NOS Nieuws - Algemeen

In Nederland kwamen vorig jaar 120 mensen om door moord of doodslag, 76 mannen en 44 vrouwen. Dat is de helft minder dan aan het begin van deze eeuw, laten cijfers zien die het CBS vandaag publiceert. De meeste doden vielen in de drie grootste steden: Amsterdam, Rotterdam en Den Haag.

In de cijfers valt ook op dat de daling van het aantal slachtoffers van dodelijk geweld de afgelopen tien jaar tot stilstand is gekomen. In de tussentijd zijn er pieken en dalen geweest in het aantal gevallen van moord of doodslag, maar de rode draad is duidelijk: in 2015 ging het ook al om precies 120 gevallen.

In vergelijking met de jaren rond 2000 is het aantal vermoorde mannen in de statistieken van het CBS duidelijk afgenomen. Bij vrouwen was er ook een daling, maar iets minder sterk dan bij mannen. De afgelopen vijf jaar werd de helft van het aantal vrouwen door hun partner of ex-partner om het leven gebracht. In nog eens 20 procent van de gevallen ging het om een naast familielid.

Bij mannen waren drie op de tien daders een bekende. In één op de acht gevallen ging het om een afrekening in het criminele circuit. In driekwart van de gevallen werd een man gedood met een vuur- of steekwapen, terwijl bij vrouwen voornamelijk steekwapens en verwurging de doodsoorzaak waren.

Het merendeel van de vrouwen (29) werd in een woning vermoord, tegen vijf op de openbare weg. Bij mannen was die verdeling ongeveer gelijk: 33 thuis of in een andere woning tegen 31 op de openbare weg.

Van 2020 tot en met 2024 werden er ook 16 jongens en 14 meisjes in de leeftijdscategorie onder de 10 jaar vermoord. Van die 30 kinderen totaal werden er 26 door een ouder om het leven gebracht.

Lijfstraffen

In de jaren 70, 80 en 90 van de vorige eeuw was er een bescheiden stijging te zien van het aantal gewelddadige doden. De dalende trend die daarna inzette lijkt inmiddels een soort bodem te hebben bereikt waarvan experts zich afvragen of die nog veel verder kan worden teruggedrongen.

"Wat voor beleid je ook voert, dit soort aantallen is denk ik ongeveer wat er overblijft", zegt criminoloog Marieke Liem, hoogleraar veiligheid en interventies aan de Universiteit Leiden. "Er zijn nu eenmaal vormen van extreem geweld waarbij de plegers weinig gevoelig zijn voor algemene maatregelen. Denk aan afrekeningen in het criminele circuit, partnergeweld, mensen die worstelen met een psychose en moorden met een seksueel oogmerk."

Volgens criminoloog Liem past de aanvankelijke daling deze eeuw in een lijn van "steeds grotere aversie tegen geweld" die al honderden jaren te zien is.

"Niet voor niets is in de loop van de tijd de doodstraf bijvoorbeeld afgeschaft, maar ook lijfstraffen", zegt Liem. "In de middeleeuwen lag het aantal moorden afgezet tegen ons inwonertal 500 tot 1000 keer zo hoog als nu. Er was nog niet echt zoiets als politie en geweld werd als een hele normale manier gezien om een conflict te beslechten."

Meeste moorden binnen Europa in Rusland

Overigens zijn er weinig Europese landen waar het aantal moorden relatief zo laag is als in Nederland. In 2023, het laatste jaar waarvoor vergelijkend cijfermateriaal beschikbaar is, waren er alleen in Ierland, Zwitserland, Italië en Slovenië minder slachtoffers.

In landen van de voormalige Sovjet-Unie, met name in Rusland, was het aantal slachtoffers naar verhouding het hoogst. Volgens hoogleraar Liem is dat onder andere terug te voeren op het grotere alcoholgebruik in die landen.

Goedemorgen! Vandaag begint in Kopenhagen een defensietop. En PSV en Ajax horen welke tegenstanders zij treffen in de Champions League.

Eerst het weer: vanuit het westen trekken er regen- en onweersbuien over het land. Vooral in de middag kunnen in het oosten felle buien voorkomen met veel regen, kans op hagel en windstoten. De temperatuur loopt op van 21 graden aan zee, tot zo'n 26 graden in het oosten van het land.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De directeur van de Amerikaanse gezondheidsdienst CDC moet een paar weken na haar aanstelling alweer vertrekken. Volgens Amerikaanse media had Susan Monarez een conflict met minister Kennedy van Volksgezondheid en is ze feitelijk ontslagen. In een post op X bedankt het ministerie Monarez voor haar diensten. Een reden voor haar vertrek wordt niet gegeven.

Monarez' advocaten schrijven in een verklaring dat ze geen ontslag heeft genomen en ook niet officieel te horen heeft gekregen dat ze is ontslagen. In de verklaring staat verder dat Monarez weigerde om haar handtekening te zetten onder "niet-wetenschappelijke, roekeloze richtlijnen".

Ook kon ze niet akkoord gaan met het ontslag van "toegewijde gezondheidsexperts. "Ze koos ervoor de bevolking te beschermen boven het volgen van een politieke agenda."

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Na tien jaar lang in de anonimiteit te hebben geleefd heeft Astrid Holleeder haar gezicht aan de buitenwereld onthuld. " Ik wil me niet langer laten opsluiten en wil niet meer het leven leiden wat mijn leven niet is."

Fijne dag!

Het aantal huurwoningen op de markt neemt af. En dat is voor het eerst sinds 2010, sinds het Kadaster het aantal meet. Dat blijkt uit de cijfers over het tweede kwartaal van 2025.

Opnieuw verkopen investeerders namelijk hun huurwoningen, en doordat zij minder woningen kochten en bijbouwden, neemt de totale huurvoorraad af. Het gaat hier niet om woningen van corporaties, maar om alle andere huurwoningen.

Ten opzichte van een jaar geleden verkochten investeerders meer dan 16.000 woningen, en kochten zij er 7800. "Eigenlijk blijft het aantal verkopen al een tijd toenemen", zegt Matthieu Zuidema, expert woningmarkt bij het Kadaster: "Maar het is wel opvallend dat het aantal zo hoog blijft, en daar zijn meerdere verklaringen voor."

Regels op regels

Een belangrijke reden waarom investeerders hun huizen van de hand doen is de Wet betaalbare huur. Sinds die wet geldt er voor veel huurwoningen een maximale huur, op basis van een puntensysteem. In de praktijk kan dat betekenen dat het verhuurders te weinig oplevert: "Wanneer beleggers minder inkomsten ontvangen kan het leiden tot meer verkoop", zegt Zuidema.

Daarbij komen volgens Zuidema andere belastingregels die effect hebben, waaronder de vermogensbelasting, en de verhoging van de overdrachtsbelasting in 2021, die begin dit jaar weer werd teruggeschroefd. "Eerder zijn ook een hogere overdrachtsbelasting en de opkoopbescherming al ingevoerd. Daar komen nieuwe regels voor box-3 belasting bij. Met name voor particuliere beleggers wordt het steeds minder aantrekkelijk om in woningen te investeren."

Grote woningen gekocht, kleinere verkocht

Investeerders kopen nog wel woningen, maar dat zijn vooral grotere woningen. Meer dan 80 procent van de aangekochte woningen afgelopen kwartaal had een oppervlakte van meer dan 95 vierkante meter.

De oppervlakte bepaalt namelijk een groot deel van de huurprijs, en daardoor vallen die grotere woningen sneller onder de vrije sector, zegt Zuidema van het Kadaster. "En in de vrije sector heb je geen regels voor de maximale huurprijs."

Juist vanwege de maximale huurprijzen worden veel kleinere woningen daarom verkocht, zegt Zuidema. "Die kleine woningen werden voorheen verhuurd voor heel hoge huurprijzen. Vaak aan huurders met weinig alternatieven en door die regels wordt dat nu moeilijker."

Volgens de woningmarktexpert heeft de Wet betaalbare huur een keerzijde: "Het beleid is effectief geweest voor koopstarters, met name die groep koopt de verkochte woningen. De keerzijde is dat er voor huurders dan juist minder ruimte is."

