Venezuela en de drugshandel: wat is er waar van de beschuldigingen?
Venezuela wacht nog in spanning af wat er gaat gebeuren na de dreigementen van president Trump dat er snel Amerikaanse militaire acties op Venezolaanse bodem komen. Trump zou de Venezolaanse leider Maduro een -inmiddels verstreken - deadline hebben gegeven om op te stappen.
Washington legt de militaire opbouw tegen Venezuela uit als een campagne tegen "narcoterrorisme". De Amerikanen beschuldigen Maduro en zijn regime van leidinggeven aan het Cartel de los Soles, dat op grote schaal drugs naar de VS zou smokkelen. Maar onafhankelijke deskundigen zeggen dat Trump de Venezolaanse rol in de internationale drugshandel overdrijft.
FentanylEen van de misvattingen die door Trump zijn verspreid betreft fentanyl. In september zei hij dat die dodelijke drug werd gesmokkeld aan boord van Venezolaanse drugsboten die door de Amerikaanse krijgsmacht waren opgeblazen.
Experts waren er snel bij om erop te wijzen dat Venezuela geen rol speelt in de export van fentanyl, dat in de VS honderdduizenden doden heeft veroorzaakt. Toch gaan de aanvallen op speedboten door en zijn er intussen 21 dodelijke incidenten bekend.
SmokkelroutesCocaïne wordt daarentegen wel verscheept vanuit Venezuela, onder meer naar de VS. Al is het aandeel dat via Venezolaans gebied naar Noord-Amerika wordt vervoerd beperkt in vergelijking met de export uit Colombia en Ecuador.
Het US Southern Command, dat operationeel verantwoordelijk is voor de Amerikaanse strijdkrachten ten zuiden van de VS, meldde in 2022 dat 80 procent van de drugs bestemd voor de Verenigde Staten via de oostelijke Stille Oceaan wordt vervoerd. Dat betekent dat maximaal 20 procent via de Caribische Zee gaat. Daarvan zou een deel vanaf de Venezolaanse kust vertrekken.
Die verhoudingen kloppen in grote lijnen nog steeds, bevestigt criminoloog en onderzoeksjournalist Bram Ebus vanuit zijn standplaats in Colombia. "De Caribische route is moeilijk. Daar patrouilleert ook de Nederlandse marine en zijn er Amerikaanse militaire oefeningen. En het is sowieso niet een belangrijke route voor de smokkel vanuit Venezuela naar de VS. Wel gaan er veel drugs via Venezuela en de Cariben naar Europa."
Daarin speelt de Orinoco-rivier een belangrijke rol, zegt Ebus. Colombiaanse cocaïne wordt vlak voordat de rivier uitmondt in de Caribische Zee op duikboten geladen, die vervolgens doorvaren naar een afgesproken plek op zee. Daar wordt de lading op grote containerschepen overgeslagen.
Ebus: "Dat zijn schepen die niet varen onder de vlag van Venezuela, maar van Brazilië of de Caribische eilanden. Als die drugs in Europese havens worden onderschept, blijft de rol van Venezuela onzichtbaar en daarom zien we dat land weinig terug in de statistieken."
Naast het zeevervoer gaat een veel kleiner deel van de Zuid-Amerikaanse cocaïnesmokkel via de lucht. Ook vanuit Venezuela. "Er zijn daar veel clandestiene vliegveldjes waar kleine toestellen vertrekken richting Midden-Amerika", zegt Ebus. "Op die manier komen drugs toch in de Verenigde Staten terecht."
De Amerikaanse overheid doet schattingen van de totale doorvoer via Venezuela. In 2020 ging het ministerie van Buitenlandse Zaken uit van tussen de 200 en 250 ton cocaïne per jaar, wat zou neerkomen op "10 tot 13 procent" van de wereldwijde cocaïneproductie, meldt het ministerie.
De drugsdoorvoer zou in Venezuela nooit op zo'n schaal lukken zonder medewerking van de overheid en het leger. "Hooggeplaatste officieren zijn zeker actief in de drugsindustrie", zegt Ebus. Hij schetst een beeld van brede corruptie binnen het leger, de politie, de regering en onder staatsgouverneurs en lagere ambtenaren. "Het gaat om individuen. Die heffen een soort belasting die smokkelaars betalen om ongehinderd bepaalde routes via de wegen of de rivieren te kunnen gebruiken. Maar deze individuen zijn soms ook betrokken bij het rechtstreeks regelen van internationale drugsverschepingen."
Tegelijkertijd komt het ook voor dat de Venezolaanse autoriteiten melding maken van inbeslagname van illegale drugs, vooral langs de grens met Colombia. Volgens analist Phil Gunson van de International Crisis Group in Caracas doet dat niets af aan het feit dat er corruptie binnen de overheid plaatsvindt. "Niet alles dat door Venezuela wordt vervoerd is gevrijwaard van inbeslagname, dus drugs worden meegenomen, lichte vliegtuigen vernield en clandestiene landingsbanen onbruikbaar gemaakt. Maar dat kan nog steeds betekenen dat hoge officieren en politici geld aannemen van de narcos", zegt hij.
Maar het Cartel de los Soles, dat volgens de regering-Trump onder leiding staat van president Maduro en als terroristische organisatie geldt, vinden Gunson en onderzoeker Ebus een verzinsel. Ebus stelt dat Venezolaanse overheidsfunctionarissen niet als kartel opereren en dat Washington het als voorwendsel gebruikt om het regime-Maduro als geheel onder druk te zetten. "Het voornaamste doel is niet zozeer om de drugs tegen te houden, maar om te laten zien dat ze de baas zijn in het westelijk halfrond."
Eerder maakten we deze video, toen de VS begon met de troepenopbouw rondom Venezuela: