NOS Nieuws - Algemeen

In de plaats Whitestown in de Amerikaanse staat Indiana is een schoonmaakster doodgeschoten die per ongeluk 's ochtends vroeg op een verkeerd adres een huis probeerde binnen te gaan. Een van de bewoners schoot de 32-jarige vrouw vanuit het huis door het hoofd. Ze stierf in de armen van haar man.

Het echtpaar (Maria Florinda Rios Perez de Velasquez en Mauricio Velazquez) had een schoonmaakklus in Whitestown, een voorstad van Indianapolis. Het koppel dacht bij het juiste huis te zijn. "We hadden de locatie twee keer gecontroleerd", zei de man van het slachtoffer in lokale media. De vrouw zocht op de veranda naar een sleutel om naar binnen te kunnen gaan.

De bewoners hoorden gerommel op de veranda en belden de politie met de mededeling dat er bij hen werd ingebroken. Nog voor de politie er was, loste een van hen een schot door de voordeur. "Ze viel in mijn armen en ik zag bloed. Het was overal", zei haar echtgenoot. Wie van de twee bewoners geschoten heeft, is door de politie niet bekendgemaakt.

Gebruik van 'redelijk geweld' toegestaan

De politie heeft vastgesteld dat het stel voor een schoonmaakbedrijf werkte en dat er geen aanwijzingen waren voor een poging tot inbraak. Het politie-onderzoek is afgerond en de zaak is overgedragen aan de officier van justitie. Die moet beslissen of de bewoners strafrechtelijk worden vervolgd.

Dat kan volgens de officier nog lastig worden, omdat inwoners van de staat Indiana zichzelf volgens de wet mogen verdedigen bij een mogelijke inbraak. De wetten staan een persoon toe "redelijk geweld" te gebruiken, inclusief dodelijk geweld, om te voorkomen dat iemand inbreekt.

"Een van de moeilijkste dingen ter wereld is tegenwoordig om het eens te worden over wat redelijk is", zei de officier tegen CNN. Hij zegt de bevindingen van de onderzoekers grondig te gaan bestuderen om te begrijpen wat er in de aanloop naar het schot is gebeurd.

Iedere seconde

Dat betekent volgens hem dat hij "elke seconde" van de opgenomen getuigenverhoren en de beelden van de deurbel moet bekijken om daar een goed beeld van te kunnen krijgen. "Je moet alle details begrijpen, zodat je kunt begrijpen wat er is gebeurd en wat redelijk is."

In soortgelijke gevallen in andere staten in de VS hebben aanklagers met succes de schutters vervolgd. Zoals in 2023 in de zaak tegen een 86-jarige man die in Kansas City een zwarte tiener doodschoot die ook op het verkeerde adres was en bij hem aanbelde. Vorig jaar werd een man uit de staat New York veroordeeld tot 25 jaar cel omdat hij een vrouw doodschoot die in de passagiersstoel zat van een auto die per ongeluk zijn erf was opgereden.

Crowdfunding

Maria Velasquez was een immigrant uit Guatemala en moeder van vier kinderen. Haar familie wil haar in Guatemala begraven. Met crowdfunding is daar al meer dan 100.000 dollar voor ingezameld.

Steeds vaker maakt het Openbaar Ministerie afspraken met verdachten over de hoogte van een straf, bleek vandaag na onderzoek van Omroep Brabant en de NOS. In drie jaar tijd zijn zulke procesafspraken al bijna 550 keer gemaakt.

Deze week nog stonden twee broers voor de rechtbank in Arnhem. Ze geven toe dat ze meerdere kilo's cocaïne hebben verhandeld. Ook hebben ze gechat over het verkopen van MDMA en amfetamine. Het bewijs in hun zaak is keihard en een veroordeling lijkt onvermijdelijk.

Daarom sloten de broers een deal met het Openbaar Ministerie. In ruil voor een lagere strafeis, zien ze af van een uitgebreide verdediging door hun advocaten. Ook gaan ze niet in hoger beroep.

Vrouw en kind

De rechtbank moest afgelopen week controleren of deze procesafspraak door de beugel kan. "Weet u waar u mee instemt?" wilden de rechters weten. "U doet afstand van een aantal rechten die u heeft als verdachte. Waarom bent u bereid deze afspraak te accepteren?"

De ene broer, die nog in voorarrest zit, gaf aan dat hij de zaak zo snel mogelijk wil afronden. "Zodat ik duidelijkheid heb, mijn straf gelijk kan uitzitten en snel weer bij mijn vrouw en kind kan zijn." Zonder procesafspraken zou de officier van justitie 4,5 jaar cel eisen, nu een kleine 3 jaar.

De andere broer is nog op vrije voeten. Ook hij wil zo snel mogelijk weten waar hij aan toe is. De drugshandel heeft hij inmiddels ver achter zich gelaten, zegt hij. Tegen hem eist het OM 2 jaar cel in plaats van 3 jaar.

Boete

Volgens de officier van justitie voorkomen deze procesafspraken langdurig onderzoek en besparen ze veel tijd. Bovendien is iedereen het eens over de hoogte van de straffen, want de advocaten van de twee mannen hebben daarover kunnen meepraten.

Een extra voordeel is volgens het OM dat beide verdachten een geldboete van enkele tienduizenden euro's accepteren. Dit scheelt een extra rechtszaak om de criminele winst terug te vorderen, en dus opnieuw veel tijd.

7700 kilo

Het zijn dit soort drugszaken die zich bij uitstek lenen voor procesafspraken, blijkt uit de analyse van Omroep Brabant en de NOS. Het zijn zaken gebaseerd op chatberichten, waarin geen directe slachtoffers zijn en de verdachten weten dat ze niet onder een veroordeling uit kunnen komen.

Er zijn ook al eens procesafspraken gemaakt in een mishandelingszaak. Een man kreeg 17 dagen cel voor een vuistslag in het gezicht van een politieagent. Ook in een zaak over mensenhandel kwam het al tot een deal.

In drugszaken kan het gaan over enorme hoeveelheden. Zo maakte het OM procesafspraken met een man die betrokken was bij de smokkel van 7700 kilo cocaïne, een van de grootste drugsvangsten ooit in Nederland. Ze kwamen 5 jaar celstraf overeen. De rechtbank ging daarmee akkoord.

Dat het OM ook afspraken maakt met grote, internationale drugshandelaren, onder wie een aantal contacten van Ridouan Taghi, leidde vorig jaar tot kritische vragen in de Tweede Kamer. Want ook zulke grote vissen krijgen een aanzienlijk lagere straf, in ruil voor hun medewerking.

Afgewezen

In de praktijk stemmen rechters bijna altijd in met procesafspraken, maar soms vinden ze de voorgestelde straf toch te licht. Uit gepubliceerde uitspraken blijkt dat 24 keer een deal is afgewezen.

Zoals in de zaak van een drugs- en wapenhandelaar, die ook bij de rechtbank in Arnhem diende. Hij was ook betrokken bij de gijzeling van een man, die moest betalen na een mislukt drugstransport via de haven van Antwerpen.

De rechtbank vond de voorgestelde afspraak van 5 jaar cel niet kunnen. Daarvoor was de zaak te ernstig, oordeelde de rechtbank. Er ging een streep door de deal en de man werd veroordeeld tot 7 jaar cel.

Tegennatuurlijk

Ook in de zaak tegen de twee broers vroeg de rechtbank zich deze week af of de straffen niet te laag waren. De verdenking gaat namelijk over vele kilo's drugs. De officier van justitie verzekerde dat de hoogte van de straf reëel is.

Ook de advocaten van de twee verdachten vinden het een eerlijke afspraak. "Voor het OM en de rechtspraak is het goedkoper en mijn cliënt weet eerder waar hij aan toe is", zegt advocaat Leonie van der Grinten. Zij noemt de procesafspraken praktisch en efficiënt.

"Het voelt een beetje tegennatuurlijk om je als verdediging aan te sluiten bij het OM", zegt haar collega Sjanneke de Crom. "Maar dat is juist het idee: dat je vooraf afspraken maakt en sneller klaar bent."

