NOS Nieuws - Algemeen

Omroep BNNVARA stopt in 2027 vanwege bezuinigingen met het consumentenprogramma Kassa. Dat heeft de omroep gemeld aan het personeel. Ook First Dates, 3 op reis, Wortelboer en Van Rossem, Proefkonijnen, Van Roosmalen & Groenteman en het Nieuwsjaarsconcert komen vanaf 2027 niet meer op tv.

In Kassa worden consumententhema's besproken en bedrijven kritisch aan de tand gevoeld. Het programma bestaat al sinds 1989. Felix Meurders presenteerde het programma meer dan twintig jaar. Nu wordt het gepresenteerd door Amber Kortzorg.

De omroep noemt Kassa en 3 op Reis iconische BNNVARA-programma's "die een wezenlijk deel van onze identiteit vormen". "Het verdwijnen van al deze vaste titels komt heel hard aan; dit raakt het hart van onze programmering."

156 miljoen

Vanaf 2027 moet de publieke omroep van het kabinet jaarlijks 156 miljoen euro minder uitgeven. BNNVARA zegt dat door het stoppen van de programma's zo'n veertig arbeidsplaatsen verdwijnen.

Ook bij AVROTROS verdwijnen per 2027 programma's vanwege bezuinigingen. Het gaat om Draadstaal, Opium op Oerol, het Zondagochtend Concert, Close Up, Nu te zien! en Man en Kunst. De omroep weet nog niet hoeveel arbeidsplaatsen daardoor wegvallen.

Vorige maand meldde AVROTROS al dat Flikken Maastricht vanwege bezuinigingen stopt. Volgend jaar wordt het negende en laatste seizoen uitgezonden. Ook Het Mooiste Meisje van de Klas verdwijnt.

Nederland heeft vanaf vandaag een Nationaal Monument tegen Seksueel Geweld. Het staat in Winschoten en wordt vanmiddag onthuld, op de internationale dag tegen geweld tegen vrouwen.

Het monument bestaat uit twee bronzen beelden, die staan voor kracht, herstel en verbinding. De mensen die model hebben gestaan, hebben zelf ervaring met seksueel geweld. De beelden staan op een sokkel met daarop gedachten en gevoelens over seksueel geweld. Die zijn door Groningers in klei gekerfd en later in brons gegoten.

Ondernemer en ervaringsdeskundige Olcay Gulsen onthult het monument. Dat moet een plek worden waar mensen bij elkaar kunnen komen en de stilte rond het onderwerp doorbreken. "Stilte vanuit het slachtoffer dat vaak geen aangifte durft te doen. Stilte in de omgeving, omdat mensen niet weten hoe ze ermee om moeten gaan. Dat doorbreken is een belangrijke stap."

Erkenning

Burgemeester Sikkema van Oldambt, waar Winschoten onder valt, zegt dat het monument bijdraagt aan erkenning. "Met dit monument maken we zichtbaar wat vaak verborgen blijft en geven we een stem aan iedereen die geraakt is door seksueel geweld."

Gronings initiatief

Het monument in Winschoten is een initiatief van een stichting die opkomt voor slachtoffers van seksueel geweld en het actieprogramma Gronings offensief tegen seksueel geweld van de GGD Groningen. Verschillende Groningse gemeenten hadden zich opgeworpen om het monument te huisvesten. Uiteindelijk is voor Winschoten gekozen.

In Nederland kregen vorig jaar meer dan een half miljoen mensen te maken met fysiek seksueel geweld. Volgens het Centraal Bureau van de Statistiek hadden 1,7 miljoen mensen dat jaar last van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Vrouwen zijn veel vaker slachtoffer dan mannen. "Als je dat weet, dan weet je ook hoe nodig het is om Nederland wakker te schudden", zegt Gulsen over de noodzaak voor het monument.

Gulsen groeide zelf op in een gezin met een gewelddadige vader. Over haar ervaringen heeft ze verteld in interviews en bij campagnes. Voor Net5 maakte ze in 2020 de serie Olcay & huiselijk geweld, waarvoor ze in gesprek ging met slachtoffers en daders. Twee jaar later maakte ze voor KRO-NCRV een serie over partnergeweld.

Moord op Lisa

De onthulling van het monument valt samen met het begin van de jaarlijkse Orange the World-campagne van de Verenigde Naties. Tot 10 december zijn er in heel Nederland honderden activiteiten rond het thema gendergerelateerd geweld.

Door de moord op de 17-jarige Lisa, afgelopen zomer, is hier volgens Gulsen nog meer aandacht voor. "Van de moord op zo'n jong, onschuldig meisje als Lisa word je wanhopig en boos. Dan wil je je nog meer gaan inzetten, om ervoor te zorgen dat Nederland veiliger wordt."

Het vliegverkeer in India heeft last van de uitbarsting van de vulkaan Hayli Gubbi, 4000 kilometer verderop in Ethiopië. Verschillende vluchten zijn uitgevallen of liepen vertraging op.

De Hayli Gubbi barstte gisteren voor het eerst in mensenheugenis uit. Het was zeker 12.000 jaar geleden dat het voor het laatst gebeurde. Door de uitbarsting werd een wolk as de atmosfeer in gestoten tot een hoogte van 14 kilometer. Die trok weg naar het noordoosten, richting het Midden-Oosten en India.

Gisteren en vandaag annuleerden Air India en andere luchtvaartmaatschappijen meerdere internationale vluchten, onder meer naar New York en Dubai. Ook enkele binnenlandse vluchten vielen uit.

Het was volgens de maatschappijen te gevaarlijk om door de wolk met as-deeltjes te vliegen. Vliegtuigen die dat niet hadden kunnen voorkomen, vielen uit, doordat er extra inspecties moesten worden uitgevoerd. De wolk trekt momenteel weg richting China.

Weer bedaard

In 2010 leidde een uitbarsting van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull tot een wekenlange verstoring van het vliegverkeer over de noordelijke Atlantische Oceaan. Doordat de vulkaan veel as en rook de atmosfeer in spuwde, moest het vliegveld van het eiland geregeld worden gesloten.

De vulkaan in Ethiopië is inmiddels weer bedaard. In de directe omgeving van de uitbarsting wonen ongeveer 9000 mensen. Er zijn geen meldingen binnengekomen van slachtoffers of schade in het gebied.

Kijk hier naar beelden van de uitbarsting :

Het aantal weggebruikers en vliegtuigpassagiers is het afgelopen jaar gegroeid en ook het gebruik van de elektrische fiets stijgt. De verwachting is dat die groei de komende jaren zal doorzetten. Over de groei van het ov bestaat minder zekerheid.

Dat blijkt uit het Mobiliteitsbeeld 2025 van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM). Dat brengt in beeld hoe het vervoer van mensen en goederen in Nederland zich de afgelopen 10 jaar heeft ontwikkeld en komt met scenario's voor de toekomst.

Beleidsmakers van de overheid en andere organisaties nemen beslissingen op basis van het Mobiliteitsbeeld. Zo besluit de overheid op basis van deze cijfers of er bijvoorbeeld bezuinigd gaat worden op het ov.

Schiphol blijft groeien

Het afgelopen jaar waren er 76,2 miljoen luchtvaartpassagiers die van, via of naar een Nederlands vliegveld reisden. Dat was een toename van bijna vijf miljoen mensen ten opzichte van het jaar ervoor, maar er wordt nog steeds minder gevlogen dan voor de coronapandemie. In 2019 deden 81,2 miljoen vliegtuigpassagiers een Nederlandse luchthaven aan.

De afgelopen jaren is veel te doen geweest over de impact van het vliegverkeer op Schiphol. De luchthaven heeft onlangs bekendgemaakt tien miljard euro te investeren, omdat verwacht wordt dat het aantal passagiers groeit. Onderzoeksinstituut KiM houdt rekening met 91 miljoen vliegtuigpassagiers in 2030.

Meer autokilometers

In tegenstelling tot het vliegverkeer ligt het weggebruik al wel hoger dan voor de coronapandemie. In totaal hebben Nederlanders met een gemotoriseerd voertuig 137,5 miljard kilometer afgelegd. Het is voor het eerst dat het cijfer hoger ligt dan voor corona.

Het grootste deel van deze kilometers is gemaakt met een personenauto. Het KiM verwacht dat de Nederlander de komende jaren vaker met de auto de weg op gaat, tot ongeveer tien procent meer.

Fietsers zijn niet meegenomen in het onderzoek van het instituut, omdat er geen cijfers over bekend zijn. Er is wel geconstateerd dat Nederlanders steeds vaker op een elektrische fiets stappen en dat waarschijnlijk ook vaker gaan doen, terwijl ruim tien procent minder gefietst zal worden op een normale fiets.

Trein, bus, tram en metro

De cijfers over het ov zijn diffuus, vanwege de verschillende vervoersmiddelen. Vorig jaar namen Nederlanders vaker de trein dan het jaar ervoor, maar het is onzeker of die groei doorzet, zegt het KiM.

De verwachting is dat Nederlanders wel vaker de trein gaan pakken, maar in twee van de drie geschetste scenario's verwacht het instituut voor de bus, tram en metro juist een daling van het aantal passagiers. Het KiM zegt dat dit deels te wijten is aan de aangekondigde bezuinigingen, ook al zijn die voorlopig van de baan.

De verdachte van de moord op de 17-jarige Lisa uit Abcoude wilde vandaag niets zeggen in de rechtbank in Amsterdam. Het Openbaar Ministerie presenteerde daar veel bewijs tegen hem.

Vanochtend was de eerste zitting in het proces tegen de vermoedelijk 22-jarige Chris J. uit Nigeria. Hij is een asielzoeker zonder documenten die niet zeker weet hoe oud hij is en hoe hij precies heet.

Het Openbaar Ministerie zette uiteen hoeveel bewijs er is dat Chris J. in augustus Lisa heeft gedood met een mes, toen ze met de elektrische fiets onderweg was van Amsterdam naar Abcoude. Vijf dagen eerder heeft hij volgens het OM ook een vrouw verkracht in Amsterdam. Chris J. fietste op dezelfde zwarte fiets met witte voorvork en zijn DNA is bij beide slachtoffers aangetroffen.

Volgens de officier van justitie blijkt uit onder meer camera- en telefoongegevens dat de verdachte Lisa rond 04.00 uur 's nachts heeft achtervolgd bij Duivendrecht, haar de berm in duwde en daarna in een sloot. Het meisje belde 112 en vertelde dat de dader was weggefietst.

Vervolgens hoorden de meldkamermedewerkers gegil. De officier van justitie vermoedt dat Chris J. na een paar minuten is teruggefietst en Lisa toen met een keukenmes heeft neergestoken. Het mes werd later gevonden in een kluisje in het asielzoekerscentrum waar hij verbleef.

Op het lichaam van Lisa zaten DNA-sporen van de verdachte, net als op persoonlijke spullen van Lisa die verderop werden teruggevonden. Chris J. werd een dag na de moord aangehouden vanwege de eerdere verkrachting, maar al snel was volgens het OM duidelijk dat hij ook de dood van Lisa op zijn geweten heeft.

Beladen dag

De rechtbank benoemde dat het voor de familie van Lisa een zeer beladen dag is. De nabestaanden waren aanwezig in de zittingszaal. Voor publiek was een aparte zaal ingericht.

De verdachte, een kleine brede man in zwarte trui, was ook aanwezig. Toen de rechtbank vroeg of hij iets wilde zeggen, schudde hij van nee.

"Vandaag is voor ons een intens emotionele dag", laten de nabestaanden weten in een schriftelijk reactie. "Het verlies van Lisa is immens groot. De steun van onze naasten en van iedereen die aan ons denkt, geeft ons veel kracht."

Verkrachting

Vijf dagen voor de moord op Lisa heeft Chris J. volgens het OM aan de Weesperzijde in Amsterdam een 30-jarige vrouw verkracht. Zij werd aangevallen op een fietspad, een gebroken kaak geslagen en een uur lang misbruikt.

Camerabeelden waarop de specifieke fiets te zien was, leidden de politie naar een asielzoekerscentrum in Amsterdam-Zuidoost. Daar werd Chris J. herkend. Na de moord op Lisa vond de politie ook een grijze trui van de verdachte, waarop het DNA van beide slachtoffers zat.

Stemmen

Chris J., die zichzelf overigens Desmond noemt, zegt zich niets te kunnen herinneren van wat er is gebeurd. "Hij ontkent niet, maar geeft aan dat hij zich van bepaalde periodes niets kan herinneren en dat hij stemmen hoort in zijn hoofd", zei de officier van justitie.

"Die stemmen geven hem soms opdrachten om dingen te doen, vooral 's nachts", zei zijn advocaat Emile van Reydt. "Hij kan zich dan niet herinneren wat hij heeft gedaan en wat de stemmen zeiden."

Chris J. wordt binnenkort opgenomen in het Pieter Baan Centrum voor onderzoek. De zaak gaat in februari verder.

Vertegenwoordigers van de Verenigde Staten en Rusland zullen vandaag in Abu Dhabi met elkaar spreken over plannen om de oorlog in Oekraïne te stoppen. De gesprekken volgen op de ontmoeting tussen de VS en Europese landen in Genève, afgelopen weekend.

Woordvoerder Dmitri Peskov van het Kremlin zei dat hij "niets te zeggen" heeft over de ontmoeting in de Verenigde Arabische Emiraten. Volgens hem heeft Moskou nog geen bijgewerkt plan ontvangen. "Op dit moment hebben we alleen het Amerikaanse plan ontvangen. Wij geloven dat dit een zeer goede basis is voor onderhandelingen."

In het oorspronkelijke 28-puntenplan, gepresenteerd door de VS, staat onder meer dat Oekraïne de gehele Donbasregio moet afstaan, langeafstandswapens moet inleveren en de eigen krijgsmacht flink moet uitdunnen.

Belangrijke verschillen

Europa kwam dit weekend met een tegenvoorstel. De voornaamste verschillen tussen de twee plannen zitten 'm in de beperking van de Oekraïense strijdkrachten en het opgeven van grondgebied. Europa wil het Oekraïense leger minder inkrimpen en bij onderhandelingen uitgaan van de huidige frontlinie.

Rusland noemde dat Europese plan "totaal niet constructief" en daarom voor de Russen onwerkbaar.

Toch ziet Rusland in de toekomst wel een rol voor Europa weggelegd, zei Peskov. Volgens hem is het onmogelijk om te spreken over veiligheid in Oekraïne zonder deelname van Europa. "Op een gegeven moment zal hun deelname noodzakelijk zijn."

Westerse veiligheidsgaranties voor Oekraïne zijn voor Rusland altijd een heikel punt geweest. Zo wil het land niet dat Oekraïne lid wordt van de NAVO en dat er geen westerse vredestroepen in Oekraïne worden gelegerd.

Coalition of the willing

Digitaal komt vandaag ook de zogeheten coalition of the willing bij elkaar. De groep Europese landen, waaronder Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Nederland, zullen spreken over de situatie in Oekraïne en het plan om de oorlog daar te stoppen.

Op de Franse radio benadrukte de Franse president Macron nogmaals dat het van belang is dat Oekraïne veiligheidsgaranties krijgt. Hij noemt het 28-puntenplan van Trump een goed initiatief, "maar dit is alleen acceptabel voor de Russen". Macron wil een plan waarmee ook Oekraïne en Europa kunnen leven. "We willen vrede, maar we willen geen vrede die in feite een capitulatie is."

In Haps (Noord-Brabant) werkt de rioolwaterzuivering niet meer als gevolg van een stroomstoring. Bij de zuiveringsinstallatie wordt water van inwoners van de gemeente Land van Cuijk en een deel van de gemeente Maashorst gezuiverd.

Het waterschap vraagt inwoners van Land van Cuijk en de dorpen Zeeland en Odiliapeel om zo min mogelijk water te gebruiken en ook de wc zo min mogelijk door te spoelen. Volgens Omroep Brabant gaat het om zo'n 90.000 huishoudens.

Het leidingwater is gewoon veilig te gebruiken en ook te drinken, laat een woordvoerder weten.

Oorzaak onbekend

Omdat de zuivering niet werkt, stroomt het afvalwater nu tijdelijk in de Maas. Daarmee wordt voorkomen dat het niet-gezuiverde water straten en woningen vervuilt.

Het is nog niet bekend waardoor de stroomstoring is ontstaan. Netbeheerder Enexis probeert de storing op te lossen.

Omroep Brabant schrijft dat het terrein van de waterzuiveringsinstallatie wel onderliep met vervuild rioolwater. Het wordt schoongespoten door brandweerlieden in beschermende kleding.

Onenigheid over pensioenregels heeft de Duitse regering van CDU/CSU en SPD in een diepe crisis gestort. Een groep jonge CDU/CSU'ers weigert in te stemmen met een omvangrijk pensioenpakket, dat vooral voor de sociaaldemocratische SPD belangrijk is. Deze week moet, na mislukte crisisgesprekken, een oplossing worden gevonden.

Als de rebellie slaagt, dreigt de regering van bondskanselier Merz al na een half jaar te vallen. Bärbel Bas, SPD-leider en minister van Sociale Zaken, zegt dat CDU/CSU'ers de coalitie in gevaar brengen. Ze waarschuwt voor grote onrust als het pensioenpakket wordt afgewezen. Voortaan zal geen enkel compromis tussen de coalitiepartners meer door de Bondsdag worden geloodst, klonk het dreigement van Bas.

Niemand is gebaat bij een kabinetsval, maar tegelijk is niemand bereid te bewegen.

'Ondraaglijke last'

Het gaat om een breed pakket aan plannen, waaronder een belastingvoordeel voor wie langer doorwerkt (een CDU-wens) en een pensioenverhoging voor een bepaalde groep mensen met kinderen (een CSU-wens). De onenigheid richt zich op het pensioenkroonjuweel van de SPD: het minimumpensioen voor langere tijd vastzetten op 48 procent van het gemiddelde loon.

Dat is onacceptabel voor de Junge Union (JU), een groep van achttien jonge CDU/CSU-Bondsdagleden. De maatregel zou de komende jaren zo'n 120 miljard euro kosten, "een ondraaglijke last op de schouders van de jongere generatie" volgens de JU. Vooraanstaande economen zijn het daarmee eens.

De coalitie leunt op een krappe meerderheid van twaalf zetels. De JU-stemmen zijn dus doorslaggevend. Volgens Duitse media zijn ook 'oudere' CDU/CSU'ers bereid tegen te stemmen. De politieke leiding van de christendemocraten wil vasthouden aan het pensioenplan, om loyaal te zijn aan de SPD.

Gezag Merz wankelt

Het lukt bondskanselier Merz niet om de rijen gesloten te houden. Op de partijdag van de JU werden aanvallen op hem ondersteund door luid applaus. Zijn felle verweer, met woorden als "wees constructief en zeg niet alleen dat het niet gaat", heeft de jongeren verder van hem vervreemd. Pijnlijk, want de JU gold juist als zeer loyale steunpilaar van Merz.

Het gezag van Merz wankelt. Zijn eigen minister van Economische Zaken Reiche zegt openlijk dat de jongeren gelijk hebben. CSU-leider Söder spreekt eveneens van "goede argumenten" en keert zich tegen "beleid ten koste van de jongere generatie". De leider van de linkse vleugel binnen de CDU bekritiseert openlijk "de blunderreeks" van Merz.

De jongeren graven zich in. Zij blijven erbij dat zij een plan op inhoud mogen beoordelen. "Ons kan niet worden opgelegd dat een wetsvoorstel van een minister zonder discussie wordt goedgekeurd", aldus JU-voorzitter Johannes Winkel. Alle mogelijke toezeggingen aan de JU, zoals een zetel voor jongeren in de pensioencommissie, zijn afgewezen, meldt Der Spiegel.

Ook de SPD is weinig compromisbereid. Het pensioendossier is cruciaal voor de partij, die sterk leunt op de oudere kiezer. Ook vinden de sociaaldemocraten dat zij al veel hebben 'weggegeven' aan de CDU/CSU, bijvoorbeeld door strenge asielregels goed te keuren.

Geen alternatieven

De coalitie van CDU/CSU en SPD trad in mei aan met de belofte van stabiliteit. Het zou de "laatste kans van het politieke midden" zijn; anders zou extreemrechts zegevieren. In de praktijk wordt de ene ruzie door de andere opgevolgd. Er was onenigheid over de dienstplicht, de energierekening en de uitkeringen. Ook de benoeming van rechters voor het constitutioneel hof, getorpedeerd door CDU/CSU, leidde tot een politieke krimi.

