NOS Nieuws - Algemeen

Het geweld in het Afrikaanse land Sudan escaleert. Tegelijkertijd proberen Sudanezen hun leven weer op te bouwen in de hoofdstad Khartoem, daar waar de ellende jaren geleden begon.

Mona Ahmed kijkt uit het raam van een taxibusje. Eindelijk is de lerares weer thuis in haar stad, die ze achterliet omdat de gevechten haar buurt bereikten. Ze voelt blijdschap en verdriet. Verdriet omdat haar stad zwaar beschadigd is. Blijdschap omdat ze eindelijk haar thuis weer terug gaat zien.

Kapotgeschoten stad

Jarenlang verbleef ze in een vluchtelingenkamp elders in het land. Nu heeft de overheid haar gevraagd om weer terug te keren. Ze rijdt langs een speelterrein dat zwaar beschoten is en wijst naar een winkel in puin. "Daar speelden mijn kinderen vroeger en daar kocht ik graag jurken."

Khartoem is niet langer de mooie stad vol allure. Want ooit had deze hoofdstad aan de Nijl een indrukwekkende skyline, internationale hotels, cafés aan het water en de oudste universiteit van het land.

Maar als je nu de brug over de Nijl over rijdt naar het stadshart, is bijna ieder gebouw beschadigd. Ramen zijn eruit geblazen. Muren zwartgeblakerd en overal zie je kogelgaten.

In Khartoem is de afgelopen jaren zwaar gevochten tussen de paramilitairen van de RSF en het regeringsleger SAF. De twee generaals van die strijdgroepen grepen eerst samen de macht in Sudan, maar kregen daarna ruzie. De oorlog kwam onverwachts voor veel Sudanezen in Khartoem, een stad die nooit eerder conflict kende.

Verkrachtingen en executies

Khartoem is nu een stad vol trauma, verlies en verdriet. De burgers werden hier de afgelopen jaren niet gespaard. Ze leefden jarenlang onder bombardementen en beschietingen van beide kampen. En vooral in de delen van de stad waar de RSF het voor het zeggen had, zijn veel vrouwen verkracht en mannen geëxecuteerd.

Lerares Mona vertrok nadat haar wijk in handen was gekomen van de paramilitairen van de RSF. "Ik dacht dat de oorlog weer snel voorbij zou zijn", vertelt ze. "Dat het misschien een week zou duren, maar het werden jaren."

Sinds dit voorjaar is Khartoem in handen van het regeringsleger en is de frontlinie honderden kilometers verderop. Langzaam wordt geprobeerd de stad weer op te bouwen en veilig te krijgen.

Met een metaaldetector loopt een man van de explosievendienst van de VN over een grasveld. "Dit is een plek waar mensen vroeger kwamen picknicken", wijst woordvoerder Mohammed Awad. "Nu is het hier heel gevaarlijk, we vinden veel niet-ontplofte explosieven. Het probleem is dat we niet weten waar ze liggen. Pas als iemand erop stapt, weten we waar we aan de slag moeten."

De detector loeit en de ontmijner gaat op zijn knieën. Hij prikt met een metalen stokje in de aarde voor hem. Het is een levensgevaarlijke en tijdrovende methode. Zo proberen ze centimeter voor centimeter van deze miljoenenstad weer veilig te krijgen. Het is onbegonnen werk.

Plunderingen

Dat gevoel heeft ook de 29-jarige winkelier Mohammed Osman. Hij veegt de stoep voor zijn winkel schoon. Er ligt veel puin op straat. De milities van de RSF vochten niet alleen, maar gingen ook op rooftocht. Geld uit de banken werd gejat, goud en kunstvoorwerpen uit het Nationaal Museum zijn weg en veel Sudanezen zijn hun auto kwijt. Tijdens het plunderen lieten ze een gigantische troep achter.

Ook Osmans kleine supermarkt is totaal gestript. Zelfs zijn ventilator is van de muur gerukt. "Ik weet niet waar ik moet beginnen", verzucht hij. "Kijk naar deze ravage. En er is hier niemand. Ook mijn vrienden, andere winkeliers, zijn weg. Velen zijn dood." Hij is nu een van de weinigen in de verlaten straten. "Voor wie ruim ik op? Mijn winkel kan niet open. Er is hier niemand."

Vooral de betere wijken zijn nog zo goed als leeg. De rijkere stedelingen zijn naar het buitenland gevlucht, onder meer naar Egypte en Saudi-Arabië. Ze willen en hoeven niet terug naar een land dat nog steeds in oorlog is, naar buurten met een gebrek aan water, elektriciteit en medische zorg.

Toch wonen er ook weer miljoenen mensen in Khartoem. Voor een deel gaat het om Sudanezen zoals lerares Mona, die teruggekomen. Voor een ander deel gaat het om achterblijvers, die geen geld hadden om te vluchten of te oud waren om te vertrekken.

Ziekenhuis bleef open

Daarom was het ziekenhuis van arts Jamal Mohamed de afgelopen jaren nooit leeg, maar juist vol, vertelt hij. Mohamed is een van de Sudanezen die besloten om niet te vertrekken, maar juist te blijven deze oorlog. Hij hield een van de ziekenhuizen van de stad draaiende.

In het ziekenhuis blijft het druk, onder meer met kinderen met afgeblazen ledematen omdat ze niet-ontplofte explosieven tegenkwamen. Een tiener ligt te kermen in een bed. Zijn hand is eraf. In het bed naast hem ligt zijn vriend wiens zijkant van zijn gezicht is verdwenen na een explosie.

Mona komt ondertussen thuis waar een hartsvriendin op haar wacht. Ze vallen elkaar in de armen. Het is een emotioneel weerzien. Eenmaal binnen kijkt ze wat de milities niet uit haar huis hebben gestolen. Ze vindt in een lade een paar oude schoenen terug, vol lagen stof. Haar vreugde is groot. De afgelopen jaren had ze maar twee jurken om te dragen.

Maar echt verder kan de lerares en haar stad Khartoem pas als de gevechten ophouden, zegt Mona. "Ik hoop dat de wereld naar ons luistert en dat de oorlog stopt."

Goedemorgen! Verdediging aan het woord in de zaak van het Vlaardingse pleegmeisje. En het wordt druk in kroegen en op pleinen van carnavalvierende gemeentes.

Eerst het weer: Vanochtend is het vooral in het noordoosten bewolkt. Vanmiddag schijnt op veel plaatsen geregeld de zon. Bij een matige zuidwestenwind wordt het 11 tot 13 graden. De komende dagen is het meestal droog en zacht met maxima rond 15 graden. Vanaf vrijdag is het een stuk minder zacht.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Zoals verwacht is de Amerikaanse Senaat akkoord gegaan met het beëindigen van de shutdown, het stilleggen van de federale overheid. Daarmee is de langste shutdown in de geschiedenis van de VS nog niet ten einde. Het Huis van Afgevaardigden zal later deze week nog over de wetgeving stemmen. De Republikeinen hebben daar een meerderheid.

De Republikeinse voorzitter van het Huis, Mike Johnson, zei al dat hij het wetsvoorstel dat tijdelijke financiering van de overheid mogelijk maakt het liefst woensdag in stemming brengt. Daarna moet president Trump de wet nog ondertekenen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Gisteravond was de eerste aflevering van het Sinterklaasjournaal. Al ruim twee decennia vaste prik voor een heleboel kinderen én hun ouders.

Lees hier meer over het fenomeen Sinterklaasjournaal:

Fijne dag!

Zoals verwacht is de Amerikaanse Senaat akkoord gegaan met het beëindigen van de shutdown, het stilleggen van de federale overheid. Daarmee is de langste shutdown in de geschiedenis van de VS nog niet ten einde. Het Huis van Afgevaardigden zal later deze week nog over de wetgeving stemmen. De Republikeinen hebben daar een meerderheid.

De Republikeinse voorzitter van het Huis, Mike Johnson, zei al dat hij het wetsvoorstel dat tijdelijke financiering van de overheid mogelijk maakt het liefst woensdag in stemming brengt. Daarna moet president Trump de wet nog ondertekenen.

Het knelpunt zat in de Senaat, waar minstens acht Democraten met de Republikeinen moesten meestemmen om de shutdown te beëindigen. Vorige nacht bleek dat er genoeg Democraten waren gezwicht voor de druk van de Republikeinen.

