NOS Nieuws - Algemeen

Voor de Australische oostkust is een vrouw om het leven gekomen bij een haaiaanval. Een man raakte zwaargewond en is per helikopter naar het ziekenhuis gebracht. Zijn toestand is stabiel. De slachtoffers waren volgens de politie aan het zwemmen toen ze werden aangevallen.

Rond 06.30 uur lokale tijd kregen hulpdiensten een melding over een aanval in het nationale park Crowdy Bay in de deelstaat New South Wales. De twee slachtoffers zouden in de twintig zijn. Voor de vrouw kwam hulp te laat, zij overleed ter plaatse.

Geïmproviseerd knelverband

De man raakte zwaargewond aan zijn been, meldt The Sydney Morning Herald. De Australische publieke omroep ABC schrijft dat een omstander op geïmproviseerde wijze een knevelverband om het been van de man heeft aangelegd. Mogelijk heeft dat het leven van de man gered, zeggen de hulpdiensten.

Het strand in het Crowdy Bay National Park en stranden in de omgeving werden na de aanval gesloten voor zwemmers.

Haaiaanvallen

In heel Australië komen jaarlijks ongeveer twintig haaiaanvallen voor. In de Australische database voor haaienincidenten worden de aanvallen bijgehouden. Met de aanval van vandaag meegerekend zouden er dit jaar tot nu toe achttien incidenten zijn geweest. In vier gevallen had de aanval een dodelijke afloop.

In Leiden zijn negen pro-Palestijnse betogers aangehouden na een urenlange bezetting in een universiteitsgebouw. De actievoerders willen dat de universiteit alle banden met Israël verbreekt vanwege de oorlog in Gaza. De politie greep rond 20.30 uur in toen de demonstranten weigerden het pand te verlaten.

De actievoerders gingen rond 13.00 uur een universiteitsgebouw aan het Rapenburg binnen en hielden daar uren een ruimte bezet. Buiten scandeerden een stuk of veertig actievoerders leuzen als "death to the IDF", het Israëlische leger. Ook hielden ze toespraken.

Een jaarlijkse lezing werd vanwege de demonstratie naar een ander gebouw verplaatst. De negen arrestanten zijn naar het politiebureau gebracht.

De Hongaarse dirigent en componist Iván Fischer krijgt de Concertgebouw Prijs 2026. Hij krijgt hem vanwege zijn uitzonderlijke bijdrage aan het artistieke profiel van Het Concertgebouw, zo maakte de Amsterdamse concertzaal bekend.

Fischer (74) dirigeert al sinds 1987 met regelmaat in Het Concertgebouw. Hij heeft er al meer dan 150 keer op de bok gestaan. Ook voor dit seizoen staan nog acht concerten geprogrammeerd. Hij dirigeerde er vooral het Concertgebouworkest en zijn eigen Budapest Festival Orchestra, dat hij in 1983 oprichtte.

Hij staat bekend om zijn originele aanpak. Zo liet hij het publiek in het orkest plaatsnemen en presenteert hij theatrale programma's. Ook hield hij 'chocomelconcerten' voor kinderen en Midnight Music-concerten voor jongeren.

Directeur Simon Reinink van Het Concertgebouw zegt over de toekenning van de prijs: "Iván Fischer is een rasartiest. Wars van routine. Alles wat hij aanraakt verandert in iets nieuws, alsof het voor de eerste keer klinkt. En altijd met een fijn gevoel voor humor. Een concert met Iván is meer dan een concert, het is een totaalervaring."

Veelzijdig

Fischer studeerde piano, viool, cello en compositie in Boedapest en orkestdirectie in Wenen. Dat toont al zijn veelzijdigheid. Behalve een orkest richtte hij ook een operagezelschap op, de Iván Fischer Opera Company, en een aantal festivals. Hij is gespecialiseerd in muziek van Bach, Mozart, Brahms, Mahler en Bartók.

Het Concertgebouworkest benoemde hem in 2020 tot honorair gastdirigent voor zijn verdiensten. Ook internationaal kreeg hij veel prijzen.

Fischer woonde lange tijd in Amsterdam en spreekt Nederlands. Hij is de vader van voormalig zangeres Nora Fischer.

De uitreiking van de prijs is op 16 maart 2026. Het is de vijftiende keer dat de prijs is toegekend. Eerder ging hij naar onder anderen sopraan Cecilia Bartoli (in 2004), dirigent Bernard Haitink (2007), violist Janine Jansen (2013), trompettist Wynton Marsalis (2021) en mezzosopraan Joyce DiDonato (2024).

De prijs bestaat uit een kunstwerk en een naamsvermelding op het eretableau in de Grote Zaal.

Een schip ligt al weken stil op het kanaal in Weert (Limburg) vanwege een aanvaring enkele honderden meters verderop. Het schip moet nog tot minstens eind januari op de Zuid-Willemsvaart blijven. "Ik heb het hier inmiddels wel gezien", zegt de schipper tegen L1 Nieuws.

Schipper Willem Kulka ging op 5 november een lading lossen toen een binnenvaartschip even verderop tegen de ophaalbrug in Weert botste. Alle scheepvaart is sindsdien gestremd. Auto's en fietsers kunnen al wel weer over de Stadsbrug.

De brug heeft schade opgelopen aan de kabels en katrollen en hangt sinds de aanvaring scheef. Een aantal onderdelen van de brug moet vervangen worden en de levertijd daarvan is lang. Ook is reparatie volgens Rijkswaterstaat ingewikkeld. Omdat de kerstdagen er aankomen, duurt de klus nog wat langer, aldus een woordvoerder.

Vervelend nieuws voor Kulka, die de feestdagen nu op het kanaal doorbrengt. Hij kan in principe naar huis maar kiest daar niet voor. "Ik wil mijn schip niet onbemand achterlaten. We zullen kerst op het schip moeten vieren", zegt de schipper tegen de regionale omroep.

Niet opwinden

Zijn schip is het enige dat sinds de aanvaring stilligt. Andere, kleinere schepen kunnen gebruikmaken van de omvaarroute. Zijn schip van 63 meter past niet door de sluizen op die route. "Het is wat het is. Als schipper ben je liever onderweg dan dat je hier ligt te kijken naar andere, kleinere schepen die wel kunnen lossen en via de andere kant weer verdwijnen. Maar het heeft geen zin me op te winden. Daar gaat de brug niet sneller van open."

De schipper had op 5 november überhaupt niet op het kanaal moeten zijn. "Ik zou pas de maandag erna lossen in Weert maar er werd gevraagd of ik eerder kon. Had ik dat maar niet gedaan." Hij is al lange tijd schipper, maar dit heeft hij nog nooit meegemaakt. "We hebben wel eens ergens een paar weken moeten wachten vanwege ijs of hoogwater. Maar drie maanden? Dat nog nooit."

De aanvaring ontstond door een bedienfout, maakte Rijkswaterstaat eerder al bekend. De nadere toedracht wordt nog onderzocht.

De politie heeft een Vermist Kind Alert uitgegeven voor een meisje. Het gaat om de 15-jarige Fatma uit Tilburg die al twee dagen vermist is. Ze heeft volgens de politie een tenger postuur en een neuspiercing.

