NOS Nieuws - Algemeen

Dat hij geen voorstander is van een snelle afbouw van olie- en gasproductie was bekend, maar uitspraken in een recent interview hebben de voorzitter van de klimaattop in Dubai, Sultan Al-Jabr, opnieuw in opspraak gebracht.

In het gesprek zegt hij dat er "geen scenario is waarin stoppen met olie en gas de opwarming tot 1,5 graad beperkt". Dat zou indruisen tegen de laatste wetenschappelijke inzichten van onder meer de VN. Antonio Guterres, secretaris-generaal van de VN, noemt de uitspraken "zeer zorgwekkend" en "neigend naar klimaatontkenning". Maar volgens Al-Jabr wordt hij verkeerd begrepen.

Al sinds bekend is dat Al-Jabr de top zou gaan leiden is er kritiek en angst voor belangenverstrengeling. Hij is ook hoofd van het staatsoliebedrijf van de Verenigde Arabische Emiraten, ADNOC, een bedrijf dat dagelijks miljoenen vaten ruwe olie uit de grond haalt en van plan is die productie in de toekomst zelfs nog uit te gaan breiden.

"Het is alsof je graaf Dracula de baas maakt over een bloedbank", is een van de veelgehoorde typeringen. Onthullingen van de BBC over mogelijke oliedeals tijdens de voorbereidende overleggen voor de top hebben het wantrouwen nog versterkt.

Al-Jabr deed de omstreden uitspraken in een Zoom-interview met onder meer Mary Robinson, oud-president van Ierland. Zij vraagt hem naar de uitbreidingsplannen van ADNOC en hoe die te rijmen zijn met de wetenschap.

Duidelijk geïrriteerd antwoordt hij dat er volgens hem geen wetenschappelijke feiten zijn die aantonen dat snel stoppen met olie en gas helpt bij het beperken van de opwarming van de aarde tot 1,5 graad. Als ze voet bij stuk houdt, zegt hij: "Een duurzame sociaal-economische ontwikkeling is niet mogelijk zonder fossiele brandstoffen, als je tenminste niet wil dat we weer in grotten moeten gaan leven."

Verderop in het interview zegt hij overigens wel dat het stoppen met fossiel uiteindelijk onvermijdelijk is en dat ook hij wil dat de opwarming onder de 1,5 graad blijft. "Daar richt ik mij op", aldus Al-Jabr.

In een eerste reactie op het artikel in de Britse krant The Guardian laat de woordvoerder van de klimaattop-organisatie weten dat Al-Jabr niet ingaat op pogingen hem zwart te maken. Hij is geen klimaatontkenner en doelde er alleen maar op dat er ook in de scenario's van het klimaatpanel IPCC een rol voor fossiele bedrijven is weggelegd, zij het een kleine.

Al-Jabr is ook groot pleitbezorger van CO2-opslag, waarbij de industrie wel CO2 kan blijven uitstoten, zolang die maar wordt afgevangen en onder de grond wordt gestopt.

Ook Europarlementariër Bas Eickhout is kritisch op Al-Jabr's rol tot nu toe. Volgens hem lijkt de voorzitter tevreden met de resultaten die tot nu toe zijn behaald, onder meer de afspraken over het klimaatschadefonds en verdrievoudiging duurzame energie. Dat zijn echter noodzakelijke stappen om nu te komen tot het hoofdthema: het einde van fossiel, zegt Eickhout.

"Het wordt tijd dat Al-Jaber zijn oliepet afzet als CEO van zijn oliebedrijf en als een echte klimaattopvoorzitter een noodzakelijk succes van deze klimaattop maakt. De wetenschap maakt juist duidelijk dat we het over einde fossiel moeten hebben, willen we de ergste opwarming nog voorkomen."

Vanuit het zuiden trekken sneeuwbuien het land over. Onder meer in delen van Limburg, Noord-Brabant en het midden van het land blijft een dun laagje liggen. Weeronline verwacht dat er plaatselijk zo'n 5 centimeter kan vallen.

"In het noorden en noordoosten gaat de sneeuwval nog door tot in de nacht en is de kans groot om 's ochtends wakker te worden in een witte wereld", aldus Weeronline.

In het hele land geldt weercode geel vanwege gladheid. Het kan plaatselijk glad worden door sneeuwresten en bevriezing van wegen, waarschuwt het KNMI. Die weerswaarschuwing geldt tot maandagavond 18.00 uur.

Volgens Rijkswaterstaat leidde de sneeuw gisteravond niet tot grote problemen op de weg.

In het zuiden is het aan het eind van de avond gestopt met sneeuwen. De verwachting is dat de sneeuw daar niet blijft liggen, omdat het kan gaan dooien.

Op veel plekken ligt er al een dun laagje sneeuw. Deze foto's kwamen binnen in de inbox van de NOS:

KLM heeft gisteren tientallen vluchten geannuleerd in verband met de verwachte sneeuwval. "Onze klanten moeten weten waar ze aan toe zijn", aldus een woordvoerder. "Je kunt daar niet tot het laatste moment mee wachten. Reizigers zijn geïnformeerd en omgeboekt naar andere vluchten."

Ook vandaag worden vluchten geschrapt, meldt de luchtvaartmaatschappij. Het gaat om 42 retourvluchten binnen Europa.

In de Rode Zee bij Jemen zijn drie commerciële schepen onder vuur genomen door Houthi-rebellen, zegt het Amerikaanse leger. De rebellen zelf claimden eerder op de avond twee schepen te hebben aangevallen die volgens hen een relatie met Israël hebben.

Het Amerikaanse leger zegt dat zijn marineschip de USS Carney drie drones uit de lucht heeft geschoten die gelanceerd waren door de Houthi-rebellen. Het schip van de Amerikaanse marine schoot al vaker raketten uit de lucht die vanuit Jemen werden afgevuurd.

Er waren onbevestigde berichten dat de USS Carney zelf ook doelwit was, maar in de verklaring van het leger wordt daar niets over gezegd.

Twee van de aangevallen schepen zouden de Unity Explorer en de Number Nine zijn. Die varen onder respectievelijk Bahamaanse en Panamese vlag, maar worden door de Houthi's gezien als Israëlische schepen, mogelijk omdat er sprake is van Israëlische (mede-)eigenaren.