Grote gevolgen

De shutdown, die al 42 dagen duurt, heeft grote gevolgen voor Amerikanen. Ambtenaren krijgen sinds 1 oktober geen loon, vertragingen op vliegvelden namen hand over hand toe en 42 miljoen Amerikanen hadden minder geld voor boodschappen.

De federale overheid gaat in shutdown als de partijen het in het Congres niet eens kunnen worden over een nieuwe begroting. Dat gebeurde eind september. De Democraten stemden niet in met de begroting omdat het verlengen van de zorgverzekering voor 24 miljoen Amerikanen niet was verzekerd.

De acht Democraten die alsnog hebben meegestemd, kregen in ruil daarvoor te horen dat er in december een stemming komt over het verlengen van de zorgverzekering. Maar er is geen garantie dat die verlenging er uiteindelijk komt, wat tot woede heeft geleid bij Chuck Schumer, de Democratische leider in de Senaat.

Nog eens vier minderjarige tieners zijn veroordeeld voor betrokkenheid bij de rellen in Scheveningen van afgelopen mei. Ze kregen werkstraffen tussen de 30 en 50 uur opgelegd. Daarmee zijn er tot nu toe in totaal zestien verdachten veroordeeld.

Een jongen van 16 uit Zoetermeer, twee jongens van 15 uit Den Haag en Rotterdam en een meisje van 14 uit Den Haag stonden gisteren voor de rechter. De 15-jarige Rotterdammer had stenen tegen een politiewagen gegooid. De drie anderen hadden politieagenten belaagd en hadden met terrasstoelen van een ijssalon gegooid.

Op 1 mei braken in Scheveningen ongeregeldheden uit. Honderden jongeren gaven gehoor aan een online oproep om te komen vechten. Rond het Kurhaus raakten groepen slaags. Vervolgens keerden ze zich tegen de politie. De mobiele eenheid werd bekogeld met stenen, fietsen en glas. Ook werden er in de omgeving veel vernielingen aangericht.

Nieuwe verdachten op het oog

Het Openbaar Ministerie meldt dat er tot nu toe negentien verdachten zijn aangehouden. Achttien van hen zijn al in de rechtbank verschenen. Twee van hen zijn vrijgesproken. De anderen hebben werkstraffen tussen de 30 en 80 uur opgelegd gekregen. Ook moeten sommigen een schadevergoeding tussen de 150 en 250 euro betalen aan agenten.

Het OM verwacht dat er binnenkort meer verdachten worden aangehouden. Onlangs zijn er nieuwe beelden vrijgegeven in opsporingsprogramma's van enkele verdachten.

Een flatgebouw in Heerenveen is gisteravond een tijdlang deels ontruimd geweest nadat bewoners onwel waren geworden door een vreemde lucht. Zeven mensen zijn nagekeken door ambulancepersoneel, twee van hen zijn doorgestuurd naar de huisartsenpost.

Uit onderzoek van de brandweer bleek dat iemand op de zevende verdieping pepperspray had gespoten, waardoor mensen misselijk werden en pijnlijke ogen kregen. Ook de achtste etage werd ontruimd.

Rond 01.00 uur waren de getroffen verdiepingen schoongemaakt en konden de bewoners weer terug. Eén appartement blijft nog afgesloten. In de flat wonen topsporters, onder wie judoka's, schaatsers en voetballers van sc Heerenveen.

'We werden allebei heel duizelig'

Heerenveen-middenvelder Isaiah Ahmed was aan het gamen toen de brandweer aan de deur kwam, zegt hij tegen Omrop Fryslân. "Ik zat FIFA te spelen, en ineens hoor ik gebonk. 'Opendoen, brandweer!' Ik dacht eerst dat het een grapje was, maar ik voelde wel iets in mijn keel. En ik moest hoesten." Verder had Ahmed naar eigen zeggen geen last. Hij zegt wel zijn potje nog te hebben afgemaakt voordat hij naar beneden ging.

Jeugdspeler Raoef Assady van Heerenveen was een van de mensen die onwel waren geworden. "Ik zat gewoon mijn serie te kijken op de bank, en opeens kreeg ik traanogen. Mijn neus ging dicht. Je voelde gewoon dat er iets in de lucht zat. Mijn vader was ook bij mij, die werd helemaal rood, en we werden allebei heel duizelig. Meerdere mensen op mijn verdieping hoorden we heel hard hoesten."

Assady zegt dat hij samen met zijn vader bij alle buren had aangeklopt, waarna ze naar beneden waren gegaan en 112 hadden gebeld. Daarna kwamen de hulpdiensten ter plekke.

Bij pluimveebedrijven in het Gelderse Bennekom en in Swifterbant in Flevoland is vogelgriep geconstateerd. Op beide locaties worden tienduizenden kippen gedood om verspreiding van het virus te voorkomen, meldt het ministerie van Landbouw. In Swifterbant gaat het om 47.000 leghennen en in Bennekom om 20.000 kippen.

Binnen een straal van 10 kilometer van de fokkerij in Bennekom liggen 87 andere pluimveebedrijven. Daar geldt vanaf nu een vervoersverbod, wat inhoudt dat er geen pluimvee en eieren vervoerd mogen worden. Ook mag onder meer de mest van vogels niet worden afgevoerd.

De gemeente Ede, waar Bennekom onder valt, heeft een grote pluimveesector. Binnen 1 kilometer van het besmette bedrijf ligt nog één ander pluimveebedrijf en in een straal van 3 kilometer zijn er nog 16 andere firma's.

Het leghennenbedrijf in Swifterbant heeft 16 andere pluimveebedrijven binnen 10 kilometer liggen. Ook daar geldt een vervoersverbod.

Meerdere besmettingen in hele land

De afgelopen weken werd op meerdere plekken in het land vogelgriep geconstateerd bij pluimveebedrijven. Zo werd vrijdag bekend dat er in het Friese Drogeham 120.000 leghennen moeten worden geruimd. Vorige maand werden in het Gelderse Dodewaard 161.000 kippen gedood. Verder werd de vogelgriep ook al in het Flevolandse Emmeloord en het Limburgse Born vastgesteld.

Sinds 16 oktober geldt in heel Nederland een ophok- en afschermplicht voor vogels en pluimvee.

De Syrische president Ahmed al-Sharaa heeft een bezoek gebracht aan het Witte Huis. Hij is de eerste Syrische president die daar is ontvangen. Hij en zijn minister van Buitenlandse Zaken spraken met president Trump en minister van Buitenlandse Zaken Rubio.

Volgens het Syrische ministerie van Buitenlandse Zaken zijn de twee landen het eens geworden over Amerikaanse steun aan het Syrische leger. Ook heeft de VS steun toegezegd aan een nog te vormen veiligheidspact tussen Israël en Syrië. Verder heeft Syrië een verklaring ondertekend om zich aan te sluiten bij de internationale coalitie tegen terreurbeweging IS.

Trump zei na afloop er vertrouwen in te hebben dat Sharaa zijn werk zal kunnen doen. Hij noemde hem een "zeer sterke leider". Ook zei Trump dat hij goed met de Syrische president kan opschieten en dat inderdaad gewerkt wordt aan samenwerking tussen Israël en Syrië.

Het was van tevoren al duidelijk dat Syrië Amerikaanse steun wil voor de wederopbouw van het land. Washington eist meer stappen tegen IS.

'Syrië succesvol maken'

De Amerikaanse president gaf geen details over de ontmoeting, maar zei wel: "We zullen er alles aan doen om Syrië succesvol te maken, want dat is onderdeel van het Midden-Oosten."

De Syrische president kwam niet via de hoofdingang binnen. Ook was er geen begroetingsmoment, zoals voor buitenlandse staatshoofden en regeringsleiders wel gebruikelijk is. Daarnaast waren er geen journalisten aanwezig voor het begin van het gesprek in het Witte Huis.

Correspondent Verenigde Staten Sjoerd den Daas:

"Amerika wil investeren in de relatie met Syrië, omdat Trump daar kansen ziet. Dit Syrië met deze leider kan ook echt wel in zijn voordeel werken.

