NOS Nieuws - Algemeen

'De Mondriaan van de dans' werd Hans van Manen genoemd, en 'de meester van de eenvoud'. De grootmeester van de Nederlandse dans overleed vandaag, 93 jaar oud..

Zijn balletten staan bekend om hun heldere vorm, waarbij elke franje ontbreekt en geen pas te veel wordt gedaan. 'Dans drukt dans uit en verder niets', zei hij er zelf over. Hij werd er groot mee, zo groot dat hij in 2000 als vijfde Nederlander de Europese Erasmusprijs kreeg.

Hij laat meer dan 125 balletten na. Sinds het begin van de jaren zeventig zijn ze allemaal op video vastgelegd, waardoor ze internationaal invloedrijk zijn gebleven.

Hij was ook vernieuwend. In zijn balletten waren man en vrouw gelijkwaardig. Daarmee week hij af van het traditionele ballet, waarin de man meestal slechts een ondersteunende rol heeft.

Hans van Manen was niet afkomstig uit een artistiek milieu. Hij werd in 1932 in Nieuwer-Amstel geboren als zoon van een Duitse dienstbode en de eigenaar van een fotozaak. Als jongetje wilde hij al danser worden. Hij danste op zondagmiddag thuis in de woonkamer op radiomuziek van het Concertgebouworkest en nam na afloop ook altijd het applaus in ontvangst. In 2000 zei hij in zijn dankwoord voor de Erasmusprijs dat dat applaus op de radio gelukkig altijd erg lang duurde, "want zoals u weet moeten in het Concertgebouw de dirigenten en de solisten die trap helemaal op en weer af."

Toen hij zeven was overleed zijn vader aan TBC. Hij bleef achter met zijn moeder met wie hij een zeer nauwe band hield en met wie hij 37 jaar lang in één huis aan de rand van de Amsterdamse Jordaan bleef wonen.

Krullenjongen

In de oorlog kwam er al een eind aan zijn schoolcarrière. Hij kwam niet verder dan de vijfde klas van de lagere school en wilde na de oorlog niet opnieuw naar school, omdat dat hem totaal niet meer interesseerde. In plaats daarvan zorgde hij dat hij krullenjongen en toneelkapper werd in de Amsterdamse Stadsschouwburg, zodat hij de wereld van toneel en dans van dichtbij kon zien.

Als vijftienjarige kwam hij al in homobars. In een tijd dat homoseksualiteit nog een groot taboe was, had zijn moeder daar geen problemen mee. Vriendjes van Van Manen konden het vaak goed met haar vinden, en kwamen nog bij haar over de vloer als Van Manen ze al jaren niet meer zag.

COC-oprichter Benno Premsela ontfermde zich over hem en liet hem kennismaken met de wereld van de moderne kunst. In het begin van de jaren vijftig besloot Van Manen danslessen te nemen bij Sonia Gaskell, die toen gold als de beste balletdanseres van Nederland.

Zie hieronder de grootmeester zelf aan het werk als danser.

Hij was er goed in, zag er naar eigen zeggen ook 'beeldig' uit, maar was niet briljant. Al snel ontdekte hij dat hij nog meer talent had als choreograaf. Hij had een goed oog voor dans en kon anderen beter maken. In 1955 debuteerde hij, 23 jaar oud, als choreograaf en twee jaar later won hij al de Staatsprijs voor Choreografie.

Gloriejaren bij het Nationale Ballet

Van 1961 tot 1971 was hij choreograaf en artistiek leider van het Nederlands Dans Theater in Den Haag, en in de jaren zeventig en tachtig leidde hij het Nationale Ballet in Amsterdam, als opvolger van Rudi van Dantzig. Na een serie ruzies keerde hij in 1988 terug bij het Dans Theater.

De jaren bij het Nationale Ballet waren zijn glorietijd. In de jaren zestig steeg zijn roem ook al, maar het ontbrak hem toen nog aan een vaste stijl. Hij maakte jazzballetten voor televisieshows, maar ook klassieke en experimentele balletten. Hij gebruikte muziek van componisten als Beethoven, Satie en Stravinsky, maar ook minimal music en avantgardistische muziek van Karlheinz Stockhausen en John Cage.

Zijn typische beheerste, serene en heldere 'neoklassieke' stijl bereikte hij in de jaren zeventig en tachtig. Als hoogtepunten gelden Adagio Hammerklavier (1973), een ballet voor drie koppels op een pianosonate van Beethoven, en Sarcasmen (1981), een ballet op muziek van Prokovjev dat hij speciaal maakte voor zijn muze Rachel Beaujen en Clint Farha. In deze dans vol erotische uitdaging legde de danseres de hand op het kruis van de danser.

Bekijk een hommage van het Nationale Ballet ter gelegenheid van de 85ste verjaardag van Van Manen.

Van Manen was ook van grote betekenis voor de dans in Nederland doordat hij talent ontdekte en tot ontwikkeling bracht. Hij wilde de schoonheid van het lichaam laten zien en daarbij vergde hij het uiterste van zijn dansers. Ook als de passen goed waren, maar de uitstraling hem niet beviel, kon hij schreeuwen, juist tegen zijn favorieten, die hij geregeld tot huilbuien bracht.

Naast de danswereld hield Van Manen zich ook intensief bezig met fotografie. Hij fotografeerde met name het menselijk lichaam. Vaak naakt. Ook maakte hij veel foto's van zijn dansers. In 1979 had hij zijn eerste expositie in een galerie in Amsterdam. Zijn eerste fotoboek, Portrait, verscheen in 1986. Hij kreeg veel waardering voor zijn werk, maar hield er begin jaren 90 toch mee op.

"Op een gegeven moment werd het zó succesvol, ik had zo veel tentoonstellingen, dat kon ik niet meer aan. Ik had twee of drie fotosessies per week en stond elke nacht tot drie, vier uur in de donkere kamer. Overdag deed ik hetzelfde als nu. Dat ging gewoon niet meer en daarom ben ik er van de ene op de andere dag mee opgehouden", zei hij daarover in Het Parool.

In 2018 kreeg de choreograaf de Eremedaille voor Kunst en Wetenschap van de Huisorde van Oranje. De medaille werd hem op Paleis Noordeinde omgehangen door koning Willem-Alexander, in aanwezigheid van koningin Máxima en prinses Beatrix, die met Van Manen bevriend is.

Eerder was hij in Nederland al benoemd tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw en ontving hij de Erasmusprijs. In Frankrijk werd Van Manen in 2017 jaar benoemd tot Commandeur des Arts et des Lettres, de hoogste Franse onderscheiding voor podiumkunsten.

Van Manen hield het tot op hoge leeftijd vol. Hij bleef fit, niet door te sporten, want dat deed hij nooit, maar door zijn krachten te sparen. Hij zei dat hij de auto nog nam om naar de bakker op de hoek te gaan en in Amsterdam-Zuid een appartement met een lift had gekocht omdat hij geen trappen wilde lopen. Ook in de balletzaal bewoog hij weinig en gaf hij vooral aanwijzingen.