Huurwet aangepast

Demissionair minister Keijzer probeert al langere tijd iets te doen aan de verkoop van huurwoningen. In het voorjaar kwam ze daarom met voorstellen om de Wet betaalbare huur aan te passen.

Zo krijgt het door het vorige kabinet ingevoerde puntensysteem voor de middenhuur, op basis waarvan de hoogte van de huur bepaald wordt, een aanpassing. De WOZ-waarde van een woning mag dan zwaarder meetellen en voor kleine monumenten mogen hogere huurprijzen worden gevraagd.

Ook krijgen woningen zonder buitenruimte geen minpunten meer, en komen er meer tijdelijke huurcontracten voor studenten, zodat verhuurders eerder de huur kunnen verhogen.

Tot deze week konden verschillende bedrijven, organisaties en burgers hun mening geven over de plannen. Hierna stuurt Keijzer de plannen naar de Tweede Kamer. De versoepelingen op de wet moeten op 1 januari volgend jaar ingaan.

Het moest een teken van vriendschap zijn tussen Japan en Afrikaanse landen, maar ontaardde in een diplomatieke rel. Na maandenlange onderhandelingen en een weeklange conferentie in de oostelijke Japanse stad Yokohama, bezocht door tientallen Afrikaanse wereldleiders, lanceerde Japan het zogenoemde "thuisstadprogramma"; een samenwerking tussen vier Japanse steden en Mozambique, Nigeria, Ghana en Tanzania.

De steden werden vrijwel direct overspoeld door duizenden protestmails en telefoontjes nadat verkeerde berichtgeving de indruk had gewekt dat de Afrikaanse landen speciale visumrechten kregen, en zelfs symbolisch eigenaar van de Japanse steden in kwestie zouden worden.

"We hebben zorgvuldig aan onze uitwisseling met Tanzania gewerkt", vertelt Shigeharu Uchiya, burgemeester van de betrokken stad Nagai, aan nationale omroep NHK. "Het is teleurstellend dat dit verkeerd wordt begrepen."

De rel is een forse tegenvaller voor Tokio, juist nu het zijn banden met Afrikaanse landen probeert te versterken om toegang te krijgen tot broodnodige grondstoffen, en daarmee zich te weren tegen de steeds dominantere aanwezigheid van China op het continent.

Culturele uitwisseling

Het aangekondigde plan was eenvoudig: via culturele uitwisselingen, vrijwilligerswerk en tijdelijke stages van Afrikaanse specialisten, uit onder meer de IT-sector en de landbouwsector, wilde Japan gezamenlijk werken aan ontwikkelingsvraagstukken. Voor de Japanse plattelandssteden bood het bovendien een aantrekkelijk voordeel: de tijdelijke aanvulling van arbeidskrachten. Alle steden die betrokken zijn bij het project hebben te maken met snelle vergrijzing en leegloop.

Maar de boodschap kwam niet aan. In Nigeria meldde de regering aanvankelijk dat Japan speciale visa zou uitgeven voor jonge Nigerianen die zich permanent in de oostelijke stad Kisarazu, net buiten Tokio, konden vestigen. In Tanzania werd zelfs gesuggereerd dat de noordelijke stad Nagai onderdeel van hun eigen land zou worden. Het leidde tot een storm van verontwaardiging onder Japanners. Op sociale media werden negatieve stereotypen over Afrikanen massaal gedeeld, en de angst voor massamigratie aangejaagd.

De Japanse regering werd gedwongen de geruchten publiekelijk te ontkrachten. In een persconferentie benadrukte kabinetschef Yoshimasa Hayashi dat er inderdaad "stagiairs via trainingsprogramma's zullen komen, maar dat verblijf is tijdelijk en de stagiairs zullen daarna terugkeren naar hun land van herkomst."

Het ministerie van Buitenlandse Zaken en het Japanse Agentschap voor Ontwikkelingssamenwerking (JICA) riepen eveneens op geen valse informatie te verspreiden.

Lokale gemeentes worden desondanks overweldigd door klachten van ongeruste burgers, terwijl radicaal-rechtse politici, zoals die van de controversiële Sanseito, de kans grijpen om zich hard uit te spreken tegen alle vormen van migratie naar Japan. Dat terwijl Japan volgens experts steeds afhankelijker is van migranten voor het opvangen van arbeidstekorten en het voorkomen van een economische recessie.

Economie staat op het spel

Voor Japan staat er veel op het spel. De TICAD-top (Tokyo International Conference on African Development) waar het thuisstadprogramma groots werd aangekondigd is sinds 1993 de belangrijkste multilaterale conferentie voor samenwerking tussen Japan en Afrika. Hier probeert Japan de handel, investeringen en ontwikkelingssamenwerking met Afrikaanse landen te bevorderen.

Hierachter schuilt echter een harde geopolitieke realiteit: Japan heeft amper eigen grondstoffen en wil via Afrika toegang verzekeren tot kritieke grondstoffen voor de eigen industrie, zoals olie, zeldzame metalen en mineralen. Dit wordt steeds moeilijker vanwege de groeiende invloed van China op het continent.

China heeft de laatste twintig jaar miljarden geïnvesteerd in grote infrastructuurprojecten, waaronder een spoorlijn in Kenia, tussen Mombasa en Nairobi. In Djibouti heeft China zijn eerste militaire basis overzee geopend, en in Angola investeert het miljarden in de lokale olie-infrastructuur. Ook in de mijnbouwsector is China prominent aanwezig: in de Democratische Republiek Congo hebben Chinese staatsbedrijven grote concessies verkregen in de aankoop van kobalt en koper, cruciale grondstoffen voor batterijen en de energietransitie.

Daarentegen blijft Japan vooral gericht op ontwikkelingshulp. Tokio investeert vooral in kleinschalige projecten voor landbouw, onderwijs en gezondheidszorg, maar grootschalige infrastructuur laat het grotendeels links liggen. Voor veel Afrikaanse regeringen, die snelle en tastbare resultaten willen, is de Japanse aanpak daardoor minder aantrekkelijk.

De controverse komt Japan daarom slecht uit. Om de binnenlandse gemoederen te bedaren heeft de overheid officiële klachten ingediend bij de betrokken Afrikaanse landen, die op hun beurt de aankondigingen zonder verklaring hebben ingetrokken. De rel heeft daardoor een ongewenst gevolg: het legt bloot hoe hardnekkig racisme en de angst voor migratie in Japan leven, en hoe deze de economische en geopolitieke belangen van Japan in Afrika direct ondermijnen.

De verdachte die vastzit voor het doodsteken van een man uit Gouda, afgelopen dinsdag, is de broer van het slachtoffer. Dat heeft de politie bekendgemaakt.

De steekpartij was aan het begin van de avond in een woning aan de Rentmeesterslag in Gouda. Daar kregen de twee volgens de politie ruzie, wat uitmondde in een steekincident. Een man van 29 kwam daarbij om het leven. Zijn broer van 25 jaar vluchtte volgens Omroep West de woning uit en is later op straat aangehouden.

De politie onderzoekt nog wat er tussen de twee broers heeft gespeeld. De burgemeester van Gouda, Pieter Verhoeve, zegt dat hij diep is geraakt door het incident bij het gezin. Hij wenst de familie veel sterkte toe.

De directeur van de Amerikaanse gezondheidsdienst CDC moet een paar weken na haar aanstelling alweer vertrekken. Volgens Amerikaanse media had Susan Monarez een conflict met minister van Volksgezondheid Robert F. Kennedy Jr. en is ze feitelijk ontslagen.

In een post op X bedankt het ministerie Monarez voor haar diensten. Een reden voor haar vertrek wordt niet gegeven. Monarez zelf lijkt zich er niet bij neer te leggen.

Monarez' advocaten schrijven in een verklaring dat ze geen ontslag heeft genomen en ook niet officieel te horen heeft gekregen dat ze is ontslagen. "Als integer persoon, toegewijd aan de wetenschap, zal ze geen ontslag nemen."

Verder staat in de verklaring dat Monarez weigerde om haar handtekening te zetten onder "niet-wetenschappelijke, roekeloze richtlijnen". Ook kon ze niet akkoord gaan met het ontslag van "toegewijde gezondheidsexperts. "Ze koos ervoor de bevolking te beschermen boven het volgen van een politieke agenda."