Trump heeft de afgelopen maanden veel politiek kapitaal gestoken in het beëindigen van de oorlog tussen Israël en Hamas. Hij wil een langetermijnoplossing voor die regio. Hij wil iets laten zien wat vorige Amerikaanse presidenten niet is gelukt. Trump ziet hier denk ik een heel goede mogelijkheid om een stevige voet tussen de deur te krijgen.

Hij heeft best wat invloed op Syrië en Sharaa via sancties die opgeheven kunnen worden. Zonder het opheffen daarvan kan Syrië niet zo veel.

Trump hoopt Syrië een worst voor te houden, waarmee hij het land een richting op kan laten bewegen die hem goed uitkomt. Namelijk Israël erkennen als staat, in de hoop dat het tot rust en stabiliteit in de regio leidt."

Minder dan een jaar geleden greep de Syrische president de macht nadat het regime van dictator Assad was gevallen. In het verdere verleden stond Sharaa bekend als moslimterrorist. Tot voor kort stond er zelfs een prijs van 10 miljoen dollar op zijn hoofd, maar dat draaide de VS terug. Sinds vrijdag staat Sharaa niet meer op de Amerikaanse sanctielijst voor terroristen.

Dit voorjaar hief zowel de VS als de EU de economische sancties tegen Syrië op.

In mei ontmoetten Trump en Sharaa elkaar al eens in Saudi-Arabië. Toen was het voor het eerst in 25 jaar dat leiders van beide landen elkaar ontmoetten. Trump zei toen de maatregelen tegen het land te willen opheffen. "Het is hun moment om te schitteren. We halen alle sancties eraf", aldus Trump.

Wat is het doel van deze opvallende ontmoeting? Nieuwsuur maakte er gisteren deze video over:

Twee anticorruptie-bureaus in Oekraïne hebben invallen gedaan vanwege een grootschalig onderzoek naar corruptie in de energiesector. De instanties zeggen een omkoopschandaal van ongeveer 100 miljoen dollar op het spoor te zijn waar het Oekraïense staatsenergiebedrijf Energoatom bij betrokken is.

Het onderzoek nam vijftien maanden in beslag. Volgens de onderzoekers zijn er zeventig huiszoekingen gedaan en is er duizend uur aan geluidsopnames verzameld.

De onderzoekers zeggen dat ze een criminele organisatie hebben ontdekt die de leiding had bij grootschalige corruptie rond Energoatom. Onderaannemers van het staatsenergiebedrijf zouden zijn gedwongen smeergeld te betalen in ruil voor contracten. Bij de criminele organisatie zou een voormalige adviseur van de minister van Energie een hoofdrol hebben gespeeld.

Energoatom meldt dat anticorruptie-functionarissen vandaag het kantoor hebben doorzocht en dat het alle medewerking heeft verleend. Minister Hryntsjoek van Energie zei op een persconferentie er alles aan te willen doen om het onderzoek transparant te laten verlopen.

Stapels bankbiljetten

Op beelden die een van de anticorruptie-bureaus heeft gepubliceerd zijn dikke stapels bankbiljetten te zien. Op tafels en in tassen liggen grote hoeveelheden Oekraïense hryvnia's, dollars en euro's. De anticorruptie-instantie meldt niet van wie het cashgeld afkomstig is.

Ook een voormalige zakenpartner en vriend van president Zelensky wordt van corruptie verdacht. Panden van hem zijn doorzocht, meldt The Kyiv Independent. Mindich zou voor de huiszoekingen al zijn gevlucht.

Zelensky

Zelensky zegt in een reactie dat iedereen die betrokken is bij corruptie ter verantwoording zal worden geroepen en strafrechtelijk zal worden vervolgd. Afgelopen zomer nam de partij van Zelensky nog een wetsvoorstel aan dat de onafhankelijkheid zou inperken van de twee anticorruptie-bureaus, het Nationale Bureau voor Corruptiebestrijding en het Gespecialiseerde Bureau voor Corruptiebestrijding.

Het leidde tot grootschalige demonstraties in Oekraïne. Voor het eerst sinds het begin van de oorlog met Rusland gingen Oekraïners massaal de straat op om te protesteren en te eisen dat de wet werd ingetrokken.

Zelensky zwichtte voor de druk en kwam met een nieuw wetsvoorstel waarbij de onafhankelijkheid van de anticorruptie-bureaus volgens hem niet in gevaar komt.

Menig automobilist weet: een ritje naar Duitsland om te tanken loont, met verschillen tot wel 30 cent per liter. Die benzineprijs schommelt wel behoorlijk, tot gemor van veel Duitsers. Daarom ligt in de Bondsraad een plan voor om een einde te maken aan de 'pingpongprijzen'.

De benzine- en dieselprijzen worden gedurende de dag meermaals aangepast. Uit onderzoek van het Duitse Bundeskartellamt bleek dat tankstations de prijs bijna twintig keer per dag laten stijgen of zakken. Bij sommige tellingen ging het zelfs om vijftig schommelingen. Het zou het lastig maken om bewust tijdens een prijsdal te tanken.

Op een doordeweeks ochtend nemen we de proef op de som. Via een tankapp zien we om 06.30 uur een prijs van 1,63 euro voor een liter E10. Een kwartiertje later blijkt bij aankomst bij het tankstation dat de prijs met 10 eurocent is gestegen. Een half uur later zakt de literprijs weer met een cent. Dit tankstation komt die dag op 26 schommelingen.

"Heel irritant", verzucht een tankende taxichauffeur. "Toen ik hiernaartoe reed, lag de prijs nog lager." Een rondvraag leert dat iedereen weet dat de prijzen zo schommelen. "Het ligt aan de dag en het tijdstip, maar hoe het precies wordt bepaald, weet ik niet."

Het zorgt ook voor ergernis bij het personeel, weet tankstationvereniging TIV. Gefrustreerde klanten komen bij hen verhaal halen, terwijl zij geen invloed hebben op de prijzen die oliemaatschappijen doorvoeren, aldus de belangenvereniging.

Het nieuwe plan

Politici uit Baden-Württemberg hebben het initiatief genomen om de pingpongprijzen aan banden te leggen. De deelstaat heeft in de Bondsraad (vergelijkbaar met de Eerste Kamer in Nederland) een voorstel gedaan om het 'Oostenrijkse model' in te voeren. De tankprijs mag dan nog maar één keer per dag worden verhoogd, zoals dat in Oostenrijk om 12.00 uur gebeurt. De prijs laten zakken mag wel de hele dag.

"Dat klinkt sympathiek, maar is populistisch en kortzichtig", zegt Daniel Kaddik, directeur bij de BFT, een koepel van kleine en middelgrote tankstationuitbaters. Het is volgens hem een oplossing voor een niet-bestaand probleem. "Een prijswijziging moet binnen vijf minuten zijn gemeld. Dat maakt de markt extreem transparant, zoals het in de studieboeken over markteconomie wordt bepleit."

De schommelingen verlopen volgens een vast ritme, dat bij veel klanten bekend is, vervolgt hij. 's Ochtends tanken is standaard duurder dan in de avond. Dat komt door de kleine winstmarges van zo'n 1 à 2 cent per liter, legt Kaddik uit. "In de avond wordt meer in de shop gekocht en kan de prijs worden gedrukt. Die bijverkoop is goed voor bijna de helft van de winst."

Het 'Oostenrijkse model' zal het tanken duurder maken, waarschuwt Kaddik. "De gemiddelde prijs zal hoger liggen om in de ochtend nog op een acceptabele prijs uit te komen."

Het Oostenrijkse ministerie van Economische Zaken is overigens tevreden over het systeem, dat sinds 2011 bestaat. Zo zou het consumentenvertrouwen zijn versterkt. Een prijsvergelijking is lastig te maken, omdat de accijnzen in het Alpenland lager liggen.

Auto-industrie

Tankbaas Kaddik ziet het voorstel uit Baden-Württemberg als een afleidingsmanoeuvre. "De deelstaat heeft genoeg andere problemen om op te lossen, zoals de problemen met de auto-industrie. Ze drijven daarom een zeug door het dorp, zodat niemand naar het brandende huis kijkt, zeggen we in Duitsland."

Hij hoopt dat de huidige schommelingen behouden blijven. En tegen consumenten zegt hij: "Tank alsjeblieft in de avond en gebruik een app om je te informeren."