Op het moment van haar verdwijning droeg ze een zwart topje, een lichtblauwe joggingbroek en slippers. De politie meldt ook dat ze een groene tas bij zich had. Het meisje is op eigen initiatief vertrokken. Ze heeft haar familie laten weten dat ze niet terugkomt.

Geen Amber Alert

Aanvankelijk gaf de politie op de website aan dat het een Amber Alert betrof, maar dat blijkt dus niet te kloppen. In het geval van een Vermist Kind Alert is er volgens de politie nog geen sprake van levensgevaar.

Sinds eind vorige week wordt via diverse kanalen koortsachtig overlegd over nieuwe voorstellen die na bijna vier jaar een eind moeten maken aan het bloedvergieten in Oekraïne. De intensiteit van het overleg voedt de hoop dat een oplossing voor het eerst binnen bereik is.

Zo kwam de coalition of the willing, de coalitie van vooral Europese landen die bereid zijn Oekraïne te steunen, met een antwoord op de voorstellen.

En in Abu Dhabi vonden achter gesloten deuren gesprekken plaats tussen Amerikaanse, Russische en Oekraïense delegaties. Het zou hier gaan om een al geplande ontmoeting tussen vertegenwoordigers van Russische en Oekraïense veiligheidsdiensten, onder meer over de ruil van krijgsgevangenen. Maar in aanwezigheid van de Amerikaanse staatssecretaris voor Defensie Dan Driscoll zouden ook andere thema's zijn aangesneden. Moskou wilde aanvankelijk bevestigen noch ontkennen dat er in Abu Dhabi rechtstreeks met de Oekraïners werd gepraat.

Over de inhoud van al dat overleg is weinig bekend, en vanuit Moskou blijft het angstvallig stil. Het zoveelste bezoek van de Amerikaanse gezant Steve Witkoff aan Moskou volgende week en zijn beoogde ontmoeting met Poetin lijken vooral bedoeld om af te tasten wat de Russen er nu echt van vinden.

Bloombergs publicatie van gelekte telefoongesprekken tussen Witkoff en Kremlin-adviseur Joeri Oesjakov enerzijds en tussen Oesjakov en de Russische gezant Kirill Dmitriëv anderzijds heeft opnieuw bevestigd dat althans een deel van het oorspronkelijke 28-puntenplan van Trump uit een Russische koker komt. Oesjakov spreekt tegen Dmitriëv de vrees uit dat de Amerikanen de tekst kunnen wijzigen om vervolgens te zeggen dat de definitieve versie is overeengekomen met het Kremlin.

'Denazificatie'

Inderdaad is het onmiskenbaar Russische verlanglijstje voor een akkoord aangevuld met eisen die niet stroken met de wensen van Moskou, zoals een weliswaar ingekrompen, maar voor de Russen nog altijd veel te groot leger dat Oekraïne in de toekomst zou mogen behouden.

Het Kremlin zal er hoe dan ook op blijven hameren dat Oekraïne zich moet neerleggen bij de belangrijkste Russische eisen.

In de eerste plaats moet Oekraïne zich van Rusland terugtrekken uit de hele Donbas en daarmee een gebied prijsgeven waar jarenlang heel zwaar om is gevochten. Rusland is er sinds begin 2022 niet in geslaagd het met militaire middelen in handen te krijgen. Alle pogingen daartoe hebben geleid tot enorme verliezen aan mensen en materieel. Dat Rusland erin zal slagen het op eigen kracht te bezetten is twijfelachtig en zal mogelijk jaren en nog eens tienduizenden mensenlevens vergen.

Daarnaast mag Oekraïne van het Kremlin nooit lid worden van de NAVO, en moet het Oekraïense leger worden gedecimeerd.

Vorige week bezocht Poetin in militaire outfit een commandocentrum van het Russische leger. Daarbij benadrukte hij nogmaals dat Rusland alle gestelde doelen in Oekraïne zal bereiken. Hij bedoelt daarmee ook de demilitarisering en 'denazificatie' van Oekraïne, doelstellingen die hij formuleerde op de dag dat het Russische leger Oekraïne binnentrok.

'Oekraïne ligt dwars'

Een dag later zei Poetin voor de camera dat het vredesplan van Trump nog niet serieus met de Amerikanen is besproken, maar wel kan dienen als startpunt voor verdere gesprekken. Rusland is bereid tot die gesprekken, zei Poetin, Oekraïne is volgens hem de dwarsligger.

Hij voegde er opnieuw aan toe dat Rusland op het slagveld aan de winnende hand is. "Misschien niet zo snel als we zouden willen, maar dat is onvermijdelijk." Poetin gaf ook aan dat Rusland zijn doelen hoe dan ook zal bereiken. "Maar we zijn ook bereid tot vredesbesprekingen."

Dat woordje 'ook' geeft aan dat het Kremlin nog niet van plan is water bij de wijn te doen. In de optiek van Moskou is het Oekraïne dat aan de verliezende hand is en dus belang heeft bij onderhandelingen, niet Rusland. Moskou wil het onderste uit de kan halen en probeert dat met hulp van Washington te bereiken. Lukt dat niet, dan zullen de gevechten en de luchtaanvallen op Oekraïne onverminderd doorgaan.

Dat neemt niet weg dat ook Moskou uiteindelijk belang heeft bij een onderhandelde vrede of een bestand en daar misschien ook wel naar op zoek is, met het oog op de trage opmars aan het front en de sombere economische perspectieven. Ook een verwachte verdere daling van olieprijzen baart de Russische leiding zorgen. Dat zal het geleidelijk lastiger maken de huidige oorlogsinspanningen te handhaven.

Gevangenen die een straf moeten uitzitten van minder dan een jaar worden nu twee weken voor het einde van hun straf vrijgelaten en dat blijft voorlopig zo. Het kabinet zei eerder zo snel mogelijk van deze noodmaatregel af te willen, maar ambtenaren gaan ervan uit dat het eerder vrijlaten in elk geval ook volgend jaar zomer nog zal doorgaan.

Dat blijkt uit een intern document van het ministerie van Justitie en Veiligheid dat in handen is van de NOS. Er zijn te weinig plekken in de gevangenissen en wat het meest knelt: er zijn te weinig cipiers om gevangenen in de gaten te houden. Niet alle gestraften kunnen daardoor hun volledige straf uitzitten.

Daarom heeft het kabinet noodmaatregelen genomen om de druk op de gevangenissen wat te verlichten. Gevangenen worden, als ze aan voorwaarden voldoen, twee weken eerder vrijgelaten. Daardoor ontstaan meer vrije plekken. Zwaargestraften en zedendelinquenten zijn uitgesloten van de regeling.

Zelfmelders op wachtlijst

Ook worden sommige veroordeelden, die niet als heel gevaarlijk worden ingeschat, niet opgeroepen om hun straf uit te zitten. Deze zogeheten 'zelfmelders' moeten zich alsnog bij een gevangenis melden als de wachtlijst is weggewerkt en zij hun straf kunnen uitzitten. Op die wachtlijst staan inmiddels 3.281 personen.