Vaccinonderzoek

De weken die Monarez in functie was verliepen tumultueus. Monarez, een specialist op het gebied van infectieziekten, kreeg onder meer te maken met forse bezuinigingen opgelegd door Kennedy en het intrekken van subsidies voor vaccinonderzoek.

Vorige week werd een tegenstander van coronavaccins aangesteld als leider van een commissie die de veiligheid van de vaccins moet gaan onderzoeken, tot grote onvrede van gezondheidsspecialisten.

Eerder deze maand vuurde een man kogels af op het hoofdkantoor van de gezondheidsdienst in Atlanta. Daarbij kwam een politieagent om het leven. Tal van ramen sneuvelden en er ontstond grote paniek onder medewerkers. De schutter zou ervan overtuigd zijn geweest dat hij door het coronavaccin gezondheidsschade had opgelopen. Hij bracht zichzelf na de aanslag om het leven.

CDC-medewerkers reageerden op de aanslag met het verzoek aan minister Kennedy om te stoppen met het verspreiden van valse informatie over coronavaccins. In een bericht aan medewerkers uitte ook Monarez haar zorgen over desinformatie over vaccins, zonder overigens expliciet te verwijzen naar Kennedy.

Wetenschap

Monarez heeft een lange staat van dienst als onderzoeker van infectieziekten. Ze werd benoemd nadat Trumps eerste keuze, het Republikeinse Congreslid Dave Weldon, onder vuur was komen te liggen omdat hij een verband had gelegd tussen vaccins en autisme. Daarvoor is geen wetenschappelijk bewijs.

Na het aangekondigde vertrek van Monarez maakten verschillende andere functionarissen van de gezondheidsdienst bekend op te stappen.

Correspondent Sjoerd den Daas:

"Kritiek, debat en tegengestelde meningen zijn ingewikkeld voor het kabinet van president Trump. Daar waar meningen in de weg staan van de 'Trump-agenda' worden ambtenaren ontslagen, onder druk gezet om zelf hun biezen te pakken, of wordt de geldkraan dichtgedraaid. Niet zelden wordt gezwicht voor die druk, of kiezen mensen eieren voor hun geld maar niet overal. De Federal Reserve, de centrale bank van Amerika, houdt voet bij stuk en zet, in lijn met haar mandaat, de onafhankelijke koers voort.

Bij de CDC hebben verschillende kopstukken inmiddels eieren voor hun geld gekozen, en de handdoek in de ring gegooid. Honderden anderen werden eerder al ontslagen. Het overheidsorgaan, dat onderzoek doet, advies geeft en onder meer de vaccinatiecampagnes uitzet, vaart op de wetenschap. Die lijn botst nog wel eens met de huidige politieke koers, zeker op het ministerie van Kennedy.

'RFK Jr', zoals de huidige minister van Volksgezondheid ook wel wordt genoemd, heeft weinig op met de wetenschap en geldt als antivaxer. Alle leden van het vaccinatiecomité werden om die reden al ontslagen. Opmerkelijk is dat Monarez, die al lang voor de Amerikaanse overheid werkt, vooralsnog dus weigert te buigen voor de druk van RFK. Opmerkelijk genoeg werd ze kortgeleden door Trump genomineerd voor de post."

De 15-jarige tiener die begin juni de Colombiaanse presidentskandidaat Miguel Uribe doodschoot is veroordeeld tot 7 jaar jeugddetentie. De jongen had een bekentenis afgelegd.

De veroordeling volgt twee weken na de dood van Uribe. De 39-jarige oppositieleider werd op 7 juni bij een campagnetoespraak in Bogota door zijn hoofd geschoten, ruim twee weken geleden maakte zijn vrouw bekend dat hij was overleden.

De jongen van 15 werd direct na de aanslag opgepakt. Later werden nog vijf mensen opgepakt, maar het is nog onduidelijk wie de moord had besteld.

Geschiedenis van geweld

De rechtse Uribe was een van de felste critici van de linkse president Gustavo Petro. In oktober vorig jaar maakte Uribe bekend dat hij president wilde worden. De verkiezingen staan gepland voor volgend jaar mei.

Uribes vader maakte deze week bekend dat hij nu zelf wil meedoen aan de verkiezingen. Hij wil de politieke erfenis van zijn zoon veiligstellen en zorgen voor een veiliger, meer welvarend Colombia.

De moordaanslag maakte veel los in het Zuid-Amerikaanse land, dat een geschiedenis kent van politiek geweld. In de jaren 90 voerde drugsbaron Pablo Escobar een uiterst gewelddadige oorlog tegen de staat waarbij meerdere presidentskandidaten werden vermoord.

Uribes moeder, Diana Turbay, was een journalist die in 1991 werd vermoord bij een reddingspoging nadat zij was ontvoerd door het drugskartel van Escobar. Uribes vader, die zich nu kandidaat heeft gesteld, is een voormalige zakenman en vakbondsleider.

De zoutwinning bij Heiligerlee in Groningen kan nog tien jaar doorgaan. Dat heeft demissionair minister Hermans van Klimaat besloten ondanks een kritisch advies van het Staatstoezicht op de mijnen (SodM), meldt RTV Noord. In juni maakte de minister bekend dat ook de vergunning voor zoutwinning bij Veendam met tien jaar wordt verlengd.

De besluiten van de minister komen niet onverwacht. "Het in Nederland gewonnen zout is van hoge zuiverheid en essentieel voor industriële processen", schreef ze in juni aan zoutwinningsbedrijf Nobian.

Zout wordt veel gebruikt in de chemische industrie, bijvoorbeeld voor de productie van chloor. De zoutwinning van Nobian is volgens het bedrijf zelf onmisbaar voor het chemiecluster bij Delfzijl en voor de chemie in de haven van Rotterdam.

De winning vindt plaats uit cilindrische zoutcavernes in de ondergrond tussen de 500 en 1600 meter diepte. De cavernes zelf kunnen tot wel een kilometer groot zijn met een diameter van zo'n 100 meter.

Bodemdaling

Alle adviesorganen zijn het er over eens dat de zoutwinning net als de gaswinning tot bodemdaling kan leiden, maar bij zoutwinning gaat het om een relatief kleine bodemdaling die waarschijnlijk geen problemen oplevert.

Maar het SodM is wel bang voor lekkages als er steeds meer zout uit de cavernes wordt gehaald. "Hoe groter de cavernes worden, hoe groter het volume pekel dat kan lekken bij een ongewenste gebeurtenis", valt te lezen in het advies van het SodM.

Staatstoezicht is vooral bezorgd over de fase ná de winning, als de cavernes moeten worden afgesloten. Dat gebeurt via een zogenaamde 'harde afsluiting', waarbij grote cementpluggen de cavernes moeten afsluiten.

Pekel in de ondergrond

Maar volgens het SodM is onduidelijk of deze methode op termijn veilig is. Het risico op scheurvorming, waarbij pekel ongecontroleerd in de ondergrond kan lekken, wordt volgens het SodM te licht opgevat.

Hoewel zoutwinningsbedrijf Nobian in aanloop naar de nieuwe vergunningen aanvullend onderzoek liet uitvoeren, blijft het SodM bij dat oordeel. "De kans op scheurvorming is reëel en de effecten daarvan zijn nog onvoldoende in beeld", noteerde het SodM al in april van dit jaar. De provincie Groningen, de betrokken gemeenten en het waterschap hebben dezelfde zorgen.

Omwonenden in Veendam zijn zelfs ronduit boos. "Het is schandalig", zei Veendammer Lex Diederiks in juni al tegen RTV Noord. "Het blijkt dat de minister de belangen van het geld hoger inschat dan de veiligheid van de mensen. Als het Staatstoezicht op de Mijnen al zo kritisch is op Nobian, is het apart dat de minister zegt: gewoon doorgaan."

Zachte afsluiting

Naar aanleiding van alle kritiek vindt minister Hermans dat Nobian zowel op de locatie bij Veendam als die bij Heiligerlee veldtesten moet uitvoeren en aanvullende scenario's moet onderzoeken voor zowel de zogeheten harde als zachte afsluiting van de cavernes. Ook moet Nobian uiterlijk vijf en tien jaar na het verlengen van de huidige vergunning nieuwe prognoses voor bodemdaling opstellen.

