NOS Nieuws - Algemeen

Nog geen week na de dodelijke aanslag in Sydney heeft de Australische antiterreurpolitie zeven verdachten opgepakt die volgens lokale media onderweg zouden zijn geweest naar Bondi Beach. Op dat populaire strand werden zondag vijftien mensen gedood tijdens een chanoekaviering.

Australische media melden dat de verdachten vanuit Melbourne naar Sydney waren gereisd en naar verluidt onderweg waren naar Bondi Beach. In Liverpool, een westelijke voorstad van Sydney, reed de politie een van hun auto's klem.

Op beelden is te zien hoe de zeven verdachten langs de openbare weg op de grond zitten, hun handen geboeid met tiewraps, de rug naar zwaarbewapende specialistische eenheden gekeerd. Een van hen lijkt gewond te zijn.

De politie meldt informatie te hebben gekregen dat er mogelijk een "gewelddadige actie" werd gepland. Volgens bronnen bij The Sydney Morning Herald gaat het om mannen die bekend waren bij de autoriteiten.

Aanslag joods festival

De politie zegt op dit moment geen verband te leggen met de aanslag van afgelopen weekend op een joods festival op Bondi Beach, een populair stadsstrand in Sydney. Daar vielen zestien doden, onder wie een van de twee schutters.

Eerder deze week meldde nieuwszender ABC News dat een van de schutters zes jaar geleden werd onderzocht vanwege banden met de terreurorganisatie Islamitische Staat (IS). In zijn auto werden zaterdag twee zelfgemaakte IS-vlaggen gevonden.

Ook zouden de mannen militaire training hebben gehad op het Filipijnse eiland Mindanao, waar takken van IS actief zijn, zei ABC News. De autoriteiten daar ontkennen dit.

'Bron van trots'

De terreurgroep schreef vandaag in een verklaring dat de aanslag een "bron van trots" was, maar eiste de aanslag niet op.

Hoewel IS in 2019 door een internationale coalitie onder leiding van de Verenigde Staten werd verslagen, is de groep nog altijd actief. Ook online verspreidt de terreurgroep propaganda waarin sympathisanten worden opgeroepen aanslagen te plegen.

Deskundigen zeggen daarom dat IS nog altijd veel invloed heeft. Ook aanslagen die niet rechtstreeks door IS worden gepleegd, kan de beweging gebruiken om terreur te zaaien.

De burgemeester van de gemeente Westerwolde zegt dat demissionair minister Keijzer eerst iets moet doen aan de onveilige situaties voor het personeel op de buslijn voor asielzoekers voordat hij weer betaalde kaartjes gaat invoeren.

Burgemeester Velema vreest voor de veiligheid van chauffeurs en inwoners van de gemeente als Keijzer, die Asiel en Migratie in haar portefeuille heeft, haar eis doorzet dat asielzoekers voor het vervoer naar aanmeldcentrum Ter Apel moeten blijven betalen.

De gemeenten Emmen en Westerwolde hebben met het gratis vervoer juist een eind willen maken aan de overlast op de bus. Asielzoekers die veel gebruikmaken van de bus weigeren soms de ritprijs van 4,52 euro te betalen en misdragen zich.

In een brief vandaag aan de gemeente zegt Keijzer dat de gratis kaartjes per direct moeten verdwijnen, omdat ze anders het budget voor de buslijn intrekt. Eerder deze week zei ze ook al een streep door de gratis buslijn te willen zetten en anders de geldkraan dicht te draaien.

Geen goed signaal

Keijzer vindt de gratis kaartjes geen goed signaal naar bewoners die wel gewoon voor het openbaar vervoer moeten betalen.

Vandaag stuurde ze de gemeenten een brief waarin ze haar eis herhaalt. Velema zegt dat hij daar pas serieus naar kan kijken als Keijzer de consequenties van meer onveilige situaties oplost.

Het aantal incidenten op de busroute is toegenomen, en de incidenten worden steeds heftiger. Zonder extra maatregelen kan de veiligheid van chauffeurs, passagiers en inwoners niet worden gegarandeerd, zegt de gemeente. Ze hebben al meermalen aangegeven daar met Keijzer over in gesprek te willen.

Van het leefgeld

Een woordvoerder van de gemeente Westerwolde zegt opnieuw tegen de NOS dat ze bezig zijn met onderzoek naar andere manieren om het vervoer te financieren. Gedacht wordt om de kosten van het vervoer te betalen van het leefgeld dat asielzoekers persoonlijk krijgen, maar dat heeft even tijd nodig.

De gemeenten hebben de minister gevraagd daar op korte termijn met elkaar over in gesprek te gaan, maar daar is nog "geen antwoord op gekomen" van de minister.