Verantwoordelijk staatssecretaris Arno Rutte (VVD) zei eerder dat hij ervan baalt dat gedetineerden eerder vrijgelaten worden. "Ik doe er alles aan om dat in te trekken", zei hij twee maanden geleden. Maar uit interne stukken blijkt dat zijn ambtenaren niet geloven dat dat snel kan.

De ambtenaren rekenen voor dat als de noodmaatregelen zo doorgaan de bezetting van de gevangenissen in de zomer van 2026 toch nog licht is gestegen. Als het vervroegd vrijlaten wordt ingetrokken, worden de problemen alleen maar nog groter.

'Holt rechtsstaat uit'

"Onder dit kabinet wordt het cellentekort alleen maar erger", reageert D66-Kamerlid Sneller op de stukken. Hij wil dat de staatssecretaris daar een eerlijk beeld over schetst. GroenLinks-PvdA-Kamerlid Abdi wijst erop dat dit probleem al langer bekend is, maar er nog steeds niet genoeg wordt geïnvesteerd in meer cellen en cipiers om het op te lossen. "Als straffen niet meer worden uitgevoerd, holt dat de rechtsstaat uit."

"De maatregelen die we al langere tijd moeten nemen, zijn en blijven zuur", zegt staatssecretaris Rutte er zelf over als hem het verhaal uit het document wordt voorgelegd. Gezien de situatie kunnen we "voorlopig nog niet af van dit lelijke paardenmiddel", zegt de VVD'er.

Rutte was vandaag ook in debat met de Kamer over het gevangeniswezen. De VVD'er beloofde daar nog eens dat hij snel met een 'menukaart' komt waarin beschreven staat waar we "op afstevenen" als er geen geld bijkomt.

In die menukaart komen verschillende oplossingen te staan en wat ze kosten, zoals het heropenen van de gevangenis in Almere. Daar heeft de bewindspersoon nu niet genoeg geld voor, erkende hij. Ook gaf hij toe dat de problemen alleen maar erger worden als er geen geld bij komt, omdat de komende jaren gevangenissen onderhouden moeten worden en daarom niet gebruikt kunnen worden.

Op zo'n 400 meter van het Witte Huis in Washington zijn twee leden van de Nationale Garde neergeschoten. Hun toestand is kritiek, zegt FBI-baas Kash Patel.

De gouverneur van West-Virginia, waar de twee vandaan komen, meldde aanvankelijk dat ze zijn overleden, maar zei later dat hij "wisselende berichten" krijgt over hoe de twee gardisten eraan toe zijn.

De schutter is aangehouden. Er zijn geen andere verdachten, zegt een hoge politiefunctionaris. CBS News meldt op basis van bronnen dat de verdachte de 29-jarige Rahmanullah Lakanwal uit Afghanistan is. Hij zou in 2021 naar de Verenigde Staten zijn gekomen.

President Trump, die op zijn buitenverblijf Mar-a-Lago in Florida reageerde, zegt dat de schutter zwaargewond is. Hij spreekt van een "gruwelijke aanval" en een "daad van terreur". De schutter is volgens Amerikaanse media neergeschoten door een ander lid van de Nationale Garde.

Op de plek van de schietpartij zijn veel hulpverleners en militairen aanwezig:

De beschieting vond om 14.20 uur lokale tijd plaats bij een metrostation. CNN meldt op basis van bronnen dat de schutter op de twee militairen afliep en vervolgens begon te schieten. Ook de burgemeester van Washington spreekt van een "gerichte beschieting".

Op beelden die online circuleren is te zien dat een man in militair uniform op de grond ligt, en dat twee politieagenten hem lijken te verzorgen. De bron van CNN stelt dat er geen anderen zijn geraakt bij de beschieting.

Het Witte Huis is in lockdown, meldt de woordvoerder van het Witte Huis. Net als Trump is ook vicepresident JD Vance niet in Washington.

Correspondent Verenigde Staten Rudy Bouma:

"Nu de verdachte een Afghaanse immigrant blijkt, haalt Trump uit naar zijn voorganger Joe Biden. Onder zijn presidentschap mocht Rahmanullah Lakanwal naar de VS komen in het kader van Operation Allies Welcome, nadat de Taliban de macht had gegrepen in Afghanistan.

Volgens Trump zouden mensen als de verdachte niet in de VS moeten zijn. Maar volgens CNN was het de regering-Trump die de Afghaan in april dit jaar asiel heeft verleend. Trump wil nu dat alle Afghaanse migranten opnieuw gescreend worden, een proces dat al in gang was gezet. Immigratie-aanvragen van Afghanen worden per direct voor onbepaalde tijd stopgezet."

Het nationale vliegveld van Washington was vanwege veiligheidsredenen tijdelijk afgesloten voor binnenkomende en uitgaande vluchten, meldt Reuters. De afsluiting duurde ongeveer een halfuur.

In verschillende Amerikaanse steden heeft de regering-Trump de Nationale Garde ingezet. Volgens de Amerikaanse president zijn deze militairen daar gestationeerd om "de orde in de stad te herstellen". Burgemeesters zijn daartegen; zij vinden dat Trump zijn macht op deze manier misbruikt.

Correspondent Verenigde Staten Rudy Bouma:

"De inzet van de Nationale Garde is van het begin af aan uiterst controversieel geweest. Een rechter heeft vorige week nog geoordeeld dat Trump zijn boekje te buiten gaat, en heeft de regering drie weken gegeven om de troepen terug te trekken of in hoger beroep te gaan.

Het incident van vandaag zal het felle debat over Trumps gebruik van de Garde in verschillende Amerikaanse steden verder doen oplaaien.

Critici vreesden al dat het ergens tot een confrontatie zou komen en Trump dat als rechtvaardiging zou gebruiken om nog meer gardisten te sturen. Dat is precies wat er nu in Washington gebeurt: de president heeft minister van Defensie Pete Hegseth de opdracht gegeven 500 extra militairen naar de hoofdstad te sturen, boven op de ruim 2000 al aanwezige reservisten.

Anderen vrezen dat Trump de Insurrection Act zal inroepen, een wet die hem verregaande zeggenschap geeft over de inzet van het leger in het binnenland."

De Peruaanse oud-president Martin Vizcarra is veroordeeld tot 14 jaar gevangenisstraf voor corruptie. Jaren voor hij president werd, zou hij steekpenningen hebben aangenomen. Vizcarra werd in 2018 gekozen en moest twee jaar later aftreden toen de fraude aan het licht kwam en er een onderzoek naar hem werd gestart.

In 2021 probeerde hij opnieuw aan de macht te komen, maar het parlement legde hem een verbod op van tien jaar op het uitoefenen van bestuurlijke functies.

Niet alleen in de gevangenis

Vizcarra heeft volgens de rechter omgerekend 583.000 euro aangenomen van buitenlandse bouwbedrijven in ruil voor contracten voor de overheid. Hij deed dat in 2014, toen hij gouverneur was van de zuidelijke regio Moquegua. Hij hield vol dat hij onschuldig is en zei dat hij slachtoffer is geworden van politieke vervolging.

