Aggregator

Grote tourbussen rijden vanmiddag door het verwoeste landschap van Gaza, zo is te zien bij tv-zender Al Jazeera. Tussen het puin stappen Palestijnen in grijze joggingpakken uit. Ze komen uit een Israëlische gevangenis, waar de meesten maandenlang werden vastgehouden zonder aanklacht. Lachend omhelzen ze wachtende familieleden.

Als onderdeel van de deal tussen Israël en Hamas zijn bijna 2000 Palestijnen uit Israëlische gevangenissen vrijgelaten. Zo'n 250 van hen zijn veroordeeld tot levenslange straffen voor terrorisme, moord en andere zware misdrijven.

De grootste groep, ruim 1700 Palestijnen, bestaat uit burgers die na 7 oktober 2023 zijn opgepakt. Ze waren niet betrokken bij de aanslagen, maar werden toch gearresteerd.

Hier zaten ook tientallen kinderen bij, zoals de 17-jarige Omar Saber Omar Abu Muslim. Hij zat ruim 100 dagen vast nadat hij in juli in Rafah in de buurt van een GHF-distributiepunt was opgepakt. Bij terugkeer vandaag waren zijn tanden gebroken, mogelijk door mishandeling.

De gevangenen arriveerden vanmiddag met bussen in Khan Younis en werden verwelkomd door een menigte:

De meeste arrestanten zaten in zogenoemde administratieve detentie, waarbij ze zonder aanklacht voor onbepaalde tijd worden vastgehouden. Onder hen fotograaf Shadi Abu Sido, die werd gearresteerd tijdens een inval van het Al Shifa-ziekenhuis in Gaza-Stad, in maart 2024.

"Ze mishandelden ons, ze beledigden ons. Ze zeiden dat ze onze kinderen hadden vermoord en dat Gaza was vernietigd", zegt hij bij zijn vrijlating tegen een lokale journalist. "Nu ben ik na twintig maanden terug in Gaza en alles is weg. Dit is Gaza niet. Waar is de wereld?"

Gemarteld en vernederd

Ook de 21-jarige Ibrahim Abd Albani kwam vandaag vrij. Hij zat sinds februari vorig jaar vast, de eerste twee maanden in een detentiecentrum, daarna in de Ofer-gevangenis.

"In de gevangenis ging het iets beter dan daarvoor, maar ik werd nog steeds gemarteld en vernederd", zegt Ibrahim tegen een lokale journalist die voor de NOS werkt. Ibrahim raakte ondervoed en kreeg huidziektes door de slechte hygiëne in de gevangenis. Hij zat vast zonder aanklacht.

"We zijn zo blij dat hij terug is", zegt de moeder van Ibrahim. Haar vader werd ook gearresteerd en overleed in gevangenschap. "Ondanks alle verwoesting en al ons verlies ben ik ongelooflijk blij dat ik mijn zoon weer kan zien."

Hereniging vastgelegd

In een video van Al Jazeera is het moment dat Ibrahim zijn ouders weer ziet vastgelegd. De jongeman geeft op dat moment een interview aan de tv-zender. Midden in een antwoord komt zijn moeder aanrennen en omhelst hem. Niet veel later sluit zijn vader zich bij hen aan.

Op sociale media plaatsen Palestijnen meer filmpjes van teruggekeerde familieleden. Yousef Salem deelde een video van zijn neef Haitham in een rolstoel in het ziekenhuis in Khan Younis. Haitham huilt. Hij is er net achter gekomen dat zijn vrouw en kinderen een paar weken geleden, tijdens zijn gevangenschap, zijn gedood.

Ook deze gevangen Palestijnen werden weer herenigd met hun familie:

Twee bekende Palestijnse dokters uit Gaza zijn niet vrijgekomen. Dokter Hussam Abu Safiya, de directeur van het Kamal Adwan-ziekenhuis in het noorden van Gaza, zit sinds december vast. Hij stond volgens Israëlische media wel op een 'reservelijst'.

Dokter Hussam werd tijdens de oorlog een belangrijke stem uit Gaza. Hij kreeg internationale media-aandacht voor zijn werk als kinderarts. Daar ging hij tot zijn arrestatie - ondanks aanvallen op het ziekenhuis - mee door. Ook nadat zijn zoon door het Israëlische leger was gedood, werkte hij verder.

Volgens Amnesty International wordt dokter Hussam slecht behandeld in de Israëlische gevangenis. Hij zou daar worden mishandeld en te weinig te eten krijgen. De mensenrechtenorganisatie roept op de dokter onmiddellijk vrij te laten.

Een andere dokter, Marwan al-Hams, veldziekenhuizencoördinator van het Ministerie van Volksgezondheid in Gaza, werd in juli opgepakt in Rafah. Twee maanden later werd zijn dochter, de verpleegster Tasneem al-Hams, ook opgepakt. Beiden zitten nog vast.

De detentie van Palestijnen in Israël is een schending van het internationaal humanitair recht, omdat het neerkomt op een gedwongen overdracht van Palestijns naar Israëlisch gebied.

Na de overstromingen en aardverschuivingen in Mexico is het dodental opgelopen naar 64. Nog 65 mensen worden vermist. Er is nog steeds een grote reddingsoperatie aan de gang.

De afgelopen week viel een recordhoeveelheid regen in Mexico. Het noodweer, veroorzaakt door ex-orkaan Priscilla en de tropische storm Raymond, leidde tot overstromingen en aardverschuivingen. Op veel plekken werden mensen verrast door het snel stijgende water.

De deelstaten Hidalgo en Veracruz, net ten noorden van Mexico-stad, zijn het zwaarst getroffen: 50 van de 64 doden komen uit die staten. Ook in Puebla, Querétaro en San Luis Potosí is veel schade.

Dorpen onbereikbaar

Volgens president Sheinbaum zijn er duizenden hulpverleners bezig om mensen te helpen. Zij hebben zo'n 2500 mensen weten te bereiken, maar nog steeds zijn sommige dorpen afgesloten van de buitenwereld doordat wegen onbegaanbaar zijn. Er wordt geprobeerd ze per helikopter te bereiken.

Ook vandaag heeft de Mexicaanse weerdienst nog gewaarschuwd voor zware regenval, die tot nog meer aardverschuivingen kan leiden. De komende dagen lijkt het droger te worden.