Ondanks deze mitsen en maren concludeert de minister dat de verlenging van de winning "veilig en verantwoord" is.

Curaçao heeft woensdag vrijwel de hele dag te kampen gehad met een grote stroomstoring. Rond 03.00 uur in de nacht viel de stroom uit, pas aan het eind van de dag leek er een oplossing te zijn voor de meeste eilandbewoners.

Scholen bleven de hele dag dicht. Ook konden operaties in het ziekenhuis niet worden uitgevoerd en waren overheidsdiensten in de ochtend gesloten. Het internationale vliegveld op het eiland bleef wel in bedrijf, omdat er generatoren werden ingeschakeld.

Complex proces

Elektriciteitsbedrijf Aqualectra kreeg in de loop van de dag zicht op een oplossing, maar toch duurde het nog uren voordat de eerste wijken weer stroom hadden. Dat proces gaat langzaam, om niet opnieuw stroomuitval te veroorzaken. Het gaat om een "complex proces", aldus Aqualectra.

Een persconferentie van onder anderen premier Pisas kon niet op tijd beginnen, omdat een elektrische toegangsdeur vanwege de storing niet wilde openen, schrijft nieuwssite Nu.cw.

In die persconferentie werd duidelijk dat een "domino-effect" van stroomuitval leidde tot de black-out. Verder werd gedeeld dat de stroomlevering de komende uren nog wel onzeker zal blijven en werd Curaçaoënaars opgedragen zo min mogelijk stroom te gebruiken.

Correspondent Dick Drayer:

"Nu de avond is gevallen op Curaçao blijft de stroomvoorziening uiterst fragiel. Overdag keerde de elektriciteit in sommige wijken kort terug, maar telkens viel die opnieuw uit. Daarmee sleept de onderbreking zich richting twintig uur.

Voor bewoners komt dit hard aan, zeker nu de temperaturen hoger liggen dan normaal. Velen vrezen een slapeloze nacht zonder ventilatoren of airconditioning. Ook supermarkten hebben moeite om volledig open te blijven en zonnestroomsystemen blijken niet altijd bestand tegen zo'n langdurige onderbreking.

De laatste grote blackout op Curaçao was in 2023, toen drie opeenvolgende uitvallen Aqualectra dwongen om Nederlandse expertise in te schakelen om het netwerk te onderzoeken. Sindsdien leek de situatie verbeterd, maar nu laait de onvrede opnieuw op."

De VN-hulporganisatie Unicef roept de paramilitairen van de RSF met klem op hulpgoederen toe te laten tot de zwaar belegerde stad El-Fasher in de Sudanese regio Darfur. Volgens de kinderrechtenorganisatie lijden zo'n 6000 kinderen aan acute ondervoeding en lopen zij het risico te overlijden als zij geen speciale behandeling krijgen. In totaal zitten zo'n 130.000 kinderen vast in de stad.

De inwoners van de stad leven al 500 dagen in een belegerde stad. Ruim 600.000 mensen zijn ontheemd, de resterende 260.000 burgers leven in "uitzichtloze omstandigheden", zegt Unicef. "Ondervoeding, ziekte en geweld eisen dagelijks levens van kinderen."

"We zijn getuige van een verschrikkelijke tragedie: kinderen in El-Fasher lijden honger terwijl de levensreddende voedingshulp van Unicef wordt geblokkeerd", zegt directeur Catherine Russell. De RSF heeft de toevoerwegen naar de stad volledig afgesloten. El-Fasher is de laatste stad in Darfur die de RSF nog niet in handen heeft.

Correspondent Afrika Elles van Gelder:

"El-Fasher heeft het zwaar te verduren. Vandaag sprak ik nog met iemand in Sudan die zegt dat er constant bombardementen zijn. De inwoners zijn bang om de straat op te gaan. Het is er zeer zwaar omdat de stad al zo lang wordt belegerd. Toegangswegen zijn afgesloten van hulp.

De RSF wil El-Fasher graag in handen krijgen, omdat de regio Darfur belangrijk is. Het is een regio met goud en ligt strategisch goed, langs onder meer de grens met Tsjaad, waarvandaan ook wapens kunnen worden aangevoerd. De inwoners van El-Fasher vrezen voor wat er kan gebeuren, mocht de RSF de stad bereiken. Ze zijn bang voor etnisch geweld zoals we zagen in Zamzam en ook andere plaatsen in Darfur."

Eerder deze week kwamen berichten naar buiten dat zeven kinderen zouden zijn gedood bij een aanval op een vluchtelingenkamp net buiten El-Fasher.

Vorig jaar riep VN-voedselwaakhond IPC op meerdere plekken in het land officieel een hongersnood uit. Hulporganisaties en de VN spreken al langer over de grootste humanitaire crisis ter wereld.

Massa-executies

In april 2023 begon de machtsstrijd tussen het Sudanese leger en de RSF. Hoewel het regeringsleger de afgelopen maanden terrein won op de RSF, controleren de RSF-strijders nog altijd grote delen van het land.

Zo'n 14 miljoen Sudanezen zijn ontheemd en minstens tienduizenden zijn gedood. In april dit jaar werden meer dan 1500 burgers gedood bij een aanval op het vluchtelingenkamp Zamzam. De RSF-strijders vielen het vluchtelingenkamp binnen en voerden daar massa-executies uit, stichtten branden en ontvoerden voornamelijk vrouwen.

Het Rode Kruis meldde vandaag dat het aantal vermiste personen op het Afrikaanse continent sterk is gestegen. Dat komt vooral door de oorlog in Sudan. In 2024 ontving de opsporingsdienst van de hulporganisatie meer dan 7700 verzoeken die te maken hadden met de oorlog in het land. Het ging om een stijging van 52 procent in vergelijking met een jaar eerder.

Bij een aanslag bij een kerk van een katholieke school in de Amerikaanse stad Minneapolis zijn twee kinderen doodgeschoten en zeventien mensen gewond geraakt, onder wie veel kinderen. Bij de kerk was een mis bezig om het begin van het schooljaar in te luiden. Geen van de gewonden verkeert in levensgevaar.

Een ooggetuige was verbaasd over het grote aantal schoten:

Volgens de politie vuurde de schutter tientallen kogels af door de ramen van het gebouw, waar de kinderen in kerkbanken zaten. De twee dodelijke slachtoffers waren 8 en 10 jaar oud. Na de aanslag maakte de schutter een eind aan zijn leven.

De schutter zou drie vuurwapens bij zich hebben gehad en die allemaal hebben gebruikt.

Terrorisme

De Amerikaanse veiligheidsdienst FBI spreekt van "binnenlands terrorisme en een haatmisdrijf gericht op katholieken". Volgens de politie is de schutter de 23-jarige Robin Westman en had die geen strafblad. Westman zou alleen hebben gehandeld en een vergunning hebben gehad voor de vuurwapens. De moeder van Westman zou hebben gewerkt bij de kerk waar de schietpartij plaatsvond. Het motief is niet bekend.

President Trump sprak van een "tragische schietpartij". Hij riep op alle vlaggen van overheidsgebouwen door het hele land halfstok te hangen voor de slachtoffers.

Na nog geen drie dagen heeft de provincie de omstreden kap van het Betonbos in Groningen weer stilgelegd. Dat gebeurde nadat omwonenden een aantal beschermde diersoorten hadden waargenomen rondom het bos.

Buurtbewoners hebben eekhoorns en houtduiven gezien, zegt Jan van der Meide van de provincie Groningen bij RTV Noord. "Daarop is onze handhaver naar de locatie gegaan. Die heeft de dieren zelf niet waargenomen, maar wel besloten om het werk voorlopig stil te leggen."

Het Betonbos ligt vlak bij het centrum van Groningen en is de afgelopen dertig jaar spontaan ontstaan omdat er steeds meer bomen op of tussen de betonplaten begonnen te wortelen. Inmiddels staat een gebied van zo'n 16.000 vierkante meter vol met volwassen bomen.

Ecologie

Ruim drie jaar geleden werd bekend dat de gemeente het bos wil kappen, zodat er woningen kunnen worden gebouwd. Tegelijk kwam wel de belofte dat "ecologie" ook na de kap van het bos een belangrijke rol zal spelen binnen de nieuwe, groene stadswijk Stadshavens. Zo zijn er groene binnenhoven gepland tussen de woningen.

