NOS Nieuws - Algemeen

In België is een zelfstandige thuisverpleegkundige, die tevens gemeenteraadslid is, opgepakt op verdenking van grootschalige zorgfraude. Bij huiszoekingen in Houthulst en omgeving in West-Vlaanderen zijn zeventien luxeauto's, andere luxegoederen en contant geld in beslag genomen. Ook is er beslag gelegd op onroerend goed.

Belgische media melden het gaat om Stefanie Sander, die ook gemeenteraadslid is voor Vlaams Belang in Houthulst.

De actie werd gisteren uitgevoerd. Ook de partner van de vrouw, haar moeder en een medewerker werden gearresteerd. De vrouw en haar partner worden vandaag voorgeleid bij de onderzoeksrechter, die beslist of ze aangehouden blijven.

Heel veel diensten doorgegeven

Het onderzoek richt zich op zelfstandige thuisverpleegkundigen die zorgdiensten zouden hebben doorgegeven aan het RIZIV die in werkelijkheid niet zijn uitgevoerd. Het RIZIV is een instantie die onder andere declaraties van zorgverleners verwerkt en uitbetaalt via de ziekenfondsen.

Sommige patiënten vallen onder een regeling waarbij zij weinig tot niets zelf betalen, waardoor de vergoeding rechtstreeks bij de verpleegkundige terechtkomt.

Arbeidsauditeur Filiep De Ketelaere, die het onderzoek leidt, zegt tegen de VRT dat was opgevallen dat er "wel heel veel prestaties werden aangerekend aan het ziekenfonds". Het waren er zo veel dat de vraag rees of één persoon dat überhaupt kon uitvoeren.

Grote maatschappelijke gevolgen

Het Openbaar Ministerie zegt dat dit soort praktijken het sociale stelsel ondermijnen. "De staat komt hierdoor nog meer onder druk te staan. Het is dan ook belangrijk om deze wanpraktijken aan te pakken."

Binnen Vlaams Belang wordt vooralsnog terughoudend gereageerd. Gemeenteraadslid Elias Brodeoux zegt tegen HLN vertrouwen te hebben dat het onderzoek "discreet en objectief" wordt uitgevoerd. "We wachten voorlopig af wat het onderzoek uitwijst", zegt hij.

Het onderzoek wordt voortgezet. De vermoedelijke schade kan oplopen tot in de miljoenen euro's.

Een vermiste vrouw en haar dochter uit Oostenrijk zijn na ruim een jaar dood teruggevonden. Een bekentenis van een bevriende collega leidde de politie naar de lichamen, die in een vrieskist verstopt zaten.

De 34-jarige vrouw en haar 10-jarige dochter uit Innsbruck waren vorig jaar juli door familie als vermist opgegeven. De 55-jarige collega kwam als verdachte in beeld toen zijn twee jaar jongere broer meubels van de vrouw online probeerde te verkopen. Ook had de broer juwelen van de vrouw verkocht en was er met haar bankrekening gesjoemeld.

De politie hield de broers lang in de gaten en pakte ze uiteindelijk in juni op. Enkele dagen geleden bekende de oudste broer betrokken te zijn geweest bij de dood van de twee. Bij een huiszoeking werden daarna de lijken gevonden.

Het is nog niet duidelijk hoe de twee om het leven zijn gekomen. Volgens de man ging het om een ongeluk, maar de politie gaat uit van moord.

Door een storing bij netwerkbedrijf Cloudflare zijn wereldwijd websites niet of nauwelijks bereikbaar geweest. Inmiddels meldt het bedrijf een oplossing te hebben gevonden, waardoor Cloudflare denkt de storing te hebben verholpen. Websites zijn weer bereikbaar.

Cloudflare is een van de grootste netwerkbedrijven ter wereld en beschermt miljoenen websites tegen digitale aanvallen.

De storing begon rond 11.30 uur. In Nederland waren onder meer de websites van NH Nieuws, AT5 en het Financieele Dagblad onbereikbaar. Ook bezoekers van de sites van de VVD, D66 en Alzheimer Nederland, evenals gebruikers van X konden problemen ondervinden.

Cloudfare is een groot bedrijf dat onder meer helpt met het beveiligen van websites. Zo wordt het gebruikt om op websites te zorgen dat die alleen door echte gebruikers worden bezocht en niet door zogenoemde bots. Volgens het bedrijf gebruikt 20 procent van alle websites wereldwijd een van de producten van Cloudfare.

Ook storing bij Allestoringen

Op Allestoringen.nl waren rond 13.00 uur ruim 2000 meldingen binnengekomen, maar ook die website lag eruit vanwege de storing bij Cloudflare. De oorzaak van de storing was rond 14.10 uur bekend, meldde het bedrijf.

Storingen bij grote ICT-bedrijven leiden vaker tot problemen. Zo was er vorige maand een grote storing bij Amazon waardoor onder meer Snapchat en berichtenapp Signal niet bereikbaar waren. Ook veel games hadden last van de storing.

De Belgische politie heeft acht personen opgepakt die mogelijk een aanslag wilden plegen op de officier van justitie Julien Moinil van Brussel. Het gaat volgens de politie om drugscriminelen uit de Albanese onderwereld.

De politie kreeg in juli te horen dat er een aanslag dreigde op Moinil. Vanmorgen zijn achttien huiszoekingen uitgevoerd, voornamelijk in Brussel maar ook in Leuven.

Acht personen zijn aangehouden. In een persbericht schrijft het federaal parket dat de voornaamste verdachten eerder betrokken waren bij de georganiseerde drugshandel.

Nog geen jaar bezig

De verdachten worden momenteel verhoord. Daarna besluit de rechter of ze langer worden vastgehouden. Het is volgens een woordvoerder momenteel nog niet mogelijk om te zeggen of er daadwerkelijk plannen waren voor een aanslag.

