NOS Nieuws - Algemeen

De Surinaamse oud-president Desi Bouterse was vandaag op Fort Zeelandia voor het hoger beroep in de rechtszaak over de Decembermoorden. Bouterse is de hoofdverdachte in deze zaak. Het Hof van Justitie hield een zittingsdag op Fort Zeelandia in de hoop dat zo herinneringen boven zouden komen bij de verdachten en getuigen in de zaak.

Het was de eerste keer dat Bouterse als verdachte terug was op de plek waar de moorden zijn gepleegd. Hij zei na afloop van de zitting dat hij heeft geprobeerd de zaak "weer voor de geest" te halen. "Dat lukt niet helemaal. Het is ruim 40 jaar geleden. Maar met vallen en opstaan en ondersteuning ook van mensen die erbij waren, lukt het een beetje."

Op Fort Zeelandia zijn in 1982 vijftien mannen gemarteld en doodgeschoten. Zij waren vooraanstaande Surinamers die kritisch waren op het militaire regime van Bouterse. In 2019 veroordeelde Justitie Bouterse tot 20 jaar cel voor zijn rol in deze moorden. Hij ging in verzet bij de krijgsraad, die kwam in 2021 ook tot een celstraf van 20 jaar. Sinds juli dient het hoger beroep in de zaak.

Bekijk hieronder het gesprek dat Bouterse met journalisten voerde na afloop van de zitting op Fort Zeelandia:

Bouterse heeft altijd zijn betrokkenheid bij de Decembermoorden ontkend. Hij vindt dat hij alleen politiek verantwoordelijk is, omdat hij in 1982 bevelhebber was van het leger. De rechtszaak noemt Bouterse steevast politiek gemotiveerd.

De rechtbank die de zaak in eerste aanleg behandelde, hield in 2010 ook al een zittingsdag op Fort Zeelandia. Bouterse, die destijds nog president was, was er toen niet bij. Pas sinds het Hof de zaak in hoger beroep behandelt, bezoekt Bouterse de zittingen.

De volgende zitting is op 16 december.

Nederland is in maart medeorganisator van de top over democratie. Vertegenwoordigers van landen uit Europa, van de media, particuliere organisaties en activisten komen dan in Den Haag bijeen om te praten over persvrijheid. "Hiermee benadrukt Nederland het belang van toegang tot betrouwbare informatie, persvrijheid en de veiligheid van journalisten voor een democratie", zegt het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Geïnteresseerden kunnen de top online volgen. De Amerikaanse president Joe Biden, die de top vorig jaar opende, zal niet aanwezig zijn in Den Haag.

Zuid-Korea, Costa Rica en Zambia zijn de andere landen waar deze tweede editie van de top op 29 en 30 maart wordt gehouden. Behalve persvrijheid, staan ook thema's als klimaatverandering en agressieoorlogen op de agenda. Wereldleiders praten digitaal met elkaar.

Volgens de Verenigde Staten moeten democratieën weerbaar zijn opgewassen tegen de uitdagingen van deze tijd. "We kijken ernaar uit om te laten zien hoe transparant, verantwoordelijk bestuur de beste manier blijft om duurzame welvaart en vrede te bewerkstelligen", meldt het Witte Huis.

Vorig jaar december werd de top voor het eerst gehouden, toen volledig digitaal vanwege de coronamaatregelen. Een van de hoofdthema's was toen het bestrijden van corruptie.

De top leidde vooraf al tot spanningen. Onder meer China en Rusland waren niet uitgenodigd. Taiwan, dat door China wordt gezien als een afvallige provincie, kreeg wel een uitnodiging, tot grote onvrede van Peking.

De man die vorige week maandag werd doodgeschoten in Zuidland was een verdachte in een drugszaak, schrijft Rijnmond.

Maandag stond een zitting gepland, bevestigt het Landelijke Parket. Omdat de man is overleden, is de zaak tegen hem van de baan.

De 41-jarige man werd onder meer verdacht van betrokkenheid bij de productie van crystal meth in een lab in Montfoort en deelname aan een criminele organisatie.

Voor de dodelijke schietpartij zitten twee verdachten vast: een 45-jarige man uit Zuidland en een 35-jarige man uit Weert. Die laatste werd kort na het incident aangehouden, nadat hij ruim 20 kilometer verderop bij een afrit van de A15 bij Europoort was gecrasht met zijn auto.

Het alsnog openbaar gemaakte 'Actieplan Nederland-Marokko' roept vragen op bij de linkse oppositiepartijen in de Tweede Kamer. De twee landen hebben onder meer afgesproken "zich niet te mengen in binnenlandse aangelegenheden", zo staat in het actieplan.

"Een onthutsende capitulatie", stelt GroenLinks-Kamerlid Van der Lee. "We doen concessies aan een autocratisch bestuurd land, zonder dat er iets concreets voor in de plaats komt.". De PvdA denkt dat Nederland een goede relatie wil met Marokko om afgewezen asielzoekers gemakkelijker terug te sturen. "Maar tegen welke prijs?", vraagt PvdA-Kamerlid Piri zich af.

Het actieplan Nederland-Marokko is meer dan een jaar geleden ondertekend, maar de complete tekst was nog niet met de Tweede Kamer gedeeld. Vorige week nog weigerde minister Hoekstra het document openbaar te maken, omdat "we diplomatiek overeengekomen zijn dat we dat soort documenten niet op straat gooien". De Kamer accepteerde dit niet en Hoekstra bracht, na overleg met Marokko, vanmiddag alsnog het uit het Frans vertaalde document naar buiten.