Een alternatieve oplossing is er niet. Uitstel is geen optie, omdat het pakket op 1 januari moet ingaan. Het pensioenplan door de Bondsdag loodsen met de oppositie gaat evenmin: beide partijen weigeren met de rechts-extremistische AfD samen te werken. Voor de CDU/CSU is leunen op Die Linke eveneens uitgesloten.

Volgens Duitse media fantaseren CDU/CSU'ers in eigen kring over een minderheidsregering zonder de SPD. Ook zou Merz gedreigd hebben met een vertrouwensvraag, schrijft nieuwsmedium The Pioneer. Merz zou de dissidenten kunnen disciplineren, door zijn lot te koppelen aan goedkeuring van het pensioenplan. In 2001 paste toenmalig bondskanselier Schröder deze riskante zet succesvol toe. Een laatste redmiddel, dat ook verkeerd kan uitpakken voor Merz.

Deze week staan verschillende overleggen gepland om tot een oplossing te komen. Ook het begrotingsdebat van vandaag en het debat met de bondskanselier morgen zal door dit onderwerp worden gedomineerd, maar niemand lijkt te weten hoe het verder moet.

Hoe rijker de Nederlander, hoe beter de mondgezondheid, blijkt uit onderzoek van het RIVM. Theoretisch opgeleide Nederlanders en mensen met een hoog inkomen hebben een gezonder gebit dan mensen met een lager inkomen en praktisch opgeleiden. Ze gaan ook vaker naar de tandarts of mondhygiënist en poetsen vaker hun tanden.

Driekwart van de Nederlanders poetst elke dag twee keer, zoals aanbevolen. Bijna een kwart poetst dagelijks één keer en 2 procent poetst niet elke dag. Nederlanders met minder geld zeggen niet naar mondzorgverleners te gaan vanwege de hoge kosten.

Een compleet gebit bij volwassenen bestaat uit 28 tanden en kiezen, exclusief de doorgaans vier verstandskiezen. Hoeveel echte tanden iemand heeft, hangt ook samen met zijn inkomens- en opleidingsniveau. Mensen met een hogere opleiding en met meer geld hebben vaker twintig of meer eigen tanden of kiezen en minder vaak een kunstgebit. Zij hebben minder last van kiespijn of gaatjes en dus minder gebitsvervanging nodig.

Structurele ongelijkheid

De bevindingen van het RIVM zijn niet opvallend. De onderzoekers erkennen in hun rapport dat die overeenkomen met de bestaande wetenschap, maar hebben de cijfers toegespitst op Nederlanders. Het RIVM onderzoekt sinds 2023 de mondgezondheid in Nederland.

Het Sociaal en Cultureel Planbureau waarschuwde dit jaar het kabinet al dat structurele ongelijkheid het welzijn en de gezondheid beïnvloedt. De welvaartskloof vertaalt zich in een gezondheidskloof, in dit geval wat betreft de mondgezondheid.

De onderzoekers willen meer informatie verzamelen over mensen die niet of minder vaak naar mondzorgverleners gaan, zodat ze het ministerie van Volksgezondheid beter kunnen adviseren om daar wat aan te doen.

Een veilinghuis in Friesland heeft twee zilveren thoraschilden teruggegeven aan de joodse gemeenschap. Het gaat vermoedelijk om geroofde objecten die al tientallen jaren vermist waren, schrijft Omrop Fryslân.

Een juwelier had de zilverwerken met daarop twee leeuwen en een Hebreeuwse tekst in bezit. Volgens het veilinghuis had het niet veel gescheeld of de thoraschilden waren voorgoed verdwenen. "De juwelier liet een bak zien met verschillende objecten die klaarlagen om omgesmolten te worden, maar bij deze schilden had ik het idee dat het iets bijzonders kon zijn", zegt Haije Dijkstra van veilinghuis Ald Fryslân.

De thoraschilden zijn in de jaren 20 van de vorige eeuw gemaakt in Sneek en waren een cadeau van een joodse familie aan de synagoge in de stad. Waarschijnlijk dienden ze daar jarenlang als versiering voor de heilige tekst, de thora.

'Onverwacht emotioneel'

De joodse gemeenschap in Sneek bestaat niet meer, waardoor het veilinghuis contact opnam met de joodse gemeenschap in Leeuwarden.

Wel of geen roofkunst?

Het veilighuis liet onderzoek doen naar de oorsprong van de schilden. Hoewel niet met zekerheid vastgesteld kan worden dat het om roofkunst gaat, is dat wel waarschijnlijk.

In de Tweede Wereldoorlog werd joods bezit massaal geroofd door de nazi's. De synagoge in Sneek werd in 1944 verwoest door NSB'ers. Waardevolle spullen werden meegenomen door de bezetter.

"Het gaat om thoraschilden en daar waren er maar twee van. En er zijn ook twee teruggevonden, dus het is gerechtvaardigd om te zeggen dat dit de schilden uit Sneek waren", zegt Matthijs Graafland van de stichting Behoud Joods Erfgoed,

"Het was emotioneel, onverwacht emotioneel", zegt voorzitter Gerard Cohen over het terugkrijgen van het zilverwerk. Opperrabbijn Binyomin Jacobs kwam vanuit New York naar Leeuwarden voor de overdracht vanwege zijn banden met de provincie. Zijn grootouders woonden in Sneek en zijn moeder zat er ondergedoken.

Hoe de schilden uiteindelijk bij de anonieme juwelier terechtkwamen, is niet bekend. Cohen: "Ze hebben 81 jaar gezworven en je weet natuurlijk niet wat ermee is gebeurd, maar het is mooi dat we de schilden nu weer hebben."

Hij verloor al zijn huis en zijn titels, en nu verdwijnt de naam van de Britse oud-prins Andrew ook uit het straatbeeld van Noord-Ierland. Het bestuur van een gemeente daar vindt de naam niet meer gepast vanwege alle schandalen rond hem.

De Prince Andrew Way in Carrickfergus werd in 1986 zo genoemd om het huwelijk van Andrew met Sarah Ferguson te vieren. Nu hij in opspraak is geraakt door contacten met de veroordeelde pedoseksueel Jeffrey Epstein en beschuldigingen van kindermisbruik, zat de gemeente Mid and East Antrim ermee in de maag.

"Ik heb met veel mensen in die straat gesproken en zij vinden dat we hem niet meer zo moeten eren", zegt wethouder Skinner van de liberale Alliance Party. "Iedereen vindt echt dat hij de waarden van onze gemeenschap niet meer vertegenwoordigt." Een motie om de straatnaam te wijzigen, werd gisteren aangenomen door de gemeenteraad.

Elizabeth? Catherine?

Het is nog niet bekend wat de nieuwe naam wordt, maar het is de bedoeling dat er opnieuw een verwijzing naar het koningshuis komt. Er zijn al suggesties gedaan om er Queen Elizabeth Way of Princess Catherine Way van te maken, maar daar zal ook de bewoners nog naar gevraagd worden.

De gemeenteraad erkent dat de naamswijziging vervelend is voor bewoners en bedrijven aan de Prince Andrew Way. Zij moeten bijvoorbeeld hun briefpapier, bankgegevens en identiteitsbewijzen aanpassen. Toch noemt een ander raadslid het besluit "triest maar noodzakelijk".