Moinil werd begin dit jaar aangesteld als officier van justitie in Brussel. Hij geldt als een specialist op het gebied van georganiseerde criminaliteit. Het was al bekend dat voor hem het hoogste dreigingsniveau geldt. Hij werd daarom dan ook al permanent bewaakt.

Drugscriminaliteit is net als in ons land een groot probleem in België. Internationale drugsroutes lopen bijvoorbeeld via de haven van Antwerpen en rivaliserende bendes vallen elkaar geregeld aan met vuurwapens of zwaar vuurwerk.

Pleidooi voor ingrijpen

Vorige maand waarschuwde een onderzoeksrechter die zelf had moeten onderduiken nog voor de ondermijnende werking van dergelijke misstanden. Medewerkers van havens, douane en politie worden omgekocht of bedreigd en het zou volgens haar slechts een kwestie van tijd zijn voordat een rechter uit lijfsbehoud een rechtszaak manipuleert.

In de anonieme brief pleitte deze rechter voor een betere bescherming en bijvoorbeeld de mogelijkheid om namen van justitiemedewerkers geheim te houden. Ook zou gevangenen meer moeten worden belet om illegaal met de buitenwereld te communiceren, omdat topcriminelen ook uit de cel hun bendes kunnen leiden.

Moinil schetste eerder al een soortgelijk beeld. "Zowat alle belangrijke kopstukken van drugsorganisaties in Brussel zitten in de cel, maar kunnen gewoon vanuit de gevangenis hun organisatie blijven leiden."

In augustus zei Moinil nog te weinig menskracht te hebben om de uitdagingen het hoofd te bieden. Door personeelsgebrek laat bijvoorbeeld de analyse van telefoongegevens te lang op zich wachten.

De politie heeft een 17-jarige verdachte aangehouden in het onderzoek naar een reeks explosies bij panden van een pizzaketen in Amsterdam. Hij wordt verdacht van betrokkenheid bij een poging tot explosie bij een vestiging van De Pizzabakkers aan de Plantage Kerklaan in september. Zijn precieze rol wordt nog onderzocht.

In augustus en september waren er ontploffingen bij drie panden van de keten. Die leidden tot flinke schade. Na de reeks explosies besloot de locoburgemeester dat in totaal vier panden van het bedrijf dicht moesten. Waarom de keten doelwit was, is onduidelijk.

De 17-jarige jongen is vanochtend vroeg aangehouden bij een woning in Amsterdam, meldt stadszender AT5. "Het onderzoek is nog in volle gang en meer aanhoudingen worden niet uitgesloten", zegt de politie.

Eerder werd een 14-jarige verdachte opgepakt op verdenking van dezelfde poging tot explosie die nacht in september.

Vier jongens van 13 zijn afgelopen zaterdag vast komen te zitten in cementachtige modder bij een steengroeve in de buurt van de Belgische stad Luik. Ze moesten door de brandweer uit het opdrogende cement worden bevrijd.

Wat de jongens deden in de steengroeve Bay Bonnet bij het dorp Trooz is niet bekend. De vier kwamen zaterdagmiddag in een grote poel met cementslib terecht en konden zich niet meer bewegen.

Wie de brandweer heeft gewaarschuwd is onduidelijk, maar op het terrein werden de jongens snel gevonden. De tieners waren al ver in de drek weggezakt en zaten behoorlijk vast. Met behulp van spanbanden zijn ze een voor een uit het slib getrokken. Ook had de brandweer een schop nodig om de jongens los te krijgen.

De tieners waren compleet besmeurd met de grijze blubber. Twee van hen hadden onderkoelingsverschijnselen en zijn naar het ziekenhuis gebracht.

Het pensioenfonds Zorg & Welzijn (PFZW) mag officieel per 1 januari 2026 de overstap maken naar het nieuwe pensioenstelsel. Daarvoor heeft PFZW toestemming gekregen van De Nederlandsche Bank (DNB).

Met bijna 3 miljoen deelnemers is het fonds voor zorgmedewerkers het grootste pensioenfonds op ambtenarenfonds ABP na. Het belegt 253 miljard euro voor werkenden en gepensioneerden.

Mijlpaal

"Dit is een belangrijke mijlpaal in onze transitie", schrijft PFZW. "Tot eind december werken we nu verder aan de invulling van de laatste voorwaarden."

Voor de deelnemers komt het erop neer dat ze in het nieuwe jaar meer inzage krijgen in de hoogte van hun persoonlijke pensioensituatie. De grote, collectieve pensioenpotten van de fondsen worden namelijk opgeknipt in persoonlijke pensioenpotjes.

Eerder zei PFZW al dat gepensioneerden er waarschijnlijk behoorlijk op vooruitgaan in het nieuwe jaar. De kas van het fonds is dusdanig goed gevuld dat de uitkering omhoog kan, tenzij er in de laatste weken van 2025 nog grote tegenvallers komen op de beurs.

Uitstel

Uiterlijk per 2028 moeten de pensioenfondsen zijn overgestapt naar het nieuwe systeem. Naast een meer persoonlijk inzicht, wordt de hoogte van de pensioenuitkering sterker afhankelijk van de beleggingsresultaten van een pensioenfonds, en daarmee van de stand van de economie.

Van de 146 fondsen zijn er inmiddels zeven overgestapt. Naast PFZW hebben nog eens zestien fondsen toestemming gekregen om in het nieuwe jaar over te gaan. Voor zover bekend wachten nog tien fondsen op toestemming voor 2026. Veel fondsen hebben de transitiedatum uitgesteld naar 1 januari 2027.

De overstap is een flinke klus. De pensioenfondsen moeten bij DNB kunnen aantonen dat het geld van de grote pot eerlijk wordt verdeeld over de individuele potjes. Daarbij mogen bepaalde generaties niet worden benadeeld. Ook vergt de overstap veel van de ICT-afdelingen.