Bij het tankstation klinkt er gematigd enthousiasme voor het plan. "Het klinkt fijn, behalve als ze de prijs hoog inzetten", zegt tankster Sheima. Een tankende timmerman haalt zijn schouders op: "Wat ze ook bedenken, alles wordt toch wel duurder."

Spionage, exportverboden en handelsoorlogen. Door de grotere geopolitieke dreigingen nemen ook voor bedrijven de risico's toe. Toch doen bedrijven te weinig om zich tegen die risico's te beschermen, blijkt uit onderzoek van Instituut Clingendael.

De onderzoekers keken hoe bedrijven omgaan met economische veiligheid. "Dat betekent dat je weerbaar bent tegen risico's die ontstaan door geopolitieke dreigingen", zegt onderzoeker Maaike Okano-Heijmans van Clingendael. "Denk aan president Trump die ineens met tarieven komt, of onderdelen die niet meer komen zoals we met Nexperia hebben gezien."

Waar komen spullen vandaan

De onderzoekers keken naar bedrijven met zogeheten sleuteltechnologieën, bijvoorbeeld in de chipindustrie, kunstmatige intelligentie en quantumtechnologie. Hoewel negen op de tien bedrijven zeggen dat ze risico's zien voor hun economische veiligheid, nemen ze niet allemaal maatregelen.

Zo zegt 61 procent van de bedrijven dat hun toeleveringsketens kwetsbaar zijn. Bij een oorlog of handelsconflict kan het bijvoorbeeld gebeuren dat een bedrijf niet meer aan belangrijke onderdelen kan komen. Toch heeft maar 38 procent van de ondervraagde bedrijven maatregelen genomen om dat risico te verkleinen.

"Al die toeleveringsketens zijn enorm complex", zegt Okano-Heijmans. "Bedrijven zouden kunnen kijken waar ze hun spullen vandaan halen en zorgen dat het uit verschillende landen komt. Al je eieren in één mandje leggen is nooit een verstandig idee, en zeker niet in deze geopolitieke situatie."

Ook praten bedrijven volgens de onderzoekers te weinig over de risico's. "Een keer per maand is niet genoeg in deze tijd."

'Bij ons zit het ingebakken'

Een bedrijf dat wel dagelijks bezig is met economische veiligheid is Quantware in Delft. Dat bedrijf ontwerpt en fabriceert chips die in quantumcomputers gaan. "Quantumcomputers kunnen dingen uitrekenen die gewone computers niet kunnen", zegt CEO Matthijs Rijlaarsdam. "Daardoor kunnen sterkere batterijen gemaakt worden, chemische processen worden verbeterd, maar er zijn ook veel nationale veiligheidstoepassingen."

Het bedrijf is 4,5 jaar geleden opgericht. "Bij ons zit het ingebakken omdat de risico's begonnen toe te nemen toen wij startten. Tien jaar geleden was dit nog veel minder een issue. Daarnaast maken wij zeer sensitieve technologie. Het beschermen van onze kennis is voor ons vanaf dag 1 een heel groot onderwerp geweest."

Wat voor concrete maatregelen het bedrijf neemt kan Rijlaarsdam - vanwege de veiligheid - niet zeggen. "Maar het gaat om alles: aan wie we onze producten verkopen, het opleiden van personeel, hoe we gegevens opslaan."

Concurrentiepositie

Ook bij de vraag waar hun nieuwe fabriek gebouwd wordt speelt economische veiligheid een grote rol, vertelt hij. "We willen dat bijvoorbeeld alleen doen in een land waar de regels over intellectueel eigendomsrecht vergelijkbaar zijn met Nederland."

Ondanks de risico's is het volgens Rijlaarsdam vooral belangrijk om dit soort bedrijven te laten groeien. "Economische veiligheid gaat vooral over de de concurrentiepositie van Nederland. Uiteindelijk moeten we wel iets hebben om te kunnen beschermen."

Er zijn ook bedrijven die al langer bezig zijn met bescherming tegen risico's. Drinkwaterbedrijven, bijvoorbeeld. "Als vitale sector moesten wij altijd al voorbereid zijn op het ergste", zegt een woordvoerder van de brancheorganisatie. Drinkwaterbedrijven zouden zijn voorbereid en er liggen plannen klaar om te zorgen dat er altijd water uit de kraan komt, zegt ze.

Tientallen vragen

Maar lang niet alle bedrijven zijn voorbereid, blijkt uit het onderzoek en vaak weten bedrijven ook niet waar ze informatie over economische veiligheid kunnen krijgen. In 2023 heeft het ministerie van Economische Zaken daarom het Ondernemersloket Economische Veiligheid opgericht waar bedrijven met vragen terecht kunnen.

Maar volgens het onderzoek weet maar een derde van de ondervraagde bedrijven van het bestaan af. Dat blijkt ook uit het aantal bedrijven dat het loket geholpen heeft: tientallen vragen zijn er sinds de oprichting binnengekomen. "Het kan altijd beter, er is absoluut nog veel te winnen", zegt een woordvoerder.

De vragen die ze krijgen zijn vaak specifiek en komen uit sectoren met hoogwaardige technologie. "Een bedrijf heeft bijvoorbeeld een bijeenkomst in een bepaald land en de vraag is of ze apparatuur mee mogen nemen."

Belastingvoordelen

Het is vaak - onterecht - geen prioriteit, ziet het ondernemersloket, al neemt de aandacht wel toe. "Veel bedrijven in deze sectoren zijn start-ups. Als je net bent gestart, wil je liever niet je geld steken in cybersecurity of andere maatregelen. Maar het gaat om het beschermen van je kroonjuwelen, je ondernemersvrijheid en jouw kennis." Volgens het ondernemersloket is dit voor veel bedrijven relevant.

Volgens Clingendael zou de overheid bedrijven meer moeten ondersteunen bij het nemen van maatregelen, bijvoorbeeld door belastingvoordelen te geven en te investeren in kennis over dit onderwerp.

Fractievoorzitter Anja Keuter van BBB in Provinciale Staten van Flevoland stapt op na een veroordeling voor visserijfraude. Met een kotter van haar bedrijf is gevist met te lange netten en er is gesjoemeld met merktekens op visnetten, oordeelde de rechtbank vanmiddag.

"Ik wil voorkomen dat de fractie, zowel provinciaal als landelijk, wordt belast met de (negatieve) aandacht die deze uitspraak en een eventueel vervolgtraject met zich kunnen meebrengen", schrijft Keuter in een schriftelijke reactie.

De rechtbank in Zwolle veroordeelde haar vanmiddag tot een taakstraf van 55 uur, waarvan 30 uur voorwaardelijk. Haar bedrijf Live Seafood moet een boete van 10.000 euro betalen.

Zwager

De kapitein van een kotter van Keuters visbedrijf uit Urk overtrad in 2022 meerdere regels. Hij kreeg een taakstraf van honderd uur, waarvan veertig uur voorwaardelijk en een boete van 500 euro. Omdat Keuter destijds als bedrijfsbestuurder bij de Kamer van Koophandel stond ingeschreven en dus feitelijk de leiding had, kreeg zij ook een taakstraf.

Keuter heeft verklaard dat ze niets wist van de strafbare gedragingen van de kapitein, die ook haar zwager is. De visser werkte niet voor haar familiebedrijf en trok er met een kotter op uit met zijn eigen visnetten. Keuter gaf aan dat er misbruik was gemaakt van de visvergunning, maar dat haar geweten "schoon was", schrijft Omroep Flevoland.

Reactie BBB

Keuter werd begin 2023 met de BBB de grootste partij in de Provinciale Staten van Flevoland. De BBB pakte als nieuwkomer tien zetels en vormt in het provinciebestuur een coalitie met VVD, PVV, ChristenUnie en SGP.

De BBB-fractie in Flevoland respecteert het besluit van Keuter om te stoppen. "Wij begrijpen dat zij daarmee de verantwoordelijkheid neemt die past bij haar rol als eindverantwoordelijke binnen haar onderneming."

Canada verliest na bijna dertig jaar de status 'mazelen-vrij'. Volgens de Pan-Amerikaanse gezondheidsorganisatie slaagt het land er niet in om een mazelenuitbraak onder controle te krijgen.

