NOS Nieuws - Algemeen

Tweede kerstdag begon zoals schaatsliefhebbers hadden gehoopt: met overal in Nederland dichtgevroren slootjes en geprepareerde ijsbanen. Fotografen waren er vroeg bij om de eerste schaatsers vast te leggen. Ook via NOS Ooggetuige kwamen beelden binnen van de ijspret.

Deze schaatser was er vroeg bij op de Ryptsjerksterpolder ten noordoosten van Leeuwarden. In het laaggelegen veenweidegebied ontstaat relatief snel een ijslaag en binden waaghalzen na koude nachten de ijzers onder.

Toen later de zon scheen, kwamen meer mensen af op het ijs.

Zo zag het eruit in de buurt van de Veenhoop, iets zuidelijker in Friesland. Deze mensen hadden daar het rijk alleen:

Deze jonge schaatsster ging vanochtend ook het ijs op:

In Gramsbergen was het al vroeg druk op de ijsbaan van IJsvereniging Ons Genoegen.

Jong en oud gingen daar de baan op, soms nog wat onwennig.

Bij IJsclub Vlietland in Schipluiden werd bij -3 graden volop geschaatst.

Deze foto is gemaakt in de buurt van Wageningen.

Ook in Boskoop in Zuid-Holland opende de ijsvereniging vanochtend de deuren.

Iran zegt dat het in de Perzische Golf een buitenlandse olietanker in beslag heeft genomen. Volgens Iraanse staatsmedia vervoerde het schip 4 miljoen liter illegaal verhandelde brandstof.

De naam en nationaliteit van het schip zijn niet bekendgemaakt. Wel melden de autoriteiten dat zestien buitenlandse bemanningsleden zijn aangehouden op verdenking van strafbare feiten. De inbeslagname is woensdag al gebeurd.

Een hoge commandant van de Revolutionaire Garde zegt tegen staatspersbureau IRNA dat de tanker deel uitmaakte van een georganiseerd netwerk voor brandstofsmokkel dat in de regio actief is. Het was de bedoeling dat de lading zou worden overgeladen op grotere schepen buiten de Perzische Golf.

Experts wijzen erop dat de smokkel wordt aangewakkerd door het groeiende prijsverschil tussen Iran en buurlanden. Iran heeft door zware subsidies lage brandstofprijzen. In combinatie met de sterke waardedaling van de nationale munt heeft dit geleid tot grootschalige brandstofsmokkel, zowel over land naar buurlanden als over zee naar Golfstaten.

De Iraanse overheid probeert de smokkel hard aan te pakken. Vorige week maakte Iran bekend dat het een andere buitenlandse tanker had onderschept in de Golf van Oman. Dat schip zou 6 miljoen liter gesmokkelde diesel aan boord hebben gehad.

In november legde de Iraanse Revolutionaire Garde beslag op een tanker in de Straat van Hormuz en werd de bemanning gearresteerd. Er zou sprake zijn van een "illegale vracht" aan boord van het schip dat voer onder de vlag van de Marshalleilanden. Het was toen voor het eerst in anderhalf jaar tijd dat Teheran beslag legde op een schip.

In het noorden van Limburg is voor de derde keer in korte tijd vogelgriep vastgesteld. Ditmaal is een kalkoenenbedrijf in Ysselsteyn getroffen. De 24.500 dieren op het bedrijf worden afgemaakt.

In de directe omgeving van de getroffen boerderij waren deze week twee uitbraken van vogelgriep. Zondag werd een bedrijf met 23.000 kalkoenen getroffen, op kerstavond een pluimveebedrijf met bijna 100.000 dieren. Die zijn ook allemaal gedood.

Het bedrijf waar nu vogelgriep is vastgesteld ligt in de zogeheten 1-kilometerzone van de andere getroffen bedrijven. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit doet in die zone extra tests op kadavers. Ook houden inspecteurs telefonisch contact met ondernemers.

'Heftig vogelgriepseizoen'

De vogelgriep stak in oktober weer de kop op in Nederland. Sindsdien zijn er veel uitbraken geweest. "We maken een heel heftig vogelgriepseizoen door", zei demissionair landbouwminister Wiersma (BBB) vorige week tijdens een Kamerdebat. Het risico op een besmetting bij mensen is minimaal.

Sinds half oktober geldt voor ondernemers in de pluimveesector een ophok- en afschermplicht. Dat betekent dat ze moeten voorkomen dat hun dieren in contact kunnen komen met wilde vogels, die de vogelgriep verspreiden.

Voor mensen die hobbykippen houden geldt alleen een afschermplicht. Die dieren mogen wel naar buiten, als ze maar beschermd zijn tegen wilde vogels, bijvoorbeeld door een volière.

Door een leidingbreuk hebben duizenden huishoudens in Drachten en omgeving urenlang zonder water gezeten. De breuk is hersteld en de watervoorziening komt weer op gang, meldt waterbedrijf Vitens.