Volgens de woordvoerder van het Israëlische leger hebben de schepen "geen enkele connectie met de staat Israël". Volgens hem raakte een van de schepen "aanzienlijk beschadigd" en is er een gevaar dat het zal zinken. Het andere schip is volgens hem licht beschadigd. Hoe het derde schip eraan toe is, is onduidelijk.

Houthi's hebben zich solidair verklaard met de Palestijnen in Gaza en zeiden al eerder Israëlische schepen als doelwit te beschouwen. Twee weken geleden werd het vrachtschip Galaxy Leader op de Rode Zee gekaapt en ook andere schepen werden aangevallen.

De sjiitische Houthi-rebellen worden gesteund door Iran, dat onder meer wapens aan hen levert.

Op het strand op Vlieland is een dode griend aangespoeld. Dat meldt SOS Dolfijn, een stichting die zich inzet voor walvisachtigen.

Het dier is van het strand gehaald en gaat voor onderzoek naar de Universiteit Utrecht, meldt Omrop Fryslân. Het is niet duidelijk of de griend levend op Vlieland is aangespoeld. Verdere details over lengte of leeftijd zijn ook niet bekend. Volgens Omroep Zilt werd het dier gevonden tijdens een rondrit van de Vliehors Expres.

SOS Dolfijn spreekt van een bijzondere vondst. De laatste keer dat er een griend aanspoelde in Nederland was in 2018. Toen strandde er een bij Egmond aan Zee.

Grienden zijn dolfijnachtigen die tussen de drie en negen meter lang worden. Ze leven in grote groepen en komen voornamelijk voor in de noordelijke Atlantische Oceaan en in de oceanen op het Zuidelijk Halfrond. Grienden worden niet vaak in de buurt van Nederland gezien. Normaliter leven ze onder meer in de buurt van Schotland en IJsland.

Het komt wel vaker voor dat grienden aanspoelen, soms zelfs met grote aantallen. Zo spoelden in juli in Australië zo'n honderd grienden aan op het strand, de helft van de dieren overleefde dit niet. Vorig jaar spoelden er 230 aan op de kust van Tasmanië en in 2018 gebeurde dat met 150 grienden bij Hamelin Bay, aan de westkust van Australië.

Plotseling stak het de kop op: het blauwtongvirus. Herkauwers als schapen en runderen kunnen er erg ziek van worden en een deel van de dieren sterft na een besmetting. Drie maanden na het begin van de uitbraak is blauwtong door de kou grotendeels verdwenen, maar de angst voor terugkeer is groot.

Op 6 september maakte het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) bekend dat het virus na veertien jaar weer in Nederland was aangetroffen. Het dook op bij vier schapenhouderijen in Noord-Holland en Utrecht. Sindsdien heeft het zich snel verspreid en is het op ruim 5500 locaties vastgesteld.

Opzwellende gewrichten, mank lopen en kwijlen zijn symptomen van een besmetting. Een deel van de dieren herstelt, maar er gaan ook dieren dood. Exacte sterftecijfers zijn er nog niet, maar half november schreef demissionair minister Adema dat ruim 5 procent van de schapenpopulatie was gestorven.

De organisatie die de kadavers ophaalt hoort niet waaraan dieren zijn gestorven, maar zegt dat in de periode waarin blauwtong rondwaart 40.000 schapen meer zijn opgehaald dan verwacht. Na een piek eind oktober ziet de organisatie het aantal dode schapen nu dalen richting het normale aantal.

De knut, een soort kleine mug, verspreidt het blauwtongvirus. Het insect wordt minder actief als de temperatuur daalt en daardoor zijn er de laatste tijd minder besmettingen. Dat is terug te zien in het aantal blauwtongtests dat in het laboratorium positief uitvalt, al is niet uit te sluiten dat er nu ook minder consequent wordt getest dan eerder bij deze uitbraak.

Deze grafiek toont het aantal positieve PCR-tests per week:

"Het is te koud voor de knut", zegt Melle Holwerda, onderzoeker bij Wageningen Bioveterinary Research. "Als het rond de acht graden is, gaat het virus minder hard rond. Daarom nemen de besmettingen af."

Dat betekent niet dat we voorgoed van het blauwtongvirus af zijn. "Het kan zomaar dat de knutten de stallen in duiken. Het virus kan op die manier de winter doorkomen en in het voorjaar weer terugkeren."

Boer Gert Vendrig had vijftig schapen en daarvan is de helft dood. Ook koeien moesten eraan geloven. "Het was verschrikkelijk hoe snel het ging. Op een gegeven moment hadden we zes dode schapen aan de weg liggen die opgehaald werden."

Naast de emotionele schade is het financieel ook een klap. "Elk dier kost geld. Daarnaast kunnen we geen melk meer verkopen van de koeien en hebben we volgend jaar geen lammeren. Er wordt niks vergoed door de verzekering of door een schadefonds."

"We zijn blij dat het nu weer rustig is", vervolgt Vendrig. "Maar de angst dat het terugkomt, zit er goed in. We hopen daarom vurig op een vaccin."

Tegen de huidige blauwtong-variant bestaat nog geen vaccin dat he ministerie geschikt vindt. Het voert daarom gesprekken met zeven farmaceuten over het ontwikkelen van een nieuw vaccin.

Ondertussen richt Wageningen Bioveterinary Research op verzoek van LNV een plek in waar mogelijke vaccins in het laboratorium kunnen worden getest op schapen.

"Veel werk moet nog worden verzet om alle herkauwers in Nederland in te enten", zegt onderzoeker Holwerda. "Als alles meezit kunnen we halverwege volgend jaar een goed werkend vaccin gebruiken bij de veehouderijen."

Om grip te krijgen op blauwtong wordt niet alleen naar een vaccin gezocht. Toezichthouder de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit onderzoekt welke knuttensoorten het virus bij zich dragen en of die in stallen overwinteren. Ook loopt er onderzoek naar de sterftecijfers en het herstel van herkauwers na een besmetting.

De Europese voetbalfederatie UEFA gaat onderzoeken hoe het kon dat er gekreun te horen was tijdens de loting voor het Europees Kampioenschap voetbal gisteren. Dat meldt de BBC.

De geluiden waren onder meer te horen toen werd geloot in groep A bij Schotland, Hongarije en Duitsland. YouTube-grappenmaker Daniel Jarvis zegt verantwoordelijk te zijn voor het gekreun, dat vooral op televisie goed te horen was.