Sinds de uitbraak vorig jaar oktober zijn meer dan 5000 gevallen van mazelen gemeld. Vooral de regio's Alberta en Ontario zijn hard geraakt met respectievelijk 1944 en 2392 gevallen van mazelen.

De stijging komt door de dalende vaccinatiegraad. Volgens gezondheidsexperts wantrouwen sinds de coronapandemie steeds meer Canadezen vaccins. Daardoor laten steeds minder ouders hun kinderen tegen mazelen vaccineren.

Noord- en Zuid-Amerika

Ook de continenten Noord- en Zuid-Amerika als geheel zijn de status kwijtgeraakt. Beide continenten werden in 2024 nog mazelenvrij verklaard.

Noord-Amerika verliest zijn status 'mazelenvrij' niet alleen door de uitbraak in Canada, maar ook door grote mazelenuitbraken in Mexico en de Verenigde Staten.

In de Mexicaanse regio Chihuahua werden tot vorige week meer dan 4400 gevallen van mazelen gemeld. Ook zijn er volgens de autoriteiten in het land 21 mensen gestorven aan de ziekte.

In de VS zijn dit jaar bijna 1700 mazelengevallen bekend en drie sterfgevallen. De staten Texas, New Mexico en Arizona zijn het hardst geraakt met samen meer dan 1000 gevallen. Slechts acht van de vijftig Amerikaanse staten hebben geen gevallen van mazelen gemeld.

Genetische overeenkomsten

Door de uitbraken dreigt ook de VS de status 'mazelenvrij' te verliezen als het land de ziekte niet onder controle krijgt. Een land moet twaalf maanden geen gevallen van de ziekte hebben om mazelenvrij verklaard te worden.

Volgens Mexicaanse en Amerikaanse functionarissen vertoont de ziekte in beide landen genetische overeenkomsten met de mazelenvariant in Canada.

Ook in Zuid-Amerikaanse landen als Argentinië, Bolivia en Brazilië zijn uitbraken van hetzelfde type mazelenvirus gemeld.

Het lijkt erop dat in de volgende fase van de kabinetsformatie twee partijen met elkaar gaan praten over de inhoud. Volgens ingewijden is het een serieuze optie om nu eerst D66 en CDA bij elkaar te zetten, om te kijken waar ze elkaar kunnen vinden. Daarna kunnen andere partijen aansluiten.

D66 en het CDA zijn de grootste winnaars van de verkiezingen en sluiten elkaar niet uit als coalitiepartner. Zowel D66-leider Jetten als CDA-voorman Bontenbal zei vandaag klaar te zijn om over de inhoud te gaan praten. De hoop is dat die gesprekken de impasse kunnen doorbreken waar de formatie in lijkt te zijn beland.

Verkenner Koolmees biedt morgenavond zijn eindverslag aan Kamervoorzitter Bosma aan. Vandaag voerde hij nog afzonderlijke gesprekken met Bontenbal, Jetten en VVD-fractievoorzitter Yesilgöz. In de middag kwam ook voorzitter Vos van de Eerste Kamer bij hem langs.

Zij maakte duidelijk dat het belangrijk is om rekening te houden met de senaat. Toch hoeft het volgens haar geen probleem te zijn dat geen van de coalitievarianten die nu op tafel liggen een meerderheid heeft in de Eerste Kamer. "Dat is nu ook zo, al sinds 2020", zei ze.

'Ingewikkelde puzzel'

Koolmees noemde zijn opdracht vandaag "een interessante puzzel, maar ingewikkeld om te leggen". Dat het zo moeilijk is komt volgens hem doordat verschillende partijen blokkades opwerpen. Daarmee doelt hij op de VVD, die een coalitie met GroenLinks-PvdA uitsluit, en ook op de partijen die samenwerking met Forum voor Democratie of de PVV uitsluiten.

Hij wilde nog niet zeggen of hij erin geslaagd is de puzzel te leggen. "Het moet nog blijken of het gelukt is." De VVD wil eigenlijk alleen in een coalitie met D66, CDA en JA21, maar dat ziet D66 weer niet zitten. Volgens Jetten zijn de verschillen tussen zijn partij en die van Joost Eerdmans daarvoor te groot. Bovendien blijft die coalitie steken op 75 zetels, net geen meerderheid.

Ondanks de blokkades ziet de verkenner ook een bepaalde eensgezindheid bij de fractievoorzitters. "Ik constateer dat heel veel partijleiders zeggen dat ze snel een stabiel kabinet willen." Ook willen ze volgens hem stappen zetten op belangrijke thema's als migratie, stikstof en de woningmarkt.

Donderdag debatteert de nieuwe Tweede Kamer over de kabinetsformatie en wordt besloten wie de volgende fase moet begeleiden als verkenner of informateur. Koolmees zal dat in ieder geval niet zijn. Hij heeft zijn werkgever, NS, beloofd om na donderdag weer daar aan het werk te gaan.

Het is al ruim twee decennia vaste prik voor kinderen, ouders én leerkrachten: Het Sinterklaasjournaal. Vanavond begon het 25ste seizoen en daarbij stond één ding vooraf al vast: Sint en zijn Pieten beleven de komende drie weken weer allerlei avonturen bij hun pogingen cadeaus tijdig bij kinderen te bezorgen. Met af en toe een subtiele verwijzing naar de actualiteit die alleen de ouders snappen.

Het programma schopte het zo geregeld tot het gesprek bij de koffieautomaat. Bijvoorbeeld in 2022, toen de pakjesboot zonk, en omroep NTR verdrietige kinderen gerust moest stellen. Gelukkig is er ook een andere zekerheid: uiteindelijk komt het goed. En het programma is een garantie voor succes. Elke weekdag om 18.00 uur schakelen ongeveer een miljoen mensen in.

Volgens oud-directeur van de NTR Paul Römer is Het Sinterklaasjournaal een pareltje en de trots van de omroep. Hij vindt het vooral knap hoe het programma thema's blijft verzinnen die in de verhaallijn verwerkt kunnen worden.

Scenarioschrijver Ajé Boschhuizen is iemand die dat al 25 jaar doet. De schrijver heeft een huisje in Frankrijk, waar hij in het voorjaar al begint met het uitzetten van de grote lijnen, waar tot de opnames ergens in oktober aan geschreven wordt om actueel te blijven. Ook is het volgens Römer onder topacteurs een erg geliefd programma.

Römer had zelf ook een keer een rolletje. Hij mocht als Piet mee op de boot van Sinterklaas bij de landelijke intocht in Dordrecht. Dat werd niet een heel leuke dag. Römer: "Het was midden in de discussie over Zwarte Piet. Er waren demonstranten. Sinterklaas had een kogelwerend vest aan en politiemannen waren verkleed als Piet, met grote wapens onder hun kleren."

Open brief om Zwarte Piet

Volgens acteur Erik van Muiswinkel, die vanaf de start van het programma tot 2016 'Hoofdpiet' was, hield het programma veel te lang vast aan Zwarte Piet. Samen met cabaretier Jochem Myjer stopte hij in 2016 bij het programma (Myjer keerde in de aflevering van vanavond - na een afwezigheid van tien jaar - terug in Het Sinterklaasjournaal, wederom in zijn oude rol als 'Pietje Paniek', red.).

"Het was een beslissing in een woedebui. Ik wilde een rol in het proces en was daar al twee jaar op aan het wachten. Er gebeurde maar niks. Het was een vervelend einde, ja", zegt Van Muiswinkel.

In datzelfde jaar stuurde Van Muiswinkel samen met ruim honderd schrijvers, programmamakers en andere bekende Nederlanders een open brief aan de NTR. Ze wilden dat Het Sinterklaasjournaal afscheid nam van Zwarte Piet. "Beste omroepbaas, zwaai Zwarte Piet uit", luidde de kop van de brief. Sinds 2019 zijn er geen Zwarte Pieten meer te zien in Het Sinterklaasjournaal: ze zijn vervangen door Roetpieten.

Oud-NTR directeur Römer heeft nu in 2025 geen zin om de hele discussie weer op te rakelen. Hij is blij dat we niet meer in die "moeilijke" jaren zitten vol discussie en tegenstellingen.

