NOS Nieuws - Algemeen

In Cuba zijn zeker zes mensen overleden door orkaan Oscar. Dat heeft president Miguel Díaz-Canel bekendgemaakt. De orkaan raasde gisteren over het oosten van het eiland. Bijna alle Cubanen zaten toen al voor de derde dag op rij zonder stroom.

Een van de grootste elektriciteitscentrales van het land was volgens het Cubaanse ministerie uitgevallen. Het land kampt al jaren met een energiecrisis. Door de storm werd het nog lastiger om de stroomvoorziening te repareren, zeiden de autoriteiten. Op sommige plekken was de elektriciteit tijdelijk even hersteld, maar viel de stroom al snel weer uit.

Inmiddels is ongeveer een derde van de elektriciteit in het land weer hersteld, zei de president. Ook kondigde hij aan dat hij niet zal afreizen naar de BRICS-top in Rusland omdat hij in het land wil blijven om "in de voorste gelederen te staan".

In de hoofdstad Havanna leidde de situatie tot protest. Inwoners trokken de straat op en maakten massaal lawaai met potten en pannen om hun onvrede te uiten.

Bij een Israëlische aanval op een school in Jabalia, zijn zeker tien mensen gedood en dertig anderen gewond geraakt. Dat meldt het Palestijnse persbureau Wafa. In de school in het vluchtelingenkamp in het noorden van Gaza hadden ontheemde Palestijnen hun toevlucht gezocht.

Het Israëlische leger heeft de aanval nog niet bevestigd. De afgelopen weken startte het leger een nieuw offensief in het noorden van Gaza. Volgens Israël is dat om te voorkomen dat Hamas zich daar zou groeperen. Door het offensief kunnen tienduizenden burgers geen kant op. Palestijnen die probeerden te vluchten, zeiden door het leger onder vuur te zijn genomen.

Sinds het nieuwe offensief zijn er volgens Palestijnse hulpverleners meer dan 600 Palestijnen gedood. Tientallen lichamen zouden nog altijd op straat liggen. Afgelopen vrijdag vertelden inwoners van de vluchtelingenstad aan persbureau Reuters hoe Israëlische tanks wegen en huizen opbliezen. Die dag kwamen tientallen mensen in de stad om het leven.

Humanitaire hulp

Ook in een andere stad in het noorden van de Gazastrook vielen gisteravond dodelijke slachtoffers, meldt nieuwszender Al Jazeera op basis van medische bronnen in het gebied. In de stad Beit Hanoun zouden drie mensen zijn gedood bij een Israëlische aanval op een schuilplaats. Ook die stad is van de buitenwereld afgesloten door het Israëlische leger.

Gisteren zei Philippe Lazzarini van de VN-hulporganisatie UNRWA dat Israël blijft weigeren om humanitaire hulp door te laten naar het noorden van de Gazastrook. Hij herhaalde dat mensen die proberen te vluchten worden gedood en dat hun lichamen op straat worden achtergelaten. Ook zouden missies om mensen onder het puin vandaan te halen niet zijn toegestaan.

Een meerderheid van de Tweede Kamer vindt dat ondernemers voorlopig uitgezonderd moeten worden bij de invoering van 'zero-emissiezones' in binnensteden. Een voorstel van de VVD voor een landelijke uitzondering tot 2029 krijgt in ieder geval steun van PVV, BBB, SGP, Forum, Denk en JA21.

Veertien Nederlandse steden stellen per 1 januari 2025 emissievrije zones in. Ze willen er uiteindelijk alleen nog elektrische bedrijfswagens zonder uitstoot toelaten. Tot ongenoegen van sommige ondernemers, die de kosten voor zo'n elektrisch busje te hoog vinden. Soms hoeven ze er maar een beperkt aantal dagen per jaar te zijn, zoals marktkooplieden.

Ze kunnen een ontheffing aanvragen - ook vanwege geldgebrek - maar de Kamer wil dat de regels in iedere gemeente hetzelfde worden: ondernemers moeten nog vier jaar uitgezonderd worden.

In het hoofdlijnenakkoord hebben de coalitiepartijen afgesproken om te kijken naar mogelijkheden voor uitstel van de uitstootvrije zones. Maar verantwoordelijk staatssecretaris Jansen (PVV) moest eerder deze maand erkennen dat de gemeenten in hun recht staan als ze de beperkingen op 1 januari invoeren. Voor ingrijpen vanuit Den Haag is het te laat, zei hij.

Veel onduidelijkheid

Vorige week leidde een debat over de kwestie tot veel onduidelijkheid. VVD, BBB en ook Jansens eigen PVV houden het kabinet aan de belofte uit het hoofdlijnenakkoord. Daarmee geconfronteerd leek de staatssecretaris toch weer de deur op een kier te zetten voor uitstel van de zones.

"Gemeenten hebben het recht op 1 januari over te gaan tot invoering, maar wij hebben de mogelijkheid om ze bij te sturen", zei hij. Hij wil zich daarbij vooral richten op kleine ondernemers en marktkooplui. Maar de Kamermeerderheid wil nu dat Jansen voor 1 november komt met een plan waarbij alle ondernemers uitstel kunnen krijgen.

De linkse oppositiepartijen voelen weinig voor uitstel of uitzonderingen voor ondernemers. Zij wijzen erop dat er al tien jaar gepraat wordt over de zero-emissiezones en dat ondernemers voldoende tijd gehad hebben om zich voor te bereiden.

Ook brancheorganisaties als de Bovag, de RAI Vereniging en Transport en Logistiek Nederland willen dat het kabinet doorgaat met het invoeren van de zones. Zij riepen gisteren de politiek op "om gemeenten te ondersteunen bij de invoer en geen twijfel meer te zaaien rondom de invoering".

De Peruaanse oud-president Alejandro Toledo is veroordeeld tot een gevangenisstraf van ruim 20 jaar voor het aannemen van steekpenningen van het Braziliaanse bouwbedrijf Odebrecht.

De 78-jarige Toledo was van 2001 tot 2006 president van Peru. Tijdens zijn presidentschap zou hij 35 miljoen dollar hebben gekregen van het bouwbedrijf in ruil voor een grote opdracht. Odebrecht kreeg in ruil voor het smeergeld de opdracht om een weg aan te leggen die het zuiden van Peru verbindt met Brazilië.

Odebrecht, dat tegenwoordig Nonovor heet, gaf in 2016 toe in meerdere landen ambtenaren te hebben omgekocht. Ook Nederlandse bedrijven werden verdacht van betrokkenheid bij de grote corruptiezaak.

De oud-president woonde jarenlang in de Verenigde Staten. Daar werd hij in 2019 op verzoek van Peru gearresteerd, waarna hij onder huisarrest werd geplaatst. Vorig jaar werd Toledo uitgeleverd aan Peru. Hij heeft de beschuldigingen van witwassen ontkend.