De Drentse gemeente Westerveld verbiedt uitbreiding van sierteelt. Het gaat om een tijdelijke maatregel vooruitlopend op nieuwe regels. Veel bewoners van de gemeente maken zich zorgen over hun gezondheid omdat telers gebruikmaken van bestrijdingsmiddelen.

"Wij willen onze verantwoordelijkheid nemen", zegt wethouder Frank Foreman (VVD) bij RTV Drenthe. "Er leven zorgen bij onze inwoners, maar ook bij de telers. Wij vinden dat we duidelijkheid moeten bieden."

In Westerveld, met kernen als Diever, Dwingeloo en Havelte, werd de afgelopen jaren vaak gedemonstreerd door bewoners, maar soms ook door lelietelers.

De sierteelt is omstreden nadat in 2019 op meerdere plekken in Drenthe in de buurt van lelieteelt 57 verschillende soorten bestrijdingsmiddelen werden gevonden in groenten en in de bodem. Het RIVM concludeerde twee jaar later dat er een mogelijk verband is tussen die bestrijdingsmiddelen en neurodegeneratieve ziektes, zoals de ziekte van Parkinson.

Vijftig artsen, onder wie huisartsen, kinderartsen en jeugdartsen, riepen de gemeente Westerveld vorig jaar op om het gebruik van pesticiden dicht bij omwonenden per direct te verbieden.

Leliekwekers zelf zeggen dat ze zich aan de wet houden en alleen middelen gebruiken die zijn toegelaten door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb).

Bewonersdemonstraties

De gemeente bemiddelde de afgelopen jaren meermalen tussen bewoners en telers om rechtszaken te voorkomen. Daarnaast moet wethouder Foreman regelmatig opdraven als bewoners protesteren tegen de aanleg van een sierteeltveld in de buurt van een basisschool of woonwijken.

"Ieder jaar staan we bij scholen en voeren we dezelfde gesprekken", stelt hij. "Dan moeten we telers vragen te vertrekken op vrijwillige basis. Dat kan anders."

Om te voorkomen dat boeren hun areaal fors uitbreiden of een nieuw veld aanleggen, komt hij nu met een tijdelijk verbod. In februari wil Foreman met definitieve regels komen. Hoe die er uit gaan zien, is nog niet duidelijk.

Op basis van onderzoek heeft de gemeente een aantal scenario's uitgewerkt: van een totaalverbod tot helemaal niets doen. De voorlopige voorkeur van de wethouder en zijn collega-bestuurders gaat naar uit naar het maken van een strook van 50 meter tussen het veld met de sierteelt en de woningen en scholen. In die strook zou dan geen sierteelt meer mogen komen.

Juridisch houdbaar

"Dat blijkt juridisch het meest houdbaar", zegt Foreman. "De Raad van State houdt nu ook 50 meter aan ten aanzien van nieuwbouw, dus dat lijkt ook handhaafbaar bij bestaande bouw. We willen geen maatregel nemen die we niet kunnen uitvoeren."

De gemeente hoopt op deze manier ook zo min mogelijk schadeclaims van boeren te krijgen omdat ze last hebben van de maatregelen. "We zijn een kleine gemeente en hebben geen kas om grote financiële risico's te lopen."

Kop boven sierteeltveld

De gemeente Westerveld is een van de eerste gemeenten in Nederland die zelf initiatief neemt en regels opstelt. "We steken onze spreekwoordelijke kop boven het sierteeltveld uit", aldus Foreman. Hij wijst erop dat ook gemeenten zoals Lochem (Gelderland), Weststellingwerf (Friesland) en Sevenum (Limburg) aan een specifiek sierteeltbeleid werken. "Wat ontbreekt is landelijk beleid. Het wordt nu een soort lappendeken."

Het gevolg kan zijn dat uiteindelijk rechters het beleid maken, waarschuwt Foreman; omdat het niet meer gaat over wat de gemeente wil, maar wat bij de rechter standhoudt. "We willen echt dat het Rijk duidelijkheid geeft. Ook op thema's als mest en stikstof blijft dat uit. Dat geeft in de landbouwsector veel onzekerheid."

De politie heeft in een bedrijfspand in Amsterdam-West een grote partij illegaal vuurwerk gevonden. In het kader van een al lopend onderzoek waren agenten op een adres aan de Basisweg om een auto in beslag te nemen. Daar troffen ze ook ruim 8500 kilo illegaal vuurwerk aan, gestald op pallets.

Waar het vuurwerk vandaan komt, is niet bekend. Evenmin is duidelijk hoe groot het gevaar was voor de omgeving. Een woordvoerder van de politie zegt tegen de NOS dat in deze loods de regels voor het veilig opslaan van vuurwerk niet werden nageleefd. "Alleen al door de omvang van de lading, 8500 kilo, leverde dat een in principe onveilige situatie op."