Spannender

Verder kwamen en gingen in de loop der jaren acteurs, nam Merel Westrik de presentatie over van de in maart dit jaar overleden Dieuwertje Blok en lijken de verhaallijnen steeds spannender te worden.

Daardoor kan Het Sinterklaasjournaal kinderen ook onrustig maken en stress veroorzaken. Zo vloog in 2023 de tabberd van de Sint in de brand en werd Sinterklaas vorig jaar afgevoerd met een ambulance. Volgens sommige kijkers is het programma niet geschikt voor jonge kinderen. Acteur Van Muiswinkel is het daarmee eens.

Het duurde wel even voordat hij begrip kreeg voor het argument dat het programma voor jonge kinderen best pittig kan zijn. "Ik heb nu een kleinzoon van 3,5 jaar oud en die mag niet kijken", zegt hij. "Ik denk dat het programma echt beter is voor kinderen van boven de 8, die al bijna niet meer geloven. Er gebeuren best wel stressvolle dingen en als gezaghebbende mensen zoals de presentator dan dingen zeggen als 'Nee, wat verschrikkelijk!' als er weer eens een probleem is met de cadeautjes, is dat soms too much voor ze."

In de klas

Jasper van der Noordt is al vijftien jaar basisschoolleerkracht en moet soms aan nazorg doen. Hij kijkt deze weken met zijn leerlingen van 8 en 9 jaar oud altijd na de ochtendpauze in de klas naar Het Sinterklaasjournaal. Hij heeft wel het idee dat het programma ietsjes "heftiger" is geworden.

Van der Noordt: "Kinderen reageren allemaal anders natuurlijk. Sommigen worden echt wat stiller en trekken zich terug als er iets spannends gebeurt, maar je moet daar gewoon als leerkracht goed op anticiperen. Altijd proberen na het kijken van een aflevering positief af te sluiten, bijvoorbeeld door te verwijzen naar vorig jaar toen de Pieten het ook allemaal wisten op te lossen en dat toen ook alles goed kwam."

Voor het eerst hebben 20.000 mantelzorgers in ons land een speciaal lintje gekregen. Familie, vrienden, collega's, buren en andere betrokkenen konden iemand aandragen voor het zogenoemde Mantellintje. Zij mochten die vandaag ook opspelden bij hun dierbaren.

Anita is een van die 20.000 mensen die werden verrast. Zij is al bijna 25 jaar de mantelzorger van haar man. Hij heeft een hersenbloeding gehad. Ook helpt ze andere mantelzorgers. Daarom vindt Anita's man dat ze dit lintje verdient. "Je hebt zo lang voor mij gezorgd", zegt hij. "Dit is een mooie waardering."

Zelf is Anita bescheiden. "Je doet wat je moet doen. Er zijn ook wel mensen die weggaan, omdat ze de zorg niet aan kunnen. Dat is begrijpelijk", vindt ze. "Maar wij hebben samen de beslissing genomen om door te gaan. We zorgen ervoor dat we er een positieve wending aan geven en dat we een mooi leven krijgen."

Heel veel liefde

Machiel (29) kreeg een lintje opgespeld door zijn vader Marcel. Hij zorgt al sinds zijn zestiende voor zijn zus (26), samen met zijn vader. Zij is zowel verstandelijk als lichamelijk ernstig beperkt en zit in een elektrische rolstoel. "Ze moet bij alles geholpen worden."

"Machiel is een superbroer", zegt zijn vader. "We hadden nooit gedacht dat dit zou gebeuren in ons en in zijn leven, maar hij is altijd inzetbaar. Hij staat altijd voor haar klaar." Machiel woont met zijn vriendin in Amsterdam, maar komt meerdere keren per week naar zijn zus in Almere. Bijvoorbeeld om bij haar te slapen.

"Een blijk van waardering is altijd leuk, maar voor haar zorgen is iets natuurlijks", reageert Machiel. "Het is een verantwoordelijkheid die ik wil dragen en wil nemen. Ik voel heel veel liefde voor mijn zus en ik krijg die liefde ook van haar terug."

De Mantellintjes zijn een initiatief van Mantelzorg Nederland. Dit speciale lintje is in het leven geroepen om "ze maximaal in het zonnetje te zetten", zegt bestuurder Esther Hendriks. "Maar ook om de omgeving van een mantelzorger bewust te maken om ook eens te vragen hoe het met diegene gaat."

Volgens Hendriks is het grootste misverstand dat mantelzorgers allemaal gepensioneerden zijn die voor een ouder iemand zorgen. Mantelzorgers zijn mensen van alle leeftijden. "En zij moeten allemaal een manier vinden om de zorg te combineren met al die andere belangrijke dingen in het leven."

Die mantelzorgers zijn onmisbaar, vindt Hendriks. "Mantelzorg is de kurk waar de zorg in Nederland op drijft. Zonder die mantelzorgers zou de zorg echt stil komen te staan."

Vijf miljoen mantelzorgers

In Nederland zijn vijf miljoen mantelzorgers. Zij verzorgen vrijwillig zieke familieleden of vrienden die niet meer goed voor zichzelf kunnen zorgen. Het aantal mantelzorgers stijgt, onder meer door de vergrijzing. Ook is er soms geen plek in de thuiszorg of in verpleeghuizen. Daarnaast is er door het personeelstekort in zorgstellingen vaker hulp nodig van familie en vrienden.

Nu de bedreigingen voor moslims toenemen, moet er een extra nationaal coördinator komen die zich richt tegen islamofobie. Dat zegt één van de grootste moskeekoepels, K9. De coördinator tegen discriminatie en racisme Rabin Baldewsingh ziet dat niet zitten. Hij vreest voor 'versnippering' en spreekt van 'symboolpolitiek'.

De afgelopen maanden melden verschillende moskeekoepels dat de bedreigingen tegen moskeeën toenemen. Afgelopen week nog had de Yunus Emre-moskee in Emmeloord hiermee te maken.

Eerder dit jaar constateerden onderzoekers van onder meer de Universiteit Utrecht dat moslimdiscriminatie hardnekkig en ontwrichtend is en dat het steeds normaler wordt gevonden in alle lagen van de Nederlandse samenleving.

Niet alleen

Dit behoort nu nog tot het takenpakket van Baldewsingh, die in september 2021 door de regering werd aangesteld als de nationaal coördinator tegen discriminatie en racisme. Er is ook een nationaal coördinator antisemitismebestrijding, Eddo Verdoner, die een half jaar eerder dan Baldewsingh aan de slag ging.

Gezien alle incidenten is dit niet voldoende, vindt woordvoerder Joram van Klaveren van K9, dat meer dan 250 moskeeën en islamitische organisaties vertegenwoordigt.

"Het is goed dat er een aparte antisemitismecoördinator is", zegt Van Klaveren. "Maar ook tegen islamofobie moet er op institutioneel niveau meer gebeuren." Volgens Van Klaveren doet Baldewsingh "heel goed werk, maar we merken dat het aantal incidenten zo groot is, dat hij het niet alleen aan kan."

Potje

Om Baldewsingh te ontlasten, moet er volgens hem een aparte coördinator komen die zich alleen richt op 'islamofobie'. "Dat onderwerp staat nu onvoldoende op de agenda in de politiek."

Als voorbeeld noemt hij het potje van 1,3 miljoen euro dat nationaal coördinator Verdoner recent wist te realiseren voor beveiliging van joodse instellingen. "Wij hadden heel graag gezien dat er ook geld is om islamitische instellingen te beveiligen, maar dat is er niet."

Pleisterplakken

Baldewsingh zelf vindt nog een coördinator erbij geen goed idee. "Ik begrijp hun pleidooi, maar er is één nationaal coördinator voor alle vormen van discriminatie en racisme." Wel wil hij graag meer personeel om de toenemende discriminatie aan te pakken.

Volgens hem leidt nóg een coördinator op het vlak van discriminatie "enkel tot versnippering in de aanpak. Het is pleisterplakken, symboolpolitiek. Wil je discriminatie en racisme effectief bestrijden dan heb je een stevige integrale aanpak nodig. En een lange adem."

Onder één dak

Bovendien zouden andere groepen, zoals de LHBTQIA+-gemeenschap, dan wellicht ook hun eigen coördinator willen. "Dat gaat niet leiden tot een duurzame aanpak van discriminatie en racisme."