Vizcarra is niet de eerste Peruaanse leider die in de gevangenis belandt voor corruptie. Er zitten nog drie voormalig presidenten in de cel. Alejandro Toledo (president van 2001 tot 2006) en Ollanta Humala (2011-2016) zitten een straf uit voor corruptie, Pedro Castillo (2021-2022) vanwege een poging tot staatsgreep. Voormalig president Fujimori zat meer dan 15 jaar vast voor omkoping. Hij werd in 2023 vrijgelaten en overleed een jaar later.

Politieke chaos

Vizcarra's oudere broer Mario is van plan om volgend jaar april mee te doen aan de presidentsverkiezingen voor de partij die zijn broer in 2021 heeft opgericht, Perú Primero, met Martin als belangrijkste adviseur. Deze partij steunde de protesten tegen president Dina Boluarte, die vorige maand door het parlement werd afgezet. Zij wordt verantwoordelijk gehouden voor de toegenomen criminaliteit in het land.

Peru verkeert al jaren in een politieke chaos. Sinds het aftreden van Vizcarra heeft het land al vijf presidenten gehad. Na het aftreden van Dina Boluarte is parlementsvoorzitter José Jeri tot president benoemd. Ook tegen zijn regering is al geprotesteerd.

De 21-jarige Oussama el G. heeft tijdens een pro forma-zitting toegegeven dat hij tijdens een beroving een 80-jarige vrouw uit Amsterdam om het leven heeft gebracht.

Hoewel de zaak nog niet inhoudelijk behandeld werd, waren veel familieleden van het slachtoffer aanwezig in de rechtszaal, schrijft stadsomroep AT5. De vrouw werd in augustus slachtoffer van een babbeltruc door nepagenten, waarbij ze werd beroofd en mishandeld in haar woning. Ze overleed ter plekke aan haar verwondingen.

Oussama el G. wordt onderzocht in het Pieter Baan Centrum, bleek vandaag. Op 4 februari is de volgende pro-formazitting.

Vijftig minuten

De vrouw werd voorafgaand aan haar dood vijftig minuten aan de lijn gehouden door een andere verdachte, de 23-jarige Benjamin H. Hij wordt verdacht van oplichting en gewelddadige diefstal met de dood tot gevolg. Hij zou haar wijs hebben gemaakt dat haar woning doelwit was van inbrekers en zei dat hij een medewerker stuurde om haar sloten te controleren.

H. is vermoedelijk nooit in de woning geweest. Hij stelt daarom dat hij niets met haar dood te maken heeft. "Ik heb ook de foto's van mevrouw Winkel zojuist gezien en daar krijg ik gewoon rillingen van", zei hij in de rechtszaal.

De andere verdachte, El G., wordt vervolgd voor gekwalificeerde doodslag, een vorm van doodslag die zwaarder kan worden bestraft. Volgens het Openbaar Ministerie heeft El G. de vrouw gedood om de diefstal te verbergen of te voorkomen dat ze werden betrapt.

Hij verklaarde dat hij haar niet wilde doden en het slachtoffer één keer heeft geslagen. "Ik heb mevrouw nooit iets willen aandoen, een babbeltruc eindigt nooit zo", las zijn advocaat voor. El G. zelf was niet aanwezig in de rechtszaal.

Nepagenten

Dit jaar heeft de politie ruim 500 mensen aangehouden die zich hebben voorgedaan als nepagent met het doel ouderen te beroven. In heel 2024 waren er 357 arrestaties, in 2023 127.

De daders werken vrijwel altijd volgens een vast stramien. Ouderen krijgen een brief of een telefoontje met de mededeling dat er in de buurt wordt ingebroken en dat ook hun spullen gevaar lopen. De daders bieden aan langs te komen om uit voorzorg de kostbare bezittingen van de ouderen 'in veiligheid te brengen'. Het gebeurt geregeld dat ze namen van echte agenten of een politie-uniform gebruiken.

Voor de laatste keer kunnen Netflix-kijkers vanaf morgen meeleven met de avonturen van een groepje jongeren in de jaren tachtig dat woont in een stadje waar mysterieuze dingen gebeuren. De populaire serie Stranger Things gaat het vijfde en laatste seizoen in. Een 'magische formule' die handig teruggrijpt op het verleden en meerdere generaties samenbrengt.

"Het heeft alles wat mensen die in de jaren 80 en 90 jong waren kennen uit de films van hun jeugd", zegt VPRO- en NRC-recensent Anke Meijer. De voorbeelden zijn legio: in de serie komen beelden en verhaallijnen voorbij die doen denken aan onder meer films van filmregisseurs Steven Spielberg (E.T., Close Encounters of the Third Kind) en John Carpenter (The Thing, Halloween) en boeken van schrijver Stephen King (It, Carrie).

Wat is het verhaal van Stranger Things?

Het verhaal volgt een vriendengroep van middelbare scholieren in het fictieve Amerikaanse stadje Hawkins. Ze besteden hun tijd onder meer met het spelen van het fantasyspel Dungeons & Dragons.

Hun levens veranderen als een van hen verdwijnt en ze stuiten op een duistere parallelle dimensie die zij "the upside down" noemen. Met behulp van onder anderen hun telekinetische vriendin Eleven proberen ze Hawkins te redden van de ondergang.

Maar juist ook onder een jongere generatie is Stranger Things populair. "De serie heeft een brugfunctie", zegt mediawetenschapper aan de Universiteit Utrecht Dan Hassler-Forest. "Ouders kregen de gelegenheid om samen met de volgende generatie te genieten en iets door te geven van wat ze uit hun jeugd kennen."

Meijer: "Toen de serie uitkwam, bleek het voor Netflix de magische formule voor tieners en hun ouders." En de serie drijft op 'buitenbeentjes'. Hassler-Forest: "Het is een serie die laat zien: je bent leuk als je een buitenbeentje bent. De hoofdpersonen zijn nerds en outcasts." Dat kreeg onder meer navolging bij de streamingdienst met de fantasyserie Wednesday: die ook over buitenbeentjes gaat en door ouders samen met hun tienerkinderen kan worden bekeken.

Bekijk een trailer van het vijfde seizoen van Stranger Things:

Het succes verraste de jonge hoofdrolspelers in eerste instantie, zeggen ze in een interview dat morgen te zien is op de website en socialemediakanalen van NOS Stories. "Het voelde in het begin als een soort korte film zoals ik die met mijn zusje maakte", zegt Noah Schnapp (21), die de rol van Will Byers vertolkt. "Nee, we hadden in het begin niet door dat het zo groot zou worden", valt Gaten Matarazzo (23), die Dustin Henderson speelt, hem bij. "Pas na het tweede seizoen zagen we door alle persaandacht hoe populair het was geworden."

En die populariteit is dus deels te danken aan het nostalgische beeld van de jaren 80 dat de serie oproept. Iets wat ook gebeurt in andere recente series die zich in dat decennium afspelen zoals Glow (2017-2019) en The Goldbergs (2013-2022). Het zorgt onder meer voor een revival van de mode uit die tijd en van nummers van Metallica en Kate Bush.

'Geen compleet beeld'

Maar, zegt Hassler-Forest: dat is niet een compleet beeld van vroeger. Volgens hem wordt er een te romantisch beeld opgeroepen. "Je ziet met name in tijden waarin conservatieve politiek de hoofdmoot voert dat de generatie van ouders heel erg wordt geromantiseerd."

