NOS Nieuws - Algemeen

Kinderartsen van drie grote ziekenhuizen slaan alarm vanwege een forse toename van het aantal kinderen met (ernstige) obesitas. Daarnaast zien de kinderartsen in Amsterdam, Rotterdam en Den Bosch ook een verdubbeling van de wachtlijsten bij de obesitaspoli en een vervijfvoudiging van het gebruik van medicatie ter behandeling van obesitas.

In Nederland kampen bijna 400.000 kinderen met overgewicht en ongeveer 100.000 van hen hebben obesitas (ernstig overgewicht). Kinderen in die laatste groep hebben vaak ernstige gezondheidsproblemen zoals gewrichtsklachten en diabetes type 2.

Ook vertoont ongeveer een derde van de kinderen die met obesitas op het spreekuur komen al tekenen van leververvetting. "Dat is heel ernstig, omdat de lever daarvan kapot kan gaan", zegt Felix Kreier, kinderarts en onderzoeker op het gebied van obesitas aan het OLVG in Amsterdam. Ook kan het leiden tot leverkanker.

"Wat er gebeurt, is dat de lever de hoeveelheid vet in het lichaam niet meer kan bolwerken en ziek wordt. Daardoor slaat hij te veel vet op in de lever zelf. Dat is bedreigend omdat de lever een ontzettend belangrijke functie heeft bij het reinigen van het bloed, maar ook bij het maken van eiwitten die we voor allerlei lichaamsfuncties nodig hebben."

De hamster in ons brein

De meeste ouders die op zijn spreekuur komen, willen volgens Kreier ontzettend graag dat hun kinderen gezond leven. "Maar dat is helemaal niet zo makkelijk tegenwoordig." Dat komt vooral door de invloed van sociale media, advertenties en influencers, meent hij. Buiten het zicht van volwassenen worden kinderen daardoor de hele dag blootgesteld aan verleidingen.

Kinderen zijn daar volgens Kreier extra vatbaar voor, omdat hun brein nog geen overwogen keuzes kan maken. "Ons brein heeft zich ontwikkeld in een miljoen jaar van schaarste. Er is een oerbrein in ons, ik noem het de hamster, dat is de hele tijd bang dat wij doodgaan van de honger. Daarom zoekt het de hele dag naar eten. Dus als een kind in de ochtend op sociale media een cheeseburger ziet, dan denkt die 'hamster' de hele dag door: 'wanneer gaan we nou die cheeseburger eten?'"

Kreier benadrukt dat we niet moeten onderschatten hoe sterk deze onderbewuste kracht is, waar door reclamemakers maar al te graag gebruik van wordt gemaakt.

Kinderen moeten hiertegen volgens de kinderartsen beschermd worden. Daarom doen de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) en De Gezonde Generatie, een alliantie van gezondheidsfondsen, een dringende oproep tot een stevig preventiebeleid. En in het bijzonder om vaart te maken met een wet die reclame voor ongezond eten en drinken gericht op kinderen verbiedt. Daar wordt al sinds 2022 over gesproken, maar die wet is er nog steeds niet.

Kreier maakt zich ook zorgen of het zorgsysteem wel berekend is op de toename van klachten door obesitas. "De huidige volwassenen met overgewicht hebben als kind meestal een normaal gewicht gehad. We weten niet goed wat er gebeurt nu we een generatie gaan afleveren die als kind te zwaar is geweest. Het klinkt eng, maar het is eigenlijk een groot experiment waar wij als maatschappij met elkaar aan meedoen."

Als deze kinderen later volwassen worden en daarbij ook allerlei ziektes ontwikkelen, "weten wij nog niet heel goed hoe het zorgsysteem dit moet gaan bolwerken. Daar maken we ons grote zorgen over."

In Den Bosch zijn vanochtend zo'n honderd jerrycans met vermoedelijk drugsafval gevonden. Dat meldt de politie, die onderzoek doet naar de herkomst.

De vaten zijn gevonden bij de Empelsedijk, in een buitengebied ten noorden van de stad. De vaten zijn op twee locaties in het gebied gedumpt. Een deel van de vaten lag op een van de twee plekken in een sloot, meldt Omroep Brabant.

De politie doet onderzoek naar de dumping en de herkomst van het afval. "Door partners wordt gekeken naar mogelijke verontreiniging van bodem en oppervlaktewater. De weg is afgezet", aldus de politie.

Bij een grote kantoorbrand in Jakarta, de hoofdstad van Indonesië, zijn minstens 20 mensen om het leven gekomen, onder wie een zwangere vrouw. Dat meldt de lokale politie. Alle zeven verdiepingen van het pand vatten vlam.

De brand is geblust, maar mensen worden nog volop geëvacueerd. In het gebouw zitten volgens lokale media ook nog mensen vast. Er hangt een dikke, zwarte lucht in en rondom het pand.

Volgens de politie brak de brand uit op de eerste verdieping van het pand, en verspreidde die zich vervolgens naar de overige verdiepingen. De oorzaak wordt nog onderzocht.

In het gebouw is het bedrijf Terra Drone Indonesia gevestigd, dat levert dronebeelden aan klanten in de mijnbouw en landbouw. Moederbedrijf Terra Drone Corporation uit Japan heeft de Indonesische tak noodfinanciering gegeven, melden zij.

Mensen zijn naar het dak van het gebouw gevlucht:

Verkeersborden langs de provinciale wegen in Friesland worden volgend jaar tweetalig. De provincie Friesland is er nu ook uit hoe dat eruit komt te zien.

Begin dit jaar werden de tweetalige verkeersborden in de provincie al aangekondigd. Op bijvoorbeeld een bord met 'fietspad' komt dan ook het Friese fytspaad te staan en bij een afrit komt er Út op het blauwe bord met Uit. Er is de afgelopen tijd nagedacht over in welke volgorde de talen komen te staan.

Op advies van een verkeerspsycholoog komt de Friese tekst onder de Nederlandse tekst. "We hebben ervoor gekozen om geen borden te maken met Fries boven en Nederlands onder", zegt de Friese gedeputeerde Eke Folkerts tegen Omrop Fryslân. "Een verkeerspsycholoog heeft ons geadviseerd dat het het beste is om de taal die in het hele land in het onderwijs wordt gebruikt bovenaan te zetten."

Canada en Bretagne

Bij het ontwikkelen van de tweetalige borden heeft de provincie ook gekeken naar modellen van tweetalige gebieden in het Franse Bretagne, Brussel, Canada en Zwitserland. Een goed doordacht ontwerp moet verwarring bij verkeersdeelnemers beperken, is het idee.

Niet iedereen is het eens met de keuze van de provincie. De gemeente Achtkarspelen liet twaalf jaar geleden een volledig Friese verkeersbord maken met de tekst 'fytspaad'. Dat bord is echter nooit geplaatst, omdat het in strijd was met de wet.