De twee nieuwe muziekstukken van Johann Sebastian Bach die gisteren in Leipzig zijn gepresenteerd, vormen een welkome aanvulling op het orgelrepertoire. Organist, klavecinist, dirigent en Bach-kenner bij uitstek Ton Koopman mocht de werken voor het eerst ten gehore brengen. Een grote eer, vindt hij.

De uitvoering was in de Thomaskerk in Leipzig, waar Bach een groot deel van zijn leven werkte. In de Oost-Duitse stad is ook het Bach Archiv gevestigd, waarvan de ontdekker van de stukken, Peter Wollny, directeur is. Nederlander Koopman is voorzitter.

Koopman ziet de virtuositeit van de jonge Bach terug in de stukken. "Deze werken zullen straks vaak voorbijkomen op orgelconcerten", zegt hij tegen de NOS. Ze zijn volgens hem ook bijzonder omdat Bach in zijn grote oeuvre voor orgel minder heeft gecomponeerd voor kleine dan voor grote orgels.

Vrolijke stukken

De twee werken zijn toegevoegd aan de catalogus met Bach-muziek, de Bach-Werke-Verzeichnis (BWV), onder nummer BWV 1178 en 1179. Het zijn chaconnes, stukken waarin de bas het thema heeft en de rechterhand allerlei variaties op een melodie speelt. Een staat in de toonsoort d-mineur en de andere in g-mineur.

Bach, die leefde van 1685 tot 1750, schreef de stukken toen hij rond de 18 was. "Gewoon heel vrolijke stukken, maar je ziet direct een Bach die geen kind meer is en wat te vertellen heeft, die volwassen met de muziek omgaat, die heel creatief is", licht Koopman toe.

Hij vond het een bijzondere ervaring om de stukken te mogen opvoeren. "Ook een eer dat je als Nederlander dit mag spelen voor behoorlijk veel mensen in de kerk en heel veel mensen die (online) meeluisterden, ja, heel bijzonder."

De presentatie van de twee werken van Bach is hier te bekijken met Ton Koopman op orgel:

Peter Wollny ontdekte de werken meer dan dertig jaar geleden in de Belgische Koninklijke Bibliotheek. Om vast te stellen dat ze echt van Bach waren, deed hij al die tijd onderzoek, naast zijn werk bij het Bach Archiv. En dat moest heel zorgvuldig gebeuren.

"Hij is directeur van het archief en is een belangrijke musicoloog. Hij heeft de leiding over het Bach-Jahrbuch, iemand met een grote naam, die hij niet te grabbel wil gooien door een foute beslissing te nemen", zegt Koopman.

Wollny deed zijn onderzoek in het geheim. "Niemand wist ervan, ik weet het ook pas sinds mei", zegt Koopman. Het laatste puzzelstukje vond hij begin dit jaar. "En het Bach Archiv bestaat 75 jaar dit jaar, dus dat was een prachtige gelegenheid om ermee naar buiten te komen."

Wollny vond de anonieme werken meteen opmerkelijk, zegt Koopman. "Gewoon goeie stukken, waarvan niet bekend was wie ze gecomponeerd had. De hoop dat ze van Bach waren, had hij al vanaf het begin." Aanwijzingen daarvoor waren onder meer de kenmerkende harmonieën en de veelkleurigheid van de muziek. "Maar het was niet bekend wanneer ze waren geschreven en hoe aannemelijk is het dan dat ze van Bach zijn?"

Detective

De stukken waren in ieder geval niet in Bachs handschrift geschreven. Pas vijf jaar geleden ontdekte Wollny wie de kopiist was: Salomon Günther John. In een sollicitatiebrief - die later uit 1729 bleek te zijn - schreef hij dat hij een leerling was van de vroegere organist in Arnstadt. En Bach was in die tijd de enige die daar lesgaf.

Het was nog wel een hele zoektocht om de brief van John te dateren. Het archief van Arn stadt bleek in de oorlog verloren te zijn gegaan, maar na veel zoeken vond Wollny in een provinciaal archief 8 meter brieven van John.

"Deze man heeft heel veel geschreven als gerechtsschrijver en Wollny dacht: 'Als ik dit kan dateren, dan ben ik er'." Hij vond een aantal brieven waar een datum op stond. "Hij is een specialist in schrift, hij is echt een detective wat dat betreft, en daardoor kwam hij dichter en dichter bij de tijd dat Bach in Arnstadt was."

John kreeg van 1705 tot 1707 orgelles van Bach. De kopieën bleken rond 1705 te zijn gemaakt. Daarmee was de laatste twijfel weggenomen.

Een groep strafrechtadvocaten staakt het werk in de zwaarst bewaakte afdelingen van gevangenissen, zoals de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Zij vinden dat zij door de strengere maatregelen die deze maand zijn ingevoerd niet meer vertrouwelijke gesprekken met hun cliënten kunnen hebben. Rechtszaken tegen zware criminelen dreigen hierdoor vertraging op te lopen.

De advocaten doen hun beklag in een brief aan de hoofofficieren van justitie en de presidenten van alle rechtbanken en gerechtshoven. De brief is geschreven door advocaten Laura Versluis en Sander Janssen. Ruim veertig collega's, onder wie bekende strafrechtadvocaten Bénédicte Ficq, Jan-Hein Kuijpers, Nico Meijering, Gerald Roethof en Guy Weski ondertekenden hem.

Ridouan Taghi

Doordat zij het werk neerleggen, dreigen veel rechtszaken tegen zware criminelen stil te vallen. In de EBI en in de zogenoemde Afdelingen Intensief Toezicht (AIT's) zitten de zwaarste criminelen en verdachten van ons land, zoals Ridouan Taghi, Willem Holleeder en tramschutter Gökmen T.

Sinds begin deze maand zijn de al strenge veiligheidsmaatregelen die er al golden verscherpt. Zo mogen advocaten niet meer met de hand voor de mond met hun cliënt spreken en wordt bij gesprekken tussen hen meegekeken via camera's.

