NOS Nieuws - Algemeen

Oud-SGP-leider Kees van der Staaij gaat naar de Raad van State. Hij wordt staatsraad in de afdeling advisering, die de regering en het parlement adviezen geeft over wetgeving en bestuur.

De jurist Van der Staaij zat tot de verkiezingen van vorig jaar 25 jaar in de Tweede Kamer voor de SGP. Meer dan de helft van die tijd was hij ook fractievoorzitter. Met zijn precieze manier van formuleren gold hij lange tijd als het staatsrechtelijk geweten van de Kamer. Toen hij afscheid nam, was hij het langstzittende Tweede Kamerlid.

Al eerder bij Raad

Van der Staaij is sinds begin dit jaar namens het kabinet 'gezant maritieme maakindustrie'. Dat is geen voltijdsbaan. Of hij die functie gaat combineren met zijn baan bij de Raad van State, is nog niet duidelijk.

Voordat Van der Staaij in de Kamer kwam, werkte hij ook al bij de Raad van State. Toen was hij jurist bij de afdeling bestuursrechtspraak.

Rederij Seatrade betaalt het Openbaar Ministerie (OM) een bedrag van ruim 2,6 miljoen euro vanwege het illegaal laten slopen van schepen in het buitenland. Ook twee bestuurders betalen mee aan het bedrag. Het gaat om een zogenoemde transactie, die is bedoeld om te voorkomen dat het bedrijf verder wordt vervolgd.

De Nederlandse rederij en de bestuurders lieten vier schepen slopen op stranden in India, Bangladesh en Turkije. Daarmee werden Europese regels overtreden. Die houden onder meer in dat gevaarlijk afval niet mag worden vervoerd naar landen zoals India.

Schepen die op eigen kracht naar zo'n sloopstrand varen bevatten grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen, zoals bunkerolie, smeerolie en asbest. Daardoor is de sloop slecht voor het milieu en de mensen die op de sloopstranden werken.

Toen de schepen in 2012 de haven van Rotterdam verlieten, was al duidelijk dat ze illegaal in het buitenland gesloopt zouden worden.

Seatrade betaalt niet allen het miljoenenbedrag om verder vervolging te voorkomen; de rederij heeft ook nog een schikking getroffen met het OM van 3 miljoen euro. Dat is volgens het OM het bedrag dat de rederij aan de sloop zou hebben verdiend.

Spijt

In 2018 legde de rechtbank van Rotterdam al boetes op aan de rederij en de bestuurders. Seatrade ontkende dat er opzet in het spel was en ging in hoger beroep. Twee jaar later werd het vonnis vernietigd door het gerechtshof in Den Haag, omdat er twijfels waren over de onpartijdigheid van een rechter.

De directie van Seatrade erkent dat de schepen naar India, Bangladesh en Turkije zijn gebracht en dat daarbij de regels zijn overtreden. De rederij heeft spijt van die keuze en zegt zich in de toekomst aan de regels te zullen houden.

Door de transactie en de schikking te betalen, ontloopt de rederij een nieuwe strafzaak.

Een baby die afgelopen weekend in de Gazaanse grensstad Rafah werd geboren nadat haar moeder was omgekomen bij een Israëlische luchtaanval is gisteren overleden. Dat heeft haar oom bekendgemaakt.

Sabreen al-Sheikh werd na een keizersnede op de wereld gezet, nadat haar ouders en zusje van vier werden gedood in hun huis. Hulpverleners wisten dat de moeder zwanger was en hadden de lichamen van de slachtoffers meegenomen naar het ziekenhuis.

Sabreen was 30 weken oud en was er niet goed aan toe bij de geboorte. Ze heeft al die dagen in een couveuse gelegen op de intensive care van een ander ziekenhuis. Het baby'tje is meteen na haar overlijden begraven naast haar ouders.

Helemaal weggevaagd

"We waren aan deze baby gehecht op een rare manier", zegt haar oom Rami al-Sheikh tegen persbureau AP. "God had ons iets afgenomen, maar Hij had ons ook iets gegeven. Nu heeft Hij ze allemaal tot zich genomen. Het gezin van mijn broer is helemaal weggevaagd. Het is gewist uit het bevolkingsregister. Er is geen spoor meer van hen over."

Op de dag dat het gezin van Sabreen werd gedood, zijn volgens de lokale autoriteiten nog zeker zeventien kinderen omgekomen in Rafah door Israëlische bombardementen.

Volgens het Gazaanse ministerie van Gezondheid, dat onder leiding staat van Hamas, zijn ruim 34.000 Palestijnen omgekomen tijdens de huidige oorlog in Gaza. Twee derde van de slachtoffers zou vrouw of kind zijn. Het Israëlische leger zegt dat het zo'n 13.000 Hamas-strijders heeft gedood.

PVV-leider Wilders verwacht dat Europese partijen die lijken op de PVV een zelfde overwinning gaan behalen als zijn eigen partij bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen. In zijn toespraak op de Conservative Political Action Conference (CPAC) in Hongarije zei hij dat kiezers genoeg hebben van "de politiek van open grenzen en massa-immigratie".

Naar de speech van Wilders werd door veel mensen met belangstelling uitgekeken. Zou Wilders voor zijn politieke partners in de kabinetsformatie te ver gaan met zijn teksten of niet?

Wilders maakte meteen aan het begin van zijn verhaal een eind aan alle twijfel:

"Ik richt mij even tot de Nederlandse journalisten", zei hij. "Die denken dat ik met uitspraken de onderhandelingen in gevaar ga brengen. Maar dat zal ik niet doen. Een grote partij zijn brengt grote verantwoordelijkheid met zich mee." Hij zei dat hij hoopt dat de onderhandelingen met VVD, NSC en BBB slagen.

In het vervolg van zijn toespraak waarschuwde hij voor toekomstige immigratie vanuit Afrikaanse landen, wokisme en cultuurrelativisme. Invloeden waarvan hij vindt dat die een gevaar zijn voor de "joods-christelijke" culturen en samenlevingen van Europese landen. Hij adviseerde de politici in de zaal ook deze agenda te kiezen en daar "stop" tegen te zeggen. "Dan vinden de kiezers de conservatieve partijen vanzelf."

Trump en Orbán

CPAC is een bijeenkomst van ultraconservatieve politici uit de hele wereld, naar het voorbeeld van de CPAC in de Verenigde Staten. Oud-president Trump sprak zijn politieke vrienden in Hongarije toe via een videoboodschap. De Hongaarse premier Orbán was de gastheer van het evenement.

De conferentie kreeg vooraf al veel media-aandacht. Bepaalde journalisten werden geweigerd omdat ze volgens de organisatie "te woke" zijn. Ook de NOS was niet welkom binnen. De toespraken op de conferentie waren wel te volgen via een livestream.

Bijna alle Nederlandse burgemeesters spreken zich in een open brief uit tegen opkomend antisemitisme. De brief, die door de gemeente Amsterdam wordt gedeeld, is ondertekend door 329 burgemeesters. "Het recent opgelaaide antisemitisme houdt verband met de geweldsexplosie in het Midden-Oosten", schrijven ze, doelend op de oorlog in de Gazastrook.

De burgemeesters schrijven dat antisemitisme na de Tweede Wereldoorlog nooit is weggeweest, en al in de jaren voor de terreuraanval van Hamas op 7 oktober vorig jaar vaker de kop op stak. Antisemitisme is daarom "geen incident" maar "een eeuwenoude vorm van racisme die, als we niets doen, van generatie op generatie wordt doorgegeven", staat in de brief.

Geen leuzen gebruiken

Na 7 oktober is het antisemitisme nog meer toegenomen, stellen de burgemeesters. "Online, op straat, in de klas, op de sportvereniging en bij onze universiteiten en hogescholen: overal ervaren Joodse stad-en dorpsgenoten anti-Joodse intimidatie en agressie."

De ondertekenaars zeggen te "gruwen" van burgerdoden in Gaza en benadrukken dat kritiek op de Israëlische regering geen antisemitisme is. "Maar Joodse mensen verantwoordelijk houden voor het handelen van die regering, alleen omdat zij Joods zijn, is dat wel. Joodse mensen intimideren, uitschelden of zelfs fysiek aanvallen is antisemitisch en strafbaar. Wij staan pal voor de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om te demonstreren, maar wij accepteren geen antisemitisme", klinkt het.

De burgemeesters zeggen de brief niet niet alleen als wetshandhavers te schrijven, maar ook als "eerste burgers" van hun gemeenten. "In die rol roepen wij onze medeburgers op om rekening te houden met elkaar. Om niet de grenzen van het toelaatbare op te zoeken. We vragen onze medeburgers om geen leuzen te gebruiken die anderen kwetsen en intimideren. Om geen ongepaste vergelijkingen met de Holocaust of het nazisme te maken die overlevenden intens veel pijn doen."

Protest Holocaustmuseum

Daarom roepen de briefschrijvers op tot verzet "tegen elke vorm van discriminatie en racisme.". Ze merken op dat in alle Nederlandse steden en dorpen vrijwilligers bezig zijn met de voorbereidingen voor de herdenking en Bevrijdingsdag op 4 en 5 mei. "Wij roepen al onze inwoners op om respect te hebben voor die belangrijke en waardevolle traditie."

Bij de Nationale Dodenherdenking op 4 mei op de Dam in Amsterdam is dit jaar minder publiek welkom en alle bezoekers worden gefouilleerd. Aanleiding is de toegenomen spanning in de maatschappij en een grote actiebereidheid, zei burgemeester Halsema daarover.

Vorige maand werd de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in de hoofdstad verstoord door protestacties, waarbij volgens verschillende getuigen ook antisemitische leuzen te horen waren.

13 burgemeesters ontbreken

Nederland kent in totaal 342 gemeenten De burgemeesters van Bergeijk, Den Helder, Dronten, Edam-Volendam, Gemert-Bakel, Horst aan de Maas, Roerdalen, Someren, Teylingen, Zaanstad en Zeewolde hebben de brief niet ondertekend. Het is niet duidelijk waarom niet.

De snelweg A7 gaat bij Purmerend vanaf maandagochtend dicht voor alle vrachtwagens en bussen. Vanwege de renovatie van de brug over het Noordhollandsch Kanaal geldt daar nu nog een gewichtsbeperking: alleen vrachtwagens tot 25 ton mogen er rijden.

Maar die maatregel wordt volgens Rijkswaterstaat honderden keren per dag genegeerd, met uitschieters van soms wel meer dan 40 ton.

Rijkswaterstaat vindt dat gevaarlijk, ook voor het personeel dat met de werkzaamheden bezig is. De brug wordt juist opgeknapt omdat de steunpunten te zwak zijn voor zwaar verkeer. Daarom volgt nu dus een rigoureuze ingreep: een verbod voor alle trucks en bussen.

"We hebben deze week ingezet op stevige handhaving", zegt demissionair minister Harbers van Infrastructuur. "Er zijn veel vrachtwagens naar de kant van de weg gehaald, maar we zien het niet afnemen. Dan rest ons geen andere optie meer."

Geen ov-bussen

Er komt cameratoezicht en vrachtwagens en bussen worden omgeleid via de A8, de A9 en de N246. Het openbaar vervoer heeft geen last van het verbod, omdat er geen ov-bussen over de brug rijden.

"Ik baal er ontzettend van", aldus Harbers. "Hier lijden de goeden onder de kwaden, maar anders kunnen we het werk gewoon niet meer uitvoeren en die brug, die moet versterkt worden."

De sector zag de bui al hangen. Brancheorganisatie Transport en Logistiek Nederland (TLN) had op voorhand chauffeurs al opgeroepen om zich aan het maximumgewicht te houden. TLN ziet de A7 als een van de belangrijkste verkeersaders voor het vrachtverkeer in Noord-Holland.

De werkzaamheden aan de brug staan gepland tot 1 september. Er worden 50.000 gaten in geboord, die opgevuld worden met wapeningsstaal.

Een 28-jarige man uit Roosendaal moet vier jaar de cel in voor roekeloos rijden. Hij was verantwoordelijk voor een ongeluk in 2022 in Oud Gastel waarbij vier mensen om het leven kwamen. Na zijn gevangenisstraf mag hij tien jaar niet autorijden, bepaalde de rechter.