In een livestream op X beweert Jarvis dat hij met behulp van een mobieltje de geluiden heeft afgespeeld. Dat zou hij hebben gedaan door naar die telefoon te bellen, waardoor vervolgens geluid werd afgespeeld.

"Dat waren wij", zegt hij op X. "Wij hebben die telefoon daar gekregen, wij hebben gebeld, seksgeluiden tijdens de Euro 2024-loting."

Kijk (en luister) hoe de loting meerdere keren werd verstoord:

Toen UEFA-topfunctionaris Giorgio Marchetti het geluid in zijn commentaar opmerkte stopte het, maar daarna kwam het nog een paar keer terug.

Jarvis zou eerder dit jaar ook al eens hebben toegeslagen tijdens een voetbalwedstrijd bij de BBC. Toen waren dezelfde geluiden minutenlang te horen. Dat geluid bleek afkomstig uit een mobiele telefoon die bij de studio was neergelegd.

Verschillende bakkersbedrijven in Friesland zijn gestopt met het produceren en verkopen van Friese pepernoten, pepernoten van taaitaaideeg. Dat komt door strengere regelgeving van de Europese Commissie. Het heeft alles te maken met een stof die vrijkomt bij het bakken van de pepernoten: acrylamide. Uit onderzoek is gebleken dat een hoge inname van de stof schadelijk kan zijn voor de gezondheid.

Pepernotenproducent Modderman BV in Rotsterhaule heeft de productie van Friese pepernoten uit voorzorg stopgezet. Volgens Omrop Fryslân is het bedrijf de enige grote producent van Friese pepernoten, wat betekent dat de lekkernij bijna niet meer in de winkels ligt.

Nadine Modderman van Modderman BV zegt tegen de regionale omroep dat de zorgen over acrylamide al langer spelen. Zo bezocht toezichthouder de NVWA in 2021 bakkerijen en testte verschillende soorten producten op acrylamide. Daaruit kwam naar voren dat de hoeveelheid acrylamide bij de meeste bakkerswaren binnen de norm viel, behalve bij pepernoten. Bij 41% van de geteste pepernoten was het gehalte toen al te hoog.

Nu de regels zijn aangescherpt zijn ook de maximumlimieten omlaag gegaan. "En de NVWA handhaaft daar ook op", zegt Modderman. "Ze komen elk jaar bij ons langs om monsters te nemen." Het is niet bekend of de kruid- en pepernoten dit jaar al door de waakhond zijn getest.

Bij de producten waar te veel acrylamide wordt aangetroffen moeten producenten maatregelen nemen. Zo kunnen zij bijvoorbeeld het recept aanpassen. Modderman bekijkt nu hoe het verder moet met de Friese pepernoot.

Nadine Modderman legt uit dat de productie van het product vrij duur en arbeidsintensief is. Aanpassingen zijn daarom moeilijk en kostbaar voor het bedrijf. Bovendien is het een regionaal product. "Het leeft hier erg, maar beneden de rivieren niet", zegt ze. "En wij moeten het hebben van massaproductie. Ook moet het voor een appel en een ei in de winkel liggen."

Volgens Modderman wil het bedrijf de kenmerken van de originele Friese pepernoot zoveel mogelijk behouden. "We moeten eerst proeven doen met de receptuur en de instellingen van de oven. Het Sinterklaasseizoen is nu voorbij voor ons, maar we hopen wel stappen te nemen om volgend jaar weer Friese pepernoten te maken."

Volgens Omrop Fryslân hebben ook kleinere bakkersbedrijven te maken met de strengere regels. Bakker Van den Berg in Burgum, die tien verkooppunten heeft in het noordoosten van de provincie, is daarom ook gestopt met het bakken en verkopen van Friese pepernoten.

Het is nog onzeker of het bedrijf de pepernoten volgend jaar weer in het assortiment heeft. "We moeten er nog eens naar kijken of het anders kan. Dat hopen we natuurlijk wel. Maar wanneer is nog de vraag."

Er zijn ook bakkers die ze nog wel hebben, bijvoorbeeld bakkerij Baarsma in Boornbergum. "Maar die van mij zijn anders", zegt de eigenaar. "Die zijn ook veel lichter van kleur. Vooral bij die donkere, bruine komt acrylamide om de hoek kijken." Al zegt hij er wel bij dat hij er niet zeker van is of er te veel acrylamide in zijn pepernoten zit. "Dat zou kunnen, dat weet ik niet. Ik heb ze nooit laten onderzoeken."

Venezuela houdt vandaag een referendum over het gebied Essequibo, dat door zowel Guyana als Venezuela wordt geclaimd. Bij de inwoners van het olierijke gebied zijn de zorgen groot.

Er wordt met vlaggen gezwaaid, er hangen spandoeken en er klinken strijdliederen op een bijeenkomst in het dorpje Anna Regina in de grensregio tussen Guyana en Venezuela. "Essequibo hoort bij Guyana!" roepen de bewoners die massaal zijn afgekomen op het protest. Aanleiding voor het protest is het referendum in buurland Venezuela.

President Maduro heeft de Venezolanen opgeroepen zich uit te spreken over de vraag of Essequibo bij Venezuela hoort. Er speelt al eeuwenlang een grensconflict over het gebied, dat vier keer groter is dan Nederland en waar meer dan 100.000 mensen wonen.

Zowel Venezuela als Guyana maakt aanspraak op het gebied. Volgens Venezuela hoort het bij hen en is dat in 1777 vastgelegd onder de Spaanse kolonisatie. Maar Guyana beschouwt het gebied als het zijne, nadat in 1899 een internationale arbitragecommissie had bepaald dat het bij Guyana hoorde. Venezuela verzette zich tegen deze uitspraak, de rechters zouden procedurefouten hebben gemaakt.

Het conflict bleef als die tijd sluimeren en werd nooit opgelost. Tot er in 2015 grote oliereserves werden gevonden in Guyana (ruim 11 miljard vaten) en oliegigant Exxon Mobile hier ging produceren. Essequibo is ook rijk aan olie, goud en andere rijkdommen.