Het vuurwerk is in beslag genomen en zal binnenkort worden vernietigd. Er is nog niemand aangehouden, maar eerder deze maand pakte de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) wel al drie mensen op die een connectie hadden met hetzelfde bedrijfspand. Waarvan zij verdacht worden, is niet bekend.

De Verenigde Staten stellen per decreet sancties in tegen twee rechters van het Internationaal Strafhof (ICC), dat zetelt in Den Haag. De rechters om wie het gaat komen uit Mongolië en Georgië. Ze stemden vorige week tegen een poging van Israël om het ICC-onderzoek naar Israëlische oorlogsmisdaden in Gaza te staken en daar worden ze nu dus door Amerika voor gestraft.

De rechters Erdenebalsuren Damdin en Gocha Lordkipanidze en hun familieleden mogen niet meer naar de VS komen en hun eventuele bezittingen in dat land worden bevroren.

'Gepolitiseerde acties'

Volgens de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio houdt het ICC zich bezig met "gepolitiseerde acties tegen Israël, wat een gevaarlijk precedent schept voor alle landen". Rubio zegt dat zijn land "geen machtsmisbruik door het ICC tolereert", en dat er geen Amerikaanse en Israëlische burgers onderzocht mogen worden door het hof.

In een reactie noemt het ICC de sancties "een flagrante aanval op de onafhankelijkheid van een onpartijdig juridisch instituut". Het hof voegt eraan toe "standvastig achter het personeel en de slachtoffers van ondenkbare gruwelijkheden" te blijven staan.

Ook de Nederlandse regering keurt de sancties tegen de twee rechters af. In een bericht op X schrijft demissionair minister Van Weel van Buitenlandse Zaken dat internationale hoven en tribunalen hun mandaat ongehinderd moeten kunnen uitvoeren. "Het kabinet en onze partners steunen het hof en zijn medewerkers", aldus Van Weel.

Ook schaduwvloot Iran geraakt

Naast sancties tegen de twee rechters heeft Amerika ook 29 schepen en hun beheerbedrijven op de sanctielijst gezet. Het gaat vooral om schepen van de Iraanse schaduwvloot, die Iraanse olie en olieproducten vervoeren.

Bij het Internationaal Strafhof zijn 125 landen aangesloten. Het hof kan wereldwijd mensen vervolgen voor oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en genocide. Nederland is bij het Strafhof aangesloten. Onder meer de Verenigde Staten, China, Rusland en Israël niet.

Virologen houden ook in ons land rekening met een griepepidemie in de komende weken. In andere landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk, neemt het aantal besmettingen toe. Volgens Ted van Essen, voorzitter van de Nederlandse Immunisatie Stichting, is het een kwestie van tijd dat deze variant ook Nederland bereikt.

"Griep stopt niet bij het Kanaal", zegt Van Essen. "Het aantal gevallen is hier nog beperkt, maar het loopt op." Dat blijkt ook uit cijfers van Nivel, dat het aantal griepgevallen bij de huisartsen bijhoudt. Afgelopen week hadden 40 van de 100.000 mensen griepklachten. Als er twee weken achter elkaar 46 van de 100.000 mensen griepklachten hebben, is er sprake van een epidemie.

H3N2

Wereldwijd komen meestal twee griepvarianten voor: H1N1, ook wel de Mexicaanse griep genoemd, en H3N2. Deze wisselen elkaar af. De variant die nu in Engeland rondgaat, H3N2, veroorzaakt volgens Van Essen meestal zwaardere klachten. Mensen krijgen vaker koorts en hebben meer last van hoesten en snotteren. De klachten lijken op die van een gewone verkoudheid, maar zijn doorgaans heftiger.

Hoe ziek iemand wordt, verschilt per persoon. "Bij sommige mensen verloopt de infectie mild, terwijl anderen ernstig ziek worden of zelfs overlijden", zegt Van Essen. Ouderen en mensen met onderliggende aandoeningen lopen het grootste risico op complicaties en ziekenhuisopname.

Lockdowns

Dat er weer een griepepidemie komt, staat volgens Van Essen vrijwel vast: "Alleen tijdens de lockdowns in de coronaperiode was er geen griep. Dat was de enige keer in mijn loopbaan als arts dat ik geen epidemie meemaakte." De laatste grote griepgolf in ons land was in 2018. Toen werden naar schatting 900.000 mensen ziek door griep in Nederland. Zo'n 9000 mensen overleden.

Een grote griepgolf kan ook zijn weerslag hebben op de ziekenhuizen. "Meestal ligt een tienvoud daarvan in het ziekenhuis", zegt Van Essen: "Als het net als in 2018 wordt, zou dat neerkomen op zo'n 90.000 ziekenhuisopnames. Toen moest een aantal ziekenhuizen patiënten weigeren omdat ze vol zaten."