Het Openbaar Ministerie had 8 jaar cel geëist tegen Omar E. die op 2 september 2022 met hoge snelheid over een voorrangsweg reed met een maximumsnelheid van 50 kilometer per uur. Hij raakte een auto waarin vijf mensen zaten. Twee moeders en twee kinderen kwamen om.

E. reed in een gehuurde Mercedes toen het ongeluk gebeurde. Hij was niet onder invloed van drugs of alcohol. De advocaat van E. bepleitte dat de 28-jarige man niets te verwijten viel, omdat hij op een voorrangsweg reed en de verkeerslichten die dag buiten werking waren.

Gevaarlijk rijgedrag

De rechter is het daar niet mee eens. Volgens de rechtbank is het ongeluk geheel te wijten aan het rijgedrag van Omar E. Uit de computergegevens van de huurauto bleek dat hij vlak voor de botsing 155 kilometer per uur reed.

De rechtbank benadrukte volgens Omroep Brabant dat de man zelf verantwoordelijk was voor het creëren van een gevaarlijke situatie. Het verweer dat hij de andere auto wilde ontwijken door het gaspedaal flink in te trappen, vond de rechtbank niet geloofwaardig.

De Tweede Kamer gaat een besluit nemen over een verbruiksbelasting op suikerhoudende dranken zoals zuivel, limonade en vruchtensap. Dat moet leiden tot gezondere aankopen. Het demissionaire kabinet heeft daarvoor vijf varianten uitgewerkt en vandaag gepresenteerd.

Bij alle vijf varianten wordt de belasting per soort drank verhoogd op basis van het suikergehalte. Hoe meer suiker, hoe hoger de belasting. Daarbij wordt gekeken naar het aantal gram suiker per 100 milliliter. Chocolademelk valt overigens onder zuivel, ook al is aan de melk vaak veel suiker toegevoegd.

In de eerste variant gelden er geen uitzonderingen. In de tweede variant is alleen mineraalwater uitgezonderd. In de derde variant zijn ook zuivel- en sojadranken met weinig suiker uitgezonderd. In de vierde variant worden pure vruchten- en groentesappen laag belast ook al zit er suiker in. En in de vijfde variant vallen ook pure vruchten- en groentesappen volledig onder de uitzondering.

Hoe meer uitzonderingen, hoe duurder de overgebleven drankjes worden omdat de belasting daarover wordt verdeeld. Voor Red Bull betekent dit bijvoorbeeld dat het drankje in de eerste variant 14 cent per liter duurder wordt, en in de vijfde variant 27 cent. Coca Cola Zero Sugar wordt goedkoper ten opzichte van nu. 22 cent goedkoper in de eerste variant en 9 cent goedkoper in de vijfde variant.

De Tweede Kamer had het kabinet om deze uitwerking gevraagd omdat een gevarieerde belastingheffing de consument zou aanzetten tot gezonder frisdrankgebruik. De Gezondheidsraad adviseert mensen zo min mogelijk suikers binnen te krijgen via dranken. Het maakt daarbij niet uit of het natuurlijke suikers of toegevoegde suikers zijn.

Verbruiksbelasting per 1 januari

Deze suikerbelasting moet in de plaats komen van de verbruiksbelasting voor frisdrank die per 1 januari is ingegaan. Die ging omhoog van bijna 9 naar ruim 26 cent per liter, ongeacht hoeveel suiker er in zit. Alcoholvrije dranken waar nu verbruiksbelasting op zit zijn limonade (inclusief siroop), vruchtensap, groentesap, alcoholvrij bier, alcoholarm bier met 0,5 procent of minder alcohol, andere dranken met maximaal 1,2 procent alcohol.

De verbruiksbelasting op mineraalwater werd juist afgeschaft omdat het kabinet dat als gezondere keuze ziet. Specifiek zuivel- en sojadranken zijn op dit moment ook uitgezonderd van de verbruiksbelasting, vanwege het hoge eiwitgehalte. Ook al zit er soms veel suiker in. Dat leverde eerder discussie op.

Die discussie zal opnieuw plaatsvinden in de Tweede Kamer als er over de vijf varianten wordt gedebatteerd. Het is moeilijk te zeggen welke variant de voorkeur gaat krijgen. Op zijn vroegst per 1 januari 2026 kan de suikertaks ingaan.

Tv-presentatrice Yvon Jaspers, zangeressen Berget Lewis en Tania Kross, investeerder Marcel Boekhoorn. Het zijn enkele meer bekende namen onder de 3375 mensen die vandaag, de dag voor Koningsdag, traditiegetrouw een lintje hebben gekregen.

Bijzonder is het verhaal van Dries van Loenen uit Den Haag, die enkele jaren geleden de scriptie schreef van zijn schoonzus Koosje van Haeringen, violiste en docente aan het Haagse conservatorium.

Zij leed aan de dodelijke ziekte ALS en en wilde haar kennis van het vioolonderwijs op papier zetten in een scriptie, maar kon dat niet meer zelf. Van Loenen schreef en presenteerde onder haar regie de scriptie, die werd beloond met een 10 en die ook als boek is verschenen. Twee dagen na de presentatie is Van Haeringen overleden. Van Loenen wordt Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

De hoogste onderscheiding die wordt uitgereikt, Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau, gaat naar de Japanse oud-topambtenaar Kenzo Hiroki. Hij geldt wereldwijd als een gezaghebbend expert wat betreft waterbeheer en rampenbestrijding en heeft zich ingezet voor de samenwerking tussen Nederland en Japan op dat gebied.

Albert de Gooijer is met 98 jaar de oudste gedecoreerde man. Zijn lintje heeft hij te danken aan zijn rol als penningmeester van scoutingverenigingen en van de Protestantse Wijkgemeente Wilhelminakerk in Utrecht. Oudste vrouw is Muriel Arrindell-Simpson (97) uit Sint Maarten, die zich inzet voor het welzijn van ouderen.

De jongste man is Jeron Groeneveld uit Zwammerdam. De 29-jarige is sinds zijn 16e vrijwilliger bij lokale omroep Studio Alphen, waar hij regisseur, uitzendtechnicus en opnameleider is. Journaliste Wendy Beenakker (37), adjunct-hoofdredacteur van BNR Nieuwsradio, is onderscheiden voor haar activiteiten voor Scouting Nederland.

Allen zijn Lid in de Orde van Oranje-Nassau geworden.

Zoals gebruikelijk geldt voor verreweg de meeste gedecoreerden dat ze zich verdienstelijk hebben gemaakt als vrijwilliger op lokaal niveau. Het gaat om 3287 mensen.

Er zijn ook onderscheidingen gegaan naar mensen die een bijzondere prestatie hebben geleverd in hun betaalde baan, maar dat zijn er veel minder: 138. Er is een overlapping, omdat sommige mensen om beide redenen zijn gedecoreerd.

Ambassadeur agrarische sector

Er is dit jaar niet één terrein of onderwerp dat er bij de lintjesregen uitspringt, zegt een woordvoerder van de Kanselarij der Nederlandse Orden. Sinds vorig jaar wordt in de Staatscourant, waarin alle ruim 3000 onderscheidingen worden gepubliceerd, vermeld op welke terreinen gedecoreerden zich verdienstelijk hebben gemaakt (maximaal drie). Vorig jaar viel op dat er naar verhouding veel mensen werden voorgedragen die zich inzetten voor armoedebestrijding.

Yvon Jaspers, al vele jaren het gezicht van reality-datingprogramma Boer zoekt vrouw, is "uitgegroeid tot een ambassadeur van de agrarische sector". Ze is Ridder in de Orde van Oranje-Nassau geworden, mede omdat ze "boeren en burgers verbindt".

Zangeres Berget Lewis is medeoprichter van het Stichting ZO! Gospel Choir, dat kansarme jongeren een podium wil geven. Verder zet ze zich in om de loopbanen van nieuw zangtalent te stimuleren. Ook Lewis mag zich Ridder in de Orde van Oranje-Nassau noemen.

Datzelfde geldt voor investeerder en miljardair Marcel Boekhoorn, eigenaar van Ouwehands Dierenpark in Rhenen. Hij heeft een lintje gekregen voor zijn activiteiten als vrijwilliger bij onder meer Stichting Fonkel, die activiteiten organiseert voor kinderen met een 'rugzakje' in Ouwehands Dierenpark.

Een Syrische vrouw is door een Turkse rechtbank veroordeeld tot levenslang voor een aanslag in Istanbul. Bij de aanslag in een drukke winkelstraat in november 2022 vielen zes doden. Ook raakten 81 mensen gewond, onder wie een aantal toeristen.

De Syrische vrouw heeft verklaard dat ze handelde in opdracht van de Syrisch-Koerdische YPG-militie. Turkije ziet deze groepering als een verlengstuk van de door het land verboden Koerdische PKK. De PKK staat in Turkije, Europa en de VS op de lijst van terroristische organisaties.

De vrouw zegt dat ze door de YPG is getraind. De verantwoordelijkheid voor de aanslag is nooit opgeëist. De Turkse politie heeft in totaal 46 verdachten gearresteerd na de aanslag. Tegen 35 van hen loopt nog een zaak.

Op beelden van een bewakingscamera is de explosie te zien:

Enkele dagen na de aanslag voerde Turkije als vergelding luchtaanvallen uit op plaatsen in het noorden van Syrië en Irak. Volgens Turkije zijn toen onder meer schuilplaatsen en munitiedepots van de PKK en de YPG geraakt.

In tegenstelling tot de PKK staat de YPG niet op Europese en Amerikaanse lijsten van terroristische organisaties, tot woede van Turkije. De YPG is een belangrijke bondgenoot van de Verenigde Staten in de strijd tegen IS.

Van schaatsen tot mountainbiken en van hockey tot atletiek, Koning Willem-Alexander en koningin Máxima hebben door de jaren heen de nodige sporten beoefend. Maar hoe belangrijk sport ook is, ook je mentale gezondheid telt zwaar, benadrukte Máxima vanochtend in een interview met het NOS Jeugdjournaal.

Verslaggever Annabelle Zandbergen sprak het koningspaar na de opening van de Koningsspelen op een school in Hoofddorp. De twee gaven een inkijkje in hun sportieve leven. Zo liet de koning weten dat hij een nieuwe sport heeft ontdekt. "Mountainbiken. Ik heb heel veel hard gelopen vroeger. Op een gegeven moment is dat wat lastiger met je knieën en nu haal ik heel veel plezier uit het mountainbiken. Een ander soort sport, maar ook heel gezond voor je. Goed voor je hart, en minder belastend voor je knieën."

De koning benadrukte het belang van sport om gezond te blijven. "Het is niet iedereen gegeven om gezond te zijn. Maar als je het geluk hebt dat je gezond bent, dan moet je dat ook met sport onderhouden."

Koningin Máxima wees daarnaast op het belang van mentale gezondheid. "Balans vinden in je leven is belangrijk, dat je omringd wordt door mensen die je omarmen, dat je je niet eenzaam voelt. Je moet ook mentaal voor jezelf zorgen." Máxima is erevoorzitter en mede-initiatiefnemer van de Stichting MIND Us, die werkt aan de verbetering van de mentale gezondheid van jongeren.

Nieuwe sport ontdekt

Máxima vertelde ook over haar eigen sportieve leven. In het verleden heeft ze veel verschillende sporten geprobeerd. Ze noemde triatlon, zwemmen, hockey, volleybal en atletiek als voorbeeld. "Turnen niet, daar was ik misschien te lang voor. Ik was de langste van de klas."

Maar ook als vijftiger kun je nog nieuwe sporten ontdekken, verzekerde de koningin. Zelf heeft ze ook weer een nieuwe sport ontdekt, maar welke dat is wilde ze vanochtend niet kwijt. Wel zei ze belangstelling te hebben voor boksen en daar soms naar te kijken. "Ik zeg niet dat ik dat zou kunnen, maar ik vind het interessant om te zien, wat de regels zijn."

Bij de vraag wie van hen het meest competitief is, wees ze resoluut naar haar echtgenoot. Die erkende direct dat hij slecht tegen zijn verlies kan. "Dat krijg je als je opgroeit met twee broers. Je moet elke dag vechten om de eerste plaats."

Eerder vandaag opende het koningspaar de Koningsspelen in Hoofddorp:

De Spaanse regering stuurt binnenkort munitie voor het Patriot-luchtafweersysteem naar Oekraïne. Volgens de krant El País wil Madrid geen complete systemen leveren, maar wel de zeer effectieve maar dure raketten. Een officieel besluit van de levering laat volgens de krant niet lang op zich wachten.

Het Spaanse leger heeft drie volledige Patriotsystemen, die in 2004 en 2014 tweedehands zijn gekocht van Duitsland. Het systeem wordt gezien als een van de effectiefste afweersystemen ter wereld.

Meer leveringen

De situatie in Oost-Oekraïne is aanzienlijk slechter geworden nu Rusland de aanvallen op de grond en vanuit de lucht opvoert. De Oekraïense opperbevelhebber Syrsky en president Zelensky hebben de VS en bondgenoten in Europa herhaaldelijk gevraagd om meer munitie voor artillerie en om meer geavanceerde luchtverdedigingssystemen, om zich tegen Russische luchtaanvallen te verweren.

Dit voorjaar maakten onder meer Duitsland en het Verenigd Koninkrijk leveringen bekend. Zo sturen de Duitsers een compleet Patriotsysteem, bestaande uit een radar, een vuurleidingscentrale en lanceerinrichtingen met raketten. Het is zeer waarschijnlijk dat Westerse instructeurs al bezig zijn met het opleiden van militairen uit Oekraïne om de systemen te bedienen.

De Patriot (Phased Array Tracking Radar to Intercept On Target) is bij veel mensen vooral bekend uit de Golfoorlog. Nederlandse Patriots bewaakten in 1991 de luchtruimen van Turkije en Israël. Ook in 2003 en in 2012 werden Nederlandse Patriots ingezet in Turkije. De Nederlandse Patriots worden voortdurend aangepast en gemoderniseerd, zodat ze tot 2040 effectief inzetbaar zijn.

In het centrum van Franeker is vannacht een plofkraak gepleegd. De geldautomaat die doelwit was, zat aan de buitengevel van het pand van het Kaatsmuseum, dat volledig is gewijd aan de Friese kaatssport. De voorzitter is aangeslagen, zegt hij tegen Omrop Fryslân.

De explosie was rond 03.30 uur. Er klonk een enorme knal. "De alarmlichten van allemaal auto's gingen af. Ik dacht: dit is geen vuurwerk", zegt een bewoner.

Door de explosie werd de geldautomaat uit de muur geblazen en de gevel flink beschadigd. Geld kwam op straat terecht, schrijft de omroep.

Museum dicht

Voorzitter Bram Bonnema van het Kaatsmuseum ging meteen naar het museum toe. "Dit is zinloze vernieling", zegt hij. Hij is bang voor schade. "Achter de geldautomaat zit een vitrine met kaatsprijzen. Ik maak me grote zorgen om hoe het er van binnen uitziet", zegt hij. Het Kaatsmuseum is het oudste sportmuseum van Nederland.

Rond 12.00 uur zei Bonnema tegen de omroep dat hij nog steeds niet naar binnen mag om de schade op te nemen. Wel is duidelijk dat het museum de komende dagen dicht blijft. De voorzitter verwacht dat het museum op zijn vroegst dinsdag of woensdag weer open kan.

Vanochtend was de Explosieven Opruimingsdienst Defensie bij het pand voor onderzoek. De daders zijn voortvluchtig. Het is volgens de politie onduidelijk of ze iets buit hebben buitgemaakt.

Als je als toerist de beroemde berg Fuji in Japan wil zien, dan is de plaats Fujikawaguchiko een plek waar je haast niet omheen kan. Maar de lokale autoriteiten ervaren ook de negatieve gevolgen van het massatoerisme. Een populaire plek waar vakantiegangers massaal naartoe gaan om foto's te maken van de fotogenieke berg wordt binnenkort afgeschermd.

De bouw van een netconstructie (2,5 meter hoog en 20 meter lang) begint volgende week. Hiermee moeten de toeristen worden geweerd uit de omgeving van een Lawson-supermarkt.

Op dak van tandarts

De berg Fuji, de hoogste berg van Japan, kan op veel plekken worden gefotografeerd, maar dit gezichtspunt is met name populair. Dat is omdat het voor veel mensen twee typisch Japanse symbolen combineert: een filiaal van de bekende Lawson-supermarktketen en de berg zelf, misschien wel hét symbool van het Oost-Aziatische land.

Een lokale functionaris zegt dat de maatregel noodzakelijk is. "Het is betreurenswaardig dat we dit moeten doen omdat sommige toeristen de regels niet respecteren, door rommel achter te laten of de verkeersregels te negeren", zegt hij tegen persbureau AFP.

Voornamelijk buitenlandse toeristen verdringen zich op de smalle stoep voor de winkel en zijn vaak doof voor herhaalde waarschuwingen van verkeersagenten. Ze parkeren soms zonder toestemming bij een tandheelkundige kliniek en klimmen op het dak om de perfecte foto te maken, aldus de functionaris.

Geisha's lastiggevallen

Het toerisme in Japan heeft een vlucht genomen na de opheffing van de coronabeperkingen en heeft recordaantallen bereikt, met drie miljoen bezoekers in maart, het hoogste maandelijkse cijfer sinds de aantallen worden geregistreerd.

De buitensporige toestroom van bezoekers en hun soms ongewenste gedrag hebben geleid tot meerdere maatregelen in het land. Op de berg Fuji zelf vragen de autoriteiten vanaf deze zomer een toegangsprijs. Daarnaast is er een maximumaantal bezoekers voor de belangrijkste wandelroute om de vulkaan te beklimmen.

In Kyoto worden toeristen geweerd uit de smalle straatjes van de geishawijk, nadat geishavrouwen werden lastiggevallen door bezoekers die foto's van ze maakten en ze aanraakten zonder toestemming.

Cruiseterminal Amsterdam

Ook elders ter wereld worden de negatieve gevolgen van massatoerisme steeds zichtbaarder. Zo moeten vanaf gisteren dagjesmensen die de Italiaanse stad Venetië bezoeken voor het eerst entreegeld betalen.

Ook Amsterdam kampt met wat de stad "overtoerisme" noemt. Zo mogen geen nieuwe hotels meer worden gebouwd en mag het aantal hotelovernachtingen per jaar niet boven de 20 miljoen uit komen. Eerder zei Amsterdam cruiseschepen uit de buurt van de binnenstad te willen weren en de cruiseterminal aan het IJ te verhuizen.