Volkstelling

De elektriciteit is op de meeste plaatsen weer hersteld. Sheinbaum zegt dat er hard gewerkt wordt om alle wegen zo snel mogelijk weer begaanbaar te maken.

Vandaag begint ook een huis-aan-huis volkstelling in de vijf getroffen deelstaten. Daarbij kunnen mensen ook aangeven of ze schade hebben geleden door het noodweer.

In Rotterdam heeft een man vijf jaar cel en tbs met voorwaarden opgelegd gekregen voor seksueel misbruik en mishandeling van zijn dochter. Ook de 24-jarige tweelingbroers van het slachtoffer zijn veroordeeld omdat ze haar seksueel hebben misbruikt. Zij kregen tot 32 maanden celstraf. Acht maanden daarvan zijn voorwaardelijk.

Bij de broers is, net als bij de vader van het gezin, een stoornis in het autistische spectrum vastgesteld. De broers kregen geen tbs, maar moeten na hun gevangenisstraf naar een kliniek voor behandeling.

Streng christelijk milieu

Het slachtoffer had verklaard dat ze tussen haar twaalfde en negentiende stelselmatig werd betast en verkracht. Ook sloeg haar vader haar tien jaar lang vaak met de hand of met een stok. Het misbruik vond plaats in een streng christelijk milieu. De vader vroeg zijn dochter na een verkrachting "op Bijbelse gronden om vergeving", schrijft Rijnmond.

Ook isoleerde de vader zijn kinderen, is te lezen in de uitspraak van de rechtbank. Het slachtoffer mocht niet met andere kinderen spelen en was volgens de directeur van haar oude school wereldvreemd, wat volgens hem te wijten was aan de invloed van thuis.

Lagere straf dan eis

De rechter vond de verklaring van het slachtoffer consistent en gedetailleerd en oordeelde dat haar 59-jarige vader en broers schuldig zijn. Ook de moeder van het slachtoffer heeft verklaard dat haar man aan haar had toegegeven dat hij hun dochter had aangeraakt en "wel eens een pak rammel heeft gegeven".

Het Openbaar Ministerie had een hogere straf geëist, namelijk acht jaar gevangenisstraf en tbs met dwangverpleging voor de vader en 54 maanden cel en tbs met voorwaarden voor de twee 24-jarigen.

De rechter heeft een minder ingrijpende vorm van behandeling voor de broers gekozen omdat zij ook te maken hadden met een strenge opvoeding waarbij ze nauwelijks een eigen identiteit hebben gevormd, en ook geen normale seksuele ontwikkeling hebben doorgemaakt. Bij de vader werd meegewogen dat hij meerdere psychische stoornissen heeft.

Hyperspectral cameras aren’t commonplace items; they capture spectral data for each of their pixels. While commercial hyperspectral cameras often start in the tens of thousands of dollars, [anfractuosity] decided to …read more

De Gieskes-Strijbis Podiumprijs, de grootste podiumprijs van Nederland, is dit jaar uitgereikt aan theatermaker Carolina Bianchi en harpist Remy van Kesteren. De prijs wordt jaarlijks toegekend aan makers die een bijdrage leveren aan onder meer de diversiteit van de podiumkunsten in Nederland.

De in Brazilië geboren Bianchi maakt volgens de jury "theater dat raakt, reflecteert en transformeert". In het werk van Bianchi worden thema's als (seksueel) geweld en misbruik gecombineerd met kunstgeschiedenis. "Ze behoort tot de grootste makers van deze tijd", schrijft de jury.

Gezichtsbepalend

Harpist Van Kesteren wordt internationaal gezien als een innoverend muzikant, die ook veel meewerkt aan dans- en filmproducties. Zijn eigen composities worden door miljoenen mensen beluisterd op Spotify. Volgens de jury zijn weinig musici zo gezichtsbepalend voor hun genre als hij.

"Van Kesteren verkent de grenzen van zijn instrument en verlegt die voortdurend. Hij biedt nieuwe perspectieven, daagt uit en vormt een grote inspiratiebron voor nieuwe generaties harpisten."

Geldprijs

Bianchi en Van Kesteren ontvangen vanwege de podiumprijs een geldbedrag. Beiden mogen 60.000 euro uitgeven aan hun artistieke ontwikkeling.

Actrice Kim Karssen, muzikant en theatermaker Gery Mendes en regisseur en theatermaker Indie Nile waren ook genomineerd voor de Gieskes-Strijbis Podiumprijs. Zij ontvangen ieder 10.000 euro. Dat bedrag mogen ze naar eigen inzicht besteden.

Sinds 2017 wordt de prijs jaarlijks uitgereikt aan kunstenaars uit verschillende disciplines, zoals theater, muziek en dans.

Nederland grijpt in bij chipfabrikant Nexperia met vergaande maatregelen tegen de Chinese invloed bij het bedrijf. Het risico was te groot dat cruciale technologie uit Nederland zou weglekken, zegt het ministerie van Economische Zaken. Waarom wil Nederland dit chipbedrijf plotseling beschermen? Vijf vragen over Nexperia.

Wat doet Nexperia?

Het bedrijf is een afsplitsing van het Nederlandse chipbedrijf NXP, dat is ontstaan binnen Philips. Terwijl NXP is doorgegaan met complexere computerchips, bijvoorbeeld voor contactloos betalen met je telefoon, maakt Nexperia relatief eenvoudige chips voor onder andere telefoons, auto's en zonnepanelen.

In 2019 werd Nexperia in zijn geheel overgenomen door het Chinese bedrijf Wingtech. Het bedrijf heeft zijn hoofdvestiging in Nijmegen, maar ook andere vestigingen in diverse landen.

Wat is er aan de hand?

Het ministerie van Economische Zaken heeft ingegrepen via de Wet beschikbaarheid goederen. De overheid kan nu beslissingen in het bedrijf tegenhouden of terugdraaien als deze schadelijk zouden kunnen zijn voor Nederlandse of Europese productie. De inzet van deze wet is erg uitzonderlijk. Het is zelfs voor het eerst sinds de wet in 1952 inging, dat deze wordt gebruikt.