Tegelijk was hij gedisciplineerd met eten en drinken. "Ik sta altijd voor dansers en die zijn zo gedisciplineerd. Ze zien er adembenemend uit en dus wil ik niet dik en volgevreten voor ze staan", zei hij erover. Het bleek een recept om het lang vol te houden.

Vijf kinderen zijn vorige maand uit een gezinshuis in Zuid-Holland gehaald na een melding over mogelijk misbruik. Dat meldt de Volkskrant, die een anonieme tip kreeg die door de betrokken instanties is bevestigd.

De politie haalde de kinderen eind november met spoed weg van het adres. De krant schrijft dat er nog onvoldoende bekend is over de aard en de omvang van de onveiligheid en dat het daarom de naam en de locatie van het gezinshuis niet noemt. In gezinshuizen wonen kinderen die uit huis zijn geplaatst en te zware gedragsproblemen hebben om bij een regulier pleeggezin te wonen.

Volgens de Volkskrant valt het gezinshuis onder de zorgorganisatie Driestroom. Die organisatie zegt in de krant dat er een onderzoek loopt. Een woordvoerder van de Inspectie Jeugd zegt tegen de NOS bekend te zijn met de melding over het gezinshuis, maar wil er verder niets over kwijt.

Vlaardingse pleegouders

De veiligheid van uit huis geplaatste kinderen staat extra in de belangstelling door de zaak van de Vlaardingse pleegouders. Zij zijn in november veroordeeld voor de ernstige mishandeling van vier pleegkinderen.

Vorige maand werd ook bekend dat twee kinderen van 9 en 10 jaar uit een gezinshuis in het Groningse Niekerk zijn gehaald, omdat ze daar ernstig waren mishandeld. Zij werden geslagen, aan hun oren getrokken en door de hond van het gezin gebeten. Ook moesten zij meewerken op de boerderij.

Eerder werden uit datzelfde gezinshuis in Groningen ook al kinderen weggehaald, meldde het AD.

Het ziet ernaar uit dat het voor boeren nog even onzeker blijft aan welke mestregels zij moeten voldoen. Het demissionaire kabinet wilde in een Kamerdebat, tot grote frustratie van verschillende fracties, niet duidelijk maken welke kant het opgaat.

De Tweede Kamer ging in debat met het kabinet over de knallende ruzie die daar is ontstaan over de nieuwe mestregels die minister Wiersma van Landbouw (BBB) op 1 januari wil laten ingaan. Ze moeten zowel voor schoner water zorgen als voor meer ruimte voor boeren om mest uit te rijden waar dat kan. Nederland voldoet nu al niet aan de waterkwaliteitseisen.

In de discussie staat Wiersma van Landbouw (BBB) tegenover de minister van Waterstaat Tieman (BBB), staatssecretaris van Waterstaat Aartsen (VVD) en de VVD-bewindspersonen in het kabinet. Die geloven volgens verschillende politieke bronnen niet dat het water schoner wordt als boeren meer mest mogen uitrijden.

De Kamer wilde weten waar de discussie in het kabinet inhoudelijk over gaat. Werkt het kabinet aan regels die het water inderdaad schoner kunnen maken, zoals Nederland binnen de EU heeft afgesproken? Of drukt Wiersma er een versoepeling doorheen waardoor het nieuwe kabinet voor vier jaar aan 'vervuilender' mestbeleid vast zit?

Geen antwoord

Op alle vragen wilden de drie bewindspersonen geen antwoord geven "omdat het kabinet nog bezig is met de besluitvorming en het maken van een goede belangenafweging", was het antwoord dat bij herhaling werd gegeven.

De ChristenUnie kon nog een oplossing bedenken, waar waarschijnlijk een meerderheid in de Kamer voor is. En dat is het demissionaire kabinet oproepen gewoon maar even helemaal niets te doen, zodat de mestregels van dit jaar doorlopen in volgend jaar. Het nieuwe kabinet kan dan de knoop doorhakken over de waterkwaliteit.

Daarover wordt morgen gestemd.

Choreograaf Hans van Manen is op 93-jarige leeftijd overleden. Dat meldt het Nationale Ballet waaraan hij jarenlang was verbonden. Hij wordt in internationaal gezien als een van de grootmeesters van het hedendaagse ballet.

Van Manen maakte meer dan 150 choreografieën, waaronder ook televisieballetten. Zijn werk wordt door de drie grote Nederlandse balletgezelschappen uitgevoerd, het Nationale Ballet, Nederlandse Dans Theater en Introdans, en door meer dan honderd dansgezelschappen wereldwijd.

Ted Brandsen, directeur van het Nationale Ballet, noemt hem een van de grootste kunstenaars die ons land heeft voortgebracht. "Zijn bijdrage aan de ontwikkeling van de danskunst in Nederland en ver daarbuiten is van ongekend belang." Hij roemt zijn visie op ballet en noemt hem een belangrijke culturele ambassadeur van Nederland.

Zijn werk is herkenbaar, met een heldere structuur en subtiele eenvoud. "Less is more", was een van zijn lijfspreuken.

Van Manen werd geboren in Amstelveen (toen Nieuwer-Amstel) en kreeg in de jaren 40 zijn eerste balletlessen. Hij danste bij verschillende gezelschappen.

In 1955 debuteerde hij met zijn eerste choreografie. Hij werkte afwisselend voor het Nationale Ballet en het Nederlandse Dans Theater.

Gil Gerard, de acteur die vooral bekend werd door zijn rol als sciencefiction-filmheld Buck Rogers, is op 82-jarige leeftijd overleden. Hij stierf in een hospice aan een agressieve vorm van kanker, zegt zijn manager.

Gerards loopbaan kwam langzaam op gang. Zijn eerste prominente rol was die in een soap toen hij al 28 was. Eind jaren 70 had hij gastrollen in de misdaadserie Hawaii Five-O en Little House on the Prairie, die ook in Nederland werden uitgezonden.

Buck Rogers

De rol van astronaut William 'Buck' Rogers was de rol van zijn leven. De film Buck Rogers in the 25th Century werd in 1979 door Universal uitgebracht en leverde de filmmaatschappij omgerekend bijna 18 miljoen euro op. Daarna volgde een tv-serie die twee seizoenen duurde en in Nederland door Veronica werd uitgezonden.

Gerard speelde de rol van een astronaut van NASA die in een meteorenstorm terechtkomt, bevriest en in het jaar 2419 ontwaakt. Hij wil terug naar de aarde maar die wordt bedreigd door aliens van de planeet Draconia.

"Mijn leven is een verbazingwekkende reis geweest", zegt Gerard in een afscheidstekst die door zijn vrouw op Facebook is gezet. "De kansen die ik kreeg, de mensen die ik ontmoette en de liefde die ik heb gegeven en ontvangen hebben de 82 jaar op deze aarde zeer de moeite waard gemaakt."

Spanje wil voor volgende zomer klimaatschuilplaatsen inrichten. Ze moeten in openbare gebouwen komen en voor iedereen toegankelijk zijn. Dat heeft premier Sanchez gezegd bij de presentatie van voorstellen voor klimaatmaatregelen in Madrid. De temperatuur loopt steeds hoger op in de Spaanse zomer.

