Het demissionaire kabinet heeft ingestemd met de ruim vijftig locaties waar 'ruimte voor defensie' moet komen. Defensie maakte de lijst met uitbreidingen vorige maand al bekend. Toch zijn er nog veel hindernissen te nemen en is het nog allesbehalve zeker of en wanneer de plannen kunnen worden uitgevoerd.
Er zijn zorgen van omwonenden, belangenorganisaties, mede-overheden en bedrijven, blijkt uit stukken die zijn ingezien door de NOS. Die ingediende 'zienswijzen' gaan van zorgen om de waterkwaliteit tot problemen met stikstof en van gevolgen voor de ballonvaartsector tot bedreiging van dassenburchten.
Over die dassenburchten diende Jaap Dirkmaat, voorzitter van Das & Boom, een zienswijze in. Defensie wil het munitiedepot in Staphorst uitbreiden en dat raakt een "eeuwenoude dassenburcht" waarvoor hij opkomt.
Dirkmaat spreekt van een onbegrijpelijk besluit. "Deze plek was van alle mogelijkheden de enige optie die schade toebrengt aan de natuur." Volgens defensie is het toch de beste locatie, onder meer omdat er nu al een munitiedepot is in Staphorst.
Demissionair staatssecretaris Tuinman erkent dat de besluiten mensen, bedrijven en natuur zullen raken. Hoeveel huizen er moeten worden afgebroken is "het zwaarste criterium, dat je tot een minimum wil beperken", zegt Tuinman. Ook is gekeken naar de impact op het milieu en of er "maatschappelijk en bestuurlijk draagvlak" is voor de locaties.
Ook van belang is "wat militair-strategisch slim is", zegt de staatssecretaris. "Zes munitiecomplexen op dezelfde plek en alle F-35's op twee vliegvelden is bijvoorbeeld niet handig."
Voor sommige bezwaren is er al een oplossing. Zo wil Defensie boeren laten werken bij militaire oefenterreinen, na bezwaren over landbouwgrond die moet wijken. Voor andere problemen, zoals verdwijnende natuur die gecompenseerd moet worden, is er nog geen plan gemaakt.
De bijna 2000 zienswijzen laten zien dat de vergaande defensieplannen niet zomaar zijn gerealiseerd. Dat bevestigen ook juristen met wie de NOS sprak.
Geen stikstofruimte geregeld
Zo zijn er strenge regels voor activiteiten waarbij stikstof in beschermde natuur terechtkomt. Omdat decennialang te veel stikstof in de natuur is beland, is het nauwelijks mogelijk om daar een vergunning voor te krijgen. Die regels zijn ook van toepassing op de plannen van Defensie. Maar voor dat probleem is nu nog niks geregeld, blijkt uit navraag bij het ministerie.
Ook bijvoorbeeld regels die dier- en plantensoorten beschermen en de waterkwaliteit op peil moeten houden, spelen een rol bij de uitvoering van de ambitieuze uitbreidingen. Daarnaast moeten er woningen en bedrijven wijken voor de plannen en zijn nieuwe vergunningen nodig. Dat duurt doorgaans lang.
'Geen gegarandeerde uitkomst'
Dat maakt dat het onduidelijk is wanneer de uitbreidingen gereed zijn. In de definitieve plannen schrijft Defensie per locatie op wanneer ze af moeten zijn. Maar verderop in de tekst wordt ook erkend: die voornemens kennen "geen gegarandeerde uitkomst".
Verschillende factoren waarop Defensie maar weinig invloed heeft, zullen bepalen of en wanneer de uitbreidingen af komen, is te lezen. Naast de problemen met stikstof krijgt defensie ook last van het te volle elektriciteitsnet. Ook moet er nog een hoop geregeld worden op het gebied van infrastructuur.
Defensie moet zich houden aan de normale wet- en regelgeving, erkent Tuinman. "Dat betekent dat er voor ons ook in principe geen uitzonderingen zijn", zegt de staatssecretaris. Hij noemt bijvoorbeeld de beperkingen die gelden vanwege het stikstofprobleem. "Daar waar stikstofruimte moet zijn, moeten we daar ook voor zorgen."
Toch verwacht Tuinman dat volgend jaar al de eerste stappen gezet kunnen worden. "We hebben heel goed onderzoek gedaan en afspraken gemaakt met provincie en gemeenten", zegt hij. "Op elke locatie gaan we kijken hoe we dat zo goed mogelijk kunnen doen."
Nu het demissionaire kabinet akkoord is met de defensieplannen, staan de locaties vast volgens Tuinman. Hierna gaan de plannen naar de Tweede Kamer.