Wethouder Tjibbe Brinkman van Achtkarspelen accepteert nu tweetalige borden, maar vindt wel dat de Friese tekst bovenaan moet komen. "Het Fries moet boven. Scheef eronder maakt van het Fries een soort zoethoudertje bij de boodschappen." Hij is niet onder de indruk van de argumentatie van de verkeerspsycholoog. "Wie bepaalt dat een ander te dom is om Fries te lezen? Mensen kunnen het heus wel zien vanuit de auto."

Stickers of een groter bord

De provincie streeft ernaar om de verkeersborden langs de provinciale wegen zoveel mogelijk in 2026 aan te passen. Bij sommige borden kan dat worden opgelost met nieuwe stickers, maar op andere plekken is een groter bord nodig. Alleen al langs provinciale wegen gaat het om honderden verkeersborden, en dan komen daar nog de borden langs de rijkswegen en die van de gemeenten bij.

De meeste Friese gemeenten hebben aangegeven dat ze de verkeersborden ook tweetalig zullen maken. Veel gemeenten in de provincie hebben al tweetalige plaatsnaamborden bij de grens van de bebouwde kom staan of hanteren alleen de Friese plaatsnaam.

Bij het vervangen van de verkeersborden gaat het bijvoorbeeld om de borden met het woord 'sône' voor 30 kilometerzones. "Gemeenten hebben een eigen beleid wat betreft het tempo", zegt Folkerts. "Sommige gemeenten passen de borden aan als ze aan vervanging toe zijn, andere doen het sneller."

Stemmen

Voor de verkeersborden zijn twee ontwerpen ontwikkeld: één met de Friese tekst onder een horizontale lijn en één met de Friese tekst cursief. Inwoners kunnen tot 23 december stemmen op de variant die hun voorkeur heeft. Wat het tweetalig maken van de verkeersborden precies kost, weet gedeputeerde Folkerts nog niet. Zodra de keuze voor het ontwerp definitief is, gaat de provincie een offerte opvragen.

Vorig jaar trok toenmalig minister De Jonge van Binnenlandse Zaken 18 miljoen euro uit voor bevordering van de Friese taal. Een aanzienlijk deel van dat bedrag gaat naar Friestalig onderwijs, maar er is dus ook geld om de verkeersborden langs de wegen en fietspaden tweetalig te maken.

In 2022 begon Friesland al met de plaatsing van Friestalige borden langs de vaarwegen. Ook worden sinds die tijd omleidingsroutes op gele borden in twee talen aangegeven.

De eigenaren van de nachtclub in de Indiase staat Goa waar zondag een dodelijke brand woedde, zijn gevlucht naar Thailand, melden Indiase media. Bij die brand kwamen zeker 25 mensen om het leven. Zes mensen raakten gewond.

Volgens de autoriteiten namen de broers Saurabh en Gaurav Luthra uren na de brand een vlucht vanuit New Delhi naar Phuket. De politie ontdekte dat na een huiszoeking in de woningen van de broers in de Indiase hoofdstad.

"Het toont aan dat ze van plan waren om politieonderzoek te ontlopen", zegt de plaatsvervangend politiechef van Goa. De internationale opsporingsdienst Interpol is ingeschakeld om te helpen het tweetal te vinden.

Vuurwerk

De brand brak uit tijdens een feest in de nachtclub in Arpora. De politie zei aanvankelijk dat de brand ontstond door een gasfles die in de keuken ontplofte. De autoriteiten vermoeden nu dat vuurwerk de oorzaak is geweest.

Op beelden die op sociale media circuleren is te zien hoe de muziek wordt stilgelegd nadat het plafond vlam had gevat.

De meeste slachtoffers waren medewerkers van de populaire nachtclub. Vier van de vijf omgekomen toeristen waren van een familie.

Meerdere overtredingen

De premier van Goa zei eerder dat de nachtclub de brandveiligheidsvoorschriften had overtreden. Ook had de club volgens de autoriteiten niet de juiste vergunningen om te opereren als nachtclub. Drie functionarissen van de staat Goa zijn vanwege de brand geschorst.

Vijf mensen zijn in het onderzoek aangehouden, onder wie een aantal managers van de nachtclub.

Mede-eigenaar reageert

In een reactie op Instagram zegt mede-eigenaar van de club Saurabh Luthra dat het management "zijn diepe verdriet betuigt en geschokt is door het tragische verlies van mensenlevens als gevolg van het ongelukkige incident". Ook zegt Luthra dat zijn management alle hulp en assistentie zal verlenen aan nabestaanden en getroffenen van de brand.

De NS verruimt voor het komende jaar de dienstregeling. Op veel plekken in het land gaan treinen eerder op de dag rijden, en rijden ze tot later door. Dat meldt de spoordienst in een persbericht. De nieuwe dienstregeling gaat in op zondag 14 december.

Ook worden de provincies Zeeland en Noord-Brabant beter met elkaar verbonden. De trein tussen Zwolle en Roosendaal gaat een keer per uur doorrijden naar Vlissingen.

Op andere plekken worden extra treinen ingezet voor een betere verbinding. Zo gaat er tussen Amersfoort en Deventer een extra intercity rijden, ook buiten de spitsuren. In het weekend zullen er twee extra sprinters gaan rijden tussen Uitgeest en Amsterdam Centraal.

Oude Lijn

Ook tussen Den Haag Centraal en Dordrecht gaan meer sprinters rijden, voor dit traject geldt dat voor zaterdagen. Waar doordeweeks al iedere tien minuten een sprinter rijdt, worden dat er op zaterdag vier in het uur, in plaats van twee. Langs dit spoor, de Oude Lijn, worden de komende jaren veel woningen gebouwd.

Tussen Amsterdam en Londen gaat in het komende jaar een extra Eurostar rijden.

Naast bovengenoemde wijzigingen, worden er ook op andere trajecten in Nederland extra treinen ingezet. Op de website van de NS staat beschreven wat er per provincie verandert.

Wat is er gebeurd, op de dag van het dodelijke Stint-ongeluk in Oss, op 20 september 2018? "Die vraag heeft onze levens beheerst", zei Edwin Renzen, een van de leidinggevenden van de bedrijven rond de Stint-bolderkar in de rechtszaal vandaag.

Vandaag is in Den Bosch de strafzaak van start gegaan over het dodelijke ongeluk met de Stint-bolderkar. "Het is voor ons net als iedereen en in het bijzonder de nabestaanden een vreselijk drama", zei Renzen. "Wij zijn ook ouder en beseffen daardoor als geen ander wat dit ongeluk teweeg heeft gebracht."

Doordat de elektrische bolderkar op een spoorwegovergang terechtkwam en werd geraakt door een trein, kwamen die dag vier kinderen om het leven. Een vijfde kind en een begeleider raakten zwaargewond. De medewerkster zei in verhoren dat het op geen enkele manier lukte om te remmen. Een precieze oorzaak daarvan werd nooit gevonden.