Gevangenis voor oud-presidenten

Toledo is niet de enige oud-president die gevangenzit. Voor de voormalige presidenten is een speciale gevangenis gebouwd aan de rand van Lima. Ook voormalig president Pedro Castillo zit vast, nadat hij vlak voor een afzettingsprocedure tegen hem het parlement wilde ontbinden. Dat leidde tot zijn afzetting en arrestatie.

Vorige maand overleed oud-president Alberto Fujimori, die een gevangenisstraf van 25 jaar had gekregen voor zijn betrokkenheid bij de moord op 25 Peruanen in de jaren 90. Hij kwam vorig jaar vervroegd vrij, omdat hij gezondheidsklachten had.

Een andere voormalige president, Peru Alan Garciá, werd ook verdacht van het aannemen van steekpenningen van Odebrecht. Garciá schoot zichzelf door het hoofd bij zijn arrestatie en overleed aan zijn verwondingen. Ook de huidige president, Dina Doluarte, wordt beschuldigd van het aannemen van steekpenningen. Het Openbaar Ministerie van Peru diende in mei dit jaar een aanklacht tegen haar in.

Margriet van der Linden heeft de Sonja Barend Award gewonnen voor het beste televisie-interview. Ze kreeg de prijs voor haar interview in Zomergasten met mensenrechtenadvocaat Liesbeth Zegveld. De prijs werd vanavond uitgereikt in de talkshow Bar Laat, door Sonja Barend zelf.

"Het heeft alles in zich wat je in een interview wilt zien", aldus het juryrapport. "Dit gesprek is tot het einde toe een krachtenveld. Het grote en het kleine, het persoonlijke en het abstracte. Met klein gebaartjes en de juiste vragen is Van der Linden de hele avond dienstbaar aan haar gast."

Andere genomineerden waren Kefah Allush, Özcan Akyol, Hanneke Groenteman, Renze Klamer, Özcan Akyol, Twan Huys, Cornald Maas, Paul de Leeuw en Tim Hofman.

Mondkapjesdeal

De Sonja Barend Award werd zestien jaar geleden voor het eerst uitgereikt. Vorig jaar won Eva Jinek de prijs voor de tweede keer. Ze won met haar interview met Camille van Gestel, een van de partners van Sywert van Lienden bij de omstreden mondkapjesdeal.

In 2022 ging de prijs naar Mariëlle Tweebeeke voor haar interview met de Oekraïense president Zelensky.

Een enorme meteoriet die ruim 3 miljard jaar geleden insloeg op aarde, was gunstig voor het leven op aarde. Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek dat is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift PNAS.

De bekendste meteorietinslag uit de geschiedenis is die van zo'n 66 miljoen jaar geleden, waardoor de dinosauriërs uitstierven. Maar een meteoriet die 3,26 miljard jaar geleden op de aarde neerkwam, was volgens de onderzoekers tot 200 keer groter.

Bij die inslag werd veel leven op aarde vernietigd. Maar door de meteoriet kwam volgens de onderzoekers ook veel ijzer uit de bodem vrij, een belangrijke voedingsstof voor bacteriën en eencellige organismen.

De omstandigheden normaliseerden binnen afzienbare tijd, hooguit in enkele decennia, zegt hoofdauteur Nadja Drabon tegen persbureau Reuters. "Het leven herstelde zich toen niet alleen snel, het floreerde zelfs."

Kokende oceaan

De onderzoekers bestudeerden materiaal uit oude rotsen in het noordoosten van Zuid-Afrika, de Barberton Greenstone Belt. Hierin was organisch materiaal bewaard gebleven.

De meteoriet had een diameter van zo'n 37 tot 58 kilometer en landde waarschijnlijk in de oceaan, zegt onderzoeker Drabon. Daardoor ontstond een tsunami, die wereldwijd overstromingen veroorzaakte. Ook zou de atmosfeer door de inslag zo erg zijn opgewarmd dat de bovenste laag van de oceaan begon te koken.

Op de langere termijn profiteerden micro-organismen volgens onderzoekers van de inslag, die werkte als een "gigantische kunstmestbom". "We denken doorgaans dat meteorietinslagen rampzalig en schadelijk zijn voor het leven", aldus Drabon. "Maar 3,2 miljard jaar geleden was het leven een stuk simpeler. Micro-organismen zijn relatief eenvoudig, veelzijdig en ze planten zich razendsnel voort."

Onder de vloer van de Waalse Kerk in Maastricht zijn eeuwenoude schedels en botten gevonden. Ze lagen in een kelder waarvan het bestaan tot nu toe onbekend was. Een aannemer stuitte op de ruimte bij renovatiewerkzaamheden.

De aannemer werkte vorige week aan de meterkast en moest daarvoor anderhalve meter de grond in. Toen opviel dat daar meer zat dan alleen een luchtruimte, belde hij Klaas Koelewijn, voorzitter van de Stichting Waalse Kerk. "Hij zei dat ik maar even moest langskomen om te kijken naar wat hij had gevonden", zegt Koelewijn. Onder de entree van de kerk bleek een ruimte van bijna drie meter diep te zitten.

De aannemer had een gat van een paar centimeter groot gemaakt, vertelt Koelewijn. "Ik pakte mijn camera en stak mijn arm erin. Toen ik de beelden terugkeek, zag ik dat er onder de hele entree een heel gewelf zat. Met op de vloer minimaal tien schedels en heel veel botten."

Renovatie

De Waalse Kerk werd in 1732 gebouwd in het centrum van Maastricht, weet de regionale omroep L1 Nieuws. Eerst stond op die plek de Hilariuskapel, maar die werd te klein.

De kerk wordt sinds afgelopen maart gerenoveerd. Het moet een ontmoetingsplek worden met een culturele en maatschappelijke functie, vertelt Koelewijn. "Maar de kerkelijke functie blijft behouden." De planning was dat de renovatie eind december klaar zou zijn.

Dat gaat nu niet meer lukken, vreest Koelewijn. "Op de lange termijn is dit een geweldige vondst. Maar op de korte termijn is het wel een uitdaging met betrekking tot planning en financiën." De renovatie wordt bekostigd door subsidies van de provincie en gemeente en door donateurs. In totaal zit er 3,5 miljoen euro in de kas, maar er is 3,9 miljoen nodig. "En dit is nóg een extra kostenpost."

De komende weken wordt een scan gemaakt van de gehele vloer van de kerk, want de aannemer vermoedt dat er nog meer ruimtes onder de kerk liggen. "Daarna maken we een zorgvuldig plan om de vloer open te maken."

Massagraf

Waar de botten vandaan komen, is nog niet duidelijk. Het zou kunnen dat het gaat om mensen die zich in de kapel hebben laten begraven voordat de kerk bijna 300 jaar geleden gebouwd werd. "Misschien zijn de mensen die toen de nieuwe kerkvloer moesten maken de botten tegengekomen en hebben ze alles in de kelder gestopt", zegt Koelewijn.