Nu Maduro middels een agressieve campagne, waar dit referendum onderdeel van is, zijn zinnen op Essequibo heeft gezet, maken ze zich in het kleine Guyana met zo'n 800.000 inwoners grote zorgen. "We voelen ons bedreigd. Want wat kunnen we als klein land tegenover het machtige Venezuela?'" zegt Safira Armina Kamal bezorgd. Ze is met haar dochters naar de bijeenkomst gekomen. Ze zingen de protestliederen mee en dragen T-shirts met daarop geschreven "Essequibo hoort bij Guyana". Zo'n 125.000 van de 800.000 Guyanen wonen in het gebied.

Naast Kamal staat Nadia Siram, een lokale politicus in het dorp Anna Regina. "Omdat er nu olie en goud in Essequibo is gevonden wil Venezuela ons inlijven. Geen sprake van! Wij zijn Guyanezen en houden van Guyana", zegt ze. Maar toch zijn ze zenuwachtig over het referendum. Stel dat het machtige Venezolaanse leger binnenvalt?

Met oorlogsretoriek en promotiespotjes op tv van militaire trainingen en legereenheden die naar de grens worden gestuurd probeert Maduro een gevoel van nationalisme te creëren. "Essequibo es nuestro", Essequibo is van ons!'' klinkt het in Venezuela.

De Guyanese vicepresident Bharrath Jagdeo denkt dat Maduro het referendum ook vooral wil inzetten om politiek te scoren: volgend jaar zijn er verkiezingen. Als die eerlijk en democratisch verlopen is de kans klein dat Maduro wint. "Hij wil met Essequibo de bevolking achter zich krijgen en een gevoel van eenheid creëren. Dat is gevaarlijk", zegt Jagdeo.

Inmiddels ligt de zaak ook al jaren bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Dat waarschuwde Venezuela vrijdag al om vooral geen acties richting "het betwiste gebied Essequibo te ondernemen". Totdat er een uitspraak komt zou Venezuela de territoriale verdeling van 1899 moeten respecteren, vindt het Hof.

Guyana hoopte dat het zou lukken om het referendum van Maduro tegen te houden, maar daarover heeft het Gerechtshof geen uitspraak gedaan. Bovendien heeft Maduro bij voorbaat al gezegd dat het referendum hoe dan ook wordt doorgezet. Hoewel zo'n referendum geen enkele internationale rechtsgeldigheid heeft, veroorzaakt het spanningen in de hele regio.

Brazilië heeft extra militairen naar de grens met Venezuela gestuurd en president Lula da Silva heeft duidelijk gemaakt dat de zaak niet moet escaleren. De VS heeft legerexperts en mariniers naar Guyana gestuurd.

De bewoners van Essequibo kunnen ondertussen niet veel meer doen dan hun stem laten horen. Safira Armina Kamal begint het eerste couplet van een speciaal gecomponeerd protestlied te zingen, dat nu op alle radiostations in het land te horen is.

"We geven onze bergen niet op, ook niet onze bomen. We geven onze rivieren niet op, want die horen bij ons!" Er klinkt luid gejuich en applaus. Wat de uitkomst van het referendum ook is, Essequibo opgeven zijn de Guyanezen zeker niet van plan.

Journalist en voormalig NOS-correspondent in Rusland Peter d'Hamecourt is op 77-jarige leeftijd overleden. Hij overleed vandaag na een hartstilstand in Zuid-Frankrijk, waar hij woonde. d'Hamecourt werkte jarenlang voor Nederlandse en Vlaamse media als de NOS, het AD en de VRT.

De journalist, geboren in Vlaardingen, was voor zijn tijd in Rusland correspondent in het Midden-Oosten en Latijns-Amerika. Eind jaren 80 begon hij als correspondent in Moskou, dat toen nog de hoofdstad was van de Sovjet-Unie. "Wat ik aantrof was een anarchistische bende", zei hij daarover in 2008 tegen de De Groene Amsterdammer. "Hier ga ik me thuis voelen, dacht ik meteen."

d'Hamecourt versloeg vanuit Moskou vele grote nieuwsgebeurtenissen, waaronder de val van de Sovjet-Unie, de oorlogen in Tsjetsjenië, de ramp met de onderzeeër Koersk in 2000 en de gijzelingen in het Doebrovkatheater in Moskou en van een school in Beslan in Noord-Ossetië 2004. Bij de bestorming daarvan kwamen ruim 300 mensen om het leven, onder wie veel kinderen. In 2008 stopte hij als correspondent, maar hij bleef aanvankelijk in Rusland wonen. Later verbleef hij vooral in Frankrijk.

"Ik heb nooit achter een bureau gezeten", zei hij over zijn loopbaan tegen de Groene Amsterdammer. "Laat mij maar buiten spelen in de chaos, in vind mijn weg wel."

Peter d'Hamecourt tijdens een aantal belangrijke nieuwsgebeurtenissen:

"Hij was iemand met een enorme neus voor nieuws", vertelt NOS-correspondent Geert Groot Koerkamp, die jarenlang samenwerkte met d'Hamecourt en nog steeds in Moskou zit. "Internationale persbureaus waren sommige nieuwsgebeurtenissen soms nog niet op het spoor, maar dan had hij al het idee dat het een groot verhaal zou worden."

Groot Koerkamp noemt het niet toevallig dat d'Hamecourt in de Sovjet-Unie terechtkwam. "Dat was een soort luilekkerland voor journalisten. De Sovjet-Unie viel uit elkaar, er kwamen vijftien landen en er gebeurde elke dag wat nieuws."

d'Hamecourt schreef ook meerdere boeken, onder meer over Rusland. Hij schoof na zijn afscheid als correspondent zo nu en dan aan bij talkshows om zijn licht te laten schijnen over de ontwikkelingen in Rusland.

De oud-journalist kreeg in 2018 een herseninfarct waardoor hij deels verlamd raakte. Hij belandde in een rolstoel en maakte aantekeningen in de periode van revalidatie, die verwerkt werden in het boek Een leven op zijn kop, dat met hulp van een goede vriendin tot stand kwam.

"Hij is toen door een hele zware periode gegaan", vertelt Groot Koerkamp. "Een tijdlang stond zijn belangstelling voor Rusland op een heel laag pitje, maar de laatste jaren was hij weer helemaal bij. Het was verbazingwekkend hoe hij op grote afstand heel nauwgezet de gebeurtenissen in Rusland kon volgen, tot op het allerlaatste moment."

Bij een ongeluk op de A1 bij Hoevelaken gisteravond zijn drie mensen omgekomen, onder wie twee kinderen, door een frontale botsing met een spookrijder. Rond 22.00 uur kreeg de politie meerdere meldingen van het ongeval.