Er staan zo'n 26 afspraken in over intensievere samenwerking op het gebied van politiek, veiligheid, migratie, sociale zekerheid, klimaat en culturele samenwerking. Zo zal er gewerkt worden aan het samenbrengen van de Marokkaanse gemeenschap in Nederland en de Nederlandse gemeenschap in Marokko. Het Marokkaanse Cultureel Centrum in Amsterdam gaat een "inspirerende katalysator" zijn.

In het stuk staat ook dat er onderhandelingen gestart worden "met uitzicht op de ondertekening van een uitleveringsverdrag". PvdA-Kamerlid Piri noemt dit controversieel, omdat Marokko geen onafhankelijke rechtspraak heeft. Ook is afgesproken dat er wordt overlegd voorafgaand" aan financiering van ngo's. "Zeer ongebruikelijk om autocratische regimes toestemming te vragen om ngo's te financieren"", aldus de PvdA.

Regeringspartij VVD vindt het juist goed dat Nederland op allerlei terreinen samenwerking zoekt met Marokko. "De harde realiteit is dat we niet alles tegelijkertijd kunnen", zegt VVD-Kamerlid Brekelmans. "Je kunt niet Marokko op allerlei manieren terechtwijzen en tegelijkertijd verwachten dat we op het gebied van migratie en veiligheid samenwerken."

Binnenkort kunnen waarschijnlijk weer asielzoekers teruggestuurd worden naar Marokko.

In 2018 werd het overleg over het terugsturen stilgelegd nadat toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Blok zich kritisch had uitgelaten over de onderdrukking door Marokko van een protestbeweging in het Rifgebergte.

Een automobilist is vanavond tegen een huis in Breda aangereden. De politie meldt dat de woning zwaar is beschadigd. Een deel van de gevel is ingestort.

Het ongeluk gebeurde in een flauwe bocht, schrijft Omroep Brabant. De bestuurder van de auto raakte de macht over het stuur kwijt.

De automobilist is voor controle naar het ziekenhuis gebracht. De bewoners van het huis raakten niet gewond, maar zijn volgens de politie wel geschrokken.

De regionale omroep sprak een buurtbewoner. "Ik reed net de bocht in en zag koplampen op me afkomen", vertelt hij. "Ik moest vol op de rem trappen. Z'n spiegels kwamen over mijn motorkap. Daarna reed hij het huis in. Het leek wel of hij 150 reed. Hij reed niet normaal hard."

Een Amerikaanse vrouw die in 1971 werd ontvoerd door iemand die zich voordeed als oppas, is na ruim vijftig jaar herenigd met haar familie. Dat gebeurde in Fort Worth, een stad in Texas. Volgens Amerikaanse media was het een hereniging "vol van tranen en met knuffels".

Melissa Highsmith was 22 maanden oud toen ze werd meegenomen door de babysitter. Tientallen jaren leefde ze vervolgens als Melanie Brown in Fort Worth en wist ze helemaal niet dat ze was ontvoerd. Totdat haar biologische vader zijn dna opstuurde naar 23andMe, een Amerikaanse dna-onderzoekswebsite.

Wat bleek: er was een dna-match met de kinderen van de ontvoerde vrouw. De biologische familie van Highsmith schakelde vervolgens de hulp in van een genealoog om de resultaten te duiden en om de tientallen jaren vermiste vrouw op te sporen. Dit weekend zagen ze elkaar, op een volgens lokale media emotionele bijeenkomst.

"Ik kan mijn gevoelens niet beschrijven", zei de moeder van Highsmith, Alta Apantenco, tegen Amerikaanse media. "Ik ben zó blij om mijn dochter te zien. Want ik dacht dat ik haar nooit meer zou zien. Het is een wonder." Melissa zelf zegt dat ze zichzelf "iedere keer moet knijpen om er zeker van te zijn dat ik wakker ben".

De politie van Fort Worth is "enorm blij" dat de vermissingszaak is opgelost. Er wordt nog een officiële dna-test gedaan om de identiteit van de vrouw te bevestigen. Intussen gaat het onderzoek naar de ontvoering door, al is er nog geen spoor van de ontvoerder.

Volgens het Amerikaans centrum voor vermiste en misbruikte kinderen was de biologische moeder van Highsmith in 1971 net gescheiden en verhuisd naar Fort Worth. Daar plaatste ze een advertentie in de krant voor een oppas. Een vrouw reageerde, nam de baby mee en keerde nooit meer mee terug.

"We woonden al die tijd minder dan 20 minuten bij elkaar vandaan", zegt haar moeder. "Minder dan 20 minuten."

Drie mannen die in Meerlo in Limburg illegaal onderdelen van een vliegtuig uit de Tweede Wereldoorlog opgroeven zijn door de rechtbank veroordeeld tot taakstraffen.

De drie haalden vier jaar geleden een Britse Spitfire zonder vergunning uit de grond. Ze gebruikten daarvoor groot materieel, zoals een graafmachine.

Op de plek waar het jachtvliegtuig in 1944 neerstortte, groeven ze een put van twee meter diep. Ze roofden onder meer een parachute, een reddingsvest en onderdelen van een motorblok.

De hoogste straf is voor de man die het initiatief nam, schrijft 1Limburg. Hij krijgt een taakstraf van 100 uur en een voorwaardelijke celstraf van 1 maand. De andere twee kregen een taakstraf van 80 uur.