Maar veel omwonenden, natuurliefhebbers en de gelegenheidsactiegroep Boomwachters Groningen verzetten zich tegen de kap. Zij wezen erop dat het bos hittestress zou voorkomen en dat het een belangrijke verblijfsplaats is van verscheidene dieren. Ook vroegen ze zich af in hoeverre de nieuwe, groene stadswijk het Betonbos kan compenseren.

De tegenstanders stapten naar de rechter. Maar die zag in maart van dit jaar geen reden om de kap tegen te houden, omdat keurig volgens de omgevingsvergunning zou worden gewerkt.

Drie nesten zichtbaar

Toen de hoveniers op 21 maart 2025 klaar stonden om daadwerkelijk de eerste bomen om te zagen, wisten actievoerders dat op het allerlaatste moment tegen te houden: zij wezen erop dat er tenminste drie nesten zichtbaar waren, waarmee ook duidelijk werd dat het broedseizoen was begonnen.

Om de broedende vogels te beschermen, werd de bomenkap stilgelegd en uitgesteld tot in augustus. Dat gaf tegenstanders de mogelijkheid om opnieuw naar de rechter te stappen, maar die zag wederom geen bezwaren en gaf op 1 augustus een een milieu- en kapvergunning af.

Afgelopen maandag was het zover. In opdracht van de eigenaar van het bos - vastgoedontwikkelaar VanWonen - keek een ecoloog voor de zekerheid of er toch geen nesten meer zaten. Toen dat niet het geval bleek te zijn, werd een speciale machine aangevoerd om de bomen om te zagen.

Hoogwerker

Toch verliep de kap niet gesmeerd. Gisternacht liep een tiental activisten het bos in. Ze klommen in bomen en op de machines van de aannemer. De politie moest er een hoogwerker voor laten komen, maar wist de actievoerders rond 08.30 uur gisterochtend te verwijderen. Zes mensen zijn opgepakt.

De kapwerkzaamheden werden direct hervat, maar zijn dus vanmiddag weer stilgelegd. Hoe lang dat zo blijft, kan de provincie nog niet zeggen. "We gaan nu eerst extra vervolgonderzoek uitvoeren. Hoe lang dat gaat duren is op dit moment nog niet duidelijk", aldus Van der Meide. "Als dat onderzoek is afgerond, kunnen we meer zeggen over hoe het verder gaat."

Eind volgende maand krijgen 17-jarigen in Nederland een tweede dienstplichtbrief. In de envelop zit de uitnodiging voor een vragenlijst die onder meer bedoeld is om extra militairen te werven. Het ministerie van Defensie bevestigt dat na berichtgeving door NU.nl.

Het invullen van de enquête is vrijwillig. Volgens Defensie is het doel om te peilen hoe tieners naar de krijgsmacht kijken. Tegelijkertijd worden jongeren aangespoord om bijvoorbeeld reservist te worden of een andere baan binnen het leger te overwegen.

Zo'n 200.000 ontvangers

Het is ongebruikelijk dat Defensie twee keer in een jaar een dienstplichtbrief verstuurt. Defensie heeft hiervoor gekozen om de vragenlijst te kunnen verspreiden. Vanwege de privacywet is het direct sturen van een enquête naar alle 17-jarigen niet toegestaan. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn er bijna 200.000 mensen van deze leeftijd in Nederland.

De Nederlandse krijgsmacht moet de komende jaren fors groeien. Het inmiddels demissionaire kabinet heeft 100.000 defensiemedewerkers als doelstelling voor 2030. Momenteel zijn er zo'n 75.000 militairen, reservisten of burgers werkzaam voor Defensie.

Dit aantal is de afgelopen jaren gestegen, zo blijkt uit het rapport Stand van Defensie uit mei dit jaar. Ten opzichte van 2023 waren er vorig jaar zo'n 3 procent meer beroepsmilitairen, 9,6 procent meer reservisten en 11 procent meer burgers in dienst.

Screening en selectie blijft knelpunt

Het is echter de vraag of de stijging op termijn voldoende is om de doelstellingen te halen. Een knelpunt is dat er meer aanmeldingen zijn dan het leger aankan. "Er zijn capaciteitstekorten bij selectie en keuring, MIVD-screening en startopleidingen", laat een woordvoerder weten aan de NOS. "De hierboven vermelde groei vraagt aanpassing van de organisatie aan deze volumes, dat is het proces waar we in zitten."

Het was al bekend dat er werd gekeken naar het 'Zweedse model'. Daar zijn jongeren verplicht een uitgebreide enquête in te vullen over hun vaardigheden, motivatie en affiniteit met defensie. In mei zei staatssecretaris Tuinman dat als dit werd ingevoerd in Nederland, het waarschijnlijk een vrije keuze zou blijven om de vragenlijst in te vullen.

Verplichte medische keuring in Duitsland

In Duitsland krijgen vanaf volgend jaar alle 18-jarigen zo'n vragenlijst van het leger toegestuurd. Dat staat in een wetsvoorstel dat vandaag is ingediend. Voor mannen wordt het verplicht om de enquête in te vullen. Als het wetsvoorstel wordt aangenomen, komt er zelfs een verplichte medische keuring voor mannen die in 2008 of erna zijn geboren.

In Amsterdam is een stille tocht gehouden voor de 17-jarige Lisa die vorige week met grof geweld om het leven is gebracht. De herdenking werd georganiseerd door bewoners van de locatie van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) waar de man die wordt verdacht van het doden van Lisa verbleef.

Enkele jonge asielzoekers organiseerden de stille tocht "uit respect voor Lisa en haar familie". Het doel was om stil te staan bij het leven van de tiener en de impact die haar dood heeft op haar familie, Amsterdammers, vrouwen, bewoners van de noodopvang en vluchtelingen in Nederland.

Zo'n 25 mensen liepen met witte anjers van metrostation Strandvliet naar de plek waar Lisa vorige week dood werd gevonden. Ze werd na een avond uit met vrienden in Amsterdam onderweg naar huis aangevallen. De 17-jarige belde het alarmnummer omdat ze werd achtervolgd, maar hulp kwam te laat. De politie vond haar lichaam in de berm bij het water aan de Holterbergweg in Duivendrecht.

Voor de gewelddadige dood van Lisa zit een man vast. De politie hield hem vorige week donderdag aan voor de mishandeling en verkrachting van een vrouw in Amsterdam. Een dag later werd de verdenking uitgebreid, de man wordt sindsdien ook verdacht van het om het leven brengen van Lisa.

Gisteren vond de politie bij de COA-locatie waar de man verbleef een mes en telefoon in het water. De politie onderzoekt of de gevonden voorwerpen iets te maken hebben met de dood van Lisa.

Grote beroering

De dood van de tiener heeft tot grote beroering geleid. Afgelopen nacht kleurden gevels van clubs en kroegen in Amsterdam oranje om aandacht te vragen voor geweld tegen vrouwen en meisjes. Ook andere gebouwen in Nederlandse steden werden oranje verlicht.

In Hoorn was gisteravond een stille tocht waaraan zo'n tweehonderd mensen meededen. Deelnemers aan de fietstocht kwamen onder meer op donkere, onverlichte plekken in de stad. "Wij weigeren ons door angst te laten regeren, dus we gaan fietsen", sprak GroenLinks-raadslid Marion van der Bijl de mensen toe. "In stilte."

Vorige week werd een inzamelingsactie opgezet om de boodschap 'Wij eisen de nacht op, laat vrouwen veilig thuiskomen' op schermen en digitale snelwegmasten in heel Nederland te laten zien. De crowdfundingsactie haalde meer dan een half miljoen euro op.

In Abcoude, het dorp waar Lisa woonde, begon de jaarlijkse feestweek gisteravond met een minuut stilte. Daarna luidden de kerkklokken twee minuten lang. "De familie van Lisa was erbij en is diep geraakt", liet een woordvoerder van Namens de Familie na afloop weten. "Ze voelen zich gesteund en ontroerd door de grote betrokkenheid van het hele dorp."

