NOS Nieuws - Algemeen

Er wordt niet naar gas geboord vanuit het Friese dorp Ternaard. In ruil daarvoor krijgen de partijen die het gas zouden gaan winnen 163 miljoen euro. Dat is de uitkomst van gesprekken tussen ExxonMobil, Shell en de Staat.

De twee oliebedrijven zijn aandeelhouder van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). De NAM had in 2019 al een vergunning aangevraagd om gas te gaan winnen in het veld dat deels onder de Waddenzee ligt.

Het kabinet kondigde in mei al aan te gaan onderzoeken of de gaswinning bij Ternaard toch kon worden voorkomen. Bij nieuwe boringen zou de natuur in het kwetsbare Waddengebied te veel worden aangetast.

Nu is duidelijk geworden wat het intrekken van die aanvraag de Staat kost. Demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei (VVD) licht het besluit vandaag toe in het nabijgelegen Wierum.

"Ik ben heel blij dat we nu een doorbraak hebben geforceerd, want deze kwestie voelde als een gebed zonder end", liet ze eerder in een reactie weten aan de NOS. "Ik hoop oprecht dat dit zorgt voor rust en duidelijkheid. Met deze overeenkomst geven we gehoor aan een brede wens van de Kamer en de samenleving om geen nieuwe gaswinning onder de Waddenzee bij Ternaard toe te staan."

Onder de zeespiegel

Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) adviseerde ook al negatief over het project. Door de snel stijgende zeespiegel kon bij nieuwe boringen niet worden uitgesloten dat het Waddengebied permanent onder water zou verdwijnen, aldus SodM. Dan zou het gebied minder vaak droog komen te liggen en mogelijk zijn status van UNESCO-werelderfgoed verliezen.

Ook milieuorganisaties vreesden blijvende schade aan het natuurgebied. In september protesteerden nog honderden betogers in het Friese Holwerd tegen de boringen onder de Waddenzee. De actie was georganiseerd door de Waddenvereniging en Milieudefensie.

Toch kon de minister de aanvraag van de NAM niet zomaar afwijzen, omdat de NAM al gaswinningsrechten had. Enkel het feit dat de grond in een Natura 2000-gebied lag was daarvoor onvoldoende reden. De NAM had volgens de minister aannemelijk gemaakt dat het voldoende maatregelen had genomen om de schade te beperken. Daarom beloofde het kabinet het gesprek met de NAM aan te gaan.

Onder de Waddenzee wordt al sinds 1980 aardgas gewonnen op verschillende plekken. Zo vroeg de NAM recentelijk nog om een verlenging van de vergunning voor gaswinning in het Groningse Warffum.

Die vergunningsaanvraag werd wel goedgekeurd, zo bleek eind vorig jaar. Volgens onderzoeksbureau TNO, SodM en de Mijnraad is de gaswinning in Warffum veilig en kan het boren verantwoord doorgaan tot en met 2032. Volgens het kabinet is het gas ook nodig om huizen te verwarmen en bedrijven draaiende te houden. Ook wil het kabinet minder afhankelijk zijn van andere landen voor de energievoorziening.

Meerdere rechtszaken

De Staat ligt al langere tijd overhoop met Shell en ExxonMobil, de aandeelhouders van de NAM. In 2018 hebben de partijen afspraken gemaakt over onder meer het stopzetten van de gaswinning, de schadeafhandeling en de versterkingsoperatie in Groningen.

In de jaren daarna besloot het kabinet de gaswinning sneller af te bouwen. Ook bleken de kosten voor schadeherstel en de versterking flink op te lopen. Gesprekken daarover liepen uit op meerdere rechtszaken tussen partijen, waaronder een arbitrage bij het Nederlands Arbitrage Instituut. De voorlopige uitkomst daarvan is dat Shell en ExxonMobil 1,35 miljard euro aan schadevergoeding moeten betalen voor de schade die is ontstaan bij de aardbevingen in Groningen.

Dat is een grote opsteker voor de Staat. Eerder had de NAM eenzijdig de schadevergoedingen aan de Staat voor de bevingsschade opgeschort.

De 163 miljoen euro die de Staat betaalt ter compensatie voor het intrekken van de gaswinningsrechten bij Ternaard, vloeit deels weer terug in de staatskas. Netto houden de NAM en zijn aandeelhouders zo'n 40 miljoen euro over.

'Geen Gronings gas meer'

Sinds 2024 mag er geen gas meer worden gehaald uit het Groningenveld, maar voor een aantal kleinere gasvelden geldt geen verbod. In het regeerakkoord van 2022 staat: "geen Gronings gas meer", maar de regeringspartijen bleken de precieze betekenis van die woorden anders te interpreteren.

In een debat in de Tweede Kamer stemden de PVV, VVD en BBB voor het winnen van gas in Warffum en andere kleine velden. Met 'Gronings gas', bedoelden zij het Groningenveld. Warffum behoort daar niet toe en ligt net naast het Groningenveld. Door de nieuwe deal gaat er definitief een streep door verdere gaswinning onder de Waddenzee.

Bewoners van het woontorencomplex dat in Hongkong in brand vloog kregen vorig jaar van de autoriteiten te horen dat er "relatief weinig brandgevaar" zou zijn. Die reactie van de autoriteiten kwam nadat de bewoners herhaaldelijk hadden geklaagd over brandgevaar door de renovatiewerkzaamheden. Dat meldt het arbeidsdepartement van de stad aan persbureau Reuters.

De zorgen werden in september 2024 geuit en gingen onder meer over de mogelijke brandbaarheid van het beschermende groene gaas dat werd gebruikt om de bamboesteigers rond de gebouwen te bedekken. De brandvertragende prestaties van het gaas zouden aan de normen voldoen, kregen de bewoners te horen van het gemeentekantoor dat helpt bij het handhaven van de bouwvoorschriften.

De afdeling ontkent tegen Reuters dat potentiële gevaren werden genegeerd toen het zei dat er weinig brandgevaar was. Ook zou de aannemer eraan herinnerd zijn om brandpreventiemaatregelen te nemen. Daarbij zegt de instantie dat er tussen juli 2024 en november 2025 zestien veiligheidsinspecties zijn uitgevoerd in het woontorencomplex. De dienst stuurde daarop zes verbeteringsrapporten naar de aannemer.

Brandalarmen werkten niet

De politie meldde gisteren echter dat onder meer de beschermnetten vermoedelijk niet voldeden aan de brandveiligheidsnormen. Drie leidinggevenden bij het aannemersbedrijf dat verantwoordelijk was voor de renovatie van de woontorens zijn gearresteerd op verdenking van doodslag. Vandaag meldt de South China Morning Post dat er in totaal acht arrestaties zijn verricht in verband met het onderzoek naar de brand.

De exacte oorzaak van de brand van woensdag, die minstens 128 levens heeft geëist, is nog niet vastgesteld. Wat wel duidelijk is, is dat de brand zich snel verspreidde via de veiligheidsnetten die om de steigers heen zaten. Ook piepschuim dat tegen de ramen aangeplakt zat, versnelde de groei van het vuur.

Directeur van de brandweer Andy Yeung Yan-kin bevestigde vandaag dat de brandalarmsystemen in de acht torens niet gewerkt hebben. Hij zei dat gespecialiseerde teams gisteren die conclusie hebben getrokken na inspectie van alle acht torens. Hierdoor is de kans groot dat de verantwoordelijken voor de brandalarmen ook vervolgd gaan worden, meldt de Hongkongse krant The Standard.

Kritiek op brandweer

De bestrijding van de brand door de brandweer heeft veel kritiek te verduren, meldt de lokale krant. Yeung heeft die kritiek proberen te weerleggen. Hij zei dat er geen helikopters waren gebruikt, omdat het vuur zich dan sneller zou verspreiden.

Ook konden de 100 meter lange ladderwagens van de stad niet worden ingezet omdat er een tien meter brede weg nodig is om de stabilisatoren uit te schuiven. In de omgeving waren de wegen smaller. En de inzet van drones was ook geen optie, omdat die niet voldoende water kunnen vervoeren om een brand te bestrijden die tegelijkertijd over meerdere flats woedt.

De brand is de dodelijkste in Hongkong in zeventig jaar. Er worden nog altijd ongeveer 200 mensen vermist. De autoriteiten hebben gewaarschuwd dat er mogelijk nog meer dodelijke slachtoffers worden gevonden in het nog smeulende complex. Van de dodelijke slachtoffers die zijn aangetroffen zijn slechts 39 slachtoffers officieel geïdentificeerd.