Hij vergelijkt het met eind jaren 70 en de jaren 80, waarbij films en series zoals Grease, Back to the future en Happy Days teruggrepen naar de jaren 50. "Er ontstaat een rooskleurig beeld van een oudere tijd als een onschuldige, lieve en meer authentieke tijd vol jukeboxen en diners". Die tijd wordt volgens hem dan vaak aangehaald als een periode voordat alles politiek correct werd.

En nu gebeurt dat met de jaren 80, zegt hij. "Die tijd wordt gezien als rustig en de huidige tijd als een tijd 'waarin iedereen woke is'. En dat de problemen die moeten worden bestreden vooral van buitenaf komen."

Als tegenhangers noemt hij onder meer series als Chernobyl of The Americans die een rauwer beeld van die tijd geven en zich niet richten op "filmbeelden van fantasy- en horrorfilms die wij ons kunnen herinneren".

René Karst zou vandaag zijn nieuwe tournee aftrappen in theater De Tamboer in Hoogeveen. De Drentse zanger overleed vorige week onverwachts op 59-jarige leeftijd. Vanmiddag stond zijn kist op het podium van het theater, waar zeker 2500 mensen afscheid van hem namen.

Voor de deuren om 15.00 uur opengingen, stond er al een lange rij. Van tevoren waren de tijden voor het afscheid al verruimd in overleg met de gemeente, vanwege de grote belangstelling. Behalve veel fans namen ook kennissen en vrienden afscheid van de zanger. "Ik ken zijn ouders al langer dan dat ik René kende. Dit is het laatste dat ik voor hem kan doen. Het is heel moeilijk", zegt een aanwezige vrouw tegen RTV Drenthe.

Fans stonden in de rij voor het theater:

Een fan mocht vorig jaar meewerken aan een videoclip van René Karst en heeft daar warme herinneringen aan. "René zette zich maatschappelijk in voor mensen die het wat moeilijker hadden. Ik was onzeker over de videoclip. Maar hij zei: 'Jongen, het maakt niet uit hoe zenuwachtig je bent. Je hoort er gewoon bij.' Ik heb nog geen andere artiest meegemaakt die je zo op je gemak stelt."

De kist in het theater werd omringd door gitaren en gouden platen. Want hoewel Karst tijdens zijn carrière geen nummer 1-hits scoorde, is zijn muziek in het hele land en daarbuiten te horen in feesttenten, tijdens carnaval en bij de après-ski. De Drentse zanger is bekend van feest-hits als Liever te dik in de kist (2016), Atje voor de sfeer (2019) en Supergave tijd (2007).

De videoclip Atje voor de sfeer is op YouTube ruim 13 miljoen keer bekeken:

Veel mensen brachten bloemen mee. "Ik sta hier met behoorlijk veel buikpijn, ben ook erg emotioneel en ik zie er vreselijk tegenop om zo naar binnen te gaan", zegt een vrouw die een witte roos bij zich heeft. "Maar ik moet het gewoon doen, om afscheid te nemen nu het nog kan. Hij was echt een toffe peer. Het afscheid nemen voelt daarom ook dubbel. Het is veel te vroeg."

Geïnteresseerden waren tot 19.00 uur welkom in het theater. De nabestaanden nemen later in besloten kring afscheid.

Carillon

Tijdens het afscheid speelde een beiaardier de muziek van René Karst op het carillon van Hoogeveen. "Heel tegenstrijdig", zegt beiaard Bauke Reitsma. "Want de liedjes die hij schreef zijn heel vrolijk. Het is een dubbele dag wat dat betreft."

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) dreigt naar de rechter te stappen als de gemeente Terneuzen de vergunningsaanvraag voor een asielzoekerscentrum niet op grond van de wet en haar eigen criteria beoordeelt.

Dat heeft het COA de gemeenteraad en het college van B&W laten weten in een brief. Als de gemeente de aanvraag niet op basis van deze criteria goed- of afkeurt, stapt het COA naar de rechter.

Het azc voor maximaal 200 asielzoekers zou moeten komen in een voormalig kantoorpand in de Zeeuws-Vlaamse gemeente.

De gemeenteraad was in 2024 al akkoord met de komst van het azc in het kantoorpand, maar op 12 november stemde de raad tegen het verlenen van de omgevingsvergunning voor het azc.

Burgemeester stapte op

Maandag stapte burgemeester Erik van Merrienboer (PvdA) op vanwege de slepende kwestie. Hij suggereerde in zijn ontslagbrief dat raadsleden zich in hun keuze om tegen de omgevingsvergunning te stemmen hebben laten beïnvloeden door anderen. Wat hij daarmee bedoelde verduidelijkte hij niet, maar de Volkskrant meldde dinsdag dat op sociale media onder meer een 'smoelenboek' rondging, waar gemeenteraadsleden uit Terneuzen die voor het azc hadden gestemd werden afgebeeld als ratten.

Inmiddels bemoeit ook de Zeeuwse Commissaris voor de Koning Hugo de Jonge zich met de zaak. Hij schreef maandag dat hij in gesprek wil met de gemeenteraad over de situatie.

Al eerder azc in Terneuzen

Er was al zo'n drie jaar een asielzoekerscentrum in de voormalige bibliotheek van Terneuzen, en volgens het COA heeft het in die tijd "samen met de gemeente laten zien dat dat prima kan, zonder onrust".

Omdat de gemeenteraad al eerder had ingestemd met de komst van het azc, het COA afspraken had gemaakt met de gemeente en op basis van de ervaringen van het azc in de voormalige bibliotheek, was het COA al "privaatrechtelijke overeenkomsten met de eigenaar van het voormalige kantoorpand aangegaan".

Het COA heeft de gemeente in de brief gewezen op deze afspraken en gebeurtenissen.

"We vertrouwen er ook op dat de gemeente zich houdt aan gemaakte afspraken", laat een woordvoerder van de organisatie weten. "We hopen dat het niet nodig is dat een rechter dit moet toetsen, maar indien nodig zullen we deze stap zeker zetten."

Het lijkt wel vaste prik in de herfst, de nieuwsberichten over vogelgriep. Vandaag blijken er weer besmettingen te zijn op pluimveebedrijven in Limburg en Overijssel. Hoe kan dat terwijl er al ruim een maand een landelijke ophokplicht is?

Volgens Thijs Kuiken, viroloog van het Erasmus MC in Rotterdam, zouden er zonder een ophokplicht nóg meer besmettingen zijn. Het binnenhouden van de kippen beschermt niet honderd procent. "Deze variant van het virus is als het ware uit onze vingers geglipt en blijft circuleren onder wilde vogels en dat kunnen we niet beheersen."

Door luchtventilatoren in de stallen kunnen veertjes binnenwaaien van wilde vogels of via een lek in het dak kan regenwater binnendruppelen waar wilde vogels in gepoept hebben. Het virus verspreidt zich dan onder de grote groep kippen in de stal. "Als het eenmaal binnen is, komt het eigenlijk in een gespreid bed en kan het razendsnel rondgaan."

Daarnaast is er ook nog een menselijke oorzaak voor de besmettingen in de stal, vertelt Kuiken. Uit onderzoek van de Wageningen Universiteit waarbij camera's werden opgehangen bij pluimveebedrijven kwam naar voren dat de naleving van de bioveiligheidsmaatregelen, zoals laarzen desinfecteren, beter kan op veel bedrijven.