Herman van der Zandt vervangt Matthijs van Nieuwkerk dit jaar als presentator van Top 2000 a gogo, heeft de NTR bekendgemaakt. De Top 2000 Quiz, die Van Nieuwkerk ook zou presenteren, gaat niet door.

Naar aanleiding van het artikel van de Volkskrant over de angstcultuur bij De Wereld Draait Door besloot de NTR vorige week al dat de twee Top 2000-televisieprogramma's met Van Nieuwkerk als presentator niet door zouden gaan, maar toen werd nog niet gezegd of een ander de presentatie zou overnemen.

Van de Top 2000 Quiz waren al enkele afleveringen opgenomen met Van Nieuwkerk, maar die worden dus niet uitgezonden. De 48-jarige Van der Zandt werd bekend als presentator van het NOS Journaal. Hij vervolgde zijn carrière als presentator bij NOS Studio Sport. Ook volgde hij Joost Prinsen op als quizmaster van Met het Mes op Tafel.

Volgens de NTR presenteert Van der Zandt alleen dit seizoen de Top 2000 a gogo. Het andere bekende gezicht van de Top 2000-televisieprogramma's Leo Blokhuis doet ook mee. "De NTR heeft mij gevraagd om voor één keer gastheer te zijn van dit geliefde programma. Dat kan ik moeilijk naast me neerleggen", zegt Van der Zandt in een eerste reactie. "Ik heb een brede muzieksmaak, maar ben toch ook vooral een kind van de jaren 80. Samen met Leo en de redactie wil ik er een geweldige jaarafsluiting van maken."

De afwezigheid van Van Nieuwkerk heeft geen invloed op de uitzendingen van de Top 2000 op de radio. Die gaan gewoon zoals gebruikelijk door. Het Top 2000 Café is dit jaar voor het eerst 24 uur per dag voor publiek te bezoeken. Het virtuele café, waarbij mensen vanuit huis een virtueel bezoek brachten aan de studio vanwege de coronamaatregelen, blijft naast het fysieke café bestaan.

De Tweede Kamer wil dat universiteiten en hogescholen stoppen met het actief werven van studenten uit het buitenland. De groei (dit studiejaar 11.500 studenten) leidt tot grote problemen; er zijn te weinig studentenwoningen en de collegezalen raken overvol.

De Kamer hoopt met het wervingsverbod in ieder geval de toestroom te temperen. 40 procent van de eerstejaars (42.000 studenten) komt niet uit Nederland, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

"Er is gewoon veel te weinig capaciteit", zegt SP-Kamerlid Kwint. Samen met regeringspartij CDA vraagt hij minister Dijkgraaf van Onderwijs om snel actie te ondernemen. "Die internationale studenten kunnen er niets aan doen, maar ze moeten de eerste maanden in tentjes slapen of betalen veel huur", zegt Kwint.

In de Tweede Kamer wordt al langer gepraat over het indammen van de toestroom en minister Dijkgraaf komt in februari met een plan, zo heeft hij beloofd.

Kijk hier naar een filmpje van NOSop3 die uitlegt wat het probleem is:

De Kamer vindt dat te lang duren en eist dat er in ieder geval een einde komt aan die "actieve werving", zodat ook studenten die van plan zijn in het voorjaar te komen al worden ontmoedigd. Het gaat dan om advertenties plaatsen en de aanwezigheid van Nederlandse universiteiten op allerlei internationale studentenbeurzen.

Universiteiten en hogescholen krijgen per student betaald en hoe meer studenten ze binnenkrijgen, hoe hoger de rijksbijdrage. Al jaren geleden zijn deze onderwijsinstellingen begonnen met het werven van studenten in het buitenland. In Nederland studeren studenten uit ongeveer 168 landen.

Inmiddels vinden ook universiteiten de toestroom te groot. In juli hebben verschillende universiteiten internationale studenten al opgeroepen om niet naar Nederland te komen als ze geen kamer gevonden hebben.

Een boeddhistische tempel in de noordelijke Thaise provincie Phetchabun zit zonder monniken nadat een drugstest uitwees dat alle vier de monniken in de tempel methamfetamine in hun bloed hadden.

De controle van de vier maakte deel uit van een reeks drugstests in het gebied door de politie, meldt de krant Khao Sod. Ook in andere tempels in het gebied zouden vier monniken positief hebben getest. Er is niet bekendgemaakt waarom politieagenten juist bij deze tempels controleerden.

De monniken zijn naar een kliniek gestuurd voor een afkickprogramma, meldt een lokale politicus aan persbureau AFP. De bezoekers van de tempel, die nu zonder monniken zit, maken zich grote zorgen, schrijft de krant. Zo kunnen zij nu niet meer voedsel aanbieden aan de monniken, wat een belangrijk onderdeel is van het boeddhistische geloof. Ook religieuze ceremoniën kunnen niet worden uitgevoerd. De monniken zorgden daarnaast voor zwerfdieren bij de tempel.

Lokale politici hebben de hulp ingeroepen van een hoge religieuze vertegenwoordiger om een tijdelijke vervanger aan te stellen.

Methamfetamine, ook wel bekend als meth, is een groot probleem in Thailand. Onder meer via Laos en de grootste meth-producent Myanmar komt veel van de drug het land binnen. Een deel gaat naar andere landen maar het wordt ook veel in Thailand gebruikt, ondanks de zeer strenge drugsregels.

Bij verreweg de meeste mensen die in Thailand worden opgenomen in het ziekenhuis vanwege drugsproblemen komt dat door meth, volgens cijfers van het VN-Bureau voor Drugs en Criminaliteit. Dat komt onder meer door de lage prijs van de drug.