Of de rechtbank ook met deze procesafspraken akkoord gaat, moet nog blijken. Over twee weken is de uitspraak.

De Universiteit Twente stopt als eerste universiteit in Nederland met het toekennen van een cum-laude-onderscheiding bij promoties, zo maakte de universiteit deze week bekend. 5 procent van alle promovendi studeert af met lof en al in 2023 bleek uit onderzoek dat mannen de kwalificatie twee keer zo vaak krijgen als vrouwen.

De Universiteit Twente vindt het verschil niet te rechtvaardigen en besloot om vanaf 2026 helemaal te stoppen met de toekenning bij promotieonderzoeken. "De toekenning hangt te sterk af van subjectieve factoren", zegt een woordvoerder van de universiteit.

De universiteit werkt momenteel aan een nieuw promotiereglement. Het afschaffen van de cum-laude-onderscheiding is daar onderdeel van. "Uiteindelijk gaat het om eerlijkheid en transparantie", zegt de woordvoerder.

'Grotere groep krijgt toekenning excellent niet'

"Ik twijfel er niet aan dat promovendi die de toekenning cum laude krijgen excellent zijn", zegt Thijs Bol, hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam en auteur van het onderzoek uit 2023. "Maar er is een veel grotere groep die óók excellent is en die deze onderscheiding niet krijgt."

Bol onderzocht genderongelijkheid bij cum-laudetoekenningen aan Nederlandse universiteiten. Tussen 2011 en 2021 verzamelde hij gegevens van 5239 promovendi. Zijn conclusie: mannen maken bijna twee keer zo vaak kans op de onderscheiding als vrouwen.

"Cum laude creëert een onterechte ongelijkheid en we verliezen er niets mee als we het schrappen", zegt Bol. "Ik ga niet zeggen dat het je carrière maakt of breekt, maar het is onwenselijk om excellentie te verbinden aan individuen."

Volgens Bol is het probleem breder dan alleen gender. "Beoordelingen worden beïnvloed door allerlei factoren: afkomst, persoonlijkheid, sociaal milieu of taalvaardigheid. Dit onderzoek laat zien hoe moeilijk het is om kwaliteit eerlijk te beoordelen en dat mensen daardoor benadeeld worden."

'Goede eerste stap'

"Ongelijkheid binnen de academische wereld wordt hier niet mee opgelost", zegt Yvonne Benschop over het afschaffen van cum laude. Ze is hoogleraar organisationeel gedrag aan de Radboud Universiteit en voorzitter van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren.

"Een goede eerste stap is het zeker, want het erkent dat academische ongelijkheid in het nadeel is van vrouwen", vervolgt ze. "Die ongelijkheid zit systematisch in alle selectiesystemen in de wetenschap. Er is een bredere visie nodig op de kwaliteit van de wetenschap en wetenschappers om die ongelijkheid te bestrijden."

Volgens Benschop moeten we meer diverse kwaliteiten van wetenschappers waarderen. "We kijken steeds meer naar samenwerkingscapaciteiten, interdisciplinariteit, het maken van een brede wetenschappelijke en maatschappelijke impact. Zo'n brede visie is belangrijk voor goede wetenschap."

Financiering onderzoek

Het afschaffen van cum laude door één universiteit zal de ongelijkheid tussen promovendi niet direct verminderen, benadrukt Benschop. "Dit zou sectorbreed moeten worden ingevoerd. Op andere universiteiten wordt de onderscheiding nog steeds toegekend. Cum laude speelt een rol in de verdere academische carrière. Het is een predicaat van kwaliteit dat veel invloed heeft op het krijgen van onderzoeksfinanciering."

Ook bij de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) speelt de discussie. "Het past in de ontwikkeling waarin we het beoordelingsproces proberen te verbeteren voor een goede wetenschapper en goede subsidieaanvraag", zegt een woordvoerder.

Sinds 2019 probeert de organisatie het beoordelen van academische kwaliteiten inclusiever te maken. Zo wordt er gekeken naar een zogeheten evidence-based cv. Dat is een cv waarin onderzoekers hun loopbaan onderbouwen met concrete bijdragen met bijvoorbeeld maatschappelijke impact.

Toch kan het behalen van cum laude nog steeds worden vermeld door de onderzoeker bij subsidieaanvragen. Op de vraag of die mogelijkheid in de toekomst wordt afgeschaft, kan NWO geen antwoord geven.

Universiteiten van Nederland, de koepelorganisatie van de veertien publieke universiteiten, heeft nog niet gehoord dat andere instellingen plannen hebben om de cum-laude-onderscheiding bij promovendi af te schaffen. Voorlopig blijft Twente dus alleen in het besluit.

ProRail haalt dit weekeinde twee onbewaakte spoorwegovergangen weg bij Dalfsen in Overijssel. Daarmee neemt het aantal gevaarlijke overwegen in Nederland verder af. Eerder deze week werden ook vijf onbeveiligde overgangen in Gelderland verwijderd.

"We werken de klok rond dit weekend", zegt Bernadette Paping van ProRail bij RTV Oost. Volgens haar worden vandaag en morgen 120 tot 150 mensen ingezet voor de werkzaamheden bij Dalfsen.

ProRail wil al jaren af van de onbeveiligde spoorwegovergangen in Nederland. Automobilisten voelen zich er vaak onzeker. Ook machinisten maken zich zorgen wanneer bij een overweg spoorbomen en licht- en geluidssignalen ontbreken.

Soms gebeuren er ongelukken. In maart 2021 kwam een 21-jarige automobilist om het leven toen hij op een onbeveiligde spoorwegovergang bij Zenderen werd aangereden door een goederentrein.

180 overgangen

Om een eind te maken aan gevaarlijke situaties begon ProRail in 2018 met het verwijderen van de 180 onbeveiligde spoorwegovergangen die er toen nog in het hele land waren. Het idee was dat ze in 2023 allemaal weg zouden zijn.

Dat streven was wat te ambitieus, gaf ProRail later toe. Ook als de twee overgangen bij Dalfsen dit weekend zijn weggehaald, zijn er nog zo'n twintig overwegen zonder spoorbomen.

Probleem is dat deze overwegen vooral gebruikt worden door boeren, wandelaars en fietsers. Aan de ene kant zien ook zij het gevaar, aan de andere kant zien ze op tegen de omweg die ze moeten maken als zo'n overweg helemaal verdwijnt.

Populair pad

Vorig jaar nog dreigden wandelaars met een juridische procedure tegen de sluiting van een overweg op een populair pad naar de duinen bij Heemstede. Ze eisten de aanleg van een tunneltje onder het spoor. Maar daarvoor was geen geld. De overweg werd in maart 2024 gesloten. Wandelaars moeten nu volgens ProRail "enkele honderden meters" omlopen naar een bewaakte overweg.

Bij Dalfsen worden dit weekend wel twee tunnels aangelegd. Veetunnels om precies te zijn, waardoor koeien straks veilig onder het spoor door kunnen. Vanochtend is ProRail begonnen met het 'inhijsen' van de tunnelonderdelen. "Er gaat ongeveer 300 kubieke meter aan beton en 3.750 kilo aan staal in elke onderdoorgang", vertelt Paping over het project. De spoormoot en de wanden zelf, die straks de onderdoorgang vormen, wegen bij elkaar opgeteld nog eens ruim 150 ton.

Dartelend onder spoor

Paping: "De koeien kunnen er voor de kerst doorheen, maar het zal wel pas in de lente zijn als ze dartelend hun weg vinden onder het spoor door."

Met de twee tunnels in Dalfsen verdwijnen de twee laatste onbeveiligde spoorwegovergangen in Overijssel. Vorige week werden ook de laatste vijf onbeveiligde spoorwegovergangen in Gelderland weggehaald of - in een aantal gevallen - voorzien van spoorbomen, licht- en geluidssignalen.

ProRail zegt nog deze maand met een inventarisatie te komen van de resterende onbeveiligde overwegen in Nederland én de mogelijke oplossing die daarvoor is bedacht. Het streven is nu dat ze in 2027 allemaal weg zijn.

