De Oekraïense en Amerikaanse delegaties tonen zich voorzichtig optimistisch over de gesprekken die ze met elkaar hebben gevoerd over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne. Het was de tweede dag op rij dat president Zelensky in Berlijn met de Amerikaanse delegatie sprak.
De Amerikaanse speciale gezant Steve Witkoff en president Trumps schoonzoon Jared Kushner voeren de gesprekken namens de Verenigde Staten. Gisteren zei Witkoff al dat er veel vooruitgang was geboekt.
Wat er concreet is besproken, is ook nu niet duidelijk. Een Amerikaanse functionaris zei tegen persbureau Reuters dat er stappen zijn gezet in de discussie over veiligheidsgaranties voor Oekraïne. Veiligheidsgaranties zijn cruciaal voor Oekraïne.
Water bij de wijn
Gisteren leek Oekraïne al bereid tot concessies. Zo zei Zelensky dat hij de ambitie om lid te worden van de NAVO laat varen mits daar andere harde veiligheidsgaranties voor in de plaats komen.
Ook Rusland zou enig water bij de wijn willen doen. Het Kremlin zou erop gehint hebben dat het openstaat voor een Oekraïens lidmaatschap van de Europese Unie, als onderdeel van een mogelijk bestand. Deze 'versoepeling' gaat wel uit van de Russische gedachte dat het toestemming zou moeten geven voor een Oekraïens lidmaatschap van de EU.
President Trump zei dat hij de Russische president ertoe kan bewegen "artikel 5-achtige garanties" te accepteren. Wat hij daar precies mee bedoelt, is onduidelijk. In Artikel 5 van de NAVO staat dat een aanval op één land, geldt als een aanval op alle landen.
'Constructieve gesprekken'
De Oekraïense hoofdonderhandelaar Oemerov noemt op X de onderhandelingen tussen de VS en Oekraïne "constructief en productief". Hij herhaalt Witfkoffs uitspraak dat er "echte vooruitgang is geboekt".
Oemerov prijst de Amerikaanse delegatie, die volgens hem "extreem constructief" is bij de pogingen een blijvende vredesovereenkomst te bereiken.
Zelensky is wat zuiniger in zijn bewoordingen. Hij stelt dat de onderhandelingen "niet makkelijk, maar wel productief" waren en noemt de gesprekken over Oekraïens grondgebied "pijnlijk".
Oekraïne heeft altijd gezegd dat het geen grond wil afstaan. Zelensky herhaalde dit vorige week nog tegen journalisten. "We hebben daar geen juridische basis voor, volgens de Oekraïense grondwet en internationaal recht. En we zijn daartoe ook moreel op geen enkele manier verplicht."
Europese leiders
Deze discussie lijkt nog niet beslecht. De VS zou in de gesprekken vandaag te hebben herhaald dat Oekraïne de Donbas moet afstaan aan Rusland. Daarover moet nog verder gesproken worden met de Russen en de Europeanen, zegt een Amerikaanse functionaris.
De functionaris tekent daarbij nog aan dat "de uiteindelijke beslissing daarover bij Oekraïne ligt".
Vanavond hebben ook Europese leiders met Zelensky gesproken. Daar waren onder anderen de Franse president Macron, de Britse premier Starmer, de Duitse bondskanselier Merz, demissionair premier Schoof en de voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen bij. Ook de Amerikaanse delegatie was bij het gesprek.
Na afloop benadrukten de Europese leiders in een gezamenlijke verklaring nogmaals dat landsgrenzen niet veranderd kunnen worden door geweld. Wel zullen ze Zelensky steunen als hij hulp nodig heeft bij het uitschrijven van een eventueel referendum over het opgeven van Oekraïens grondgebied.
Ook moeten er wat de Europese leiders betreft afspraken komen over het waarborgen van de veiligheid en eenheid van Europa en Noord-Amerika. Ook de rol van de NAVO in het waarborgen daarvan moet worden besproken, vinden ze.
Zowel de Amerikaanse als de Europese leiders hebben toegezegd samen te werken aan veiligheidsgaranties voor Oekraïne, is te lezen in de verklaring. Er moet ook een "multinationale strijdmacht Oekraïne" komen, met strijdkrachten uit verschillende landen van de zogenoemde coalition of the willing en de VS.
President Trump, die via een videoverbinding bij het overleg was, spreekt van een "goed gesprek" met de Europese leiders. Volgens hem "is een deal dichterbij dan ooit".
'Niemand is naïef'
Demissionair premier Schoof zei na de bijeenkomst dat de dekking van de VS nu veilig genoeg voelt voor Oekraïne en zijn Europese bondgenoten om ook offers te kunnen brengen bij de onderhandelingen met Rusland.
Of Oekraïne delen of de hele Donbas moet opgeven in die onderhandelingen is een beslissing voor Oekraïne, zegt Schoof. Volgens hem zijn Oekraïne, de VS en Europa het eens over het belang van veiligheidsgaranties. "Want daarmee kan na een staakt-het-vuren het herstel van Oekraïne plaatsvinden", aldus de demissionair premier.
Hij verwacht dat als zowel Oekraïne, de VS als de Europese bondgenoten een Europese vredesmacht, waar Rusland tot nu toe op tegen is, als voorwaarde stellen. "Als niet alleen Oekraïne, niet alleen Europa, maar ook de Verenigde Staten dat zeggen, dan denk ik dat Rusland daar toch op een of andere manier naartoe moet bewegen en dat zal moeten accepteren."
"Niemand is naïef aan die tafel", benadrukt Schoof. "We hebben wel het gevoel dat we een momentum hebben. Wij met zijn drieën, maar ook in relatie tot Rusland, dat de komende dagen of weken wel eens een cruciaal moment zou kunnen zijn om tot een staakt-het-vuren te komen, en uiteindelijk tot een langdurige en rechtvaardige vrede."