Correspondent Oost-Azië Gabi Verberg:

"Verschillende bewoners vertelden kort na het uitbreken van de brand op woensdagmiddag al dat de brandalarmen nooit af waren gegaan. Wel heeft de beveiliging van de flatgebouwen nog geprobeerd om zo veel mogelijk mensen te waarschuwen door langs de deuren te gaan en mensen op te bellen.

Sommige inwoners wisten te vertellen dat de brandalarmen een tijdje geleden al uitgezet waren zodat de bouwvakkers die werkten aan de renovatie, gebruik konden maken van de nooduitgangen. Vandaag bevestigde de autoriteiten inderdaad dat de brandalarmen in alle woontorens niet naar behoren werkten. Natuurlijk vragen mensen zich af hoe dit allemaal heeft kunnen gebeuren, maar voor grote woede lijkt men nog geen ruimte te hebben.

De mensen die hun huis kwijt zijn geraakt zijn vooral bezig om hun leven weer op de rit te krijgen. De overheid helpt hen met het aanvragen van een tijdelijke identiteitskaart waarmee ze langdurige huisvesting en fondsen kunnen aanvragen die de overheid heeft vrijgemaakt. Dat lijkt allemaal soepel te verlopen. En dan zijn er ook nog steeds veel mensen die wachten op nieuws over hun geliefden die in de flats waren en waar nog steeds niks van is vernomen."

Een minderjarige jongen is gisteren zwaargewond geraakt bij het afsteken van vuurwerk in Schiedam. Volgens de regionale omroep Rijnmond is het slachtoffer zijn hand kwijtgeraakt.

Het ongeval gebeurde rond 21.00 uur bij een flat aan het Dr. Wibautplein. Het slachtoffer werd ernstig gewond gevonden voor de hulpdiensten en is naar het ziekenhuis gebracht. Hoe het ongeluk kon gebeuren is nog niet bekend. Ook is niet duidelijk hoe het slachtoffer eraan toe is.

De politie heeft op de plek waar het vermoedelijk is gebeurd onderzoek gedaan. Een bril en aansteker zijn meegenomen voor onderzoek.

De Franse politie heeft een van de twee gevangenen opgepakt die gisternacht wisten te ontsnappen uit hun cel in Dijon door de tralies door te zagen. Dat heeft de Franse binnenlandminister Nuñez bekendgemaakt. De 32-jarige werd gearresteerd op honderd kilometer ten zuiden van de gevangenis in Dijon.

Nadat ze de tralies van hun cel in de gevangenis hadden doorgezaagd zouden ze hun bedlakens hebben gebruikt om over hekken met prikkeldraad te komen. Hun ontsnapping werd pas bij een controle in de ochtend ontdekt.

De man die vandaag werd opgepakt zou een briefje hebben achtergelaten in de cel waarin hij verwijst naar zijn celstraf, die volgens hem te lang is. Hij moet nog voorkomen voor partnergeweld.

'Potentieel gevaarlijk'

Naar de andere ontsnapte man wordt nog gezocht. De 19-jarige wordt verdacht van poging tot moord en zou onderdeel zijn van de georganiseerde misdaad en een lang strafblad hebben. Volgens de Franse krant Le Monde is hij "potentieel gevaarlijk."

De gevangenis in Dijon is verouderd en herbergt veel meer gevangenen dan de bedoeling is. Zo zijn er 310 mensen gedetineerd, terwijl er maar 180 plaatsen zijn. Frankrijk kampt al jaren met overvolle gevangenissen.

In het Flevolandse dorp Bant zijn de plannen voor de komst van een nieuwe supermarkt stopgezet. De regionale supermarktketen Poiesz laat aan Omroep Flevoland weten dat de plannen zijn stopgezet omdat er in de gemeente geen plek is op het stroomnet.

Het idee was om een winkel te beginnen op de plek van de gymzaal in het dorp. Sinds de laatste supermarkt in het dorp in 2023 de deuren sloot, moeten bewoners uitwijken naar Lemmer of Emmeloord voor boodschappen.

Dorpsbewoners waren met een brief geïnformeerd over het plan voor een nieuwe supermarkt, en tijdens een informatieavond werd duidelijk dat er veel animo voor was. Meerdere Bantenaren gaven eerder aan dat een supermarkt het dagelijkse gemak zou vergroten, zeker voor ouderen en inwoners die minder mobiel zijn.

Op korte termijn geen oplossing

Maar het plan gaat nu dus uiteindelijk niet meer door. Volgens Poiesz vormen de capaciteitsproblemen op het stroomnet ondanks twee jaar voorbereiding "een structurele belemmering voor de bouw van de supermarkt". Omdat er op korte termijn geen oplossing is, stopt het bedrijf met het project.

Het overvolle stroomnet in Nederland leidt al jaren tot problemen. In verschillende provincies kan het netwerk op dit moment de toenemende vraag niet aan voor stroom en het terugleveren van elektriciteit door bijvoorbeeld windparken of zonneweides. Netbeheerders hebben aangekondigd om de komende jaren miljarden te investeren in uitbreiding van het netwerk, onder meer in Flevoland.

In Flevoland is het stroomnet deze zomer 'op slot' gegaan: Netbeheerder liet weten dat er voor nieuwe aanmeldingen van bedrijven en instellingen voor stroomaansluitingen in Emmeloord, Noordoostpolder en Urk pas vanaf 2031 weer ruimte is.

Andere gegadigden

Hoewel Poiesz het project nu beëindigt, laat de keten weten dat de plannen voor een supermarkt in Bant blijven bestaan. Het wil bedrijf zich eerst echter richten op projecten die op korte termijn wel haalbaar zijn.

Voorzitter van vereniging Dorpsbelang Bant, Dennis Meijaard, noemt het besluit "buitengewoon vervelend", zeker omdat er al twee jaar is gewerkt aan dit plan.

Meijaard benadrukt wel dat Poiesz slechts een van de gegadigden is. "Er is wel ruimte voor een supermarkt, maar alleen niet op de korte termijn." Dorpsbelang Bant gaat daarom nu kijken of ze een ander supermarktketen kunnen verleiden om alsnog naar Bant te komen.

Eerste Kamerlid Arie Griffioen van de BBB maakt per direct een overstap naar de fractie van D66. In brieven aan de BBB-fractie en Eerste Kamervoorzitter Mei Li Vos, in het bezit van de NOS, schrijft hij dat hij zich niet meer kan vinden in verschillende BBB-standpunten.

Zo schrijft hij aan de BBB-fractie dat hij vóór de Spreidingswet en het vuurwerkverbod wilde stemmen, maar dat hij hierin werd tegengehouden door de fractie. Ook is hij het niet eens met een tijdelijke asielstop en het strafbaar stellen van illegaliteit.

Griffioen is het ook niet eens met het BBB-standpunt over Israël om sancties af te wijzen. Hij vindt dat het leed in Gaza onvoldoende wordt meegewogen.

Bij D66 voelt hij zich als "liberaal en sociaal denkend mens" meer thuis, zegt hij.

Wisselende reacties

Ilona Lagas, fractievoorzitter in de Eerste Kamer van de BBB, zegt "onaangenaam verrast" te zijn door de overstap van Griffioen. Hij heeft zijn vertrek uit de fractie volgens haar niet vooraf gemeld.

"In onze fractievergadering kunnen altijd dingen gemeld worden die dwars zitten," zegt Lagas. "Als hij zichzelf groter vindt dan de partij, is dat voor zijn eigen rekening. Maar dan moeten we misschien maar blij zijn dat we hem kwijt zijn."

Politiek verslaggever Ewoud Kieviet:

"Het is pijnlijk voor BBB dat daags voor hun ledenvergadering opnieuw een senator vertrekt. Uit gesprekken met BBB-senatoren blijkt dat Griffioen mogelijk niet de laatste vertrekker is: meerdere fractieleden denken na over een mogelijk vertrek omdat ze het oneens zijn met de koers van BBB. Ze vinden die 'steeds ongenuanceerder' geworden, bijvoorbeeld als het gaat om het onderwerp asiel. Ze benadrukken dat ze van de partijtop en fractieleiding na het vertrek van Griffioen en de tegenvallende verkiezingsuitslag een grondige evaluatie en zelfreflectie verwachten.

Voor de onderhandelende partijen D66 en CDA is dit goed nieuws. Het wordt met de extra zetel voor D66 in de Eerste Kamer gemakkelijker om meerderheden te vinden voor een nieuw kabinet. Vertrekkende BBB'ers zullen in de toekomst dan ook met open armen ontvangen worden."

Paul van Meenen, fractievoorzitter van D66, verwelkomt Griffioen met open armen: "Bij D66 krijgt Griffioen de ruimte om vanuit zijn liberale en sociale overtuigingen aan zorgvuldige wetgeving te blijven werken."