Het probleem ontstond bij een watertoren, waar een hoofdleiding was gesprongen, bevestigt de veiligheidsregio aan Omrop Fryslân. Daardoor hadden Drachten, Boornbergum, De Wilgen, Drachtstercompagnie, Olterterp, Ureterp, Opeinde en Rottevalle geen water.

De veiligheidsregio liet weten dat ziekenhuis Nij Smellinghe in Drachten wel water had. Het ziekenhuis maakte gebruik van een eigen noodvoorziening.

Vitens laat aan Omrop Fryslân weten druk bezig te zijn geweest met de reparatie. De waterdruk werd geleidelijk opgevoerd.

Run op drinkwater

Door de leidingbreuk was in de omgeving een run op drinkwater ontstaan, meldt Omrop Fryslân. Bij verschillende supermarkten zijn de schappen met mineraalwater al leeg. Getuigen zeiden vanochtend tegen de regionale omroep dat met flessen volgepakte winkelwagens en lange rijen bij de kassa's in de supermarkten leiden tot onrust.

De Oekraïense president Zelensky zegt dat hij binnenkort zijn Amerikaanse collega Trump zal ontmoeten. De geplande ontmoeting volgt op weken van diplomatiek overleg om de oorlog met Rusland te beëindigen.

Zelensky zegt op X dat zijn toponderhandelaar Rustem Umerov hem heeft ingelicht over de laatste contacten met de Amerikanen. "We hebben een ontmoeting op het hoogste niveau afgesproken met president Trump in de nabije toekomst", zegt de Oekraïense president. "We verliezen geen dag."

Het is niet bekend wanneer die ontmoeting plaatsvindt. Zelensky deelde geen details. De Oekraïense krant de Kyiv Post meldt dat Zelensky Trump op zijn landgoed Mar-a-Lago in Florida zal bezoeken. "Als alles volgens plan verloopt, zou het bezoek al op 28 december kunnen plaatsvinden", schrijft de krant op basis van een bron.

Vorige week werd bekend dat de VS directe gesprekken heeft voorgesteld waar zowel Russische als Oekraïense delegaties bij zijn.

Telefoon

De Kyiv Post schrijft dat Zelensky eerste kerstdag heeft doorgebracht aan de telefoon met Trumps gezanten Steve Witkoff en Jared Kushner, zijn schoonzoon. Zelensky omschreef volgens de krant het gesprek als een diepgaande verkenning van de "vormen, bijeenkomsten en timing" die nodig zijn om het bloedvergieten te stoppen.

De Verenigde Staten hebben volgens Zelensky voorgesteld in Miami directe gesprekken te voeren waar zowel Russische als Oekraïense delegaties bij zijn.

De twee presidenten hebben het afgelopen jaar elkaar meerdere keren ontmoet. In februari liep hun eerste ontmoeting uit de hand. De Amerikaanse vicepresident Vance noemde Zelensky onrespectvol omdat hij niet dankbaar genoeg zou zijn voor de Amerikaanse steun.

Afgelopen week presenteerde Zelensky een 20-puntenplan voor een einde aan de oorlog met Rusland dat is opgesteld in samenwerking met de VS. Oekraïne is bereid om zijn troepen uit de regio Donetsk terug te trekken als Rusland dat bij een vergelijkbaar stuk bezet gebied ook doet.

Vanavond is in Winterswijk de eerste schaatsmarathon op natuurijs. De afgelopen dagen werd er gesproken van een grote kans op een marathon op natuurijs, maar toen was er volgens de schaatsbond KNSB nog veel onzekerheid. Er werd verwacht dat de eerste marathon pas op zaterdag zou kunnen worden gehouden.

Maar gisteravond laat werd bij de Winterswijkse IJsvereniging vastgesteld dat er vanavond al een marathon kan worden verreden. Nationaal natuurijscoördinator van schaatsbond KNSB Geert-Jan Muskens concludeerde dat het ijs er dik genoeg was. Er lag een ijslaag van 3,2 tot 3,7 centimeter, terwijl 3 centimeter al voldoende is.

De Winterswijkse IJsvereniging heeft de nacht van eerste op tweede kerstdag doorgewerkt om er nog een dikkere laag op te krijgen. "De verwachting is dat de dikte vrijdagochtend meer dan 4 centimeter zal zijn. Het is een prachtplaat die hier ligt, met een goede boarding om de baan", zei Muskens gisteravond. Die vier centimeter zal gehaald zijn, want in Winterswijk was het vannacht -7 graden Celsius.

Schaatsmarathon live bij de NOS

De schaatsmarathon in Winterswijk is vanavond te zien bij de NOS via deze livestream.

Om 18.00 uur zullen de vrouwen starten, rond 19.30 uur is het de beurt aan de mannen. Het commentaar komt van Herbert Dijkstra.

Volgens de ijsmeester van de vereniging, Hendrik van Prooije, is er hard gewerkt om ijs te vormen. "We hebben geluk dat we in het oosten van het land liggen en de meeste vorst krijgen." Vrijwilligers hebben de afgelopen dagen en nachten de baan besproeid. "Het is een baan met een geïsoleerde ondergrond en een witte coating onderop waar we gecontroleerd op sproeien. Dat is de essentie waarom wij zo snel ijs konden maken."