Vandaag staan twee bedrijven en twee leidinggevenden, Edwin Renzen en Peter Noorlander, voor de rechter. Zij waren verantwoordelijk voor de productie en de verkoop van de Stint. Onderzoeksbureaus concludeerden de afgelopen jaren dat de bolderkar allerlei technische gebreken had.

Zo waren er geen goede remconstructies of remschakelaars. Ook waren de gashendels slecht, was er geen opstartbeveiliging en was het maken van een noodstop niet mogelijk. De verdachten zouden willens en wetens een onveilig product op de markt hebben gebracht. Daarnaast worden ze verdacht van valsheid in geschrifte, omdat ze verklaard hebben dat de Stint aan alle veiligheidseisen voldeed.

Zes dagen uitgetrokken

"We hebben meegewerkt om de precieze reden van het ongeval te achterhalen", zei Renzen in een verklaring voordat de ondervraging door de rechtbank begon. Hij wees erop dat er geen technisch mankement of defect was aangetroffen aan de Stint die betrokken was bij het ongeluk.

Ook zei hij, mede namens de bestuurders van de bedrijven, dat hij en Noorlander ten onrechte schuldig worden geacht aan de dood van vier kinderen. "Dat is niet onze werkelijkheid", aldus Renzen.

Daarnaast zei de Stint-oprichter te hopen op begrip dat hij en zijn medeverdachte "vanuit onze wereld" antwoord op vragen zullen geven. Antwoorden kunnen daardoor zakelijk en kil overkomen, zei hij. "Dat is niet zo bedoeld en het betekent niet dat we geen gevoel hebben."

De rechtbank in Den Bosch heeft zes dagen uitgetrokken voor de zaak. Voor aanstaande donderdag staan de verklaringen van de slachtoffers en nabestaanden gepland. Het requisitoir, waarin de officieren van justitie hun visie op de zaak en het bewijs geven, staat voor volgende week maandag op de rol. Dinsdag komt de verdediging, die onder meer bestaat uit het advocatenkoppel Geert-Jan en Carry Knoops, aan het woord.

Litouwen heeft de noodtoestand uitgeroepen wegens herhaalde verstoringen van het vliegverkeer door weerballonnen uit buurland Belarus. Door de hogere alarmfase heeft het leger meer mogelijkheden om in te grijpen. Ook krijgt de politie meer opsporingsbevoegdheden.

Het land, lid van de NAVO en de EU, wordt al maandenlang getergd door de grote ballonnen. Smokkelaars zouden die gebruiken om sigaretten het land binnen te krijgen. Doordat de met helium of waterstof gevulde ballonnen op 3 tot 4 kilometer hoogte het luchtruim doorkruisen, kunnen ze in aanvliegroutes terechtkomen. De luchthaven van hoofdstad Vilnius ligt maar zo'n 30 kilometer van de grens.

In de afgelopen maanden moest het vliegverkeer rond Vilnius in totaal 60 uur worden stilgelegd vanwege de ballonnen. 350 vluchten werden uitgesteld, met vertraging voor ruim 50.000 passagiers.

'Hybride aanval'

Litouwen beschouwt de ballonnen als een hybride aanval door een bondgenoot van Rusland. "We roepen de noodtoestand niet alleen uit vanwege de verstoringen voor de burgerluchtvaart, maar ook vanwege de nationale veiligheid", zei de minister van Binnenlandse Zaken bij de aankondiging. Het is nog niet bekend hoelang de maatregel zal gelden.

Voorzitter Von der Leyen van de Europese Commissie gebruikte ook de term hybride aanval en noemde de situatie compleet onacceptabel. De EU is volgens haar van plan de sancties tegen Belarus aan te scherpen. Ook werd de Belarussische vertegenwoordiger op het matje geroepen.

De ballonnen passen volgens Litouwen in een patroon van schendingen van het Europese luchtruim door Rusland. Eerder dit jaar schoten Nederlandse F-35's Russische drones boven Polen uit de lucht en drongen straaljagers het luchtruim van Estland kort binnen. Ook worden Europese landen al geruime tijd geplaagd door mysterieuze dronemeldingen.

Dit jaar sloot Litouwen al wekenlang de grens met Belarus als vergelding voor de ballonnen. Belarus reageerde door honderden buitenlandse vrachtwagens aan de grens tegen te houden.

Het regime in Minsk houdt vol niets met de ballonnen te maken te hebben. Dictator Loekasjenko wees juist met de vinger naar Litouwen zelf: "Ze vliegen niet zomaar ergens heen, iemand moet ze daar ontvangen." Ook beschuldigt Belarus juist Litouwen ervan propaganda met drones de grens over te sturen, wat het land ontkent.

Litouwen heeft verschillende bedrijven opdracht gegeven om afweersystemen tegen de ballonnen te ontwikkelen. Probleem daarbij is de zware lading van de ballonnen, die kan oplopen tot 50 kilo. Omdat dat gewicht schade of slachtoffers zou kunnen aanrichten, is Litouwen tot nu toe huiverig om de ballonnen uit de lucht te schieten.

Er zijn dit jaar al ruim honderd personen aangehouden in Litouwen die verdacht worden van betrokkenheid bij de smokkel. Afgelopen donderdagavond werden nog twee mannen van 36 en 27 in de buurt van een neergekomen weerballon aangehouden. Zij hadden pakketten bij zich met 3000 pakjes sigaretten.

Gebrek aan privacy, gedwongen verhuizingen en ontoereikende faciliteiten. De menswaardigheid in de opvang voor Oekraïners in Nederland is in gevaar. Daarvoor waarschuwen de Nationale Ombudsman en de Kinderombudsman.

Volgens ombudsman Reinier van Zutphen en kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer is onmiddellijke actie nodig. "Zonder directe maatregelen komt de menswaardige opvang van 130.000 Oekraïners in Nederland verder onder druk te staan", schrijven ze in een brief aan alle gemeenten en aan asielminister Keijzer.

Al geruime tijd zit de opvang voor Oekraïners vol. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten sprak begin september van een "zeer kritieke situatie" en riep het Rijk op actie te ondernemen. In een reactie liet demissionair minister Keijzer toen weten dat ze wil dat Oekraïense mannen hun eigen huisvesting verzorgen.

Nog dagelijks komen er nieuwe vluchtelingen vanuit Oekraïne naar Nederland. Dat betekent dat mensen (slaap)kamers moeten delen, vaak met vreemden. Ook zien de instanties veel klachten binnenkomen over slechte sanitaire voorzieningen en het ontbreken van een keuken.

Volgens de ombudsmannen lopen opvangcentra bijvoorbeeld al maanden vast bij het plaatsen van keukens door complexe regelgeving. Recentelijk gaan de klachten ook veel over het gedwongen moeten verhuizen omdat bestaande locaties hun deuren sluiten.