Het netwerk van schuilplaatsen is onderdeel van een plan om de gevolgen van klimaatverandering het hoofd te bieden. "Verwoestende droogte en hittegolven zijn geen zeldzaamheid meer", zei de premier. "In sommige zomers zal er geen sprake meer zijn van hittegolven, maar van een aanhoudende hitteperiode van juni tot en met augustus. Dat is het nieuwe normaal."

Afgelopen zomer waren er drie hittegolven in Spanje. Die in augustus hield 16 dagen aan en de temperatuur liep op tot meer dan 45 graden.

'Historische fout'

Sanchez uitte ook kritiek op het besluit van de Europese Unie om de verbrandingsmotor in auto's toch niet voor 100 procent te verbieden met ingang van 2035. Hij noemde het een "historische fout" om dit speerpunt van de Green Deal overboord te gooien.

Het afzwakken van klimaatdoelen is volgens hem op den duur kostbaarder dan het nemen van maatregelen. "We staan tegenover een minderheid die niet met feiten argumenteert, maar met memes", zei hij volgens de krant El País.

De klimaatplannen moeten nog door het parlement worden goedgekeurd. Het is niet zeker dat alle partijen ermee zullen instemmen. Sanchez wil een aantal maatregelen al in gang zetten, ongeacht of er overeenstemming wordt bereikt.

De Franse autoriteiten onderzoeken een vermoedelijke poging om op afstand de besturing van een veerboot over te nemen. Op een passagiersschip van de Italiaanse rederij GNV is malware, ongewenste software, aangetroffen. Het schip lag op dat moment afgemeerd in Sète, een havenstad in het zuiden van Frankrijk.

De rederij zegt zelf de Italiaanse autoriteiten te hebben ingelicht over de vondst. Die waarschuwden op hun beurt de Fransen. Volgens GNV heeft de digitale inbraakpoging geen gevolgen gehad.

'Buitenlandse inmenging'

Twee bemanningsleden, een Bulgaar en een Let, zijn gearresteerd. De Bulgaar is later weer vrijgelaten. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en de Franse justitie onderzoeken nu pogingen "van een georganiseerde groep om een automatisch dataprocessingsysteem aan te vallen met het doel een buitenlandse macht te dienen".

"Onderzoekers kijken logischerwijs naar de mogelijkheid van inmenging. Ja, buitenlandse inmenging", zei de Franse minister Nunez van Binnenlandse Zaken vandaag tegen journalisten. Hij noemde de vondst van malware op het schip een uiterst serieuze zaak.

De minister wilde niet bevestigen of het de bedoeling was om de veerboot uit koers te brengen. Hij sprak ook niet over Rusland, maar zei wel dat "één land dezer dagen vaak achter buitenlandse inmenging zit".

Noord-Afrika

De veerboot van GNV met de naam Fantastic kan zo'n 2000 passagiers en 760 voertuigen vervoeren. Het schip vaart vanuit Sète, Barcelona en Genua naar steden in Noord-Afrika.

De Fantastic is na onderzoek door de maritieme autoriteiten veilig verklaard en mag weer varen.

De gemeente Arnhem neemt maatregelen na de grote brand in het historische centrum, eerder dit jaar. Bewoners en ondernemers mogen hun oud papier niet meer tegen de gevel zetten, honderden panden met verhuurde kamers krijgen extra controles en plantenbakken op terrassen moeten verrijdbaar worden.

In de nacht van 5 op 6 maart brak in de Arnhemse binnenstad brand uit in een winkelpand. Meerdere gebouwen, waaronder historische panden met gevels van rond de 150 jaar oud, werden verwoest. Honderd bewoners moesten halsoverkop hun woning verlaten.

Diezelfde week werden drie verdachten aangehouden. Twee hiervan zijn inmiddels vrijgelaten, maar blijven wel verdachte.

Bij de brand vielen geen slachtoffers.

Brief over maatregelen

Morgen krijgen bewoners en ondernemers in de binnenstad een brief over de maatregelen op de mat, schrijft Omroep Gelderland. Daarin staat ook dat afvalcontainers van bedrijven voortaan pas vanaf 07.30 uur aan de straat mogen staan en niet al 's nachts.

"De binnenstad is veilig, maar niemand kan helemaal voorkomen dat er brand ontstaat", zegt burgemeester Marcouch tegen Omroep Gelderland. "We kunnen er wel met z'n allen wat aan doen om de brandveiligheid te waarborgen. Dat zit vooral in menselijk gedrag, bijvoorbeeld dat je het meldt als er ergens brandbare troep gedumpt is."

De gemeente Arnhem gaat volgend jaar nog meer onderzoek doen. "De werkelijkheid is dat we in heel Nederland vaak boven winkels wonen. We willen kijken welke maatregelen er eventueel mogelijk zijn, binnen alle redelijkheid."

De jaarlijkse griepgolf is in Europa vier weken vroeger begonnen dan normaal, zegt de Wereldgezondheidsorganisatie WHO. Dat heeft te maken met een nieuwe variant, zegt regiodirecteur Hans Kluge. Daardoor zijn er meer infecties. Er is geen bewijs dat die de mensen zieker maakt.

In zeker 27 van de 38 landen in de Europese regio worden nu veel mensen ziek door griep. Bij 90 procent van hen gaat het om de nieuwe variant. "Dit laat zien dat zelfs een kleine verandering in het virus een enorme druk op het zorgstelsel kan veroorzaken", zegt Kluge. "Dat komt doordat mensen daar geen immuniteit tegen hebben opgebouwd."

De eerste cijfers uit het Verenigd Koninkrijk laten zien dat vaccineren ook bij dit nieuwe virus voorkomt dat patiënten ernstig ziek worden.

Nederland

In Nederland worden de griepmeldingen van huisartsen bij het Nivel bijgehouden. Vorige week telde Nederland per 100.000 inwoners 40 patiënten met griepachtige klachten, vooral in de jongste leeftijdsgroep, van nul tot 14 jaar. Een jaar geleden waren dat 25 patiënten per 100.000 inwoners. De piek in de griepgolf lag in week 5 van dit jaar.

Er is pas sprake van een griepepidemie als twee weken achter elkaar minimaal 53 op de 100.000 mensen zich met griepklachten melden bij de huisarts.

Verenigd Koninkrijk

In het VK maakt de griep al wel veel mensen ziek. Minister van Volksgezondheid Streeting riep begin deze week vakbonden in de zorg op om niet te gaan staken, omdat de druk op de ziekenhuizen het hoogst is sinds de coronapandemie.

Aan het begin van deze week was in het VK 95 procent van de ziekenhuisbedden bezet en meldde zich ook steeds meer personeel ziek.

Een vrouw uit de Achterhoek die Nederland was ontvlucht, is aangehouden in Spanje. Dat heeft het Openbaar Ministerie bevestigd. De vrouw had vier tieners meegenomen op haar vlucht, onder wie twee eigen kinderen. Ze had over geen van deze kinderen zeggenschap. Ze werd gearresteerd in de kustplaats Alcossebre in de regio Castellón in het oosten van Spanje.