Liplezen

Hoewel de camera's geen geluid opnemen, vrezen de advocaten dat alsnog informatie kan worden achterhaald uit gesprekken die zij met hun cliënten voeren via bijvoorbeeld liplezen en apps of AI-camera's "die dat behoorlijk accuraat schijnen te kunnen".

Ook kan met de positie van de camera's volgens hen mogelijk worden meegekeken op laptops of met aantekeningen. Daarnaast storen zij zich eraan dat er geen duidelijkheid is over hoe deze beelden worden opgeslagen, wie daarbij kan en wanneer die beelden worden vernietigd.

Neef

Een van de aanleidingen van de verscherpte veiligheidsmaatregelen was dat Taghi meerdere malen via zijn advocaten met de buitenwereld kon communiceren en zo zijn criminele activiteiten voortzetten.

Zijn neef en voormalige advocaat Youssef T. bezocht hem in de EBI en kon onder meer met hem over criminele plannen praten via briefjes die zij omhooghielden en weer doorkrasten. Youssef T. werd in 2023 veroordeeld tot 5,5 jaar cel voor zijn rol in de criminele organisatie van zijn neef.

De brand die het hoofdpodium van Tomorrowland volledig verwoestte, is ontstaan op het moment dat er een test werd gedaan met een vuurschaal gevuld met zeer brandbare stoffen. Dat melden goed ingevoerde bronnen aan de Vlaamse publieke omroep VRT.

Of die vuurschaal daadwerkelijk de hoofdoorzaak is van de schade, wordt nog onderzocht. Ook loopt een onderzoek naar de aansprakelijkheid voor de geschatte 60 miljoen euro schade.

Op het moment dat de brand op het hoofdpodium ontstond, werden testmetingen uitgevoerd met ten minste vier vuurschalen. Deze schalen, ongeveer twee meter breed en gevuld met sterk ontvlambare stoffen, zorgen normaal tijdens optredens voor grote vlammen. Tijdens een test brak volgens bronnen eerst brand uit aan één van de vuurschalen.

Kort daarna vatte het decor vlam en sloeg de brand over op vuurwerk dat bij het hoofd­­podium lag opgeslagen. Dat wordt door meerdere bronnen bevestigd aan de VRT.

Rode kleureffecten

Het decor van de mainstage, grotendeels opgebouwd uit piepschuim en hout, stond snel volledig in brand en werd compleet verwoest. De brandweer rukte direct uit, maar kon het podium niet meer redden. Binnen 48 uur werd op dezelfde plek een nieuw hoofdpodium opgebouwd.

Wie precies bij de test met de vuurschalen betrokken waren en waardoor de situatie zo snel kon escaleren, is onderwerp van een uitgebreid gerechtelijk onderzoek. Ook wordt nog onderzocht of het vuur daadwerkelijk van één vuurschaal is overgeslagen op het decor.

Volgens bronnen bevatten de vuurschalen naast brandstof ook strontiumnitraat. Deze stof geeft rode kleureffecten in vlammen en vuurwerk. Bij verhitting ervan wordt ook zuurstof afgegeven, wat een brandversnellend effect heeft.

Onderzoek gaat door

Beelden van bewakingscamera's hebben het begin van de brand geregistreerd. Dat er brand ontstond aan één vuurschaal, betekent volgens onderzoekers niet automatisch dat dit de enige oorzaak van de grote brand is. "Dat is nu net wat er onderzocht wordt", zegt een bron.

"Nu wordt onderzocht of het vuur met zekerheid oversloeg van één van die vuurschalen en we bestuderen ook hoe de brand zo snel kon uitbreiden", zegt een bron dicht bij het onderzoek. "Er moet iets fout gelopen zijn en daar zijn we naarstig naar op zoek."

Het vaststellen van de juiste toedracht is volgens betrokkenen van belang om veiligheidsmaatregelen op Tomorrowland en vergelijkbare festivals verder te verbeteren.

Een flatgebouw in Geleen is enige tijd ontruimd geweest vanwege een gaslek. Het lek ontstond in de kelder van de flat toen bij werkzaamheden een leiding werd geraakt. De veiligheidsregio sprak van "een flinke uitstroom van gas".

Rond 09.00 uur kwam de eerste melding binnen van problemen bij het appartementencomplex in de Teniersstraat. Het wooncomplex werd daarop ontruimd en het omliggende gebied afgezet. Volgens L1 Nieuws ging het om ruim honderd woningen.

Rond 13.00 uur was het lek verholpen. Volgens de veiligheidsregio is de hoofdkraan in het appartementencomplex gedicht. De flat wordt ook niet meer aangesloten op gas, omdat het gebouw dat niet meer gebruikte. "De bewoners kunnen bijvoorbeeld gewoon koken, aangezien alle voorzieningen op het elektriciteitsnet zijn aangesloten", aldus de veiligheidsregio.

De bewoners zijn vanochtend opgevangen in een nabijgelegen zalencentrum. Inmiddels kunnen ze terug naar huis.

Patiënten van het Máxima MC, dat vestigingen heeft in Eindhoven en Veldhoven, kunnen weer weer terecht op de poliklinieken van het ziekenhuis. Vanochtend kwamen alle afspraken te vervallen vanwege een storing. Die is nog niet verholpen, maar sinds 13.30 uur gaan de afspraken bij de poliklinieken weer door.

Behandelingen en operaties zijn vooralsnog uitgesteld, ook de spoedeisende hulp blijft gesloten. De zorg voor mensen die in het ziekenhuis liggen, gaat wel door.

De getroffen patiënten worden persoonlijk gebeld, meldt het ziekenhuis. "Máxima MC is door de storing alleen bereikbaar voor vragen die spoed hebben. Bel het ziekenhuis daarom niet als u een vraag heeft die ook tot de volgende dag kan wachten. Dat geldt ook voor het maken of verzetten van afspraken."