Pakketbezorgers UPS en FedEx houden voorlopig hun MD-11-vrachtvliegtuigen aan de grond na de crash eerder deze week bij de Amerikaanse stad Louisville. De bedrijven willen eerst de onderzoeksresultaten naar de crash afwachten.

Het vrachttoestel van UPS stortte dinsdagmiddag (lokale tijd) vlak na het opstijgen neer boven een industriegebied van Louisville, in de staat Kentucky. Het dodental is inmiddels opgelopen naar dertien.

"Uit voorzichtigheid en in het belang van de veiligheid hebben we besloten onze MD-11-vloot tijdelijk stil te leggen", zegt UPS. De toestellen van dit type maken maar een klein deel uit van de totale vloot. Het gaat om ongeveer 9 procent van de vloot van UPS. Bij FedEx gaat het om 4 procent van de totale vloot.

Geen gevolgen voor bezorging

De bezorgers zeggen dat de levering van pakketten wereldwijd niet in gevaar komt door eerder opgestelde noodplannen in te laten gaan. Eventuele verstoringen zouden verstrekkende gevolgen hebben, omdat UPS en FedEx de belangrijkste spelers zijn voor wereldwijde pakketbezorging voor fabrikanten en bedrijven zoals Amazon.

Waardoor het vliegtuig dinsdag neerstortte, is nog niet duidelijk. Daar wordt nog onderzoek naar gedaan door de Amerikaanse autoriteiten.

De Amerikaanse vliegtuigbouwer Boeing had na de overname van McDonnell Douglas in 1997 het MD-11-programma voortgezet. De productie werd in 2000 stopgezet.

Beelden van de crash:

De weduwe van de vorig jaar overleden Russische oppositieleider Aleksej Navalny, Joelia Navalnaja, heeft in Den Haag een plaquette onthuld ter nagedachtenis aan haar echtgenoot. Navalny kwam in februari 2024 om het leven in een Russische strafkolonie.

De gemeente Den Haag besloot het gedenkteken te plaatsen na een online petitie die meer dan 86.000 keer werd ondertekend. Initiatiefnemer van de petitie is de Nederlandse Lissa Hollmann.

Het gedenkteken is aangebracht op een bankje dat pal tegenover de Russische ambassade staat. Op de plaquette staat, in het Nederlands, Engels en Russisch, de tekst: "Aleksej Navalny (1976 2024), gestorven voor vrijheid."

"Doel van het Kremlin was zijn naam in de doofpot te stoppen. Op deze manier hoop ik dat het tegenovergestelde gebeurt", zegt Hollmann. "Het ambassadepersoneel, medewerkers van het Russische regime, lopen hier natuurlijk dagelijks langs. Maar ook voorbijgangers zullen zich op deze manier Navalny blijven herinneren."

Geen naamsverandering

In de petitie werd gevraagd om de naam van de straat waaraan de Russische ambassade ligt te veranderen van Andries Bickerweg naar Aleksej Navalnyweg. Maar dat kon de gemeente naar eigen zeggen niet doen.

"Want aan een naamsverandering zitten te veel regels en voorwaarden verbonden", schetst een woordvoerder van de gemeente. "Maar op deze manier hebben we toch gehoor willen geven aan de oproep. Den Haag is de stad van vrede en recht en er bestaat veel draagvlak voor zo'n gedenkteken."

'Herinneringen levend houden'

Joelia Navalnaja sprak de aanwezigen bij de onthulling kort toe. "Ik heb niets liever dan dat mijn man nog in leven zou zijn. Het is heel belangrijk voor mij dat we samen iets doen om zijn naam en de herinneringen aan hem levend te houden. We moeten ook alle mensen niet vergeten die in de wereld strijden voor democratie, niet alleen mijn man. Hij inspireert ons om de strijd voort te zetten, voor een vrij Rusland en democratische hervormingen in Rusland."

Navalnaja is op uitnodiging van het Haagse Crossing Border-festival in Nederland om Navalny's boek Patriot, dat postuum is uitgegeven, te promoten.

Fel Poetin-criticus

Initiatiefnemer Hollmann raakte geïntrigeerd door Navalny na het zien van een documentaire over zijn leven. "Het kwaad kan alleen blijven bestaan als de goede mensen niets doen. Dat is een bekende quote van hem die me heel erg is bijgebleven. Wat ik heel bijzonder vind, is dat je met gevaar voor eigen leven jezelf zo opzij kunt zetten voor je land. Ik ben zo bevoorrecht hier in Nederland, dat ik me nauwelijks kan voorstellen dat je zo moedig kan zijn."

Navalny was een fel criticus van Poetin en werd tot een jarenlange gevangenisstraf veroordeeld. Met zijn anti-corruptiestichting bracht Navalny sinds 2011 misstanden aan het licht, zoals de bouw van een miljardenpaleis aan de Zwarte Zee dat in bezit zou zijn van president Poetin. Hij had vele miljoenen, met name jonge, aanhangers.

De hotelkamer wat goedkoper maken, maar dan de prijs van het ontbijt en zwembad met dat bedrag verhogen. Op die manier proberen sommige hotels de pijn van de aanstaande btw-verhoging te verzachten, blijkt uit een rondgang van de NOS.

Voor overnachtingen gaat de btw 1 januari 2026 omhoog van 9 naar 21 procent. Maar voor andere dingen die hotels ook vaak aanbieden - zoals ontbijt, zwembad of sauna - blijft de btw 9 procent.

Betaal je als klant een all-inprijs voor een hotel met ontbijt en zwembad, dan moet het hotel bij de Belastingdienst zelf aangeven welk deel van die prijs nou eigenlijk voor de kamer was en welk deel voor zwembad en ontbijt.

En hoe meer de hotelondernemer rekent voor zwembad en ontbijt, hoe minder btw hij hoeft te berekenen en hoe minder hard de prijs stijgt voor de consument.

Een rekenvoorbeeld:

Zo zal hotelketen Fletcher kritisch kijken naar wat ze kunnen doen met die verschillende btw-tarieven, vertelt topman Rob Hermans. "Bij arrangementen zullen we aan de achterkant de omzet verschuiven van overnachtingen naar bijvoorbeeld eten en drinken."

De keten gaat kijken naar alles wat een laag btw-tarief heeft en uitgesplitst kan worden. "Bijvoorbeeld wellness, maar ook het flesje water op de kamer. Dat flesje was gratis en wordt een euro, dat bedrag kan dan weer van de kamerprijs af."

'Arrangementen met zoveel mogelijk 9 procent btw'

"We proberen er creatief mee om te gaan door arrangementen te maken met zoveel mogelijk 9 procentproducten", zegt ook Diana Huls van hotel Klein Zwitserland in het Limburgse Slenaken. "Puur op een kamer (het logies deel) moet je het volledig doorbelasten, er is geen keuze."

Het hotel ligt op een steenworp afstand van de grens met België, waar de btw op overnachtingen 6 procent is. En Duitsland (7 procent btw) is nog geen 10 kilometer verderop. "Als ik niet creatief word en de btw-verhoging helemaal doorbereken, dan is de keuze van de gast snel gemaakt. Net als voor de goedkopere benzine gaat die dan de grens over."

Brancheorganisatie: wees terughoudend

"Natuurlijk bekijken hoteliers waar de mogelijkheden liggen", erkent Marijke Vuik, voorzitter van brancheorganisatie Koninklijke Horeca Nederland (KHN). "De marges staan onder druk, het is niet meer dan logisch dat ondernemers nu goed kijken hoe ze dit kunnen opvangen."

KHN heeft leden wel geadviseerd terughoudend te zijn met dit soort 'creatieve oplossingen'. "Constructies waarbij de verhouding tussen overnachting en ontbijt volledig uit de pas loopt (bijvoorbeeld 10 euro voor overnachting en 190 voor ontbijt) zijn gedoemd te mislukken. De Belastingdienst zal naar de economische waarde kijken, bijvoorbeeld door prijzen te vergelijken via platforms of door een (historische) vergelijking te maken met kamerprijzen zonder ontbijt."