'Piept en kraakt'

Al eerder deden de twee ombudsmannen een oproep aan gemeenten om de voorzieningen voor Oekraïners te verbeteren. Het piept en kraakt nog altijd in de Oekraïne-opvang, concluderen zij nu. "Inmiddels hebben wij meer dan 110 klachten over ruim zeventig gemeenten ontvangen", staat in de brief aan asielminister Keijzer.

Het aantal klachten blijft hoog, schrijven de ombudsmannen. Bezoeken aan de opvanglocaties bevestigen die klachten. "Bewoners hebben het zwaar door het langdurig verblijf in locaties die daarvoor niet geschikt zijn. Er is - zeker in omgebouwde kantoorpanden - onvoldoende privacy en ook het gedeeld gebruik van sanitaire en kookvoorzieningen begint de mensen op te breken", beschrijven ze de problemen.

Impact op kinderen

Een medewerker van de opvang maakt zich zorgen. "De situatie duurt te lang. Bewoners zitten aan de limiet van wat je als mens aankan", citeren de ombudsmannen.

Op meerdere opvangplekken spraken ze medewerkers die zich zorgen maken. Ook over de impact op gevluchte Oekraïense kinderen. "Kinderen verblijven op locaties die voor hen ongeschikt zijn, zijn onzeker over hun toekomst en krijgen onvoldoende mentale ondersteuning", schrijven ombudsman Van Zutphen en kinderombudsvrouw Kalverboer. Van kinderen zelf kregen ze te horen dat het onderwijs dat ze krijgen niet aansluit bij hun niveau.

De gevechten die zondag tussen Cambodja en Thailand zijn begonnen in betwist grensgebied breiden zich uit. Volgens Cambodja hebben Thaise troepen het vuur geopend op de grensprovincie Banteay Meanchey, waarbij twee burgers omkwamen.

Thailand beschuldigt Cambodja er op zijn beurt van raketaanvallen in burgergebieden te hebben uitgevoerd. "Thaise operaties richten zich uitsluitend op militaire doelen. Terwijl Cambodja nog steeds wapens inzet die gericht zijn op onschuldige burgers, burgerlocaties en medische voorzieningen, met het kennelijke doel om chaos en paniek onder de bevolking te veroorzaken", zegt een hoge Thaise militair.

De voormalige premier van Cambodja, Hun Sen, zegt dat Cambodja wraak heeft genomen op de aanvallen van Thailand gisteravond en vanochtend. Volgens Hun Sen heeft Cambodja meer dan 24 uur gewacht tot Thailand het staakt-het-vuren zou respecteren, voor het in actie kwam.

Sinds de start van het conflict in de nacht van zondag op maandag zijn volgens Cambodja zeven doden en twintig gewonden gevallen. Aan de Thaise zijde kwamen volgens het Thaise leger drie militairen om.

Staakt-het-vuren

Het staakt-het-vuren tussen de twee landen werd in juli na bemiddeling van de Amerikaanse president Trump gesloten, nadat er weer hevige gevechten waren uitgebroken in het grensgebied.

Thailand en Cambodja betwisten al meer dan een eeuw lang de 800 kilometer lange landsgrens tussen de landen. De grens werd getrokken na de Franse bezetting van Cambodja. Centraal in het conflict staat de Preah Vihear Tempel die beide landen claimen.

De afgelopen dagen laaide het oude conflict tussen beide landen plotseling weer op. Het Thaise leger voerde luchtaanvallen uit op Cambodja en Cambodjaanse troepen vuurden schoten af op Thais grondgebied.

Wie begonnen is met de vijandelijkheden is onduidelijk. Beide landen beschuldigen elkaar daarvan. Wel duidelijk is dat Thailand niet van plan is te stoppen. Het land zegt het Cambodjaanse leger voor langere tijd te willen verlammen.

Duizenden mensen geëvacueerd

Beide landen hebben mensen in het grensgebied opgeroepen te evacueren. In Cambodja brachten duizenden mensen de nacht door in tenten in een opvangcentrum.

De Amerikaanse president Trump heeft zowel Thailand als Cambodja opgeroepen om de wapenstilstand die in juli werd gesloten, volledig te respecteren.

De twaalf afgelopen maanden zijn 67 journalisten gedood, blijkt uit cijfers van belangenorganisatie Reporters sans frontières (RSF). Het is het hoogste aantal sinds 2018, toen er 88 medewerkers van de media omkwamen. Vorig jaar lag het aantal op 54.

Bijna de helft van de gedode journalisten in de periode van december 2024 tot en met november dit jaar verloor het leven in de Gazastrook, 29. De oorlog daar heeft sinds de aanvallen van Hamas in 2023 aan ruim 200 verslaggevers het leven gekost, met name Palestijnen.

RSF haalt met name de aanval op het Nasser-ziekenhuis aan, waarbij vijf journalisten onder de ruim twintig doden waren. Meerdere mensen die betrokken waren bij de hulpverlening en verslaggeving na de aanval kwamen om toen Israël enkele minuten later een tweede aanval uitvoerde.

"Onder de regering-Netanyahu heeft het Israëlische leger een ongekend bloedbad aangericht onder de Palestijnse pers", schrijft RSF in een analyse. "Om zijn misdaden goed te praten, zet het leger met ongegronde beschuldigingen Palestijnse journalisten weg als terroristen in een wereldwijde propagandacampagne."

De tweede plek op de infame ranglijst wordt ingenomen door Mexico, waar de media vaak het doelwit zijn van drugskartels. "Door de voortdurende straffeloosheid kunnen criminele bendes onafhankelijke geluiden smoren en hun controle over nieuws en informatie aanscherpen", waarschuwt RSF.

Niet alleen vielen er in het land zelf negen doden, door de 'mexicanisering' van de rest van Latijns-Amerika is dat continent goed voor bijna een kwart van de doden.

RSF wijst verder de oorlogsgebieden in Sudan en Oekraïne aan als gevaarlijk voor journalisten. In Sudan kwamen vier mensen om, in Oekraïne jaagt Rusland op oorlogsverslaggevers. Daarbij kwam bijvoorbeeld een van de twee journalisten die in het buitenland werden gedood om, de Franse fotograaf Antoni Lallican.

"Dit waren geen ongelukken, geen nevenschade. Ze waren doelwit vanwege hun werk", zegt RSF-directeur Thibaut Bruttin over de 67 doden. "Journalisten zijn getuigen voor de geschiedenis, maar ook steeds vaker ongewenste pottenkijkers, wisselgeld, pionnen in diplomatieke spelletjes en mannen en vrouwen die uit de weg geruimd moeten worden."

Russische persbreidel

In Rusland werd de persbreidel afgelopen jaar verder uitgebreid door journalisten gevangen te zetten. China is wereldwijd nog altijd koploper met 121 van de 503 opgesloten journalisten in de 47 onderzochte landen, maar Rusland streefde Myanmar, Israël en Belarus voorbij door van 38 naar 48 opgesloten journalisten te gaan.