Leegloop BBB

Griffioen is niet het eerste BBB-lid dat dit jaar besloot de overstap te maken naar D66. Zo vertrok in juni dit jaar Robert Croll, onder meer vanwege kritiek op het BBB-standpunt over Israël en Gaza.

Ook Eric Kemperman en Pim Walenkamp vertrokken eerder al uit de partij. Kemperman sloot zich aan bij de fractie van Forum voor Democratie, Walenkamp besloot verder te gaan als eenmansfractie. Het nieuwe vertrek van Arie Griffioen brengt het aantal zetels van de BBB-fractie terug naar 12.

De Duitse regering gaat een fel bediscussieerd pensioenpakket niet aanpassen, ondanks verzet van jonge CDU/CSU-Bondsdagleden. Na een overleg tot diep in de nacht liet bondskanselier Merz weten dat er volgende week gestemd zal worden over het ongewijzigde pensioenplan. "Ik reken op steun van alle fractiegenoten", zegt hij.

Een groep van 18 jonge partijgenoten wil tegen het pakket stemmen. Zij vinden de kosten voor een gegarandeerd minimumpensioen te hoog en onrechtvaardig tegenover jonge generaties. Zonder de CDU/CSU-jongeren heeft de coalitie geen meerderheid. Als het pensioenplan wordt weggestemd, dreigt een regeringscrisis.

Volgens Duitse media is de pensioenrebellie de afgelopen dagen juist in omvang gegroeid, doordat ook 'oudere' parlementariërs zich aansluiten. Zij hebben tot dinsdag om overtuigd te worden. Wijzigingen of uitstel is uitgesloten, zegt Merz. "Dat levert niets op. Alle argumenten zijn uitgewisseld."

Vooral voor coalitiepartner SPD is het uitgesloten om te tornen aan het minimumpensioen. "Er wordt door sommige experts, politici en journalisten gezegd dat een paar honderd euro pensioen minder wel kan, maar dat geldt voor veel mensen niet", zegt vicekanselier Klingbeil (SPD). "Een op de vijf gepensioneerden loopt risico in armoede te belanden."

Jongeren standvastig

In het nachtelijke overleg is er gezocht naar manieren om de jongeren te paaien. Een onafhankelijke commissie zal verdere pensioenhervormingen moeten onderzoeken. Ook wordt 10 miljard vrijgemaakt om aanvullende pensioenregelingen voor jongeren te stimuleren.

Zulke toezeggingen die los staan van het pensioenpakket zijn herhaaldelijk door de jongeren afgewezen. Op de nieuwe beloftes is nog niet gereageerd.

De afgelopen dagen heeft de CDU-leiding een-op-een-gesprekken gevoerd met de pensioenrebellen, in de hoop het verzet te breken. Volgens Duitse media heeft fractievoorzitter Spahn de jongeren gedreigd met een lagere plek op de lijst bij de volgende verkiezingen. De intimidatiepoging had geen succes, "want anders dan veel partijgenoten klampen de jongeren zich niet vast aan hun zetel" zei een ingewijde tegen de FAZ. De partijtop ontkent de berichten.

De jongeren, verenigd in de Junge Union (JU), weten dat zij geen verwaarloosbare minderheid zijn. Veelzeggend was het optreden van JU-voorzitter Johannes Winkel op het congres van de Duitse werkgeversorganisatie. Zijn pensioenbezwaren konden daar rekenen op staande ovaties. Pensioenminister Bas (SPD) werd daarentegen uitgelachen, nadat zij zich onhandig uitdrukte over de financiering van het pensioenplan.

Stelsel onder druk

Het huidige pensioenpakket is nog maar de opmaat tot omvangrijkere hervormingen. Het Duitse stelsel staat onder zware druk, door snelle vergrijzing en beperkte reserves. Op dit moment zijn er honderd werkenden op 37 gepensioneerden, in 2050 zijn dat er naar schatting 55.

Anders dan in Nederland bestaat het Duitse pensioenstelsel minder uit belegde pensioenpotten. Daar kunnen Duitsers zelf voor kiezen, met aanvullende regelingen. Met name in Oost-Duitsland zijn ouderen aangewezen op alleen het basispensioen.

Er zijn impopulaire keuzes nodig om het systeem overeind te houden, zoals afschaffing van het vroegpensioen, pensioenverlagingen of hogere premies. Nog dit jaar wordt een aparte commissie opgezet die binnen een half jaar hierover adviezen moet opstellen. Met deze belofte moeten de jongeren overtuigd worden dat de regering wel degelijk bereid is tot pijnlijke pensioenbesluiten.

Verkeerde volgorde

De pensioenrebellen hekelen juist dat eerst veel geld wordt uitgegeven, door het minimumpensioen tot 2040 vast te leggen, en daarna pas over hervormingen wordt gesproken. Dat is wat hen betreft de verkeerde volgorde.

Het zal een weekend vol gesprekken worden tussen de CDU-jongeren en de partijtop. Na het nachtelijke overleg probeerde Merz hen wat te vleien met een compliment. "Ik heb veel respect voor hun toewijding en argumenten."

De hervormingen zullen hoe dan ook doorgaan, belooft hij. "Niemand mag mijn vastberadenheid onderschatten."

Een orkaan in Sri Lanka heeft aan minstens 56 mensen het leven gekost. Nog eens twintig mensen worden vermist, zo hebben lokale autoriteiten bekendgemaakt.

De meeste slachtoffers kwamen om bij aardverschuivingen, veroorzaakt door hevige regenval in het bergachtige binnenland. Meer dan 600 huizen zijn verwoest. Bijna 45.000 mensen zijn geëvacueerd. Door het noodweer blijven scholen en overheidsgebouwen vandaag dicht. Ook de effectenbeurs in hoofdstad Colombo is stilgelegd.

De komende dagen trekt orkaan Ditwah richting het noorden van Sri Lanka en het zuidoosten van buurland India. Het weerbureau van Sri Lanka waarschuwt dat de orkaan nog niet in kracht is afgenomen en in de komende twaalf uur nog meer schade zal aanrichten.

Naar het dak geklommen

Sinds afgelopen weekend regent het bijna onophoudelijk in het Zuid-Aziatische land, waardoor rivieren buiten hun oevers zijn getreden. Veel huizen en wegen staan onder water. Ook zijn in sommige bergachtige gebieden spoorlijnen overspoeld door modder of puin. Het treinverkeer ligt daardoor stil.

Gisteren stond het dodental nog op 31. De meeste slachtoffers vielen in het zuiden van het land, in bergachtige gebieden waar veel thee wordt verbouwd. Zeker veertien mensen raakten gewond.

Op lokale televisie was gisteren te zien hoe een legerhelikopter drie mensen redde. Zij waren naar het dak van hun huis geklommen om aan het stijgende water te ontkomen. Marine en politie hebben boten ingezet om bewoners te evacueren.

Zo werden mensen gered door reddingswerkers:

In Ampara, in het oosten van het land, werd gisteren een auto meegesleurd door het water. Daarbij kwamen drie passagiers om het leven.

Thailand en Indonesië

Ook andere Aziatische landen zijn deze week getroffen door noodweer. Zo heeft Thailand te maken met de zwaarste regenval in 300 jaar.

En op het Indonesische eiland Sumatra zijn door overstromingen 174 doden gevallen. Bijna 80.000 mensen zijn geëvacueerd.

Het dodental door extreem noodweer op het Indonesische eiland Sumatra is opgelopen tot 174, meldt de Indonesische rampenbestrijdingsdienst.

Bijna 80.000 mensen zijn geëvacueerd en naar 80 mensen wordt nog gezocht. Bewoners van Sumatra vrezen dat er nog meer doden zijn.

Er zijn veel overstroomde gebieden en ook aardverschuivingen in heuvelachtig gebied, die leiden tot veel slachtoffers. Bijna het hele eiland gaat onder de overstromingen gebukt, maar het zwaarst getroffen is de plaats Sibolga in het noorden van Sumatra. Daar zijn dertig doden gevallen.

Volgens bewoners is er in Batang Toru, ook in het noorden van het eiland, geen plek meer in het mortuarium en moet er gezocht worden naar een nieuwe plek om de lichamen van slachtoffers te bergen.

Ook zijn in West-Sumatra onder meer rijstvelden, en bruggen en wegen vernietigd door de overstromingen.

Reddingswerkzaamheden

De reddingswerkzaamheden verlopen moeizaam, omdat het nog steeds regent en er gevaar is op nog meer aardverschuivingen. Het is ook moeilijk om op plekken te komen waar burgers schuilen. Ook is er op veel plaatsen geen elektriciteit meer waardoor het moeilijk is om met gedupeerden in contact te komen.