Een andere optie is dat het gaat om een massagraf van de laatste pestepidemie in de stad, in 1669. "Het kan zo zijn dat de kerk daarop is gebouwd."

De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, is blij met de uitslag van het EU-referendum in Moldavië. De zege van het pro-Europese-kamp was nipt, maar volgens Von der Leyen heeft Moldavië laten zien dat het onafhankelijk is, dat het sterk is, en dat het een Europese toekomst wenst".

Bij het referendum werd de kiezers onder meer gevraagd of de pro-Europese koers van het land in de Moldavische grondwet moet komen te staan. Iets meer dan de helft van de kiezers (50,46 procent) stemde voor.

Von der Leyen feliciteert de Moldaviërs met de uitslag, en ook EU-buitenlandchef Borrell is tevreden. Volgens hem delen Moldavië en de EU "een gezamenlijke toekomst".

De pro-Europese president Maia Sandu hoopte op een grotere zege voor het ja-kamp, maar zegt ook dat er sprake was van beïnvloeding. "We hebben bewijs en informatie dat criminele groepen 300.000 mensen wilden omkopen", zei Sandu. "Een fraude van ongekende omvang."

De verkiezingen werden geteisterd door een grootschalige Russische desinformatiecampagne tegen de EU. Ook was er inmenging van een pro-Russische oligarch die mensen betaalde om tegen te stemmen.

'Onafhankelijk en sterk'

Ook de VS reageert positief op de uitkomst. Een woordvoerder van de Nationale Veiligheidsraad zei dat Rusland heeft geprobeerd "de Moldavische verkiezingen en hun integratie in Europa te ondermijnen", maar daar niet in is geslaagd.

De NOS was gisteravond bij een stembureau, waar veel stemmers zeiden dat ze voor toetreding tot de EU zijn:

Moldavië stemde gisteren ook voor een nieuwe president. Sandu kreeg meer stemmen dan haar pro-Russische rivaal Alexandr Stoianoglo, maar niet genoeg om de presidentsverkiezingen direct te winnen. Sandu kreeg ongeveer 40 procent van de stemmen en dus geen absolute meerderheid. Daarom wordt op 3 november een tweede stemronde gehouden.

Sandu zei dat ze "met recht maar na een ongelijke strijd" de eerste ronde van de presidentsverkiezingen heeft gewonnen. Zowel de verkiezingen als het referendum zijn volgens haar "een eerste slag geweest in de moeilijke strijd die de toekomst van het land bepaalt".

Een prestigeproject waar Noord-Korea veel geld mee kan verdienen. Zo noemt Korea-deskundige Casper van der Veen de mogelijke levering van Noord-Koreaanse troepen aan Rusland. "Het Kremlin ziet Pyongyang als de belangrijkste bondgenoot in de oorlog. Dat is voor een klein en geïsoleerd land als Noord-Korea enorm prestigieus."

Maar er zijn volgens Van der Veen meer voordelen voor het land. "Het land ontvangt vermoedelijk enorm veel geld en belangrijke grondstoffen als olie en aardgas uit Rusland."

Bovendien leveren Noord-Koreaanse wapenleveranties het land zelf veel militaire kennis op. "De ballistische raketten die Rusland ontvangt zijn niet eerder door Noord-Korea in een oorlogssituatie gebruikt. Door de oorlog in Oekraïne kunnen ze zien hoe effectief de geavanceerde wapens zijn die ze produceren. Die kennis kan het land sterker, maar ook gevaarlijker maken", zegt Van der Veen.

'Aanzienlijke escalatie'

De Zuid-Koreaanse inlichtingendienst NIS sloeg afgelopen vrijdag alarm over de veronderstelde toekomstige inzet van Noord-Koreaanse troepen in de oorlog in Oekraïne. Als bewijs deelde de inlichtingendienst satellietbeelden waarop Noord-Koreaanse militairen op legerbases in het oosten van Rusland te zien zouden zijn. Volgens de NIS is een eerste groep van 1500 militairen in Rusland aangekomen voor militaire training.

NAVO-chef Rutte zegt dat het een "aanzienlijke escalatie" zou zijn als Noord-Korea troepen stuurt naar Oekraïne om samen met de Russen te vechten. Rusland noch Noord-Korea heeft bevestigd dat troepen mee gaan vechten met het Russische leger.

Westerse bondgenoten zijn al langer bezorgd over Noord-Koreaanse inmenging in Oekraïne. Sinds het begin van de grootschalige invasie in 2022 hebben Rusland en Noord-Korea de banden flink aangehaald.

In juni tekenden de landen een overeenkomst om de economische en militaire samenwerking te verstevigen. Algemeen wordt aangenomen dat Noord-Korea grote aantallen artilleriegranaten en ballistische raketten aan Rusland levert. De Verenigde Staten en Oekraïne zeggen dat die ook zijn ingezet op het slagveld. Rusland en Noord-Korea hebben de wapenleveranties altijd ontkend.

'Rusland vragende partij'

"Als Noord-Koreaanse troepen naar Oekraïne worden gestuurd om mee te vechten is dat ontzettend bijzonder", zegt Korea-deskundige Van der Veen. Het Noord-Koreaanse leger beschikt over elite-eenheden. "Maar ze vochten nog nooit op Europese bodem."

Volgens de Korea-deskundige profiteert de Noord-Koreaanse dictator Kim van de geïsoleerde status van Rusland. "Hoewel machtige landen als India ondanks internationale sancties Russische olie blijven kopen, zijn er heel weinig landen die Rusland openlijk in de oorlog tegen Oekraïne steunen. Daardoor is Rusland voor militaire middelen aangewezen op omstreden regimes in Noord-Korea en Iran", zegt hij.

Door het Russische isolement is de relatie tussen beide landen veranderd. "Rusland en Noord-Korea hebben al decennia goede banden met elkaar. Maar voor het eerst in de geschiedenis is niet Noord-Korea, maar Rusland de vragende partij. Daardoor zijn beide landen sterker naar elkaar toe getrokken", aldus Van der Veen.

Mocht Noord-Korea daadwerkelijk troepen naar Oekraïne sturen, kent dat ook risico's voor Kim. "Als soldaten aan het front in Oekraïne sterven, kunnen familieleden in Noord-Korea vragen stellen. Bovendien kunnen teruggekeerde soldaten voor onrust zorgen. Noord-Koreanen hebben geen toegang tot internet en buitenlands nieuws. Soldaten kunnen in Rusland of Oekraïne dingen horen die het regime in Pyongyang niet zint", zegt Van der Veen.

Verder kunnen bondgenoten van Oekraïne de militaire steun aan dat land uitbreiden. "Buurland Zuid-Korea steunt Oekraïne, maar heeft vooralsnog geen oorlogswapens aan Kyiv geleverd. Dat zou kunnen veranderen als Noord-Koreaanse troepen aan de zijde van Rusland vechten."