Het land houdt ook de meeste buitenlanders gevangen: 26 Oekraïners. Israël is hier nummer twee, met twintig gevangen Palestijnen. Zestien van hen werden opgepakt in de afgelopen twee jaar.

RSF spreekt verder zijn verontrusting uit over het feit dat in Syrië nog altijd 37 journalisten worden vermist, hoewel de macht van zowel Islamitische Staat als Bashar al-Assad daar inmiddels is gebroken. Wereldwijd worden 135 mensen uit 37 landen vermist. Nog eens twintig zijn gegijzeld, onder wie een zevental dat dit jaar in handen viel van Houthi-rebellen in Jemen.

De mentale gezondheid van Nederlanders verslechtert. Dat zeggen onderzoekers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Trimbos Instituut in de nieuwe Monitor Mentale Gezondheid. Niet alleen kampen meer mensen met mentale problemen, ook het aantal mensen met een psychische aandoening neemt toe.

"Het gaat echt om een zorgelijke verslechtering, die al inzette voor corona", zegt Marith Volp, directeur Volksgezondheid en Zorg bij het RIVM. "De mentale gezondheid staat onder druk."

Jongeren

Waar de verslechtering vandaan komt, vinden de instituten moeilijk te zeggen. Wel is er gekeken naar factoren die samenhangen met mentale gezondheid. Bestaanszekerheid wordt daarbij vaak genoemd. "Denk bijvoorbeeld aan mensen die geen woning kunnen vinden."

Vooral met jongeren gaat het niet goed. "We maken ons echt zorgen over jonge mensen", zegt Volp. Het gaat specifiek om de groep tot 25 jaar.

Dat het niet goed gaat met de mentale gezondheid van jongeren, kwam ook in andere onderzoeken naar voren. Vooral meisjes hebben veel last van bijvoorbeeld depressiviteit.

Wat zijn de gevolgen van de verslechtering van onze mentale gezondheid?

Problemen met mentale gezondheid leggen druk op de Nederlandse zorg. Zo kwam een kwart van de Nederlanders boven de 16 jaar al eens bij de huisarts voor mentale problemen en is een op de twintig Nederlanders bij de gespecialiseerde GGZ geweest.

"De ziektelast voor mentale problemen is hoger dan voor elke andere ziekte", zegt Volp. Ziektelast wordt berekend door te kijken naar het aantal levensjaren dat iemand door een ziekte verloren heeft, plus het aantal jaren dat iemand met een ziekte geleefd heeft.

Ook financieel kost de verslechterde mentale gezondheid Nederland veel. "Dat komt neer op bijna 500 euro medische zorgkosten per inwoner per jaar. Bovendien kost het ziekteverzuim door mentale problemen Nederland zo'n 5 miljard euro per jaar", zegt de RIVM-directeur.

Het suïcidecijfer is de afgelopen jaren wel stabiel gebleven, zo zeggen de onderzoekers.

Volp doet namens beide instituten een oproep aan de formerende partijen in Den Haag. "Mentale gezondheid moet daar hoog op de agenda staan. We moeten in Nederland vooral volop inzetten op preventie en vroege signalering", zegt ze.

"Die preventie is niet alleen een opdracht voor de zorg maar voor de hele samenleving. Op die manier houden we ook de zorgkosten dragelijk. Bovendien is langetermijnbeleid nodig, dat hebben we de afgelopen jaren niet gehad."

In scholen in Enschede wordt al werk gemaakt van preventie en vroegsignalering. Gideon Sterkenburg is directeur van het Neon College, een middelbare school voor speciaal onderwijs. Op de school is een jeugdhulpverlener aanwezig die nauw samenwerkt met docenten.

"Door de samenwerking tussen jeugdhulp en de docenten ben je veel meer op de hoogte van elkaar. Dat werkt heel goed", zegt Sterkenburg. "Normaal gesproken is er niet echt contact tussen jeugdhulp en de school, maar op deze manier wel. De preventie zit hem er ook in dat we zo sneller van elkaar kunnen leren."

Dat een jeugdhulpverlener in de school aanwezig is, maakt het ook gemakkelijk om snel signalen op te merken bij leerlingen of met ouders in gesprek te gaan over de opvoeding en mogelijke jeugdhulpzorg. "Je kunt de zorgprofessional veel sneller vragen om even aan te schuiven wanneer die verderop in de gang zit."

"Het is ook fijn dat iemand vanuit de school direct kan doorverwijzen naar andere zorgorganisaties. Normaal is de school geen partij in dat soort processen."

Faalangst

Sterkenburg waarschuwt wel dat jeugdhulp inschakelen bij leerlingen met problemen niet altijd de beste optie is. "Op die manier zeg je namelijk tegen de leerling dat hij of zij per se jeugdhulp nodig heeft."

De schooldirecteur zegt dat problemen van jongeren niet altijd meteen gemedicaliseerd hoeven worden. "Is het bijvoorbeeld zo dat een leerling faalangst heeft, of wil hij of zij gewoon consequent niet voor zijn toetsen leren. Door dingen van verschillende kanten te bekijken kan je ook al veel oplossen."

Soms ligt de oplossing voor mentale problemen ook niet bij de zorg, zegt Sterkenburg. "Dat een leerling weinig slaapt, kan ook gewoon door zijn telefoongebruik komen. Dan moet je daar dus aan werken. Onderschat daarbij ook het werk van goede maatschappelijke jongerenwerkers niet."

Nabestaanden van het dodelijke ongeval in Oss met een Stint-elektrische bakfiets hebben er ruim zeven jaar op moeten wachten, maar vandaag is het zover: de strafzaak gaat van start. "Ze zijn er enorm aan toe dat het proces eindelijk gaat beginnen", zegt Lars Walder. Hij is van de stichting Namens de Familie, die de nabestaanden al die jaren heeft bijgestaan.

Het ongeluk staat in ons nationale geheugen gegrift, zo omschrijft hij het. Op 20 september 2018 ging het mis bij station Oss-West. Een medewerkster van een kinderopvang was met kinderen in de Stint onderweg naar school, toen ze de controle over de bakfiets verloor. Later zei ze in verhoren dat het op geen enkele manier lukte om te remmen. Een precieze oorzaak werd nooit gevonden.

Bij de spoorwegovergang werd de Stint gegrepen door een trein. Vier kinderen kwamen om het leven: Dana (8), Liva (4), Fleur (6) en Kris (4). De 11-jarige Indy, de oudere zus van Dana en Liva, raakte zwaargewond, net als de begeleidster. Zij tweeën overleefden het.