Oorzaak onbekend

De oorzaak van de storing is nog niet duidelijk. Volgens het ziekenhuis gaat het om een netwerkstoring, en zijn er geen aanwijzingen dat er sprake is van een hack.

"Sommige systemen werken, andere niet", zei een woordvoerder vanochtend tegen Omroep Brabant. "Het is echt een technisch probleem." Het ziekenhuis had gisteravond al te maken met een telefoonstoring.

Bij de Russische stad Omsk is vanochtend vroeg een explosie geweest bij een gaspijpleiding. Op video's die rondgaan op sociale media is een grote vuurzee te zien:

Volgens de gouverneur van Omsk gaat het om een ongeluk bij een ondergronds deel van de pijpleiding in de buurt van het dorp Rostovka. Er zou een lek zijn ontstaan na reparatiewerkzaamheden, waarna er een explosie volgde die in de wijde omtrek te zien was. Wat er precies is misgegaan, is niet duidelijk. Er is volgens de gouverneur geen gevaar voor burgers.

Staatspersbureau Interfax meldt dat enkele industriële bedrijven in de regio van de gastoevoer zijn afgesloten door de ontploffing. Het is onduidelijk om hoeveel het gaat.

In de oorlog tussen Rusland en Oekraïne valt het Oekraïense leger geregeld doelwitten, waaronder olie-installaties, aan in Rusland. Ook vinden er binnen Rusland sabotage-acties plaats. Er zijn vooralsnog geen berichten dat dit nu ook het geval is.

Omsk is een stad met ruim een miljoen inwoners in het westen van Siberië. De stad ligt op ruim 2000 kilometer van Moskou.

Wat de formatie ook oplevert, voor de grote vraagstukken moet elk kabinet niet alleen in de Tweede, maar ook in de Eerste Kamer brede steun zoeken.

Getalsmatig is het al heel lastig om een kabinet met een meerderheid in de Tweede Kamer te formeren. Niet alleen zijn daarvoor minstens vier partijen nodig, ook werpen verschillende partijen blokkades op, zoals de VVD tegen zowel GroenLinks-PvdA als de PVV.

Voor de grote vraagstukken moet het kabinet bovendien ook in de Eerste Kamer brede steun zoeken. En die bestaat vanaf vandaag uit een recordaantal van negentien fracties.

Opvolger Annabel Nanninga in senaat vormt negentiende fractie

Het aantal fracties in de Eerste Kamer stijgt vandaag tot negentien door de overstap van JA21-senator Annabel Nanninga naar de Tweede Kamer. Haar opvolger in de Eerste Kamer is Toine Beukering, maar die is geen JA21-lid meer.

Deze maand viel ook de senaatsfractie van de Partij voor de Dieren uit elkaar. Sinds vorige week vormt Ingrid Visseren-Hamakers een zelfstandige fractie.

Eerder splitsten drie leden van de aanvankelijk zestienkoppige BBB-fractie zich af: één senator vertrok naar D66, één naar de FvD en één (Pim Walenkamp) ging op eigen titel verder. Bij de VVD splitste vorige maand Cees van de Sanden zich af.

Nieuwe verkiezingen voor provinciale staten en de Eerste Kamer staan pas in het voorjaar van 2027 op stapel, dus de komende anderhalf jaar telt de Eerste Kamer negentien fracties.

Voor verkenner Koolmees was dat een extra argument om D66 en CDA te adviseren vanuit het midden te beginnen en dan "breder te bouwen".

Het grote aantal fracties in de Eerste Kamer hoeft niet ineens een probleem te zijn, zeggen politicologen en historici.

"Het lijkt wel of mensen nu pas ontdekken dat de macht van de Eerste Kamer groot is", zegt hoogleraar parlementaire geschiedenis Bert van den Braak, maar dat is volgens hem zeker al een jaar of vijftien zichtbaar.

"Het grootste probleem zit hem niet per se in de afsplitsers van de laatste tijd", zegt hoogleraar politicologie Tom van der Meer. "Die stemmen op grote thema's toch nog wel vaak als voorheen."

"De ironie wil misschien ook dat hoe meer fracties er zijn, hoe meer opties de onderhandelaars hebben", zegt universitair hoofddocent politiek Simon Otjes.

Soepelheid van de premier

De grootste uitdaging is volgens Otjes, Van den Braak en Van der Meer het grote verschil tussen de verhoudingen in de beide Kamers. In de jaren 80, toen drie of vier partijen het overgrote deel van de zetels hadden, liep dat veel meer gelijk op. Sinds 2010 zien ze dat het politieke landschap sneller verandert, en door grote winsten van FVD, BBB, en PVV lopen de samenstellingen van beide Kamers meer uiteen.

De Eerste Kamer lijkt met negentien fracties meer versplinterd, maar het was al langer een kunst om daar tot overeenstemming te komen, zien de politicologen. De kabinetten-Rutte hadden ook geen meerderheid in de senaat. Toch werden de meeste wetten en begrotingen er zonder al te grote problemen aangenomen. De "souplesse" van de premier kwam daarbij van pas, en het voortdurend met partijen in contact staan.

Zo zou het met het komende kabinet opnieuw kunnen gaan. Voorwaarde is wel dat partijen er in de formatie in slagen met een goede agenda en duidelijke plannen te komen.

'Minderheidskabinet nu ook op tafel'

Een minderheidskabinet vanuit het midden wordt door de wetenschappers als goede optie genoemd. Partijen kunnen op onderwerpen wisselend steunen. Zo zou het voor stikstof en klimaat over links kunnen gaan en voor asiel over rechts.

Van der Meer hoopt dat de formerende partijen niet tot het laatst met zo'n optie wachten, als verhoudingen al enigszins verzuurd zouden kunnen zijn. Hij is positief over zo'n variant omdat "links en rechts" naar zijn zeggen op die manier "worden meegenomen in de bestuurlijke verantwoordelijkheid".