De laatste maanden zijn er meerdere keren meldingen geweest van spookrijders. Komt spookrijden vaker voor? Hoe vaak zijn spookrij-incidenten dodelijk? En wat moet je als bestuurder doen als een auto op je afkomt?

De SWOV, de organisatie die wetenschappelijk onderzoek doet naar verkeersveiligheid, houdt de cijfers en feiten rond onder meer spookrijden bij. Uit onderzoek uit 2022 blijkt dat de politie jaarlijks ongeveer 375 spookrij-incidenten ziet. Gemiddeld dus vaker dan een keer per dag, in de meeste gevallen 's avonds of 's nachts. In de praktijk zullen er meer incidenten zijn, omdat de politie niet bij alle gevallen betrokken is.

"Maar spookrijden komt in ons land eigenlijk niet veel voor", zegt verkeerspsycholoog Matthijs Dicke-Ogenia. "En goed om te onthouden is ook dat uit onderzoek blijkt dat de helft van de spookritten binnen twee kilometer afgebroken worden", legt hij uit. "Dus veruit de meeste mensen rijden maar kort aan de verkeerde kant van de weg."

Het meest voorkomende type spookrit ontstaat als een bestuurder snel de weg opgaat via een afrit in plaats van een toerit, omdat hij te vroeg of te laat afsloeg. Die vergissing komt het vaakst voor bij jongere of juist oudere bestuurders.

Een ander veel voorkomend type ontstaat als gevolg van rondrijden in verwarde toestand. "Denk bijvoorbeeld aan mensen met dementie", zegt Dicke-Ogenia. "Eigenlijk alle vormen van bewustzijnsvernauwing."

De meeste spookrijders doen dat dus per ongeluk, maar niet allemaal. "Iets minder dan de helft van de spookrijders doet dat bewust", aldus de verkeerspsycholoog. "Veruit de meesten van hen zijn op de vlucht voor de politie."

Een spookrit kent bijna alleen een dodelijke afloop als die eindigt in een frontale botsing bij hoge snelheid. Andere weggebruikers spelen een belangrijke rol in de afloop van spookritten. Door uit te wijken en spookrijders te waarschuwen met lichtsignalen, wordt in veel gevallen een aanrijding voorkomen.

Zeker een op de vier spookrijders is 70 jaar of ouder, concludeert het SWOV. Ook in andere landen is de kans op een spookrijongeval vele malen groter bij oudere mensen. Een andere grote groep zijn jongeren tussen de 18 en 24 jaar, die het vaakst betrokken zijn bij dodelijke ongevallen door spookrijden.

Een op de drie spookrijders is onder invloed van alcohol of drugs, of allebei. Ook spelen medicijnen die de rijvaardigheid kunnen beïnvloeden een rol. Het overgrote deel van de spookrijders in de afgelopen jaren is man, maar mannen rijden tegelijkertijd meer kilometers dan vrouwen.

"Iemand die geconcentreerd aan het verkeer deelneemt zal eigenlijk nooit een spookrijder zijn", legt de verkeerspsycholoog uit. "De infrastructuur in ons land is echt goed, we hebben het netjes voor elkaar. Als je goed oplet kan het eigenlijk niet gebeuren."

Een complete lijst met incidenten over de afgelopen jaren is er niet. Dat komt onder meer doordat spookrijders niet worden geregistreerd als ze niet daadwerkelijk worden aangetroffen na een melding. Of er dit jaar meer spookritten zijn geweest dan voorgaande jaren, is niet bekend.

Verder heeft Rijkswaterstaat de afgelopen decennia veel maatregelen genomen om het aantal spookrij-incidenten terug te dringen, die gericht zijn op het voorkomen van onbedoelde spookritten. In de jaren 80 werden gele borden onderaan afritten geplaatst met daaronder de tekst 'Ga terug', bijvoorbeeld.

"Die borden houden natuurlijk veel mensen tegen", zegt Dicke-Ogenia. "Wat daarentegen wel een probleem kan zijn: wie die borden voorbij is, is verder van huis. Want dan zijn er bijna geen aanwijzingen meer dat je verkeerd bent."

Een aantal weken geleden gingen er ook beelden rond van een automobilist die in de tegengestelde richting reed op de A10 rond Amsterdam. De bestuurder die de video opnam wijkt snel uit naar rechts. Als een spookrijder je tegemoet komt, is het belangrijk om niet in te halen, rechts te blijven rijden en de spookrijder met lichtsignalen te waarschuwen.

Rijkswaterstaat adviseert: probeer zo veilig mogelijk de vluchtstrook te bereiken en niet in paniek te raken. Dit kunnen spookrijders proberen als er een gat ontstaat in de tegemoetkomende verkeersstroom. Ook raden ze aan daarna de alarmlichten aan te zetten en achter de vangrail te gaan staan. Als je 112 belt kan Rijkswaterstaat de rode kruizen op de signaleringsborden aan zetten, waardoor je makkelijker kunt omkeren.

De ouders die gisteravond zwaargewond raakten bij een ongeluk met een spookrijder op de A1, liggen in zorgwekkende toestand in het ziekenhuis. Hun toestand is wel stabiel, meldt de politie. De twee kinderen van 12 en 14 die in dezelfde auto zaten, kwamen bij het ongeluk om het leven. Het gezin is afkomstig uit Hilversum.

Ook de spookrijder overleefde het niet, het gaat om een man van 19 uit Roemenië. Hij overleed ter plaatse en de politie heeft niet meer met hem kunnen spreken. "Verschillende getuigen hebben wel wat kunnen vertellen, maar niet specifiek over het gedrag van de man uit Roemenië", zegt de politie.

Mede daardoor is de oorzaak van het ongeluk nog niet duidelijk. De politie hoopt dat er mensen zijn met dashcambeelden die meer duidelijkheid kunnen geven over wat er is gebeurd. Er zijn geen aanwijzingen dat de Roemeen onder invloed was van drugs en alcohol, maar daar wordt wel onderzoek naar gedaan.

Burgemeester Van den Top van Hilversum spreekt van een nachtmerrie. "Dit is het meest verschrikkelijke dat je als ouders kunt meemaken. Onze gedachten gaan uit naar nabestaanden van de slachtoffers, in het bijzonder naar dit gezin, hun familie en dierbaren en de klasgenoten van de overleden kinderen."