Vaccinatie

Het wachten is op een vaccinatie tegen vogelgriep. Er worden al proeven gedaan op een leghennenbedrijf in Nederland. Die hebben tot nu toe positieve resultaten, maar het inenten van kippen is nog niet landelijk ingevoerd. Volgens het ministerie van Landbouw kan dat ook niet sneller gebeuren "Toepassing ervan mag alleen onder strikte voorwaarden uit de Europese verordening. Zolang er geen officieel vaccinatieprogramma is, is het in Nederland verboden om vaccins tegen vogelgriep toe te passen", aldus het ministerie.

Groot onderdeel van het probleem is volgens Kuiken de schaal waarop pluimvee gehouden wordt in Nederland. "We hebben in Nederland vijf keer meer kippen per hectare landbouwgrond dan in de rest van Europa. 84 miljoen kippen en ander pluimvee. Dat moet zeker veranderen als we het besmettingsrisico willen verlagen", zegt Thijs Kuiken.

Experts hebben in 2021 al een rapport gestuurd naar de Tweede Kamer met aanbevelingen. "Mondjesmaat is daar wel iets mee gedaan maar men heeft bijvoorbeeld niet de dichtheid van pluimveebedrijven verminderd en men heeft niet gestreefd naar de afwezigheid van bedrijven in waterrijke gebieden, want daar vinden de meeste besmettingen plaats."

Risico's vogelgriep

Vogelgriep is een besmettelijke virusziekte die voor veel verschillende soorten vogelsoorten gevaarlijk is. Vooral pluimvee, water- en loopvogels lopen het risico. Wilde vogels kunnen besmet worden met vogelgriep, maar vertonen de symptomen van het virus niet altijd. Zij kunnen het virus wel verspreiden door bijvoorbeeld vogelpoep. Dieren die besmet zijn met de vogelgriep worden ziek en gaan vaak dood.

Kippen die het virus hebben, tonen volgens de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) onder meer sloom gedrag. Ook eten en drinken ze minder en krijgen ze ademhalingsproblemen. Uiteindelijk kunnen ze doodgaan.

Mensen kunnen ook met de vogelgriep besmet raken als ze volgens het RIVM veel werken met (besmette) vogels. Zij kunnen milde klachten krijgen door de ziekte, waaronder koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten.

"Onlangs is door een internationale commissie het risico op een pandemie verhoogd van laag naar matig", zegt viroloog Kuiken. "Dat komt omdat het virus zich zo verspreid heeft onder verschillende soorten vogels over de hele wereld en ook onder melkkoeien in de Verenigde Staten, waar het nu al een jaar circuleert."

Bij de brand in zeven wolkenkrabbers in Hongkong zijn zeker 44 mensen omgekomen. Ten minste 45 mensen verkeren in levensgevaar. Mogelijk zijn er nog meer slachtoffers. Met meer dan 250 mensen is nog geen contact geweest. Het is onduidelijk of zij nog in de brandende gebouwen zijn of dat zij om andere redenen niet bereikbaar zijn.

Vanmiddag brak brand uit in een appartementencomplex met de naam Wang Fuk Court. Het vuur begon rond 15.00 uur lokale tijd en breidde zich binnen een paar uur uit van één naar zeven van de acht woontorens.

In vier woontorens is het vuur inmiddels onder controle.

Drie mensen zijn gearresteerd op verdenking van doodslag. Het gaat om leidinggevenden van een bouwbedrijf. Ze zitten vast voor grove nalatigheid. Het gebouw werd gerenoveerd toen de brand uitbrak.

De hoge temperaturen binnen de gebouwen maken het voor de brandweer moeilijk om naar binnen te gaan voor blus- en reddingswerk:

Ruim acht uur nadat de brand was uitgebroken wist de brandweer nog een baby en een oudere vrouw te redden uit het gebouw. Ook zij zijn naar het ziekenhuis gebracht. Het is niet bekend hoe de twee eraan toe zijn.

In de video reageren bewoners op de verwoesting van hun appartementen:

In de woontorens van het Wang Fuk Court zitten circa 2000 appartementen. De brand lijkt zich snel te hebben verspreid via steigers van bamboe die aan de buitenkant van de 31 verdiepingen tellende woontorens waren vastgemaakt vanwege de renovatie.

Ook zijn er piepschuim platen aangetroffen in het gebouw die ramen blokkeerden. Mogelijk hebben ook die bijgedragen aan de snelle verspreiding van het vuur.

Hoe de brand is ontstaan, is nog niet duidelijk. De leider van Hongkong, John Lee, heeft een speciaal team gevormd om de oorzaak te onderzoeken.

Verkiezingscampagnes opgeschort

Volgende week zijn er verkiezingen in Hongkong. Meerdere partijen hebben hun campagne voorlopig opgeschort.

Lee bevestigde zelf dat ook hij alle campagneactiviteiten stillegt, maar zei dat er nog geen besluit is genomen over het uitstellen van de verkiezingen zelf.

In een luidruchtig Lagerhuis heeft de Britse minister van Financiën Rachel Reeves haar langverwachte rijksbegroting gepresenteerd: volgens haar is het een "trots Labour-budget", maar voor veel Britten is het vooral een pijnlijke begroting, die hun hogere belastingen brengt.

Hoe Reeves het ook wendt of keert, ze moet het doen met de kaarten die haar zijn toebedeeld en dat betekent dat ze cash tekortkomt door een gebrek aan economische groei en door de hoge rente op de staatsschuld.

In haar begroting probeert Reeves voorzichtig te balanceren tussen politieke en economische belangen: ze moet de Labourpartij tevreden houden en aan de andere kant ook de obligatiemarkt.

Beide kanten trekken haar geloofwaardigheid als de op één na belangrijkste politicus naast premier Keir Starmer in twijfel. De afgelopen maanden is er openlijk gespeculeerd over de houdbaarheid van Starmers positie, na aanhoudende kritiek op het regeringsbeleid en de historisch lage peilingen.

Slimme truc

De minister van Financiën had als prioriteiten voor deze begroting om de hoge kosten voor levensonderhoud te verlagen, de zorgsector te ondersteunen en de staatsschuld terug te dringen. De kosten wil ze dekken door de inkomstenbelastingschijven niet mee te laten stijgen met de inflatie, waardoor hogere inkomens vanzelf meer belasting gaan betalen.

Een slimme truc die al vaker door haar voorgangers is ingezet: door loonsverhogingen komen steeds meer Britten dan vanzelf in een hogere belastingschijf terecht, wat de staatskas vult zonder dat de belasting expliciet wordt verhoogd. Daarnaast kondigt ze hogere belastingen aan op dure huizen en gokken en een beperking van belastingvrije pensioenbijdragen.

Er zijn ook maatregelen in de begroting die de Labour-achterban en -kiezers tevreden moeten stellen. Zo gaat het minimumloon omhoog, komt er een plafond voor treinkaartjes en een btw-verlaging voor de energierekening.