Voor wie denkt dat de rol van de Eerste Kamer de afgelopen jaren op de achtergrond was geraakt: dat is volgens de wetenschappers een vertekend beeld. Doordat de laatste twee kabinetten snel vielen, bereikten in die periode maar een gering aantal wetsvoorstellen de senaat.

Waar partijen benadrukken dat er een stabiel en krachtdadig kabinet moet komen, is een goede samenwerking met de fracties in de Eerste Kamer volgens de wetenschappers juist van groot belang.

Met die Ruttiaanse lenigheid en soepelheid zit het bij premier in spe Jetten waarschijnlijk wel goed, denkt Otjes. Maar Jetten moet niet denken dat het na deze formatiemaanden klaar is met onderhandelen en koffiedrinken. "Jetten zal permanent in gesprek moeten blijven."

Mensen moeten niet blindelings vertrouwen op kunstmatige intelligentie, stelt Google-topman Sundar Pichai. Volgens hem is ook de allernieuwste AI-technologie "vatbaar voor een aantal fouten".

In een interview met de BBC zegt de topman dat er bij de ontwikkeling van AI spanningen waren tussen de snelheid waarmee de technologie werd ontwikkeld en het inbouwen van maatregelen om mogelijk schadelijke effecten te voorkomen. Hij stelt dat dat voor zijn bedrijf betekent dat het "gewaagd moet handelen, maar tegelijkertijd verantwoordelijk moet zijn".

AI in zoekmachine

Net als alle andere grote technologiebedrijven investeert Google enorme bedragen in kunstmatige intelligentie. Als antwoord op ChatGPT kwam Google begin 2023 met Gemini. Sinds mei dit jaar is dit AI-model ook geïntroduceerd in de zoekmachine van Google. Zo krijgen gebruikers tegenwoordig boven de reguliere zoekresultaten een door AI-gegenereerde suggestie of antwoord.

Daarbij worden geregeld fouten gemaakt, wat ook geldt voor andere AI-chatbots. Zo geven ze het nieuws geregeld verkeerd weer, bleek uit een onderzoek van meerdere publieke omroepen. Bij 45 procent van de antwoorden van AI-hulpen ChatGPT, Gemini, Copilot en Perplexity, ging iets mis.

Volgens Pichai moeten mensen "leren om deze hulpmiddelen te gebruiken waar ze goed in zijn en niet blindelings vertrouwen op alles wat ze zeggen".

Zeepbel

Hoewel in de techwereld een enorm vertrouwen bestaat in de potentie van kunstmatige intelligentie en er vele miljarden in worden geïnvesteerd, groeit ook de angst dat de euforie rond AI een zeepbel is die op knappen staat. In de eerste helft van dit jaar werden er tientallen miljarden geïnvesteerd in startende AI-bedrijfjes. Topman Sam Altman van OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT, stelde in oktober dat er "veel delen van AI zijn die een beetje bubbel-achtig aanvoelen".

Ook DNB-president Olaf Sleijpen waarschuwde gisteren dat de grote investeringen in kunstmatige intelligentie een risico zijn. Beleggers verwachten dat de investeringen in AI leiden tot hogere winsten, maar volgens Sleijpen kan dat "best tegenvallen".

Pichai stelt dat het een bijzondere tijd is met de groei van investeringen in AI, maar hij zegt ook dat er deels "een irrationeel element is" aan de explosieve groei. Hoewel hij denkt dat zijn bedrijf sterk genoeg is om te blijven bestaan, stelt hij dat "geen enkel bedrijf immuun is" als de AI-zeepbel zou knappen.

Zoals Nederlanders dol zijn op hagelslag en Britten brown sauce onontbeerlijk vinden bij het ontbijt, is voor Australiërs Vegemite onmisbaar. Een gevangene klaagt nu zelfs de overheid aan vanwege een verbod op zijn favoriete broodbeleg.

De 54-jarige Andre McKechnie vindt dat zijn mensenrechten worden geschonden omdat hij zonder Vegemite "niet kan genieten van zijn Australische cultuur". Hij wijst erop dat de gevangenis verplicht is "voedsel te leveren dat adequaat bijdraagt aan zijn welbevinden", en Vegemite hoort daar volgens hem bij.

Het kleverige, bruine, zoute Vegemite is een bijproduct van bierbrouwen. In Australië is het al een eeuw verkrijgbaar als het alternatief voor het Britse Marmite. Popgroep Men at Work maakte het beleg wereldberoemd met de "Vegemite-sandwich" uit hun hit Down Under.

Hoewel buitenlanders doorgaans minder enthousiast zijn, is het op toast of kaas essentieel voor veel Australiërs. 80 procent van hen heeft een potje in huis.

Verbod

Sinds 2006 is Vegemite verboden in gevangenissen in de deelstaat Victoria. Dat is omdat het goedje vaak gebruikt werd om drugs binnen te smokkelen: de allesoverheersende geur van het broodbeleg ontregelde de drugshonden. Daarnaast zou de gist in Vegemite gebruikt kunnen worden om illegaal alcohol te brouwen in de gevangenis.

Justitie in Victoria heeft nog niet gereageerd op de eisen van McKechnie, die vastzit voor een moord uit 1994. De rechtszaak dient volgend jaar.

Verffabrikant AkzoNobel gaat samen verder met concurrent Axalta. Dat maken de twee bedrijven vanochtend bekend.

Het gaat om een fusie waarin de twee bedrijven als even grote partijen in stappen. In 2017 werd ook al gesproken over een fusie tussen de bedrijven. Toen mislukten de onderhandelingen.

Met de fusie moet een wereldwijde speler ontstaan in de markt van verf. Behalve huis-, tuin- en keukenverf maken de twee bedrijven ook verf voor industrie, vliegtuigen en defensiematerieel. Door het samenvoegen kan die verf op 173 plekken wereldwijd gemaakt worden.