Koning Charles ontnam prins Andrew dit jaar zijn titels, waardoor hij geen prins meer is, maar nu wordt aangeduide met Andrew Mountbatten Windsor. Ook dwingt zijn broer hem te verhuizen van het koninklijke landgoed Windsor naar een buitenhuis op het landgoed Sandringham.

Mist, gladheid en het donkere begin van de novemberochtend hebben geleid tot een drukke spits. Rond 08.15 uur stond er op wegen door heel het land meer dan 1000 kilometer file, meldt de verkeersdienst van de ANWB. Inmiddels loopt de drukte op de weg weer wat terug.

Verspreid over de A2 stonden rond die tijd de meeste files, 108 kilometer in totaal. Ook op de A1 en de A4 was het met respectievelijk 55 en 58 kilometer aan files druk.

Op de A12 bij afrit Veenendaal gebeurde een ongeval met meerdere voertuigen, meldt RTV Utrecht. Twee rijstroken zijn afgesloten om ruimte te geven aan de hulpdiensten en de berger. Weggebruikers moeten daar rekening houden met extra reistijd van ruim een uur. Ook op andere plekken in het land leidden ongelukken tot vertraging.

Dode in Drenthe

In het Drentse Nieuw-Schoonebeek is een bestuurder uit Emmen omgekomen bij een eenzijdig ongeluk. De 23-jarige chauffeur van een bestelbus botste met zijn bestelbus tegen een boom. Getuigen melden dat het op de plek van het ongeluk vanochtend mistig was, maar de politie onderzoekt de oorzaak nog. De man overleed ter plaatse aan zijn verwondingen.

Het KNMI waarschuwde met code geel in een groot deel van het land voor dichte mist, met zicht tot minder dan 200. Alleen voor de kustprovincies, Drenthe en Limburg geldt die waarschuwing niet. Later op de dag zal de mist vanuit het noordwesten geleidelijk oplossen, maar in het oosten van het land kan de dichte mist tot aan het begin van de middag blijven hangen.

Strooiwagens

Doordat het vannacht op veel plekken onder het vriespunt was, heeft aanvriezende mist op sommige plekken ook tot gladheid geleid. Rijkswaterstaat stuurde in het westen van het land strooiwagens de wegen op. In totaal werd ruim 800.000 kilo pekel uitgereden.

De ANWB noemde de drukke ochtendspits niet ongewoon voor november. Een woordvoerder zegt dat mensen door de mist hun rijstijl aanpassen, waardoor lokaal oponthoud ontstaat. De drukste ochtendspits van dit jaar was de laatste dinsdag van oktober, toen stond er door verschillende ongelukken ruim 1100 kilometer file op het drukste moment.

ABN Amro gaat flink snijden in het personeelsbestand. Tot 2028 verdwijnen er 5200 voltijdsbanen, heeft de bank bekendgemaakt in aanloop naar een beleggersdag.

Dat gaat om een vijfde van het aantal banen dat de bank in 2024 nog had. Samen met het personeel van twee banken die recent door ABN Amro zijn overgenomen, komt de bank nu uit op 27.500 voltijdsmedewerkers. Daar blijven er eind 2028 nog 22.300 van over.

De ontslagronde maakt deel uit van een strategie waarmee ABN Amro zijn positie in Europa wil verstevigen. Topvrouw Marguerite Bérard zegt dat ze van ABN Amro een top 5-speler wil maken op het gebied van private banking, bankieren voor welgestelden.

ABN Amro zegt het personeel te gaan helpen met het vinden van nieuw werk.

Overnamepad

ABN Amro bezuinigde de afgelopen jaren al op extern ingehuurd personeel. Begin vorig jaar werkten er bij de bank nog bijna 4100 externen. Het eigen personeel nam juist toe. Begin vorig jaar had de bank met bijna 21.000 medewerkers veel minder eigen personeel dan nu.

Voor groei is ABN Amro dit jaar op het overnamepad gegaan. In Duitsland werd de bank Hauck Aufhäuser Lampe gekocht en onlangs werd in eigen land met NIBC de grootste overname sinds de nationalisatie gedaan.

Meer ontslagen

Vorige week maakte ASN Bank bekend ongeveer een kwart van het aantal banen te schrappen. Daarmee wil ASN per jaar 80 miljoen euro aan kosten besparen. De nieuwe reorganisatie komt bovenop de ongeveer 700 banen die de afgelopen twee jaar al verdwenen bij ASN.

ING maakte anderhalve week geleden een melding bij uitkeringsinstantie UWV dat er bij de Nederlandse divisie dit jaar en komend jaar 950 banen zouden kunnen verdwijnen. Bij ING Nederland werken nu nog ruim 12,8 duizend mensen.

Het personeel dat moet vertrekken, wordt geholpen van werk naar werk, belooft ING. Een woordvoerder benadrukte dat dit ook binnen ING kan zijn, waar banen door automatisering verdwijnen, maar ook nieuwe banen ontstaan.

Staatsbelang afgebouwd

ABN Amro werd in 2008 tijdens de kredietcrisis genationaliseerd. Al in 2015 begon de Staat via een beursgang met de verkoop van de bank, maar pas het laatste jaar wordt echt vaart gemaakt met de verkoop van de laatste overheidsaandelen. Momenteel loopt een programma waarin het staatsbelang wordt afgebouwd naar ongeveer 20 procent.

Daarmee krijgt ABN Amro voor het eerst sinds de nationalisatie echt meer over de eigen toekomst te zeggen. Dit jaar deed de bank dus al twee grote overnames.

Tegelijk brengt het vertrek van de Staat als grootaandeelhouder ook nieuwe onzekerheid voor ABN Amro. De afgelopen jaren toonden diverse grote buitenlandse concurrenten interesse in de derde bank van Nederland. In september deden nog geruchten de ronde dat het Belgische KBC zijn oog op ABN Amro had laten vallen.

Hogere waardering nodig

De Staat wimpelde die buitenlandse interesse altijd resoluut af, maar nu het staatsbelang steeds kleiner wordt, raakt ABN Amro die beschermheer kwijt. Daarom is naast groei ook een hogere waardering op de beurs steeds belangrijker.

Een concurrent die ABN Amro wil kopen kan dat al lange tijd relatief goedkoop doen, omdat de beurswaarde van ABN Amro ongeveer 20 procent lager ligt dan de werkelijke waarde van de bank. Bij ING is dat juist andersom. Daar ligt de beurswaarde juist zo'n 25 procent boven de werkelijke waarde van de bank.

Reden voor de lage waardering is de winstgevendheid van ABN Amro. Die wordt gedrukt door de hoge kosten. Tegenover elke verdiende euro staan zo'n 60 cent aan kosten. Vergeleken met ING: bij de Nederlandse divisie van die bank wordt per euro iets meer dan 42 cent aan kosten gemaakt.