Het is druk op de publieke tribune van de Tweede Kamer bij het debat naar aanleiding van het opstappen van alle NSC-bewindslieden uit het kabinet. Dat gebeurde nadat demissionair NSC-minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken besloot te stoppen omdat hij vanuit het kabinet geen steun kreeg voor extra maatregelen tegen Israël.

Op de tribune in de plenaire zaal van het Kamergebouw zitten aan de ene kant de journalisten, aan de andere kant de dagjesmensen, te herkennen aan een groene sticker op hun kleding.

De 23-jarige Gijs de Vries uit Hardenberg is er voor het eerst. "Waarschijnlijk ga ik het einde niet meemaken, want dan zit ik in de trein op weg naar huis." Hij noemt de huidige politieke situatie een bloedbad.

De Vries is meer dan gemiddeld geïnteresseerd in politiek, zegt hij zelf, en hij vindt dat dit kabinet er een zootje van heeft gemaakt. "Ik heb het gevoel dat ik constant naar campagne-tv zit te kijken, een soort show, waar iedereen vooral bezig is er goed op te staan voor de buitenwereld. Daarvoor zijn ze niet gekozen."

De Vries heeft zijn hoop op CDA-leider Bontenbal gevestigd, die dit in zijn ogen doorbreekt. De Hardenberger vindt hem wel constructief en redelijk.

'Veel ruzie gezien'

Volgens politicoloog Josje den Ridder van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) is het vertrouwen in de politiek de afgelopen twee jaar flink gedaald. En dat heeft alles te maken met de onderlinge verhoudingen binnen deze coalitie en de ruzies die daar het gevolg van zijn. "Want ruzie betekent afname van vertrouwen", zegt De Ridder.

Ook de 63-jarige Ellen de Groot en haar 58-jarige zus Sandra Oorschot zijn teleurgesteld. Oorschot is een fanatiek volger van debatten, meestal thuis, met een haakwerkje voor tv. "Ideale combinatie." Maar tijdens de Algemene Beschouwingen, de week na Prinsjesdag, zit ze steevast op de tribune. Ze is ermee begonnen in de coronatijd. "Toen waren de debatten informatief en stak ik er wat van op, maar nu is het vooral veel jij-bakken."

Haar zus is nu voor de tweede keer mee. Beiden vinden deze tweede 'val' van het nu demissionaire kabinet bizar en onnodig. "De afgelopen twee jaar heb ik vooral heel veel ruzie gezien," zegt Oorschot. "De inhoud leek ondergeschikt."

Ze herinnert zich nog levendig de chaos aan het begin van de tweede dag van de laatste Algemene Beschouwingen. Toen wilde de oppositie documenten inzien die Schoof weigerde te geven. "Het is amusement geworden", zegt ze. "Best leuk, maar daar is de politiek niet voor bedoeld."

Dit kabinet heeft ertoe geleid dat de zussen in oktober anders gaan stemmen. Maar al die nieuwe partijen krijgen hun stem niet. Ze kiezen iemand die in hun ogen vooruit kijkt en betrouwbaarheid uitstraalt.

Den Ridder van het SCP beaamt dat alleen met een stabiele regering het vertrouwen weer stijgt. "Kiezers hebben behoefte aan inhoud en betrouwbare politici."

Relatiemanagement

De 30-jarige Jasper woont sinds kort in Den Haag en heeft even tijd om de debatten live te volgen voordat hij aan zijn nieuwe baan begint. Politiek boeit hem heel erg en specifiek nu vanwege de situatie in Gaza. Hij was afgelopen vrijdag bij het debat en nu weer. "Als je in de zaal zit dan voel je de dynamiek, je hebt overzicht over de hele zaal, de emoties zijn bijna tastbaar, dat is op tv veel minder."

Hij is geïnteresseerd in debattechnieken, maar hij mist een constructief debat, ook vandaag weer. "Niemand durft zich echt uit te spreken, te staan voor zijn overtuigingen", vindt hij. Hij mist dat ook in het debat over Gaza.

Zelf is hij nog een zwevende kiezer, aan de linkerkant. Maar hij worstelt met het NAVO-standpunt van sommige partijen. Hij noemt het huidige kabinet een twitterkabinet, dat weinig verantwoordelijkheid neemt met kabinetsleden die elkaar niets gunnen. Hij heeft nog wel vertrouwen in de democratie, maar niet in de politici die nu aan het roer staan.

"Relatiemanagement zou niet verkeerd zijn", zegt Den Ridder, "zodat ze de persoonlijke verhoudingen goed kunnen houden en niet van ruzie naar ruzie hobbelen."

Het demissionaire kabinet kan verder. De overgebleven coalitiepartners VVD en BBB kunnen de ministerposten die vacant zijn geworden door het opstappen van NSC gaan invullen. Dat is de uitkomst van het Kamerdebat over de ontstane politieke situatie na het vertrek van NSC uit de coalitie.

Voorstellen voor andere vervolgstappen kregen geen steun. Pogingen van met name de linkse oppositiepartijen om het beleid rond Gaza en Israël bij te sturen haalden het ook niet.

Toch heeft het rompkabinet nog maar weinig bewegingsruimte, al is het maar omdat het nog maar steunt op 32 van de 150 Tweede Kamerzetels. Voor ieder voorstel zal steun moeten worden gezocht bij oppositiepartijen. Dat betekent waarschijnlijk vooral op de winkel passen, totdat er na de verkiezingen een nieuw kabinet zit.

Demissionair premier Schoof beloofde de Kamer in het debat dat zijn ploeg zich bescheiden zal opstellen. Hij wil "in nauw overleg" met de Kamer toch nog stappen zetten. Daarbij noemde hij onder meer de afwikkeling van het toeslagenschandaal, Groningen en de begroting van volgend jaar.

Maar ook andere onderwerpen mogen wat hem betreft niet stil komen te liggen. "Het zou onverantwoord zijn om op een belangrijk onderwerp als migratie en asiel een periode van stilstand in te gaan. En de oorlog in Oekraïne wacht ook niet op ons."

Verwachtingen temperen

GroenLinks-PvdA temperde meteen al de verwachtingen van de premier over samenwerking. Dat het kabinet zich niet schaart achter de door hem voorgestelde maatregelen tegen Israël, werpt volgens fractievoorzitter Timmermans "een schaduw op de samenwerking met het kabinet".

Net als afgelopen vrijdag diende GroenLinks-PvdA moties in om harder op te treden tegen de regering Netanyahu. En net als afgelopen vrijdag wees het kabinet die af en was er ook geen meerderheid in de Kamer. "Alles wat Israël doet, wordt met de mantel der liefde bedekt. Het is diep teleurstellend", verzuchtte Timmermans.

Met andere partijen pleitte GroenLinks-PvdA opnieuw voor een wapenembargo tegen Israël, een importverbod voor producten uit de bezette gebieden en het naar Nederland halen van ernstige gewonde of zieke kinderen uit Gaza. "Dat is toch het absolute minimum dat Nederland zou moeten doen", zegt Timmermans.

Verschillende fracties probeerden de VVD zo ver te krijgen de voorstellen te steunen, zodat er een meerderheid zou ontstaan. Maar fractievoorzitter Yesilgöz ging niet overstag. Zij wil eventuele sancties het liefst in Europees verband of samen met andere landen instellen.

Alternatieven

In de aanloop naar het debat opperden verschillende partijen alternatieven voor het plan van het kabinet om met alleen VVD en BBB verder te gaan. D66 pleitte ervoor om alle ministers behalve Schoof te vervangen door mensen met enige afstand tot de politiek, een nationaal kabinet. ChristenUnie en SGP stelden een lijmpoging voor om NSC weer aan boord te krijgen, maar dat bleek niet reëel.

Ook werden oppositiepartijen de afgelopen dagen gepolst of ze misschien bewindslieden wilden leveren om de afgetreden NSC'ers te vervangen. Maar niemand wil geassocieerd worden met dit 'ruziekabinet', zeker niet met de verkiezingen in aantocht.

CDA-leider Bontenbal zei in het debat dat zijn partij zich wel constructief zal opstellen tegenover het rompkabinet. Maar hij vindt dat kabinetsleden dan terughoudend moeten zijn in de aanstaande verkiezingscampagne.