"Je merkt echt dat dit een litteken in de samenleving heeft achtergelaten", zegt burgemeester Froukje de Jonge van Oss. "Iedere Ossenaar weet waar hij was toen hij het hoorde. En voor de mensen die er direct bij betrokken waren, doordat ze bijvoorbeeld hulp hadden verleend of machinist waren, voor hen is er echt een leven voor het ongeluk en erna. Zij dragen dat altijd met zich mee. En dan heb ik het nog niet eens over de ouders."

Vandaag staan twee bedrijven en twee leidinggevenden voor de rechter. Zij waren verantwoordelijk voor de productie en de verkoop van de Stint. Onderzoeksbureaus concludeerden de afgelopen jaren dat de bolderkar allerlei technische gebreken had. Zo was er geen goede remconstructie of remschakelaar. Ook was de gashendel slecht, was er geen opstartbeveiliging en was het maken van een noodstop niet mogelijk.

Volgens het Openbaar Ministerie waren de leidinggevenden daarvan op de hoogte en besloten ze de feiten te verzwijgen. Dat is volgens justitie naar voren gekomen uit onder meer deskundigenrapporten, contact tussen verdachten en klanten, afgeluisterde telefoongesprekken en verklaringen van getuigen en verdachten.

Dat de zaak pas zeven jaar en bijna drie maanden na het ongeluk begint, komt volgens het OM doordat er in eerste instantie vooral naar het ongeval zelf en de oorzaak ervan is gekeken. In 2020 werd besloten de bestuurster niet te vervolgen. Zij had er volgens het OM alles aan gedaan om het ongeval te voorkomen. Dat erkenden de nabestaanden: twee jaar geleden werd ze in de RTL-documentaire Vijf jaar na de Stint door hen omschreven als heldin.

Daarna richtte justitie de blik op de producent en de ontwerper van de Stint. Het OM stelde een enorm dossier samen van vele duizenden pagina's. Er werd uitgebreid technisch onderzoek gedaan. Daarnaast had de verdediging veel onderzoekswensen en zijn er veel aanvullende getuigen gehoord. Dat alles leidde ertoe dat het proces veel later kon beginnen dan gehoopt.

De aanloop naar de zaak was lang, vindt ook Walder van Namens de Familie. "De nabestaanden zijn eraan toe dat er eindelijk mensen ter verantwoording worden geroepen. Dat is in die zeven jaar niet gebeurd en ze hebben het gevoel dat dat wel zou moeten gebeuren."

Toch hebben ze er ook een dubbel gevoel bij. "Ze leven er enorm naartoe, maar zien er ook tegenop. Er staan maar liefst zes dagen voor het proces gepland. Dus dat worden ook zes zware, lange dagen. Ze voelen het verlies nog elke dag. Ze pakken hun leven natuurlijk ook wel een beetje op, maar dat gaat met horten en stoten."

Duidelijk is dat de ouders van de slachtoffers gebruik zullen maken van hun spreekrecht, net als Indy en de begeleidster van het kinderdagverblijf, die het ongeluk allebei overleefden. "Zij willen heel graag hun gevoelens overbrengen, ook aan de producenten van de Stint", zegt Walder. "Ze willen mensen meenemen in wat er gebeurt als je een product op de markt brengt dat in hun ogen niet deugt en wat voor gevolgen dat kan hebben." Donderdag komen de nabestaanden aan het woord.

Vandaag worden de feiten in de zaak gepresenteerd. Advocatenechtpaar Knoops voert de verdediging in de strafzaak. Volgende week maandag maakt justitie de strafeis bekend. Een datum voor de uitspraak is er nog niet.

Goedemorgen! In Den Bosch dient de strafzaak over het dodelijke ongeluk met een Stint in Oss in 2018. En op de Dam in Amsterdam demonstreren medewerkers en studenten van het hoger onderwijs vandaag tegen de onderwijsbezuinigingen van het demissionaire kabinet.

Eerst het weer: grijs met in het noorden en westen regen. In het zuidoosten soms wat zon. Vrij veel wind en het wordt 12 tot 14 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Kinderartsen van grote ziekenhuizen zien steeds meer kinderen met overgewicht. Drie ziekenhuizen hebben de gezondheid van kinderen de afgelopen tijd bijgehouden en slaan nu alarm. Artsen zien opvallend meer leververvetting, wat tot allerlei gezondheidsproblemen kan leiden.

De kinderen kunnen er volgens artsen weinig aan doen omdat ze continu reclames en filmpjes over eten voorgeschoteld krijgen. Artsen roepen de politiek op om reclame gericht op kinderen verder aan banden te leggen.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Aankomend burgemeester Mamdani van New York geeft in een filmpje op sociale media inwoners van zijn stad tips om tegen de immigratiepolitie ICE in te gaan. Het filmpje is op Instagram en TikTok samen binnen 24 uur al meer dan 8 miljoen keer bekeken.

Fijne dag!

De openbaar aanklager van Honduras heeft een internationaal arrestatiebevel uitgevaardigd tegen oud-president Juan Hernandez, die eind vorige maand nog gratie kreeg van de Amerikaanse president Trump. Volgens de Hondurese autoriteiten heeft Hernandez zich schuldig gemaakt aan onder meer witwassen en fraude, en moet hij zich daarvoor verantwoorden.

De Hondurese autoriteiten willen dat Hernandez wordt uitgeleverd aan hun land, zodat hij kan worden vervolgd voor een corruptieschandaal dat speelde tussen 2010 en 2013. In die zaak, het zogeheten 'Pandora-schandaal', spanden volgens aanklagers in het land parlementsleden en andere politici samen om publiek geld via schimmige tussenorganisaties aan te wenden voor hun eigen politieke campagnes.

Dubbelhartig

Hernandez, van 2014 tot 2022 president van het Latijns-Amerikaanse land, werd vlak na zijn aftreden opgepakt en uitgeleverd aan de VS. Daar werd hij vorig jaar tot 45 jaar cel veroordeeld voor onder meer verboden wapenbezit en de invoer van drugs in de VS. De aanklager daar noemde hem een hoofdrolspeler in "een van de grootste en meest gewelddadige drugsbendes ter wereld."

De Amerikaanse rechter schaarde zich achter die woorden, en noemde Hernandez "een dubbelhartige en machtswellustige politicus" die als president in het openbaar zei drugsgebruik en -handel te willen bestrijden, en tegelijkertijd geld verdiende aan drugshandel.

Tentakels van corruptie

Trump verleende Hernandez nog geen twee weken geleden gratie, met als redenering dat "veel vrienden" van de oud-president hadden gezegd dat hij het slachtoffer was van politieke vervolging zonder basis in de realiteit. Trump: "Het is een opzet van de Biden-regering, zo hebben mensen mij verteld. Ik heb naar de feiten gekeken, en ik ben het met hen eens." Op welke feiten Trump zich baseert, is onbekend.