Ook Jos Klerx, sectormanager horeca, recreatie en toerisme bij Rabobank, ziet dat ondernemers creatief zijn met het beprijzen van diensten. "Het moeten wel marktconforme prijzen zijn", erkent ook hij. "Je kan niet opeens de kamer heel goedkoop maken en voor het ontbijt 80 euro vragen als het alleen een croissantje is." Dan is namelijk de kans groot dat de Belastingdienst het niet accepteert en het hotel alsnog meer btw moet betalen.

Belastingdienst: moet op basis van gangbare prijs

In een korte reactie stelt de Belastingdienst dat belastingplichtigen bij een splitsing van vergoedingen de zogeheten marktwaardemethode moeten hanteren. Die houdt in dat ze "de toerekening moeten baseren op basis van de gangbare prijs van een product of dienst".

Als bedrijven van zo'n gangbare prijs afwijken dan moeten ze volgens de Belastingdienst kunnen aantonen dat die afwijkende prijs reëel is. Stef Driessen, sectorbankier vrijetijd bij ABN Amro, verwacht dat hotels noodgedwongen de grenzen zullen opzoeken. "Dit gaat sowieso rechtszaken opleveren."

Rest van btw-verhoging geschrapt

Het demissionaire kabinet was van plan om volgend jaar de btw op zowel overnachtingen als sport, cultuur en media te verhogen van 9 naar 21 procent. Maar de Tweede Kamer hield die verhoging voor sport, cultuur en media tegen. Alleen die voor overnachtingen gaat door.

De hotelbranche vreest dat het aantal boekingen fors omlaaggaat als ze die btw-verhoging helemaal doorberekenen aan klanten.

Door een grote brand in een autorecyclebedrijf in Leeuwarden zijn vanochtend meer dan 25 auto's verwoest. Ook het bedrijfspand liep grote schade op. Niemand raakte gewond.

De brand ontstond rond 06.30 uur door een nog onbekende oorzaak. Het vuur kon zich snel verspreiden doordat de auto's vlak bij elkaar stonden.

"Er is enorm grote schade", aldus eigenaar Manuel Bondo bij Omrop Fryslân. Hij zegt dat zijn bedrijf verzekerd is, maar verwacht toch veel werk te hebben van de nasleep van de brand omdat sommige auto's eigendom zijn van klanten. "Het doet pijn om te zien", zegt hij.

Het bedrijf ligt midden op een bedrijventerrein, maar de naastgelegen bedrijven hebben volgens de brandweer geen schade opgelopen. Behalve rook zouden er geen gevaarlijke stoffen zijn vrijgekomen.

Rusland heeft vannacht en vanochtend honderden drones en tientallen raketten afgevuurd op energie-installaties en andere gebouwen in Oekraïne, zegt de Oekraïense president Zelensky. Volgens de Oekraïense autoriteiten zijn er zeker vier doden gevallen.

Een van de Russische drones sloeg vanochtend in op een flatgebouw in Dnipro in Oost-Oekraïne. Veel mensen sliepen op het moment van de explosie. In het negen verdiepingen tellende gebouw brak brand uit en werden meerdere appartementen verwoest.

Reddingswerkers vonden drie doden, melden de Oekraïense autoriteiten. Nog eens twaalf mensen in de flat raakten gewond.

In totaal vuurde Rusland 458 drones en 45 raketten af, waaronder 32 ballistische raketten. De Oekraïense luchtmacht meldde dat 406 drones en negen raketten werden neergeschoten of onschadelijk gemaakt, maar dat 25 locaties wel werden geraakt.

Bekijk hier de beelden van het flatgebouw in Dnipro dat geraakt is bij de aanval:

Ook zijn meerdere grote energie-installaties beschadigd in de centrale regio's Kyiv en Poltava, evenals in de noordoostelijke regio Charkiv, meldt premier Joelia Svyrydenko. "De vijand heeft opnieuw bewust de energie-infrastructuur aangevallen", zei ze. Een medewerker van een energiemaatschappij werd dodelijk getroffen bij de aanval op Charkiv.

Rusland voert in aanloop naar de winter vaker dergelijke aanvallen uit. President Zelensky pleit daarom voor meer internationale druk op Rusland. "Voor elke aanval van Moskou op de energie-infrastructuur, bedoeld om gewone mensen te treffen voordat de winter begint, moet er een sanctie-reactie komen die zich richt op alle Russische energie, zonder uitzonderingen."

De VVD komt geld tekort en denkt aan een voor liberalen opmerkelijke manier om de partijkas te spekken. In een mail wordt de leden gevraagd na te denken over een verplichte afdracht voor iedereen die namens de partij een politieke functie vervult.

Alle ministers, staatssecretarissen, Kamerleden, provinciebestuurders, burgemeesters, wethouders en raadsleden zouden 3,5 procent van hun inkomen uit zo'n functie moeten afdragen aan de partij, staat in het plan. Het partijbestuur erkent dat het een dilemma is. "Dat wat we voorstellen past eigenlijk niet binnen het liberale uitgangspunt van vrijheid en eigen verantwoordelijkheid", staat er.

Maar nood breekt wet, verklaart het hoofdbestuur de draai. De VVD heeft sinds 2021 bij Tweede Kamerverkiezingen veel zetels verloren en krijgt daardoor minder subsidie van de overheid. Tegelijkertijd wordt het voeren van campagne en het onderhouden van het partijapparaat steeds duurder.

Nieuw tekort dreigt

Er is al veel bezuinigd, zo'n 800.000 euro dit jaar, maar desondanks dreigt ook voor 2025 een tekort van bijna 1 miljoen euro. Bovendien hebben veel andere partijen al zo'n afdrachtregeling voor de eigen politici.

De bekendste is die van de SP. Het salaris van ambtsdragers van die partij wordt direct in de partijkas gestort. Kamerleden en andere volksvertegenwoordigers krijgen vervolgens een modaal inkomen overgemaakt van de partij. Dat scheelt de SP een incassoregeling en levert heel veel geld op.

Maar ook GroenLinks-PvdA, CDA en D66 verplichten hun politici om geld af te dragen aan de partij. Bij het CDA gaat het om 3 procent, bij D66 om 6 procent en bij GroenLinks-PvdA kennen ze een progressieve regeling, die kan oplopen tot 10 procent van het politieke inkomen.

Wel aftrekbaar

Als de verplichte afdracht bij de VVD doorgaat, dan gaan Tweede Kamerleden maandelijks 411,25 euro bruto betalen. Ministers zijn het duurste uit, met 511, 86 euro bruto. Omdat het om een gift aan de partij gaat, is die aftrekbaar van de belasting en komt het netto bedrag lager uit, en het is inclusief de reguliere partijcontributie.

Het voorstel komt aan de orde op een ledenvergadering op 13 december. Het bestuur hoopt op "een stevige discussie" over het 'dilemma-stuk'. Die discussie is binnen de VVD inmiddels wel losgebarsten, vooral onder lokale wethouders en raadsleden.

Op sociale media verwijzen ze naar de verkiezingsslogan van de partij: 'Rust in de portemonnee'. Dat geldt kennelijk niet voor wie actief is in de provincie of gemeente, wordt er geschamperd.

De aftrap van het carnavalsseizoen op 11 november is tegenwoordig vaak net zo drukbezocht als carnaval zelf. Komende dinsdag om 11.11 uur worden alleen al in Den Bosch tegen de 100.000 feestvierders verwacht. Dat zijn er net zoveel als waar volgend jaar februari op carnavalszondag en -maandag rekening mee wordt gehouden.

Ook in andere carnavalssteden zoals Breda, Tilburg, Roermond en Maastricht worden komende week veel bezoekers verwacht.

De elfde van de elfde

11 november is het traditionele begin van het carnavalsseizoen en dat wordt vooral in Noord-Brabant en Limburg groots gevierd. Om stipt 11.11 uur wordt het seizoen ingeluid en kan het aftellen tot carnaval beginnen. Het carnaval zelf begint volgend jaar op zondag 15 februari.