De PVV wil het kabinet, waar het in juni uit stapte, eigenlijk alleen uit de brand helpen als er per directe strenge asielmaatregelen worden ingevoerd, zoals grenscontroles en het sluiten van azc's. Later in het debat zei fractievoorzitter Wilders dat hij "goede voorstellen" wel zal steunen.

In de schaduw van de verwoestende oorlog in Gaza zijn op de bezette Westelijke Jordaanoever sinds de terreuraanval van Hamas van 7 oktober 2023 bijna duizend Palestijnen gedood door het Israëlische leger en kolonisten, zeggen de Verenigde Naties.

In dezelfde periode zijn op de Westoever ongeveer 42.000 Palestijnen met geweld uit hun huizen verdreven door Israëlische militaire operaties, huisvernietigingen en aanvallen van kolonisten. Waar Israël nationale veiligheid aanvoert als reden voor het optreden, spreekt de VN vandaag van "voortdurende onderdrukking en dwang".

Dagelijkse invallen

Als recent voorbeeld verwijst de VN naar een inval vorige week in het dorp al-Mughayyir, bij Ramallah. Daar vernielde het Israëlische leger zo'n 3000 olijfbomen - een belangrijke bron van inkomsten voor de lokale gemeenschap en een symbool van Palestijnse identiteit.

Bijna dagelijks voeren Israëlische troepen invallen uit in Palestijnse steden. In Nablus duurde een aanval van het leger eerder deze week meer dan negen uur. Sluipschutters werden ingezet, traangasgranaten afgevuurd, en zeker tachtig Palestijnen raakten gewond, meerdere door geweervuur.

Ook Ramallah, de zetel van de Palestijnse Autoriteit (PA), werd aangevallen. Israëlische troepen namen er omgerekend 447.000 dollar in beslag bij een geldwisselkantoor. Volgens Israël was het geld bestemd voor Hamas. Voor veel Palestijnen betekende de inval vooral dat zelfs de bestuurlijke hoofdstad niet veilig is.

Daarnaast vinden bijna elke nacht arrestaties plaats. In dorpen nabij Bethlehem werden deze week vijf Palestijnen opgepakt na huiszoekingen. Palestijnse gevangenenorganisaties melden dat tussen 7 oktober 2023 en augustus 2025 ongeveer 18.000 Palestijnen op de Westoever zijn gearresteerd.

'Ondergraven van de Palestijnse Autoriteit'

Xavier Abu Eid, voormalig communicatieadviseur van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO), ziet een patroon. "Het is duidelijk dat er een politieke beslissing is genomen om de Palestijnse Autoriteit te verzwakken. Dat gebeurt door dagelijkse invallen, door het leven in de grote steden te ontwrichten en door belastinggeld achter te houden."

De PA, de grootste werkgever op de Westoever, kan hierdoor al maanden geen salarissen uitbetalen. "Je kunt geen economie opbouwen als je je grenzen en veiligheid niet beheerst", zegt Abu Eid.

Volgens hem speelt ook de voortdurende uitbreiding van illegale nederzettingen een sleutelrol. "Het leger en de kolonisten werken hand in hand. Wat we zien is een herhaling van Gaza, weliswaar op kleinere schaal en met andere middelen. Maar het doel is hetzelfde: het verwijderen van Palestijnen."

Abu Eid wijst ook op het toenemende aantal checkpoints. Die worden vaak niet tussen Israël en Palestijnse steden geplaatst, maar vooral tussen Palestijnse steden onderling. "Het Israëlische argument van ingrijpen vanwege veiligheidsoverwegingen houdt hier geen stand. Het beleid lijkt erop gericht om Palestina te wurgen - economisch, politiek en maatschappelijk."

Kolonisten en checkpoints

Ook vredesorganisatie Pax uit zorgen over de situatie op de Westoever. "De uitbreiding van nederzettingen gaat razendsnel," zegt projectleider Israël-Palestina Thomas van Gool, die recent terugkeerde van een bezoek aan de Westoever. "Palestijnen worden uit dorpen verjaagd en naar steden gedwongen, waardoor de Westoever steeds verder wordt opgeknipt."

Volgens hem worden nieuwe checkpoints vaak lukraak neergezet. "Mensen weten nooit of ze erdoor kunnen. Het dagelijkse leven wordt hierdoor volledig onvoorspelbaar."

Van Gool wijst erop dat Israëlische kabinetsleden inmiddels openlijk zeggen dat ze de tweestatenoplossing willen "begraven". Volgens Van Gool ziet Israël na 7 oktober zijn kans schoon om dit gestelde doel op de Westoever te behalen. "Kolonisten maken de dienst uit en dat is niet zomaar een extremistische randgroep, het is regeringsbeleid."

Weinig druk van binnenuit

Binnen Israël bestaat er nauwelijks politieke oppositie tegen de koers van premier Netanyahu. "De groep binnen Israël die verandering wil, is te klein. Daarom moet de druk van buiten komen - zoals destijds in Zuid-Afrika bij het einde van de apartheid."

Ondanks alles houdt hij toch hoop op verbetering. "Als vredeswerker geloof ik dat onrecht eindig is. Maar op dit moment is de realiteit inktzwart."

Na jarenlang in de anonimiteit te hebben geleefd heeft Astrid Holleeder haar gezicht aan de buitenwereld onthuld. De zus van crimineel Willem Holleeder deed dat in het tv-programma RTL Boulevard.

"Ik heb genoeg gemist en verloren", zegt ze in het programma. "Ik wil niet meer iemand anders zijn. Ik wil mijn eigen identiteit en bestaan terug." Ze zal haar werk als advocaat hervatten en zal daarnaast te zien zijn als misdaadduider in het nieuwe tv-programma RTL Tonight.

Getuigen tegen broer

Astrid Holleeder getuigde sinds 2015 meermaals tegen haar broer, die een levenslange gevangenisstraf uitzit vanwege het geven van vijf moordopdrachten, waarbij zes slachtoffers vielen. De veroordeling van de Amsterdamse crimineel was vooral gebaseerd op de belastende verklaring van haar en haar zus Sonja. Astrid Holleeder nam onder meer in het diepste geheim gesprekken op met haar broer.

De getuigenissen hadden grote gevolgen voor het leven van Astrid en haar familie. Zo leidde ze een geïsoleerd bestaan en zat ze sinds haar getuigenissen ondergedoken omdat ze ernstig wordt bedreigd. "Zelfs het vuilnis buiten zetten was een grote puzzel", vertelde ze in RTL Boulevard.

De 59-jarige Holleeder zegt dat ze tien jaar lang onder verschillende namen heeft geleefd. "Ik was van alles afgesloten wat een mens een mens maakt. Vaak verhuizen, altijd de gordijnen dicht. Ik leefde in het donker en ben alles kwijtgeraakt: vrienden, het zijn van oma, clubs en mezelf."

Ten tijde van haar verklaringen wist Astrid Holleeder wat de gevolgen zouden zijn. "Ik tekende mijn eigen doodvonnis, want ik wist dat die klap voor mij ook zou komen", refereert ze aan mogelijke wraakacties van haar broer. "Maar ik wist niet hoe zwaar het was om die klap te ontlopen. Ik wil me niet langer laten opsluiten en wil niet meer het leven leiden wat mijn leven niet is."

Kritiek op OM

Bij RTL Boulevard uit Astrid Holleeder kritiek op het Openbaar Ministerie met betrekking tot haar beveiliging nadat ze had getuigd. "Het duurde zeven jaar voordat ik naar een familiedag kon." De laatste tijd is de beveiliging volgens haar echter flink verbeterd. Ook nu ze uit de schaduw stapt, zal ze flink beveiligd blijven worden.

Een jaar na haar getuigenissen bracht Astrid Holleeder haar autobiografie uit. In het boek Judas vertelt ze over haar jeugd, de gewelddadige familie en het leven met haar oudste broer Willem. Daarna volgden nog drie boeken. Vorig jaar kwam haar voorlopig laatste boek Wie praat, die gaat uit, waarin ze vertelt hoe het is om te leven in de schaduw.

Anderhalf jaar geleden werd de eerste steen gelegd en nu al is de nieuwe munitiefabriek van Rheinmetall klaar. In het bijzijn van NAVO-chef Rutte is in het Duitse Unterlüss de fabriek geopend. Met een jaarlijkse productie van honderdduizenden stuks artilleriegranaten zal het de grootste munitiefabriek van Europa zijn, aldus de CEO van Rheinmetall. "Misschien wel de grootste ter wereld."