Premier Prayuth Chan-ocha kondigde vorige maand een hardere aanpak van drugs aan. Directe aanleiding was de schietpartij waarbij een een oud-agent 37 mensen doodde, onder wie veel kinderen, bij een kinderdagverblijf in het noordoosten van het land. De man was ontslagen vanwege bezit en gebruik van methamfetamine.

In Utrecht is schrijver Arthur Japin benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Hij kreeg de onderscheiding uit handen van burgemeester Sharon Dijksma.

De gemeente Utrecht roemt de 66-jarige schrijver onder meer om zijn "veelzijdige oeuvre" en noemt hem een "exceptioneel auteur en ambassadeur van de Nederlandse literatuur".

Dijksma zei verder dat Japin zich ook maatschappelijk inzet "om mensen die niet gehoord worden een stem te geven".

Japin debuteerde 25 jaar geleden met de verhalenbundel Magonische Verhalen. Een jaar later brak hij door bij het grote publiek met zijn roman De zwarte met het witte hart. Van zijn romans werden in Nederland en Vlaanderen meer dan 2,5 miljoen exemplaren verkocht.

Het jubileum wordt vanavond gevierd in TivoliVredenburg, schrijft RTV Utrecht, met optredens van artiesten als Karin Bloemen en pianist Daria den Bercken.

De Belarussische oppositiepolitica Maria Kolesnikova die een lange celstraf uitzit, is opgenomen op de intensive care. Dat meldt de Belarussische oppositie via Telegram. Kolesnikova zou zijn overgebracht naar een ziekenhuis in de stad Homel, in het zuidoosten van het land.

Waarom ze naar de intensive care is gebracht is onbekend. De 40-jarige politica zat volgens het Telegram-kanaal van het gevangen oppositielid Viktor Babariko recent in een aparte 'strafcel'. Onduidelijk is waarom ze gestraft werd en hoe lang die straf zou duren.

Vorig jaar werd Kolesnikova veroordeeld tot 11 jaar cel vanwege haar betrokkenheid bij de massale protesten tegen het regime van president Loekasjenko, in 2020.

Kolesnikova is een uitgesproken criticus van Loekasjenko, die al sinds 1994 aan de macht is. De autoriteiten wilden Kolesnikova in september 2020 het land uitzetten, maar dat weigerde ze. Bij de grens met Oekraïne verscheurde ze haar paspoort. Sindsdien zit ze vast.

Svetlana Tichanovskaja, de Belarussische oppositieleider die in Litouwen in ballingschap zit, noemt het nieuws "zeer verontrustend". "Haar advocaat mag haar niet zien. We mogen niet weten hoe het met haar gaat, en we moeten er zeker van zijn dat ze de juiste hulp krijgt", schrijft ze op Twitter.

De meeste Belarussische activisten zijn het land ontvlucht, maar ook zitten er velen in de gevangenis. De protesten tegen Loekasjenko begonnen na de frauduleus verlopen presidentsverkiezingen, waarin Loekasjenko de zege claimde. Daarna braken in het hele land protesten uit. Duizenden mensen werden opgepakt.

Zes start- en landingsbanen, 120 miljoen passagiers en meer dan 100.000 arbeidsplaatsen: een nieuwe luchthaven die Saudi-Arabië bij hoofdstad Riyad gaat aanleggen, wordt meteen een van de grootste ter wereld.

Dat is tenminste de ambitie die de Saudi's gisteren uitspraken. De mega-luchthaven moet van Riyad een wereldwijd knooppunt van logistiek maken en "een brug vormen tussen het Oosten en het Westen".

Volgens het Saudische staatspersbureau past de nieuwe luchthaven in de plannen om van Riyad een van de tien grootste stadseconomieën ter wereld te maken en om de stad te laten groeien naar 15 tot 20 miljoen inwoners in 2030. Dat zou meer dan een verdubbeling zijn in acht jaar. Het past allemaal in het plan Vision 2030 van kroonprins Mohammed Bin Salman om zijn land het komende decennium minder afhankelijk te maken van olie.

Luchtvaarteconomen Eric Pels (VU Amsterdam) en Floris de Haan (Erasmus Universiteit Rotterdam) twijfelen er niet aan dat het de Saudi's gaat lukken om de luchthaven uit de grond te stampen. Pels: "Grondstoffen zijn momenteel schaars en dus duur, maar als je genoeg geld hebt, gaat dat wel lukken". De Haan verwacht dat de Saudi's, net als Golfstaten als Qatar, vooral een beroep gaan doen op arbeidsmigranten.

De ambitie van de Saudi's is om tegen 2050 zelfs 185 miljoen passagiers te verwerken. Daarvoor wordt niet alleen de nieuwe luchthaven gebouwd, maar komt er ook een heel nieuwe nationale luchtvaartmaatschappij. Daarmee willen ze een geduchte concurrent worden voor regionale grootmachten in de luchtvaart als Qatar (Qatar Airways), Dubai (Emirates) en Abu Dhabi (Etihad Airways).

Of ze die strijd kunnen winnen en of de hele onderneming überhaupt rendabel kan worden, is volgens Pels en De Haan de vraag. "Je hebt dan veel passagiers nodig die via jouw luchthaven willen reizen, overstappers dus", zegt Pels. "Zo werken de andere luchthavens en carriers in de regio ook. Die hebben al een gevestigde positie, misschien zijn de Saudi's te laat, alhoewel het ze ook vooral om het prestige kan gaan."