Kinderbijslag voor alle kinderen

Ook wordt een einde gemaakt aan de veelbesproken 'two-child benefit cap' een regeling waarbij gezinnen voor maximaal twee kinderen kinderbijslag krijgen. Door de afschaffing krijgen grotere gezinnen dus meer bijstand.

Hierover bestaat al lang controverse: voorstanders van de oude regeling zeggen dat als je geen drie kinderen kunt betalen, je ze niet zou moeten krijgen. Tegenstanders benadrukken dat een extra kind er zelf niets aan kan doen waar het geboren wordt, waardoor het oneerlijk is om voor deze kinderen geen kinderbijslag te geven.

Reeves erkent in haar speech dat het publiek "gefrustreerd" is over het uitblijven van economische vooruitgang. Ze geeft de schuld aan de vorige regeringen, de Brexit en de coronapandemie. Echte verandering teweegbrengen is nooit een gemakkelijke opgave, voegt ze eraan toe.

Meteen al kritiek

Politiek analisten en de oppositie zullen na de presentatie in het parlement benadrukken dat de krapte in de begroting van Reeves ook te maken heeft met de lagere productiviteitsprognoses van de OBR, de Britse versie van het Centraal Planbureau. Die prognoses stralen af op de minister, die haar beloftes over economische groei tot nu toe niet heeft kunnen waarmaken.

De leider van de Liberal Democrats, Ed Davey, uitte direct kritiek met een simpele zin: "You can't tax your way to growth", je bereikt geen groei door meer belasting te heffen. Een breed gevoeld sentiment onder bedrijven en ondernemers, die klagen dat de belastingverhogende maatregelen van Reeves de economische groei eerder afremmen dan stimuleren.

Daarnaast klinkt uit kritische hoek dat Reeves nog altijd geld tekortkomt door haar eigen politieke u-bocht om sociale bezuinigingen toch niet door te voeren, nadat haar partij in opstand was gekomen. En dat ze bovendien maar beperkte begrotingsruimte heeft door de strikte fiscale regels die ze zelf heeft ingesteld.

Steigers van bamboe lijken een grote rol te hebben gespeeld bij de dodelijke brand in Hongkong. Zeker 40 mensen kwamen om het leven nadat in een woontoren brand was uitgebroken. Die kon door de stelling van bamboestokken buiten het gebouw razendsnel overslaan naar andere gebouwen.

Dat de brand zich op een andere manier heeft verspreid is bijna onmogelijk, zegt adviseur brandveiligheid Peter van de Leur van ingenieursbureau DGMR. "Binnendoor kan dit niet. Buitenlangs is het goed denkbaar, als je zoiets hebt als brandbare steigers."

Bamboesteigers zijn een normaal gezicht in Hongkong, een miljoenenstad aan de Chinese zuidkust met veel hoogbouw. Afgezet tegen de hypermoderne skyline lijken steigers van bamboestokken misschien primitief, maar bamboe heeft veel voordelen ten opzichte van andere materialen en kent daarom een lange traditie in de bouwsector van de stad.

Sterk en goedkoop, maar niet ongevaarlijk

Bamboe is een sterk materiaal en stukken lichter dan staal of aluminium. Het is ook relatief goedkoop. De bamboe voor de steigerbouw groeit op het Chinese vasteland en is een van de snelst groeiende planten ter wereld. En niet onbelangrijk in het dichtbebouwde Hongkong: bamboe is buigzaam en eenvoudig in te korten voor krappe ruimtes.

"De steigers brengen wel een risico met zich mee", zegt Van de Leur. In officiële veiligheidsvoorschriften staat weinig over brandpreventie bij bamboesteigers. Netten tegen vallende voorwerpen zijn verplicht; die moeten brandvertragend zijn. "Dat betekent dat het moeilijk is om ze in brand te krijgen, maar het is iets anders dan brandwerend." Voor zover bekend hoeven de duizenden stokken die nodig zijn voor grote steigers niet te worden geïmpregneerd.

De afgelopen jaren kwamen in Hongkong meer dan twintig bouwvakkers om het leven bij ongelukken op en met steigers. Vorige maand vloog nog een bamboesteiger in hartje Hongkong in brand. Vier mensen moesten toen naar het ziekenhuis. Het stadsbestuur wil het gebruik van bamboesteigers terugdringen, maar van een verbod is voorlopig geen sprake.

De brand brak uit in een woontoren van 31 verdiepingen in de wijk Tai Po, in het noorden van de stad. De toren stond voor een renovatie in de steigers. Ook de omliggende torens, allemaal uit 1983, kregen een opfrisbeurt.

De brand brak halverwege de middag lokale tijd uit. De oorzaak is nog onduidelijk. Dat de bamboesteigers rond de torens hebben geleid tot een snelle verspreiding lijkt zeker. "Alleen met gemakkelijk brandbare gevels, zoals bij de brand in de Grenfell Tower in Londen in 2017, had het ook zo groot kunnen worden", zegt Van de Leur. "Maar ik heb geen enkele indicatie dat dat hier het geval is geweest."

'Hoort niet te kunnen gebeuren'

Als de brand zich inderdaad via de buitenkant van de torens kon verspreiden en via ramen kon binnendringen, is de effectiviteit van de veiligheidsmaatregelen in de torens beperkt. Woontorens zijn doorgaans zo gebouwd dat branden beperkt blijven tot één deel van de toren, bijvoorbeeld een woning of gang. Trappenhuizen en andere verdiepingen worden door die zogeheten compartimentering beschermd.

Dat er nu op zoveel verdiepingen tegelijk brand is, is voor Van de Leur ook een aanwijzing dat het vuur zich via de buitenkant moet hebben verspreid en door ramen is binnengekomen. "Een brand die al na korte tijd in veel woningen in een hoog woongebouw woedt, dat is iets wat niet hoort te kunnen gebeuren."

Een bewoner van een van de woontorens zegt tegen lokale media dat de bamboesteigers er al een jaar stonden. Over een paar maanden had de renovatie afgerond moeten zijn.

In de video reageren bewoners op de verwoesting van hun appartementen:

De gemeente Venlo heeft beveiligingsmaatregelen getroffen bij de woning van burgemeester Antoin Scholten. Dat bevestigt de gemeente aan L1 Nieuws. De aanleiding zijn online dreigementen richting de burgemeester vanwege de komst van een asielzoekerscentrum. Wat de maatregelen precies zijn, wil de gemeente niet zeggen.

De Limburger berichtte eerder over agressie en intimiderende berichten aan het adres van de burgemeester, een wethouder en meerdere raadsleden vanwege de komst van een azc in de stad. Scholten deed het afgelopen jaar meerdere keren aangifte van bedreiging of belediging. De gemeente wil niet zeggen wanneer die aangiftes precies zijn gedaan en doet geen uitspraken over de inhoud van de bedreigingen.

Morgen wordt de komst van het azc besproken in een commissievergadering.

Scholten (VVD) is sinds 2012 burgemeester van Venlo. Omroep Venlo schreef eind oktober dat de burgemeester aangifte had gedaan tegen de voorman van Werkgroep AZC Venlo. De woordvoerder van de burgemeester wilde dat toen niet bevestigen. De actiegroep is tegen de komst van het asielzoekerscentrum.