Op de middelbare school waar de kinderen naar school gingen, worden bijeenkomsten georganiseerd voor klasgenoten en leerkrachten. Ook bij de gemeente Hilversum, waar de vader van het gezin werkt, is hulp beschikbaar voor medewerkers.

De politie looft het optreden van omstanders na het ongeluk. "Je ziet vaak dat berichten over mensen die gaan filmen of selfies gaan maken", zegt een woordvoerder. "We hebben nu een aantal mensen gesproken die zeer ontdaan waren, maar die wel het maximale gedaan hebben om mensen te redden, door ze uit de auto te halen en levensreddende handelingen te verrichten."

Getuigen van het ongeluk op de A1 krijgen het advies om contact te zoeken met Slachtofferhulp.

Dit zijn beelden van vlak na het ongeval:

In Frankrijk is gisteren een supporter van de Franse voetbalclub FC Nantes doodgestoken. Dat meldt de club vandaag in een statement. Voorafgaand aan de thuiswedstrijd tegen OGC Nice braken rellen uit.

De officier van justitie van Nantes, Renaud Gaudeul, zegt tegen de Franse krant Le Parisien dat verschillende voertuigen waar Nice-supporters in zaten, werden aangevallen door Nantes-supporters. De voertuigen waren besteld om de fans vanuit het stadscentrum naar het stadion te brengen.

Tijdens de aanvallen stapte een van de chauffeurs uit en stak een supporter neer. De 31-jarige man, een Nantes-supporter, werd in zijn rug gestoken, waarna hij in elkaar zakte. Hoewel hulpdiensten snel ingrepen bezweek het slachtoffer ter plekke.

De dader, een 35-jarige man, gaf zichzelf aan en is in hechtenis geplaatst. "FC Nantes heeft bedroefd vernomen dat een Nantes-supporter dodelijk gewond is geraakt", zegt de club in het statement. Er loopt een gerechtelijk onderzoek. Daarvoor zullen meerdere getuigen worden verhoord.

Een Nederlander heeft gisteravond op een snelweg bij Antwerpen meerdere auto's aangereden met een gestolen bestelwagen van een pizzeria. De man van 30 uit Halsteren (Noord-Brabant) sloeg uiteindelijk over de kop. Hij is zwaargewond aangehouden in het ziekenhuis.

Aan het begin van de avond belde een hotel in Etten-Leur de politie omdat een man daar had gegeten en gedronken zonder te betalen. Agenten noteerden de gegevens van de man en vertrokken vervolgens weer. Omdat hij niet bekend staat als veelpleger, was het volgens de politie geen strafrechtelijke zaak maar een civiele kwestie.

Rond 22.00 uur nam het hotel opnieuw contact op met de politie. Dit keer was diezelfde man ervandoor gegaan met de bestelbus van een pizzeria in Etten-Leur. De bezorger was bij het hotel om een bestelling af te leveren.

Enige tijd later bleek dat de dief op de E19 vanaf de Nederlandse grens richting Antwerpen verschillende auto's had aangereden. Hoeveel precies is nog niet duidelijk. Wel staat vast dat er geen andere mensen gewond raakten.

Een van de bestuurders die werd geramd door de man doet zijn verhaal in de Gazet van Antwerpen. "Wij reden tegen 120 km/u op de E19 en ineens reed er iemand achteraan tegen mijn wagen", vertelt deze Steven. "Die man was gewoon een gek die mensen aan het rammen was."

Steven zegt dat de man ook een valhelm droeg, wat zou wijzen op opzet bij de botsingen. De politie in Nederland kan dat niet bevestigen. De Belgische politie was niet bereikbaar voor commentaar.

De eigenaar van de pizzeria zegt dat zijn medewerker is geschrokken van de diefstal. "Het is al moeilijk om aan personeel te komen en dan gebeurt dit. Hij is gelukkig niet gewond geraakt", zegt hij tegen Omroep Brabant. De eigenaar wil de schade op de dief verhalen. "Dat zal nog wel even duren, omdat hij naar een ziekenhuis is gebracht en is aangehouden."

Eerder deze week was het al flink raak in Duitsland, maar vanmiddag krijgt waarschijnlijk ook Nederland ermee te maken: het gaat sneeuwen. "Maar verwacht niet zo'n dik pak als in Beieren", zegt NOS-weervrouw Roosmarijn Knol. " Op veel plaatsen valt 1 tot 3 centimeter."

"Het begint in Zeeland op zijn vroegst rond 13.00 uur", zegt Knol. "Maar ik verwacht niet dat het daar dan blijft liggen, omdat het nog niet koud genoeg is. De straten zijn nog te warm."

Later vanmiddag en begin van de avond trekken de sneeuwbuien over de Randstad. "Dan gaat de temperatuur naar beneden en is de kans dan ook groot dat het daar beter blijft liggen", aldus Knol. Vanavond trekken de buien vervolgens over de noordelijke provincies. "Daar kunnen mensen dan ook maandag nog wel wakker worden in een witte wereld."

KLM annuleert tientallen vluchten in verband met verwachte sneeuwval. "Onze klanten moeten weten waar ze aan toe zijn", aldus een woordvoerder. "Je kunt daar niet tot het laatste moment mee wachten. Reizigers zijn geïnformeerd en omgeboekt naar andere vluchten." Ook morgen worden vluchten geschrapt, meldt de luchtvaartmaatschappij. Het gaat om 42 retourvluchten binnen Europa.

Rijkswaterstaat waarschuwt voor mogelijke gladheid door de sneeuw en heeft vanaf 12.00 uur code geel afgegeven voor het hele land. "Landelijk zijn er strooiacties opgestart", aldus Rijkswaterstaat op X. "Houd ook vanmiddag en vanavond rekening met code geel voor gladheid door sneeuwval. Wees alert en pas je rijstijl aan."

De NS past de dienstregeling voor vandaag en morgen niet aan.

Deze week vierde OpenAI de eerste verjaardag van ChatGPT. Maar vorige maand leek het er nog even op dat de toekomst van het bedrijf op het spel stond door een grote crisis. Het legde een interne richtingenstrijd bloot waar het laatste woord nog niet over is gezegd.