Hoeveel geld er met de bouwplannen gemoeid is, heeft Saudi-Arabië niet bekendgemaakt. In het staatsinvesteringsfonds voor dit soort projecten zit naar schatting ruim 600 miljard euro.

De concurrentie om de transferpassagiers zal hoe dan ook verhevigen, verwacht De Haan. Daar zullen volgens hem niet alleen de Arabische concurrenten, maar ook Europese vliegmaatschappijen last van krijgen. Een extra overstapluchthaven in het Midden-Oosten bedreigt de markten waar de Europese maatschappijen nu directe vluchten op aanbieden, zoals Azië.

"Daarnaast hebben de bedrijven in Europa hogere loonkosten, omdat de werkgeverslasten hoger liggen dan in het Midden-Oosten. In de Emiraten wordt bijvoorbeeld geen inkomstenbelasting geheven en daar is personeel dus veel goedkoper."

Die lagere loonkosten hebben weer hun effect op de concurrentiepositie van de luchtvaartmaatschappijen. Niet voor niets voert Dubai al jaren de lijst aan van meeste internationale passagiers. Dat succesverhaal zullen de Saudi's ook voor ogen hebben. En in combinatie met hun vrijwel ongelimiteerde middelen zou ze dat dus best eens kunnen lukken.

De gemeente Amsterdam gaat alle wooncomplexen met containerwoningen controleren op brandveiligheid. Aanleiding is een brand vorige maand op zo'n complex. Die brand verwoestte een woonblok van 75 containerwoningen.

Het gaat in totaal om 24 wooncomplexen, meldt NH Nieuws. Toezichthouders van de gemeente doen daar volgende maand onderzoek.

Wethouder Van Dantzig zegt dat extra onderzoek nodig, vooral omdat veel bewoners ongerust zijn. "Wij willen de zorgen van de gebruikers, na de brand in de Riekerhaven, wegnemen", staat in een brief aan de raad.

Bewoners en eigenaren van de complexen worden begin volgend jaar bijgepraat over de onderzoeksresultaten. De gemeente gaat ook in gesprek met onder meer woningcorporaties over veiligheidsmaatregelen in de complexen op de lange termijn.

De brand in complex Startblok Riekerhaven op vrijdag 13 november was mogelijk het gevolg van brandstichting. Kort na de brand werd een 27-jarige bewoner aangehouden. Bewoners zeiden tegen stadszender AT5 dat de man "in de war is" en dat er al langer problemen met hem waren.

De man zit voorlopig nog in de cel.

"We schieten je dood en stoppen je in een gat in de grond en geven je aan je familie op als vermist." Dat kreeg de gemobiliseerde soldaat Michail Nosov te horen van zijn Russische commandanten na zijn weigering om verder te vechten aan het front.

Twee weken lang hielden ze Nosov samen met vijfentwintig andere dienstweigeraars vast in twee kelders van drie bij vijf meter in het gehucht Zavitne Bazjannia in de Oekraïense regio Donetsk. Ook elders in de gebieden die door Rusland zijn geannexeerd worden dienstweigeraars, of 'refuseniks' zoals ze inmiddels op sociale media worden genoemd, in kelders vastgehouden. Onafhankelijk Russische media noemen ten minste tien van dergelijke locaties.

De Russische journalist Anastasia Tsjoemakova publiceerde op haar telegramkanaal ASTRA als eerste video's van gemobiliseerde mannen in clandestiene gevangenissen in de Donbas. "Overal in oorlogsgebied weigeren Russische gemobiliseerden verder te vechten," vertelt Tsjoemakova in een videogesprek met de NOS vanuit haar huidige woonplaats op Hawaii. "Ze gaan geheel onvoorbereid de loopgraven in en beseffen: dit is niet onze oorlog, hier willen we niet aan deelnemen."

Die Russische dienstweigeraars doen in filmpjes op sociale media hun beklag over de wanhopige toestanden in de loopgraven. Zo worden eenheden door de commandanten in de steek gelaten en dwalen militairen doelloos door frontgebied met roestige wapens in derdehands uniformen.

Dienstweigeraar Nosov vertelde aan Tsjoemakova dat Russische troepen op hen schoten toen ze zich terugtrokken van het front. Als ze vervolgens aan hun officieren verklaren dat ze niet verder zullen vechten, belanden ze in de 'kampen voor dienstweigeraars', zoals de Russische newssite i-stories de kelders noemt.

"Ze staan daar bloot aan constante psychologische druk en intimidaties," vertelt Tsjoemakova. "De commandanten laten hen bewust dagenlang verhongeren. Ze dreigen met pistolen en schijnexecuties. Ze proberen alles om de gemobiliseerden weer terug te laten keren naar het front."

Ze lopen ook het risico om te worden aangeklaagd voor desertie, waar tot vijftien jaar gevangenisstraf op staat, krijgen de refuseniks te horen. Tsjoemakova staat in contact met een twintigtal familieleden van de refuseniks. Op basis van hun getuigenissen maakt ze op dat er in ieder geval driehonderd mannen vastzitten op de tien verschillende locaties.

Eén filmpje toont de bende in de kelder: beschimmelde muren, lekkende plafonds, smerige dekens en matrassen, een halfgevulde pisemmer in de hoek. Het is beter in deze omstandigheden vast te zitten, dan een zekere dood tegemoet te gaan in de loopgraven, is de boodschap van anti-oorlogsactivisten aan de refuseniks.