Vaccineren

Opvallend is dat de griep volgens de WHO dit jaar vroeg begint. Waar de piek eerder vaak in januari of februari lag, worden nu al in december meer besmettingen gemeld. Dat onderstreept volgens Van Essen het belang van tijdige vaccinatie. De griepprik wordt daarom al in november aangeboden, omdat het ongeveer twee weken duurt voordat de bescherming optimaal is.

Het vaccin biedt ongeveer 35 procent bescherming tegen ziekte en 40 procent tegen ziekenhuisopname. "Dat lijkt beperkt", zegt Van Essen, "maar omdat grote aantallen mensen besmet raken, voorkom je hiermee ook veel gevallen."

Minder inentingen

Toch daalt de vaccinatiegraad in Nederland. Ongeveer vier miljoen mensen hebben dit jaar een griepprik gehaald, terwijl zes miljoen mensen daarvoor in aanmerking komen. Vooral voor ouderen is dat zorgelijk. "Bij mensen met influenza is de kans op een hartinfarct zes keer zo groot", aldus Van Essen.

En kerst? Wie klachten heeft, krijgt het advies voorzichtig te zijn en bij verkoudheids- of griepverschijnselen contact met kwetsbare mensen te vermijden. "Het virus kan iets besmettelijker zijn en mensen iets zieker maken", zegt Van Essen. "Maar het vaccin werkt net zo goed als in andere jaren."

Voor de negentiende keer is de deur van het Glazen Huis op slot gegaan. 3FM-dj's Barend van Deelen, Sophie Hijlkema en Mart Meijer maken een week lang radio vanaf de Markt in Den Bosch om met de actie Serious Request geld in te zamelen voor een goed doel.

Met de actie wordt dit jaar geld opgehaald voor Spieren voor Spieren, een stichting die zich inzet voor kinderen met een spierziekte. De dj's werden in het Glazen Huis opgesloten in het bijzijn van Louis van Gaal, die ere-ambassadeur is van Spieren voor Spieren. "Let's go", riep dj Sophie Hijlkema richting het toegestroomde publiek op de Markt. "Ik reken op jullie, we kunnen een supergrote impact maken."

De dj's werden opgesloten door de 11-jarige Aivey, die zelf een spierziekte heeft:

Van Deelen en Hijlkema zijn inmiddels oudgedienden in het Glazen Huis. Hijlkema doet het voor de vijfde keer, voor Van Deelen wordt het de vierde editie. Mart Meijer heeft zich voor het eerst in het Glazen Huis laten opsluiten.

Naast dat de dj's opgesloten zitten en 24 uur per dag radio maken, eten ze niets, behalve sapjes. Ook hebben ze hun telefoon in moeten leveren. Het basisidee van Serious Request is dat luisteraars een plaat aan kunnen vragen voor geld, maar inmiddels worden er talloze andere acties gehouden om geld in te zamelen.

20.000 kinderen met een spierziekte

Het geld voor Spieren voor Spieren is bestemd voor onderzoek, nieuwe behandelingen en medicijnen, en initiatieven om kinderen met een spierziekte op maat te laten sporten. Ongeveer 20.000 kinderen in Nederland hebben een spierziekte.

Spieren voor Spieren is ontstaan vanuit de topsport. De stichting werd in 1998 opgericht door het Nederlands voetbalelftal en kent ambassadeurs uit de sportwereld, zoals schaatser Suzanne Schulting, oud-turner Epke Zonderland en voetballer Cody Gakpo.

Serious Request bestaat sinds 2004 en na de start in Utrecht heeft het Glazen Huis op veel verschillende plekken in Nederland gestaan. Vanaf 2018 was er een paar jaar geen Glazen Huis en werd de actie anders opgezet, maar sinds 2021 is het weer terug. Vorig jaar bracht de actie 11,5 miljoen euro op, voor kinderen met een metabole ziekte. Dat was het hoogste bedrag in tien jaar.

"Zo, je bent verlost van je infuus", zegt het baasje van hond Bluf (13). Bluf is net behandeld aan een ontstoken alvleesklier. En dat kan heel pijnlijk zijn, benadrukt dierenarts Martijntje van der Veer van Dierenkliniek Den Dolder. "Hij was al een week niet lekker: niet eten of drinken. We hebben hem vocht gegeven en pijnstilling. Hopelijk knapt hij nu wat op."

Zijn baasje is erg aan hem gehecht. "Hij moet de draad wel op gaan pakken. Meer kan je eigenlijk niet doen", zegt de dierenarts. Morgen komen ze weer langs voor vocht en medicatie. Of het goed komt? "Ik hoop het, daar ben ik reëel in. Het is een hondje op leeftijd. Je kan allerlei onderzoeken gaan doen nog, maar het is altijd de vraag wat het oplevert."