Bank wil groeien

Onder de dit jaar aangetreden bestuursvoorzitter Marguerite Bérard begint ABN Amro aan waarde te winnen. Enerzijds wordt er geprofiteerd van de grotere interesse van beleggers, anderzijds noemde Bérard ABN Amro bij de overname van NIBC een "erg sterke bank die nog sterker kan worden en zelfstandig zal blijven".

Tegelijk heeft ook de belastingbetaler nog wat te winnen bij een beter op de beurs gewaardeerd ABN Amro. Vorig jaar meldde demissionair minister Heinen van Financiën dat er nog 10,6 miljard euro openstond van de 27,8 miljard euro die het in 2008 kostte om ABN Amro te nationaliseren. Met een aandeel van zo'n 14 euro per stuk verwachtte Heinen toen niet dat het bedrag nog kon worden terugverdiend met verkoop van het nog resterende belang van zo'n 40 procent.

Toch was met de sindsdien verkochte aandelen de rekening in september van dit jaar teruggebracht naar bijna 8,3 miljard euro. Om op nul uit te komen, zouden de nog resterende 164 miljoen overheidsaandelen voor zeker 50 euro per aandeel verkocht moeten worden.

Op de beurs zit ABN Amro dit jaar mede door alle overnames flink in de lift. Het aandeel schommelt nu rond de 27 euro. Daarmee is quitte spelen nog lastig voor Heinen, maar daalt het verlies van de nationalisatie flink.

Bij luchtaanvallen over en weer zijn zowel in Rusland als in Oekraïne mensen gedood. De landen bestookten elkaar met drones.

Rusland voerde een grootschalige droneaanval uit op de Oekraïense hoofdstad Kyiv en andere steden. Daarbij werden ook ballistische raketten gebruikt. Volgens de Oekraïense president Zelensky ging het om 22 raketten en 460 drones.

Volgens de lokale autoriteiten kwamen in Kyiv zes mensen om het leven en raakten acht anderen gewond. Verschillende appartementengebouwen raakten beschadigd. Ook in andere regio's werden raket- en drone-activiteiten gemeld, onder meer in Zaporizja en Charkiv.

Het Russische ministerie van Defensie zegt dat het 249 Oekraïense drones heeft neergehaald. In de Russische regio Rostov zouden bij een Oekraïense aanval drie mensen om het leven zijn gekomen en tien mensen gewond zijn geraakt. Iets zuidelijker in Krasnodar zouden tien gewonden zijn gevallen.

Zelensky waarschuwt

President Zelensky heeft zijn bevolking gewaarschuwd dat er tijdens onderhandelingen met Rusland meer aanvallen zouden kunnen plaatsvinden. "We moeten ons ervan bewust zijn dat Rusland de druk op ons niet zal verlichten."

Afgelopen week presenteerde Europa een tegenvoorstel voor het 28-puntenplan van de VS om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne. Rusland noemde dat Europese plan "totaal niet constructief" en daarom voor de Russen onwerkbaar.

Europees overleg

Vandaag komt de zogeheten coalition of the willing digitaal bij elkaar. De groep landen, waaronder Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Nederland, zullen spreken over de situatie in Oekraïne.

De Franse president Macron benadrukte vanochtend op de Franse radio nogmaals dat het bij plannen voor het stoppen van de oorlog van belang is dat Oekraïne veiligheidsgaranties heeft. Ook vindt hij dat een definitief plan acceptabel moet zijn voor Oekraïne en Europa. En mocht er ooit vrede komen, dan zal Oekraïne zelf voor de eerste verdedigingslinie moeten zorgen, aldus Macron.

In haar woonplaats Tulsa is de een na laatste overlevende overleden van een beruchte Amerikaanse uitbarsting van racistisch geweld: de 111-jarige Viola Ford Fletcher. Ze ontvluchtte het bloedbad in Tulsa in 1921, maar haar familie verloor zo goed als alles.

"Moeder Fletcher heeft meer doorstaan dan iemand ooit zou moeten meemaken, maar bleef haar leven lang vastberaden vechten voor de weg vooruit", reageert burgemeester Monroe Nichols, zelf de eerste zwarte burgemeester van Tulsa, de tweede stad van de Amerikaanse staat Oklahoma. Hij noemt de tweedaagse massaslachting "een van de donkerste hoofdstukken uit de geschiedenis van onze stad".

"Ik zie nog altijd voor me hoe zwarte mannen werden doodgeschoten, hun lichamen in de straten. Ik ruik nog steeds de rook en zie het vuur", herinnerde Fletcher zich toen ze een eeuw na het geweld erover getuigde voor het Congres. "Ik hoor de schreeuwen. Ik beleef het bloedbad nog elke dag."

Lynchpartij

Het geweld begon op 31 mei 1921, na berichten dat een zwarte tiener een witte vrouw had lastiggevallen. Omdat de geruchten groeiden dat de jongeman gelyncht zou worden, togen bewapende zwarte stadsgenoten naar het gerechtsgebouw om dat te voorkomen. Het liep uit op een bloedige confrontatie met een witte menigte.

Een zwarte wijk in de stad, Black Wall Street genoemd vanwege de hoge sociaaleconomische ontwikkeling, werd geplunderd en in de as gelegd. Rond de 300 mensen werden gedood, honderden raakten gewond en 1200 gebouwen werden verwoest.

Het gezin van Fletcher, die toen 7 jaar oud was, vluchtte met paard-en-wagen. Ze zouden hierna als dagloners rondtrekken, levend in een tent. "We waren vluchtelingen in ons eigen land", omschreef Fletcher het. Pas op haar zestiende keerde ze terug naar Tulsa.

Daar werd het geweld jarenlang doodgezwegen. Schuldigen werden niet vervolgd. Ook Fletcher had het er nauwelijks over, uit angst voor represailles. Pas toen een herdenking in 2021 naderde, kwam er in de Amerikaanse samenleving meer aandacht voor.

"We moeten het mooie en het slechte herinneren, alles", zei toenmalig president Biden bij een herdenkingsbezoek aan de stad. "Dat doen de grootste naties: hun donkere kanten onder ogen zien."

Fletcher beschreef wat haar was overkomen in een autobiografie en drong met twee andere overlevenden aan op herstelbetalingen. "Wat over generaties was opgebouwd, ging in een klap verloren. Ons huis, alle eigendommen, allemaal weg in een nacht." Hoewel de rechter de claim afwees, wil Tulsa nog wel 105 miljoen dollar steken in projecten om de voortdurende effecten van de rassenrellen tegen te gaan.

Moe, maar niet klaar

Ondanks haar zeer hoge leeftijd bleef Fletcher zich haar laatste jaren inzetten om haar verhaal te doen, omdat dat volgens haar nog steeds relevant was. "Ik ben gezegend met een lang leven en heb het beste en het slechtste van dit land gezien. Elke dag denk ik aan de terreur die zwarte mensen in dit land nog altijd meemaken", reflecteerde ze enkele jaren terug. "Ik heb nooit gerechtigheid gekend, al bid ik daar nog elke dag voor."