De hulpdiensten wachten tot het weer beter wordt, zodat er helikopters kunnen worden ingezet om naar afgelegen gebieden te reizen. Het duurt waarschijnlijk nog een aantal dagen voordat de situatie onder controle is.

Extreem weer

Meerdere Zuidoost-Aziatische landen worden deze week geteisterd door noodweer, met overstroomde gebieden en aardverschuivingen tot gevolg. Zo vielen in Vietnam tientallen doden door overstromingen. In Maleisië hebben duizenden hun woning moeten verlaten.

In het zuiden van Thailand kwamen sinds vorige week vrijdag minstens 145 mensen om het leven, vooral in de regio rond toeristenstad Hat Yai, waar hele wijken onder water zijn gelopen. Reddingswerkers op boten en jetski's zijn op zoek naar bewoners die gevlucht zijn naar daken van woningen.

Het water daar zakt nu, maar burgers zijn woedend op de lokale overheid. Ze vinden dat zij niet goed voorbereid waren op de overstromingen. Burgers willen daarom dat de burgemeester opstapt.

Het regenseizoen in Zuidoost-Azië leidt ieder jaarlijks tot kans op overstromingen en aardverschuivingen. Volgens het Indonesische weeragentschap is het noodweer van de afgelopen week veroorzaakt door de tropische storm Senyar. Zolang deze storm aanhoudt kan dit de komende dagen nog leiden tot meer extreem weer.

Voorafgaand aan een stemming over een resolutie over de oorlog in Sudan hebben de Verenigde Arabische Emiraten de afgelopen week flink gelobbyd in het Europees Parlement in Straatsburg. Doel: hun land onbenoemd te laten. En met succes.

De VAE levert wapens, voertuigen en huurlingen aan de paramilitairen van de Sudanese rebellengroep RSF. Die wordt beschuldigd van oorlogsmisdaden en zelfs genocide. De VAE ontkent een rol te spelen en zette deze week alles op alles om EU-parlementariërs ervan te overtuigen dan ook niet met de vinger te gaan wijzen.

In de resolutie, die gistermiddag werd aangenomen, wordt de oorlog veroordeeld, maar de betrokkenheid van de VAE blijft onbenoemd. De resolutie stelt dat etnisch gemotiveerde moorden, verkrachting, seksuele slavernij en het uithongeren van burgers door de RSF mogelijk kunnen worden beschouwd als "daden van genocide".

De Sudanese EU-ambassadeur Abdelbagi Kabeir noemt het teleurstellend dat de VAE niet in de tekst staat. "De rol van de VAE had expliciet benoemd moeten worden", stelt hij. Wel wordt in de resolutie opgeroepen tot sancties en straffen voor financiers en externe partijen die steun geven.

Europese wapens via VAE naar Sudan

Een open veroordeling door het Europese Parlement had druk kunnen zetten op de discussie of Europese landen wapens moeten blijven leveren aan de VAE. Onderzoeken tonen aan dat wapens en militair materieel die aan de VAE zijn geleverd, vervolgens in handen van de RSF in Sudan kunnen belanden.

Zo traceerde de nieuwszender France24 munitie uit EU-lidstaat Bulgarije die via verkoop aan de VAE in handen van RSF-strijders terechtkwam. En mensenrechtenorganisatie Amnesty International vond Franse wapensystemen in RSF-pantservoertuigen. Die systemen waren verkocht aan de VAE.

Ambassadeur Kabeir roept Europese landen dan ook op om het leveren van wapens aan de VAE te stoppen. "De wapenleveranties dragen indirect bij aan een conflict dat al talloze burgerslachtoffers heeft geëist." Hij zegt dat landen "de morele balans moeten afwegen tegen de handelsbalans" en actief moeten voorkomen dat hun wapens via omwegen in Sudan terechtkomen.

'Draaischrijf voor wapenhandel'

Wapenhandel-expert Frank Slijper van vredesorganisatie Pax ziet hetzelfde risico. "We zien dat er niets direct vanuit Europa naar Sudan gaat, maar dat de VAE een centrale rol speelt in doorvoer. Dat gebeurt al jaren. De Emiraten staan bekend als draaischijf voor wapenhandel richting conflictgebieden, óók naar landen waarvoor embargo's gelden."

Voor Sudan geldt een EU-wapenembargo en voor de regio Darfur bovendien een embargo van de Verenigde Naties. Slijper: "Europese regelgeving verplicht lidstaten export te blokkeren wanneer er een duidelijk risico bestaat dat het wordt doorgesluisd naar een land waar een wapenembargo tegen geldt. Dat risico is hier evident."

Ook Nederland levert volgens Slijper militair materieel aan de VAE, zoals radarsystemen, onderdelen voor raketsystemen en robotvoertuigen. Er is geen bewijs dat deze in Sudan zijn terechtgekomen. "Maar omleiding kan niet worden uitgesloten. Vanwege de situatie in Sudan en de rol van de VAE pleit ik daarom ook voor het stoppen van alle wapenleveringen aan de VAE, ook om politieke druk uit te oefenen."

'EU afhankelijk'

Brussel wil de betrekkingen met de Golfstaat dus juist goed houden. De wapenhandel levert Europa inkomsten op. Ook onderhandelt de Europese Commissie momenteel met de VAE over een ambitieus vrijhandelsakkoord.

Ook Midden-Oostenkenner Andreas Krieg van het King's College in Londen zegt dat er geen bereidheid is om tot een harde confrontatie over te gaan met de steenrijke VAE. "Europa is afhankelijk van hun investeringen en het is een belangrijke partner op het gebied van energie." Europa en de VAE werken samen aan investeringen in energieprojecten in Europa, met name in duurzame energie, zoals groene waterstof.

En Europa heeft volgens hem nog meer belangen. "De oorlog in Sudan wordt gefinancierd door inkomsten uit goud. De RSF heeft goudmijnen en smokkelroutes in handen. Veel van dit goud wordt via de Golfregio verhandeld, vooral in Dubai, en belandt uiteindelijk in internationale ketens, ook in Europa."

En zelfs als Europa de VAE in de toekomst wel streng toespreekt of wapenleveringen stopt, verwacht Krieg daar weinig effect van. "De Emiraten geloven dat zij meer invloed hebben op Europese hoofdsteden dan andersom. Europese druk zal moeten worden ondersteund door Washington en Saudi-Arabië. Als de druk alleen uit Brussel komt, zal het weinig uithalen."

Toch vindt wapenexpert Slijper dat elke maatregel telt: "Vooral het politieke signaal van westerse landen is belangrijk. Europa moet alles doen om ervoor te zorgen dat het conflict niet verder escaleert. Het stoppen van wapenleveranties is dan een van de meest voor de hand liggende stappen."

Elles van Gelder was begin deze maand in Khartoem. Gevluchte inwoners keerden toen terug naar een stad in puin. Dit is haar indringende verslag:

Huiskatten worden veel minder lang gehouden in Europa dan tot nu toe werd aangenomen. Uit genetisch onderzoek blijkt dat de eerste huiskatten pas rond het begin van de jaartelling hierheen werden gebracht, en niet al in de prehistorie.

Tot nu toe werd gedacht dat huiskatten rond de 6000 tot 7000 jaar geleden voor het eerst werden gehouden. Boeren trokken toen vanuit het Midden-Oosten naar Europa, en zij namen katten mee, was het idee. Maar die visie wordt nu tegengesproken in vakblad Science.

"Het vroegste genoom van een huiskat die in Europa is gevonden, is van rond het begin van de Romeinse keizertijd", zegt Claudio Ottoni, hoofdonderzoeker van de studie. De oudst gevonden kat die genetisch lijkt op de moderne huiskat dateert van ergens tussen 50 voor en 80 na Christus, blijkt uit genetische profielen van de resten.

225 dode katten

Voor het onderzoek werden resten onderzocht van 97 archeologische vindplaatsen in Europa en het Midden-Oosten. Er werd gekeken naar botten van 225 wilde katten en gedomesticeerde katten, ofwel huiskatten. De onderzochte resten dateren van ongeveer 10.000 jaar geleden tot de 19e eeuw.

Het blijkt dat de dieren niet 7000 jaar geleden vanuit het Midden-Oosten hiernaartoe kwamen, maar mensen ongeveer 2200 jaar geleden uit Egyptische regionen wilde katten naar Sardinië brachten. Die van oorsprong Noord-Afrikaanse populatie vormde de genetische basis voor de dieren die vandaag de dag bij ons op de bank liggen. Oudere gevonden kattenresten, van prehistorische vindplaatsen in Europa, behoren toe aan wilde katten, en niet aan huiskatten.