De vier kinderen van 12 tot 17 jaar zijn in veiligheid gebracht, schrijft de Spaanse krant El País. Ze zijn opgevangen door de pleegzorg tot ze naar Nederland worden teruggebracht. Ze verkeren in goede gezondheid. De vrouw blijft vastzitten tot haar overlevering aan Nederland. De verwachting is dat dit niet lang op zich laat wachten.

Het Openbaar Ministerie bevestigt dat het naar de vrouw op zoek was vanwege "een groot aantal feiten". Volgens El País gaat het om seksuele uitbuiting van minderjarigen, mensenhandel, bezit van kinderporno, drugssmokkel, ontvoering, illegaal gevangenhouden, gijzeling en het in de steek laten van minderjarigen. Het Openbaar Ministerie gaat niet in op de aard van de feiten.

Kinderen onrechtmatig in huis

De vrouw had twee kinderen in huis genomen die in een instelling woonden. Eind oktober is ze daarover gehoord, omdat ze wordt verdacht van onttrekking aan het gezag. Een zitting bij de politierechter mocht ze in vrijheid afwachten.

Begin december vertrok ze met vier kinderen naar Spanje. Justitie vaardigde daarop een Europees Aanhoudingsbevel uit. Op basis daarvan is ze in Spanje gearresteerd.

Uit de auto gezet

Volgens radiostation Onda Cero hield de vrouw zich met de kinderen schuil in een appartement. Op 7 december vond de politie in Alcalà de Xivert, 10 kilometer van Alcossebre, twee tieners op straat: de dochter van 13 en een jongen van 17. Ze waren naar eigen zeggen uit de auto gezet door de vrouw, die met de twee andere kinderen was doorgereden, haar zoon van 12 en een jongen van 16.

De politie kwam erachter dat de vrouw met de kinderen uit Nederland was gevlucht. Het onderzoek leidde naar het appartement in Alcossebre. De vrouw en de kinderen werden daar vlakbij aangetroffen in de auto.

Als de vrouw terug in Nederland is, wordt bekeken voor welke feiten ze zal worden aangeklaagd. Volgens internationale afspraken mogen dat alleen misdrijven zijn die voorkomen op het Europese Aanhoudingsbevel, zegt het OM.

Niets verraadt dat aan de Hauptstraße 4 in Gauersheim een politieke bijeenkomst plaatsvindt. Het voormalige restaurant heeft geen bord of logo, maar het beige pand is in handen van de AfD. De partij heeft in het West-Duitse dorp met 654 inwoners een eigen cultuurcentrum geopend. In Treffpunkt Nordpfalz worden lezingen, borrelavonden en feestjes gehouden.

De partij heeft nu een handvol cultuurcentra. Het doel is om de komende tijd in ieder kiesdistrict een AfD-huiskamer te openen, vertelt AfD-kopstuk Sebastian Münzenmaier. "Wij bieden iets aan op het platteland waar weinig anders meer is."

De door de veiligheidsdienst als rechtsextremistisch bestempelde partij verkiest eigen locaties boven het afhuren van een zaaltje. "Dat is lastig omdat men niet graag aan ons verhuurt. Nu hebben we zelf de controle."

Met de centra wil de AfD een grotere volkspartij worden en het succes in de peilingen doorzetten. Landelijk wordt de partij net iets groter gepeild dan de CDU/CSU van bondskanselier Merz. In Oost-Duitsland haalt de AfD bijna 40 procent. Bij deelstaatverkiezingen in Saksen-Anhalt komend jaar is een absolute meerderheid niet ondenkbaar.

Kerst beschermen

Op een decemberdag is het pand in Gauersheim gevuld met tientallen AfD'ers. Buiten wordt gratis bratwurst uitgedeeld, binnen klinkt kerstmuziek. Het is de dag van een heuse AfD-kerstmarkt. In een hoek worden zelfgemaakte kerstcadeaus verkocht, waaronder een AfD-klok. "De blauwe AfD-kerstballen verkopen het best", zegt verkoper Henrico.

Kort daarvoor heeft Münzenmaier een toespraak over het belang van Kerstmis gehouden. "Wij willen onze traditie beschermen zodat Europa over honderd jaar nog steeds Europees is."

Het thema slaat aan bij de bezoekers, die vrezen voor het voortbestaan van Kerstmis. "In grote steden zijn kerstmarkten al te gevaarlijk", zegt Michael, die de schuld bij migratie legt. "De oude partijen willen onze cultuur kapot maken, want dat moeten ze van de EU en het grootkapitaal", zegt een andere bezoeker.

Er zijn nauwelijks dorpelingen op de kerstmarkt. De bezoekers zijn vooral fervente AfD-aanhangers uit de regio. "Iedereen hier denkt zoals wij", zegt Nicole bij een glühwein. "In normale cafés kan je niet zeggen dat je AfD stemt, dus het is fijn dat deze plek er is." De Duits-Italiaanse Candida reisde 60 kilometer om hier mensen te leren kennen. "Ik heb twee vrienden verloren omdat ik AfD stem."

Achterstelde regio's

De cultuurcentra zijn een slimme zet van de AfD, zegt politicoloog Constantin Wurthmann van de Universiteit van Mannheim. "Aanhangers van extreme partijen ervaren politiek anders dan de achterban van gevestigde partijen. Het wordt meer beleefd als een levensstijl. Dan is het belangrijk een eigen ruimte te hebben." Zo'n recreatieruimte is laagdrempeliger dan een spreekuur in een lokaal partijkantoor, aldus Wurthmann.

De partij zet in op achtergestelde regio's, met weinig voorzieningen. "Het West-Duitse platteland is best welvarend, maar de staat trekt zich meer terug. In Oost-Duitsland heeft dat bijgedragen aan de opkomst van de AfD. Nu lijkt dezelfde fout in het westen gemaakt te worden."

De komst van het AfD-centrum in Gauersheim heeft burgemeester Rainer Schlesser overvallen. Hij weerspreekt dat de partij hiermee een sociale functie vervult. "Wij hebben zelf een kerstmarkt, meifeest en voetbalclub met eigen kantine. Het café is niet vaak open, maar vaker dan de AfD-bar." Het is vooral een politiek centrum, zegt hij. "En dat heeft Gauersheim niet nodig."

Hij vreest voor de dreiging die uitgaat van het centrum. Op de Dag van Duitse Eenheid organiseerde Schlesser een 'burgerdialoog' over de opkomst van de AfD, waar aanhangers van de partij op afkwamen. Een opstootje volgde. Nu ligt er een aanklacht van de AfD tegen de burgemeester voor geweld. "Ze willen mij weg hebben. Dat is hun doel, zodat ze het dorp kunnen overnemen."