Tijdens de elfde van de elfde worden op veel plekken ook de carnavalsprinsen- en prinsessen bekendgemaakt, net als de thema's van de carnavalsoptochten.

Relatief nieuw aan die aloude traditie is dat er steeds meer bezoekers op afkomen. "We zitten al op de top", zegt Otto van den Groenendaal van Koninklijke Horeca Nederland (KHN) Den Bosch tegen Omroep Brabant. "Oeteldonk is vol en er is geen ruimte meer om te groeien."

Ook Breda vraagt zich af of het niet te druk wordt op de ochtend van 11 november: vorig jaar riep de gemeente op om niet meer naar de binnenstad te komen omdat het te vol was.

'Na corona behoefte aan feest'

De drukte is toegenomen na de coronapandemie. "Iedereen had na corona behoefte aan feest", zegt Tim van Ham van Carnavalsstichting Tilburg. "Maar in dat eerste jaar deed de horeca niets extra's. Toen kregen wij ineens 7500 mensen op ons feest. Maar inmiddels pakken ook de cafés en kroegen op verschillende Tilburgse pleinen groots uit."

Ook Siegobert Jansen van KHN Eindhoven zag dat het aantal feestvierders in Eindhoven na corona flink toenam. "De periode na corona is zeker een motor voor de groei geweest. Mensen hadden behoefte aan saamhorigheid."

Steeds groter

De aftrap van het carnavalsseizoen, in onder meer Eindhoven ook wel 'Elluf Elluf' genoemd, werd in het begin alleen gevierd in de uitgaansstraat Stratumseind. Inmiddels is het feest uitgegroeid tot een groot feest op de Markt. En waar de rek er in Den Bosch dus uit is, wil Eindhoven juist groeien.

"Ik denk dat er vorig jaar tussen de 3000 en 5000 mensen stonden. We verwachten dat het dit jaar nog drukker wordt. 10.000 zou dit jaar heel mooi zijn", zegt Jansen.

Tradities laten zien

Hoewel de horeca in de steden blij is met het groeiende aantal feestvierders, zijn er ook plekken waar het feest klein wordt gehouden. Volgens Ad Koopman, voorzitter van de Brabantse Carnaval Federatie, gebeurt dat bewust.

"Ik weet niet of groei wenselijk is. Je wil een viering van de elfde van de elfde waarbij je je tradities kunt laten zien. Daar heb je geen mensen van buitenaf voor nodig."

Maar Koopman geeft aan niemand te willen uitsluiten: "Iedereen is welkom. Het is een laagdrempelig feest. Dat het dan drukker wordt, is alleen maar mooi. Maar wel met respect voor de tradities die bij het carnavalsfeest horen."

Dit verhaal is een productie van Bureau Lokaal, het samenwerkingsverband tussen Omroep Brabant, Studio040, Zuidwest TV, Dtv en Omroep Tilburg.

"Ik ben Japan dankbaar voor de consequente steun en standvastige houding sinds het begin van de Russische invasie", verklaarde de Oekraïense president Zelensky in een opmerkelijk X-bericht in het Japans, kort na zijn telefoongesprek met de kersverse premier Takaichi. "Ook onze dank voor het besluit om deze winter energieapparatuur te leveren."

Japan is een van de trouwste partners van Oekraïne. Niet door wapens te leveren, maar door miljarden aan investeringen en hulpgoederen. Opvallend is hoe breed die steun leeft in een land waar de oorlog aanvankelijk als ver weg werd gezien. Maar in Tokio heerst de angst dat wie nu zwijgt bij agressie, de deur openzet voor conflicten dichter bij huis.

Toen Japan begin 2022 helmen, vesten en generatoren naar Oekraïne stuurde, gebeurde dat vrijwel geruisloos. Toch betekende het een duidelijke breuk met de voorzichtige lijn die het land sinds de Tweede Wereldoorlog in zijn buitenlandbeleid heeft gevolgd.

Paralellen met China

"Japan heeft net als Oekraïne geleden onder Russische invloed", verklaart Yoichiro Sato, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Ritsumeikan Universiteit. "Alleen had Japan de kans zich daartegen te verzetten, en versloeg het Rusland zelfs in 1905", vervolgt hij. "De huidige Japanse beleidsmakers wantrouwden Rusland al, maar zijn er nu ook van overtuigd dat een Russische overwinning hun bondgenoot China zal aanmoedigen om Taiwan binnen te vallen."

Hoewel Oekraïne ver weg ligt, zien ze in Tokio vooral parallellen met situatie rond China. "Om onszelf te beschermen, moeten we ook anderen helpen", stelde oud-minister van Buitenlandse Zaken Taro Kono al vroeg na de Russische invasie. Chinese marineschepen en kustwachtvaartuigen bevaren bijna dagelijks de wateren rond de betwiste Senkaku-eilanden, door China opgeëist als de Diaoyu-eilanden.

Ondertussen heeft China de militaire samenwerking met Rusland opgevoerd. Gezamenlijke oefeningen in de Japanse Zee en het luchtruim daarboven zijn routine geworden. De recentste oefening was in augustus, pal langs de Japanse kust.

Mede daarom wordt Rusland nauwelijks minder bedreigend gevonden dan China. Volgens een peiling van onderzoeksinstituut Roles ziet 98 procent van de Japanners beide landen als dreiging en bijna de helft noemt ze zelfs een "grote dreiging" voor de nationale veiligheid. Waar vorig jaar Rusland als het grootste gevaar werd genoemd, is dat nu China.

In een eerdere opiniepeiling vond ruim de helft van de Japanners een oorlog in Azië "waarschijnlijk" is. Een op de drie vreest dat Japan daarin onvermijdelijk wordt meegesleurd. De steun aan Oekraïne wordt daarom ook gezien als een boodschap aan zowel Moskou als Peking: grensoverschrijding blijft niet zonder gevolgen.

Veel draagvlak

Juist daarom is de steun aan Oekraïne in Japan vrijwel onomstreden. Terwijl westerse parlementen verdeeld zijn over wapens en financiering, blijft het draagvlak in Japan stabiel. Sinds 2022 is publieke steun in geen enkele peiling onder de 75 procent gezakt. Slechts een op de tien Japanners is tegen verdere hulp.

Oekraïne-verslaggever Wessel de Jong:

"Bij de Japanse ambassade in het centrum van Kyiv spreken Oekraïners hun bewondering uit voor de Japanse ambassadeur Matsuda. Hij bleef in de dagen voor het uitbreken van de oorlog op 24 februari 2022, terwijl de meeste buitenlandse diplomaten de Oekraïense hoofdstad verlieten. Ook de meeste Japanse diplomaten zochten veiliger oorden op. Maar de ambassadeur bleef op zijn post, als een ware kapitein.

Matsuda heeft verteld hoe hij in die februarinacht de hemel zag oplichten van de explosies. Hij bleef kalm en ging het opgestelde veiligheidsplan uitvoeren. Deze onverstoorbaarheid heeft hem geweldig populair gemaakt in Oekraïne. Het duurde maanden voordat andere ambassadeurs terugkeerden naar Kyiv."

Intussen is de Japanse steun flink gegroeid. In de periode 2022-2023 gaf Japan zo'n zeven miljard euro steun. Vorig jaar kondigde Tokio een tienjarige wederopbouwdeal aan met Kyiv. Dit jaar werd een nieuw investeringsplan aangekondigd, met een waarde van bijna 150 miljoen euro.

Deze houding betaalt zich diplomatiek én economisch uit. Bondgenoten prijzen Japan geregeld als voortrekker van Oekraïense steun in Azië. Het land werkt mee aan de heropbouw van drinkwatervoorzieningen en spoorlijnen. In plaats van troepen stuurt Japan dus waterpompen, communicatiemiddelen en technische ondersteuning. Het zijn niet alleen liefdadigheidsprojecten, maar ook investeringen in toekomstige handelsrelaties.

Japan heeft ook de deuren geopend voor Oekraïense studenten en professionals. Aan tientallen universiteiten en bedrijven verspreid over het land verdiepen zij zich in recht, techniek en economie om te kunnen helpen met de wederopbouw van hun land. Chirurgen volgen er opleidingen in plastische chirurgie, zodat ze thuis oorlogsslachtoffers weer kunnen helpen herstellen.