Viola Ford Fletcher overleed in een ziekenhuis in Tulsa, omringd door familie. Haar advocaat, die haar recent nog bezocht, laat weten dat ze nog altijd niet klaar was met haar strijd. "Ze praatte niet alsof ze klaar was om te vertrekken. Ze was moe, omdat dit gevecht vermoeiend is, maar ze was nog altijd gedreven."

Goedemorgen! De Rotterdamse rechtbank doet uitspraak in de zaak rond het Vlaardingse pleegmeisje en Suriname viert Srefidensi Dey, onafhankelijkheidsdag.

Eerst het weer: vanochtend is het op veel plaatsen eerst mistig. In de kustgebieden en in het zuidoosten valt af en toe regen. Vanmiddag afwisselend wolken, zon en een aantal buien bij 6 tot 8 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Bij een Pakistaans bombardement op een huis van een burger in de Afghaanse provincie Khost zijn negen kinderen en een vrouw omgekomen. Dat meldt een woordvoerder van de Afghaanse Taliban.

Daarnaast zou Pakistan volgens de Afghaanse Taliban ook luchtaanvallen hebben uitgevoerd in de provincies Kunar en Paktika. Daarbij zijn vier burgers gewond geraakt, aldus de woordvoerder.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Zes huishoudens in Roermond leefden 72 uur zonder elektriciteit, stromend water en verwarming. Ze deden mee aan een experiment van de gemeente om te onderzoeken hoe het is als de stroom uitvalt en hoe de samenleving daar beter op kan worden voorbereid.

Carolien Edixhoven was een van de deelnemers. In haar huis stond de kachel uit, brandden kaarsen en ze droeg twee dikke truien.

Fijne dag!

Suriname viert vandaag zijn 50-jarige onafhankelijkheid van Nederland. De familiebanden tussen beide landen zijn hecht: er wonen meer dan 350.000 mensen in Nederland met een Surinaamse migratieachtergrond, terwijl er in Suriname zelf maar 640.000 mensen wonen.

Toch is reizen naar Nederland voor Surinamers ingewikkeld. Voor een bezoek hebben ze een visum nodig. Deze visumplicht ontstond na de onafhankelijkheid, toen er een massale uitstroom kwam van Surinamers naar Nederland op zoek naar een beter bestaan. De eisen voor zo'n visum zijn streng, de kosten hoog en de kans dat het wordt afgewezen is groot, waarbij de redenen voor afwijzing vaak willekeurig zijn.

'Traumatische ervaring'

Het overkwam gitarist Jason Eduwaiti (36). Hij voelde zich vereerd toen de Surinaams-Nederlandse fluitist Ronald Snijders hem uitnodigde om op te treden in Nederland. Snijders had de Boy Edgar-prijs gewonnen, de hoogste Nederlandse jazz-onderscheiding.

"Ik droeg mijn prijs op aan Suriname, want daar liggen mijn roots en ik mocht iemand uitnodigen", zei Snijders. "Ik dacht: Jason Eduwaiti moet erbij zijn! Hij is een talent in Suriname, hij heeft conservatorium gedaan en is iemand met een hele eigen stijl."

Eduwaiti ging vol energie aan de slag met het verzamelen van de vereiste documenten voor het visum om naar Nederland te kunnen reizen. "Ik reis al sinds 2009 regelmatig naar het buitenland. Ik ben vaker in Nederland geweest en in Parijs, zelfs in Dubai en de Verenigde Staten voor optredens of samenwerkingsprojecten met andere muzikanten. Ik kreeg van het Nederlandse Fonds voor Podiumkunsten een officiële uitnodigingsbrief en diende vol vertrouwen mijn papieren in bij de Nederlandse autoriteiten."

De klap was groot toen zijn visum werd afgewezen. Het gevaar zou te groot zijn dat Eduwaiti in Nederland wilde blijven en zou proberen onder te duiken, kreeg hij als argument te horen. "Het was een traumatische ervaring. En waar baseren ze het op? Ik heb een gezin in Suriname, mijn zoontje was destijds 3 jaar oud. Ik heb hier mijn werk en mijn leven."

Ook Ronald Snijders was boos en verbijsterd. "Ik vond het echt schandalig. Jason is iemand van onbesproken gedrag. En als zelfs iemand wordt geweigerd terwijl er een officiële uitnodiging ligt van het Nederlandse Fonds voor Podiumkunsten, wat wil je dan nog meer?"

Het had weinig zin om protest aan te tekenen, want dat zou te lang duren en de prijs was dan al uitgereikt, maar de gebeurtenis geeft beide muzikanten nog steeds een vervelende nasmaak. "Er is toch een bijzondere band met Nederland? Dat maakt zo'n afwijzing extra pijnlijk", zegt Eduwaiti.

Zelfstandig land

Duizenden Surinamers maken jaarlijks mee dat hun visum wordt afgewezen. Ze missen daardoor optredens, sportwedstrijden of bijvoorbeeld examens die ze in Nederland afleggen. Ook bruiloften en zelfs begrafenissen van familieleden in Nederland kunnen Surinamers mislopen omdat ze geen visum krijgen. Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken kan Nederland alleen deze regels niet veranderen.

De 50-jarige onafhankelijkheid begon met vuurwerk in Paramaribo:

"Het zijn Schengenregels die we hebben opgesteld als Europese Unie en dat betekent dat zo'n visum verplicht is", zegt demissionair minister van Buitenlandse Zaken Van Weel na vragen van NOS. "Een land kan vrijstelling krijgen, alleen moet ieder land dat apart bij de EU aanvragen en daarover met de Europese Commissie onderhandelen."

Van Weel benadrukt dat vanwege de historische banden Nederland Suriname wel wil ondersteunen bij die onderhandelingen. "Maar uiteindelijk is Suriname een zelfstandig land dat dit zelf moet doen", meent Van Weel.

125 euro kwijt

Voor Eduwaiti en de vele andere Surinamers zal afschaffing van de visumplicht een geschenk uit de hemel zijn. "Nu denk ik wel twee keer na als ik word gevraagd voor een samenwerking met muzikanten in het buitenland. Eigenlijk kun je niets plannen, want je weet niet of een visum wordt goedgekeurd of geweigerd."

Zijn geld, 125 euro, een half maandloon in Suriname, was hij overigens kwijt, want dat moet betaald worden, ongeacht of het visum wordt goedgekeurd of niet. En aan de behandeling op het visumkantoor in Paramaribo dat namens de Nederlandse autoriteiten de visumaanvragen verwerkt, heeft hij geen goede herinnering. "Het leek alsof ze me aan het keuren waren of ik wel goed genoeg was om hun land binnen te komen. Als ex-kolonie van Nederland is dat helemaal geen prettig gevoel."

Na 300 jaar koloniale overheersing komt Suriname op 25 november 1975 los van Nederland. Het is vandaag 50 jaar geleden dat het land onafhankelijk werd. In deze video vertellen we je hoe dat ging.

Bij de rechtbank in Amsterdam begint vandaag het proces over de dood van de 17-jarige Lisa uit Abcoude. De verdachte is een nog altijd ongeïdentificeerde asielzoeker, vermoedelijk uit Nigeria. Hij staat ook terecht voor een gewelddadige verkrachting een paar dagen eerder.

