Doordat Nederland vergrijst, verdubbelde het aantal 65-plussers dat een eigen woning heeft tussen 2006 en 2024 naar bijna 2 miljoen. Maar sommigen kunnen of willen daar niet voor altijd blijven.

"Het is niet zo dat alle senioren een verhuisstap gaan zetten", zegt woonadviseur Jan van Deursen van adviesbureau Companen, "maar de groep die hun huis wil verlaten of er niet meer kan wonen is ook aanzienlijk groot. Het aantal ouderen groeit snel en als slechts een deel van die groep een stap zet, krijg je echt een effect." Als er een eengezinswoning vrijkomt voor een familie die nu nog in een te krappe starterswoning zit, komt dat laatste huis ook weer vrij.

Hulp bij verhuizen

Volgens het Woononderzoek van het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening uit 2024 staat Nederland vol met grote gezinswoningen, maar zolang die bezet blijven, hebben jonge woningzoekenden daar weinig aan. Er is dan ook altijd nog een aanbodtekort aan eengezinswoningen.

Alie van Keulen verhuisde drie jaar geleden, op 75-jarige leeftijd, van een eengezinswoning die te groot werd voor haar. "Het was toch wel asociaal om zo'n groot huis alleen voor mij te hebben", zegt ze. Ze verhuisde naar een appartement. "De kinderen gingen de deur uit en dan blijf je anders daar maar alleen zitten."

Steeds meer woningcorporaties zetten in op seniorenmakelaars die ouderen helpen te verhuizen. Zo hopen gemeenten en corporaties de doorstroming op de woningmarkt te verbeteren. Ook Alie kreeg die hulp. "Ik heb er geen seconde spijt van gehad, alles is nu gelijkvloers. Ik zou echt niet meer terug willen."

Toch is het voor veel ouderen geen optie om te verhuizen. "Senioren zijn minder flexibel. Ze wonen vaak al hartstikke mooi, hebben veel herinneringen aan het huis, en hebben een sociaal netwerk om zich heen", zegt Van Deursen. Volgens het Woononderzoek zit er nog een groot verschil tussen droom en daad. Er verhuizen daadwerkelijk minder senioren dan er zeggen te willen verhuizen.

Financiën zitten in de weg

Behalve de emotionele waarde is het vaak ook fiscaal onaantrekkelijk om te verhuizen, waarschuwen makelaarsvereniging NVM, de Hypotheekshop en ouderenbond ANBO-PCOB vanochtend in het AD. Dat geldt volgens Van Deursen met name op de huurmarkt. Zo betalen ouderen met een huurhuis een relatief lage huur, omdat ze al een ruime tijd ergens wonen en de huur minder hard stijgt. Bij een overstap naar een andere woning zouden ze flink meer huur kunnen gaan betalen. "Je krijgt dan een kleinere woning voor een hogere prijs."

In het geval van Alie verhoogde de woningcorporatie de huur juist niet. "Ik betaal nu zelfs ietsje minder dan eerst."

Ook voor ouderen met een koophuis kunnen financiën in de weg zitten. Zij hebben relatief lage hypotheeklasten omdat ze er al lang wonen. Die lage woonlasten kan ze belemmeren om te verhuizen naar een nieuwe woning. Daarnaast is er vaak een flinke overwaarde op de huidige woning, maar die telt niet altijd mee voor de tijdelijke hypotheek tussen twee koophuizen. De bank kijkt alleen naar het inkomen.

Van Deursen wijst erop dat er nog veel meer kan gebeuren om het voor ouderen makkelijker te maken om te verhuizen: zo kunnen ouderen hun huur behouden als ze naar een andere huurwoning willen, kunnen ze voorrang krijgen op een woning of mogen gemeentes soms verhuisvergoedingen geven.

Dat alle ouderen gaan doorstromen, is volgens Van Deursen een illusie. "Heel veel ouderen wonen nu prettig, maar als je woningen vrij kunt spelen, komt alles een beetje los. Je moet altijd blijven bijbouwen maar dit is zeker een knop waaraan je kunt draaien om de boel te verlichten."

Vandaag is het proces tegen Damen gestart. De Nederlandse scheepsbouwer wordt verdacht van corruptie en het omzeilen van sancties tegen Rusland. In de rechtszaal sprak Damen alle beschuldigingen tegen.

Vijf vragen over de zaak tegen Damen.

Waarom wordt deze zaak met zoveel belangstelling gevolgd?