Lessen

Lokale bestuurders kunnen weinig doen tegen de AfD-centra. Het gaat immers om private grond. "We onderzoeken of er reden is om het te sluiten, als er regels of vergunningen worden overtreden", zegt Schlesser. Hij is strijdbaar, al vreest zijn gezin voor zijn veiligheid. Voor de zekerheid zit er een busje pepperspray in zijn jaszak. "Ik houd van dit dorp, ik geef niet op."

AfD'er Münzenmaier wuift alle zorgen weg. "Het is propaganda dat hier extreemrechtse mensen rondlopen. Ik nodig de veiligheidsdienst van harte uit langs te komen."

Andere partijen kunnen volgens politicoloog Wurthmann leren van de AfD. "Zij lijken vergeten hoe ze hun plannen moeten uitleggen. Dat kan de AfD zeer goed." Ook zou geïnvesteerd moeten worden in het versterken van lokale gemeenschappen. "Zodat mensen zulke AfD-centra niet nodig hebben."

Britse studenten kunnen in 2027 weer meedoen aan het Europese uitwisselingsprogramma Erasmus+. Het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie hebben dat vandaag bekendgemaakt. De overeenkomst is voor één studiejaar vastgesteld.

De Britten kunnen dan voor het eerst sinds Brexit zonder extra kosten studeren aan een Europese onderwijsinstelling. Ook kunnen Europese studenten via het programma weer voordelig studeren aan Britse universiteiten.

De Britse minister Thomas-Symonds noemde de overeenkomst een "enorme overwinning voor onze jongeren". Volgens de Britse regering kunnen over twee jaar meer dan 100.000 Britten profiteren van het programma.

De Britse regering draagt voor het studiejaar 2027-2028 zo'n 570 miljoen pond (bijna 650 miljoen euro) bij aan het programma. De bijdrage voor de jaren erna wordt op een later moment vastgesteld.

Verbinding

Het Erasmusprogramma werd in 1987 opgericht met als doel om Europeanen met elkaar te verbinden. Het uitwisselingsprogramma is vernoemd naar de Nederlandse humanist en wetenschapper Desiderius Erasmus.

Met Erasmusbeurzen kunnen studenten tussen de 2 en 12 maanden, en in sommige gevallen tot 24 maanden, in een ander Europees land vakken volgen. Ook volwassenen die studeren, docenten en jeugdwerkers kunnen meedoen aan het uitwisselingsprogramma.

Belangrijke eis

Groot-Brittannië stapte in 2020 na de Brexit uit Erasmus+. Premier Johnson vond toen de kosten voor het uitwisselingsprogramma te hoog. De regering van Keir Starmer zoekt weer toenadering tot de EU.

Toetreding tot het Erasmusprogramma was een belangrijke eis van de EU bij het aanhalen van de banden. De EU onderhandelt ook nog met de Britten over de toetreding tot het EU-elektriciteitsnet en het versoepelen van handelsbelemmeringen voor voedsel en drank.

De gesprekken over de toetreding van het VK tot een belangrijk EU-defensiefonds liepen vorige maand stuk, omdat de partijen het niet eens konden worden over de prijs die de Britten hiervoor zouden moeten betalen.

Een 26-jarige man krijgt een celstraf van tien jaar voor meerdere zedenzaken, waaronder de verkrachting van een 17-jarig meisje in Groningen tijdens de jaarlijkse introductieweek in de studentenstad.

Het Openbaar Ministerie (OM) had een celstraf van acht jaar en tbs met dwangverpleging geëist, maar de rechtbank ziet geen reden voor tbs. Volgens de rechtbank kan niet met "genoeg zekerheid" worden vastgesteld dat de man tijdens de zedenmisdrijven een psychische stoornis had.

Hij is ook veroordeeld voor de verkrachting van een 19-jarige vrouw na een date en voor ontucht met minderjarige meisjes. Hij gaf hen online instructies om seksuele handelingen voor de camera uit te voeren waarvan hij opnames maakte. "Dit terwijl de ouders van deze meisjes dachten dat hun dochters veilig in hun eigen woning zaten", zei het OM eerder.

Introductieweek

De verkrachting van het 17-jarige meisje speelde zich af in augustus 2023. Ze fietste 's nachts naar huis na het uitgaan tijdens de jaarlijkse introductieweek in Groningen. Op een afgelegen plek kwam de man uit de bosjes tevoorschijn en trok haar van haar fiets, waarna hij haar dwong seksuele handelingen bij hem uit te voeren. Toen het meisje probeerde te ontsnappen, haalde hij haar in.

Ook werd het meisje gedwongen in zijn auto te zitten zonder dat ze wist waar ze naartoe werd gebracht. Aanvankelijk ontkende de 26-jarige man de verkrachting. Na een DNA-match verklaarde hij dat hij het meisje alleen had willen beroven. Eerder zei de officier van justitie daar niets van te geloven.

De man verkrachtte ook een 19-jarige vrouw na een Tinderdate in Assen. Hij liet haar 's nachts na de date uitstappen bij een afgelegen parkeerplaats en reed weg. In gesprekken op Snapchat schreef hij dat zij seksuele handelingen bij hem moest uitvoeren om een rit naar huis te krijgen. Toen ze bij hem terugkwam en dat weigerde, werd ze verkracht.

Ook heeft hij na afloop van een date een telefoon en portemonnee van zijn date gestolen. De 26-jarige moet aan drie slachtoffers schadevergoedingen betalen, tussen de 1000 en 20.000 euro.

De dierenpolitie heeft in een appartement in Amsterdam-IJburg 26 verwaarloosde konijnen gevonden. De agenten troffen lege voerbakjes aan. De konijnen hadden weinig beweegruimte en de vloer lag bezaaid met keutels.

De politie heeft de konijnen in beslag genomen en overgebracht naar een andere plek waar ze kunnen aansterken, meldt AT5.

De dierenpolitie kwam de dieren op het spoor na een melding. Daarin werd niet alleen gesproken over verwaarloosde dieren, ook de bewoner van het appartement zou zorg nodig hebben.

Slechte vacht

Eenmaal binnen troffen agenten de sterk vermagerde konijnen aan: ze hadden een slechte vacht en werden "onder ongeschikte omstandigheden" gehouden.

Hoe het met de bewoner was heeft de politie niet gezegd, wel is ook voor hem of haar zorg geregeld.

Het Openbaar Ministerie (OM) of een rechter bepaalt uiteindelijk of de konijnen terug mogen naar de eigenaar. Het is ook mogelijk dat ze ergens anders worden ondergebracht.

De Berlijnse filmmaker en schrijver Rosa von Praunheim is op 83-jarige leeftijd overleden. Dat meldt persbureau DPA op basis van zijn naasten. Von Praunheim, die werd geboren als Holger Radtke, is ook internationaal bekend vanwege zijn prominente rol in de lhbti-beweging in Duitsland.

De regisseur koos in de jaren 60 voor de artiestennaam Rosa von Praunheim. "Rosa" verwijst naar de roze driehoek die homoseksuelen moesten dragen in de concentratiekampen in nazi-Duitsland.

Von Praunheim overleed afgelopen nacht, meldt DPA. Zijn dood kwam volgens zijn naasten als een verrassing. De filmmaker heeft een lange lijst van films op zijn naam staan, waarvan de laatste dit jaar uitkwam. In totaal maakte hij 150 korte en langere films.