"De timing van de genetische introductiegolven vanuit Noord-Afrika valt samen met periodes waarin de handel rond de Middellandse Zee sterk toenam", zegt de Belgische archeoloog en onderzoeker Bea De Cupere tegen persbureau Reuters.

In die tijd had Egypte veel vruchtbare grond en vervoerde het graan naar het Romeinse Rijk. De onderzoekers denken dat de katten werden meegenomen op graanschepen om op muizen te jagen.

"Mogelijk werden ze ook gezien als gewaardeerde dieren met een religieuze en symbolische betekenis", aldus De Cupere. In het oude Egypte hielden koninklijke families katten. Ook waren er katachtige goden, werden katten geregeld uitgebreid gemummificeerd en kregen ze uitbundige doodskisten.

De SP gaat bij de komende gemeenteraadsverkiezingen in maart op veel meer plaatsen meedoen dan bij de vorige raadsverkiezingen, zegt partijleider Jimmy Dijk. In 2022 deed de partij nog in 83 gemeenten mee, dat worden er 107.

Het besluit volgt een maand na de verkiezingsnederlaag van de partij bij Tweede Kamerverkiezingen, waarbij de partij twee van haar vijf zetels verloor. Die bijna halvering kwam hard aan en had de partij ook niet zien aankomen. Maar de SP wil zich naar eigen zeggen terugvechten. Morgen is er een partijraad met alle lokale voorzitters om de nederlaag te analyseren.

'Energie en hoop', ondanks verkiezingsnederlaag

Sinds 2006, toen de partij met 25 zetels het beste resultaat ooit boekte, gaat het electoraal alleen maar bergafwaarts met de partij. Toch geeft Dijk, twee jaar geleden aangetreden na de zoveelste nederlaag onder leiding van Lilian Marijnissen, de hoop niet op.

Dijk: "Er is altijd hoop en er zit energie in onze club. Maar dat we dingen anders en beter moeten gaan doen dat is glashelder."

Dat de partij in veel meer gemeenten aan de raadsverkiezingen meedoet staat volgens Dijk los van het verkiezingsresultaat in oktober. "Nee, dat heeft ermee te maken dat we ons eigen kader hebben op- en uitgebouwd in buurten en wijken. De klap bij de Kamerverkiezingen was groot. Maar ik ben hoopvol dat we op meer plekken zetels gaan winnen als mensen straks in meer gemeenten op de SP kunnen gaan stemmen."

Evalueren

Morgen komen alle voorzitters van de lokale afdelingen op het partijbureau in Amersfoort bij elkaar in de zogenoemde partijraad. Daar gaan ze praten over de nederlaag van oktober en vooruitblikken naar de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen.

Partijleider Dijk ziet verschillende verklaringen voor de nederlaag. "In de afgelopen campagne zijn we veel aan het uitleggen en verklaren geweest en hebben we allerlei grote oplossingen en plannen gepresenteerd, maar zijn we weleens vergeten de zorgen en emoties van mensen in buurten en wijken en op de werkvloer goed te benoemen. Daar moeten we eens gaan beginnen."

De SP is volgens Dijk ook van plan bij de volgende Kamerverkiezingen het verkiezingsprogramma te laten doorrekenen door het Centraal Planbureau. Afgelopen keren deed de SP dat niet, omdat de partij het oneens is met de uitgangspunten van het CPB. Daardoor moest de partij in de campagne heel vaak eerst uitleggen waarom ze dit in tegenstelling tot veel andere partijen weigerde en kwam ze onvoldoende toe aan het aanprijzen van de eigen plannen om Nederland "sociaal te maken", aldus Dijk.

Links kleiner dan ooit

Politicoloog Matthijs Rooduijn van de UvA ziet nog een belangrijke verklaring voor de voortdurende verliezen van de SP. Hij wijst erop dat heel links het slecht heeft gedaan in oktober. Zo verloor GroenLinks-PvdA ook 5 van de 25 zetels. "Links is kleiner dan ooit. Dat is dus niet alleen een verhaal van de SP. Het heeft er veel mee te maken dat de nadruk de afgelopen decennia sterk ligt op culturele kwesties als migratie en identiteit. En dat is slecht nieuws voor linkse partijen, omdat die graag over sociaaleconomische thema's willen praten."

Gelijk met de neergang van de SP is de PVV van Geert Wilders steeds verder gegroeid. Daardoor dringt de vraag zich op of er een verband is tussen beide ontwikkelingen. Volgens Rooduijn is dat er, maar ligt het niet zo zwart-wit.

"Er is zeker sprake van electoraal verkeer tussen beide partijen, maar je moet voorzichtig zijn met stellen dat SP-kiezers massaal zijn overgestapt naar de PVV. Dat is ook vaak gezegd over kiezers van de PvdA. Er is absoluut verkeer tussen die partijen, maar het is niet zo dat het verlies van de een de winst is van de ander."

Traditioneel electoraat

Voor de SP is de grote vraag nu of, en hoe, ze uit het dal kan klimmen. Volgens Rooduijn moet de partij zich meer op jongeren gaan richten. "Ze spreken vooral een wat ouder, traditioneel electoraat aan. En ik denk dat ze er goed aan zouden doen om zich te richten op een wat jonger electoraat. En dat komt ook doordat we uit onderzoek weten dat er best wat kiezers zijn die de SP overwegen."

De partij kan ook hoop putten uit het verleden. Bij de Kamerverkiezingen van 2006, toen de SP 25 zetels scoorde, haalde D66 drie zetels. Er gingen toen stemmen op om de partij maar op te heffen. Nu is D66 de grootste partij, met 26 zetels.

De Duitse voetbalclub VfB Stuttgart is niet te spreken over de behandeling van supporters gisteravond in aanloop naar de Europa League-wedstrijd tegen Go Ahead Eagles in Deventer. De club spreekt van een "buitenproportioneel optreden" en wil dat er een onderzoek komt.

Burgemeester König van Deventer gaf voorafgaand aan de wedstrijd twee noodbevelen af vanwege mogelijke ongeregeldheden. Volgens de gemeente was uit informatie van de politie gebleken dat supporters van beide clubs van plan waren de confrontatie op te zoeken.

RTV Oost meldt dat Stuttgart-fans door de hekken bij de fanzone in de stad braken, terwijl supporters van GAE bij de fans van de tegenstanders probeerden te komen.

"Ter plekke zijn de supporters van Stuttgart massaal de bus uit gestroomd en door de hekken gegaan", zei burgemeester König voor het duel tegen de omroep. "Dat betekent dat we nu een groep supporters hebben waarvan we niet zeker weten of ze een kaartje hebben. Ook weten we niet of ze vuurwerk of allerlei spullen bij zich hebben die we niet in het stadion willen hebben."

Supporters weggestuurd

Het eerste noodbevel was voor aanhangers van VfB Stuttgart. Aan drie supportersbussen werd een gebiedsverbod opgelegd: zij moesten direct vertrekken uit de binnenstad en de Raambuurt. Het tweede noodbevel was voor fans van Go Ahead Eagles. Zij mochten niet in de Raambuurt komen.

De politie wist een directe confrontatie te voorkomen, maar stuurde een deel van de Stuttgart-supporters terug naar Duitsland. Zij waren dus niet bij de wedstrijd, die in 4-0 voor de club uit Stuttgart eindigde.

Opheldering

In een statement van VfB Stuttgart valt te lezen dat de club de gebiedsverboden buitenproportioneel vindt. Volgens de club werd het inrijverbod opgelegd vanwege "vermeend agressief gedrag van VfB-fans". Maar bestuursleden konden zulk gedrag niet waarnemen, schrijft de club.

Alexander Wehrle, voorzitter van VfB, is ook niet blij met de acties van de politie en gemeente Deventer. Hij was ter plaatse en zegt in een verklaring dat "de lokale autoriteiten om voor ons totaal onbegrijpelijke redenen" een toegangsverbod voor een deel van de fans hebben opgelegd.

"We zijn in nauw overleg met de autoriteiten en de UEFA en dringen aan op een volledige opheldering van de gebeurtenissen. Dit buitenproportionele optreden bedreigt onze voetbalsupporterscultuur."

'Bepaalde dingen niet goed gegaan'

Go Ahead Eagles-directeur Jan Willem van Dop is niet te spreken over de reactie van Wehrle. "Vanuit Stuttgart zijn er bepaalde dingen niet goed gegaan", zei hij gisteren bij RTV Oost. Volgens Van Dop hielden de geweerde supportersbussen zich onderweg naar Deventer al niet aan de instructies van de politie.

"In het overleg werd duidelijk dat er ultra's waren zonder kaarten, die al bij Venlo werden tegengehouden en niet luisterden naar de politie. Dan krijg je volgens mij altijd gezeur. Daar hebben we als clubs niks mee te maken, en daar moet je als directeur van een grote club ook geen mening over hebben. Dat is allemaal aan de politie."

Hij vindt ook dat de politie en gemeente hun best hebben gedaan om de avond in goede banen te leiden. "Ik was zelf nog even in de fanzone, en met de fans die wel kaarten hadden was de sfeer gewoon prima", zei hij. Van Dop is blij dat het uiteindelijk niet uit de hand is gelopen, mede dankzij de inzet van de politie in onder meer het stadion. "Daardoor bleef het gelukkig rustig, maar het is natuurlijk wel jammer."

"Herstel de toeleveringsketen." Dat is de boodschap van de Nijmeegse vestiging van Nexperia aan de Chinese tak van het bedrijf. In een open brief roept het Nederlandse hoofdkantoor zijn Chinese collega's op om in gesprek te gaan.

De brief onderstreept de noodzaak voor het hervatten van de levering van chips "in het belang van alle partijen, inclusief onze klanten". Volgens de Nederlandse tak van het bedrijf dreigt er nog altijd een productiestop bij klanten van Nexperia door een tekort aan chips.

De brief vermeldt dat er meermaals contact is gezocht met China, maar tevergeefs dus.

Karremans

Sinds 2019 is de Nederlandse chipmaker in handen van een Chinese aandeelhouder, het bedrijf Wingtech van ondernemer Zhang Xuezheng. Wingtech is deels in handen van de Chinese staat.

Eind september greep demissionair minister Karremans in bij de chipmaker om belangrijke beslissingen bij het bedrijf tegen te houden als die de chipproductie in Europa in gevaar zouden brengen. Die maatregel is inmiddels opgeschort. Karremans wilde zo proberen de relatie met China te herstellen.

Een dag daarna zette de Ondernemingskamer van de rechtbank de Chinese bestuurder bij Nexperia uit zijn functie. Topman Xuezheng zou binnen het bedrijf veel macht naar zich toe trekken. Met de ingreep van de rechter zette Nederland de Chinese aandeelhouder buiten de deur.

Conflict

Als reactie op het ingrijpen blokkeerde China de export van chips, waarna een politiek conflict ontstond. Nexperia's grootste fabriek staat in China.

Door het exportverbod zaten vooral automakers en hun leveranciers wekenlang in onzekerheid over hun voorraden en nieuwe leveringen. De chips zijn heel belangrijk voor allerlei auto-onderdelen. Zonder deze chips kan een auto niet de fabriek uit.

Karremans zei vorige week nog te vertrouwen op dat de chips worden geleverd. "Het is nog niet op hetzelfde niveau als hiervoor, maar we zien wel dat chips deze kant op komen." Maar de open brief meldt nu dat klanten in verschillende sectoren nog steeds kampen met dreigende productieonderbrekingen.

Aanklachten China

Nexperia China heeft inmiddels gereageerd op de open brief via persbureau Reuters. De reactie bestaat uit een reeks aanklachten, zoals de beschuldiging dat het Nederlandse kantoor "destructieve maatregelen heeft uitgevoerd" tegen werknemers.

Daarnaast eist China dat Nederland de uitbreidingsplannen in Maleisië en andere overzeese regio's stopt. Aanvullend eist China de onmiddellijke hervatting van de levering van wafers, de platen waaruit vervolgens in China de chips worden gesneden. Die chips worden vervolgens naar Europa verscheept.

China dringt bovendien op Nederland aan om contact op te nemen.

De anticorruptiediensten in Oekraïne hebben vanochtend een huiszoeking gedaan in het appartement van Andri Jermak, de stafchef van de Oekraïense president Zelensky.

Volgens de autoriteiten maakt de doorzoeking deel uit van een lopend onderzoek. De Kyiv Independent schrijft dat Jermak wordt onderzocht omdat hij mogelijk betrokken is bij het omkoopschandaal rond het Oekraïense staatsenergiebedrijf Energoatom.

Onderaannemers van het staatsenergiebedrijf zouden daarbij zijn gedwongen smeergeld te betalen in ruil voor contracten. Bij de criminele organisatie zou een voormalige adviseur van de minister van Energie een hoofdrol hebben gespeeld.

Jermak schrijft op Telegram dat hij meewerkt aan het onderzoek.

Eerder werden in het corruptieonderzoek al panden doorzocht van hoofdverdachte Timur Mindich. Hij is een voormalige zakenpartner en vriend van Zelensky. Al voor de huiszoekingen ontvluchtte Mindich het land.

Rechterhand

Jermak (54) is de rechterhand van president Zelensky. Hij wordt gezien als een machtig figuur binnen de Oekraïense regering. Zo wordt hij vaak gezien met de president en leidde de Oekraïense delegatie voor de vredesonderhandelingen met de VS en Rusland.

Zelensky en Jermak kennen elkaar al lang, nog uit de tijd dat Zelensky acteur was. Jermak werkte toen als televisieproducent.

De anticorruptiediensten hebben Jermak al langer in het vizier. Ze kwamen naar buiten met opnames waarop de naam Alibaba te horen was, wat mogelijk staat voor Andriy Borisovitsj, de voor- en vadersnaam van Jermak.

Christiaan Paauwe, correspondent Midden- en Oost-Europa:

"Met de druk vanuit Amerika om een deal te sluiten met Rusland die voor Oekraïne heel erg slecht zou zijn, werd het corruptieschandaal even naar de achtergrond gedrukt. Maar de huiszoekingen bij Jermak laten zien dat de kous verre van af is.

Oekraïners zijn woedend over deze vergaande corruptie in de energiesector, al helemaal omdat ze door aanvallen op infrastructuur regelmatig in het donker zitten. Veel mensen willen dat Jermak vertrekt. Maar vooralsnog is er geen hard bewijs dat hij zelf ook direct betrokken was en Zelensky laat zijn belangrijkste adviseur nog niet vallen. Als er toch straks nieuwe onthullingen naar buiten komen, dan kan dat veranderen. En de kans is groot dat er straks aanklachten tegen Jermak zullen volgen."

Een Duitse astronaut zal als eerste Europeaan op een missie naar de maan gaan. Directeur Aschbacher van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA had drie tickets te vergeven aan boord van verschillende Amerikaanse Artemis-missies en die gaan naar Duitsland, Frankrijk en Italië. Die drie landen betalen ook verreweg het meest aan de ESA.

Het is nog niet duidelijk wie precies de eer krijgt toebedeeld. Er zijn momenteel twee Duitse astronauten, Alexander Gerst (45) en Mathias Maurer (55).

Onder de vijf astronauten in de nieuwste ESA-lichting, die vorig jaar hun opleiding afrondden, zijn geen Duitsers. Wel staan er nog twee op een reservelijst van elf.

Nog even wachten

Het Amerikaanse Artemis-programma heeft in 2022 al één onbemande maanmissie succesvol afgerond. Het is de bedoeling dat er voor uiterlijk april volgend jaar een bemande vlucht komt, met drie Amerikanen en een Canadees. Zij zullen alleen wat rondjes draaien rond de maan. Een landing staat pas gepland voor Artemis III, voorlopig in de agenda voor 2028.

Of een Europeaan al aan boord van die missie zal zijn (de eerste naar het maanoppervlak in meer dan een halve eeuw) is nog niet duidelijk. In de komende jaren staan nog meer missies naar de maan gepland, ook om een ruimtestation in een baan eromheen te brengen, de Gateway.

De ESA draagt onder meer technologisch bij aan die reizen door de ontwikkeling van de servicemodule voor het ruimtevaartuig.

Groeiend budget

Aschbacher verklapte zijn planning aan het Duitse persbureau DPA in de marge van een ESA-top in Bremen. Daar toonde hij zich ook zeer tevreden over de nieuwe financiering van de ESA: het budget stijgt met 30 procent naar 22 miljard euro. Gisteren nog trok ook het Nederlandse kabinet toch nog extra geld ervoor uit: 453 miljoen in plaats van 344 miljoen.

Volgens Aschbacher is dat geld hard nodig om concurrerend te blijven. Niet alleen moet de ESA aansluiting houden bij de nieuwe spacerace tussen China en de VS, ook moeten de ontwikkelingen in de commerciële ruimtevaart worden bijgebeend. "Europa heeft wat in te halen", luidt zijn oordeel.

Duitsland levert met gemak de grootste bijdrage aan de ESA, ruim 5 miljard euro tegenover 3,5 miljard drie jaar terug. Italië en Frankrijk spenderen elk net iets meer dan 3 miljard. Nederland staat op plek negen achter de bijna 2 miljard van Spanje en het VK en de ruim 1 miljard van België. In tegenstelling tot Nederland heeft dat laatste land wel een aankomend astronaut: Raphaël Liégeois traint voor een reis naar het ISS.