Die vraag komt vaak terug: hoever ga je met de behandeling van een ziek of gewond dier? Over de onderlinge band, tussen baasje en dierenarts, zijn Nederlandse huisdiereigenaren over het algemeen tevreden, schrijft ook de Autoriteit Consument en Markt (ACM) vandaag in hun onderzoek naar dierenartsen.

Goede bedoelingen

Maar de toezichthouder concludeert ook dat er steeds meer ketens zijn in plaats van zelfstandige dierenartsen. Daardoor stijgt de kans op alsmaar hogere prijzen en overbehandeling.

De regelgeving moet daarom op de schop. "Die is nu ingericht op het romantische beeld van een dierenarts", zegt Martijn Snoep, bestuursvoorzitter van de ACM. "Een ouderwetse plattelandsdokter. Of een soort Doctor Dolittle met praktijk aan huis die altijd klaarstaat voor dieren. Terwijl: er zijn amper zelfstandige klinieken, het zijn inmiddels vooral grote commerciële bedrijven."

De ACM wil dat dierenartsen niet worden beïnvloed door financiële prikkels. Het risico hierop is aanwezig doordat ketens veelal worden gefinancierd door private investeerders. En aandeelhouders streven naar meer winst, aldus de toezichthouder.

Ketens

Begin dit jaar keek ABN Amro naar de dierenartsbranche. Ongeveer 20 procent van de 2400 dierenartspraktijken in Nederland werkt nu met een keten. Ongeveer 500 van deze praktijken zijn in handen van buitenlandse investeringsmaatschappijen.

Uit onderzoek van de ACM naar vier overnames van dierenartspraktijken blijkt bovendien dat prijzen na een overname stijgen, met name voor medicijnen.

De toezichthouder zegt ook veel meldingen te hebben ontvangen van huisdiereigenaren die zich overvallen voelen door onverwacht hoge kosten van behandelingen. Daar staat tegenover dat die ketens ook zorgen voor betere behandeling en apparatuur. "Het is dus een tweezijdig beeld", zegt Snoep.

Emotie

Dat beaamt een woordvoerder van AniCura, een keten van een kleine honderd dierenklinieken verspreid over het land. Zij zegt zich niet te herkennen in de commerciële verwijten van de ACM. Wel ziet zij dat baasjes soms schrikken van de rekening die zij krijgen. "Dat leidt niet zelden tot emotionele reacties. Een huisdier dat plotseling ziek wordt en zorg nodig heeft, kan tot onverwachte kosten leiden en daar krijgt ook de arts mee te maken."

Dat de prijzen stijgen, heeft ook te maken met vraag en aanbod, zegt ze. "Mensen hechten nu meer aan hun dier dan veertig jaar geleden. Had je hond een complexe beenbreuk, dan waren er weinig behandelopties. Laatst nog zag ik een driedubbele breuk in een bot van een kat ter grootte van een kippenbotje. Die is hersteld, waardoor het pootje kan worden behouden. Die operatie duurde drie uur, dat zegt wel wat."

Volgens de woordvoerder bespreken de dierenartsen altijd vooraf de kosten met de huisdiereigenaar. "Er zijn altijd meerdere behandelopties en dus ook meerdere prijscategorieën. Een huisdiereigenaar is niet verplicht een behandeling af te nemen en is vrij om erover na te denken."

Investeringen

Overbehandelen komt in de klinieken van AniCura naar eigen zeggen niet voor. "We verstrekken geen bonussen voor overbehandeling of doorverwijzing naar onze eigen klinieken. We willen innoveren, de beste zorg leveren. Daarom investeren wij bijvoorbeeld in de beste apparatuur. Zo heeft ons dierenziekenhuis een MRI-scanner. Daar zit een prijskaartje aan. Ketens drijven de prijs wellicht op, maar het zorgt voor giga-ontwikkelingen in de dierengeneeskunde."

Marktleider IVC Evidensia zegt nauw contact te hebben met de ACM en zegt te zullen "blijven bijdragen aan een constructieve dialoog". Het bedrijf laat aan de NOS weten het ACM-rapport zorgvuldig te bestuderen en met een reactie te komen.

Reactie ministerie

Demissionair staatssecretaris Rummenie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur zegt in een reactie de zorgen over de kosten in de spoedzorg en toegankelijkheid in de huisdierenzorg te delen en serieus te nemen. Hij gaat het conceptrapport bestuderen en zegt in het voorjaar samen met de minister van Economische Zaken te komen met een kabinetsreactie.

Musicus en componist Tonny Eyk is op 85-jarige leeftijd overleden. Eyk was onder meer orkestleider bij tours van meerdere Nederlandse artiesten, componeerde tunes voor televisieprogramma's zoals Studio Sport en was juryvoorzitter van de Mini-playbackshow.