Matige vorst

Officieel werd vannacht de eerste matige vorst van deze winter gemeten: in De Bilt werd het -5,5 graden Celsius. Van matige vorst is sprake bij een temperatuur tussen -5 en -10 graden Celsius.

Vorig jaar werd de eerste marathon op natuurijs ook al in Winterswijk gehouden. Om 18.00 uur starten de vrouwen, en om 19.30 uur starten de mannen op het ijs.

Vanochtend blijft het in Winterswijk vriezen. Vanmiddag komt de temperatuur net boven nul uit, en de marathon wordt vanavond verreden met lichte vorst.

Meer ijsbanen

Het is niet de enige plek waar geschaatst gaat worden. Na de vorst van afgelopen nacht kunnen mensen op veel ijsbanen in Nederland het ijs op. In de Ryptsjerksterpolder in Friesland waagden een aantal mensen het om op echt natuurijs te schaatsen.

Presentatoren Elisabeth Steinz en Marco Geijtenbeek trekken deze week het land in om voor podcast De Dag mensen te spreken die in 2025 iets bijzonders maakten of meemaakten. Vandaag: Jerry Afriyie, die bekend werd als leider van de actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP).

KOZP hief zich afgelopen 5 december op en daarmee sloot Afriyie een heftige periode van vijftien jaar activistisch werk af. "Ik heb de dagen afgeteld zoals gevangenen streepjes zetten op de muur", zegt hij in de podcast. "Mijn leven begint in 2026."

Zijn werk, zijn missie, heeft veel van hem gevraagd. En van zijn gezin. Afriyie vertelt hoe hij zijn kinderen moest uitleggen dat ze niet alleen naar school konden lopen. Toch was de strijd hem waard; zijn missie ging voor en hij is trots op wat er is bereikt.

Nu gaat Afriyie op vakantie met zijn kinderen. Dat is er de afgelopen vijftien jaar niet één keer van gekomen. En dan? De film gaat nu pas beginnen, zegt hij, en we gaan zeker nog van hem horen.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie, montage, redactie: Elisabeth Steinz en Marco Geijtenbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

In Amsterdam is bij een schietpartij een man lichtgewond geraakt. De politie kreeg rond 20.00 uur gisteravond de melding dat er werd geschoten in de wijk Slotervaart, meldt stadszender AT5.

Op de Vlaardingenlaan werd het slachtoffer gewond aangetroffen. Twee mannen zijn aangehouden, en ook het slachtoffer is in het ziekenhuis gearresteerd.

Over het motief en de identiteit van de betrokkenen is niets bekend.

Goedemorgen! Vandaag kan er op ondergespoten banen geschaatst worden op natuurijs. En vandaag begint voor de Nederlandse schaatsers het olympisch kwalificatietoernooi.

Eerst het weer: Overdag is het zonnig en er staat een zwakke tot matige oost-noordoosten-wind. Het blijft koud met 0 tot 3 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Verenigde Staten hebben luchtaanvallen uitgevoerd op Islamitische Staat in Nigeria. Dat melden zowel de Amerikaanse als de Nigeriaanse autoriteiten. Volgens Nigeria moeten de aanvallen de aanhoudende terreurdreiging tegengaan. Over slachtoffers door de Amerikaanse aanval is niets bekend.

In Nigeria is er al jaren jihadistisch geweld door terreurgroepen als Boko Haram en Islamitische Staat. President Trump had al met militaire actie gedreigd, volgens hem omdat in het land christenen onvoldoende worden beschermd.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Op kerstavond werd er in de Amsterdamse dierentuin een olifant geboren. Moeder en kind maken het goed. Bekijk hier de eerste beelden:

Fijne dag!

In de haven van Den Oever worden kisten met verse garnalen uitgeladen vanaf kotter WR-98. Net geen 200 kilo, gevangen in 24 uur vissen. Schipper Daan Hermans verdient er met zijn vaste Poolse 'maat en collega' Jarek ongeveer 1200 euro mee. "Ze zijn mooi maar wel een beetje aan de kleine kant", zegt Richard Scholten van de visafslag. "Maar dat hoort bij de tijd van het jaar." De garnalen verdwijnen in de koelcel, later gaan ze naar pelbedrijven en uiteindelijk naar supermarkten en restaurants.

Dit soort ladingen zullen hier straks minder vaak binnenkomen. Garnalenvisser Daan Hermans (32) doet mee aan de vrijwillige uitkoopregeling voor de sector en stopt. Zijn kotter wordt gesloopt. "Mijn vader heeft die boot 32 jaar geleden gekocht, toen ik geboren werd. En nu wordt hij gereduceerd tot oud ijzer. Dat is eigenlijk wel een beetje de moraal van het verhaal."

Uitkoopregeling

Wat in Den Oever zichtbaar wordt, speelt langs de hele Nederlandse kust. De garnalenvloot telt 161 schepen met een vergunning. Daarvan verdwijnt naar verwachting bijna een derde. Half december hadden 48 garnalenvissers zich gemeld voor de regeling bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Deze sanering is bijzonder, want de sector heeft er zelf om gevraagd.