Toch zijn er grenzen. Japan levert geen wapens: de wet verbiedt de export van dodelijk militair materieel. Maar de druk om die regels te versoepelen groeit. "Japan heeft overschotten aan munitie die het nu niet mag exporteren", legt Sato uit. "Met de nieuwe regeringscoalitie kan er ruimte komen voor aanpassing. Beter nu dan later."

De Hongaarse premier Orbán zegt dat zijn land vrijstelling heeft gekregen van de Amerikaanse sancties op Russische energie, na een ontmoeting in het Witte Huis met president Trump. Daardoor kunnen Russische olie en gas voorlopig naar Hongarije blijven stromen. Het Amerikaanse persbureau AP meldt op basis van een bron in het Witte Huis dat Hongarije vrijstelling krijgt voor één jaar.

Hongarije heeft ermee ingestemd vloeibaar aardgas uit de VS in te kopen, met contracten ter waarde van omgerekend ongeveer 500 miljoen euro. De twee landen spraken ook af samen te werken op het gebied van kernenergie.

Strafmaatregelen

Orbán was naar Washington gekomen om Trump ervan te overtuigen Hongarije toe te staan Russische olie en gas te blijven importeren zonder gestraft te worden met sancties. Eerder dreigde de VS landen als India en China met sancties. Volgens Washington steunen landen die olie uit Rusland importeren de Russische oorlogseconomie.

Vorige maand stelde de VS strafmaatregelen in tegen twee Russische oliemaatschappijen: Lukoil en Rosneft. Onder die sancties mogen de oliebedrijven niet meer handelen in de VS en worden tegoeden bevroren. Bovendien kan de VS buitenlandse bedrijven die wel zaken blijven doen met de bedrijven ook straffen.

Hongarije importeert ondanks de oorlog in Oekraïne nog steeds veel olie en gas uit Rusland. Dat gebeurt via de TurkStream-pijpleiding, die Rusland met Turkije verbindt, en via de Droezjba-pijpleiding, de langste oliepijpleiding ter wereld. Orbán onderhoudt nog altijd goede betrekkingen met Moskou en Poetin.

Druk EU

De Europese Unie zet lidstaat Hongarije al langer onder druk om zijn afhankelijkheid van Russische energie te beëindigen. De meeste EU-lidstaten hebben hun invoer van Russische olie en gas sterk verminderd of volledig stopgezet.

Kort voor Orbáns komst diende een groep Amerikaanse senatoren van zowel de Democraten als de Republikeinen een resolutie in waarin Hongarije wordt opgeroepen zijn afhankelijkheid van Russische energie te beëindigen. In de tekst staat dat "Hongarije geen enkel teken heeft getoond dat het zijn afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen vermindert" en wordt Boedapest aangespoord zich te houden aan het EU-plan om uiterlijk eind 2027 te stoppen met alle invoer van Russische energie.

Orbán heeft een goede band met Trump. De Hongaarse premier heeft vaker zijn steun aan Trump uitgesproken. Andersom roemt de Amerikaanse president Orbáns migratiebeleid en zegt hij dat de premier daarvoor respect verdient. Dat Hongarije nu vrijstelling krijgt voor het importeren van Russische energie wordt gezien als bevestiging van de nauwe banden tussen Orbán en Trump.

Goedemorgen! Het Nederlands Elftal onder 17 speelt vanavond de WK-finale tegen Noord-Korea en in Eindhoven begint het Glow-lichtfestival voor de twintigste keer.

Eerst het weer: het kan in de ochtend behoorlijk mistig zijn. In de loop van de ochtend trekt die mist weg en breekt soms de zon door. Dan kan het 15 graden worden. Vanavond bewolkt en motregen.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In Frankrijk blijft de webwinkel Shein gewoon online bereikbaar. Premier Lecornu zei deze week dat hij de website wilde blokkeren, onder meer omdat er kindersekspoppen en wapens in de Chinese webshop te koop waren. Frankrijk zegt dat die producten nu van de site zijn verwijderd.

Volgens Lecornu blijft de webwinkel met fast fashion onder streng toezicht staan. Deze week ging in Frankijk de eerste fysieke winkel van Shein open. Dat stuitte op verzet van de modebranche, milieuactivisten en inwoners van Parijs.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

FC Porto-supporters werden donderdag met bussen naar de Galgenwaard gebracht voor de Europa League-wedstrijd tegen FC Utrecht. Nog voor aankomst ging het mis: de bussen werden vernield en de politie arresteerde veertig mensen. Gisteren maakte het busbedrijf de schade op:

Het is ruim een week na de verkiezingen en het is doodstil op de gang bij NSC in het Kamergebouw. "Donderdagochtend gaat er een bus naar partijbureau & Pieter", is een van de tien mededelingen die op een groot wit vel gekalkt staan. Met daarbij de oproep om te helpen met het volladen van de bus. De gang moet leeg, want de hele fractie neemt komende week afscheid.

"Als het Vitesse lukt om terug te komen, dan moet het ons ook kunnen lukken", zegt NSC-leider Eddy van Hijum in september nog hoopvol. Maar terwijl de Arnhemse voetbalclub, tegen de verwachtingen in, punten sprokkelt, haalt NSC nul zetels bij de verkiezingen. Die keiharde waarheid bevestigde de Kiesraad gisteren.

Na twee tumultueuze jaren is NSC tóch een politieke steekvlam gebleken - precies wat oprichter Pieter Omtzigt wilde voorkomen. "Het streven is zoals wij dat noemen: een verantwoorde groei", schreef hij bij aanvang. Zo liep het dus niet.

Dubbeltje op z'n kant

Dat NSC überhaupt wordt opgericht is een dubbeltje op zijn kant. In aanloop naar de Kamerverkiezingen van 2023 spreekt Omtzigt - na jaren bij het CDA en een tijdje als eenpitter in de Kamer - maandenlang over zijn politieke toekomst met vertrouwelingen, onder wie zijn latere opvolgers Van Hijum en Nicolien van Vroonhoven.

Er zijn serieuze twijfels over de mogelijkheden en tijdens een lunch bij Van Vroonhoven thuis in Hilversum, is de inzet om op een fijne manier uit elkaar te gaan, vertellen betrokkenen in het boek De ruk naar rechts. Maar het loopt anders. Er zijn zoveel goede ideeën en er is momentum, het is nu of nooit. De lunch mondt uit in de oprichtingsvergadering van Nieuw Sociaal Contract.

Qua inhoud ontloopt NSC de oude partij van de oprichters, het CDA, niet veel. Wel zijn er andere accenten: goed bestuur en bestaanszekerheid. Maar tijdens de campagne blijft er onduidelijkheid over de ambitie. De partij peilt niet zelden als grootste, maar Omtzigt wil niet zeggen of hij het premierschap ambieert en wil eigenlijk niet regeren met zijn nagelnieuwe partij.

Maar dan komt de uitslag en die dwingt NSC toch die kant op. De partij komt op twintig zetels en in zijn overwinningsspeech zegt Omtzigt beschikbaar te zijn voor gesprekken. "Het zal niet eenvoudig zijn", zegt hij daarbij wel.

Dat blijkt. Er volgt een moeizame formatie. Vooral omdat Omtzigt en zijn halve fractie de grote verkiezingswinnaar niet zien zitten vanwege de extreme standpunten. De PVV blijkt echter bereid om veel in te leveren. Wilders trekt omstreden wetsvoorstellen in en er wordt een "basislijn" afgesproken over de rechtsstaat. En dus wordt er door geformeerd.

Maar niet zonder hobbels. Kort voor het einde van gesprekken onder leiding van informateur Ronald Plasterk, trekt de NSC-leider voortijdig de stekker eruit. Formeel omdat hij stukken te laat heeft gekregen, maar te horen is dat scherpe tweets, beroerde omgangsvormen en onderling wantrouwen Omtzigt te veel zijn geworden.

Desondanks volgt daarna nog een aantal onderhandelingsrondes met nieuwe informateurs en mét NSC, met als resultaat het kabinet-Schoof.