Zie het als strijd tussen gas geven op het ontwikkelen van kunstmatige intelligentie (AI) of die ontwikkeling juist afremmen. "Ik denk dat er heel veel mensen geloven dat hoe sneller de technologie wordt ontwikkeld, hoe eerder we een aantal grote problemen oplossen", zegt Jelle Prins, medeoprichter is van een AI-startup. "Dat moet je niet te veel willen vertragen."

Wim Nuijten, directeur van het AI-instituut van de TU Eindhoven, is kritisch op wat er bij OpenAI is gebeurd. "Winstbejag lijkt het te hebben gewonnen van het verantwoord uitrollen van technologie die een zeer grote impact kan hebben."

Om te beseffen wat er gebeurde en wat de betekenis is, is allereerst belangrijk om te begrijpen wat het uiteindelijke doel is van OpenAI. Het bedrijf wil toewerken naar wat we 'AGI' (artificial general intelligence) noemen. Computers die slimmer zijn dan mensen zelf.

Als dat ooit bereikt wordt - daarover verschillen de meningen nogal - zou dit onze hele samenleving kunnen veranderen. Dat zou de mensheid veel goeds kunnen brengen, is de gedachte. Maar er zijn ook zorgen. Met als ultieme angst dat AI dan bepaalt wat het beste is voor ons en in theorie zelfs ervoor zou kunnen kiezen de mensheid uit te roeien.

Het kan de angst voeden dat OpenAI daadwerkelijk met iets bezig is wat potentieel een existentieel risico kan opleveren. "Gaat het de hele mensheid vernietigen? Daar ben ik niet bang voor", reageert Antske Fokkens, hoogleraar Taaltechnologie aan de Vrije Universiteit. Ze maakt zich meer zorgen over de gevaren die er nu al zijn, zoals de verspreiding van misinformatie.

OpenAI-ceo Sam Altman, die vorige maand plots ontslagen werd, gelooft dat de positieve effecten groter zullen zijn dan de negatieve effecten. Maar daar is bij OpenAI niet iedereen het mee eens.

Het gezicht van de 'tegenbeweging' is Ilya Sutskever, een toonaangevende AI-onderzoeker en een van de mede-oprichters van het bedrijf. Uit een artikel van The Atlantic blijkt dat hij steeds overtuigder raakte van de kracht van de technologie die OpenAI ontwikkelt. Maar daarmee groeide ook zijn overtuiging dat de gevaren groot zijn. Hij was ook degene die namens het bestuur Altman ontsloeg, om daar vervolgens spijt van te krijgen.

"In dit verhaal ontbreekt een hele belangrijke derde richting", zegt Jelle Zuidema, universitair hoofddocent explainable AI aan de Universiteit van Amsterdam. "Namelijk de groep die het niet wil hebben over het existentiële gevaar, want dat vinden ze overdreven, maar wel degelijk bezorgd is over de effecten die het nu heeft."

Daar komt nog bij dat er volop speculatie is over de vraag of OpenAI dit jaar een technologische 'doorbraak' heeft bereikt, wat de systemen nog veel krachtiger kan maken. Aanleiding is berichtgeving van The Information en Reuters. Het gaat hier om de doorbraak die ook wel "Q*" (uitgesproken als Q-star) wordt genoemd. Het zou onder meer in staat zijn wiskundige sommen op te lossen die andere AI-varianten te moeilijk vinden.

De veronderstelde doorbraak zou medewerkers ongerust hebben gemaakt dat er niet genoeg veiligheidswaarborgen zijn. Onderzoekers zouden het bestuur hiervoor in een brief hebben gewaarschuwd. Het wekt de suggestie dat die zorgen hebben bijgedragen aan Altmans ontslag, al meldde technieuwsbrief Platformer dat het bestuur nooit zo'n brief heeft ontvangen.

Volgens Nuijten van de TU Eindhoven zou het een doorbraak betekenen in hoe AI redeneert, iets waar al decennia aan wordt gewerkt. Al kan hij moeilijk inschatten of OpenAI daar werkelijk al is. "Het zou dan op de basis van de kennis en regels die wij hebben over de logica en de fysieke wereld bepaalde theorieën kunnen bewijzen en nieuwe uitvindingen doen."

Zuidema merkt daarbij op dat zulke nieuwsberichten over technologische doorbraken ook een ander doel kunnen dienen, namelijk de wereld ervan overtuigen dat OpenAI verder is dan de concurrentie.

Alle drie de deskundigen beamen dat je techbedrijven niet kunt vertrouwen in het ontwikkelen van AI zonder toezicht. Er moet regelgeving komen. Daar wordt bijvoorbeeld in Europa aan gewerkt, al is dat ook een strijd op zich.

Europarlementariër Kim van Sparrentak (GroenLinks) neemt deel aan de onderhandelingen en zegt dat het spannend wordt. Duitsland, Frankrijk en Italië willen niet te strenge regels, uit angst om Europese bedrijven dwars te zitten. Van Sparrentak merkt dat er ondertussen stevig wordt gelobbyd door techbedrijven, waaronder ook OpenAI.

Kiss stopt met optreden, maar gaat verder als hologram. Dat maakte de rockband gisteravond bekend tijdens het laatste optreden van hun afscheidstournee.

Aan het einde van het concert in Madison Square Garden in New York verlieten de bandleden het podium waarna hun digitale versies een toegift gaven, God gave rock and roll to you. Kiss is de eerste Amerikaanse band die hiervoor kiest, ABBA gebruikt sinds vorig jaar al dezelfde techniek voor een reeks concerten.

"We zullen altijd jong en legendarisch blijven", legde gitarist Gene Simmons uit aan journalisten. "We gaan dingen doen waar we nog nooit van konden dromen. Paul gaat door deze technologie hoger springen dan ooit."

"Het is heel opwindend om de volgende stap te zien: Kiss wordt onsterfelijk", voegde zanger Paul Stanley toe. "We hebben al veel bereikt, maar het is nooit genoeg. De band moet blijven voortbestaan omdat Kiss groter is dan wijzelf zijn."

In een filmpje op X legde de band uit hoe dat ging:

Hardrockband Kiss werd begin jaren zeventig opgericht door Stanley en Simmons, aangevuld met Ace Frehley en Peter Criss. Ze werden beroemd door nummers als I was made for lovin' you, Rock and roll all nite en Sure know something, maar zeker ook hun spectaculaire optredens en extravagante make-up.