Elk jaar weer kou en regen tijdens Koningsdag op 27 april, terwijl Koninginnedag op 30 april vroeger altijd zonovergoten was. Is dat een niet op feiten berustend gevoel bij veel mensen, of is het weer op Koningsdag ook echt slechter dan voorheen op Koninginnedag, slechts drie dagen later?

"Ik ben voor mezelf tot een vrij verrassende conclusie gekomen", zei weervrouw Roosmarijn Knol, die het uitzocht, in radioprogramma NOS Met het Oog op Morgen. "Je zou misschien denken: wat maken die drie dagen nou uit? Maar als je naar de weerstatistieken kijkt, blijkt dat er wel degelijk verschil zit tussen de dagen."

Hoe zit dat dan? "Op 27 april is het gemiddeld genomen 15 graden en op 30 april is dat ruim 16 graden. 27 april is dus maar liefst een graad kouder dan 30 april", aldus Knol. "Daarnaast regent het ook meer op die dag. Dus op meerdere vlakken is het echt minder weer op Koningsdag dan op Koninginnedag."

Knol was daardoor zelf ook verrast. "Ik dacht dat het misschien om een paar tienden graden zou gaan. Niet om ruim 1 graad. Dat is echt een behoorlijk verschil."

'Niet één duidelijke oorzaak'

Dat het kouder en natter is op 27 april is moeilijk te verklaren, zegt Knol. "Het zou kunnen dat die dag nog wat dichter tegen de winter aan zit en dat het daarom dan wat wisselvalliger is. Je zou ook kunnen zeggen dat het de afgelopen jaren wat warmer is geworden en dat de atmosfeer meer vocht bevat. Dat is ook de trend die we met klimaatverandering steeds zien. Maar er is niet één duidelijke oorzaak."

Overigens liggen de warmste 27 en 30 april niet ver uit elkaar, zegt Knol. "De warmste Koninginnedag was namelijk in 1993, toen werd het 27 graden. De warmste 27 april was in 2007, toen het 27,3 graden werd. Dat was alleen nog geen feestdag. De warmste Koningsdag was 2020 met 20,3 graden."

De weersverwachting voor koningsnacht en Koningsdag ziet er volgens Knol ook dit jaar niet rooskleurig uit. "We komen uit een wisselvallig weerbeeld en dat zet zich voort tijdens koningsnacht. Het wordt best een koude nacht, met temperaturen tussen de 3 en 6 graden Celsius. Morgen overdag zal het niet veel warmer worden dan 16, 17 graden. Die temperatuur is niet eens zo laag, maar er trekken van tijd tot tijd ook buien over het land. Dus als je op de vrijmarkt staat of buiten aan het feesten bent, dan kun je zo'n bui op je dak krijgen."

Het Rode Kruis waarschuwt zelfs voor lage temperaturen tijdens koningsnacht en in de vroege ochtend van Koningsdag. Mensen doen er volgens de hulporganisatie goed aan een sweater of jack bij zich te hebben. "Zeker tijdens koningsnacht en in de vroege ochtend, voor de liefhebbers van kleedjesmarkten, is dat geen overbodige luxe", zegt het Rode Kruis.

De hulporganisatie is vandaag en morgen op ongeveer 120 locaties aanwezig in heel Nederland. In onder meer Amsterdam en Utrecht staan door de hele stad vaste posten met hulpverleners, bij kleine evenementen zullen drie of vier vrijwilligers van het Rode Kruis aanwezig zijn.

Zo'n 5 graden met koningsnacht is niet een heel prettig vooruitzicht voor mensen die buiten gaan rondlopen. Toch kan het altijd nog kouder, zegt Knol. "Vorig jaar was het 1,2 graden onder nul. En de koudste nacht was de koninginnenacht van 1954, toen het 2,5 graden vroor."

Bedrijven in heel Nederland houden zich niet aan regels om luchtvervuiling tegen te gaan. Veel stoffen die kunnen verwaaien, zoals zand en as, moeten volgens de nieuwe Omgevingswet worden opgeslagen in een afgesloten ruimte. Maar honderden bedrijven slaan hun stoffen nog steeds op in de buitenlucht, blijkt uit onderzoek van het radio- en televisieprogramma Argos.

In de Omgevingswet, die begin dit jaar inging, staan strengere regels voor de opslag van 'stuifgevoelige stoffen'. Dit zijn stoffen die bij wind en droog weer kunnen uitwaaien over de omgeving, waardoor luchtvervuiling kan ontstaan, of overlast en gezondheidsschade voor omwonenden.

De nieuwe regels waren al in 2018 aangekondigd, maar bedrijven zeggen tegen Argos verrast te zijn. De Vereniging Afvalbedrijven laat weten dat de Omgevingswet mogelijk een veel grotere invloed heeft op de sector dan werd verwacht. "We gaan hierover met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in overleg."

Ook bedrijven die metaalschroot opslaan, moeten dit sinds dit jaar doen in een afgesloten ruimte. De Metaal Recycling Federatie noemt dit in een brief van begin deze maand aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat "een onmogelijke eis".

Geen capaciteit

Dat de bedrijven niet aan de regels voldoen, komt mogelijk doordat de omgevingsdiensten hier niet op handhaven, zegt onafhankelijk deskundige Cor Coenrady tegen Argos. De omgevingsdiensten zeggen niet te weten op hoeveel bedrijven de nieuwe regel voor opslag van toepassing is. De nieuwe lijst 'stuifgevoelige stoffen' is volgens koepelorganisatie Omgevingsdienst NL zo uitgebreid, "dat misschien alle bedrijven waar wij toezicht houden onder dit regime vallen". Er is volgens de koepelorganisatie "geen capaciteit" om alle bedrijven te controleren.

Ondanks de weerstand bij bedrijven, houdt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vast aan de nieuwe voorschriften. Voorheen waren er veel uitzonderingen, zegt het ministerie. "Nu is voor diffuse stofemissies overkoepelend beleid gemaakt."