Duizenden mensen hebben zich verzameld op de campus van Howard University in Washington D.C., een van de oudste zwarte universiteiten in de VS. Ze zijn uit het hele land overgevlogen voor een speciaal weekend: Howard University's honderdste Homecoming. Het is een traditie waarbij mensen terugkeren naar hun oude universiteit, gepaard met veel feest, football en bravoure.

Misschien wel de belangrijkste alumna van de universiteit op dit moment is zelf afwezig: ze is campagne aan het voeren. Toch is Kamala Harris overal te zien: mensen dragen shirts met haar naam of gezicht erop.

Bij kraampjes worden hoedjes, waaiers en T-shirts verkocht van Harris. 'Madam President' staat erop geschreven:

"Ik denk dat mensen die niet op een zwarte universiteit hebben gezeten nu pas begrijpen hoe belangrijk deze instituten zijn", zegt Bryan Williams, een oud-student van Howard. De Historically Black Colleges and Universities, HBCU's, werden opgericht vlak na de afschaffing van de slavernij. Toen mochten zwarte Amerikanen nog niet met witte Amerikanen naar de universiteit.

Op Howard liggen ook de wortels van vijf van de Divine Nine: negen zwarte en invloedrijke studentenverenigingen met ruim 2,5 miljoen leden, onder wie Martin Luther King.

Het is dan ook niet gek dat de studentenverenigingen een belangrijke rol speelden in de burgerrechtenbeweging. "De Divine Nine heeft altijd in de voorhoede gestaan om de zwarte gemeenschap vooruit te helpen", zegt Williams. Hij is zelf lid van Kappa Alpha Psi, zijn dochter en vrouw van Delta Sigma Theta. "De grootste dokters, advocaten en ingenieurs komen hier vandaan."

Harris' oude thuis

Voor een huis op de universiteitscampus staan ongeveer vijftig vrouwen opgesteld om op de foto te gaan. Op hun witte truien staan roze-groene letters: Alpha Kappa Alpha. Het is de studentenvereniging van Harris. "Dat zij presidentskandidaat is betekent zo veel voor mij, als vrouw, als zwarte vrouw die op dezelfde HBCU heeft gezeten", zegt Christina Bennett-Stewart.

Christina en haar vriendin Maia Alees Gaither zijn beiden alumna van Howard University en lid van studentenvereniging Alpha Kappa Alpha - dat blijf je de rest van je leven. Ze zijn speciaal voor dit weekend overgevlogen met hun dochters vanuit Californië.

"Hier zijn helpt je te herinneren dat je het recht hebt om in elke ruimte te zijn, ook al proberen mensen je te vertellen van niet", zegt Gaither. "Dat is wat Kamala Harris representeert: een succesvolle zwarte vrouw die een ander perspectief kan brengen."

Studentenverenigingen spreken zich uit

Hoewel Divine Nines zich niet officieel achter een presidentskandidaat mogen scharen, vinden de studentenverenigingen manieren om hun invloed uit te oefenen. Alpha Kappa Alpha heeft een eigen comité opgericht voor Harris en haalde bijna een miljoen dollar op. Bij een ander evenement in juli werd tijdens een Zoom-meeting met 44.000 zwarte vrouwen binnen drie uur meer dan 1,5 miljoen dollar opgehaald.

Op de campus van Howard zijn Divine Nine-leden overal. Ze maken van hun politieke voorkeur geen geheim: mensen dragen bordjes met Harris-Walz en 'My #BlackJob is to vote'. Die laatste is een knipoog naar een eerdere uitspraak van Trump, waarbij hij beweerde dat 'zwarte banen' werden ingepikt door immigranten.

Tegelijkertijd kwam uit een recente peiling van The New York Times en het Siena College naar voren dat de steun voor de Democratische presidentskandidaat onder zwarte mannen is afgenomen. Terwijl 85 procent van de zwarte mannen in 2020 nog achter Joe Biden stond, zegt nu maar 70 procent voor Harris te gaan stemmen. Adrian Jones en Omarr Jackson zijn beiden leden van Kappa Alpha Psi en gaan graag in discussie met mensen in hun omgeving die voor Trump willen stemmen.

Zo belt Jones kiezers op en probeert hij hen ervan te overtuigen voor Harris te kiezen. Jackson confronteert Trump-stemmers met de abortuskwestie. "Wie ben jij om als man tegen een vrouw te zeggen wat ze met haar lichaam mag doen?"

'Veel werk te doen'

Harris zelf richtte zich dit weekend op zwarte stemmers in Detroit en Atlanta in de belangrijke swing states Michigan en Georgia. Tijdens een interview met nieuwszender MSNBC afgelopen weekend zei ze dat het een misvatting is dat zij de stem van zwarte mannen als vanzelfsprekend ziet. "Waarom zou het voor zwarte mannen anders zijn dan voor anderen? Ook zij verwachten dat je hun stem verdient."

Op de reünie van haar oude universiteit liet Harris haar gezicht dus niet zien dit weekend. Haar aanhangers hebben daar alle begrip voor. "Ze heeft veel werk te doen op een hele hoop andere plekken", zegt Christina Bennett-Stewart. "Ze weet al dat we achter haar staan en hier stemmen voor haar winnen."

De bewindspersonen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) hebben bekendgemaakt hoe de aangekondigde bezuiniging van 250 miljoen euro op subsidies wordt ingevuld. In een brief aan de Tweede Kamer schrijven minister Agema en de staatssecretarissen Maeijer en Karremans dat er onder meer geld af gaat bij organisaties en projecten die zich bezighouden met preventie, de bouw van sportaccommodaties en zorg aan onverzekerden.

"Liever zouden we helemaal niet bezuinigen", schrijven de bewindspersonen in hun brief. Vooral omdat deze bezuinigingen boven op andere bezuinigingen op VWS komen, hadden ze er liever van afgezien. Maar in het hoofdlijnenakkoord is afgesproken dat er in totaal voor 1 miljard euro op subsidies bezuinigd moet worden, een kwart daarvan komt voor rekening van VWS.

Op subsidies voor onmisbare zorg, zoals bevolkingsonderzoeken en vaccinaties, willen de bewindspersonen niet bezuinigen. Daardoor vallen er bij andere ontvangers van subsidie soms extra harde klappen. Wel gaan de meeste kortingen pas in 2026 of later in.

Stageplekken

Bijvoorbeeld bij het Stagefonds, dat zorgaanbieders vergoedingen geeft voor stageplekken. De huidige subsidieregeling wordt na 2027 niet meer verlengd, wat 122 miljoen euro per jaar oplevert. Volgens minister Agema kwam die regeling toch al niet goed uit de verf door een gebrek aan stagebegeleiders.

Het moet ook een tandje minder bij de subsidieregeling voor bouw en onderhoud van sportaccommodaties. Staatssecretaris Karremans haalt daar 28 miljoen weg. Veel verenigingen gebruiken die regeling om hun gebouwen en velden te verduurzamen. Daarvoor kunnen ze straks terecht bij het ministerie van Volkshuisvesting.