Uitbarstingen

Hoewel NSC best wat plannen het regeerprogramma in heeft gekregen, doet kabinetsdeelname de partij(leider) geen goed. Kort na het aantreden krijgt Omtzigt - weer - een burn-out. Er zijn verhalen over huilbuien en emotionele uitbarstingen van Omtzigt, ook tijdens de formatie. Van Vroonhoven neemt het over, eerst alleen, daarna als duo met Omtzigt, waarna hij toch definitief afzwaait.

Vanaf de start botst NSC met coalitiegenoot PVV. Op papier zijn er afspraken, in de praktijk lopen de meningsverschillen hoog op. Zo stapt NSC-staatssecretaris Idsinga op na een "onverteerbaar" X-bericht van Wilders over Idsinga's zakelijke belangen. Even later vertrekt staatssecretaris Achahbar vanwege polariserende omgangsvormen in het kabinet. In de slipstream stoppen ook twee Kamerleden.

De coalitie houdt het daarna nog even vol, totdat de PVV eruit stapt vanwege asiel. Wilders, die zich tegengewerkt voelt, noemt NSC de "Nederlandse Sabotage Club". Van Vroonhoven spreekt van "een persoonlijke aanval". "Dat is precies de reden waarom samenwerken met u zo moeilijk was."

Een paar maanden later stapt ook NSC uit de coalitie. Minister Caspar Veldkamp van Buitenlandse Zaken kan het niet verdragen dat zijn kabinet geen extra sancties wil tegen Israël. De andere NSC-bewindslieden volgen hem. En ook de fractie van NSC begint leeg te lopen: eentje vertrekt naar BBB, een ander naar JA21 en een wordt lijsttrekker van de Fryske Nasjonale Partij.

Voor de nieuwe partijleider Van Hijum volgt een campagne die nooit van de grond komt. NSC peilt een enkele keer een zetel, maar meestal nul. Met al het geharrewar en de samenwerking met tegenpool PVV vers in het geheugen, gelooft de kiezer het wel. Bovendien stemde de overgrote meerderheid eerder op NSC vanwege Omtzigt, maar die is uit beeld en zijn schoenen zijn ongevuld gebleven.

1,3 miljoen stemmen minder

NSC haalt uiteindelijk net geen 40.000 stemmen, zo'n 1,3 miljoen minder dan twee jaar terug. En dus moet de NSC-gang helemaal leeg. "Elke kamer langs, check vensterbank", staat op het grote witte vel.

NSC is hiermee overigens niet helemaal weg. "Ons fundament staat", reageert Van Hijum na de verpletterende nederlaag. "Vanaf hier gaan we herbouwen." De partij heeft nog een Europarlementariër, een burgemeester en beraadt zich nog over de gemeenteraadsverkiezingen in maart.

De Amerikaanse Cornell-universiteit heeft onder druk van president Trump een deal gesloten met de Amerikaanse regering. De universiteit belooft een aantal speerpunten van Trump door te voeren. In ruil daarvoor ontvangt Cornell voortaan weer subsidie van de regering.

De universiteit heeft toegezegd de komende jaren 30 miljoen dollar te betalen aan de overheid. Ook wordt er de komende drie jaar 30 miljoen dollar geïnvesteerd in agrarisch onderzoek, een van de specialismen van de universiteit. Dat moet uiteindelijk de Amerikaanse boeren ten goede komen, zegt bestuursvoorzitter Michael Kotlikoff.

Daarnaast moet Cornell toelatingsgegevens aanleveren van nieuwe studenten, zodat de regering kan controleren of er geen sprake is geweest van 'positieve discriminatie'. Die term houdt in dat bijvoorbeeld studenten met een migratieachtergrond zijn toegelaten, omdat dat goed zou zijn voor de diversiteit.

De zogeheten DEI-programma's (diversiteit, gelijkheid en inclusie) zijn Trump een doorn in het oog. In de deal die nu is gesloten staat dat Cornell een memo van het ministerie van Justitie gaat gebruiken als trainingsmateriaal voor personeel. Daarin wordt hogescholen en universiteiten opgedragen af te zien van diversiteits- en inclusieprogramma's en van transvriendelijk beleid.

Cornell is verplicht ieder kwartaal bij de regering aan te tonen dat de universiteit zich houdt aan de gemaakte afspraken.

Subsidie hard nodig

In ruil daarvoor krijgt de universiteit weer de beschikking over 250 miljoen dollar aan federale subsidies, die eerder door de regering-Trump werden bevroren. Dat geld is voor de universiteit van levensbelang.

Volgens Kotlikoff hadden de afgelopen maanden grote impact op de universiteit. "Het zorgde ervoor dat baanbrekend onderzoek werd stilgelegd, levens en carrières op hun kop zijn gezet en de toekomst van academische programma's in gevaar kwam."

De bestuursvoorzitter stelt dat de onafhankelijkheid van de universiteit behouden blijft. Toch maken professoren zich grote zorgen over de academische vrijheid. "Als je een deal sluit met iemand die je afperst, moedigt dat alleen maar meer afpersing aan in de toekomst", zegt politicoloog David Bateman, verbonden aan Cornell.

'Grote overwinning'

Minister van Onderwijs Linda McMahon noemt de overeenkomst een "enorme overwinning" die ervoor zal zorgen dat "onze scholen de beste ter wereld worden". Minister van Justitie Pam Bondi stelt dat universiteiten die federale financiering ontvangen, zich moeten houden aan "wetten op het gebied van burgerrechten" en ervoor moeten zorgen dat "schadelijk DEI-beleid niet discriminerend is voor studenten".

In zijn tweede termijn als president heeft Trump de strijd aangebonden met veel universiteiten, die hij als te links en 'woke' beschouwt. Om verandering af te dwingen, draait hij de landelijke geldkraan dicht, waardoor veel onderwijsinstellingen in de problemen komen.

Zo trof de Columbia University daarom een schikking en betaalde het 200 miljoen dollar. Ook Brown University en de University of Virginia sloten een deal met Trump.

Harvard, dat voorlopig niet wil buigen voor Trump, is tot nu toe al zo'n 2 miljard aan federale subsidies misgelopen. Doordat Harvard ook veel donaties en giften ontvangt, kan de instelling een tijdje zonder geld van de regering. Wel wordt het gemis steeds nijpender. Zo moesten noodgedwongen en onder druk van Trump onderzoeken naar darmkanker bij zwarte mannen en naar de uitstoot van broeikasgassen worden stopgezet.

Het aantal keer dat verdachten en het Openbaar Ministerie afspraken maken over de hoogte van een straf, neemt in snel tempo toe. In drie jaar tijd zijn zo'n 550 keer procesafspraken gemaakt.

Verdachten en het OM sluiten dan een overeenkomst: in ruil voor een lagere straf ziet de verdachte af van een uitgebreide rechtszaak. Dat scheelt veel tijd. De afspraken moeten altijd worden goedgekeurd door de rechter.

In 2021 werden voor het eerst procesafspraken gemaakt in Nederland. Eind 2022 kwam er toestemming van de hoogste rechter voor dit nieuwe middel. Sindsdien is het aantal deals enorm gegroeid, blijkt uit een analyse van gepubliceerde uitspraken door Omroep Brabant en de NOS.

Drugshandel

"Het is een vaste praktijk geworden in Nederland", constateert strafrechtdeskundige Laura Peters van de Rijksuniversiteit Groningen. Zij doet onderzoek naar procesafspraken en telt een vergelijkbaar aantal zaken.

De afgelopen maanden maakte justitie bijvoorbeeld afspraken met een verdachte die drugstransporten organiseerde en met iemand die misdaadgeld naar Suriname sluisde. Ook met een zoon van Ridouan Taghi wordt op dit moment gewerkt aan een deal. Hij wordt verdacht van drugshandel en niet van geweld, zoals zijn vader.

Wat zijn procesafspraken?