Met 35 scheepswerven wereldwijd is het Nederlandse familiebedrijf Damen een grote speler op het gebied van scheepsbouw. Naast schepen voor de commerciële vaart, is Damen de belangrijkste bouwer van schepen voor de Nederlandse marine.

Nederland kent tal van kleinere defensiebedrijven, maar Damen wordt beschouwd als een van de weinige Nederlandse producenten die in staat zijn om grote eindproducten te maken voor de krijgsmacht.

Voor marineschepen kan de Nederlandse staat maar moeilijk om Damen heen, maar bij een eventuele veroordeling voor corruptie komen opdrachten in gevaar.

Waar wordt Damen van verdacht?

Vandaag, bij de start van de zaak, is vooral stilgestaan bij de verdenking van corruptie. Damen zou bij handel in Azië, Afrika en Zuid-Amerika hebben gerommeld met de administratie. Daarmee zouden forse betalingen aan tussenpersonen zijn afgedekt.

"Damen betaalt agenten. Die handelwijze draagt het risico in zich dat commissiebetalingen deels worden gebruikt voor het betalen van lokale ambtenaren", zei het Openbaar Ministerie in de rechtbank Overijssel. In Brazilië en op Curaçao zouden steekpenningen zijn betaald aan ambtenaren.

Ook zegt het OM dat Damen misleidende informatie over deze betalingen gaf aan zijn verzekeraar. Grote deals in de scheepsbouw zijn risicovol en worden in Nederland verzekerd door Atradius. Om corruptie niet in de hand te werken, bepalen internationale richtlijnen dat er niet te veel mag worden betaald aan tussenpersonen. Atradius kijkt ook naar die richtlijn, maar zou dus op verkeerde been zijn gezet door Damen.

Hoe zit het met het omzeilen van sancties tegen Rusland?

In 2022, maar ook in de jaren daarna, zou Damen hebben gehandeld met Rusland. Dit ondanks Europese sancties tegen Rusland die waren aangescherpt nadat Rusland Oekraïne was binnengevallen.

Volgens het OM heeft Damen opzettelijk goederen en technologie verkocht die kunnen bijdragen aan de versterking van Rusland. Het gaat om vaartuigen of onderdelen daarvan die direct of indirect werden verkocht. Damen zou dit doelbewust hebben gedaan: door onjuiste goederencodes te vermelden werd geprobeerd de sanctie te omzeilen.

"Damen heeft alleen nog geleverd waar het contractueel toe verplicht was", zegt de advocaat van het bedrijf. Het zou juist geld zijn misgelopen door de sancties.

Wat zegt Damen?

Al sinds bekend is dat Damen voor de rechter moet verschijnen, zegt het bedrijf onschuldig te zijn. De scheepsbouwer denkt dat de zaak jaren gaat duren en heeft vertrouwen in een goede afloop. Wel verwijt Damen het OM dat het al acht jaar de tijd heeft genomen voor deze zaak.

De advocaat van Damen vergeleek het bedrijf met proefdieren in een lab. Het OM zou er op uit zijn om een groot bedrijf aan te pakken en ten voorbeeld te stellen. De advocaat stelt verder dat in de afgelopen maanden de beschuldigingen zijn afgezwakt, omdat er te weinig bewijs zou zijn.

Waarom komen de topbestuurders zelf voor de rechter?

Volgens het OM zijn onder andere vader en zoon Damen in de loop der jaren op de hoogte geweest van het gerommel met betalingen aan tussenpersonen. De bestuurders zouden in "toenemende mate kennis van de risico's" hebben gehad.

Het OM zei vandaag wél dat er geen concreet bewijs is gevonden waaruit blijkt dat de bedrijfstop zich persoonlijk bemoeide met de betalingen aan tussenpersonen of ambtenaren.

De persoonlijke beschuldigingen aan de topbestuurders zijn, in de ogen van Damen, misplaatst. "Het is met de haren erbij gesleept", zegt de advocaat. "Mensen worden vervolgd omwille van hun functie. Dit huiswerk gaat nooit een voldoende halen."

De verdediging van Damen heeft nog geprobeerd de zaak achter gesloten deuren te laten behandelen, omdat anders de verdachten "teveel persoonlijke schade oplopen" De rechter heeft het verzoek van de hand gewezen.

Er is nog geen datum bekendgemaakt voor de verdere inhoudelijke behandeling van de twee zaken. Wel verwacht het OM dat de zaak over de Russische sancties sneller zal gaan dan de corruptiezaak. "Die zaak is zeer omvangrijk vanwege het internationale karakter. Dat zal enige tijd in beslag nemen", zegt het OM.