De garnalenvissers zien hun visgebied kleiner worden, verklaart bestuurslid Durk van Tuinen van de Nederlandse Vissersbond. "Ze zijn actief in Natura 2000-gebieden zoals de Wadden en het kustgebied. Er komen daar steeds meer afsluitingen, dus het beschikbare gebied wordt minder. Daarnaast moeten vissers vanwege stikstofmaatregelen een nieuwe motor aanschaffen waarvan de kosten kunnen oplopen tot 100.000 euro per schip." Dat leidde na jaren overleg met de overheid en met goedkeuring uit Brussel tot deze vrijwillige uitkoopregeling.

Aan dek van de WR-98 is Hermans bezig met het schoonmaken van de netten. Visjes en restgarnalen worden zorgvuldig uit de mazen gehaald. "Als je dat niet goed doet, gaat het rotten en vreten de ratten er gaten in", zegt hij. De boot ligt de komende weken stil. Januari is een lastige maand om garnalen te vangen.

Vanaf februari wil hij nog een paar maanden vissen in Duitsland, daarna stopt hij definitief. "Dan houdt het op, dan is het einde Wieringer 98." Hermans groeide op aan boord, ging als kind al mee en viste jarenlang met zijn vader André. "Mijn vader is nu 66", zegt hij. "Hij is vier jaar geleden gestopt. Dat hij zo lang doorging, was eigenlijk al een uitzondering." Zijn vader begrijpt het besluit. "Hij vindt het jammer, maar hij snapt het ook. Hij gunt mij een fijn leven."

Zijn redenen om te stoppen zijn het tekort aan Nederlands personeel, visgebieden die kleiner worden door milieuregels en hoge investeringen in de kotter. "Het was een te grote gok om door te gaan." Rijk wordt hij niet van de uitkoopregeling. "Een paar ton, maar op de kotter staan nog wat schulden, er moet ook nog belasting over worden betaald." Wel is hij straks schuldenvrij. "Dat is voor mij het belangrijkst."

In de toekomst wil Hermans wel actief blijven op het water. "Ik ga eerst naar school, mijn zeevaartpapieren halen. Ik heb al wat collega's gesproken. De een zit bij het loodswezen, de ander werkt in de haven van Rotterdam, weer een ander in de binnenvaart."

Aan boord van de WR-98 wordt koffie gezet. Hermans kijkt rond in de stuurhut waar hij opgroeide. "Toen ik 12 was, ben ik voor het eerst mee gaan varen nadat ik een grote mond tegen mijn moeder had gehad. Na een week kwam ik terug en dacht, ik houd me maar in want het weer was slecht en ik werd ziek aan boord." Maar het vissen en de zee bleven toch trekken. Ook in de toekomst stopt hij zeker niet met varen. "Wie weet zie je me ooit wel op een mooi groot cruiseschip."

Aanklagers hebben een celstraf van tien jaar geëist tegen de afgezette Zuid-Koreaanse oud-president Yoon, onder meer vanwege het verhinderen van pogingen om hem te arresteren na de mislukte staatsgreep, ruim een jaar geleden. Dat meldt het Zuid-Koreaanse persbureau Yonhap.

Het is de eerste strafeis tegen Yoon in de reeks zaken, waaronder de zaak waarin hij wordt beschuldigd van het leiden van een opstand. Als Yoon schuldig wordt bevonden in die zaak kan hij levenslang of zelfs de doodstraf krijgen, al is die sinds 1997 niet meer uitgevoerd in het land.

Mislukte staatsgreep

Yoon probeerde in december vorig jaar het parlement in Zuid-Korea buitenspel te zetten door in een televisietoespraak totaal onverwacht de staat van beleg aan te kondigen. Volgens hem zaten oppositiepartijen hem te veel dwars en sympathiseerden ze met aartsvijand Noord-Korea.

Door felle betogingen werd Yoon enkele uren later al gedwongen om het bevel in te trekken. Het parlement zette hem op non-actief, waarna hij in januari werd opgepakt wegens hoogverraad en werd afgezet als president. Aanhangers wisten aanvankelijk nog te voorkomen dat hij werd aangehouden. Yoon had zich verschanst in het presidentiële complex.

In maart werd Yoon vrijgelaten, toen een rechtbank in Seoul besloot dat hij zijn proces in vrijheid mocht afwachten. In juli werd hij weer vastgezet om te voorkomen dat hij bewijsmateriaal zou vernietigen als hij op vrije voeten bleef.

De Verenigde Staten hebben luchtaanvallen uitgevoerd op Islamitische Staat in Nigeria. Dat melden zowel de Amerikaanse als de Nigeriaanse autoriteiten.

In een persverklaring schrijft het Nigeriaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat het "precisieaanvallen" waren op terreurdoelen, "om het hoofd te bieden aan de aanhoudende dreiging van terreur en gewelddadig extremisme".