Ook het RIVM moet het met 20 miljoen euro minder doen, en de subsidieregeling voor onderzoek naar veelbelovende nieuwe zorgvormen wordt helemaal afgebouwd. Dat levert 36 miljoen op.

Daarnaast wordt de subsidie voor zorg aan mensen die geen zorgverzekering hebben gehalveerd en gaat er geen geld meer naar de subsidieregeling om trans vrouwen aan borstprotheses te helpen.

Mes in preventie

Ook organisaties die zich bezighouden met preventie en de hulp aan kwetsbare groepen ontkomen niet aan de bezuinigingen. Zo gaat er minder geld naar het Voedingscentrum, het Trimbosinstituut (verslavingen), PON (overgewicht), het Veteraneninstituut en de Stichting Joods Maatschappelijk Werk.

Op die laatste twee organisaties is een kleine bezuiniging volgens VWS wel verdedigbaar. "De zorg- en dienstverlening wordt per jaar minder omdat het aantal eerste-generatie -oorlogsgetroffenen kleiner wordt", staat in de brief.

In dezelfde brief kondigen de bewindspersonen aan dat er door de bezuinigingen ook nog extra geld wordt vrijgespeeld. Daardoor kan er 30 miljoen euro extra worden uitgetrokken voor het verbeteren van de beschikbaarheid van geneesmiddelen. Ook komt er 3 miljoen euro om beter te controleren op illegale vapes (elektrische sigaretten).

Vanaf woensdag behandelt de Tweede Kamer de begroting van het ministerie van VWS.

Behalve Kamp Westerbork willen ook de vier andere herinneringscentra van de Tweede Wereldoorlog extra financiële steun van de overheid. Ze krijgen op dit moment niet voldoende geld van het Rijk om verder te ontwikkelen, schrijven de vier directeuren in een brief aan het ministerie van VWS.

De ondertekenaars zijn de directeuren van de voormalige kampen in Amersfoort en Vught, het Nationaal Monument Oranjehotel en het Indisch Herinneringscentrum in Den Haag. Samen met Kamp Westerbork zijn dat de vijf nationale herinneringscentra.

Stijgende bezoekers, dalende subsidies

De subsidie die VWS sinds 1998 toekent, is volgens de vier directeuren niet meer toereikend. Bovendien wordt de financiële steun binnenkort minder, omdat het kabinet gaat snijden in de subsidies voor de cultuursector.

Het geld dat de herinneringscentra van het Rijk krijgen, dekt volgens de directeuren vooral behoud en beheer, schrijft RTV Utrecht. En dat terwijl de centra hun bezoekersaantallen de afgelopen jaren zien toenemen. Gezamenlijk werden de vier centra in 2022 door zo'n 120.000 mensen bezocht. Een jaar later was dat toegenomen tot bijna 150.000 bezoekers.

De directeuren beschrijven ook de steeds groter wordende vraag naar educatie over de oorlog, polarisatie en antisemitisme. "We zijn niet berekend op de sterke groei en uitbreiding van taken", zegt Jeroen van der Eijnde, directeur van Kamp Vught, tegen Omroep Brabant. "We kunnen het enorme potentieel van de plek er nu niet uit halen. Dit ondanks de inzet van ruim 140 vrijwilligers."

Westerbork

De vier centra luiden de noodklok in navolging van Kamp Westerbork. Directeur Bertien Minco bood vorige week een petitie aan in Den Haag met het verzoek om extra hulp van het Rijk.

Het kamp zit financieel in de problemen en heeft dringend hulp nodig:

Vorige week stelde Kamerlid Wieke Paulusma van D66 voor om een wijziging in de begroting op te nemen om het Drentse herinneringscentrum uit de eerste financiële nood te helpen.

Het zou dan gaan om een bijdrage van 200.000 euro voor volgend jaar. "Een goede eerste stap", zei Paulusma daar vorige week over. Een meerderheid van de Kamer heeft toegezegd de begrotingswijziging te steunen. Naar verwachting wordt binnen een paar weken over het voorstel gestemd.

De ontploffing in een huis in Meppel afgelopen weekend kwam volgens de politie mogelijk door een chemische reactie bij het maken van drugs. Om synthetische harddrugs ging het niet, zegt de politie.

Om welke (soft)drugs het dan wel gaat, wil de politie niet zeggen. Agenten vonden eerder al spullen die kunnen wijzen op de productie van drugs. Er werden verdovende middelen, een alarmpistool, een taser en een busje pepperspray aangetroffen.

De bewoner van de woning werd zaterdag aangehouden. De 41-jarige man wordt verdacht van het overtreden van de Opiumwet en de wet Wapens en Munitie en zit nog vast.

Gevel weggeblazen

Bij de explosie in de nacht van vrijdag op zaterdag werd de volledige achtergevel van de woning weggeblazen. Ook veroorzaakte de explosie een grote brand. Een aantal omliggende woningen raakte zwaar beschadigd.

Beelden van de ravage:

Er komt 3 miljoen euro vrij uit het Nationaal Programma Groningen (NPG) om oude vervallen boerderijen in de gemeente Oldambt te renoveren en een nieuwe bestemming te geven. Het NPG is een compensatiefonds met 1,15 miljard euro van het Rijk. Dat is ingesteld na de bevingen door de gaswinning.

In de gemeente Oldambt in het oosten van Groningen staan veel vervallen boerderijen waarvan een deel een beschermde monumentale status heeft. Deze boerderijen worden wel de 'huilende bruiden' genoemd, naar de documentaire die Tom Tieman heeft gemaakt over de verwaarloosde panden.

Het verval heeft meerdere oorzaken. Een daarvan is dat het aantal agrarische bedrijven sinds 1950 sterk afnam. Door schaalvergroting verdwenen kleine boerderijen.

Scheurvorming, houtrot en ingestorte daken

Bodemdaling als gevolg van de gaswinning heeft ertoe geleid dat sommige panden zijn verzakt en muren scheuren. Ook hebben sommige boerderijen last van houtrot of is het dak ingestort.

In 2019 onderzocht Libau, een kennisorganisatie voor cultureel erfgoed, het belang van Oldambster boerderijen. Volgens Libau is de instandhouding van de boerderijen al zo'n dertig jaar problematisch. De organisatie adviseerde de gemeente, provincie en het Rijk toen om samen met de boerderij-eigenaren de handen ineen te slaan om de panden te behouden.

Peter Prak van Ontwikkelingsmaatschappij voor Monumentale Massa's bedacht het plan om de 'huilende bruiden' nieuw leven in te blazen. Hij is zelf geboren en getogen in Winschoten.

"Als liefhebber van Groningen zag ik dat het fout ging," zegt hij over de staat van de panden. "Deze enorme boerderijen vormen het karakter en het beeld van de dorpen en het landschap."