Het liefste zou Baldewsingh zien dat er maar één nationaal coördinator is die zich tegen alle vormen van discriminatie en racisme richt, dus ook tegen antisemitisme, waar nu Eddo Verdoner over gaat. Maar die functie werd een half jaar eerder in het leven geroepen dan die van hem. "Het was logischer geweest om alles onder een dak te scharen."

Reactie van demissionair minister van Binnenlandse Zaken Rijkaart:

"Het kabinet vindt het wenselijk dat alle discriminatiegronden bij één instituut belegd zijn. Hierdoor wordt versnippering van de aandacht voorkomen. Zo kan ook rekening gehouden worden met de talloze discriminatiegronden en de verbinding in de aanpakken daarvan. De Nationaal Coördinator tegen Racisme en Discriminatie (NCDR) is er daarom ook voor alle discriminatiegronden, ook voor moslimdiscriminatie."

Op de vraag of het wenselijk zou zijn ook de bestrijding van antisemitisme op te laten gaan in het NCDR, wil Rijkaart niet ingaan. "Dat is een afweging van destijds."

President Trump heeft tientallen medewerkers en medestanders bij voorbaat gratie gegeven voor hun pogingen om de uitslag van de presidentsverkiezingen in 2020 ongeldig te laten verklaren. Onder die medewerkers zijn bekende namen zoals zijn voormalige persoonlijke advocaat Rudy Giuliani en zijn voormalige stafchef Mark Meadows.

Het nieuws werd bekendgemaakt door de federale aanklager die over gratieverlening gaat. Hij noemt de pogingen om deze medewerkers en medestanders te vervolgen een "ernstig nationaal onrecht, begaan tegen het Amerikaanse volk". De gratieverlening zou bedoeld zijn om het "proces van nationale verzoening" voort te zetten.

Symbolisch

De gratieverlening is vooral symbolisch. Op federaal niveau was tegen de genoemde personen nog geen aanklacht ingediend. Op deelstaatniveau is dat bij sommigen wel het geval. Op dat niveau kan de president geen gratie verlenen, maar in de meeste gevallen zijn de pogingen tot vervolging al gestaakt of zo goed als vastgelopen.

Giuliani moet in januari in de staat Arizona nog wel terechtstaan voor samenzwering om Trump daar tot winnaar te verklaren van dezelfde verkiezingen. Giuliani zegt dat hij onschuldig is.

Verloren van Biden

Trump verloor de presidentsverkiezingen in 2020 van Joe Biden. Hij en zijn medewerkers bestreden de uitslag, omdat bij het tellen van de stemmen zou zijn gefraudeerd. Bewijs daarvoor is er niet. Pogingen om via de rechter gelijk te krijgen, faalden keer op keer.

Op 6 januari 2021 trok een menigte van Trump-aanhangers in hoofdstad Washington van het Witte Huis naar het Capitool, waar de Senaat bijeen was om de verkiezingsuitslag - en daarmee de overwinning van Biden - geldig te verklaren. Het protest liep uit op de bestorming van het Capitool.

Rol Trump

Een parlementaire onderzoekscommissie kwam in 2022 tot de conclusie dat Trump voor de bestorming moest worden vervolgd, omdat hij ertoe had aangezet. Een federaal hof van beroep oordeelde vorig jaar dat Trump voor zijn rol mag worden vervolgd.

Dat zal voorlopig niet gebeuren, omdat Trump november vorig jaar werd herkozen en hij als president niet strafrechtelijk kan worden vervolgd.

Vrijwel direct na zijn beëdiging verleende Trump gratie aan meer dan 1500 Amerikanen die voor de bestorming van het Capitool in de gevangenis waren beland.

De Britten noemden de BBC altijd liefkozend 'Auntie Beeb'. Een beetje stoffig misschien, maar in ieder geval degelijk en betrouwbaar. Zo was decennialang het imago van de publieke omroep. Maar na een reeks missers en schandalen komt de BBC steeds meer in het verdomhoekje.

Het aftreden van twee BBC-kopstukken dit weekend is het voorlopige dieptepunt voor de Britse publieke omroep. Aanleiding was een documentaire van het BBC-programma Panorama over Donald Trump. In de documentaire was een toespraak van Trump zo gemonteerd dat het leek dat hij zijn aanhang expliciet opriep tot geweld op 6 januari 2021, de dag dat aanhangers van hem het Amerikaanse parlement bestormden.

De afgelopen jaren kwam de omroep geregeld in het nieuws door schandalen, maar vooral ook door de vaak trage en aarzelende reactie van de BBC-bazen. Zo werd in 2023 de bekende nieuwspresentator Huw Edwards gearresteerd voor het bezit van kinderporno. Na zijn arrestatie bleef de BBC nog vijf maanden lang zijn vorstelijke salaris doorbetalen. De omroep probeerde later tevergeefs 230.000 euro salaris terug te halen bij de presentator.

De BBC werd ook geregeld in verlegenheid gebracht door de politieke uitspraken van de populaire sportpresentator Gary Lineker. Er was ophef over een BBC-documentaire over Gaza waarin een Palestijnse jongen een hoofdrol speelde, van wie later duidelijk werd dat hij de zoon was van een Hamas-functionaris.

Deze zomer gaf de BBC toe dat ze had moeten ingrijpen bij de live uitzending van het muziekfestival Glastonbury waar de artiest Bob Vylan tijdens zijn optreden "dood aan het Israëlische leger" scandeerde.

Mediakolos

Met een jaarbudget van 6,7 miljard euro en meer dan 20.000 werknemers is de BBC nog altijd een mediakolos. Twee derde van de begroting wordt gefinancierd uit het kijk- en luistergeld dat elk Britse huishouden moet betalen. Juist omdat de BBC grotendeels publiek gefinancierd wordt, gelden strenge wettelijke regels over neutraliteit, onpartijdigheid en de juiste balans in de berichtgeving.

De BBC opereert anno 2025 in een versnipperd en uitdagend medialandschap en heeft danige concurrentie gekregen van online streamingdiensten. Zoals bij zoveel publieke omroepen in Europa zijn de kijk- en luistercijfers gestaag afgenomen. Vooral de jongere generatie lijkt sociale media te verkiezen.

De onpartijdigheid van de BBC heeft altijd al onder een vergrootglas gelegen, maar de afgelopen jaren werd het debat rond de omroep steeds intenser en feller. Conservatieve politici beschuldigden de BBC steevast van progressieve vooringenomenheid. Het conservatieve dagblad Daily Telegraph en de rechtse tabloid Daily Mail voeren al jaren een campagne om de omroep te kortwieken. Vanuit een linkse krant als The Guardian klinken juist zorgen dat de BBC meer en meer buigt voor rechtse politieke druk.

Een van de bekendste critici is de rechtse journalist Andrew Neil, die 25 jaar lang presentator was van gezaghebbende politieke programma's bij de BBC. In zijn ogen was de BBC te links, wat reden was voor zijn vertrek bij de publieke omroep. Hij werd in 2020 medeoprichter van GB News, een Fox News-achtige conservatieve opiniezender. Wel vertrok hij daar alweer snel omdat hij het niet eens was met de populistische koers van de zender.

"Als de BBC naar links leunt met culturele kwesties en je geeft niet in dezelfde mate aandacht aan andere meningen, dan dreig je je reputatie als onpartijdige, betrouwbare nieuwsbron te verliezen", stelt Neil in zijn wekelijkse podcast. "Steeds meer mensen zeggen tegen mij dat ze de BBC niet meer vertrouwen. Als je dat vertrouwen verliest, dan heb je geen toekomst meer."

Herbezinning

Hoe nu verder voor de BBC? Ongetwijfeld volgt een lange periode van herbezinning en een complexe zoektocht naar een nieuwe leiding die de belegerde 'Auntie Beeb' weer op de rails moet zetten. De druk om schoon schip te maken zal intens zijn.

Maar de BBC heeft wel degelijk nog vrienden, ook op rechts. Matthew Syed, de rechtse columnist van dagblad The Times, schrijft vaak kritisch over de BBC, maar zei dit weekend in zijn column dat de publieke omroep een "tremendous force for good" is. Hij adviseert de BBC dit nieuwste schandaal aan te grijpen om te hervormen.