Het Amerikaanse militaire commando voor Afrika (Africom) schrijft op X dat de aanval in de noordwestelijke staat Sokoto was. Er is nog niets bekend over slachtoffers of schade. Het Pentagon deelde enkel een video waarin te zien is dat een raket wordt afgevuurd vanaf een oorlogsschip.

Ook de Amerikaanse president Trump meldt op zijn eigen kanaal Truth Social de aanvallen. Trump schrijft dat IS zich met name richt op het vermoorden van christenen, "op een schaal die al jaren, zelfs eeuwen, niet meer is voorgekomen".

Trump: "Ik heb eerder deze terroristen gewaarschuwd dat ze de rekening zouden betalen als ze niet zouden stoppen met deze slachting van christenen, en vanavond kwam die rekening".

Verwijten Trump

Trump dreigde eerder al met militaire acties in het Afrikaanse land. Hij verweet Nigeria eind oktober al eens te weinig te doen om christenen te beschermen. Het land heeft zo'n 220 miljoen inwoners, van wie ruwweg de helft christen en de helft moslim is.

De Nigeriaanse president Tinubu sprak dat toen tegen. Hij zei dat zijn regering zich inspande om de godsdienstvrijheid te beschermen.

"Het afschilderen van Nigeria als een religieus intolerant land strookt niet met de werkelijkheid en gaat voorbij aan de constante en oprechte pogingen van de regering om de vrijheid van godsdienst en religies van alle Nigerianen te beschermen", aldus Tinubu.

Nigeria worstelt al langer met geweld vanuit tal van hoeken. Zo heeft het land in het noorden, waar de meerderheid moslim is, te maken jihadistisch geweld door terreurgroepen als Boko Haram en Islamitische Staat.

Bij dat geweld komen zowel moslims als christenen om het leven. Gisteren nog vielen er vijf doden bij een zelfmoordaanslag op een moskee in Maiduguri, in het noordoosten van het land.

Ook is Nigeria geregeld in het nieuws door de vele ontvoeringen. President Tinubu riep gisteren in zijn kerstboodschap op X op tot vrede in zijn land, "vooral tussen de mensen met verschillende religieuze overtuigingen", zo schreef hij.

In de Amerikaanse staat Californië zijn zeker twee doden gevallen door aanhoudend onstuimig weer. In San Diego kwam een man om door een omvallende boom. In Sacramento verongelukte een agent.

De staat wordt al dagen geteisterd door hevige regenval en zware windstoten. Deze week kregen delen van Los Angeles te maken met recordhoeveelheden regen voor deze tijd van het jaar, schrijft de krant Los Angeles Times. Ook voor vandaag gelden nog waarschuwingen.

Bekijk hier beelden van de overstromingen in verschillende delen van Californië:

De aanhoudende regen leidde tot evacuaties en zette huizen en wegen onder water. Brandweerlieden moesten mensen uit hun auto bevrijden in Wrightwood, een bergdorp op zo'n 130 kilometer ten noordoosten van Los Angeles.

Wegen in de plaats zijn onbegaanbaar door meegesleurde stenen, puin en een dikke modderlaag. Ook is er geen stroom, waardoor mensen er in het donker kerst vierden. "Het is een erg gekke Kerstmis", zei inwoner Jill Jenkins tegen persbureau AP. Onder het licht van kaarsen en zaklampen speelde ze de hele avond kaartspellen met haar kleinzoon.

Pineapple Express

Vooral gebieden die getroffen zijn door natuurbranden lopen gevaar, omdat die door gebrek aan vegetatie kwetsbaarder zijn voor overstromingen en aardverschuivingen. Onder die gebieden vallen de delen van Los Angeles die in januari zwaar werden getroffen door branden.

De burgemeester van de stad heeft vanwege de kerststorm een lokale noodtoestand afgekondigd, zodat er voldoende hulpdiensten op de been zijn de komende dagen.

Het slechte weer is het gevolg van een terugkerend meteorologisch verschijnsel dat de bijnaam Pineapple Express draagt: warme, vochtige lucht afkomstig uit het gebied rond Hawaï trekt daarbij over de Stille Oceaan naar het vasteland van de VS. Dat gaat gepaard met veel neerslag.

In Liechtenstein heeft de politie vier lichamen gevonden. Het zijn allemaal leden van hetzelfde gezin: een man (41), zijn zus (45) en hun vader van 73 en moeder van 68.

De doodsoorzaak is nog niet vastgesteld. Het lijkt te gaan om een gezinsmoord: de politie heeft geen aanwijzingen dat er iemand voortvluchtig is.

Moorden zijn zeldzaam in het Alpenstaatje. Er gaan geregeld jaren voorbij zonder dat er iemand is vermoord.

Het lichaam van de zoon werd gisteren als eerste gevonden. Het stoffelijk overschot lag aan de oevers van de Rijn nabij hoofdstad Vaduz. In de middag werden de lichamen van zijn familieleden gevonden in een appartement in Vaduz.