Met verkoop in 160 landen hoopt het bedrijf een omzet te kunnen draaien van bijna 15 miljard euro. Daarnaast verwacht het verfbedrijf dat er flink kosten bespaard kunnen worden.

Hoofdkantoor

Verfmultinational AkzoNobel heeft het hoofdkantoor staan in Nederland, Axalta in de Verenigde Staten. Er komen twee hoofdkantoren, in Amsterdam en Philadelphia. AkzoNobel blijft voor de belasting een Nederlands bedrijf, maar vertrekt wel van de Amsterdamse beurs.

De huidige topman van AkzoNobel, de Fransman Greg Poux-Guillaume, wordt ook de topman van het nieuwe bedrijf. De topman van Axalta, Rakesh Sachdev, wordt voorzitter van de raad van commissarissen.

Eerder dit jaar sloot AkzoNobel nog één van hun verffabrieken, waar bekende verfmerken Flexa en Sikkens gemaakt werden. Een paar maanden daarvoor werden er 2000 banen geschrapt.

Vliegmaatschappij Ryanair is landings- en vertrekrechten op Eindhoven kwijt, omdat afgelopen zomer meermaals vluchten opzettelijk te laat waren. Dat bevestigt ACNL, de organisatie die gaat over de verdeling van de tijdslots tegen de NOS, na berichtgeving van het Eindhovens Dagblad (ED).

ACNL heeft twee vaste tijden voor vertrek en landing ingetrokken voor de Ierse budgetmaatschappij. Dat is een sanctie die zelden wordt opgelegd. Ryanair had bezwaar gemaakt tegen het besluit. Omdat de tijd begon te dringen, probeerde de maatschappij ook bij de rechter te voorkomen dat de tijdslots al verdeeld zouden worden. De verdeling voor komende zomer stond deze maand op de agenda.

De rechter ging daar niet in mee. Volgens de rechtbank woog het belang van de slotcoördinator, het tijdig en eerlijk verdelen van de schaarse capaciteit op Eindhoven Airport, zwaarder dan het belang van Ryanair. Bovendien zijn alle procedures correct doorlopen: ACNL gaf half juni al een waarschuwing waarin mogelijke sancties werden aangekondigd, en in augustus volgden de daadwerkelijke maatregelen.

De slotcoördinator constateerde dat Ryanair op Eindhoven Airport structureel te laat aankwam op twee vaste routes. In een periode van drie maanden tijdens het afgelopen zomerseizoen ging het om ruim dertig overtredingen.

Sofia en Pisa

Gemiddeld arriveerden de vluchten bijna een uur later dan gepland, waardoor ook de retourvluchten vanuit Eindhoven standaard met vertraging vertrokken. Omdat dit patroon zich tientallen keren herhaalde, concludeerde ACNL dat Ryanair bewust de geldende regels negeerde.

Het betrof de maandagavondvlucht uit Sofia en de donderdagavondvlucht uit Pisa, beide gepland rond 20.00 uur. De twee tijdslots zijn door de opgelegde sanctie nu beschikbaar voor andere maatschappijen. Ryanair zal de vluchten naar Sofia en Pisa moeten verplaatsen naar andere tijdstippen of de routes tijdelijk uit het schema moeten schrappen.

Kritiek

Er is regelmatig kritiek op Ryanair. De maatschappij wordt herhaaldelijk beschuldigd van het te zuinig tanken van de vliegtuigen, waardoor de toestellen bij uitwijksituaties in de problemen zouden kunnen komen. Ook zou Ryanair slecht betalen en slecht met zijn personeel omgaan, maar topman O'Leary heeft die beschuldigingen altijd ontkend.

Voor drie Kamerleden is het vandaag een bijzonder spannende dag: Martin Bosma (PVV), Thom van Campen (VVD) en Tom van der Lee (GroenLinks-PvdA) proberen vandaag gekozen te worden tot de nieuwe voorzitter van de Tweede Kamer.

Vanmiddag mogen ze alle drie een 'pitch' houden in de plenaire zaal om hun kandidatuur kracht bij te zetten. Daarna is het aan de Kamerleden om in een geheime stemming te bepalen wie er de komende tijd op de blauwe voorzittersstoel mag zitten.

Bosma is de zittende voorzitter, Van Campen zou met zijn 35 jaar de jongste Kamervoorzitter ooit zijn, en Van der Lee stelde zich twee jaar geleden ook al kandidaat, maar verloor van Bosma.

Enige schimmigheid

Sinds Kamerleden zich in het openbaar kandidaat stellen en de grootste fractie niet meer bijna automatisch de voorzitter levert, is het stemproces met enige schimmigheid omkleed. Partijen besluiten soms een bepaalde kandidaat te steunen, omdat het politiek goed uitkomt. Bijvoorbeeld om een partij te paaien in het formatieproces dat vaak tegelijkertijd plaatsvindt.

Bijna iedereen in Den Haag is tevreden over de manier waarop PVV'er Bosma de vergaderingen leidt. Dat gaat strak en met humor. Hij begint iedere dinsdag de vergadering met een gedicht en het personeel van de Kamer hoeft nog zelden na 23.00 uur te werken.

Toch is de kans nadrukkelijk aanwezig dat hij na vandaag weer een gewoon Kamerlid is. Een deel van de Kamer heeft nog steeds moeite met eerdere uitspraken van de PVV'er, bijvoorbeeld over de slavernij. Bosma was om die reden ook niet welkom bij de herdenking van het einde van slavernij op Keti Koti.

Verschillende stemrondes

Het stemmen is anoniem, met stembriefjes waarop alleen de naam van de persoon op wie je stemt. En meestal zijn er verschillende stemrondes nodig om tot een meerderheid voor één kandidaat te komen.