342 boerderijen

Er komen 342 boerderijen in aanmerking voor het plan, aldus Prak. Volgens Prak wordt ongeveer 30 procent van deze boerderijen aangemerkt als rijksmonument en ongeveer 30 procent als karakteristiek. Tot nu toe hebben zich zes eigenaren aangemeld.

Prak vertelt wat hij met de boerderijen wil doen:

Monique Haak is een van de geïnteresseerden. Ze woont al vijftien jaar met haar man in het voorhuis van haar karakteristieke Oldambtster boerderij. "Er zouden hier meer mensen van deze boerderij kunnen genieten", zegt Haak. Daarom wil ze met hulp van het compensatiefonds tiny houses gaan bouwen op hun stuk grond van een hectare.

Bevingsschade

Haak heeft al veel renovatiekosten gemaakt. "We zitten op de rand van het bevingsgebied en hebben bevingsschade." Momenteel zijn ze bezig met het restaureren van het dak van de schuur.

Oost Groningen is een krimpgebied, de bevolking in de regio krimpt. "Het is een prachtig gebied dat veel mensen niet kennen", zegt Haak. Ze hoopt dat het gebied met een rijke historie als graanrepubliek, een toeristisch meerwaarde krijgt. "Onze regio kan ook meer levendigheid en werkgelegenheid gebruiken, zodat de jeugd hier blijft wonen en niet vertrekt."

Begin 2025 gaat een voorstel van het renovatie- en herbestemmingsplan naar de gemeenteraad. Als die akkoord gaat, start het project definitief.

Voormalig Tweede Kamerlid John Leerdam is door de Amerikaanse overheid onderscheiden met de prestigieuze Secretary of State's Award for Global Anti-Racism Champions. De prijs wordt uitgereikt aan mensen die zich wereldwijd uitzonderlijk hebben ingezet voor de rechten van minderheden en het bestrijden van racisme, discriminatie en xenofobie.

De Amerikaanse prijs wordt sinds vorig jaar uitgereikt aan activisten van over de hele wereld. Leerdam zat tussen 2003 en 2010, en in 2012 in de Tweede Kamer voor de PvdA. De jury van de Amerikaanse prijs looft Leerdams jarenlange inzet tegen raciale ongelijkheid in Nederland.

"Hij zet zich daar al meer dan vier decennia voor in", schrijft de jury. Ook prijzen ze zijn voortrekkersrol bij het opzetten van de Black Achievement Month, een jaarlijks evenement dat mensen met Afrikaanse wortels in de schijnwerpers zet.

Leerdam zegt tegen de NOS emotioneel te zijn door de onderscheiding. "Dit is niet zomaar een prijs. Het komt van de politieke top in Amerika. Hoe de Amerikanen bij mij terecht zijn gekomen is me niet duidelijk, maar ik hoop dat het ons ook in Nederland dichter bij elkaar gaat brengen."

Nationaal Slavernijmuseum

Het oud-Kamerlid kreeg de prijs in Washington uit handen van de Amerikaanse minister Blinken van Buitenlandse Zaken. Die noemde bij de uitreiking ook Leerdams huidige werk. Hij is betrokken bij het vormgeven van het nieuwe Nationaal Slavernijmuseum in Amsterdam. "Leerdam wil er zeker van zijn dat essentiële verhalen verteld blijven worden en lessen uit het verleden niet vergeten worden."

De 63-jarige Leerdam noemt het museum "zijn grote opdracht". "Toen dat genoemd werd in het praatje werd ik helemaal stil, ik begon helemaal te trillen. Deze erkenning voelt niet als een slotstuk, dat is de dag dat het museum opengaat."

Naast de prijs voor Leerdam werden er nog vijf prijzen uitgereikt. Onder meer mensenrechtenactivisten uit Ghana, Nepal en Mexico kregen eenzelfde onderscheiding.

Vannacht trof de tropische storm Oscar het oosten van Cuba. Over mogelijke slachtoffers is nog niets bekend en ook de omvang van de schade is nog onduidelijk. Het natuurgeweld komt boven op groeiende onvrede over de recente massale stroomuitval in het land.

Als orkaan van de laagste categorie kwam Oscar aan land, met windsnelheden van meer dan 100 kilometer per uur. Later zwakte de orkaan af naar een tropische storm. Volgens lokale media zijn in het oosten huizen beschadigd, en elektriciteitspalen en bomen omgevallen.

Storm en stroomuitval

Terwijl de storm over het oosten van het eiland raasde, zaten bijna alle 10 miljoen Cubanen al voor de derde dag in het donker. Dat komt door een landelijke stroomuitval die vrijdag begon.

De storm bemoeilijkt de pogingen om het stroomnet te repareren, zegt de Cubaanse minister van Energie en Mijnbouw, Vicente de la O Levy. Onder meer de grootste elektriciteitscentrale van het land ligt in het getroffen gebied. De uitval van die centrale was de oorzaak van de landelijke stroomstoring.

Minister De la O Levy zei dit weekend dat de elektriciteit voor de meeste Cubanen tegen maandagavond terug zou moeten zijn. In hoeverre de storm daar verandering in heeft gebracht, is nog niet bekend. Op zaterdag en zondag leek de elektriciteit in sommige regio's even hersteld, maar die viel vervolgens snel weer uit.

Pannenprotest

De drinkwatervoorziening in Cuba stond al een tijd onder druk, omdat die afhankelijk is van elektrische pompen. Met de huidige stroomuitval wordt de waterschaarste alsmaar groter. Ook raakt eten bedorven doordat koelkasten zijn uitgevallen.

De situatie leidde onder meer in de hoofdstad Havana tot protest. Inwoners uitten zondagnacht hun onvrede door de straat op te gaan en massaal lawaai te maken met potten en pannen.

Zulke protesten staan in Latijns-Amerika bekend als cacerolazos:

Ook blokkeerden de demonstranten de wegen met vuilniszakken en riepen ze leuzen als "Wij willen vrij zijn". President Díaz-Canel zegt de protesten niet te tolereren. "We zullen niet accepteren dat mensen provoceren, laat staan dat ze de rust van ons volk verstoren", zei hij.

De grootschalige stroomuitval kwam niet geheel als verrassing. De overheid riep kort ervoor al een "energienoodtoestand" uit. Al maanden kampt Cuba namelijk met urenlange storingen door een verouderd en slecht onderhouden elektriciteitsnet. Dit is de eerste keer dat zo'n storing het hele eiland trof.

Cuba wijst naar VS

Elektriciteitscentrales werken niet naar behoren door een tekort aan brandstof en technische onderdelen. Dat komt onder andere door economische sancties van de Verenigde Staten, zegt de Cubaanse regering.

Sinds de Koude Oorlog geldt een Amerikaans handelsembargo, wat de import van onder meer onderdelen voor de centrales bemoeilijkt. De Verenigde Staten ontkennen enige verantwoordelijkheid voor de Cubaanse situatie.

Cuba ontving de afgelopen jaren steeds minder brandstoffen uit de bevriende landen Venezuela, Mexico en Rusland. Daardoor moet Cuba ze inkopen voor een veel hogere prijs op de kortetermijnmarkt.

"Het is een pijnlijke dag voor ons. Dit verlies is heel groot. We wisten dat hij ziek was, maar toch." Dat zegt Saniye Calkin, een prominent lid van de Nederlandse tak van de Hizmet-beweging van de Turkse islamitische geestelijke Fethullah Gülen (83).

Vandaag werd bekend dat Gülen in de VS is overleden. Hij leefde daar al 25 jaar in zelfgekozen ballingschap.

Gülen was een aanhanger van het soefisme, een mystieke vorm van de islam. In de ogen van zijn volgelingen was hij een pleitbezorger van democratie, onderwijs, wetenschap en dialoog tussen de verschillende religies. "Zijn gedachtegoed gaat eigenlijk over drie dingen", zegt Calkin. "Het tegengaan van verdeeldheid, armoede en onwetendheid door dialoog, liefdadigheid en onderwijs. Eigenlijk is dat al dertig jaar zo. En misschien hebben we hem in deze gekke tijden waarin we nu leven, nu harder nodig. Hij is echt een inspirator."

In Turkije wordt daar heel anders over gedacht, zegt Ugur Derin, onderzoeker en docent aan het Instituut voor Turkse Studies van Universiteit Leiden. "De conservatieve kranten in Turkije, de islamitische en de seculiere, allemaal noemen ze hem de leider van een terroristische organisatie."

Opbouw organisatie

Dat is weleens anders geweest. Gülen en zijn volgelingen bouwden in het laatste kwart van de vorige eeuw aan een wereldwijd netwerk van liefdadigheids- en beroepsorganisaties, bedrijven, onderwijs- en zorginstellingen en mediaorganisaties. De Gülen-beweging werd een kracht om rekening mee te houden.

De opkomst wekte wantrouwen bij de destijds wereldlijke leiders in Turkije en bij het leger. In 2000 klaagden ze Gülen aan. Hij zou van plan zijn geweest de regering omver te werpen om een islamitische staat te vestigen. Gülen woonde toen al in de VS. Hij werd bij verstek vrijgesproken.

Verstandshuwelijk

Gülen had de sympathie van de opkomende politicus Erdogan en diens AK-partij. "Ze noemden hem 'eerbiedwaardige meester' omdat het bondgenoten waren", zegt onderzoeker Derin. En dat kwam van pas toen Erdogan in 2002 onverwacht de verkiezingen won.

"Erdogan had de stemmen, maar niet de goed opgeleide mensen om op belangrijke ambtelijke posities te zetten. Gülen kon die leveren. Andersom gaf Erdogan Gülen de mogelijkheid om zijn beweging verder uit te bouwen."

Derin spreekt van een verstandshuwelijk, want zowel de binnenlandse als buitenlandse politieke opvattingen liepen uiteen. Zo koos Erdogan voor de Palestijnen en Hamas, terwijl Gülen pro-Israël was en de VS als bevriende natie zag.

Ook verschilden ze van mening over de Koerdische kwestie en het verbod op het dragen van hoofddoekjes in het hoger onderwijs. Gülen was tot een compromis bereid, voor Erdogan stond vast dat het verbod van tafel moest.

Uit elkaar

Volgelingen van Gülen verwierven in de loop der jaren belangrijke posities binnen het Turkse veiligheidsapparaat. Daar liep in 2013 een corruptieonderzoek in de hoogste kringen, en via mediakanalen van Gülen lekten afgeluisterde gesprekken uit waaruit bleek dat Erdogan en zijn familie bij corruptie betrokken waren.

Het kwam niet meer goed tussen de twee. In februari 2014 bestempelde Erdogan de Gülen-beweging tot terroristische organisatie.

In 2016 was Turkije het toneel van een staatsgreep en dat was voor Erdogan het breekpunt. Hij stelde dat de Gülen-beweging erachter zat.

Saniye Calkin gelooft niet dat dat zo was. "Gülen heeft ook altijd gezegd dat hij nooit geweld zou gebruiken, ongeacht wat er met hem gebeurt. Hij heeft altijd gezegd: laat de staatsgreep door een onafhankelijke partij onderzoeken. Wie de daders zijn, ook als ze aanhangers van Gülen zijn, moeten worden gestraft. Hij gelooft in de rechtsstaat."

Onderzoeker Derin beaamt dat er nooit goed onderzoek is gedaan. "De militairen die aan de staatsgreep meededen, hebben nooit in het openbaar terechtgestaan, zodat nooit bekend is geworden wat daar allemaal is gezegd. Ik denk wel dat er gülenisten bij betrokken zijn geweest en het gepland hebben, maar dat is een aanname, want bewijs is er niet."

Uitgespeeld

De mislukte staatsgreep had grote gevolgen. Tienduizenden Turken verdwenen achter de tralies, omdat ze bij de staatsgreep betrokken zouden zijn geweest. Meer dan 130.000 ambtenaren en 23.000 militairen verloren hun baan. Scholen, bedrijven en media die verdacht werden van banden met de Gülen-beweging moesten hun deuren sluiten.

In het huidige Turkije lijkt de rol van de beweging uitgespeeld. "Na de staatsgreep vluchtten veel volgelingen van Gülen naar het buitenland", zegt Derin. "In 2013 en 2014 vond je nog boeken over hem in de boekwinkels. Nu niet meer. Je kunt nu niets positiefs meer over hem zeggen."

Buiten Turkije kan dat nog wel. "Ik denk dat iedereen die hem aanhangt zijn verantwoordelijkheid zal nemen om zijn gedachtegoed voort te zetten", zegt Calkin. "Eigenlijk is dat de vraag: wat kun je doen voor de samenleving?"

Het kleine Moldavië ligt ingeklemd tussen Oekraïne en Roemenië, maar vanuit zowel Rusland als de EU zijn de ogen momenteel gericht op dit land. Want er waren presidentsverkiezingen en, belangrijker, er was een referendum uitgeschreven over de pro-Europese koers van Moldavië. Vooraf werd duidelijk dat Rusland probeerde om de uitslag te beïnvloeden.

Correspondent Christiaan Paauwe constateert dit zelf ook. Hij hoorde uit eerste bron hoe met Russisch geld mensen worden omgekocht. In de podcast laat hij een telefoongesprek horen dat hij voerde met een vrouw die vertelt hoe zij is omgekocht en hoe de fraude in zijn werk ging.

Jan Marinus Wiersma is oud-Europarlementariër voor de PvdA en Oost-Europaspecialist. Hij volgt de ontwikkelingen in Moldavië al meer dan twintig jaar en vertelt over hoe het land omgaat met de kwetsbare positie die het inneemt. Moldavië is een oud-Sovjetstaat die zich de laatste jaren meer en meer naar Europa keerde, maar nog niet de bescherming heeft van een EU- of NAVO-lidmaatschap.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Anouk Kantelberg en Ivo Talsma

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren.