Volgens het ministerie gaat het om "een noodsituatie." Als Nexperia steeds meer losgeweekt zou raken van Nederland en Europa zouden "cruciale technologische kennis en capaciteiten" verloren gaan.

Het ministerie noemt in het bijzonder het belang voor de Europese auto-industrie en de Europese consumentenelektronica. Van de ruim 2 miljard euro omzet van Nexperia in 2024, kwam ruim de helft uit chips voor auto's. De ingreep past dus bij de Europese ambities om de eigen maakindustrie te beschermen.

Waarom nu deze stap?

Er is meer aan de hand dan het beschermen van chips voor auto's. De topman van Wingtech, Zhang Xuezheng, was ook bestuurder bij Nexperia. Hij is wegens "ernstige bestuurlijke tekortkomingen" door de Ondernemingskamer uit zijn functie zijn gezet nadat hij eerder al was geschorst. Daarmee zet Nederland de Chinese aandeelhouder buiten de deur.

Wingtech is deels in handen van de Chinese staat. Topman Xuezheng zou binnen het bedrijf veel macht naar zich toe trekken, meldt een bron aan de NOS. Wingtech reageert niet op vragen van de NOS.

China zegt ook weinig, maar stelt wel dat bij dit soort acties de Verenigde Staten altijd een rol spelen. Volgens de Nederlandse regering is dit niet waar. Wel kwam Wingtech eind vorig jaar op een Amerikaanse 'zwarte lijst'. Er is sindsdien een speciale vergunning nodig om bepaalde Amerikaanse technologie aan bedrijven op deze lijst te mogen verkopen.

Minister: 'Cruciaal bedrijf bevel gegeven chipproductie te handhaven'

Demissionair minister Karremans van Economische Zaken zegt "niet lichtzinnig" voor het eerst in de geschiedenis de Wet beschikbaarheid goederen te hebben ingezet. Tegenover de NOS noemt hij chipmaker Nexperia een "heel belangrijk bedrijf dat een belangrijke toeleverancier is voor de Europe auto-industrie, consumentenelektronica en defensie".

"Recent heb ik ernstige en acute signalen gekregen dat er bij het bedrijf ernstige tekortkomingen zijn die de leveringszekerheid in gevaar kunnen brengen. Dat zou grote gevolgen hebben voor de Europese en Nederlandse economie. Op basis van de signalen die ik heb gekregen had ik in mijn ogen geen andere keuze dan in te grijpen via deze wet."

Karremans stelt dat hij met de wet uit 1952 in zijn hand Nexperia "het bevel heeft gegeven" om de productie van chips te handhaven. "Zij maken chips in Nijmegen. We hebben gezegd: dit moeten jullie blijven doen. Er staat een straf op als zij iets doen dat de productie zou kunnen schaden." Karremans ontkent dat de stap is gericht tegen China: "Dit is gericht tegen het bedrijf."

Morgen informeert Karremans de Tweede Kamer over de situatie.

Wat heeft Nexperia nou te bieden aan China?

Het gaat om simpele chips die China ook zelf maakt. Toch kunnen die eenvoudige chips interessant zijn voor China, zegt Maaike Okano-Heijmans van Clingendael, gespecialiseerd in de technologische kant van geopolitiek. "Het is vooral vanwege de ruime toepassing van die chips. Het gaat echt niet alleen maar om zonnepanelen, maar ook om auto's en robots waarin AI wordt verwerkt."

Sinds 2022 valt ook de Delftse startup NOWI onder Nexperia. Dat bedrijf kan draadloos energie overdragen waardoor chips zichzelf kunnen opladen. In 2023 werden Kamervragen gesteld over de overname. De zorgen gingen met name over risico's op sabotage en toepassingen voor Defensie.

Europarlementariër Bart Groothuis (VVD) maakt zich al jaren zorgen om de Chinese invloed op Europese bedrijven. Hij noemt deze overname "een grote blunder die nooit had mogen gebeuren". Hij waarschuwt voor de mogelijkheid om deze kennis militair in te zetten, bijvoorbeeld voor drones.

Maaike Okano-Heijmans van Clingendael zegt dat de goedkeuring voor overname van NOWI "toen al niet logisch was. Idealiter was dit eerder gebeurd omdat het deze toepassing kan gebruiken voor robots waar AI in verwerkt zit."

Wat gaat er nu gebeuren?

Nu de Chinese topman weg is, stelt de rechtbank een onafhankelijke bestuurder aan die beslissingen mag nemen. Ook zijn alle aandelen, op één na, naar een beheerder gegaan die door de rechter is aangewezen. Het is nog niet duidelijk wie dat ene aandeel in handen heeft.

Partijen kunnen tegen de inzet van deze wet bij de rechter in bezwaar gaan. Het reguliere productieproces van het bedrijf kan wel doorgaan. Europarlementariër Groothuis hoopt dat het bedrijf nu volledig in Europese handen komt.

Deze vragen heeft de NOS ook voorgelegd aan Nexperia, maar dat was vandaag niet bereikbaar voor commentaar.

Het Openbaar Ministerie onderzoekt of zeven actievoerders die afgelopen weekend een stuk spoor bij de Rotterdamse haven bezetten kunnen worden vervolgd. Vier van hen werden zaterdag aangehouden voor verzet bij aanhouding en mishandeling. Drie personen werden opgepakt voor vernieling en belediging.

Zaterdagochtend kwamen honderden aanhangers van de actiegroep Geef Tegengas naar de Rotterdamse haven. Een aantal van hen maakte zich vast aan het spoor. Zij eisten onder andere dat de haven een volledig wapen- en handelsembargo tegen Israël invoert.

Na meerdere waarschuwingen van de politie werden de demonstranten van het spoor gehaald en aangehouden. Daarbij raakte één agent gewond door een klap in het gezicht waarna bezoek aan het ziekenhuis nodig was. Een andere agent werd gebeten, een derde werd geslagen, meldt de politie.

Zeven betogers moesten uiteindelijk mee naar het politiebureau, maar zijn inmiddels weer vrij. Het Openbaar Ministerie (OM) beslist na onderzoek over verdere vervolging van deze betogers,

Geen straf

De honderden andere demonstranten die hier niet bij betrokken waren, worden niet vervolgd. Zij worden verdacht van het overtreden van de Wet openbare manifestaties, maar krijgen geen straf.