De 41-jarige man was werkzaam voor een gemeente in Liechtenstein. De politie zegt dat hij recent geschorst was vanwege een onderzoek naar verduistering van overheidsgeld. Het zou omgerekend gaan om een bedrag van zo'n 75.000 euro.

Liechtenstein is een van de kleinste landen ter wereld. Er wonen zo'n 40.000 mensen.

Nivea, Biodermal of het Etos-huismerk: bijna elk cosmeticamerk verkoopt wel een product met sheaboter erin. Dit plantaardige vet wordt gewonnen uit de noten van bomen die voornamelijk in West-Afrika groeien. Maar deze bomen verkeren in zwaar weer.

Door klimaatverandering worden neerslagpatronen in de regio grilliger, wat betekent dat het langere tijd droog is of er soms juist heel veel regen valt. Daar kunnen de bomen niet goed tegen. Zij leveren minder vruchten op, waardoor er minder sheaboter beschikbaar is. Deze schaarste drijft de prijs op.

Maar niet alleen de productie loopt gevaar, de tegenvallende oogst heeft ook gevolgen voor de 16 miljoen vrouwen in de Sahelregio die voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van de shea-industrie.

'Sheabelt'

Sheaboter, ook bekend als karitéboter, is een eeuwenoud product voor huidverzorging. Het vet wordt gewonnen uit de noten van de sheaboom. Dit zijn savannebomen die inheems zijn in West-Afrika en groeien in de zogeheten 'sheabelt'.

Het verzamelen van de vruchten en de verwerking ervan is het werk van vrouwen. Aan het maken van sheaboter uit de pitten gaat een tijdrovend,ambachtelijk proces vooraf: na het verwijderen van de noot uit de vrucht drogen de vrouwen de noten in de zon. Daarna roosteren ze de noten, malen ze die fijn en mengen en kneden ze de noten met water. Zo ontstaat een romige pasta die wordt gekookt en langzamerhand verandert in ivoorkleurige tot lichtgele boter.

Sheaboter wordt ook wel 'women's gold' genoemd, omdat traditioneel alleen vrouwen de vruchten en bomen mogen aanraken.

Bij exporteur The Savannah Fruits Company in Tamale (Ghana) werken meer dan 48.000 vrouwen, verspreid over Ghana, Ivoorkust, Burkina Faso en Mali. In de twee laatstgenoemde landen erkennen de militaire leiders de economische waarde van sheabomen niet, zegt hoofd marketing Obed Dadzie. Vandaar dat de bomen daar worden gekapt om als brandhout te worden gebruikt.

Volgens The Global Shea Alliance verdwijnen er jaarlijks meer dan 8 miljoen sheabomen door houtkap. Zonde, vindt Dadzie. "De productie en oogst van shea worden al ernstig verstoord. Geen enkele leverancier in de sector kan de wereldwijde vraag nog bijbenen door de gevolgen van klimaatverandering."

Tijdens het regenseizoen, dat in Ghana in mei begint, valt er tegenwoordig nauwelijks of zeer onregelmatig neerslag. Daardoor groeit de boom slecht en gaat de kwaliteit van de noten achteruit. Een onderontwikkelde noot bevat minder vetten en levert dus minder sheaboter op.

"Als we nu niets doen, kan de trend van teruglopende producties die zich de afgelopen jaren heeft afgetekend, zich doorzetten en kan het een heel groot probleem worden", zegt Dadzie. "Shea gaat verder dan boter; er zit een heel voedselsysteem achter. Sheabomen zorgen namelijk voor schaduw, waardoor andere gewassen, zoals gierst, beschermd worden tegen de felle zon."

Mustafa Gerima, milieuactivist in het noorden van Uganda, zet zich in voor het behoud van sheabomen in natuurgebieden. Hij herkent de problemen die Dadzie beschrijft. "Dertig jaar geleden kregen we onze eerste regen van het jaar al in april of mei; nu valt die pas in juli."

Volgens Gerima leverde een boom 30 jaar geleden nog zo'n 70 kilo sheaboter op; tegenwoordig is dat nog maar 17 kilo.

Dadzie zegt dat de tegenvallende oogst grote gevolgen heeft voor vrouwen, die met het werk geld verdienen. Daarmee kunnen zij hun kinderen naar school sturen en voeden.

Ook in Nederland merken importeurs de tekorten, terwijl de vraag juist blijft toenemen. Altagracia Kotzebue is eigenaar van Urban Africa Naturals. Haar bedrijf verkoopt al zo'n tien jaar producten waarin sheaboter zit. "Sheaboter wordt steeds populairder omdat het een natuurlijk product is, vegan bovendien. Consumenten zijn steeds bewuster bezig wat ze op hun huid smeren, sheaboter past daarbij."

Als zij naar haar leverancier in Noord-Ghana reist, merkt ze dat het regenseizoen daar verstoord is. "Het savannelandschap is de ideale voedingsbodem voor de sheaboom, maar dan mag het niet te veel regenen. Soms valt er ineens heel veel regen, waardoor de grond drassig wordt."

Ook Jeroen Weijs, importeur bij Butterwise, merkte het afgelopen seizoen grote tekorten van sheanoten, die hij afneemt via The Savannah Fruits Company.

Hij hoopt dat de situatie op de savanne snel verbetert, want producten "gebaseerd op shea" winnen terrein op de Nederlandse markt. "Soms bevatten ze slechts 4 procent shea of worden ze verkocht als biologische shea. Dat is vaak misleidend voor consumenten, want er is een wildgroei aan 'biologische labels' voor de cosmetica."

Maar diegene die het hardst worden getroffen zijn de vrouwen "die voor ons de shea boter maken", zegt hij. "Zonder regen hebben ze geen inkomen."

In Ede is een automobilist ingereden op een groepje mensen. Daarbij zijn vier mensen gewond geraakt, onder wie de bestuurder. Eén persoon die werd overreden raakte zwaargewond.

Volgens de politie lijkt het om een ruzie te gaan. Het zou daarbij gaan om een conflict in de relationele sfeer. Vlak voor het incident kreeg de politie een melding dat er een vechtpartij gaande was in het centrum van Ede.

Na het conflict zou de persoon ingereden zijn op de personen. De bestuurder van de auto is aangehouden.

Er kwamen meerdere ambulances naar de plaats van de aanrijding. De politie heeft het gebied, vlak bij station Ede Centrum, enige tijd afgezet.

De Oekraïners hebben het moeilijk deze dagen, door de aanhoudende Russische agressie. Als gevolg van drone- en raketbeschietingen hebben ze maar enkele uren elektriciteit per dag. Overal in Kyiv en in veel andere steden ronken generators, om nog een beetje stroom op te wekken.

In de Oekraïense hoofdstad is het deze winter vaak koud en donker, maar in het Podil Theater in het centrum is het aangenaam warm en licht. De geteisterde bevolking kan hier voor even het gevoel hebben dat het leven normaal is.

Theater als revalidatiecentrum

In de foyer verzamelt zich het publiek voor een matineevoorstelling: Het Proces van Kafka staat op het programma. De theaterliefhebbers nippen aan champagne voordat ze hun stoelen opzoeken. Niets wijst erop dat de meesten afgelopen nacht waarschijnlijk geen oog hebben dichtgedaan als gevolg van een van de zwaarste bombardementen tot dan toe.

Een jonge vrouw vertelt dat ze vaak naar het theater gaat. "Soms zelfs meerdere keren per week. Het theater is de beste manier om even weg te zijn van wat er 's nachts gebeurt. Ik krijg energie van het levendige spel van de acteurs. Ik vind dat fijn."

De directeur van het Podil Theater is acteur en regisseur Bohdan Benjoek: "Elke dag is de zaal vol. We verkopen kaartjes voor twee maanden vooruit. Het theater is ook een revalidatiecentrum geworden. Mensen komen hier om emotioneel tot rust te komen van de wereld om hen heen."

Topacteur gesneuveld

Het gaat dus goed met theater, dat voorheen overleefde op subsidie. Maar het vervullen van die therapeutische rol gaat niet vanzelf. "Afgelopen nacht werd er geschoten, kinderen verstopten zich. En wij zijn eraan gewend geraakt. Ik reageer er helaas niet meer op. Dat kan ook niet, want anders verander ik in een wezen dat voor alles bang is. Terwijl wij hier moeten glimlachen."

Dat wordt er niet gemakkelijker op. De oorlog is ook doorgedrongen in het Podil Theater, dat afgelopen zomer een van zijn belangrijkste acteurs verloor: Joera Felipenko. Hij nam vrijwillig dienst en werd dronepiloot aan het front bij Charkiv. Bij een verplaatsing werd hij gedood door een Russische drone.

Benjoek: "Ik zat in mijn kantoor toen Joera binnenkwam en vertelde dat hij over drie weken zou gaan vechten en vroeg of ik vervangers kon regelen voor de voorstellingen waarin hij speelde. Hij speelde hoofdrollen, het is ongelooflijk moeilijk om daar vervangers voor te vinden. Maar ik zei: ik kan alleen maar voor je op mijn knieën gaan zitten voor wat je doet."

De theaterdirecteur vroeg zijn belangrijkste acteur niet naar zijn motivatie. "Hier verwachten we allemaal, van elke burger van Oekraïne, dat hij zo'n beslissing neemt. We moeten wel. Iemand moet ons beschermen. We begrijpen dat deze oorlog lang gaat duren, er komt geen einde aan. We hebben altijd van de Russen verloren. En nu is er één kans, als we Europa aan onze kant houden."

Felipenko lag opgebaard in de foyer van het theater, waar zijn weduwe Kateryna Motrytsj vertelt over haar verlies: "Ik ga naar een psychotherapeut. Ik neem antidepressiva. Ik verwerk mijn verlies openlijk. Ik doe mijn uiterste best om ermee om te gaan."

Motrytsj is influencer en post veel op Instagram over haar leven: "Ik deel dit allemaal omdat het onderwerp dood en verlies erg taboe is en veel mensen er niet over willen praten en niet weten hoe ze erover moeten praten."