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

NOS Amerika Kiest: iedere week praten de correspondenten van Bureau Washington je bij over het laatste nieuws rond de presidentsverkiezingen.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Het aantal baby's dat in Italië wordt geboren, blijft dalen. Uit cijfers van het Italiaanse bureau voor de statistiek over de eerste zeven maanden van het jaar blijkt dat pogingen van de overheid om het tij te keren geen succes hebben.

Tussen januari en juli werden 4600 kinderen minder geboren dan in dezelfde periode in 2023. Dat betekent een daling van 2,1 procent. Daarmee daalt het Italiaanse geboortecijfer inmiddels zestien jaar achter elkaar. Sinds de eenwording van Italië in 1861 was het geboortecijfer niet zo laag.

Stabiel

Het gemiddelde aantal kinderen per vrouw ligt inmiddels op 1,21. Twee jaar geleden was dat 1,24. Om de bevolking zonder migratie stabiel te houden, zou het gemiddelde 2,1 moeten zijn.

In heel 2023 kwamen er in Italië, een land met bijna 59 miljoen inwoners, 379.890 baby's ter wereld. Als je het geboortecijfer van dat jaar vergelijkt met 2008, het laatste jaar waarin het steeg, is de daling ruim 34 procent.

De Italiaanse overheid trekt al jaren alles uit de kast om het krijgen van kinderen aantrekkelijker te maken. Jaren geleden bleek al dat kinderen opvoeden simpelweg te duur is voor veel Italianen.

Belastingvoordelen voor jonge ouders, kinderbijslag en langer ouderschapsverlof moeten daar verandering in brengen, meldde Nieuwsuur. Toch hebben die maatregelen nog niet het gewenste resultaat. In Italië is deeltijdwerk niet erg gebruikelijk, waardoor een baan en een kind lastig te combineren zijn. Het resultaat: kinderen krijgen wordt uitgesteld.

'Kans steeds kleiner'

"Als een koppel dan pas samenkomt als zij allebei ouder dan 30 zijn, dan worden de kansen om twee of drie kinderen te krijgen, steeds kleiner", zei demograaf Elena Ambrosetti eerder tegen Nieuwsuur. Italiaanse vrouwen zijn gemiddeld het oudst van alle EU-inwoners als ze voor het eerst een kind krijgen: 31,7 jaar.

NOS op 3 maakte eerder al eens een video over waarom sommige landen heel graag willen dat je je voortplant en baby's maakt:

Deze week is het erop of eronder voor busbouwer Ebusco uit Deurne. Vandaag stond het bedrijf in de rechtszaal tegenover Qbuzz, dat van een grote bestelling af wil. De vervoerder heeft beslag laten leggen op bankrekeningen van de onderneming. Ebusco stelde op de zitting dat als dit beslag niet wordt opgeheven, het bedrijf deze week de salarissen niet kan betalen.

De druk is daarom hoog en woensdag wordt er al uitspraak gedaan. Een dag later is er weer een cruciaal moment voor het Brabantse bedrijf. Die dag wil het bij aandeelhouders tientallen miljoenen ophalen om te overleven.

Vertraging

Ebusco heeft een kort geding aangespannen omdat Qbuzz een bestelling voor 59 bussen wil annuleren. De bussen hadden eind maart al geleverd moeten worden, en sommige bussen maanden daarvoor. Maar Qbuzz heeft ze nog steeds niet gekregen.

Volgens Ebusco komt de vertraging door problemen in de toeleveringsketen.

"Het vertrouwen is volledig weg", zegt advocaat Erik Verweij van Qbuzz. De vervoerder heeft ook problemen met de Ebusco-bussen die al zijn aangeschaft. "Er worden geen reserveonderdelen en geen garantieonderdelen geleverd. 10 procent van de bussen staat stil."

Ebusco en Qbuzz sloten in april een nieuwe overeenkomst om de leveringsdeadline op te schuiven naar 1 september. In die nieuwe overeenkomst werd ook afgesproken dat Ebusco een schadevergoeding van 1,2 miljoen euro moet betalen als de deadline niet wordt gehaald.

Maar ook op 1 september werden geen bussen afgeleverd, Dat was voor Qbuzz reden om de overeenkomst op te zeggen. Ebusco stelt dat zo'n dertig van de bestelde bussen klaar zijn voor aflevering. Het bedrijf vindt het daarom onredelijk dat Qbuzz nu door de hele order een streep zet.

Naast het opzeggen van het contract, heeft Qbuzz ook beslag gelegd op de bankrekeningen van Ebusco. Dat is omdat Ebusco de schadevergoeding van 1,2 miljoen euro niet heeft betaald.

Bij de zitting waren namens Ebusco alleen de advocaat en operationeel directeur aanwezig. Veelzeggend is dat de rest van de directie tijdens de zitting in onderhandelingen zat met de banken. "Een risico op faillissement is geen grond voor ontbinding", zegt de advocaat van Ebusco. Hij waarschuwt dat een ontbinding van het contract juist een faillissement in gang kan zetten.

Grote verliezen

Ebusco waarschuwde tijdens de zitting dat de beslaglegging verstrekkende gevolgen kan hebben: de salarissen voor medewerkers kunnen deze week niet betaald worden als de rekeningen bevroren blijven. Ebusco vraagt daarom aan de rechter om ze vrij te geven.

De fabrikant lijdt al een tijdje grote verliezen door problemen in de productie. Een van de oorzaken is de haperende aanvoer van onderdelen na de coronapandemie. Ebusco kan hierdoor veel minder bussen maken dan gepland.

"Het is een combinatie van ongelukkige externe factoren en factoren die ze zelf in de hand hebben", zegt analist Eric Wilmer van zakenbank Van Lanschot Kempen. "Eerst deden ze de productie in Nederland en daarna weer in China. Er is gewoon heel veel tijd verloren gegaan. Als dat blijft voortduren, dan ontstaat altijd het risico dat bedrijven orders gaan annuleren."

Qbuzz is niet de eerste die een order schrapt. Eerder deden Keolis en het Zweedse Connect Bus dat al. Om de klappen op te vangen wil Ebusco extra geld binnenhalen via een zogeheten claimemissie. Daarmee kunnen de bestaande aandeelhouders extra aandelen kopen. Tijdens een buitengewone aandeelhoudersvergadering aankomende donderdag moet daar toestemming voor komen.

Het nieuws dat Ebusco opnieuw een order dreigt te verliezen, zorgt voor onrust onder beleggers. Op de beurs ging het bedrijf hard onderuit, het aandeel sloot 19 procent lager. Het aandeel is nog 56 cent waard, op het hoogtepunt was dat 28 euro. De handel werd meerdere keren korte tijd stilgelegd om de boel te kalmeren. Daarna was er licht koersherstel.