Eyk, geboren als Teun Eikelboom, begon zijn carrière al op 7-jarige leeftijd als variétéartiest samen met zijn tweelingzus. Tijdens zijn studie aan het conservatorium in Den Haag tussen 1958 en 1965 begon hij als orkestleider van meerdere radio-ensembles.

Hij ging als bandleider mee op tours van onder anderen Willy en Willeke Alberti, Johnny Jordaan en de toen wereldberoemde goochelaar Fred Kaps.

Mies Bouwman

Ook ging hij werken als muzikaal leider bij televisieprogramma's van Mies Bouwman, Ronnie Tober en John Kraaijkamp sr. en Rijk de Gooyer. Ook componeerde hij klassieke muziek.

Hij maakte composities voor vele televisieprogramma's. Daarvan is de begintune van Studio Sport uit 1974 ongetwijfeld de bekendste voor mensen van alle generaties. Nog altijd is die - in een verkorte versie - doordeweeks te horen aan het begin van het NOS Sportjournaal en bij NOS Studio Sport.

"Ze hebben het één keer veranderd, toen had een amateur er een flut-arrangementje van gemaakt", zei Eyk vorig jaar in een interview met de Volkskrant. "Toen hebben Leidse studenten er nog voor gezorgd dat mijn versie terugkwam."

Eyk speelt een deel van zijn repertoire in een reportage van De Avondetappe in 2009:

"Het geheim van een Tonny Eyk-tune? Ik heb geen idee; ik schudde ze gewoon uit mijn mouw", zei hij vorig jaar in een interview met Entertainment Business. "Maar ze waren wél goed. Ik heb zo'n beetje alles in het vak gedaan wat mogelijk is, in alle genres. Misschien was dat wel per ongeluk mijn geheim: ik was thuis in alle genres."

Maar ook zijn liedjes zijn bekend bij velen. Hij was de componist van Ballen in me buik (1984), het lied dat werd gezongen door De Vieze Man, een bekend typetje uit het komische VPRO-programma Van Kooten en De Bie.

En Nederlanders die in de jaren 80 en 90 opgroeiden, zullen ongetwijfeld zijn werk voor Kinderen voor Kinderen kennen. Hij schreef begin jaren 80 Ik heb zo waanzinnig gedroomd en Op een onbewoond eiland.

Als juryvoorzitter was hij jarenlang te zien in de Mini-playbackshow (1985-1998) waarin kinderen hun muzikale idool nadeden. Omdat het een programma was met veelal jonge deelnemers, was zijn jurycommentaar vooral vriendelijk.

Henny Huisman, die het programma bedacht en presenteerde, zegt te zijn geschrokken van het overlijden van de muzikant. Hij noemt hem "een goeiige, muzikale beer".

"Hij was ontzettend lief voor die kinderen die meededen aan de Mini-playbackshow. Dan zei hij tegen zo'n kind: 'Als de drummer van mijn band ziek is, kan ik jou bellen.' Of hij gaf als rapportcijfer een 11. Je kon niets onaardigs over hem bedenken, dat bestond niet."

Huisman typeert hem als een bourgondiër, die gek was op lekker eten. "Dan vertelde hij over lamskoteletten of een wijn die ik moest proberen. Moet je net mij hebben, ik ben vegetariër en totaal niet bourgondisch. 'Je bent een barbaar', zei hij dan altijd."

Eyk won voor zijn muziek onder meer de Gouden Harp en meerdere Edisons. Vorig jaar won hij een Music in Media Award voor zijn gehele oeuvre.

Een vrachtwagenchauffeur is vanochtend op de A1 bij Muiden klemgereden en beroofd van zijn truck. De man werd klemgezet door meerdere personenauto's en daarna onder bedreiging van ten minste twee mensen met vuurwapens gedwongen zijn wagen af te staan.

Vanmiddag, vier uur na de overval, werd dezelfde chauffeur met zijn vrachtauto aangetroffen op de weg tussen Baarn en Bunschoten. De man is nagekeken door ambulancepersoneel en ongedeerd.

De gewapende overval vond rond 10.45 uur plaats, meldt NH Nieuws. Tussen Weesp en Muiden werd de vrachtauto plotseling naar de kant gedrukt. Een vrachtwagenchauffeur die erachter reed en het zag gebeuren vertelt aan Transport Online dat daarbij drie zwarte personenauto's betrokken waren.

De personenauto's reden zowel vanaf de voor- als de achterkant over de vluchtstrook naar de vrachtauto toe. Meerdere gewapende mensen stapten uit, bedreigden de chauffeur en namen de vrachtauto mee. De politie zette de achtervolging in, maar kon de vrachtauto en personenauto's niet achterhalen.

Auto met chauffeur

Rond 14.45 uur trof de politie de vrachtauto met chauffeur aan op de provinciale weg tussen Baarn en Bunschoten. Het is niet duidelijk of de chauffeur zelf de politie heeft gebeld om te vertellen waar hij was, meldt RTV Utrecht.