Doorbraak homorechtenbeweging

Met zijn films droeg hij bij aan de acceptatie van homoseksualiteit in Duitsland. Zo verscheen in 1971 Nicht der Homosexuelle ist pervers, sondern die Situation, in der er lebt (Niet de homoseksueel is pervers, maar de maatschappij waarin hij leeft). De film veroorzaakte grote opschudding, maar leidde ook tot de oprichting van tientallen homorechtenbewegingen.

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog werd lange tijd gezwegen over de vervolging van homoseksuelen door het naziregime. Mannen die de kampen overleefden, moesten soms na de oorlog alsnog een straf uitzitten.

Tot 1969 was seksueel contact tussen mannen namelijk strafbaar. Tussen 1945 en 1969 werden nog tienduizenden mannen in West-Duitsland veroordeeld voor hun (veronderstelde) homoseksualiteit. In 2016 kwam er eerherstel voor 50.000 Duitse mannen die waren veroordeeld op basis van hun seksualiteit.

In een interview met Der Spiegel zei Von Praunheim dat hij spijt had dat hij in de jaren zestig geen portretten had gemaakt van homoseksuelen die de concentratiekampen hadden overleefd, zoals filmmaker Steven Spielberg Joodse overlevenden had geportretteerd. "Het zou zo belangrijk zijn geweest voor de archieven en musea om die ooggetuigen te interviewen."

Controversieel televisieoptreden

Von Praunheim veroorzaakte vaker opschudding. In 1991 onthulde hij live op televisie dat talkshowpresentator Alfred Biolek en komiek Hape Kerkeling homoseksueel waren. Later bestempelde hij die actie als een wanhoopskreet.

In de video hieronder een fragment van de tv-uitzending waarin Praunheim een van zijn onthullingen doet:

De filmmaker wilde solidariteit opeisen van andere beroemdheden om aandacht te vragen voor de aidscrisis. Hij vond dat bekende mensen hun verantwoordelijkheid moesten nemen. In 1985 had hij Een virus kent geen moraal gemaakt, een van de eerste speelfilms over aids.

Zijn activisme en het 'outen' van anderen stuitten ook op weerstand. "Sommigen noemen mij de populairste en sommigen de minst populaire homoseksuele filmregisseur van Duitsland", schreef Von Praunheim op zijn eigen website. "En daarvoor heb ik heel wat gedaan. Al meer dan 30 jaar irriteer ik de natie met mijn meer dan 140 films, eindeloze talkshows, vele boeken, hoorspelen en toneelstukken."

Geboren in gevangenis Riga

Von Praunheim werd in 1942 geboren in de gevangenis van de Letse hoofdstad Riga, tijdens de Duitse bezetting. Zijn moeder, Edith Radtke, overleed in 1946 in een psychiatrisch ziekenhuis in Berlijn. Holger Radtke werd geadopteerd en bracht zijn eerste levensjaren door in Oost-Berlijn. Na zijn adoptie ging hij als Holger Mischwitzky door het leven.

Pas in 2000 kwam Von Praunheim de omstandigheden van zijn geboorte te weten, toen zijn adoptiemoeder hem vertelde dat ze niet zijn biologische moeder was en dat hij uit een weeshuis in Letland was geadopteerd. De filmmaker ging op zoek naar zijn verleden en maakte daarna de documentairefilm Mijn moeders - Op zoek naar sporen in Riga.

Huwelijken

Von Praunheim was van 1969 tot 1971 getrouwd met actrice Carla Egerer, met wie hij enkele films maakte. In 2018 vertelde hij het Duitse tijdschrijft Schwulissimo dat het een verstandshuwelijk was. "We hadden een huwelijkslening gekregen die we gebruikten voor opnames: dat was de hele reden dat we trouwden".

Enkele dagen geleden trouwde hij met acteur en regisseur Oliver Sechting, met wie hij sinds 2008 een relatie had. Von Praunheim deelde foto's van het huwelijk op Instagram. "Op vrijdag 12/12 ben ik getrouwd met mijn levenspartner Oliver", schreef hij bij het bericht.

Het personeelsbestand van Defensie groeit door, blijkt uit cijfers die zijn opgevraagd door de NOS. Staatssecretaris Tuinman wil verder groeien naar de gewenste 100.000 medewerkers in 2030. Om dat te bereiken, moet het eerlijke verhaal over werken bij Defensie verteld blijven worden, vindt hoogleraar Tine Molendijk van de Radboud Universiteit. En daarbij mag niet uit het oog worden verloren dat Defensie een geweldsorganisatie is.

Volgens de staatssecretaris is de groei te danken aan de wervingscampagnes, met reclamefilmpjes vol actie. De hoogleraar Morele Dilemma's van Militaire Operaties, die ook lesgeeft aan de Nederlandse Defensie Academie, prijst de verandering in de campagnes van Defensie, maar stelt dat de groei ook te maken heeft met andere factoren.

Zo ziet ze een gegroeide behoefte aan het "willen bijdragen aan het collectief". De Russische invasie in Oekraïne was volgens haar "een kantelpunt voor Defensie".

Ook voor Klaas (achternaam bij redactie bekend) speelde dat een rol. De dertiger is sinds ruim een jaar in opleiding tot officier, na eerder buiten Defensie te hebben gewerkt. Hij wilde zich in leiderschap ontwikkelen, en vond ook dat hij in zijn vorige beroep "maatschappelijk aan de zijlijn" stond. "Ik wilde iets bijdragen, en dan is Defensie het ultieme voorbeeld."

Eerlijk over werken bij Defensie

In eerdere wervingscampagnes werd werken voor Defensie vaak geromantiseerd, en dan weer neergezet als een gewone baan. Ook lag de nadruk vooral op kansen voor zelfontplooiing. Doordat het werk anders werd geschetst dan de realiteit, raakten mensen teleurgesteld, legt Molendijk uit.

"Nu is het een eerlijker verhaal. Defensie is geen zorg- of onderwijsinstelling, of een Artsen Zonder Grenzen, maar een organisatie met het geweldsmonopolie. Je kan infanterist, logistiek medewerker of ICT'er worden, maar dat doe je uiteindelijk ter ondersteuning van gevechtskracht."

Dat herkent officier in opleiding Klaas ook. "Je krijgt in de eerste week al les over hoe je je wapen moet onderhouden, maar ook hoe je het moet gebruiken. En ons wordt geleerd dat het werk niet ophoudt als je werkdag om 17.00 uur klaar is: je bent 24 uur per dag militair."

Gevoelige rol

Het is belangrijk dat Defensie dat benoemt, vindt Molendijk. "Want de rol van Defensie blijft maatschappelijk gevoelig." Dat blijkt bijvoorbeeld als er een ongeluk bij een militaire oefening gebeurt. De hoogleraar ziet op dat soort momenten dat de publieke opinie over Defensie fragiel is. "Het is dan al snel een schandaal. Terwijl het natuurlijk ook zo is dat als er meer oefeningen worden gedaan, er meer ongelukken gebeuren."

Het is volgens de hoogleraar een gedeelde verantwoordelijkheid van politiek, samenleving en Defensie zelf om eerlijk naar de organisatie te kijken. "We bereiden ons voor op heel gevaarlijke omstandigheden, met gewonden en doden. Daar moet je rekening mee houden."

Militairen behouden

Molendijk zegt dat het werk niet altijd is wat mensen ervan hadden verwacht. "Mensen denken soms dat het eindeloze actie is, terwijl Defensie ook een organisatie is waar je je kan vervelen, of veel moet wachten."

Medewerkers moeten voordat ze beginnen, weten wat voor organisatie Defensie is en wat die doet, vindt Molendijk. Ook moet de organisatie niet aarzelen om juist de moeilijkheden van het werken voor Defensie te laten zien. Want, zo vindt de hoogleraar, "ook de moeilijke omstandigheden kunnen zin geven aan het werk."

Ze is positief over het dienjaar, waarin jongeren een jaar vrijwillig werken bij Defensie. Tijdens dat jaar "proeven jongeren echt van het Defensiewerk", zegt ze. Molendijk vindt het goed dat echt gesproken wordt van een 'dienjaar', en niet van een 'traineeship'. "Want je dient wel echt."

Molendijk vertelt over 2011, toen voormalig Commandant der Strijdkrachten Peter van Uhm een vaak geroemde toespraak hield bij een conferentie. Hij beklom het podium met een geweer in de hand. "Dat gaf ongemak, maar dat is wel waar het werk over gaat", zegt de hoogleraar. "Juist die dubbelheden kunnen het werk zingevend maken."

Bagageafhandelaar Skytanking vertrekt van Eindhoven Airport. Viggo, de andere afhandelaar op de Brabantse luchthaven, neemt vanaf vandaag alle activiteiten weer voor zijn rekening.

Vanaf 2002 tot vorig jaar was Viggo al de enige bagageafhandelaar op de luchthaven in Eindhoven. Maar in 2024 sloot budgetluchtvaartmaatschappij Ryanair een contract met Skytanking.

Dat leidde meteen tot problemen. Door personeelstekorten bij Skytanking vertrokken in de zomer van 2024 honderden passagiers van Ryanair zonder bagage.

Het personeel van Skytanking kampte met hoge werkdruk en was niet altijd op de hoogte van de veiligheidsregels, zo meldde Omroep Brabant. Na onderzoek gaf de Arbeidsinspectie Skytanking een waarschuwing.

Angstcultuur

Dit jaar trok de FNV aan de bel wegens een angstcultuur die zou heersen bij de afhandelaar. Dat Skytanking nu van de luchthaven verdwijnt, laat volgens de vakbond zien dat "bedrijven die proberen te concurreren door zo goedkoop mogelijk te werken, uiteindelijk vastlopen."

Ryanair zou zijn overgestapt naar Skytanking omdat de luchtvaartmaatschappij niet wilde betalen voor cao-loonsverhogingen bij de afhandelaars. Die verhoging zou niet gelden voor Skytanking, veronderstelde Ryanair.

Maar de verhoging bleek voor de hele bedrijfstak te gelden en dus ook voor Skytanking.

Stabiliteit

Nu neemt Viggo alle activiteiten weer over, inclusief het personeel en de apparatuur. "De terugkeer van Ryanair bij Viggo zorgt voor meer stabiliteit, kwaliteit en gezonde werkgelegenheid voor de komende jaren", zegt een woordvoerder.

Viggo neemt de meeste medewerkers over van Skytanking, maar een aantal leidinggevenden en stafmedewerkers verliest zijn baan. "Dat is helaas onvermijdelijk maar het zal maar een klein aantal mensen zijn."

De Finse premier Orpo heeft zijn excuses aangeboden aan landen in Azië. Hij hoopt zo de schade te beperken die racistische posts van politici van de rechts-populistische Finnenpartij hebben aangericht. De Finnenpartij is een van de coalitiepartners in Orpo's kabinet.

De kwestie die het 'scheve-ogenschandaal' wordt genoemd, begon met een post eind november van een vriendin van de toenmalige Miss Finland, Sarah Dzafce. Daarop was een foto van Dzafce te zien met de tekst "eten met een chinees", waarbij ze haar ooghoeken schuin omhoog trok.

Dzafce excuseerde zich, maar het kostte haar wel haar titel. Ze moest het kroontje afstaan aan de vrouw die bij de missverkiezingen eerder dit jaar tweede was geworden.

Politici Finnenpartij

Daarmee leek de zaak afgedaan, maar twee parlementsleden van de Finnenpartij en een Europarlementariër verspreidden daarna foto's van zichzelf waarop ze hetzelfde deden. Dat bleef in Aziatische landen niet onopgemerkt. De Finse luchtvaartmaatschappij Finnair zag de boekingen in Aziatische landen teruglopen.

"Deze posts komen niet overeen met de Finse opvattingen over gelijkheid en inclusie", zegt Orpo in een verklaring. Die is door de Finse ambassades in China, Japan en Zuid-Korea verspreid. "Onze boodschap hier in Finland en aan al onze vrienden in het buitenland is dat de regering racisme ernstig vindt en het vastbesloten wil bestrijden."

Loom draaien de wieken van een windmolen in West-Oekraïne. Twee jaar geleden stond deze nog in Wachtebeke, net over de grens in Vlaanderen. Nadat een Nederlands bedrijf ze had opknapt, ging de turbine met drie andere naar Oekraïne. Elders liggen ook al zonnepanelen uit Nederland op een ziekenhuis.

De handel is nog beperkt, maar hernieuwbare-energiebedrijven willen graag meer zakendoen in Oekraïne en bijdragen aan de wederopbouw. Nieuwe afspraken van branchevereniging NedZero en twaalf bedrijven in een convenant met de Nederlandse overheid moeten daarbij helpen. De bedrijven krijgen daarbij hulp bij het overwinnen van obstakels in Oekraïne.

Wat houdt het convenant in?

Twaalf bedrijven en NedZero, de branchevereniging voor de windindustrie, hebben een convenant gesloten met het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

Dit moet ertoe leiden dat bedrijven hulp krijgen bij de opbouw van het Oekraïense stroomnet, en vaste voet krijgen in dat land.

Het convenant moet ervoor zorgen dat bedrijven, die onder meer handelen in windturbines, zonnepanelen, batterijen en andere duurzame technologie, makkelijker spullen kunnen invoeren in Oekraïne. Ook is het de bedoeling lokaal mensen op te leiden en lokaal te gaan produceren.

"Ze zijn geweldig", zegt Sergii Vavshko over de windmolens. Hij is van het bedrijf dat de opgeknapte turbines kocht. Volgens Vavshko zijn ze betaalbaar, redelijk betrouwbaar en snel leverbaar. En dat is belangrijk voor Oekraïne, aangezien het land snel nieuwe stroombronnen nodig heeft.

