Brussel vestigt nieuw record formeren, shutdown ligt op de loer
De langste formatiebesprekingen in België waren jarenlang de onderhandelingen die in 2011 leidden tot de regering-Di Rupo. Vandaag wordt dat record verbroken. In het Brussels Gewest zijn politici sinds de verkiezingen van juni 2024 nauwelijks iets opgeschoten.
541 dagen geeft de teller op de website van het magazine Bruzz aan. Politiek journalist Steven Van Garsse wijst ook op de teller ernaast, die het begrotingstekort aangeeft: "Dat loopt alsmaar verder op, want zonder regering kun je niet besparen." Brussel heeft een structureel begrotingstekort en bijna 16 miljard euro schuld.
De meeste Brusselaars merken er nog weinig van. "De trams rijden en het huisvuil wordt opgehaald maar daarachter schuilt een financieel drama", zegt de journalist. "Afgelopen zomer is de kredietrating verlaagd en meerdere banken willen geen zaken meer doen met het gewest." Komend voorjaar is het geld op en dan dreigt een shutdown. Daarmee komt de uitbetaling van salarissen in gevaar.
Brussels GewestHet Brussels Gewest bestaat uit de hoofdstad en omliggende gemeenten. Het heeft een eigen parlement met een vast aantal zetels voor Nederlandstalige en Franstalige politici. Een regering moet uit meerderheden uit beide taalgroepen bestaan.
De gesprekken over een nieuwe regering zitten muurvast. Partijen hebben blokkades opgeworpen. "Eigenlijk is er in een jaar tijd niets veranderd aan de standpunten", zegt Van Garsse. Zo willen de Franstalige socialisten van PS absoluut niet met de rechtse Vlaams-nationalistische N-VA.
"Er zijn maar enkele combinaties mogelijk en het gewest kan zelf geen nieuwe verkiezingen uitschrijven." Dus iemand zal moeten toegeven, wil Van Garsse maar zeggen.
'Wat moet die Waal hier?'Recent probeerde de leider van de Franstalige liberalen, Georges-Louis Bouchez, vergeefs de onderhandelingen vlot te trekken. Zijn optreden leidde tot verontwaardiging. "In de twintig jaar dat ik de politiek volg waren formaties in het gewest een Brusselse aangelegenheid die hooguit acht weken duurde. Nu zien we invloeden van buitenaf en die zorgen voor wrevel."
Bouchez is de posterboy van de liberale MR die die sinds zijn verkiezingswinst met een bijna on-Belgische bravoure door de politiek dendert. "Terwijl hij niet eens uit Brussel komt", zegt Van Garsse. "Je hoort ze denken: wat moet die Waal hier?" Ook Bouchez kon de gordiaanse knoop niet ontwarren.
Het is een trieste situatie, vindt politicoloog Fauke Deceuninck. "De formatie in Brussel laat zien dat België op bepaalde vlakken onbestuurbaar is geworden." Het is ook de politieke cultuur, vindt ze. "De particratie is heel groot. Dat wil zeggen dat partijleiders een grote rol spelen en dat maakt formeren ook moeilijk. Ze zijn uitgesproken in de media en hebben veel macht. Je kunt ook zeggen dat de macht in het parlement moet liggen."
Consequenties van politieke impasseDe lange formatie heeft concrete gevolgen. Zo ligt de aanleg van metrolijn 3 stil. De renovatie van de Schuman-rotonde is een trauma voor Europese ambtenaren die al jaren door een bouwput lopen. Volgens belangenorganisaties vallen de sociale diensten stil. Inwoners dreigen in armoede te belanden, het geweld neemt toe zonder heldere aanpak en politiediensten presteren ondermaats.
Hoe het gewest weer bestuurbaar te maken? "Een discussie die al heel lang sluimert is die van hervorming", zegt Deceuninck. "Dat Brussel minder wordt opgedeeld langs de talen, een Franstalige voorkeur. Of juist veel meer, wat de Vlaamse voorkeur is. Franstaligen en Nederlandstalige hebben hun eigen waarborgen, landelijk en in Brussel. Wie daaraan morrelt, opent de discussie op meerdere niveaus. De Brusselse formatie maakt de politieke kloof in België dus heel zichtbaar."
Doos van Pandora"Ik denk eigenlijk niet dat dit een Belgisch probleem is", zegt Van Garsse. "Formaties in Nederland en Frankrijk duren ook steeds langer, misschien is het een symptoom van de huidige democratie dat we moeilijker tot akkoorden komen."
Het systeem in Brussel is gebouwd als balans tussen Vlaanderen en Wallonië, legt Van Garsse uit. "Als je daaraan gaat sleutelen, vrees ik dat je een doos van Pandora opent en dan weet ik niet waar je uitkomt."
Vandaag pakt het magazine uit met een special over de recordformatie. "Ook als signaal naar politici: doe iets."