De dood van de 17-jarige Lisa leidde tot een schokgolf door heel Nederland. Het meisje werd in de nacht van 19 op 20 augustus vermoord langs een fietspad in Duivendrecht. Ze was na een avondje stappen met de elektrische fiets onderweg naar huis in Abcoude.

Rond 04.00 uur belde ze zelf 112 omdat ze werd aangevallen door een man. De politie ging er met spoed op af, maar was te laat. Agenten vonden haar lichaam in de berm langs het water aan de Holterbergweg. Ze bleek onder meer in haar hals gestoken.

Het incident maakte op de meest pijnlijke wijze duidelijk dat vrouwen niet zonder meer veilig zijn op straat. Zeker toen bleek dat de verdachte een paar dagen eerder ook al een gewelddadige verkrachting zou hebben gepleegd, aan de Weesperzijde in Amsterdam. De politie denkt dat hij ook nog een derde vrouw heeft aangevallen, al wordt hij daar nog niet voor vervolgd.

Verdachte

Hoewel de verdachte is opgepakt, is nog altijd niet zeker wie hij precies is. Zelf zegt hij dat zijn voornaam Chris is. Zijn achternaam weet hij niet. Hij zou 22 jaar oud zijn en uit Nigeria komen. Het OM is nog altijd bezig dit te verifiëren.

Volgens Het Parool heeft hij de politie verteld dat hij opgroeide in weeshuizen en dat hij kampt met stemmen in zijn hoofd. Hij zou keer op keer uit opvanghuizen zijn weggestuurd.

Op een zeker moment ondernam hij de tocht naar Europa en kwam hij als bootvluchteling aan op het Italiaanse eiland Lampedusa. Daarna reisde hij verder. In juni dit jaar arriveerde de man bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Daarna verbleef hij in een asielzoekerscentrum in Amsterdam-Zuidoost.

Van de misdrijven in augustus waarvan hij wordt verdacht, zegt hij zich niets te kunnen herinneren. Ontkennen doet hij niet, bekennen evenmin.

Discussie

Na de incidenten barstte een hevige maatschappelijke discussie los. De Amsterdamse burgemeester Halsema noemde geweld tegen vrouwen "een schandvlek op onze samenleving". Op sociale media werden massaal berichten gedeeld waarin vrouwen eisen dat ze veilig over straat kunnen. Zo was er de actie 'Wij eisen de nacht op', waarbij in korte tijd een half miljoen euro werd opgehaald.

"Met de campagne wil ik iets doen aan het onderliggende probleem: namelijk dat onze maatschappij lang geleden heeft besloten dat vrouwen minder waard zijn dan mannen", zei initiatiefneemster en campagnestrateeg Danique de Jong. Hoe het ingezamelde geld zal worden besteed, is nog niet bekend.

Dolle Mina's

Ook de feministische actiegroep Dolle Mina keerde terug in de schijnwerpers. De groep, bekend uit de jaren 70, is dit jaar opnieuw opgericht. De Dolle Mina's liepen na de dood van Lisa in meerdere steden protestmarsen.

Verschillende gemeenten hebben inmiddels concrete veiligheidsmaatregelen genomen in de publieke ruimte: door groen te snoeien, meer verlichting te plaatsen of extra camera's op te hangen. Amsterdam kondigde extra politieagenten aan om geweld tegen vrouwen te bestrijden.

Extreemrechts

Dat de verdachte een asielzoeker is die nog maar kort in Nederland verblijft, leidde tot boosheid onder tegenstanders van immigratie. Ook extreemrechtse groeperingen grepen de moord op Lisa aan om hun boodschap te verspreiden.

Online werd de moord door sommigen geduid als "anti-blank geweld". Bij de plaats delict werden kaarsjes neergezet met de teksten "Bescherm blanke vrouwen" en "White Lives Matter".

Zo werd de zaak door totaal verschillende groepen aangegrepen om een punt te maken. Wat de nabestaanden ervan vinden dat de dood van Lisa symbool is komen te staan voor zulke uiteenlopende bewegingen, is onbekend. Volgens de organisatie Namens de Familie kiezen zij ervoor hier niet op te reageren.

Bewijs

Vandaag in de rechtszaal zal het Openbaar Ministerie uitleg geven over het bewijs dat tot nu toe is verzameld. Dat lijkt vooral te bestaan uit DNA-sporen en camerabeelden.

De 22-jarige verdachte werd een dag na de moord aangehouden, op dat moment alleen op verdenking van de eerdere verkrachting. Al snel vermoedde de politie dat hij ook verantwoordelijk was voor de dood van Lisa.

De eerste zitting in de Amsterdamse rechtbank gaat gepaard met grote mediabelangstelling. Voor publiek is er een extra meekijkzaal ingericht. Volgens de advocaten van de verdachte zal hun cliënt aanwezig zijn, maar verder willen zij niet reageren.

Bij een Pakistaans bombardement op een huis van een burger in de Afghaanse provincie Khost zijn negen kinderen en een vrouw omgekomen. Dat meldt de woordvoerder van de Afghaanse Taliban, Zabihullah Mujahid.

Mujahid meldt op X dat het om vijf jongens en vier meisjes gaat. De leeftijd van de kinderen en de vrouw is niet bekendgemaakt. Het getroffen huis werd verwoest, aldus Mujahid op X, waar hij ook foto's van de dodelijke slachtoffers deelt.

Daarnaast zou Pakistan volgens Mujahid ook luchtaanvallen hebben uitgevoerd in de provincies Kunar en Paktika. Hierbij zijn vier burgers gewond geraakt, aldus de woordvoerder.

Vredesbesprekingen geklapt

De gewelddadigheden tussen Pakistan en Afganistan nemen de laatste tijd weer toe. In oktober kwam het tot hevige aanvallen over en weer tussen beide landen, de zwaarste sinds de machtsovername van de Taliban in Kabul in 2021. Het begon met een Pakistaanse luchtaanval gericht tegen de Pakistaanse Taliban over de grens in Afghanistan. Uiteindelijk vielen er honderden doden, zowel militairen, militanten als burgers.

Beide partijen tekenden in Doha een staakt-het-vuren, maar de vredesbesprekingen in Turkije klapten toen er geen overeenkomst voor de lange termijn bereikt kon worden.

Op de Zestienhovenweg (N209) in Bergschenhoek bij Rotterdam is gisteravond op een kruising een vrachtwagen tegen een auto aangereden, meldt de politie.

De bestuurder van de auto raakte bekneld en moest door de brandweer worden bevrijd. Hij is met onbekende verwondingen naar het ziekenhuis gebracht. De bestuurder van de vrachtwagen is aangehouden. Een politiewoordvoerder meldt aan Rijnmond dat getuigen hebben gezien dat de vrachtwagen door rood reed.

Het ongeluk gebeurde volgens Rijnmond rond 20:15 uur. Vooral de auto raakte door de botsing zwaar beschadigd.