Provincie Utrecht wil in 2027 van het stikstofslot met nieuw plan
De provincie Utrecht gaat vanaf 2027 weer vergunningen verlenen aan boeren, andere ondernemers en woning- en wegenbouwers. Daarvoor zijn wel ingrijpende maatregelen nodig, die de provincie vandaag presenteert. Het nieuwe plan raakt vooral boeren, maar moet de agrarische sector ook vooruithelpen.
Nu ligt vergunningverlening in het hele land nagenoeg stil omdat er meer stikstof wordt uitgestoten dan beschermde Natura 2000-gebieden aankunnen, wat in strijd is met natuurbeschermingsregels.
Rechters zeggen keer op keer dat er pas meer stikstof bij mag komen als de totale stikstofuitstoot eerst flink omlaaggaat. En dus zit bijna iedereen klem die bijvoorbeeld woningen wil bouwen, een weg wil aanleggen of een (boeren-)bedrijf wil verduurzamen.
Rechters overtuigenDaar wil Utrecht verandering in brengen door de komende tien jaar de stikstofuitstoot geleidelijk te laten dalen. Dat voornemen alleen was eerder onvoldoende om rechters te overtuigen, omdat zogenoemde 'juridische borging' ontbrak. In 2035 moet de stikstofuitstoot 46 procent lager liggen dan in 2019. Voor het plan trekt de provincie 280 miljoen euro uit.
Boeren binnen de provinciegrenzen krijgen tien jaar de tijd om hun stikstofuitstoot omlaag te brengen. Over drie jaar kijkt Utrecht of ze voldoende op weg zijn. Mocht dat niet het geval zijn, dan kan de provincie dat vanaf 2035 via wetgeving afdwingen.
Gedeputeerde Mirjam Sterk (CDA) werkte drie jaar aan het plan. "Ik heb de laatste tijd veel gehoord van boeren: geef ons duidelijkheid en zeg wat er moet gebeuren. Ze willen zelf aan het roer staan", zegt de provinciebestuurder. "We gaan ze nu de kans geven om het zelf te doen."
"50 tot 60 procent van de boeren in Utrecht werkt buiten hun schuld zonder volledige vergunning", zegt Sterk. Via juridische procedures kunnen deze ondernemers worden gedwongen om dieren weg te doen of hun bedrijf te sluiten. De provincie wil met dit plan ook deze groep boeren helpen.
Stikstofzones rond natuurgebiedenVerder houdt het plan in dat er in en rond door stikstof overbelaste Natura 2000-gebieden minder mest mag worden uitgereden. Gelderland kondigde eerder ook al aan met zulke zogeheten 'stikstofzones' te komen, onder andere rond de Veluwe.
Als Utrecht in 2027 weer vergunningen gaat geven aan boeren, dan staat daarin niet langer hoeveel neerslag van stikstof is toegestaan. In plaats daarvan schrijft de vergunning voor hoeveel stikstof een boerderij maximaal mag uitstoten. Ook de landelijke politiek wil zo gaan werken om de boer meer autonomie te geven.
Het Utrechtse plan draait niet alleen om stikstof. Zo komen er ook natuurherstelprojecten, zoals het aanplanten van bomen op de Utrechtse Heuvelrug. Verder mogen er straks minder gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt om de waterkwaliteit te verbeteren. Ook moet het grondwaterpeil in veengebieden omhoog om CO2-uitstoot te verminderen.
Klimaat, water en natuur tegelijkDrie jaar lang werkte Utrecht aan het plan, dat oorspronkelijk een opdracht was van voormalig stikstof- en natuurminister Van der Wal (VVD) uit het kabinet-Rutte IV. Provincies moesten maatregelen bedenken die niet alleen het stikstofprobleem zouden oplossen, maar ook helpen bij natuurherstel, verbetering van de waterkwaliteit en het verminderen van broeikasgassen.
Dat tijdens de formatie van het daarop volgende kabinet een streep ging door bijna het gehele budget dat voor de uitvoering van die plannen was gereserveerd, leidde er bij veel provincies toe dat ze daarmee stopten. Utrecht is naar eigen zeggen de eerste provincie die alsnog een plan presenteert dat klimaat-, water- en natuurproblemen integraal aanpakt.
Andere provincies maakten eerder wel al maatregelen bekend die enkel gericht zijn op het oplossen van het stikstofprobleem, zoals Gelderland, Noord-Brabant en Limburg.
Gedeputeerde Sterk licht vandaag demissionair minister Wiersma in over haar plan. Begin volgend jaar liggen de voorgenomen maatregelen ter inzage, wat betekent dat betrokkenen hun mening erover mogen geven. Later volgend jaar stelt het provinciebestuur het definitieve plan vast.