Elke acht dagen wordt er in Nederland een vrouw gedood. Bij ongeveer de helft was de (vermoedelijke) dader een partner of ex-partner. En dat aantal is de afgelopen vijftien jaar gelijk gebleven, blijkt uit de nieuwste cijfers van het CBS.

Gescheiden vrouwen zijn relatief het vaakst slachtoffer van moord of doodslag door een (ex-)partner. De slachtoffers zijn dan meestal tussen de 20 en 40 jaar.

Het aantal vrouwen dat in Nederland om het leven wordt gebracht door een partner of ex ligt in het midden van de aantallen in andere Europese landen over 2017 tot en met 2023. Slowakije rapporteert het laagste aantal, in Finland en Litouwen zijn de cijfers het hoogst.

Daarbij tekent het CBS aan dat veel landen geen (betrouwbare) cijfers bijhouden, omdat ze bijvoorbeeld geen dadergegevens hebben. Ook wordt op verschillende manieren geregistreerd; in sommige landen wordt doodslag niet gerapporteerd.

Femicide Monitor

Marieke Liem, hoogleraar veiligheid en interventies aan de Universiteit Leiden, denkt dat er twee oorzaken ten grondslag liggen aan het feit dat het aantal vermoorde vrouwen niet afneemt, terwijl er de maatschappelijk gezien meer aandacht voor is. "Het zou juist een effect kunnen zijn van de vrouwenemancipatie in de afgelopen decennia. Hierdoor proberen mannen in sommige heel traditionele relaties het statusverschil te compenseren door bijvoorbeeld hun vrouw te controleren, te isoleren, te kleineren, maar ook door geweld toe te passen."

Een andere denkbare oorzaak is psychische problematiek, zegt Liem. "Denk aan schulden en verslavingsproblematiek. Die is de afgelopen 10 tot 15 jaar ook niet sterk gedaald. Dus je zou kunnen zeggen dat geweld tegen vrouwen een afgeleide is van die problemen."

Liem publiceerde dit jaar de zogenoemde de Nederlandse Femicide Monitor, waarin vergelijkbare cijfers als het CBS zijn opgenomen, zegt Liem. "Dat koppelen we met data van politie en het Openbaar Ministerie, de rechtbank en de media. Belangrijker nog is dat er gesproken wordt met nabestaanden van vrouwen die overleden zijn door geweld. Daaruit blijkt dat heel veel van hen niet eerder op de radar stonden van politie en justitie. Dus heel veel vrouwen hebben niet aan de bel getrokken of althans niet officieel melding gedaan van het geweld."

Omgeving moet ingrijpen

Liem zegt dat veel vrouwen die door femicide om het leven komen, hoogopgeleid zijn. "Die denken: ik los het zelf wel op. Ze hebben ook vaak een hoog empathisch vermogen en leggen soms een schuld bij zichzelf. 'Ik heb zelf ook gedronken. Ik heb zelf ook dingen gezegd die niet door de beugel konden'. Op die manier blijven ze eigenlijk langdurig in een situatie die heel erg gevaarlijk voor ze is."

Volgens de hoogleraar kan het femicidecijfer in de toekomst wel worden teruggebracht, "als gendergelijkheid de norm wordt in de maatschappij in plaats van dat het wordt bestreden."

Tot die tijd is het zaak dat mensen in de omgeving van een vrouw actie ondernemen als ze zien dat er iets aan de hand is. "Collega's, buren, huisartsen, werkgevers dus", zegt Liem. "Dat die zeggen: 'Ik ga een melding doen, jij gaat vanavond niet naar huis, je gaat met mij mee. Ik neem het hier over, ik ga je helpen en in veiligheid brengen."

En opnieuw staan medewerkers en leden van de FNV tegenover elkaar in de rechtszaal. Vanmiddag zitten aan de ene kant van de rechtszaal oud-politicus Lodewijk Asscher en oud-voorzitter Ton Heerts, de tijdelijke toezichthouders van de grootste vakbond van het land. Aan de andere kant zit het ledenparlement van de vakbond, met meer dan honderd vakbondsleden.

Al vrijwel het hele jaar gaat het in de vakbond vooral over interne conflicten, de organisatiestructuur en de vraag wie de macht binnen de bond in handen heeft.

De bond had dit jaar drie verschillende voorzitters en moet het nog altijd met een tijdelijk voorzitter doen. Er is nog geen zicht op een nieuwe, iemand die met een sterk mandaat mee kan praten over belangrijke dossiers zoals de duur van de werkloosheidsuitkering, bezuinigingen in de zorg, vroegpensioen en de rol van flexibele contracten.

Puinruimen

In het begin van het jaar ging het nog vooral over verwijten die FNV-bestuurders elkaar maakten, openlijk en in uitgelekte mailtjes. Die bestuurders zijn inmiddels vertrokken en nu gaat de discussie vooral over de structuur van de bond, om machtsspelletjes in de toekomst te voorkomen.

Het resultaat van een eerdere rechtszaak in het voorjaar was dat Asscher en Heerts benoemd werden door de rechter om puin te ruimen. Zij willen de manier hoe beslissingen tot stand komen veranderen. Daarbij is er geen plaats meer voor het ledenparlement, wat nu nog besluiten kan tegenhouden en bestuurders kan wegsturen.

Alleen, om dat voor elkaar te krijgen was er toestemming nodig van datzelfde ledenparlement. Dat ging daar niet in mee: een stemming eind oktober eindigde nipt in een afkeuring van het plan.

Inspraak

Volgens Lodewijk Asscher is er geen tijd te verliezen en moet het plan er nu toch echt komen. "Uitstel kunnen we ons niet veroorloven; de formatie is begonnen en de FNV moet aan tafel zitten als de plannen voor de komende jaren worden gesmeed." Daarom vraagt hij de rechter om toestemming om het ledenparlement te passeren.

Haast voelt het ledenparlement ook, maar ze vrezen dat leden te weinig te vertellen krijgen in de bond. In de plannen van Asscher en Heerts krijgt de toezichthouder de bevoegdheid om bestuurders aan te stellen en daarmee kunnen zij een belangrijke stempel drukken op de koers van de vakbond. Eerder gaven leden van het parlement aan dat er wel te praten valt als er meer garanties worden gegeven over inspraak van de leden.

Maar volgens Asscher houden leden inspraak via een nieuw op te richten bondsraad, al krijgt die minder bevoegdheden dan het huidige ledenparlement. De bondsraad kan de raad van toezicht benoemen en wegsturen, die raad krijgt vervolgens de macht om bestuurders weg te sturen. Leden kunnen in een referendum stemmen op de voorzitter.

Na vanmiddag zal de rechter waarschijnlijk een paar weken nodig hebben om tot een uitspraak te komen.

Het Drents Museum, dat begin dit jaar slachtoffer werd van een kunstroof, was gewaarschuwd voor zwakke plekken in de beveiliging. De verzekeraar had aangedrongen op sterker glas in de vitrines, maar die aanbeveling werd niet opgevolgd. Dat meldt RTL Nieuws op basis van meerdere documenten die de redactie heeft ingezien.

Drie mannen sloegen toe in de nacht van 24 op 25 januari bij het museum in Assen. Met een zwaar explosief bliezen ze een buitendeur op. Eenmaal binnen sloegen ze met sloophamers vitrines kapot. Ze gingen ervandoor met Roemeense kunstschatten die waren geleend van het Nationaal Historisch Museum in Boekarest.

De buit, met een waarde van miljoenen euro's, is nog altijd niet terecht. Wel zitten drie mannen vast voor de roof. Topstuk onder de geroofde stukken is de helm van Cotofenesti, van onschatbare culturele waarde.

De tentoonstelling met Roemeense stukken liep sinds juli 2024. Enkele weken eerder had een expert van verzekeraar Aon onderzoek gedaan naar de beveiliging bij de expositie. Volgens RTL Nieuws concludeerde de expert dat de "inbraakwerendheid" van de vitrines te laag was, "gezien de verzekerde waarde".

Het advies was om ander glas te plaatsen, met een inbraakwering van minimaal vijf minuten. Dat betekent dat inbrekers zeker vijf minuten nodig zouden hebben om het glas te vernielen. Bij de roof een half jaar later lukte de dieven dat in ongeveer drie minuten.

'Prutswerk'

Het Drents Museum verving de vitrines niet na het advies. Experts spreken tegen RTL hun verwondering daarover uit en spreken van "prutswerk". Wel volgde het museum andere beveiligingsadviezen van de verzekeraar op, zoals het plaatsen van mistmachines en het verstevigen van deuren.

