Vandaag is de eerste zittingsdag van de civiele rechtszaak over de miljoenen die Sywert van Lienden en zijn compagnons verdienden aan hun mondkapjesdeal tijdens de coronacrisis. De Nederlandse Staat en de Stichting Hulptroepen Alliantie eisen bij de rechtbank in Amsterdam dat Van Lienden en compagnons de winst die ze hebben gemaakt teruggeven.
Van Lienden zei in de media veelvuldig dat ze "om niet" tientallen miljoenen mondkapjes zouden leveren, dus zonder winstoogmerk. Maar de deal ging uiteindelijk niet via die stichting, maar via een commercieel bedrijf van de drie, RGA.
Die bv kreeg zo'n 100 miljoen euro voor de verkoop van mondkapjes aan de Staat en maakte daar zo'n 28,5 miljoen euro winst mee. Na belastingaftrek keerde Van Lienden zichzelf zo'n 9 miljoen euro uit, zijn zakenpartners Bernd Damme en Camille van Gestel ieder 5 miljoen euro.
Nadat dit naar buiten was gekomen, werden Van Lienden en Damme ontslagen bij de stichting, Van Gestel stapte zelf op.
Van Lienden en zijn zakenpartners verwijzen als verdediging naar uitspraken van ministers uit het verleden. Onder anderen toenmalig minister Van Ark stelde na onthullingen in de Volkskrant in 2021 dat het irrelevant was dat het geld niet naar een stichting ging. Volgens haar was onder meer kwaliteit en leveringszekerheid het belangrijkst.
Maar de landsadvocaat zegt dat dat "met de kennis van nu" anders ligt, blijkt uit processtukken die de Volkskrant inzag. "Niet bekend was dat RGA niets met Hulptroepen Alliantie van doen had en een vehikel was voor Van Lienden c.s. om zichzelf heimelijk een winst van 29.380.000 euro toe te eigenen."
De Staat en het nieuwe bestuur van de stichting willen allebei dat de winst die het drietal heeft gemaakt terugkomt. Het is aan de rechter of en hoe dat bedrag verdeeld wordt tussen de Staat en de stichting.
Geen advocaat
Van Lienden liet zich lange tijd niet interviewen over de mondkapjesdeal. Maar de afgelopen weken hadden zakenkrant FD en praatprogramma Op1 een interview met hem. Hij zei daar dat hij ten tijde van de deal geen opening van zaken kon geven omdat hij een geheimhoudingsplicht had ondertekend. Ook zegt hij dat hij zich niet persoonlijk zal laten verdedigen in de civiele zaak, omdat hij geen advocaat kan betalen.
Hij heeft naar eigen zeggen geen geld voor juridische bijstand doordat het Openbaar Ministerie sinds 2022 beslag legt op zijn bezittingen. Dat gebeurde in het strafonderzoek naar de deal (waarover later meer). Ook de Stichting Hulptroepen Alliantie heeft beslag laten leggen op zijn vermogen.
De deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten heeft afgelopen weekend bemiddeld tussen Van Lienden en de stichting, zo bevestigt ze na berichtgeving door het FD. Haar bemiddeling heeft ervoor gezorgd dat advocaat Jaap-Willem Roozemond namens Van Lienden de beslaglegging kan aanvechten. Dat gebeurt in een kort geding, dat volgens Roozemond ook deze week dient.
Zakenpartner Damme en hun bv zijn in de zaak vandaag vertegenwoordigd door een advocaat. Van Lienden en zijn advocaat Roozemond zijn wel bij de zaak aanwezig, maar als toeschouwer.
Deloitte: overheid wist ervan
Het ministerie van Volksgezondheid liet onderzoeksbureau Deloitte al onderzoek doen naar de mondkapjesdeal. Deloitte concludeerde in 2022 dat het ministerie voor het sluiten van de deal al wist dat Sywert en co winst konden maken.
Zorgminister Helder zei daar toen over dat inderdaad bekend was dat er winst kon worden gemaakt, maar niet dat het om zo veel geld zou gaan. "Daar was men niet van doordrongen."
Dit staat volgens de Volkskrant ook in de processtukken, die de krant heeft ingezien. Van Lienden en zijn zakenpartners zouden via 'kunstgrepen' onder meer inkopers van de overheid op het verkeerde been hebben gezet.
De uitspraak in de civiele zaak die vandaag begint wordt eind dit jaar verwacht.
Ook strafrechtelijk onderzoek
Naast deze civiele rechtszaak loopt er ook nog een strafrechtelijk onderzoek van het Openbaar Ministerie naar Van Lienden, Damme, Van Gestel over de deal. Of het ook tot een strafzaak komt, is nog onduidelijk. Het OM wil geen mededelingen doen over de status van dit onderzoek.
De Volkskrant citeerde in 2022 wel uitgeschreven teksten van geluidsopnames die onderdeel zouden zijn van het strafdossier. Daaruit komt naar voren dat Van Lienden en co al vroeg aanstuurden op een commerciële deal die hen miljonair zou maken. Ze spreken ook af om dat geheim te houden. Van Lienden zegt dat de eis is dat ze "gillend rijk" worden van de deal.
Volgens het OM hebben Van Lienden en de zakenpartners het netwerk en de goodwill van de stichting gebruikt om orders binnen te halen voor hun commerciële bedrijf. Ze worden verdacht van oplichting, verduistering en witwassen.
