"Oekraïne bevindt zich op een van de moeilijkste momenten in zijn geschiedenis." Met die woorden richtte de Oekraïense president Zelensky zich in een toespraak vanuit de hoofdstad Kyiv tot de Oekraïense bevolking.
Oekraïne moet volgens Zelensky kiezen tussen twee moeilijke scenario's: het verlies van zijn waardigheid of het verliezen van de Verenigde Staten als partner. Zelensky benadrukte dat hij de belangen van Oekraïne niet zal verraden en zei met alternatieven te komen voor het Amerikaanse 28-puntenplan, waarin zware concessies voor Oekraïne staan.
Gisteren ontving Zelensky het plan van de Amerikaanse president Trump om de oorlog met Rusland te stoppen. Het plan zou zijn opgesteld door Amerikaanse en Russische diplomaten, zonder betrokkenheid van Oekraïne en de rest van Europa. Er circuleren verschillende gelekte versies van het document, maar het komt erop neer dat Kyiv zich gedeeltelijk moet overgeven aan Rusland. Ook zou de hele Donbasregio in Russische handen komen.
Wat staat er in het 28-puntenplan?
Dit is een aantal van de afspraken die in de gelekte stukken staan:
Zelensky riep de bevolking op om de eenheid in het land te bewaren. "Volgende week zal erg lastig worden." Ook het parlement en de regering riep hij op samen te werken. "Stop de bullshit, stop de politieke spelletjes."
Hij prees de inzet van de bevolking, die al vier jaar lang een duizenden kilometerlange grens verdedigt en dagelijks naasten verliest. "Onze mensen willen echt dat de oorlog stopt", benadrukte Zelensky. "We zijn natuurlijk gemaakt van staal. Maar elk metaal, zelfs het sterkste, zal dit niet kunnen blijven weerstaan."
De Oekraïense president deelt elke dag een toespraak waarin hij de bevolking op de hoogte stelt van de ontwikkelingen in de oorlog en de militairen prijst voor de zware strijd die ze voeren. Doorgaans spreekt hij hen toe vanachter een bureau. Dit keer is de setting anders.
In een mistig Kyiv spreekt hij de bevolking toe op een manier die herinneringen oproept aan zijn toespraak meteen na de grootschalige Russische invasie. "Wij zijn allemaal hier", zei hij toen in het bijzijn van zijn belangrijkste medewerkers. "Wij verdedigen onze onafhankelijkheid en ons land."
Bekijk hier een deel van de toespraak van Zelensky:
"We doen geen schreeuwerige uitspraken en zullen rustig samenwerken met Amerika en alle partners", zei Zelensky. Ook zei hij op constructieve wijze oplossingen en alternatieven te willen aandragen. "Maar we zullen de vijand zeker geen reden geven om te zeggen dat het Oekraïne is dat geen vrede wil en het proces verstoort", benadrukte Zelensky.
Bij het vorige plan dat zonder Oekraïense of Europese inspraak werd gepresenteerd door Trump in augustus vlogen EU-leiders en Zelensky halsoverkop naar Washington. Oost-Europadeskundige Bob Deen verwacht niet dit opnieuw zo zal gebeuren.
"Net als voor de Oekraïners is het voor de Europeanen heel riskant om hier nu volop tegenin in te gaan", zegt Deen. "Dan roepen ze de woede van Trump over zich af." Hij verwacht dat de EU daarom zal proberen om met alternatieve voorstellen te komen en het plan niet volledig zal verwerpen.
Die aanpak lijkt ook Zelensky te kiezen. Op X laat hij zich lovend uit over Trump. "Oekraïne heeft altijd respect getoond voor de wens van de Amerikaanse president Donald Trump om een eind te maken aan het bloedvergieten, en blijft dat doen", schrijft Zelensky. "Wij staan positief tegenover elk realistisch voorstel."
Oekraïne, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk werken samen aan een tegenvoorstel voor het VS-plan, meldt persbureau Reuters op basis van meerdere bronnen.
'Druk op Zelensky'
De druk op Zelensky is al hoog. Trump liet kort na de toespraak van Zelensky weten dat hij uiterlijk donderdag, op de Amerikaanse feestdag Thanksgiving, wil weten of Oekraïne het voorstel accepteert.
Het overtuigen van de Oekraïense bevolking van dit voorstel is echter een lastige opgave voor Zelensky, denkt Deen. De Oekraïense president ligt in Oekraïne al zwaar onder vuur vanwege een corruptieschandaal, maar ook inhoudelijk zijn er bezwaren. "Het plan bevat veel dingen die voor de Oekraïners moeilijk te verteren zijn."
Zo is het opgeven van Oekraïens grondgebied een eis die Oekraïne steevast afwijst. Al zijn er ook lichtpuntjes in het plan te ontwaren, zegt Deen. "Wat ik voor het eerst zie in dit document is dat de Amerikanen bereid zijn tot behoorlijk stevige veiligheidsgaranties aan Oekraïne, die lijken op artikel 5 van de NAVO." Al komen die garanties wel met een flink prijskaartje.
Zelensky heeft inmiddels ook met NAVO-chef Rutte gesproken over het VS-plan en de mogelijke diplomatieke opties die er nu zijn. "We coördineren onze volgende gezamenlijke stappen."