Aan de vooravond van de klimaattop zijn premier Schoof en andere regeringsleiders bijeen in het Braziliaanse Belém. Niet aanwezig is de Amerikaanse president Trump. Toch kunnen de onderhandelaars niet om de Verenigde Staten heen.
Na zijn aantreden stapte Trump uit het klimaatverdrag van Parijs. Dat verdrag wil de opwarming van de aarde beperken tot ruim onder de 2 graden Celsius, en liever nog onder de 1,5 graad. Omdat het uitreden pas in januari officieel wordt, mogen de Verenigde Staten in Belém nog meepraten.
Onder Trumps leiding zetten de Verenigde Staten weer volop in op olie, gas en steenkool. Klimaatbeleid moet daarvoor wijken. Het is de vraag in hoeverre Trump de wereldwijde onderhandelingen over klimaat nog wil beïnvloeden.
Invloed tot dusver beperkt
Eerder zei de Amerikaanse minister voor energie Chris Wright dat hij ervoor openstond om op de top de Amerikaanse visie op klimaat uit te dragen. Conservatieve staten en organisaties oefenden juist druk uit op Trump om de top te negeren.
Uiteindelijk meldde het Witte Huis dat er geen hoge vertegenwoordigers worden gestuurd. Mocht er toch een ambtelijke afvaardiging komen, dan zullen dat andere mensen zijn dan onder Trumps voorganger Joe Biden. De afdeling voor klimaatdiplomatie is opgeheven, en cruciale ambtenaren zijn ontslagen.
Tot dusver lijkt de impact van de Amerikaanse koerswijziging op de klimaatdiplomatie beperkt. Bij een overleg in Bonn eerder dit jaar lieten de Verenigde Staten verstek gaan. In de gesprekken was de sfeer constructief, zegt Hilde Stroot van Oxfam Novib. Ook stapten er geen andere landen uit het klimaatverdrag. Stroot: "Er ging echt een zucht van verlichting door de conferentiezaal."
VS waren nooit voorloper
Maar de Amerikanen hoeven ook niet aanwezig te zijn om invloed te hebben. "Als de Verenigde Staten helemaal niet meedoen, dan heeft dan impact op de andere spelers", zegt Stroot. Dat was al merkbaar op de vorige top in Azerbeidzjan. Trump was toen nog niet aangetreden maar al wel gekozen als president.
Rijke landen waren terughoudender met toezeggingen over klimaatsteun aan opkomende landen. Ze wisten dat ze de komende jaren niet hoefden te rekenen op een Amerikaanse bijdrage. En door de houding van de Verenigde Staten kunnen andere landen achterover leunen. Er ligt minder druk op de twijfelaars om bij te dragen.
Maar dat effect moeten we ook niet overdrijven, zeggen experts. "In de klimaatdiplomatie zijn de Verenigde Staten nooit een voorloper geweest", zegt Linda Kalcher van denktank Strategic Perspectives. Ook onder Biden groeide de export van fossiele brandstoffen en trapte het land regelmatig op de rem.
Deals over vloeibaar gas
Wel is de opstelling van Trump anders dan in zijn eerste termijn, toen hij ook uit het klimaatverdrag van Parijs stapte. "Ze zijn veel assertiever en beter voorbereid", zegt Kalcher. Destijds hielden de Verenigde Staten zich vooral afzijdig. Nu wordt er actief gewerkt om landen te beïnvloeden, bijvoorbeeld door handelsdeals te sluiten.
Zo hebben de Europese Unie, Japan en Zuid-Korea beloofd grote hoeveelheden vloeibaar aardgas (lng) te kopen van Amerikaanse bedrijven. En energieminister Chris Wright zette de Europese Unie onder druk om klimaat- en duurzaamheidsregels te versoepelen.
En als de Verenigde Staten vinden dat hun belangen gevaar lopen, laten ze hun spierballen rollen. Dat bleek enkele weken geleden in de onderhandelingen bij de Internationale Maritieme Organisatie. Bij dit VN-orgaan wordt al jaren gepraat over de verduurzaming van de internationale scheepvaart.
Harde dreigementen
"De Verenigde Staten hebben geen grote vloot", zegt Constance Dijkstra van pressiegroep Transport & Environment. En vóór Trump speelde het land een bescheiden rol in de onderhandelingen.
In oktober lag er een plan over verduurzaming dat alleen nog aangenomen hoefde te worden. Met daarin ook straffen voor schepen die niet aan de eisen voldoen. Op de valreep begon de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Marco Rubio een felle campagne om het voorstel van tafel te krijgen.
Daarbij werd niet alleen geschermd met mogelijke strafmaatregelen. Volgens diverse internationale media werd tegen individuele diplomaten, ook Europese, gedreigd dat ze persoonlijk zouden worden aangepakt, bijvoorbeeld door het intrekken van visa.
Uiteindelijk werd de stemming met een jaar uitgesteld. En het is de vraag of het voorstel ooit nog in deze vorm wordt aangenomen. President Trump nam op zijn eigen platform Truth Social stelling tegen het verduurzamingsplan voor de scheepvaart. "Het was echt een pestkop- of cowboyaanpak", zegt Dijkstra. En volgens Dijkstra zeer ongebruikelijk: omdat de discussies altijd heel technisch zijn, bemoeien regeringsleiders zich er vrijwel nooit mee.