Het OM zegt daarover tegen de NOS dat dat demonstreren een grondrecht is en dat er terughoudend wordt opgetreden zolang er geen sprake is van geweld of vernieling.

Ook bleek bij eerdere rechtszaken rondom de blokkades van de A12 dat rechters geen straf oplegden zolang demonstranten zich vreedzaam gedroegen.

De Hitlergroet, de Prinsenvlag en andere extreemrechtse symbolen en leuzen werden de laatste tijd gebruikt bij demonstraties, zoals in Den Haag, Amsterdam en Amersfoort. Het leidt tot verontwaardiging en roept de vraag op of dit zomaar mag. Wanneer is het strafbaar en wanneer valt het onder de vrijheid van meningsuiting?

"Dat is de honderd euro-vraag", zegt Willem Nijkerk, die als officier van justitie aan het hoofd staat van het Landelijk Expertise Centrum Discriminatie (LECD), ondergebracht bij het Openbaar Ministerie Amsterdam. Hij houdt zich dagelijks bezig met dit soort onderwerpen. "Je mag ongelofelijk veel zeggen, en er is veel ruimte voor de vrijheid van meningsuiting." Maar: die vrijheid is niet onbeperkt, en houdt op wanneer het gaat om strafbare uitingen.

Discriminerende uitingen zijn alleen strafbaar in het openbaar. Binnen de muren van je eigen huis mag je de meest vreselijke dingen roepen. Zodra die woorden naar buiten komen, op straat tijdens een demonstratie bijvoorbeeld, ligt het anders. Zelfs een besloten chatgroep kan daar onder vallen. Het gaat dus niet alleen om wat je zegt, maar ook waar en tegen wie.

Wat zegt het strafrecht?

Volgens de Nederlandse wet is discriminatie strafbaar wanneer iemand openlijk haat, geweld of uitsluiting aanwakkert tegen een groep mensen vanwege ras, godsdienst, seksuele geaardheid en psychische of fysieke handicap. Dat staat in artikel 137 van het Wetboek van Strafrecht.

Ook het beledigen van een groep met die kenmerken, of het verspreiden van discriminerende ideeën, kan strafbaar zijn.

Simpel gezegd: je mag vinden en zeggen wat je wilt, ook als dat bot of kwetsend is, maar zodra je een groep mensen bewust aanvalt of aanzet tot haat, overschrijd je de grens van de vrijheid van meningsuiting.

Het roepen van 'kankerjoden' en 'Heil Hitler' is in principe strafbaar. "Maar, ik zeg in principe. Want als je als docent voor de klas uitleg geeft over wat Heil Hitler betekent, ben je niet strafbaar", legt Nijkerk uit. De omstandigheden zijn dus belangrijk.

"De Hitlergroet is sec dan weer niet strafbaar", zegt Nijkerk. Want: discriminatoire uitingen zijn alleen mondeling, bij afbeelding of bij geschrift strafbaar, niet als gebaar. Maar: "als er Heil Hitler bij geroepen wordt kan het wel een strafbaar feit opleveren."

Dat lijkt zondag bij het protest in Amsterdam te zijn gebeurd: op beelden van Left Laser is te zien dat de politie ingrijpt nadat een man de Hitlergroet brengt en daarbij "Sieg Heil" roept.

Het OM laat de NOS weten dat een 49-jarige man tijdens het protest is aangehouden en een dagvaarding heeft gekregen, na het brengen van de Hitlergroet in combinatie met het roepen van een racistische leus. Of het dezelfde man is als op de video's kan het OM niet zeggen.

Medewerkers van een café in Den Haag wisten niet wat ze meemaakten toen er na het anti-immigratieprotest op het Malieveld rellen uitbraken:

De oranje-wit-blauwe Prinsenvlag is ook niet per definitie strafbaar. "Je mag vrolijk met je Prinsenvlag over straat lopen", legt Nijkerk uit, "maar we kijken met zo'n demonstratie wel serieus mee of er geen nationaal-socialistisch gedachtegoed wordt uitgedragen."

Omdat de Prinsenvlag, die in de oorlog door de NSB werd gebruikt, nog niet eerder als uiting voor de rechter gebracht is en er dus geen jurisprudentie bestaat, is het volgens Nijkerk lastig dit als strafbaar te bestempelen.

Als je met zo'n vlag een strafbaar feit pleegt, kan de aanwezigheid van die vlag wel meewegen. "Een gewoon feit met een discriminatieachtergrond weegt zwaarder dan een gewoon feit zonder die achtergrond."

Optreden

De politie maakt volgens Nijkerk ter plaatse een afweging of het veilig is om op te treden tegen iemand die strafbare dingen doet of roept. "Dat hangt af van de sfeer. Is het verantwoord of slaat de vlam in de pan?"

Achteraf vervolgen is ook mogelijk. "Als we weten wie het is kan je ook achteraf iemand aanhouden. Soms is dat lastig. We doen daarom veel OSINT-onderzoek (Open Source Intelligence), en kijken wat er op sociale media wordt gepost." Het lukt vaak niet iedereen te herkennen. "Bijvoorbeeld bij de Maccabi Tel Aviv-rellen, daar is gebleken hoe lastig het is mensen te identificeren."

De grens tussen vrijheid van meningsuiting en strafbare uitingen is dus afhankelijk van de context. Nijkerk adviseert altijd aangifte te doen, ook als je denkt dat het geen zin heeft.

Frans Timmermans gaat in elk geval aangifte doen omdat hij in een Amsterdams café werd belaagd. Tijdens een interview met RTL Nieuws werd de lijsttrekker van GroenLinks-PvdA benaderd door een gemaskerde man, die hem uitschold voor "vieze kankerhond" en "links hoerenkind". Op videobeelden is te zien dat de man daarna naar buiten loopt en de Hitlergroet brengt.

In de eerste helft van dit jaar is meer geld illegaal vergokt dan legaal. Dat is voor het eerst sinds de legalisering van het online gokken in Nederland in 2021. De Kansspelautoriteit schat de omvang van de illegale markt op 617 miljoen euro, tegenover een legale markt van 600 miljoen euro. Dat blijkt uit de halfjaarlijkse monitor van de toezichthouder.