"Vermoedelijk is er iets buitgemaakt", laat een politiewoordvoerder weten. Ze zegt dat onduidelijk is waar de chauffeur was tussen de overval en het moment dat zijn auto werd teruggevonden.

Over wat de vrachtwagen vervoerde wil de politie nog niets zeggen. De naam van een bandenvervoerbedrijf uit Vianen staat op de zijkant van de vrachtauto, maar dat bedrijf laat weten de wagen al twee jaar geleden te hebben verkocht.

Er zijn nog geen aanhoudingen verricht.

Het toenemende aantal gevallen van vogelgriep in ons land is zorgelijk, maar er is geen direct gevaar voor de volksgezondheid. Dat zei demissionair minister Bruijn (VVD) van Volksgezondheid in een debat met de Tweede Kamer.

Ook landbouwminister Wiersma (BBB) maakt zich zorgen, maar zegt dat er al een flink aantal maatregelen is ingezet om verspreiding tegen te gaan. Ze wijst op de ophokplicht, afschermplicht en het tentoonstellingsverbod. Tegelijkertijd kan er nog een flink aantal uitbraken komen. "We maken een heel heftig vogelgriepseizoen door."

Voor vrijwilligers en medewerkers van dierenambulances die helpen dode vogels te ruimen komt incidenteel 100.000 euro beschikbaar, zo lieten de bewindslieden in het debat weten. De SP en de Partij voor de Dieren, die om geld voor de ruimingen hadden gevraagd, vinden dat bedrag mooi, maar roepen het kabinet opnieuw op met structureler geld te komen.

De medewerkers van dierenambulances en vrijwilligers waren in groten getale naar Den Haag gekomen om het debat vanaf de publieke tribune te volgen. Ze hebben het al maanden erg druk met het ruimen van dode dieren: alleen al dit jaar zijn er 29 uitbraken geweest van vogelgriep bij pluimveehouderijen, maar ook veel wilde vogels worden erdoor getroffen. Begin deze maand werd bekend dat ook een nest met kittens dood is gegaan door de vogelgriep.

Vaccineren

Een meerderheid in de Kamer ziet vaccinaties voor pluimvee als oplossing en vraagt het kabinet vaart te maken. Er zijn ook al proeven mee in ons land, maar de angst bestaat dat 'producten' van gevaccineerde dieren in het buitenland niet worden aangenomen.

Onder meer het CDA en de VVD willen dat Wiersma haar best doet om daar wat aan te doen. Veel pluimveeproducten gaan naar het buitenland. Wiersma is voorstander van het op grote schaal vaccineren. Maar ze ziet de problemen ook en denkt dat er nog "een stukje acceptatie" in de markt nodig is. Ze wil binnenkort een bijeenkomst met de handelspartners organiseren om daaraan te werken.

'Te veel dieren op een kluitje'

Volgens een aantal partijen in de Kamer, waaronder de Partij voor de Dieren, GroenLinks-PvdA en de SP, zijn de risico's van de bio-industrie een grote oorzaak van het toenemende aantal uitbraken en de verspreiding van vogelgriep.

Volgens PvdD-Kamerlid Kostic zijn er al een miljoen dieren vergast en zal dat aantal alleen maar toenemen. Kostic sprak van een groot gevaar voor de volksgezondheid. "Zolang er zoveel dieren in onze pluimveeindustrie op een kluitje zitten is het een tikkende tijdbom voor een pandemie." Kostic citeerde uit onderzoeken van wetenschapper Thijs Kuiken van de Erasmus Universiteit die daar al langer voor waarschuwt.

Ook GroenLinks-PvdA-Kamerlid Bromet hekelde de pluimveedichtheid. Ze vindt dat Wiersma daar niet genoeg tegen doet. "Maar ik heb alle wetenschappers aan mijn zijde." BBB-leider Van der Plas sprong voor Wiersma in de bres en sprak dat tegen. Volgens haar worden op pluimveehouderijen regels strikt nageleefd en komt het virus vooral van wilde vogels. Door de strikte regels in de bio-industrie komen mensen juist minder in aanraking met het virus, betoogde Van der Plas.

Toen D66-Kamerlid Podt de pluimveedichtheid in ons land "insane" noemde, wilde Bromet van haar weten of D66 in de formatie iets wil regelen voor het terugdringen van die dichtheid. En of er regels komen om varkenshouderijen en pluimveebedrijven verder uit elkaar te houden. "Het zou een insteek van D66 kunnen zijn", antwoordde Podt, die toevoegde dat ze de formatie niet in de plenaire zaal wil doen.

