Ze zijn normaal gesproken zo'n beetje het best bewaarde geheim in politiek Den Haag: de ministerraadnotulen. Gisteren kwam de inhoud van de notulen via RTL Nieuws op straat te liggen. Een zeer ernstige zaak, zeggen drie hoogleraren. "De Rijksrecherche moet onderzoek doen."
De onthulling van RTL Nieuws heeft de formatie opnieuw in crisissfeer gebracht. Uit het verhaal, dat niet door de NOS te checken is, blijkt dat de ministerraad in 2019 bewust de Tweede Kamer niet de gewenste informatie wilde geven over de toeslagenaffaire. Zo moesten hoge ambtenaren en politici uit de wind gehouden worden.
Ook liet het verhaal zien hoe bewindslieden achter de schermen over Kamerleden spreken. Zo blijkt dat in de ministerraad werd geklaagd over CDA-Kamerlid Omtzigt. Opvallend: een bron zegt tegen RTL Nieuws dat CDA-minister Hoekstra over partijgenoot Omtzigt zei: "We hebben geprobeerd de heer Omtzigt te sensibiliseren, maar dat is niet gelukt".
Zeer geheim
Wie alleen al het nieuws rond het coronabeleid volgt, kan de indruk krijgen dat het lekken uit kabinetskringen de normaalste zaak van de wereld is. Maar het lekken van de notulen van de ministerraad is echt van een andere orde, zegt hoogleraar staatsrecht Paul Bovend'Eert van de Radboud Universiteit in het NOS Radio 1 Journaal.
"Die notulen zijn zeer geheim. Het beraad in de ministerraad is vertrouwelijk. En het verslag dat wordt opgemaakt van dat beraad is ook vertrouwelijk. Dat gaat alleen naar de ministers en naar het Kabinet van de Koning en een enkele topambtenaar. Ze krijgen een genummerd exemplaar. Ambtenaren krijgen verder geen notulen, maar mogen ze alleen af en toe inzien. Daarna gaat het verslag het archief in en pas na 20 jaar, wordt het openbaar."
Het lekken van die notulen is dan ook riskant, benadrukt Bovend'Eert. "Degene die de notulen heeft, heeft een geheimhoudingsplicht. Het schenden van die geheimhoudingsplicht is een misdrijf. De minister-president zou de rijksrecherche moeten vragen wie deze geheime notulen heeft gelekt, want dit kan absoluut niet."
Wim Voermans, hoogleraar staatsrecht aan de Universiteit Leiden, is het daarmee eens. "Het is geclassificeerd als 'zeer geheim', daar hebben we afspraken over in Nederland."
Ook Bert van den Braak, bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis aan de Maastricht University, sluit zich hierbij aan. "Als er in een gemeenteraad wordt gelekt vanuit de benoemingscommissie van een nieuwe burgemeester dan volgt er direct een onderzoek. Dit lijkt me nog wel van een andere orde."
Zo reageerde demissionair premier Rutte gisteren op het verhaal van RTL Nieuws:
Voermans vindt ook de inhoud van de onthullingen schokkend. "Als dit verhaal klopt, is het zeer ernstig. Ministers en staatssecretarissen staan onder de dure plicht om de Kamer volledig en juist te informeren. De tanden van de Kamer worden op deze manier getrokken: zonder informatie kan de Kamer niet controleren."
Bovend'Eert vindt de inhoud niet schokkend: "Het beeld dat informatie was achtergehouden was al uit het rapport 'Ongekend onrecht' bekend."
Dat er over individuele Kamerleden als Omtzigt wordt gesproken in de ministerraad verbaast de hoogleraren op zichzelf niet. Van den Braak: "Over deze kwestie zijn nog veel vragen, de context waarin er over gesproken is, is nog niet helemaal duidelijk. Maar dat er over personen wordt gesproken in de ministerraad is niet gek."
Openbaar maken?
Oppositiepartijen hebben woedend gereageerd op de onthullingen en willen nu dat de notulen van de ministerraad openbaar worden. Bovend'Eert is daar fel op tegen omdat ministers erop moeten kunnen vertrouwen dat wat ze zeggen vertrouwelijk blijft: "Het zou een gevaarlijk precedent scheppen, je ondergraaft het idee van vertrouwelijkheid. Het is ook een totaal verkeerd signaal: iemand pleegt een misdrijf door die notulen te laten lekken, en dan breng je ze maar volledig naar buiten. Je kunt wel mededelingen doen uit de vergaderingen, met toestemming uit de ministerraad."
Van den Braak en Voermans zijn wel voor het volledig openbaar maken van de betreffende notulen. Voermans: "Het vertrouwen is zo geschaad. Het is maar het beste om het op tafel te gooien, bij wijze van hele grote uitzondering. We hebben het over de hoofdrolspelers van de formatie: Rutte, Kaag en Hoekstra. Daar krijgt de formatie mogelijk zo'n een enorme deuk van. Dit moet duidelijk worden."
Of de notulen helemaal openbaar worden, is aan het demissionaire kabinet. Demissionair premier Rutte, die zegt dat er niets onbehoorlijks is gebeurd in de ministerraad, is volgens kringen rond het kabinet bereid om die notulen openbaar te maken. Hij zou dan wel instemming moeten hebben van de rest van de ministerraad. Morgen komt de ministerraad weer bijeen.