Eerder dit jaar nam het kabinet opnieuw maatregelen om gokverslaving onder jonge spelers tegen te gaan. De minimumleeftijd voor risicovolle gokspellen ging van 18 naar 21 jaar en er kwam een stortingslimiet per speler. Ook wilde het kabinet de speellimiet van online gokkers centraal gaan bijhouden, zodat zij niet bij verschillende aanbieders met hoge bedragen spelen.

De Kansspelautoriteit ziet een positief effect van de nieuwe regels, zoals van de stortingslimiet. De hoeveelheid verloren geld op de legale online gokmarkt ging omlaag. Per speler daalde het gemiddelde verlies per maand van 146 euro naar 119 euro.

Uitwijken naar illegaal aanbod

Daar staat volgens de Kansspelautoriteit tegenover dat spelers uitwijken naar het illegale aanbod, want daar gelden die nieuwe, beperkende regels niet. "Wij vinden dit een zorgelijke ontwikkeling, omdat spelers op de illegale markt veel minder goed worden beschermd", zegt de autoriteit.

De speelautomaten zijn onder de casinospellen het populairst. Driekwart van het legale online vergokte geld ging daar aan verloren.

De Kansspelautoriteit is de toezichthouder op de markt voor de kansspelen. De instantie verleent onder andere vergunningen aan kansspelaanbieders en geeft voorlichting over (online) gokken.

De NAVO-oefening Steadfast Noon zorgde vanmorgen voor drukte rond vliegbasis Volkel. Langs de weilanden stonden tientallen vliegtuigspotters om een glimp op te vangen van de deelnemende toestellen.

"Echt een unieke kans om dit te zien", zegt een van de spotters tegen Omroep Brabant. "Je ziet hier nu vliegtuigen die je zelden ziet", vertelt een ander enthousiast. "Al vanaf mijn vierde fotografeer ik ze. Ik woon hier maar 500 meter vandaan."

Ook van verder weg zijn liefhebbers naar de vliegbasis afgereisd. "Ik zag op Instagram dat ze gingen oefenen. Ik stuurde meteen een bericht in de groepsapp met m'n vrienden", zegt een man. "Echt tof man, al dat mooie spul. Die F-35's zijn hartstikke gaaf." Met name de Italiaanse toestellen lijken in trek bij de spotters. "De Italianen komen hier niet zo vaak", vertelt een vrouw.

Nepkernbommen

De NAVO oefent dit jaar onder Nederlandse leiding met veertien landen, ruim zeventig vliegtuigen en 2000 militairen. Bij de jaarlijkse oefening wordt onder meer geoefend met nepkernbommen die door F-35's kunnen worden afgeworpen.

Uitvalsbasis is Volkel, maar ook vliegvelden in België, Engeland en Denemarken doen mee. Een groot deel van de oefening speelt zich af boven de Noordzee. De oefening laat volgens NAVO-baas Rutte zien dat de bondgenoten worden beschermd tegen alle soorten bedreigingen. De oefening duurt twee weken.

De politie heeft gisteravond nog iemand aangehouden voor betrokkenheid bij de ontvoering van een vrouw uit Hoofddorp. Het is een 24-jarige man uit de Noord-Franse plaats Loos, vlak bij Lille. Ook de auto waarin de vrouw is ontvoerd, is gevonden.

De 24-jarige Fransman is de zevende verdachte die is aangehouden. Eerder werden al vijf Nederlanders en een Belg opgepakt.

Ook heeft de politie gisteren in Rotterdam de auto gevonden waarin de vrouw vermoedelijk is meegenomen. Het is een zwarte Volkswagen T-Roc met een Duits kenteken.

Afgelopen woensdag vertrok de 49-jarige vrouw uit Hoofddorp naar haar werk, maar ze werd onderweg ontvoerd. Haar auto werd vrijdag gevonden in Nieuw-Vennep, zo'n tien minuten rijden van haar huis. Gisteravond kwam ze weer thuis.

Harddrugscriminelen

Waar de vrouw is vastgehouden en hoe ze bij haar huis is teruggekomen, is niet bekendgemaakt. Volgens de politie had haar ontvoering te maken met een internationaal conflict tussen harddrugscriminelen. Ze werd daarbij gebruikt als drukmiddel.

Het onderzoek gaat intussen door, in samenwerking met buitenlandse autoriteiten. Ook is de politie nog steeds op zoek naar getuigen, of mensen die relevante beelden hebben, bijvoorbeeld gemaakt met een deurbelcamera.

De president van Madagaskar is naar Frankrijk gevlucht. Dat melden meerdere overheidsfunctionarissen, onder wie Madagaskars oppositieleider Randrianasoloniaiko. President Rajoelina zou door een Frans militair vliegtuig zijn opgehaald, nadat hij een deal had gesloten met de Franse president Macron.

In het Afrikaanse land, een voormalige Franse kolonie, wordt al wekenlang door duizenden jongeren gedemonstreerd. Het zijn de grootste protesten in Madagaskar in decennia. De demonstraties begonnen uit onvrede over de gebrekkige water- en elektriciteitsvoorziening, maar richten zich inmiddels op corruptie bij de zittende macht.

De betogers eisen het vertrek van Rajoelina, die sinds 2019 aan de macht is en bezig is met zijn tweede termijn. Oppositieleden willen een afzettingsprocedure tegen hem starten, zei een oppositieleider tegen persbureau Reuters. Volgens het kantoor van Rajoelina houdt de president om 18.00 uur Nederlandse tijd een toespraak.

Staatsgreep

Zondag claimde Rajoelina dat er een couppoging gaande was in zijn land. Hij leverde daar geen bewijs voor. Hij zei de internationale gemeenschap te willen informeren dat tegenstanders proberen om "op illegale wijze de macht te grijpen".

Zaterdag sloot een deel van het leger zich aan bij de demonstranten in hoofdstad Antananarivo. Enkele troepen van de groep Capsat, een elite-eenheid, spraken hun steun uit en drongen er bij militairen op aan om de bevelen van de president te negeren.

De protesten zijn geïnspireerd door protesten in andere landen waar Gen Z massaal de straat op gaat. Onder meer in Kenia, Nepal en Marokko leiden een corrupte overheid, werkeloosheid of bezuinigingen tot grote onrust. Vanwege de dodelijke protesten in Madagaskar werd een deel van de regering al eerder door president Rajoelina ontbonden.

Volgens de Verenigde Naties (VN) zijn er bij de demonstraties sinds eind september zeker 22 mensen omgekomen in Madagaskar, en zijn meer dan 100 mensen gewond geraakt. De regering van het Afrikaanse eiland spreekt van twaalf doden.

Armoede

Volgens de VN leeft 78 procent van de bevolking van Madagaskar in armoede. Bijna de helft van de kinderen onder de 5 jaar is ondervoed. Madagaskar is een van de armste landen ter wereld.

Who doesn’t know the problem of glare when trying to ogle a PCB underneath a microscope of some description? Even with a ring light, you find yourself struggling to make …read more

Het eerste grote verkiezingsdebat op tv zit erop, volgens experts een moment waarvan het belang niet valt te onderschatten. Want het debat zet de toon van de zogenoemde 'hete fase' van de verkiezingen, waarin zwevende kiezers hun stem bepalen.

Een aantal zwevende kiezers en debatexpert Roderik van den Bos keken voor deze podcast naar het RTL-debat van gisteravond. Wat viel hen op? En hoe aanwezig was Geert Wilders in zijn afwezigheid?

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Lisa Konings en Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

De databeveiliging bij tientallen huisartenspoedposten in Nederland voldoet niet aan de wettelijke norm, zo blijkt uit onderzoek van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).

De Nederlandse norm voor informatiebeveiliging stelt eisen aan het softwaresysteem van zorgaanbieders, zoals wie toegang krijgt tot gevoelige patiëntgegevens en hoe risico's, zoals diefstal of verlies van patiëntgegevens, beperkt kunnen worden.

De inspectie deed in 2024 en 2025 onderzoek naar de in totaal 49 organisaties die in Nederland huisartsenspoedzorg bieden; 43 daarvan voldoen niet aan de norm.

De 49 organisaties hebben alle huisartsenspoedposten in Nederland in handen; dat zijn er ruim honderd. Bij een spoedpost kunnen patiënten buiten de praktijkuren van hun eigen huisarts terecht. In 2024 bezochten zo'n 2,6 miljoen Nederlanders ten minste een keer een huisartsenspoedpost.

Wettelijk verplicht

Een huisartsenspoedpost krijgt via het ziekenhuis, de apotheek of de huisarts digitaal informatie van een patiënt, zoals medicatiegebruik en medische voorgeschiedenis.

Zorgaanbieders zijn wettelijk verplicht om hun databeveiliging onafhankelijk te laten toetsen. Zes organisaties konden met een certificaat direct aantonen dat zij dat hebben gedaan.

"Het belang van goede informatiebeveiliging in de zorg is groot", schrijftde inspectie. "Iedereen in Nederland moet kunnen vertrouwen dat zijn/haar gegevens veilig zijn." De inspectie ziet wel meer bewustzijn bij de top van de organisaties over het belang van beveiliging, en dat het thema wel degelijk speelt.

De organisaties die ondermaats scoorden moeten hun databeveiliging opschroeven door maatregelen te nemen. De inspectie volgt de voortgang.

Bevolkingsonderzoek

In augustus werd het laboratorium Clinical Diagnostics in Rijswijk doelwit van hackersgroep Nova. Daarbij werden de gegevens van 850.000 mensen gestolen, waarvan het grootste deel afkomstig van Bevolkingsonderzoek Nederland. De rest van de dataset kwam van huisartsen en behandelcentra.

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) is een onderzoek gestart naar Clinical Diagnostics in verband met het datalek. Er wordt onderzocht of het laboratorium de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) heeft geschonden, met name omdat het meer dan een maand wachtte voordat het betrokken organisaties en gedupeerden informeerde.

Het akkoord tussen Israël en Hamas luidt volgens de Amerikaanse president Trump het begin in van "een nieuw tijdperk van vrede". Dat zei hij in een toespraak in het Israëlische parlement, waarin hij vol lof sprak over de inspanningen van de VS en Israël om de wapenstilstand te bereiken.

Trump werd met een staande ovatie ontvangen in de Knesset. "Het is een fantastische dag, dit is een nieuw begin", zei Trump bij aankomst in het parlement. Hij was uitgenodigd door de Israëlische premier Netanyahu, nadat Israël en Hamas vorige week een akkoord hadden bereikt over de eerste fase van een door Trump voorgesteld plan om de oorlog te stoppen.

'Begin van gouden tijdperk'

Trump nam ruim de tijd om zichzelf op de borst te kloppen over hoe hij en zijn team het akkoord tot stand hadden gebracht, en sprak uitvoerig over wat hij naar eigen zeggen allemaal heeft bereikt. Hij sprak ook lovend over Netanyahu, die volgens Trump "geen makkelijke man" is, "maar dat maakt hem zo goed".

Ook zei hij "gigantische waardering" te hebben voor de hulp van Arabische landen om een wapenstilstand te bereiken. "Dit zal herinnerd worden als het moment dat alles ten goede zou veranderen." Volgens Trump geldt de wapenstilstand als het begin van "een gouden tijd voor Israël en het Midden-Oosten".

Zijn toespraak werd kort onderbroken door twee linkse parlementariërs van de partij Hadash die een bord omhoog hielden waarop ze opriepen de Palestijnse staat te erkennen. Daarop verwijderden beveiligers hen uit de zaal. "Erg efficiënt", noemde Trump de wijze waarop dat gebeurde.

Bekijk hier het moment van protest in de Knesset:

Voordat Trump aan zijn toespraak begon werd hij met applaus en vele complimenten onthaald door de Israëlische parlementsleden. Onder anderen Netanyahu, de voorzitter van de Knesset Amir Ohana en oppositieleider Yair Lapid bedankten hem in uitgebreide toespraken voor zijn inspanningen om het akkoord tussen Israël en Hamas te bereiken.

De parlementsvoorzitter zei dat hij de Amerikaanse president gaat voordragen voor de Nobelprijs voor de Vrede volgend jaar "omdat niemand deze meer verdient dan Trump". Premier Netanyahu deed daar nog een schepje bovenop en kondigde aan dat Trump, als eerste niet-Israëliër, de hoogste Israëlische onderscheiding krijgt.