Nu de originele leden al de 70 zijn gepasseerd, wordt digitale technologie ingezet zodat de band kan blijven optreden. De hologrammen die door George Lucas' specialeffectsbedrijf Industrial Light & Magic werden gemaakt voor de reünie van ABBA, worden nu ook voor Kiss gebruikt.

Bij deze bijzondere techniek wordt overigens niet echt gewerkt met hologrammen, maar met enorme beeldschermen. Met speciale effecten wordt wel de illusie van een 3D-ervaring gewekt. Met echte hologrammen zou een lichtshow nauwelijks mogelijk zijn, verklaarden de producenten van de ABBA-show die keuze indertijd.

Net als de Zweedse band werden de huidige Kiss-leden digitaal gefilmd in motion-capture-pakken, zodat hun digitale versies levensecht kunnen optreden. Het leverde vier hologrammen op (Demon, the Starchild, Catman en Spaceman) die een soort superheldversies van de bandleden zijn.

Dat schept totaal nieuwe mogelijkheden, zegt een van de ontwikkelaars, Per Sundin. "Kiss kan op drie plekken wereldwijd op hetzelfde moment optreden."

Ter ere van het afscheid had het Empire State Building eerder al een lichtshow van de band gegeven:

Een Belgische jongen van 15 is vrijdagavond opgepakt omdat hij met ongeveer 200 kilometer per uur langs een verkeerscontrole in de bebouwde kom racete, meldt de VRT. Hij bleek ook onder invloed van cannabis toen hij werd betrapt.

Het incident gebeurde in de plaats Hornu in de provincie Henegouwen, tegen de Franse grens. Agenten zagen de auto voorbijsnellen rond 21.15 uur.

De jongen bleek met een leeftijdsgenoot in de auto te zitten. Hij zal zich bij de rechter moeten verantwoorden voor het rijden onder invloed, zonder rijbewijs en boven de maximale snelheid.

De politie meldt niet van wie de auto was die de jongen reed. Wel maakt een woordvoerder zich zorgen over de verkeersveiligheid van beginnende automobilisten. "Dit roept vragen op of zij zich wel bewust zijn van de risico's van roekeloos rijgedrag."

Agenten hebben na een overval op een snackbar in Almere waarschuwingsschoten gelost bij de achtervolging van de verdachten. Een persoon kon worden aangehouden.

De overval vond kort voor 21.00 uur plaats in de wijk Tussen de Vaarten. Twee mannen met bivakmutsen bedreigden het personeel en eisten geld. Het is niet duidelijk of zij wat buit wisten te maken.

Na de overval zagen agenten in de buurt twee verdachten vluchten op een scooter. Om de twee tot stilstand te krijgen, losten ze enkele waarschuwingsschoten. Een verdachte kon worden aangehouden, de andere wist weg te komen, meldt Omroep Flevoland.

Later op de avond werd er op een andere plek in de stad nog een tweede snackbar overvallen. Daar vluchtten meerdere personen in een donker gekleurde auto. Hier werd niemand aangehouden.

De politie van Los Angeles heeft een verdachte opgepakt voor een reeks moorden op daklozen. De 33-jarige man was woensdag opgepakt voor een andere moord.

De moordtocht begon afgelopen zondag, toen een 37-jarige man 's nachts werd doodgeschoten in een steegje. Een dag later werd een 62-jarige dakloze vermoord terwijl hij een winkelwagentje met zijn bezittingen voortduwde in het centrum van de stad. Woensdag kwam daar nog een 52-jarig slachtoffer bij.

Alle drie de slachtoffers werden diep in de nacht of in de vroege ochtend in hun eentje overvallen terwijl ze bezig waren een slaapplek te zoeken. De politie riep daklozen daarom op voor hun eigen veiligheid niet alleen te slapen. Speciaal daarvoor ging er extra noodopvang open.

In Los Angeles wonen naar schatting 75.000 daklozen op een bevolking van 10 miljoen. De stad huisvest daarmee ongeveer een van elke vijf Amerikaanse daklozen.

Een ander incident afgelopen dinsdag leidde de politie uiteindelijk naar de verdachte. De auto van de man werd gezien in de omgeving van de moord op een 42-jarige man in San Dimas, tientallen kilometers verderop in het noordwesten van de metropool. Hier zou het zijn gegaan om een roofmoord.

Nadat er videobeelden van de auto van de verdachte waren gevonden, kon de man in Beverly Hills worden aangehouden. Een vuurwapen dat bij hem in het voertuig werd gevonden bleek te zijn gebruikt bij de andere moorden.

Het is nog niet bekend wat het motief was voor de moorden. De slachtoffers en de verdachte kenden elkaar niet volgens de politie. Agenten onderzoeken nog of de dader meer slachtoffers heeft gemaakt en roept getuigen op zich te melden.

Goedemorgen! Vandaag is in Rotterdam de topper tussen Feyenoord en PSV en in Frankrijk komen de veldrijders in actie, met onder anderen de Nederlander Pim Ronhaar, die enorm in vorm is.

Maar eerst het weer: vanmorgen plaatselijk zon en droog. Vanmiddag in Zeeland sneeuwval en later ook op andere plekken in het land. Maximumtemperatuur iets boven nul, maar door de aantrekkende wind voelt het kouder aan. Ook vanavond nog op veel plaatsen sneeuwval met daarbij ook gladheid.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de wegwerkzaamheden en hier zie je waar er aan het spoor wordt gewerkt.

In het centrum van Parijs zijn gisteravond laat een dode gevallen en twee mensen gewond geraakt bij een aanval met een mes en een hamer. De aanvallen vonden rond 21.00 uur plaats, vlak bij de Eiffeltoren. Het dodelijke slachtoffer, een Duitser, werd van achteren neergestoken op de Bir Hakeim-brug. Volgens minister Darmanin van Binnenlandse Zaken werd de aanvaller kort na zijn daden overmeesterd door agenten.

De dader is een Franse man van 26 die te boek staat als een radicale islamist. De minister zegt dat de man op een surveillancelijst staat van de veiligheidsdiensten en psychiatrische stoornissen heeft. In 2016 werd hij veroordeeld tot een gevangenisstraf van vier jaar voor het voorbereiden van een terreuruitslag.

Nederlanders die willen skiën op echte sneeuw, hoeven helemaal niet ver te rijden. Een uur ten zuiden van Maastricht in de provincie Luik is voor het eerst deze winter de piste geopend.

Fijne zondag!