"Ons land is beschadigd geraakt door de tentakels van corruptie", zo zegt de aanklager, Johel Alvarez, via sociale media. Hij wil dat Hondurese opsporingsdiensten zich inspannen om de oud-president op te pakken, maar ook de internationale opsporingsdienst Interpol. Het is onduidelijk waar Hernandez nu is: sinds zijn vrijlating op 1 december is hij niet meer in het openbaar gezien.

De regering van Benin zegt dat bij de mislukte couppoging in het West-Afrikaanse land meerdere doden zijn gevallen. Een aantal coupplegers is nog altijd voortvluchtig.

Afgelopen zondag claimde een groep militairen op nationale televisie dat zij de macht hadden gegrepen. Daarna braken er in het verblijf van president Talon gewelddadige confrontaties uit tussen de muitende militairen, die zichzelf het Militair Comité voor de Hervorming (CMR) noemen, en de Beninese strijdkrachten.

Na enkele uren maakte de regering bekend dat de situatie onder controle was en de coup verijdeld. Om "zware wapenconflicten" te voorkomen besloot de regering gerichte aanvallen uit te voeren en kreeg Benin luchtsteun van Nigeria.

Een woordvoerder van de Nigeriaanse regering bevestigt dat Talon om hulp had gevraagd. Het is niet bekendgemaakt hoeveel personeel en materieel er was ingezet.

Volgens de regering van Benin ging het om militaire vliegtuigen, waarmee een aantal gepantserde voertuigen werd geblokkeerd. Ook Ivoorkust zou een speciale troepenmacht hebben gestuurd.

Persoonlijke beveiliging

Analisten wijzen erop dat Nigeria een strategisch belang heeft bij het beschermen van zijn grenzen met Benin, Niger, Tsjaad en Kameroen.

"De staatsgreep in Benin is er één te veel. Nigeria kan het zich niet veroorloven omsingeld te worden door vijandige regeringen", zegt Oluwole Ojewale, senior veiligheidsonderzoeker bij het in Dakar gevestigde Institute for Security Studies, tegen persbureau AP.

De staatsgreep in Benin was de meest recente in een reeks staatsgrepen in West-Afrika, zoals in Mali, Guinnee-Bissau, Niger en Burkina Faso, die eenzelfde soort patroon volgen. Daarbij wordt onvrede in het land, zoals corruptie, veiligheid en economische malaise aangegrepen om de gevestigde orde met geweld af te zetten.

Onder leiding van luitenant-kolonel Pascal Tigri verschenen zondagochtend acht soldaten op televisie en verklaarden dat president Talon was afgezet en dat de grondwet was opgeschort.

Voor de staatsgreep was Tigri lid van Talons persoonlijke beveiliging. Als artillerieofficier voerde hij tussen 2023 en 2025 het bevel over een bataljon.

Veertien coupplegers

Bij de couppoging vielen aan beide zijden doden. Hoeveel dat er zijn, is nog onduidelijk. Onder de slachtoffers bevindt zich ook de vrouw van de militaire stafchef.

De autoriteiten in Benin meldden zondag dat in totaal veertien coupplegers zijn opgepakt. De leider en meerdere anderen zijn nog op de vlucht. Twee hoge militaire officieren die door de muiters werden gegijzeld, zijn inmiddels vrijgelaten.

Benin heeft een lange geschiedenis van staatsgrepen sinds het land in 1960 onafhankelijk werd van Frankrijk. Vooral de eerste dertig jaar werd geregeld een coup gepleegd. Sinds de eerste presidentiële verkiezingen in 1991 is de politieke situatie relatief stabiel.

Het land kiest in april een nieuwe president, omdat de 67-jarige Talon na tien jaar aan de macht zal aftreden.

Het Israëlische leger zegt luchtaanvallen te hebben uitgevoerd op doelen van Hezbollah, in het zuiden van Libanon. Daarbij zou onder meer een trainingskamp zijn getroffen van Radwan. Dit is een elite-eenheid van de militie en terroristische organisatie die zich bezighoudt met het infilteren van Israëlisch grondgebied om daar aanvallen uit te voeren op militaire en burgerdoelen.

Daarnaast zouden een lanceerbasis en militaire gebouwen van Hezbollah zijn geraakt, zegt het Israëlische leger op sociale media. Deze beweringen zijn niet onafhankelijk te verifiëren.

Het Libanese staatspersbureau NNA meldt wel dat Israëlische gevechtsvliegtuigen meerdere doelen in Zuid-Libanon hebben beschoten. Over schade en eventuele slachtoffers is nog niets bekend.

Tussen Libanon en Israël geldt sinds november 2024 formeel een wapenstilstand, na meer dan een jaar strijd tussen Hezbollah en Israël. Deze wapenstilstand wordt echter regelmatig geschonden. Vorige week stuurden beide landen vertegenwoordigers naar een door Amerikanen ingestelde commissie die zicht moet houden op dit staakt-het-vuren, in een poging de gevechten te doen stoppen. Vooralsnog is dit zonder resultaat.

In deze special lees je meer over Hezbollah:

Het contract van talkshowhost Jimmy Kimmel wordt verlengd met nog een jaar. Dat melden diverse Amerikaanse media, waaronder Bloomberg. De talkshow Jimmy Kimmel Live! is nog tot zeker mei 2027 te zien op televisie.

De populaire Amerikaanse talkshow verdween in september tijdelijk van de buis nadat Kimmel opmerkingen had gemaakt over de moord op de conservatieve activist Charlie Kirk. Ook suggereerde hij dat de Amerikaanse president Trump politiek een slaatje wilde slaan uit de moord. De uitspraken schoten in het verkeerde keelgat bij Trump en zijn aanhangers.

Bekijk de bekritiseerde monoloog hier:

Disney is eigenaar van de Amerikaanse televisiezender ABC, waar de latenightshow wordt uitgezonden. Kimmels schorsing leidde tot vele opzeggingen van Disney-abonnementen. Ook bekritiseerden ruim 400 artiesten en acteurs, onder wie Tom Hanks en Meryl Streep, in een open brief de maatregel. "Een donker moment voor de vrijheid van meningsuiting in ons land", schreven ze.

Disney ging in gesprek met Kimmel en na zes dagen keerde de latenightshow terug op de buis. "Het was nooit mijn bedoeling om de moord op een jonge man te bagatelliseren", zei hij bij zijn terugkeer.

Kimmel bleef afgelopen maanden grappen maken over Trump, zoals over hem en de zaak-Epstein. "De Epstein-files, het is de eerste keer dat Trump zijn naam ergens niet op wilde hebben", grapte de presentator. De lucht tussen de twee is nog niet geklaard. Vorige maand drong Trump op zijn Truth Social-account erop aan "de zwerver uit de lucht te halen".

Stephen Colbert

ABC zendt sinds 2003 de latenightshow van Kimmel uit. Zoals bij veel televisie-uitzendingen zijn de kijkcijfers op de late avond gedaald. Kijkers kijken steeds vaker online, vaak dagen nadat ze zijn verschenen.