Een procesafspraak is een overeenkomst tussen het OM en een verdachte. Ze spreken af wat bewezen kan worden en welke straf daarbij hoort. "Vaak staan daar toezeggingen aan elkaar tegenover", zegt Peters. "De verdachte werkt mee aan het vlot afdoen van een strafzaak in ruil voor een mildere strafeis."

Het OM mag maximaal een derde minder straf eisen. In ruil daarvoor voeren advocaten geen verweer, vragen ze niet om extra onderzoek en gaat de verdachte niet in hoger beroep.

De rechtbank moet akkoord geven voor de deal. Rechters kijken eerst of er genoeg bewijs ligt tegen de verdachte en daarna of het een eerlijke afspraak is.

Procesafspraken zijn ontstaan als noodgreep. De rechtbank in Limburg begon ermee in 2021 om een aantal oude zaken weg te werken. Tegelijkertijd wilde de rechtbank in Rotterdam de vaak lange processen rond georganiseerde criminaliteit sneller afhandelen.

"In het ideale geval is er geen behoefte aan procesafspraken, maar we zitten met capaciteitsgebrek", zegt strafrechtexpert Peters. "Het alternatief is dat sommige zaken nooit afgedaan worden. Dan kun je beter met wat water bij de wijn iemand toch een straf laten ondergaan."

Dat vindt ook officier van justitie Ferry van Veghel, die bij het Openbaar Ministerie de voorstellen toetst. "De afweging is of je in vier zaken bewijs verzamelt zonder het onderste uit de kan te halen, of in één zaak waarbij je tot het gaatje gaat. Dan liever dat eerste."

Drugszaken

Het OM maakt vooral afspraken met verdachten in drugs- en witwaszaken, waarin het bewijs komt uit onderschepte chatberichten. Van dit soort zaken zijn er honderden. Die kunnen nu een stuk sneller worden afgehandeld.

"We besparen daardoor best veel tijd, die we kunnen besteden aan andere typen zaken die weleens op de plank blijven liggen", zegt Jacco Janssen, strafrechter in Rotterdam. Hij was de eerste rechter die een procesafspraak goedkeurde in een grote drugszaak.

Hoeveel tijdwinst er precies is, is moeilijk te meten. Volgens het OM zijn er zaken waar tien zittingsdagen voor stonden gepland die nu binnen een dag konden worden afgerond. Bovendien spreekt het OM van tevoren af hoeveel misdaadwinst er moet worden terugbetaald. Dat scheelt een lange procedure achteraf.

Ook voor verdachten zijn er voordelen, zegt Dennis Wolters, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten. "Je koopt het risico af op een hogere straf en krijgt zekerheid over hoelang het duurt voor je weer vrij bent."

Bekentenis

Toch zijn er ook valkuilen, zegt de Groningse strafrechtdeskundige Peters. Zaken waarin een deal is gesloten, worden niet meer volledig behandeld op zitting. Dat gaat ten koste van de openbaarheid. "We moeten niet afzakken tot achterkamertjesjustitie", waarschuwt Peters.

Het OM en de rechtspraak benadrukken dat procesafspraken altijd op een openbare zitting worden beoordeeld. Ook worden afspraken pas goedgekeurd als er stevig bewijs is. De verdachte hoeft niet te bekennen. Anders dan in de Verenigde Staten, waar verdachten een lagere straf kunnen krijgen in ruil voor een bekentenis om de zaak rond te krijgen.

"Dan is het een groot gevaar dat mensen iets bekennen dat ze helemaal niet hebben gedaan", zegt rechter Janssen. "Om sneller van de zaak af te zijn, of omdat ze geen goede advocaat kunnen betalen. Dat risico is er bij ons niet."

Grenzen

Procesafspraken blijken in Nederland bijna altijd te worden goedgekeurd door de rechter. Soms worden ze afgewezen omdat de rechtbank de voorgestelde straf te laag vindt.

"Het is wel belangrijk dat wettelijk wordt geregeld waaraan een procesafspraak moet voldoen", vindt onderzoeker Peters. "En voor welke delicten we dit een geschikt middel vinden en voor welke niet."

Wetgeving daarover is nog in de maak, maar de rechtspraak, het OM en de advocatuur zijn geen voorstander van strikte regels. Zij zeggen prima zelf een goede afweging te kunnen maken wanneer een deal acceptabel is en wanneer niet.

"Ik denk dat iedereen wel aanvoelt waar de grenzen liggen", zegt rechter Janssen. "Ik kan me niet voorstellen dat je procesafspraken maakt in bijvoorbeeld een moordzaak of een grote zedenzaak, omdat daar slachtoffers bij zijn. Maar wij willen liever geen zaken bij voorbaat uitsluiten."

De Nieuw-Zeelandse regisseur Lee Tamahori is overleden. Hij werd onder meer bekend van de James Bond-film Die Another Day. Tamahori overleed op 75-jarige leeftijd aan de gevolgen van Parkinson.

Tamahori maakte zijn regiedebuut in 1994 met de film Once Were Warriors. Daarna volgde onder meer de thriller The Edge met Anthony Hopkins en Alec Baldwin als hoofdrolspelers. In de film Emperor werkte Tamahori samen met de Nederlandse acteurs Rutger Hauer en Thom Hoffman.

Die Another Day (2002) bracht van alle door Tamahori geregisseerde films met 373 miljoen euro het meeste geld in het laatje. In die film speelden Pierce Brosnan en Halle Berry en had ook Madonna een kleine gastrol. Volgens entertainmentsite Variety werd het regiewerk van Tamahori voor de Bond-film geprezen, al waren de meningen over de film in het algemeen verdeeld.

De laatste jaren had Tamahori internationaal minder succes met zijn regiewerk. Hij keerde terug naar zijn geboorteland waar hij in 2023 zijn laatste film regisseerde.

De Chinese webwinkel Shein blijft toch bereikbaar in Frankrijk. Premier Lecornu kondigde eerder deze week nog een blokkade aan, omdat er onder meer kindersekspoppen en wapens op het platform te koop waren. Maar die producten zijn uit het assortiment gehaald.

De Franse regering zei woensdag binnen 48 uur over te gaan tot het tijdelijk blokkeren van de website van de fast fashiongigant. Naast de kindersekspoppen en wapens zouden er ook medicijnen te koop zijn aangeboden.

Volgens het Franse ministerie van Financiën "heeft de overheid ervoor gezorgd dat Shein alle illegale producten die op het platform werden verkocht, heeft verwijderd".

Premier Lecornu zegt dat de situatie volgende week opnieuw wordt bekeken: "Shein blijft onder streng toezicht staan".

Shein onder vuur in Frankrijk

Vanwege de verkoop van de sekspoppen loopt er sowieso nog een rechtszaak in Frankrijk tegen Shein. In het zuiden van het land is ook al iemand opgepakt die zo'n pop had besteld.

De Chinese webwinkel ligt onder een vergrootglas in het land, ook omdat er deze week in Parijs een allereerste fysieke winkel open ging. Dat stuitte op verzet van de modebranche, milieuactivisten en inwoners van de Franse hoofdstad.

Shein staat bekend om de spotgoedkope kleding die inspeelt op trends, maar ook heel snel weer uit de mode zijn. Ook zijn er verhalen over consumenten die misleid worden en medewerkers die worden uitgebuit. Toch is het de grootste online kledingwinkel ter wereld, met een omzet van ongeveer 35 miljard euro.

In Drogeham, in Friesland, is vogelgriep vastgesteld op een leghennenbedrijf. Om verspreiding van het virus te voorkomen, worden alle 120.000 dieren daar gedood, meldt het ministerie van Landbouw.

In een zone van tien kilometer rond het getroffen bedrijf liggen nog 27 pluimveebedrijven. Die worden de komende tijd extra in de gaten gehouden door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Ook geldt er in het gebied een vervoersverbod.

Door heel Nederland duikt vogelgriep meer en meer op. Zo werden daarom vorige maand bij een legkippenbedrijf in het Gelderse Dodewaard 161.000 kippen geruimd. Ook in Flevoland en Limburg is het virus al vastgesteld.

In het hele land geldt sinds 16 oktober een ophok- en afschermplicht voor vogels en pluimvee.