Hoeveel wethouders en/of raadsleden melding hebben gemaakt van bedreiging of intimidatie, wil de gemeente ook niet zeggen. Wel laat de woordvoerder weten dat de toon in het publieke debat rond het geplande asielzoekerscentrum merkbaar is verhard, zowel op sociale media als in reacties richting bestuurders en raadsleden. Daarom is de gemeente bij raadsvergaderingen "extra alert".

Emile Roemer, de Limburgse Commissaris van de Koning, vindt het "onbegrijpelijk dat volksvertegenwoordigers in Venlo blijkbaar niet veilig hun werk kunnen doen". "Schreeuwen, beledigen, haat zaaien en polariseren op social media: ik ben er helemaal klaar mee. En zo velen met mij", laat hij in een reactie weten.

Politici onder druk

De afgelopen maanden voelden meerdere raadsleden zich onder druk gezet over de besluitvorming rond de opvang van asielzoekers, aldus de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.

In meerdere gemeenten vond hevig verzet plaats tegen de komst van asielzoekers. Zo liep een demonstratie tegen de komst van het azc in Houten op 15 oktober uit de hand. Burgers en agenten werden bekogeld met eieren en stenen door tegenstanders van het azc. Een maand later maakte de gemeente bekend dat de tijdelijke opvang van maximaal 250 asielzoekers voorlopig is uitgesteld. Eerder dit jaar liepen demonstraties uit de hand in onder meer Sint-Michielsgestel, Uden en Uitgeest.

De burgemeester van Terneuzen maakte deze week bekend dat hij opstapt vanwege de kwestie rond de komst van een azc in de Zeeuwse gemeente. Wisselend stemgedrag van raadsleden zorgt ervoor dat de burgemeester vermoedens heeft dat ze onder druk zijn gezet om tegen het azc te stemmen. De burgemeester heeft daardoor geen vertrouwen meer in een goede samenwerking, schreef hij in een brief aan de gemeenteraad.

In Guinee-Bissau is een coup gaande. President Umaro Sissoco Embaló is gearresteerd door het leger en er worden schoten gemeld in Bissau, de hoofdstad van het land. Het is onduidelijk of daarbij slachtoffers zijn gevallen.

Een groep van legercommandanten heeft op de staatstelevisie gezegd dat ze tot nader order de controle over het land overnemen en de president hebben afgezet. Het leger heeft niet laten weten waar Embaló nu is.

Het luchtruim is gesloten en er is een avondklok ingesteld, zei een van de legercommandanten. Ook het verkiezingsproces wordt voorlopig opgeschort. Eerder vandaag meldde Embaló zelf al dat hij gearresteerd was.

Zondag waren er verkiezingen in het West-Afrikaanse land. Zowel de president als zijn tegenstander Fernando Dias eiste de overwinning op. De kiescommissie zou de voorlopige uitslag van de verkiezingen morgen bekendmaken.

Afrika-correspondent Saskia Houttuin:

"Deze staatsgreep komt niet uit de lucht vallen. Eerdere couppogingen lieten al zien dat de positie van Embaló niet stabiel was. De president probeerde zijn macht te behouden door onder meer het parlement te ontbinden; sinds december 2023 heeft er geen zitting meer plaatsgevonden.

Het stond dus al vast dat het verloop van de verkiezingen in Guinee-Bissau spannend zou worden. Ze hadden in september dit jaar moeten plaatsvinden, maar Embaló stelde het prikken van een verkiezingsdatum steeds uit. Ook werden twee belangrijke oppositiepartijen van deelname uitgesloten.

En dat terwijl het vertrouwen in staatsinstituties al heel slecht was; Embaló wordt door zijn tegenstanders beschuldigd van corruptie en machtsmisbruik. Ook binnen het leger, dat ook sterk verdeeld is, groeide de onvrede. Van oudsher hebben zij in Guinee-Bissau altijd een bepalende rol gespeeld in de politiek, zoals we ook vandaag zien bij deze machtsgreep."

Volgens persbureau AP zijn de wegen naar het presidentieel paleis afgesloten. Ook zijn er wachtposten geplaatst die worden bemand door zwaarbewapende en gemaskerde militairen.

Sinds Guinee-Bissau in 1974 onafhankelijk werd van Portugal heeft het land al veel machtswisselingen gehad. Er zijn meerdere staatsgrepen gepleegd of pogingen daartoe ondernomen.

Portugal roept iedereen in Guinee-Bissau op tot kalmte en niet over te gaan tot geweld. Het ministerie van Buitenlandse Zaken stelt dat "de normale werking van de instellingen" hervat moeten worden "zodat het proces van het tellen van de stemmen en het bekendmaken van de verkiezingsuitslagen kan worden afgerond".

Het kabinet trekt toch weer meer geld uit voor Europese ruimtevaart. Vorige maand nam Nederland zich nog voor om een kwart minder geld in te leggen voor de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Dat leidde tot veel onrust in de sector.

Nederland huist een groot onderzoekscentrum van de ESA in Noordwijk, Estec. Daar werken duizenden ruimtevaartspecialisten. De vrees was dat de Nederlandse bezuiniging ervoor zou zorgen dat delen van dit instituut mogelijk zouden vertrekken.

In de Volkskrant zei Harm van de Wetering, directeur van NSO, het ruimtevaartagentschap van de Nederlandse overheid, bijvoorbeeld: "Dit is heel slecht gevallen bij ESA. De directeur-generaal heeft al aangegeven dat hij in dit geval niet anders kan dan activiteiten van Estec verplaatsen naar andere landen."

Toch geld erbij

Ook in de Tweede Kamer klonken kritische vragen. Het kabinet gaf daarin toe dat Nederland veel minder bijdraagt aan de ESA dan de afgesproken norm. "Op dit moment streeft ESA naar een totale inschrijving van 22 miljard euro door alle lidstaten, wat zou neerkomen op ruim 1 miljard euro voor Nederland voor de komende drie jaar", schrijft minister Karremans van Economische Zaken.

Die miljard is opgebouwd uit een verplicht deel en een vrijwillig deel. En juist op dat vrijwillige deel dacht Nederland te kunnen beknibbelen. "Niet omdat we dat willen, maar omdat er geen geld was op de Rijksbegroting", zegt een woordvoerder van EZ. Dat activiteiten van Estec dreigden te verdwijnen, gaf de doorslag om toch meer budget te zoeken.

Nederland was van plan 344 miljoen euro bij te dragen voor de komende drie jaar. Op een bijeenkomst van de ESA in het Duitse Bremen heeft Karremans toch bekendgemaakt dat bedrag op te schroeven naar 453 miljoen euro.

"Het kabinet heeft eerder scherpere keuzes moeten maken in de Rijksbegroting", laat Karremans weten in een toelichting. "Die hadden ook consequenties voor de Nederlandse bijdrage aan ESA. Dat was een pijnlijke keuze, omdat de ruimtevaartsector niet alleen onze economie versterkt, maar ook Nederland veilig houdt. We hebben daarom de afgelopen tijd hard gewerkt om toch een forse extra incidentele investering hierin te kunnen realiseren."

Volgens het ministerie komt het geld onder meer uit een potje dat bestemd was voor toegepast onderzoek door instellingen als TNO of Deltares.