Eerder dit jaar werd bekendgemaakt dat een andere prominente Amerikaanse talkshowpresentator, Stephen Colbert, binnenkort van de buis wordt gehaald met zijn The Late Show. Hoewel zijn zender CBS aangaf dat teruglopende kijkcijfers daarvoor de belangrijkste reden waren, werd het gezien als een knieval van de omroep richting Trump.

Nieuwszender CNN noemde het stoppen opvallend, omdat The Late Show meestal het best bekeken programma op de late avond is in de Verenigde Staten. Het programma werd sinds 1993 uitgezonden, tot 2015 met David Letterman als presentator.

Techmiljardair Jared Isaacman wordt zeer waarschijnlijk het nieuwe hoofd van NASA. Hij volgt de door Trump benoemde interim-bestuurder Sean Duffy op. Isaacman krijgt de leiding op een moment dat de ruimtevaartorganisatie voor grote uitdagingen staat. Er wachten mogelijk zware bezuinigingen en het bemenste maanprogramma dreigt vertraging op te lopen.

Een Senaatscomité keurde de benoeming van Isaacman vlak na middernacht (Nederlandse tijd) goed. De voltallige Senaat moet voor het einde van het jaar over de benoeming stemmen.

Isaacman vergaarde zijn fortuin met zijn onderneming Shift4, een betalingsverwerker voor webshops. Hij ging twee keer de ruimte in en was de eerste ruimtetoerist die een ruimtewandeling maakte. Hij financierde die commerciële missies met de Dragon-capsule van SpaceX grotendeels zelf.

Zijn benoeming als NASA-chef ging niet van een leien dakje. Al in december vorig jaar werd hij door toen nog president-elect Trump voorgedragen voor die functie. Maar nadat een Senaatscommissie er al mee had ingestemd, trok Trump de voordracht in mei onverwacht weer in. De president zei van mening te zijn veranderd vanwege Isaacmans banden met de Democraten in het verleden.

Intussen werd het bestuur van NASA waargenomen door interim-bestuurders. NASA-oudgediende Janet Petro werd in juli door Trump vervangen, in haar plaats kwam transportminister Sean Duffy. Die kreeg het in oktober snel aan de stok met Elon Musk, de topman van SpaceX, die eerder dit jaar uit de gratie was gevallen bij Trump.

SpaceX levert een versie van het nieuwe Starship-ruimteschip als maanlander voor het Artemis-programma van NASA. Die landing zou in 2028 moeten plaatsvinden, maar de ontwikkeling van Starship is nog in volle gang en de lander is waarschijnlijk niet op tijd klaar. Duffy wil daarom het contract met SpaceX openbreken en ook andere bedrijven een kans geven een lander af te leveren. Dat was tegen het zere been van Musk die Duffy voor 'dummy' uitmaakte op X.

Volgens de Wall Street Journal had Duffy zelf een gooi willen doen naar de permanente leiding van het ruimtevaartagentschap. In oktober werd echter duidelijk dat Isaacman terug in de race was. Na verschillende ontmoetingen met president Trump werd hij begin november opnieuw genomineerd voor de NASA-topfunctie, en nu is de Senaatscommissie voor handel, Wetenschap en Transport dus ook akkoord. Zijn benoeming is daarmee zo goed als zeker.

Zwaar weer

Dat ging niet zonder slag of stoot. Isaacman moest de Senatoren tijdens een hoorzitting uitleggen wat zijn relatie met Elon Musk was. Hij had veel contact gehad met de CEO van SpaceX-vanwege de commerciële ruimtevluchten die hij met de Dragon maakte. Hij maakte duidelijk dat er onder zijn leiding geen sprake zal zijn van bevoordeling van SpaceX vanwege zijn samenwerking met het bedrijf.

Isaacman komt hoe dan ook niet in een gespreid bedje terecht. NASA verkeert in zwaar weer. Volgens een begrotingsvoorstel van de regering moet de organisatie 18 miljard bezuinigen, wat ten koste zou gaan van onbemenste missies, laboratoria en een aantal maanvluchten. Veel Congresleden zien die kaalslag overigens niet zitten. In een aparte wet heeft het Congres in juli ook 10 miljard dollar vrijgemaakt voor NASA, vooral voor extra maanvluchten na de eerste landing en het ISS.

De nieuwe NASA-bestuurder heeft in een uitgelekt document eerder aangegeven dat hij NASA wil "afslanken" door meer activiteiten te commercialiseren. Zijn prioriteit is het verslaan van China in de maanrace. "Dit is geen tijd voor uitstel, maar voor actie", zei hij tijdens een van de hoorzittingen. "Als we achterop raken, als we een fout maken, kunnen we die achterstand misschien nooit meer inhalen, en dat kan gevolgen hebben voor de machtsverhoudingen hier op aarde."

Zeker 50 mensen zijn gewond geraakt door een krachtige aardbeving in zee bij het noorden van Japan. De beving veroorzaakte ook golven van 70 centimeter, beduidend lager dan de drie meter waarmee rekening was gehouden.

De beving vond plaats in zee op 80 kilometer van Aomori, de noordelijkste prefectuur van het eiland Honshu. De rampenbestrijdingsdienst zei dat de meeste gewonden vielen door vallende objecten. Een van hen raakte zwaargewond. Verschillende mensen liepen verwondingen op in een hotel. Een man raakte lichtgewond toen hij met zijn auto in een gat viel.

Inwoners vertelden de Japanse omroep NHK over zware schokken, vallende glazen in hun huis, verkeersongelukken en files door mensen die een veilig heenkomen zochten.

De beving had een kracht van 7,5. Bewoners van kustgebieden waren opgeroepen hoger gebied op te zoeken. 480 mensen brachten zich in veiligheid op een luchtmachtbasis in de regio. Er werd ook een tsunami-waarschuwing gegeven, die rond 22.30 uur (Nederlandse tijd) werd ingetrokken.

Een regeringsfunctionaris zei dat 800 huizen zonder stroom zitten. De hogesnelheidstreinen en enkele andere treindiensten waren stilgelegd. Ongeveer 200 passagiers strandden op een luchthaven op het eiland Hokkaido waar de start- en landingsbanen werden geïnspecteerd.

Kerncentrales in het gebied voerden na de beving veiligheidschecks uit. Bij een nucleaire faciliteit in Aomori is 450 liter koelwater weggelekt, maar het waterpeil was binnen de marges en leverde geen veiligheidsrisico op.

De meteorologische dienst, die ook aardbevingen registreert, waarschuwde voor naschokken. De dienst maande inwoners van 182 gemeenten om de komende week voorbereid te zijn op een noodsituatie.

De beving vond plaats ten noorden van de kust waar een aardbeving en tsunami in 2011 bijna 20.000 doden veroorzaakte. Door die tsunami ontstond er ook een kernramp bij de kerncentrale Fukushima.