Uren zonder stroom

Sinds de invasie in 2022 valt Rusland met drones en raketten energiecentrales en het stroomnet aan. Van alle stroom die Oekraïne opwekte voor de invasie was in oktober minder dan de helft over. "We hebben tot wel zeven uur stroomuitval thuis en in kantoren", zegt Vavshko.

Naast het repareren van beschadigde centrales probeert Oekraïne nieuwe stroombronnen te bouwen. Dat moet niet alleen zo snel mogelijk, er wordt meteen ook naar de toekomst gekeken. In plaats van enkele grote centrales te bouwen, verspreiden de Oekraïners op zoveel mogelijk locaties generatoren, turbines en andere stroombronnen, zodat Russische aanvallen minder schade aanrichten.

Daarbij zetten de Oekraïners dus ook in op hernieuwbare energiebronnen en -opslag. Dus zonnepanelen, windturbines en batterijen. Niet alleen kunnen die snel worden gebouwd, er hoeft ook niet continu brandstof te worden geleverd.

Deze windmolen werd doorgelicht in Barneveld voordat hij naar Oekraïne ging. "Ze worden grondig gestript", zegt Wim Robbertsen, directeur van Business in Wind. In de fabriekshal maakt het bedrijf nu drie onttakelde turbines die 19 jaar draaiden in Flevoland klaar voor Noord-Ierland. Monteurs lopen alles na, maken onderdelen schoon, vetten ze in en vervangen alles wat slijtgevoelig is, zoals de lagers en tandwielen. "Hierdoor kan hij weer 15 tot 20 jaar ergens anders in de wereld draaien."

Niet makkelijk zakendoen

Bedrijven in Nederland vervangen turbines vaak voordat ze zijn versleten, omdat nieuwe, nog grotere turbines goedkopere stroom maken. De "kleintjes" van 100 tot 150 meter maakt het bedrijf klaar voor de tweedehandsmarkt. Kopers hebben vaak een locatie waar ze niet groter kunnen of mogen bouwen. Of ze hebben te veel haast of te weinig geld om te wachten op nieuwbouw.

Bedrijven die handelen met Oekraïne lopen vaak tegen obstakels aan. "Makkelijk zakendoen is het niet", zegt Robbertsen. Er is veel papierwerk nodig om onderdelen het land in te krijgen, Oekraïense bedrijven krijgen geld moeilijk het land uit en dan is er natuurlijk nog de veiligheid.

Dit moet soepeler worden door de deal met het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, zegt Bert van der Lingen, vicevoorzitter van NedZero. Zo krijgen bedrijven hulp van de ambassade in Kyiv. Ze hopen dat het daardoor makkelijker wordt spullen te importeren en bouwvergunningen te krijgen.

Hele nacht in de schuilkelder

Het convenant moet ertoe leiden dat bedrijven het stroomnet van Oekraïne sneller helpen op te bouwen. De bedrijven in duurzame technologie profiteren omdat ze makkelijker de Oekraïense markt op kunnen. Het is een voorbeeld van 'verlicht eigenbelang' voor Nederland, zegt Van der Lingen. Ook willen ze lokaal mensen gaan opleiden en lokaal onderdelen gaan produceren.

Tijdens een bezoek aan het land ervoer Van der Lingen de dreiging. "Toen merkte ik wat het betekent om de hele nacht in de schuilkelder te zitten en het afweergeschut te horen." Hij raakte onder de indruk van de Oekraïense veerkracht en aanpakkersmentaliteit. "Daar wordt echt gewoon voor tientallen, honderden megawatts aan windenergie geïnstalleerd terwijl het oorlog is."

Helemaal veilig zal het stroomnet van Oekraïne niet zijn, zelfs met de nieuwe aanpak om het opwekken van energie meer te verdelen. In het najaar viel Rusland een windpark aan bij Kramatorsk, dichtbij het front. Toch valt er maar een beperkte hoeveelheid stroom weg bij één zo'n succesvolle aanval.

Voor Vavshko zullen de gekochte turbines waarschijnlijk niet de laatste deal zijn. "We kijken er nu naar", zegt hij. "We zoeken investeerders en we hebben al stukken land." En het is goed mogelijk dat die nieuwe turbines uit Nederland komen. "Daar hebben we een partner en zij kunnen ons helpen."

Chipbedrijf ASM International gaat honderden miljoenen euro's investeren in een nieuwe locatie op de High Tech Campus in Almere.

Op de gloednieuwe campus die voor een deel op het voormalige Floriadeterrein ligt, krijgt ASMI een nieuw hoofdkantoor, een research & development-centrum en een gespecialiseerde trainingsfaciliteit. Ook komt er een speciale 'ultraschone' ruimte voor de ontwikkeling van producten, meldt Omroep Flevoland.

In het bijzijn van onder meer demissionair minister Karremans maakte ASMI, niet te verwarren met ASML, vanmiddag de toekomstplannen bekend.

Hightech hotspot

Commissaris van de Koning Arjen Gerritsen is blij met de miljoeneninvestering. "De vestiging van ASMI op de High Tech Campus is één van de grootste economische investeringen in de geschiedenis van onze provincie", zei hij. "Wij zijn trots met deze keuze en gaan alles op alles zetten om de hightech hotspot Almere tot een succes te maken."

ASM International, dat zijn hoofkantoor al langer op een andere plek in Almere heeft, is actief in de chipindustrie. Het bedrijf werkt in zestien landen en telt wereldwijd meer dan 4.500 werknemers. Er worden vooral machines gemaakt die hele dunne (atomaire) lagen aanbrengen die als isolatie kunnen dienen tussen geleidend materiaal. Met deze technologie is het mogelijk om steeds kleinere chips te maken in apparaten met veel rekenkracht, zoals servers of mobiele telefoons.

Techondernemingen

Wethouder Maaike Veeningen van Almere zegt trots te zijn dat ASM International voor uitbreiding in Almere heeft gekozen. Zij wijst erop dat Almere de ambitie heeft om een belangrijke hightechstad te worden. Nu ASMI zich als eerste bedrijf vestigt op de campus, hoopt ze dat ook andere techondernemingen en onderwijsinstellingen daar samenkomen.

Probleem is wel dat een onbekend aantal bedrijven nog zit te wachten op aansluiting op het stroomnet in Flevoland. "Op dit moment hebben we nog geen oplossing voor de netcongestie", zegt wethouder Veeningen: "Wij zijn wel met meerdere partijen aan het onderzoeken wat voor oplossingen we kunnen bieden. Uiteraard voor ASMI, maar zeker ook voor de rest van de stad."

Binnen vijf jaar

Wanneer ASMI daadwerkelijk gaat verhuizen naar de nieuwe locatie in Almere is nog niet duidelijk. Wethouder Veeningen verwacht dat dat binnen vijf jaar gaat gebeuren.

Hoeveel de campus precies gaat kosten, is onbekend. De gemeenteraad heeft onlangs wel ingestemd met een krediet van 1,3 miljoen euro voor het opstellen van alle benodigde plannen en de grondexploitatie. Daarnaast zet de gemeente 6 miljoen euro apart om risico's op te kunnen vangen.