Net als de theaterdirecteur steunde zij volledig het besluit van Felipenko: "In het normale leven, als we het over een leger hebben, moeten natuurlijk militairen oorlog voeren. Maar we leven niet in het normale leven. Rusland heeft ons aangevallen en we hebben geen andere keuze."

Geen witte maar wel een ijzige, zonnige eerste kerstdag gisteren. Met temperaturen onder nul is het behoorlijk koud in Nederland. Veel mensen trotseerden de kou en gingen erop uit om van het kerstweer te genieten.

Op meerdere plekken in Nederland werd er geschaatst op natuurijs. Deze vader en dochter hebben voor het kerstontbijt even wat rondjes gemaakt op de schaatsbaan in De Lier.

Ook in Tolbert (Groningen) en in Zeist (Utrecht) gingen schaatsliefhebbers het ijs op.

Op meerdere plekken in Nederland heeft het gevroren. En dat zorgde voor winterse taferelen.

Het strand werd goed bezocht op deze zonnige eerste kerstdag.

Ook op tweede kerstdag is het zonnig en koud. Zelfs in het weekend is er nog regelmatig zon, maar het wordt wel iets minder koud en de kans op bewolking neemt toe.

Na het weekend is het met de vorst weer gedaan en wordt het overdag een graad of 6. Opvallend genoeg blijft het voorlopig droog. Rond oud en nieuw is er waarschijnlijk veel bewolking en geen vorst.

IJsland heeft te maken met ongekend hoge temperaturen. Gisteravond werd in Seydisfjördur, in het oosten van het land, een temperatuur gemeten van 19,8 graden.

Het is de hoogste temperatuur ooit gemeten in IJsland in december. Opvallend is dat de temperatuur om 23.00 uur gemeten werd.

Warmer dan in de zomer

De gemiddelde temperatuur van Seydisfjördur in december ligt op -5 graden. Het dorpje staat juist bekend om zijn zeer koude klimaat. Zo komt de gemiddelde temperatuur in de zomer niet boven de 10 graden uit. Ook in andere delen van het land kwam de temperatuur ruim boven 16 graden uit.

Een IJslandse meteoroloog noemt de hoge temperaturen "absolute waanzin", zo schrijft de IJslandse publieke omroep RUV. "Het is warmer dan in de zomer." De hoge temperaturen komen door warme wind die afkomstig is van de Azoren.

Vandaag is de temperatuur in Seydisfjördur iets lager. De komende dagen zal de temperatuur verder zakken.

NOS-weerman Peter Kuipers Munneke:

"Zacht winterweer is in IJsland helemaal niet ongewoon. Het water in de Atlantische Oceaan is zelfs in de winter tussen de 7 en 10 graden. En als de wind uit het zuiden komt, schiet de temperatuur al gauw boven de 10 graden uit.

Maar ruim 19 graden, dat is wel heel uitzonderlijk, een record. De zachte lucht van gisteren was afkomstig uit het subtropische deel van de Atlantische Oceaan, ter hoogte van Marokko. Zo'n stroom van zachte en vochtige lucht uit warme streken heet ook wel een atmosferische rivier.

Aan de westkust van de Verenigde Staten hebben ze dit vaker, daar noemen ze zulke zachte, warme lucht de Pineapple Express. In IJsland is er voor zover bekend geen speciale naam voor."

Noordwijk heeft genoeg van een reuzenkegel die de deze maand plots opdook in een aantal woonwijken in het dorp. De gemeente heeft het ding in beslag genomen. De eigenaar moet zich voor oudejaarsdag melden, maar krijgt de kegel niet eerder mee dan dat de verwijderingskosten zijn betaald.

De enorme kegel stond tientallen jaren als blikvanger op de parkeerplaats van Bowling & Partycentrum Noordwijk, meldt Omroep West. Maar het partycentrum is al in 2017 gesloten, er worden nu 49 arbeidsmigranten gehuisvest.

In de tussentijd verdween de reuzenkegel. Totdat die halverwege deze maand opdook in de berm naast het partycentrum. Een nacht later stond de kegel iets verderop, in de wijk Duinpark. Daarna stond hij in een voortuin van een huis in de wijk Boerenburg.

Veiligheidsoverwegingen

De bowlingkegel werd op 17 december voor het laatst gespot in de wijk Boechorst, waarna het gevaarte in beslag werd genomen. Dat is gedaan "uit veiligheidsoverwegingen, om schade aan eigendommen te voorkomen", aldus de gemeente op de mededelingenpagina in De Noordwijker.

De vraag is of de zwerftocht van de kegel nu ten einde is. Paul Brandjes, eigenaar van het partycentrum, liet in een eerdere reactie aan Bollenstreek Omroep weten: "Als verhuurder van de bowling weten wij van niets. Uiteraard is de huurder verantwoordelijk om bij de retourlevering ook de pin weer in te leveren."

Wat er met de reuzenkegel gebeurt als zich niemand meldt, heeft de gemeente niet bekendgemaakt.