Vervolgens riep de Amerikaanse president de Israëlische president Herzog in zijn toespraak op om Netanyahu gratie te verlenen in het proces dat tegen hem loopt. Netanyahu wordt in eigen land verdacht van fraude, corruptie en omkoping.

Voorafgaand aan zijn toespraak had Trump een ontmoeting met eerder vrijgelaten Israëlische gijzelaars en hun families. Vanochtend hebben Israël en Hamas als onderdeel van de deal gijzelaars en gevangenen overgedragen.

Top in Egypte

Later vandaag reist Trump af naar de Egyptische badplaats Sharm-el-Sheikh, waar een top over Gaza wordt gehouden, waarbij meer dan twintig wereldleiders aanwezig zijn. Onder anderen de Turkse president Erdogan, de Britse premier Starmer, de Franse president Macron, VN-chef Guterres, de Spaanse premier Sánchez, de Duitse bondskanselier Merz en demissionair premier Schoof zijn erbij.

Het doel van de top is volgens de Egyptische president Sisi om "de oorlog in Gaza te beëindigen en vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten te bewerkstelligen". Er wordt onder meer een ondertekeningsceremonie gehouden en de Amerikaanse president ontvangt de hoogste Egyptische onderscheiding.

Hamas en Israël nemen geen deel aan de top. De president van de Palestijnse Autoriteit Abbas is er wel bij.

Correspondent Midden-Oosten Daisy Mohr in Egypte:

"De top wordt in Egypte gehouden, terwijl eerdere onderhandelingen vooral in Qatar plaatsvonden. Egypte is met de Qatarezen wel vanaf het begin een belangrijke onderhandelaar geweest. Qatar zal niet hebben zitten wachten op een Israëlische delegatie zo snel na de Israëlische luchtaanvallen begin september op een Hamas-delegatie in de Qatarese hoofdstad Doha. Waarschijnlijk is er daarom besloten om deze onderhandelingen in Egypte te laten plaatsvinden.

De afgelopen dagen heeft de Amerikaanse president het gehad over vrede in het hele Midden-Oosten en daarom gaat de top in Egypte volgens Trump niet alleen over Gaza. De Arabische landen klinken de afgelopen dagen publiekelijk opvallend eensgezind. Maar hun enthousiasme koppelen ze wel aan een Palestijnse staat en een toekomst en zelfbeschikking voor Palestijnen.

Vandaag wordt hier ervaren mooie dag, maar de bijeenkomst in Egypte is maar kort. De details zullen niet uitgebreid besproken kunnen worden, en we weten allemaal: die details zijn juist het lastigst. De volgende stappen zullen vast nog heel wat obstakels met zich meebrengen."

Bij een pro-Palestina mars in Pakistan zijn vijf mensen om het leven gekomen. Het gaat om drie demonstranten, een agent en een omstander, schrijven lokale media. Tientallen mensen zouden gewond zijn geraakt, onder wie agenten.

Volgens de politiechef van de regio Punjab openden demonstranten het vuur op politieagenten. Betogers van de politieke partij Tehreek-e-Labbaik Pakistan (TLP) melden dat juist de autoriteiten hebben geschoten.

De mars liep uit de hand toen betogers probeerden scheepscontainers op de weg te verplaatsen. Die waren daar geplaatst om betogers tegen te houden. Persbureau AP schrijft dat sommige Pakistaanse burgers vinden dat de overheid geen blokkades had moeten plaatsen.

Aanhangers van de TLP liepen sinds afgelopen vrijdag vanuit de stad Lahore in een mars richting de Pakistaanse hoofdstad Islamabad. Het was de bedoeling om daar bij de Amerikaanse ambassade in het land een pro-Palestijnse betoging te houden. Afgelopen zaterdag werden meer dan honderd deelnemers aan de mars gearresteerd.

Extremistische partij TLP

In een video, die iets voor zonsondergang lokale tijd is opgenomen, sprak de partijleider Saad Rizvi vandaag agenten toe. Hij verzoekt ze te stoppen met schieten bij de protestmars en zegt dat hij graag met ze in gesprek wil. Op de achtergrond zijn schoten te horen. TLP meldt dat Rizvi gewond is geraakt.

De protestmars werd georganiseerd door TLP, een in Pakistan verboden islamitische politieke partij met extreme ideeën als de doodstraf voor mensen die de islam bespotten. De afgelopen jaren organiseerde de partij meerdere gewelddadige demonstraties na koranverbrandingen in het buitenland.

Ook werden in 2021 drie mensen gedood bij gevechten tussen de politie en aanhangers van TLP. De veiligheidsdiensten werden bekogeld met brandbommen en vijf agenten werden ontvoerd.

TLP deelde vandaag video's waarop te zien is dat auto's in brand staan, onder meer een grote wagen die met vertegenwoordigers van de politieke partij daarin voor de mars uitreed.

Geert Wilders

Ook in 2019 werden er massale protesten gevoerd door TLP, na de veroordeling van de Pakistaan Junaid I. Hij kreeg tien jaar cel voor het voorbereiden van een aanslag op de Nederlandse PVV-leider Wilders. Hij was boos over Wilders' geplande cartoonwedstrijd over de profeet Mohammed.

Partijleider Saad Rizvi is eveneens geen onbekende. In 2024 kreeg hij in Nederland vier jaar cel omdat hij Wilders met de dood had bedreigd. Rizvi werd beschuldigd van opruiing en bedreiging.

De eerste bussen met Palestijnen zijn aangekomen in de Palestijnse stad Ramallah op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Andere bussen met Palestijnen die vrijkomen uit Israëlische gevangenissen zijn onder meer onderweg naar het Nasser-ziekenhuis in Gaza.

Volgens de afspraken van de eerste fase van het akkoord heeft Israël bijna 2000 gevangen Palestijnen, allemaal mannen, vrijgelaten. 250 Palestijnen van hen waren veroordeeld tot levenslange of lange celstraffen voor terrorisme en andere zware misdrijven.

De grootste groep, zo'n 1700, bestaat uit Palestijnen die na de terreuraanslag door Hamas twee jaar geleden zijn opgepakt. Ze waren niet betrokken bij de aanslag; ze zijn in de nasleep ervan opgepakt door Israël.