Ook Andrew Neil pleit ondanks zijn kritiek voor een stevige publieke omroep. "Het medialandschap is nog nooit zo uitdagend en moeilijk geweest voor de BBC. Juist daarom is het belangrijk dat je in ieder geval één publieke omroep hebt die als enig doel heeft het nieuws zo onpartijdig mogelijk te brengen."

Het Amerikaanse leger heeft in de Stille Oceaan opnieuw twee vermeende drugsboten vernietigd met raketten. Daarbij zijn volgens de Amerikaanse minister van Defensie Hegseth alle zes opvarenden gedood.

"Onze inlichtingendienst wist dat deze schepen betrokken waren bij illegale drugshandel, dat ze verdovende middelen vervoerden en dat ze langs een bekende drugsroute voeren", schreef Hegseth in een bericht op X. Hij gebruikte de woorden "narcoterroristen" en "kartelterroristen" om de inzittenden van de boten te omschrijven.

De regering van president Trump heeft sinds september zeventien van dit soort aanvallen op boten bevestigd en daarbij zijn volgens het Pentagon zo'n zeventig opvarenden gedood. Zeker twee mensen overleefden een bombardement. De aanvallen gebeurden voor de kust van Zuid- en Midden-Amerika, in de Caribische Zee en de oostelijke Stille Oceaan.

Rechtvaardiging

Op sociale media schrijven president Trump of minister Hegseth na zo'n aanval steeds dat de uitgeschakelde boot een drugsboot was en dat er Amerikaanse levens zijn gered, omdat flinke hoeveelheden drugs Amerika niet hebben bereikt. Bewijs daarvoor leverden ze tot dusverre niet.

Soms staat er specifiek bij dat de opvarenden banden hadden met bijvoorbeeld een drugskartel uit Venezuela of een Colombiaanse rebellengroep die door de VS als terroristische organisatie wordt gezien. In andere berichten wordt alleen gesteld dat de inzittenden terroristen waren, zonder een organisatie te noemen.

Kritiek

Op het zonder waarschuwing uit het water schieten van boten is in de VS en vooral daarbuiten veel kritiek, en niet alleen van de linkse leiders in Venezuela en Colombia.

In eigen land maken vooral de Democraten zich grote zorgen. Ze denken dat Trump met de onaangekondigde aanvallen in internationale wateren oorlogswetten overtreedt. Juridische experts zeggen dat het opmerkelijk is dat het leger direct overgaat tot het vernietigen van de schepen, in plaats van op een andere manier proberen die te stoppen.

Vorige week omschreven experts van de Verenigde Naties het geweld nog als "onrechtmatige moordpartijen". "De herhaalde aanvallen op kleine vaartuigen zonder concreet bewijs te leveren, roepen ernstige zorgen op over het plegen van potentiële internationale misdaden", aldus de VN-onderzoekers.

Een maand geleden ging de wapenstilstand in Gaza in, maar sindsdien waren er toch aanvallen van het Israëlische leger, en de humanitaire situatie blijft desastreus.

Het bestand wordt door beide zijden geschonden. Op 28 oktober voerde Israël grootschalige luchtaanvallen uit waarbij 104 Palestijnen werden gedood. In totaal zijn zo'n 240 Palestijnen gedood sinds het begin van de wapenstilstand.

Een ander onderdeel van het bestand is het vrijlaten van gijzelaars door Hamas in ruil voor het vrijlaten van Palestijnen door Israël. Alle levende gijzelaars werden vrijgelaten en van de overleden gijzelaars zijn 24 van de 28 lichamen overgedragen.

Dat betekent dat Israël nog op vier lichamen wacht, en dat Hamas daarmee het bestand schendt. Volgens Hamas is het ingewikkeld om de lichamen onder het puin vandaan te halen. Vaak is de exacte locatie niet bekend en is het materiaal niet beschikbaar dat nodig is om onder het puin te zoeken. Israël blokkeert het toelaten van meer groot materiaal, zoals graafmachines.

Slechte leefomstandigheden

Ondertussen heeft Israël de 'gele lijn' getrokken, een denkbeeldige grens midden door Gaza. Het leger bezet ongeveer de helft van het gebied en achter die lijn mogen Palestijnen niet komen, met als resultaat dat honderdduizenden Palestijnen nog dichter op elkaar leven dan toch al het geval was.

Omdat ruim tachtig procent van de woningen is verwoest, wonen de meeste Palestijnen noodgedwongen in tenten. De wederopbouw, inclusief het bouwen van huizen, verloopt langzaam door de Israëlische blokkade.

Ook met de gezondheid is het slecht gesteld. "We zien in onze gezondheidscentra nog veel problemen als huidinfecties, direct gerelateerd aan de slechte leefomstandigheden", vertelt Caroline Willemen van Artsen zonder Grenzen vanuit een veldziekenhuis in Gaza.

"De oorlog is voorbij en daarom gingen we terug naar huis, maar er was geen huis meer", vertelt een Palestijnse man in Nuseirat aan persbureau AP. "Nu leven we in tenten, zonder matras, zonder dekens. We hebben niets. Ik maak me zorgen om de aankomende winter."

Ook hulporganisaties maken zich zorgen om de winter, vertelt Carla Jonkers, hoofd Internationale Noodhulp bij het Rode Kruis, vanuit Ramallah. "Materiaal voor onderdak mag van Israël de grens niet over. We hebben die spullen klaarstaan in opslagplaatsen, maar we hebben geen toestemming om ze naar binnen te brengen."

'Alles is duur'

Het opschalen van noodhulp verloopt stroef. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zouden er zo'n 600 vrachtwagens per dag de grens over moeten gaan, maar zijn dat er in de praktijk tussen de 200 en 300.

Het Wereldvoedselprogramma (WFP) zegt dat het in oktober maaltijden heeft uitgedeeld aan een miljoen mensen in Gaza, duidelijk meer dan vóór de wapenstilstand. Wel waarschuwt de organisatie dat het nog steeds te weinig is en roept ze Israël op meer grensovergangen te openen en wegen binnen Gaza niet meer te blokkeren. Vooral Noord-Gaza kan nauwelijks worden bereikt.

Het eten blijft daardoor onbetaalbaar, zegt inwoner Nidal Abu Arqoub tegen Reuters. "Alles is duur, niets is goedkoper geworden. Vlees en verse groenten en fruit zijn nauwelijks beschikbaar."

Ondervoeding

En dus is ook de ondervoeding nog niet opgelost. "We diagnosticeren nog steeds dagelijks gevallen van acute ondervoeding", zegt Willemen van Artsen zonder Grenzen. "Voedsel bereikt niet iedereen."

"Ondervoeding is niet iets wat je met een knop weer kan terugdraaien", zegt Jonkers van het Rode Kruis. "Als je lichaam lang geen voedsel heeft gehad, dan moet je dat onder begeleiding weer langzaam opbouwen, anders is het gevaarlijk voor je organen."

Daarnaast is de kwaliteit van het eten in Gaza vaak slecht. "Er komt kant-en-klaar eten binnen, of rijst en meel", zegt Jonkers. "Maar geen vers voedsel met vitamines die je nodig hebt om te herstellen."

14 van 36 ziekenhuizen deels open

Ook medische hulp komt niet genoeg de grens over. "We hebben nog altijd meer patiënten dan onze eigenlijke capaciteit, die aantallen gaan niet snel omlaag", zegt Willemen.

Geen enkel ziekenhuis in Gaza is volledig operationeel en slechts 14 van de 36 ziekenhuizen zijn gedeeltelijk open. "Er komen wel weer medicijnen binnen, maar geen apparatuur", zegt Jonkers.

De ambulances kunnen volgens het Rode Kruis wel makkelijker opereren nu er minder wordt gebombardeerd. Toch blijft ook dat lastig door het regelmatig uitvallen van communicatiesystemen en het tekort aan brandstof.

16.500 Palestijnen in Gaza wachten volgens de VN op medische evacuatie omdat ze behandeling nodig hebben die in Gaza niet beschikbaar is. 700 Palestijnen kwamen al om terwijl zij wachtten op medische evacuatie.

De echte wederopbouw van Gaza lijkt ver weg. Jonkers: "We zitten in de eerste noodhulpfase en we moeten nog naar een herstelfase."