In het Reglement van Orde van de Tweede Kamer staat dat de Kamerleden in de eerste twee stemrondes elke naam op hun stembriefje mogen zetten, dus ook van mensen die helemaal geen kandidaat zijn. Als er daarna nog niemand een absolute meerderheid heeft, valt er steeds iemand af. Uiteindelijk kan de strijd dan tussen twee kandidaten gaan.

Ingewijden gaan ervan uit dat de kans groot is dat Bosma die laatste stemronde haalt, maar de vraag is wie er dan tegenover hem staat. Linkse partijen hebben een voorkeur voor Tom van der Lee, maar sommige Kamerleden vrezen dat hij het net als twee jaar geleden zal afleggen tegen Bosma.

Omdat ze denken dat Thom van Campen een grotere kans maakt tegen Bosma, overwegen sommige linkse Kamerleden zelfs om strategisch op de VVD'er te stemmen. Alleen om te voorkomen dat Bosma er met de winst vandoor gaat.

Fractiediscipline?

Zo kunnen er allerlei belangen spelen die het stemgedrag van de Kamerleden bepalen. Ook is niet helemaal duidelijk of de fracties aan de fractiediscipline vasthouden of dat individuele Kamerleden zelf mogen bepalen wie ze steunen.

En omdat de stemming anoniem is, kunnen er altijd verrassingen uit de stembus komen. En blijft het dus nog even spannend voor Bosma, Van Campen en Van der Lee.

Een Amerikaanse oud-minister van Financiën trekt zich voorlopig terug uit het publieke leven vanwege uitgebreid e-mailcontact met zedendelinquent Jeffrey Epstein. Democraat Larry Summers bleef over relatieadvies corresponderen met de zakenman tot de dag voordat die werd opgepakt voor kindermisbruik.

"Ik schaam me diep voor mijn gedrag en begrijp hoeveel pijn dit heeft veroorzaakt", laat Summers weten in een reactie. "Ik neem de volledige verantwoordelijkheid voor mijn foute beslissing om te blijven communiceren met Epstein."

Summers was in de jaren 90 minister onder president Clinton en diende later ook als economisch adviseur van president Obama. Hij geeft nog altijd les op Harvard, waar hij ook jarenlang rector was. Daarnaast zit hij in de raad van bestuur van OpenAI (van ChatGPT) en is hij commentator op de financiële zender Bloomberg.

'Wingman'

Universiteitskrant The Crimson ontdekte tussen de ruim 20.000 e-mails van Epstein die recent werden vrijgegeven ook de uitgebreide mailwisseling met Summers. De getrouwde Summers vroeg van november 2018 tot juli 2019 hulp om een seksuele relatie te beginnen met een ongenoemde vrouw die hij zijn 'pupil' noemde. Volgens Harvard ging het niet om een student.

De vrouw was volgens Summers "geïnteresseerd in mijn commentaar op haar kleding", dus zag hij een kans om "horizontaal te raken" met haar. Hij mailde Epstein zijn bedenkingen over een affaire ("Het beste is om het contact af te breken. Denk dat ze het zal missen, maar ik helaas ook"), om er vervolgens toch weer voor te gaan ("Het spel is op de wagen hier op de conferentie. Ze was heel goed, slim, assertief en bloedmooi. Ik ben de lul.")

Epstein reageerde dat hij graag Summers als "wingman" advies wilde geven. Hij adviseerde hem dat het een kwestie van de lange adem was, maar "ze zal nooit een andere Larry Summers vinden. Die kans is NUL".

Prominenten

De laatste mailwisseling tussen de twee mannen is van 5 juli 2019, een dag later zou de politie Epstein oppakken op verdenking van kindermisbruik. Dat betekent dat Summers dus het contact nog volhield nadat justitie al een onderzoek had geopend naar de lichte straf die Epstein in 2008 had gekregen voor zedendelicten en media berichtten over tientallen nieuwe misbruikbeschuldigingen.

"Ik doe afstand van mijn publieke verplichtingen om het vertrouwen weer op te bouwen en te werken aan mijn relatie met mijn naasten", reageert Summers nu. Welke publieke taken hij neerlegt zegt hij niet, al wil hij wel onderwijs blijven geven.

Epstein werd dik een maand na zijn arrestatie dood gevonden in zijn cel. Justitie concludeerde dat hij zelfmoord had gepleegd. Vanwege zijn dood kwam het nooit tot een rechtszaak en bleven er vragen over wie precies van zijn misdaden had geweten. Prominente Amerikanen als de presidenten Clinton en Trump, Bill Gates en Elon Musk hadden contact met hem, ook Summers vloog meerdere malen in diens privévliegtuig.

Draai van Trump

Naast de 20.000 mails die deze week werden vrijgegeven door een Congrescomité hebben de Amerikaanse opsporingsdiensten nog meer mails, documenten en bestanden verzameld tijdens het onderzoek naar Epstein. Vandaag stemt het Huis van Afgevaardigden erover om die ook vrij te geven. Doordat enkele Republikeinen zich bij de Democraten hebben aangesloten, is daar een meerderheid voor.

President Trump verzette zich maandenlang tegen openbaarmaking, hoewel hij tijdens de campagne nog beloofd had alles vrij te geven. Gisteren kwam hij daarvan terug en zei het prima te vinden als het Huis instemt. Daarna moet ook de Senaat nog akkoord gaan, het is nog niet duidelijk hoe de stemverhouding daar ligt.

Als de wet wordt aangenomen, moeten de documenten binnen een maand worden vrijgegeven. Informatie over slachtoffers of lopende onderzoeken mag onleesbaar worden gemaakt, maar het is niet toegestaan te censureren om "schaamte, reputatieschade of politieke schade voor regeringsfunctionarissen, publieke figuren of buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders" te voorkomen.

Ook slachtoffers van Epstein zijn voor publicatie. Ze houden later vandaag een persconferentie bij het Capitool om tegenstribbelende politici te overtuigen.