Grijze massa

Argos deed specifiek onderzoek naar het bedrijf Heros in Sluiskil, Zeeland. Dit bedrijf heeft 55 hectare aan verbrand huisvuil, zogenoemd bodemas, opgeslagen in de buitenlucht. "Dat is een soort van grijze woestijn van as met allerlei onverbrande stukken en metaal erin", zegt Argos-redacteur Nikki van der Westen in het NOS Radio 1 Journaal. "Je kunt je voorstellen dat het niet lekker is als dat met wind over je dorp heen waait."

Inwoners van Sluiskil hebben er veel last van, zegt Van der Westen. "Op de vensterbanken ligt stof, op autoruiten, en bewoners vragen zich af: 'Wat ademen we nu eigenlijk in?'" In bodemas zit lood, dus "je moet het zo min mogelijk binnenkrijgen, het is gewoon giftig", zegt Van der Westen. In het dorp zijn volgens haar gezondheidseffecten van de industrie daar. "Kinderen hebben slechtere longen en volwassenen gebruiken meer medicatie tegen hart- en vaatziekten."

Heros reageert bij Argos dat de nieuwe regels niet gelden voor het bedrijf. Ook is Heros naar eigen zeggen niet geïnformeerd door de branchevereniging over de aangescherpte regels.

Nieuwsuur maakte twee jaar geleden een reportage over de industrie in Sluiskil, en andere problemen die daarmee gepaard gaan:

Reclameblokken van meer dan 100 seconden in de YouTube-app op de tv zijn geen uitzondering meer. Mede door die advertenties heeft het moederbedrijf van Google, Alphabet, een buitengewoon goed kwartaal achter de rug dat de verwachtingen van analisten overtreft.

De inkomsten van Alphabet stegen met 15 procent naar 80,5 miljard dollar (75 miljard euro). De winst liep op naar 23,7 miljard dollar. Op de beurs gaat het aandeel later vandaag waarschijnlijk stijgen. Het lijkt erop dat het bedrijf vanwege die goede cijfers later vandaag als de handel start op de beurs voor het eerst meer dan 2000 miljard dollar waard is.

Beleggers zijn niet alleen enthousiast over de gestegen inkomsten. Ook de aankondiging dat het bedrijf voor het eerst een deel van de winst, dividend, gaat uitkeren aan aandeelhouders doet het goed. Het bedrijf keert over het eerste kwartaal meer dan 2 miljard euro uit.

Eerder dit jaar besloot Meta, moederbedrijf van Facebook, ook dividend uit te keren aan aandeelhouders.

Reclames

Verreweg het meeste geld wordt verdiend met reclames bij Google-diensten. Bij videoplatform YouTube stegen de inkomsten relatief het hardst, met ruim 20 procent.

Eind vorig jaar kondigde het bedrijf aan dat reclameblokken op tv-apps langer zouden worden. Daar staat tegenover dat er minder snel een nieuw reclameblok is te zien.

Dieuwertje Blok (66) legt voorlopig al haar werkzaamheden neer, zegt ze in een interview met de Volkskrant. Ook verdwijnt de presentatrice voorlopig uit de openbaarheid. Ze moet een operatie ondergaan "die verminkend is".

Haar neus moet vanwege kanker worden geamputeerd. Het is niet gelukt om de ziekte op een andere manier aan te pakken.

Met het interview in de Volkskrant probeert Dieuwertje Blok mensen voor te bereiden op "grote schrik", zoals ze het zelf noemt. "Ik zal op een gegeven moment toch weer naar buiten moeten en dan vind ik het een prettig idee dat mensen weten wat het is en hoe ik erin sta."

De ziekte begon bij Blok met een klein hard plekje in haar neus, later bleek dat het huidkanker was. Dat leek makkelijk te bestrijden, maar dat bleek niet zo te zijn. En nu is dus vastgesteld dat haar neus moet worden weggehaald om het risico op uitzaaiingen te voorkomen.

De toekomst van Dieuwertje Blok bij het programma waar ze het meest bekend van is (het Sinterklaasjournaal) is nog onzeker. Met een mooie prothese ziet ze nog een kans, al twijfelt ze. "Ik kan me ook voorstellen dat het daar helemaal voor me stopt."

'Deur altijd open'

Omroep NTR spreekt van een heel nare, zware en haast onvoorstelbare situatie waarin de presentatrice is beland. "Maar Dieuwertje vliegt het aan met de humor en het optimisme dat we van haar kennen. We denken nu eerst en alleen aan haar herstel want de gezondheid van Dieuwertje is natuurlijk het allerbelangrijkst."

De omroep houdt de deur naar het Sinterklaasjournaal open. "We gaan ervan uit dat ze terugkomt." Dat programma presenteert ze al sinds 2001.

Blok begon in 1980 als omroepster voor de KRO en is sindsdien veelvuldig op televisie te zien geweest. Op de radio is ze regelmatig te horen op de zender NPO Klassiek. Haar programma wordt voorlopig gepresenteerd door Maartje Stokkers.

Event Plaza in Rijswijk is het niet eens met het verbod op een Eritrese bijeenkomst eind mei. Dat schrijft de eigenaar van het zalencentrum in een brief aan burgemeester Huri Sahin van Rijswijk, die in handen is van Omroep West.

De burgemeester besloot dinsdag geen toestemming te verlenen voor de bijeenkomst omdat ze het veiligheidsrisico inschat als "levensgroot". Vorig jaar vielen er bij Event Plaza bij een massale vechtpartij tussen Eritreeërs gewonden.

De eigenaar is van plan de bijeenkomst van zo'n 800 mensen op 25 mei door te laten gaan. Het zou gaan om "een samenkomst" die door de grondwet wordt beschermd. De eigenaar wil met de burgemeester in gesprek over eventuele maatregelen en stapt anders naar de bestuursrechter, zo staat in de brief.

Ongeregeldheden

Binnen de Eritrese gemeenschap zijn er spanningen tussen twee groepen: tegenstanders van het Eritrese regime en regeringsgezinde Eritreeërs. De spanningen leidden de laatste jaren tot ongeregeldheden bij een aantal bijeenkomsten in Nederland. In februari waren er rellen rond een bijeenkomst van Eritreeërs in Den Haag.

Vorig jaar vielen er gewonden bij een massale vechtpartij bij zalencentrum Event Plaza in Rijswijk, hetzelfde zalencentrum dat geregeld is voor de mogelijke bijeenkomst volgende maand.