Ondertussen bewegen familieleden hemel en aarde om hun mannen en zonen daar weg te krijgen. Ze schrijven verzoekschriften aan de legerleiding, richten zich tot allerlei instanties, benaderen de media. Een groep moeders en echtgenoten trok naar Zajtseve net over de Oekraïense grens. Daar worden volgens Tsjoemakova's informatie rond de zeventig refuseniks gevangen gehouden in de kelder van het plaatselijk Huis van Cultuur.

De moeders en vrouwen kregen aan de rand van het dorp te horen, dat ze zonder toestemming van het militair commando hier niet hoorden te zijn, waarop ze op hun schreden moesten terugkeren. "Help ons om duidelijkheid te verkrijgen over het lot van onze gemobiliseerde mannen," smeken ze staand langs een snelweg in de camera, zo toont een YouTube-video.

Ook de vrouw van Michail Nosov sprak zich in een video uit over diens lot. "Hij heeft problemen met zijn gezondheid als gevolg van opgelopen hersenschade. Hij heeft geen medische keuring gekregen toen hij werd opgeroepen voor mobilisatie."

Ruim een week geleden kwam Nosov samen met een andere refusenik plotseling vrij. "Op medische gronden", zo heette het, ook al zijn veel refuseniks in de kelders er slechter aan toe dan hij. Of de door zijn vrouw gegenereerde publiciteit van invloed is geweest op zijn vrijlating is niet duidelijk. Nu bevindt hij zich in een ziekenhuis op een onbekende plek in Rusland.

Nosov heeft Tsjoemakova laten weten dat hij op korte termijn getuigenis wil afleggen van de misstanden in de kelders. Het gaat hem aan het hart dat de honderden lotgenoten nog altijd in kelders wegkwijnen. "Ik ga er alles aan doen om hen daar uit te krijgen en om de verantwoordelijke officieren voor het gerecht te krijgen."

De Nutriscore, die met label A, B, C, D of E aangeeft hoe gezond een bepaald product is, kan nuttig zijn bij het aanmoedigen van een gezonder voedingspatroon. Wel is er nog ruimte voor verbetering van het logo. Dat schrijft de Gezondheidsraad in een advies aan staatssecretaris Van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).

Het logo dat op de voorkant van voedselverpakkingen staat, geeft met een letter en kleur aan hoe een product 'scoort' qua voedingswaarden die het bevat, zoals de hoeveelheden zout, suiker, vezels en eiwitten. Zo krijgen sauzen, snoepgoed en bepaald broodbeleg een rode score. De groene score gaat naar fruit, groente en peulvruchten. Op die manier kunnen consumenten producten binnen een bepaalde productgroep (zoals zuivel of ontbijtgranen) met elkaar vergelijken.

De Nutriscore volgt uit een algoritme dat is samengesteld door een groep internationale wetenschappers. De Gezondheidsraad heeft dit algoritme en het logo dat eruit voortkomt nu tegen het licht gehouden, om te bepalen of het aansluit op andere voedingsrichtlijnen die in Nederland gelden, zoals de Schijf van 5.

De rode scores lijken momenteel aan te sluiten op de Nederlandse voedingsrichtlijnen. Het gaat vooral nog fout bij de groene scores, concludeert de Gezondheidsraad. Zo krijgen witte- en volkoren graanproducten zoals pasta nu nog dezelfde Nutriscores. De Nederlandse voedingsrichtlijnen raden juist aan om voor de vezelrijke varianten te kiezen.

Ook de Nutriscores op ingeblikte groente en fruit kunnen beter, adviseert de raad. Blikgroenten en -peulvruchten die de score B (lichtgroen) krijgen, bevatten wat de raad betreft te veel zout voor die score. Ingeblikt fruit krijgt nu nog de score A, ook als er veel suiker aan is toegevoegd.

De Gezondheidsraad noemt de Nutriscore daarom "niet perfect". Toch is de conclusie dat het een nuttige toevoeging kan zijn aan bestaande voedingsvoorlichting zoals de Schijf van Vijf. Dit geldt met name voor mensen die nog onvoldoende door de huidige voorlichting worden bereikt. De raad adviseert ook om te onderzoeken of de score er daadwerkelijk voor zorgt dat mensen gezondere keuzes maken in de supermarkt.

Het is nu aan het ministerie van VWS om te bepalen wat het met het advies van de raad over de Nutriscore doet, en of en wanneer het logo in Nederland officieel wordt ingevoerd.

Diëtist en leefstijlcoach Jolande van Teeffelen denkt dat de Nutriscore kan helpen bij het stimuleren van een gezonder voedingspatroon. Maar om dat doel te bereiken is een logo alleen niet genoeg. Zo raadt ze ook aan om de btw te schrappen op gezonde producten, zoals groente en fruit, en de btw te verhogen voor ongezond eten, "zodat je ook op basis van financiën de juiste prikkels krijgt".

Plannen om voedselkeuzes via btw te beïnvloeden, liggen er ook. Kabinet Rutte III verhoogde de btw over groente en fruit in 2019 van 6 naar 9 procent, in 2022 besloot Rutte IV dit weer te willen verlagen. Ook staat in het regeerakkoord dat de btw op frisdrank moet worden verhoogd.

De oud-energieminister van Qatar Abdullah bin Hamad Al Attiyah kan zich nog goed herinneren hoe hij de wereld over moest reizen om kopers te vinden voor zijn gas. Die zakenreizen verliepen lang niet vlekkeloos. "Gas is niet belangrijk, niemand heeft gas nodig, werd mij steeds duidelijk gemaakt."

Het contrast met toen kan niet groter. Klanten staan nu in de rij voor het Qatarese gas. Vooral nu voor veel Europese landen gas uit Rusland geen optie meer is, zoekt iedereen naar nieuwe leveranciers en komt iedereen langs in Doha. "We hebben net een gasdeal gesloten met China voor 27 jaar", vertelt Al Attiyyah.

Over deals met Europa is de oud-minister nog sceptisch. "Als ik in gesprek ga met onze Europese partners, dan verbaas ik mij wel over hun voorwaarden."

"Een Duitse functionaris zei tijdens een meeting dat ze een contract wilden sluiten voor drie jaar. Nou succes met het zoeken naar een leverancier die met jou een contract sluit voor drie jaar", vertelt Al Attiyah lachend. Europeanen lijken niet altijd bereid om langetermijncontracten af te sluiten.

De klanten staan in de rij en de gasprijzen gaan door het dak: voor de Qatarezen zijn het gouden tijden. "Gegeven het feit dat er duidelijk nood is aan op z'n minst gas tot in het volgende decennium wordt Qatars belang zeker niet minder, eerder groter", vertelt de Belgische hoogleraar internationale betrekkingen in Qatar Gerd Nonneman.

De Belgische expert ziet al jarenlang hoe Qatar zijn energierijkdom gebruikt om strategische doelen te bereiken. Door de gasinkomsten is Qatar in korte tijd getransformeerd en is zijn geopolitieke positie in de wereld versterkt. "De afhankelijkheid van Rusland komt niet terug en ondanks de klimaatdoelen zal gas de komende 10 tot 15 jaar ongetwijfeld belangrijk blijven", zegt Nonneman. Hij verwacht dat in de overbruggingsperiode naar duurzame oplossingen Qatar een belangrijke leverancier zal blijven.

Maar de Qatarezen beseffen ook dat ze in een problematische buurt zitten, met buurlanden die het niet altijd eens zijn met hun beleid. En dus investeren ze in dit WK, voor hun veiligheid. "Qatar heeft zich altijd willen profileren om zichtbaar te zijn en om herkend te worden. Dit is niet alleen prestige, ze gebruiken dit ook als veiligheidsstrategie,'' vertelt Nonneman.

Ook al zou Europa morgen een langetermijncontract met Qatar afsluiten, dan zullen de LNG-schepen niet meteen naar Rotterdam varen. Want Qatar kan op dit moment niet voldoen aan alle vraag vanuit Europa. Veel van het Qatarese LNG gaat nu nog naar klanten in Azië.

De Qatarezen zullen die contracten met Aziatische landen niet snel openbreken, daar is hun reputatie als betrouwbare energieleverancier te belangrijk voor. Wel zijn ze bezig met het uitbreiden van de productie, zodat ze over vier jaar ongeveer twee derde meer kunnen leveren.

Terwijl het in veel Chinese steden onrustig is door protesten tegen de strenge coronaregels en voor vrijheid, merken ze daar in het Chinese ruimtestation, bijna 400 kilometer boven de aarde, weinig van. Vandaag gingen drie nieuwe taikonauten op weg naar het inmiddels voltooide station. Voor het eerst zullen er nu zes tegelijk verblijven. Maar de Chinese ambities reiken verder: er zijn maar liefst twee maanraketten in ontwikkeling.

Precies op tijd ging Shenzhou 15 vanmiddag de ruimte in vanaf de lanceerbasis Jiuquan in de Gobiwoestijn. Met de komst van de drie ruimtevaarders Fei Junlong, Deng Qingming en Zhang Lu begint de operationele fase voor het ruimtestation Tiangong ('Hemels Paleis').

Het afgelopen jaar stond vooral in het teken van de bouw van het station, weet Andrew Jones, expert op het gebied van de Chinese ruimtevaart voor onder meer spacenews.com. Zo moesten twee wetenschappelijke modules worden aangekoppeld: Wentian (zoektocht naar de ruimte) en Mengtian (dromen van de ruimte). Ook moesten alle systemen worden getest en waren er diverse ruimtewandelingen om bijvoorbeeld rails op de buitenkant te bevestigen.

Alles verliep voor zover bekend vrij soepel. Problemen waar Russische ruimtestations en het ISS mee te maken hadden, zoals lekken, stroomuitval, rondtollen, micrometeorietinslagen en zelfs een brand, hebben we bij Tiangong nog niet gezien.

Of alles echt feilloos verloopt, is moeilijk te zeggen volgens Jones. "Alles wat we te zien krijgen staat onder streng toezicht. China is altijd erg voorzichtig. In het westen zie je voortdurend live-feeds vanuit het ISS en als er iets misgaat, krijgen we het meteen te horen. Bij het Chinese programma gebeurt dat niet, tenzij er iets desastreus mis zou gaan, maar er is niets dat daarop wijst. Het lijkt allemaal heel goed te werken."

Die geslotenheid weerhoudt China er niet van af en toe gezellige video's uit Tiangong te delen, iets waar het ISS tot nu toe het patent op had. Zo zagen we taikonaut Wang Yaping uitleggen hoe ze haar haar wast in gewichtloosheid en collega Ye Guangfu een traditioneel Chinees muziekinstrument bespelen.

De komende jaren zijn de taikonauten (of yuhangyuan, het Chinese woord voor ruimtevaarder) vooral aan het werk met wetenschappelijke experimenten. Dat zijn vooral biologische proeven, waarbij ook wordt samengewerkt met andere landen en universiteiten. Zo zal er in de toekomst onderzoek worden gedaan naar hoe tumoren zich ontwikkelen in de ruimte, een studie waar ook de VU Amsterdam aan meewerkt.