Tom Cremers, expert op het gebied van beveiliging van musea, ziet ook dat de adviezen niet goed zijn opgevolgd. "Als de verzekeringsmakelaar constateert dat de vitrines niet in orde zijn, dan zou dat moeten hebben leiden tot consequenties en eisen aan de vitrines."

Toch is dat niet naar behoren gebeurd. "Het boeit mij dat de hele keten van verantwoordelijken - het museum, de verzekeringsmakelaar en het ministerie van Cultuur - allemaal zo onachtzaam zijn geweest. Als je constateert dat de beveiliging niet op orde is dan moet je niet met de tentoonstelling doorgaan."

Schuldbekentenis

Volgens Cremers heeft de zogenoemde indemniteitsregeling van de overheid, waarbij de overheid garant staat bij schade aan kunst in bruikleen, een belangrijke rol gespeeld. "Die regeling schiet zichzelf in de voet. De verzekeringsmakelaar weet gewoon dat als het fout gaat, uiteindelijk de overheid opdraait voor de kosten. Dus waarom je echt druk gaan maken over de beveiliging van zijn tentoonstelling? Want die verzekeraar loopt geen enkel risico."

En geleerd uit het verleden wordt er niet, zegt Cremers. "Kijk naar de roof van de Portugese kroonjuwelen in het Museon begin deze eeuw, de roof in het Westfries Museum en in de Kunsthal, waar dezelfde verzekeringsmakelaar bij betrokken was."

Cremers noemt het "van de zotte" dat de overheid geen deskundigen naar het museum stuurt om te kijken of die garantstelling ook wel verantwoord is. Daarom is er wat hem betreft maar een conclusie mogelijk: "Als de verzekeringsmakelaar en het museum geconstateerd hebben dat de beveiliging niet op orde was, dan is het in feite met terugwerkende kracht een schuldbekentenis."

Desgevraagd gaat het museum inhoudelijk niet in op vragen over de beveiliging. Het museum zegt wel dat aan alle verzekeringsvoorwaarden is voldaan. Cremers wil dat best geloven, zegt hij. "De verzekeringsmakelaar heeft wel geconstateerd dat de vitrines niet op orde waren, maar blijkbaar geen eisen daaraan verbonden. Er is niet gezegd: als jullie die vitrines niet in orde brengen dan gaan wij de verzekering niet regelen."

Voor de oudere generaties zal het voelen als een déjà vu: een Amerikaanse oorlogsvloot ligt dreigend voor de kust van Venezuela, en ook op land bereidt de VS acties voor. "Dat zal snel beginnen", beloofde president Trump vannacht, zonder in detail te treden.

De VS heeft een lange geschiedenis van interventies in Latijns-Amerika: van inmenging bij verkiezingen tot staatsgrepen en militaire bezettingen. Interventionisme is al meer dan een eeuw lang een hoeksteen van Amerikaans beleid in 'de eigen achtertuin', zoals Midden- en Zuid-Amerika door achtereenvolgende Amerikaanse regeringen worden gezien.

Al in 1823 kondigt president Monroe de naar hem genoemde doctrine af: Europa moet zich niet bemoeien met het westelijk halfrond. In 1900 waarschuwt president Theodore Roosevelt het Verenigd Koninkrijk en Duitsland hun oorlogsschepen niet meer te sturen: alleen de VS mag daar als "internationale politiemacht" ingrijpen. In zijn State of the Union van 1904 werkt hij dat verder uit: de VS kan zich mengen in Latijns-Amerikaanse landen om "flagrante misstanden" tegen te gaan, zegt hij.

Bananenoorlogen

Al snel wordt dat bijna standaardpraktijk als de zakenbelangen van Amerikaanse bedrijven in het geding komen. Dat gebeurt vooral ten gunste van de United Fruit Company en Standard Fruit Company - tegenwoordig heten ze Chiquita en Dole - die in die tijd de teelt monopoliseren van gewassen als bananen en suikerriet.

Op de plantages zijn de lonen laag en de arbeidsomstandigheden slecht, maar wie zich ertegen keert haalt zich de woede van de VS op de hals. Landen die meewerken met de Amerikaanse fruitbedrijven raken bekend als 'bananenrepublieken'.

Na de bouw van het Panamakanaal, vanaf 1914, wordt de hele regio ten zuiden van de VS strategisch belangrijker. Washington blijft tot in de jaren 30 vaak troepen sturen naar Cuba, Nicaragua, Haïti en een handjevol andere landen om bedrijfsbezit en winsten veilig te stellen.

Daarna onderneemt Washington jarenlang bijna geen militaire avonturen meer in Zuid-Amerika. Maar in de Koude Oorlog leidt de angst voor het communisme tot nieuwe interventies, eerst in Guatemala in 1954. Na een door de VS georganiseerde coup volgt een brute dictatuur en 36 jaar burgeroorlog.

In Cuba daarentegen lukt het de VS niet om zijn wil op te leggen. In 1961 struikelt een poging om het revolutionaire regime van Fidel Castro omver te werpen met de invasie in de Varkensbaai. De operatie wordt opgezet door de CIA en uitgevoerd door Cubaanse ballingen uit Miami, de zogenoemde brigadistas.

Door een aaneenschakeling van fouten wordt het een vernederende mislukking. Castro voelt zich gesterkt door de overwinning, daagt de VS daarna openlijk uit en sluit vriendschap met de Sovjet-Unie, wat in 1962 leidt tot de Cubacrisis, die de wereld aan de rand van een kernoorlog brengt.

In 1973 wordt de democratisch gekozen Chileense president Salvador Allende afgezet met een rechtse staatsgreep, waarbij Allende, een marxist, zelfmoord pleegt, zoals later wordt bevestigd door onderzoek. Al snel blijkt dat de CIA een belangrijke rol speelde in deze door Augusto Pinochet geleide coup. Later komt aan het licht dat de Amerikaanse buitenlandadviseur Kissinger diep betrokken was, zowel bij de staatsgreep als bij Operatie Condor, een netwerk van Latijns-Amerikaanse inlichtingendiensten gericht op het opsporen van linkse dissidenten.

In de jaren 80 raakt het Iran-Contra-schandaal het Witte Huis. Topadviseurs van president Reagan blijken illegale wapenleveranties aan Iran te hebben geregeld om geld in te zamelen voor de Contra's. Dat door Amerika georganiseerde rechtse rebellenleger moest de socialistische Sandinista-regering in Nicaragua omverwerpen, maar dat mislukt. Als ook blijkt dat het door de VS gesteunde regime in het naburige El Salvador op grote schaal gruweldaden begaat tegen linkse rebellen, kantelt de stemming compleet. Washington lijkt geen zin meer te hebben in geheime operaties in die regio.

Het duurt tot 1989 voordat Amerika zich weer aan regime change waagt, dit keer heel openlijk in Panama. En dat lukt. Amerikaanse troepen arresteren president Noriega en nemen hem mee naar Miami, waar hij voor drugshandel wordt veroordeeld.

De huidige militaire dreiging voor de kust van Venezuela past dus in een lange geschiedenis van Amerikaanse interventies in de regio. Het is onduidelijk hoe ver Washington nu bereid is om te gaan in het confronteren van de Venezolaanse leider Nicolas Maduro. Maar voor veel mensen in die regio zullen de echo's uit het verleden weinig geruststellend zijn.

Lijst van directe Amerikaanse interventies

Onderstaande lijst is verre van compleet, maar bevat slechts de duidelijkste en meest openlijke interventies. Met sommige landen bemoeiden de Amerikanen zich bijna voortdurend, zoals met Honduras waarvan de economie volledig werd gedomineerd door de United Fruit Company.

1903-1914 - Panama - Amerikaanse troepen bezetten en beveiligen kanaalzone

1906-1909 - Cuba - VS zet president Palma af, bezet het land

1912-1933 - Nicaragua - bezetting

1914 - Mexico - bezetting van Veracruz tijdens revolutie

1915-1934 - Haïti - bezetting

1916-24 - Dominicaanse Republiek - bezetting

1917-23 - Panama - opnieuw bezetting

1954 - Guatemala - VS zet president Arbenz af

1961 - Dominicaanse Republiek - moord op president Trujillo

1965 - Dominicaanse Republiek - militaire bezetting van hoofdstad Santo Domingo

1981-1990 - Nicaragua - Contra-oorlog gevolgd door steun VS voor oppositie tijdens verkiezingen

1983 - Grenada - invasie en bezetting

1989 - Panama - invasie, bezetting en arrestatie president Noriega

1994 - Haïti - Amerikaanse troepen herstellen grondwettelijke regering van president Aristide