Aangemeld

Het Eritrese bevrijdingsfeest is door de Federatie van Eritrese Gemeenschappen in Nederland (FEN) aangemeld bij de gemeente. Niet om goedkeuring te krijgen, maar voor de veiligheid van de genodigden, zo staat in een eerdere brief aan de burgemeester. De FEN wilde de burgemeester tijd geven om eventueel maatregelen te treffen, zo staat in de brief. Volgens de FEN gaat het om een besloten bijeenkomst.

Burgemeester Sahin heeft voor zover bekend nog niet gereageerd op de brief.

Het meireces is begonnen en dat betekent op veel vlakken even pas op de plaats in Den Haag. De komende tijd ligt ook de formatie grotendeels stil om daarna tot een apotheose te komen in een "finale" en "cruciale" week. De vier partijen die al vijf maanden, met onderbrekingen, met elkaar in gesprek zijn, hebben de komende dagen om zich voor te bereiden.

In de slotweek, die begint op maandag 6 mei, zal er "politiek moeten worden onderhandeld" over de onderwerpen die voorliggen en "de financiële puzzel", aldus informateur Richard van Zwol. Waarna het, ieder geval wat betreft deze formatiepoging van Van Zwol en Elbert Dijkgraaf, erop of eronder is.

Knopen op het eind

Voor het zover is, moeten PVV, VVD, NSC en BBB zich de komende dagen nog buigen over alle inhoudelijke onderwerpen (een stuk of twaalf) en de financiën. Want er is nog geen deelonderwerp afgerond, benadrukken betrokkenen keer op keer. "Op het eind worden de knopen doorgehakt", klinkt het dan. Of: "Er is pas een akkoord als er een akkoord is."

Om de onderhandelaars te helpen, rekent het Centraal Planbureau de komende dagen nog mogelijke maatregelen door. Daaruit moet vervolgens worden gekozen. Dat is volgens Van Zwol voor een deel "een soort uitruil" tussen wat partijen belangrijk vinden, waarbij uiteindelijk het totaalplaatje financieel moet kloppen.

De onderwerpen variëren van zorg en volkshuisvesting tot bestaanszekerheid en goed bestuur. Ingewikkelde thema's lijken vooral asiel/migratie, financiën en ook landbouw. Maar eigenlijk zijn alle onderwerpen die in het hoofdlijnenakkoord moeten staan groot en belangrijk, wordt telkens gezegd. Bovendien hangen ze ook nog eens allemaal samen, niet in de laatste plaats omdat ze betaald moet worden vanuit de staatskas, die niet oneindig gevuld is.

Lekken

Wat er precies aan voorstellen of ideeën op tafel ligt of heeft gelegen de afgelopen weken, is niet openbaar. De hoofdrolspelers worden zo ongeveer elke formatiedag bevraagd door de pers, maar over de inhoud zijn de mededelingen zeer spaarzaam. Uit de school klappen helpt het proces niet, is de gedachte.

Toch lekt er weleens wat. Zo zouden de vier partijen afkoersen op een maximaal begrotingstekort van 2,8 procent, zouden ze 200 miljoen euro willen korten op de NPO, zou er gesproken worden over het afschaffen of verkleinen van het eigen risico in de zorg en zou er een vergaand plan zijn besproken om de gang van zaken rond asiel als 'crisis' te bestempelen.

Wat de status is van het asielplan weten we niet. Maar wel dat het thema een potentiële splijtzwam is in de formatie. Anderhalve week geleden liep PVV-leider Wilders er nog om van tafel. "Ik ben boos weggelopen, want het liep voor geen meter bij asiel", liet hij weten. Maar onbekend is waar zijn boosheid inhoudelijk precies vandaan kwam.

'Stevig pakket'

Wel lijkt het duidelijk dat de vier partijen er nog altijd geen overeenstemming over hebben. Deze week zei Wilders nog maar eens dat er "een stevig pakket" op asiel moet komen, anders "komt er geen kabinet". En NSC-leider Omtzigt verwoordde het zo: "Als we er over asiel uit zouden zijn, dan denk ik dat we er over alles uit zijn."

Omtzigt sprak verder van een "pittige discussie" over asiel en benadrukte daarbij dat hij vasthoudt aan de "basislijn" ten aanzien van de rechtsstaat die de partijen in januari zijn overeengekomen. Of hij daarmee bedoelde dat anderen willen tornen aan die basislijn, zei hij niet.

Naast inhoudelijke meningsverschillen, zijn er af en toe ook irritaties over verschillen in stijl. Zo was er een ruim week geleden nog geharrewar rond een tweet van Wilders die een VVD-staatssecretaris een "eng mannetje" had genoemd. "Ongepast" noemden formatiepartners dat desgevraagd. Of ze werden "moe" van het gedoe. Maar op de gesprekken hebben zulke dingen geen invloed, zeggen de informateurs steevast.

Volgens informateur Dijkgraaf is het vertrouwen tussen de onderhandelaars de afgelopen weken juist gegroeid. "Zonder nou te zeggen dat het allemaal 100 procent is", zei hij woensdag. "Maar je merkt wel, ze snappen beter van elkaar hoe ze in het hele verhaal zitten."

Lukt het, of niet?

Of het allemaal genoeg is en tot een nieuw kabinet kan leiden, zal dus blijken in (of kort na) de "finale week". Maar de partijleiders laten de afgelopen dagen blijken dat ze nog steeds denken dat het kán. "We beseffen allemaal dat we echt naar buiten moeten komen met een verhaal", zei VVD-leider Dilan Yesilgöz begin deze week. "Of dat we zijn we vastgelopen, maar dat wil echt niemand volgens mij. Ik zeker niet."

Een zekerheid is dat in ieder geval niemand de schuld wil krijgen als de formatie strandt. 'Wie breekt betaalt', is het adagium in politiek Den Haag. Wat zoveel betekent als: kiezers rekenen met je af als je een breuk veroorzaakt.

Maar zover komt het wellicht helemaal niet, eerst maar eens de finale week afwachten. En op 15 mei, de dag dat de informateurs hun verslag moeten opleveren, is het dan volgens informateur Van Zwol duidelijk: "lukt het, of lukt het niet?"