Zonder proces of aanklacht

Velen van hen zaten in zogeheten 'administratieve detentie', waarbij ze zonder proces of zelfs aanklacht voor onbepaalde tijd kunnen worden vastgehouden. Onder deze groep zouden enkele tientallen minderjarigen zijn.

De groep in Ramallah werd door een grote menigte en onder luid gejuich onthaald. De vrijgelaten Palestijnen werden uitvoerig geknuffeld en op de schouders genomen.

Bekijk hier beelden van het moment dat de Palestijnen aankwamen in Ramallah:

Vanochtend vroeg werden bij de Ofer-gevangenis op de bezette Westoever en bij de Ketziot-gevangenis in de Negev-woestijn bussen klaargezet om de Palestijnen over te dragen. Die gingen pas rijden nadat alle Israëlische gijzelaars weer voet hadden gezet in Israël.

Een Israëlische legerwoordvoerder zegt tegen The Times of Israel dat alle Palestijnen die vrij zouden komen inmiddels vrij zijn. De krant schrijft dat Israël aanvankelijk had willen wachten tot ook de lichamen van 28 overgebleven overleden gijzelaars door Hamas zouden zijn overgedragen, maar dat daarvan is afgezien.

Een Israëlische organisatie van gijzelaarsfamilies laat in een verklaring weten geschokt te zijn dat vandaag naar verwachting maar vier lichamen van gegijzelde Israëliërs worden overgedragen door Hamas.

Volgens de afspraken die zijn gemaakt had de terreurorganisatie alle 28 lichamen moeten overdragen. Hamas had vooraf al gezegd dat dit lastig zou worden, mede door de verwoestingen in de Gazastrook.

As frustrating as having an atmosphere can be for physicists, it’s just as bad for astronomers, who have to deal with clouds, atmospheric absorption of certain wavelengths, and other irritations. …read more

De Nobelprijs voor Economie gaat dit jaar naar de Amerikaan Joel Mokyr, de Fransman Phillipe Aghion en de Canadees Peter Howitt. Ze krijgen de prijs voor hun onderzoek naar de bijdrage van innovatie aan economische groei, meldt het Nobelcomité in de Zweedse hoofdstad Stockholm.

Joel Mokyr krijgt de prijs "voor het identificeren van de voorwaarden voor duurzame groei door technologische vooruitgang". Mokyr gebruikte historische bronnen om te achterhalen waarom economische groei zo'n tweehonderd jaar geleden de nieuwe norm werd. Want voor die tijd was er amper groei en de welvaart ging ook niet vooruit.

Phillipe Aghion en Peter Howitt ontwikkelden een wiskundig model voor wat creatieve vernietiging wordt genoemd: wanneer een nieuw en beter product op de markt komt, zijn de bedrijven die de verouderde producten verkopen de dupe. Zo kun je denken aan streaming die cd's en dvd's vervangt.

Eigentijdse inzichten

"Deze onderzoekers hebben op cruciale wijze laten zien hoe belangrijk creatieve destructie is voor groei en stijgende welvaart in een maatschappij," zegt hoogleraar financiële economie Ingrid Werner, lid van de Nobelcommissie tegen de NOS.

Dit soort inzichten is precies wat Europa momenteel nodig heeft. Hoe de EU kan opboksen tegen de VS en China is het onderwerp van gesprek onder Europese economen. Is dat de reden dat juist deze economen nu de Nobelprijs winnen? Zeker niet, zegt Werner.

Het is mooi meegenomen als hun werk onderdeel wordt van het maatschappelijke debat, zegt ze. Maar de prijs wordt toegekend op basis van hoe invloedrijk iemands werk is geweest.

"Om dat te weten, moet je zeker een paar decennia wachten. En we zien vandaag dat de conclusies die deze economen trokken, twintig en dertig jaar geleden, daadwerkelijk kloppen en dat hun werk heel waardevol is geweest voor hoe wij de economie vandaag de dag begrijpen."

Nederlands tintje

Opvallend is dat Joel Mokyr op 26 juli 1946 in Leiden is geboren. Hij verhuisde als kind naar Israël. Zijn ouders waren Nederlandse Joden die de Holocaust overleefden. Zijn vader stierf aan kanker toen Mokyr een jaar oud was, vertelde hij eerder in een interview aan de Wall Street Journal.

Hij behaalde later zijn bachelor in economie en geschiedenis aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem en promoveerde vervolgens aan de Yale Universiteit. Sinds 1994 is hij hoogleraar economie en geschiedenis aan de Northwestern University in Chicago.

In totaal waren er drie eerdere Nederlanders die de Nobelprijs voor Economie hebben gewonnen: Guido Imbens in 2021, Tjalling Koopmans in 1975 en Jan Tinbergen. Hij ontving de Nobelprijs bij de allereerste editie in 1969.

Geen echte Nobelprijs

De Nobelprijs voor Economie is eigenlijk geen echte Nobelprijs, omdat deze niet door Alfred Nobel zelf is bedacht. De andere Nobelprijzen worden al sinds 1901 uitgereikt, de Nobelprijs voor Economie pas sinds 1969. Die eerste keer was toen ter ere van de 300ste verjaardag van de Zweedse centrale bank.

De officiële benaming is dan ook 'De Prijs van de Zweedse Rijksbank voor Economische Wetenschappen ter nagedachtenis aan Alfred Nobel'.

De prijs wordt altijd wel samen met de meeste andere Nobelprijzen uitgereikt op 10 december in de Zweedse hoofdstad Stockholm. Dat is de sterfdag van Alfred Nobel. Alleen de Nobelprijs voor de Vrede wordt ergens anders uitgereikt, namelijk in de Noorse hoofdstad Oslo, maar wel op dezelfde dag.

Afgelopen jaar ging de Nobelprijs voor Economie naar een ander drietal: de Turks-Amerikaanse Daron Acemoglu, de Brits-Amerikaanse Simon Johnson en de Brit James A. Robinson. Ze deden onderzoek naar hoe het verschil in welvaart tussen landen ontstaat.

Dat deden ze door te kijken naar hoe instituties zich vormen in een land en hoe de instituties vervolgens de ontwikkeling van de rijkdom van een land beïnvloeden.