Andere geplande experimenten zijn meer omstreden. In de Wentian-module zal het gedrag in gewichtloosheid van vissen, slakken en muizen worden bestudeerd en de Chinese Academie van Wetenschappen is ook van plan om apen in het station te laten paren. De onderzoekers willen weten hoe de dieren zich aan gewichtloosheid aanpassen, meldde de South China Morning Post.

Van de verschillende modules van het station zijn ook back-ups gemaakt. Die kunnen in de toekomst nog aan Tiangong worden gekoppeld om het station nog verder uit te breiden, zodat het uiteindelijk uit zes modules bestaat.

Wat zeker nog af en toe moet aankoppelen, is de nieuwe ruimtetelescoop Xuntian ('wachter van de ruimte'). De telescoop lijkt als twee druppels water op de Amerikaanse Hubble, maar heeft een andere functie. Met een wijdere blik op het universum zal de telescoop de sterrenhemel in kaart brengen.

Of het station nog verder wordt uitgebreid, hangt volgens Jones ook af van de mogelijkheden voor internationale samenwerking. Die zijn beperkt, want China heeft ook een kostbaar maanprogramma in de planning. Ergens na 2030 moet de eerste taikonaut op de maan staan.

Voor dat maanprogramma worden momenteel verschillende ruimtevaartuigen ontwikkeld. Er zijn maar liefst twee maanraketten in aanbouw: een voor de taikonauten zelf en een reus, de Lange Mars 9, die 150 ton vracht in een baan om de aarde kan brengen of een wat kleinere vracht naar de maan.

Uiteindelijk wil China een basis op de maan. En daarbij gaat het niet alleen om onderzoek, zegt de expert. "Natuurlijk gaat het ook om prestige en geopolitiek, net als bij het ruimtestation en de ruimtevaartprogramma's van andere landen."

Een basejumper is om het leven gekomen, nadat hij van het viaduct van Millau in Zuid-Frankrijk was afgesprongen. De parachute van de man opende niet.

Het wegdek van het viaduct van Millau ligt op ruim 200 meter hoogte en de brugpijlers hebben een maximale hoogte van 336 meter. Daarmee is het de hoogste brug van Europa. De sprong was illegaal.

Basejumpen is een extreme sport waarbij deelnemers onder meer van gebouwen afspringen met een ingeklapte parachute, waarna ze die pas op het laatste moment uitklappen. Ze hebben vrijwel nooit een reserveparachute. Omdat veel dichter bij de grond wordt gesprongen dan bij een sprong vanuit een vliegtuig is de sport een stuk gevaarlijker dan een reguliere parachutesprong.

Het 30-jarige slachtoffer sprong vanochtend rond 08.30 uur met twee andere basejumpers van de brug. De parachute van de man ging niet op tijd open en toen hij de grond raakte, was hij op slag dood, meldt de krant Midi Libre. Er wordt nog onderzocht hoe het kwam dat de parachute niet werkte.

In Zuid-Frankrijk is de brug een populaire plek voor basejumpers en ook de nabijgelegen brug bij Verrières werd regelmatig gebruikt voor sprongen. Vanwege verschillende doden en zwaargewonden is het in mei door het lokale bestuur verboden om nog van deze bruggen af te springen.

Bij renovatiewerkzaamheden aan het stationsgebouw in Leeuwarden is flessenpost gevonden. De fles, met daarin vier briefjes, dateert volgens kenners uit 1891.

Op de briefjes staat niet veel meer dan de namen van vier mannen: Arnoldus ten Hulscher, Lieuwe Brameijer, Rudolf Affolter en J. Postema. Ook hun beroep wordt vermeld: drie van hen waren postbezorger, een conducteur. Verdere informatie ontbreekt.

De fles zat gewikkeld in papier ingemetseld tussen de balken van de perronkappen, gebouwd in 1891.

Volgens de archeoloog van ProRail, Jerry Huisman, heeft de naam van Arnoldus ten Hulscher definitief antwoord gegeven op de vraag wanneer de post in de fles is gestopt. "Hij werkte als rijksbrievenbesteller in Leeuwarden", zegt Huisman bij Omrop Fryslân.

"Op dat briefje staat 25 november 1891. De handtekening van Arnoldus op het briefje is dezelfde als zijn handtekening op een trouwakte van 18 mei 1881. Er is dus geen twijfel over mogelijk dat dit inderdaad flessenpost is van 25 november 1891."

Ook de fles werd zorgvuldig door de archeoloog bekeken en komt uit die tijd. "Die is in de periode tussen 1825 en 1900 gemaakt."

Huisman is geïntrigeerd door de briefjes en hun verhaal. "Ze zijn in een fles gestopt, afgesloten en ingemetseld. We weten alleen nog niet waarom ze dat hebben gedaan. Als de fles niet op zo'n obscure plek gevonden was, zou je kunnen denken dat iemand gewoon een lege fles bij zich had en hem ergens had weggegooid, maar dat is hier dus niet het geval."

Het moet een doelbewuste actie zijn geweest, denkt Huisman. "Maar wat was de reden dat deze fles daar is achtergelaten? Waarom deze vier mannen? Het is een soort historisch Cluedo. Ik vind het mooi om te zien dat we ruim 130 jaar later nog eens terugdenken aan Arnoldus ten Hulscher, Lieuwe Brameijer, Rudolf Affolter en J. Postema. Zou dat ook hun bedoeling zijn geweest?"