De wapenfabriek is on-Duits snel gebouwd. De deelstaatregering van Nedersaksen zette alles op alles om razendsnel de vergunning rond te krijgen, wat normaal gesproken een lang en bureaucratisch traject is. Ook het naastgelegen volkstuintjescomplex moest halsoverkop verdwijnen.

"De Zeitenwende is er", zegt Armin Papperger, CEO van Rheinmetall, verwijzend naar de historische toespraak van de vorige bondskanselier Scholz na de Russische inval in Oekraïne. "We hebben iets gebouwd dat vroeger niet mogelijk was." Hij bedankte daarbij expliciet de Duitse politieke leiders, die deze omslag in Duitsland mogelijk hebben gemaakt.

Dit jaar nog moeten tienduizenden stuks artillerie van het kaliber 155 mm van de band rollen. In twee jaar moet dat uitgroeien tot 350.000 stuks per jaar. Een groot deel van de productie in Unterlüss gaat naar Oekraïne, dat met een materiële achterstand op de Russische oorlogsmachine kampt. Op dit moment verschiet Oekraïne duizenden stuks per dag.

'Dit is cruciaal'

"Deze fabriek is cruciaal, echt cruciaal", zegt NAVO-baas Mark Rutte tegen de NOS. "De Russen en Chinezen zijn in zo'n tempo bezig met de opbouw van hun industrie. Het goede nieuws is dat wij met munitie nu de inhaalslag maken. Nu nog op andere gebieden, zoals tanks."

Ook de eigen depots van Duitsland moeten worden bijgevuld. Door geleverde wapensteun aan Oekraïne kampt de Bundeswehr naar eigen zeggen met een groot tekort aan munitie. Deze fabriek draagt volgens Rheinmetall-baas Papperger ook bij aan de "strategische soevereiniteit" van Duitsland, doordat de munitieproductie volledig in eigen land is.

Dit voorjaar besloot een ruime meerderheid van de Bondsdag de strenge begrotingsregels los te laten als het om defensie gaat. Daardoor kan de Duitse regering honderden miljarden euro's lenen om te investeren. Het doel is om van de Bundeswehr het sterkste conventionele leger van Europa te maken.

Die enorme geldbedragen komen voor een groot deel terecht bij Duitse wapenfabrikanten als Rheinmetall. Het bedrijf profiteert flink van de internationale onrust en de omvangrijke investeringen van westerse landen. Sinds de Russische invasie in Oekraïne begin 2022 is het aandeel zestien keer zoveel waard geworden.

Weerzin

Het grootschalige bewapenen zorgt voor ongemak bij Duitsers die hechten aan de terughoudende opstelling van Duitsland op het wereldtoneel. Toch krijgt de vredesbeweging relatief weinig mensen op de been. Voor het terrein van Rheinmetall protesteerde vandaag een handvol mensen tegen de fabriek.

In de Duitse politiek keren de oppositiepartijen op de flanken - de AfD en Die Linke - zich tegen de miljardeninvesteringen in defensie. Maar ook binnen de regering klinkt er weerzin, met name bij de SPD van oud-bondskanselier Scholz. De sociaaldemocratische partij kent van oudsher een sterke, pacifistische vleugel.

Deze zomer ondertekenden zo'n honderd partijprominenten een open brief waarin ze zich keren tegen de 'wapenwedloop' van de huidige regering. Ook roepen ze op tot onderhandelingen en samenwerking met Rusland. Zij noemen de miljarden voor defensie 'irrationeel' en zien liever dat het geld naar armoedebestrijding en klimaat gaat.

SPD-leider en vicekanselier Lars Klingbeil, vandaag als eregast aanwezig bij de opening van de munitiefabriek van Rheinmetall, heeft de kritiek deels weggewuifd. "Militaire kracht en diplomatieke inspanningen zijn geen tegengestelde zaken, maar twee kanten van dezelfde medaille", luidt zijn verweer.

Lange termijn

De investeringen in de wapenindustrie worden ook als een economische boost gezien. Volgens de deelstaatminister van Economische Zaken zorgt de defensie-industrie voor tienduizenden banen in Duitsland, en 200.000 bij toeleveranciers. De nieuwe fabriek levert 500 nieuwe banen op.

Volgens Rheinmetall neemt het bedrijf opvallend veel mensen aan die voorheen in de auto-industrie werkten. Juist hier in Nedersaksen heeft het kwakkelende Volkswagen veel fabrieken, waarvan enkele moet slinken.

En wat als het tot vrede in Oekraïne komt? Dan stort de productie niet direct in. Duitsland heeft jaren nodig om de eigen voorraden aan te vullen en heeft wapenfabrikanten verzekerd over een langere periode munitie aan te schaffen. Daarmee gaat Rheinmetall een gouden toekomst tegemoet.

De Duitse federale politie heeft bijna drie jaar na de explosie van de Nord Stream-pijpleidingen alle verdachten van de sabotageactie in beeld. Dat schrijven de Duitse media Die Zeit, Süddeutsche Zeitung en ARD op basis van bronnen rondom het onderzoek. Het gaat om de leden van het Oekraïense commando dat vermoedelijk de pijpleidingen heeft vernietigd.

Er zijn zes arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen de bemanningsleden van het zeiljacht dat werd gebruikt voor de sabotageactie, schrijven de media. Alle verdachten zijn Oekraïners. Het team zou hebben bestaan uit meerdere duikers, een explosievenexpert, een coördinator en een schipper.

In totaal waren zeven bemanningsleden aan boord van het gehuurde zeiljacht de Andromeda. Een van hen, Vsevelod K., is inmiddels gesneuveld aan het front, blijkt uit onderzoek van de Volkskrant en Nieuwsuur.

Nord Stream was een Duits-Russisch miljardenproject met twee pijpleidingen, waarvan de tweede nog niet in gebruik genomen was toen de leiding werd opgeblazen in september 2022.

Bekijk hier een uitgebreide reconstructie van Nieuwsuur van bijna twee jaar geleden over hoe het spoor van de sabotagepoging naar Oekraïne leidt:

Vorige week werd een Oekraïense man in Italië gearresteerd op verdenking van het saboteren van de pijpleidingen. De verdachte, Serhii K., was op vakantie. Hij zou de coördinator van de sabotageactie zijn geweest.

Een andere verdachte, Joeri T. uit Odesa, is een bekende zeiler. Hij zou geïdentificeerd zijn doordat hij bij een eerder bezoek aan Nederland zijn vingerafdrukken had moeten afgeven. Die bleken te matchen met vingerafdrukken die de Duitse recherche aantrof op het zeiljacht dat het commando vermoedelijk gebruikte voor de sabotageactie.

De Oekraïense Valeria T. zou het enige vrouwelijke bemanningslid zijn geweest. Ze heeft het Oekraïense vrouwenrecord diepzeeduiken op haar naam staan.

Bemanningslid Volodymyr Z. woonde in Polen. Zijn locatie werd al eerder ontdekt, maar hij vluchtte vorige zomer met behulp van een Oekraïense defensieattaché naar Oekraïne. Duitsland had Polen om overlevering gevraagd.

Banden met de overheid

Na de aanslag in 2022 beschuldigden Rusland en Oekraïne in eerste instantie elkaar van de sabotage, maar na verloop van tijd stapelden de aanwijzingen zich op dat Oekraïne erachter zat.

Nog altijd is onduidelijk wie de opdracht heeft gegeven voor de sabotageactie. Volgens de onderzoekers is het team met twee sets valse paspoorten afgereisd. Ze hadden een Roemeens paspoort, dat volledig vervalst was.

Daarnaast reisden ze met een Oekraïens paspoort waarop de namen weliswaar fictief waren, maar de paspoorten waren wel uitgegeven door Oekraïne. Dat zou kunnen duiden op banden met de Oekraïense overheid.

Een bron van de MIVD zei eerder dat de Oekraïense opperbevelhebber Zaloezjny betrokken was bij de actie. Zowel de Oekraïense president Zelensky als de opperbevelhebber heeft ontkend op de hoogte te zijn geweest van de sabotageactie.