Knaagdierenbestrijding

Zorgen bij wetenschappers en ook Kamerleden zijn er ook over de verspreiding van het virus via ratten en muizen bij pluimveehouderijen. Zij kunnen door wilde vogels besmet raken en het virus de stallen in brengen. SGP-Kamerlid Flach wilde weten of het bestrijden van ratten en muizen nog een handje geholpen kan worden door een tijdelijke ontheffing van sommige bestrijdingsmiddelen.

Die tijdelijke ontheffing komt er volgens Wiersma niet. Pluimveehouders zijn volgens haar zelf verantwoordelijk voor de knaagdierenbestrijding, binnen de toegestane regels. Het is ook een zaak van goed opletten en bijvoorbeeld het voer goed afschermen, aldus Wiersma. En mocht er toch een plaag zijn, dan zijn er volgens Wiersma genoeg professionele bedrijven die aan knaagdierenbestrijding doen.

De verdachte van de aanslag op de kerstmarkt in het Duitse Maagdenburg vorig jaar is door zijn hongerstaking zo ernstig verzwakt, dat hij niet terecht kan staan. Dat heeft de rechter gezegd tijdens de rechtszaak.

De 51-jarige verdachte Taleb al-Abdulmohsen weigert sinds de start van het proces op 10 november te eten. Daardoor weegt hij inmiddels nog maar 47,6 kilo en verslechtert zijn gezondheid met de dag, aldus de rechter.

Een medisch deskundige in de rechtbank verklaarde vandaag dat de verdachte voortdurend onder medisch toezicht moet staan en dat er acuut nierfalen dreigt.

Verder verloop zaak

De rechtbank is in overleg hoe de zaak nu verder moet. Volgens de rechter heeft de verdachte zichzelf door zijn hongerstaking bewust in een toestand gebracht waarin hij niet kan deelnemen aan het proces. Na een uur schorsing werd besloten door te gaan met de zaak zonder de verdachte.

Abdulmohsen bekende dat hij in december vorig jaar met een auto inreed op bezoekers van de drukbezochte kerstmarkt van Maagdenburg. Daarbij kwamen zes mensen om het leven, onder wie een 9-jarige jongen. 300 mensen raakten gewond. Sinds de aanslag zijn de veiligheidseisen voor kerstmarkten in Duitsland aangescherpt.

De automobilist die in maart inreed op een menigte in de Duitse stad Mannheim, is veroordeeld tot levenslang. Hij doodde tijdens Rosenmontag, het hoogtepunt van het Duitse carnaval, twee mensen. Veertien personen raakten gewond, onder wie meerdere zwaargewond.

De 40-jarige Duitser is veroordeeld voor twee keer moord en meerdere pogingen tot moord. Hij wordt voorlopig opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis.

Alarmpistool

De automobilist reed destijds met zeker 50 kilometer per uur in op mensen in een winkelstraat in de binnenstad van Mannheim, een stad zo'n 80 kilometer ten zuiden van Frankfurt. Toen de straat doodliep en hij zijn auto wilde omkeren, werd hij klemgereden door een taxi. De man schoot vervolgens met een alarmpistool op de ruit van de taxi.

De taxichauffeur verhinderde dat de man verder kon rijden. De dader ging te voet verder. Even later trof de politie hem aan.

Op het Paradeplein in het centrum van de stad lagen meerdere gewonden op de grond, zo is te zien op beelden:

Aanklagers zeiden tijdens het proces al dat de man hoogstwaarschijnlijk een psychische ziekte had. Zelf zei hij tegen de politie dat hij een moeilijke jeugd had gehad, zijn baan kwijt was geraakt en geen medicatie meer innam.

Volgens zijn advocaat had de man een "mentale crisis" en wilde hij tijdens het ongeluk zichzelf van het leven beroven.

113

Denk je aan zelfmoord of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfmoord helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

De Deense 'gettowet' kan discriminerend zijn, maar het is aan het Deense Hooggerechtshof om dat te bepalen, zo oordeelt het Europees Hof van Justitie vandaag. De "wet voor parallelle samenlevingen" werd acht jaar geleden ingevoerd om bepaalde migrantenwijken, met veel criminaliteit en werkloosheid, aan te pakken. Een groep bewoners uit deze wijken klaagde de Deense staat aan omdat ze verplicht moeten verhuizen om plaats te maken voor koopwoningen.

"Het zijn gaten op de Deense landkaart die gedicht moeten worden", zo beschreef de voormalig Deense premier Lars Løkke Rasmussen acht jaar geleden de achterstandswijken die te maken zouden krijgen met de nieuwe wetgeving. "Denemarken zal in 2030 vrij zijn van getto's", zo zei hij. Want met de nieuwe wetgeving zouden bewoners worden verspreid over andere wijken en zo de Deense normen en waarden leren.

Met de Deense gettowet, die in het parlement breed wordt gesteund, moet het aantal sociale huurflats in de beruchtste wijken worden teruggebracht. Om dat te kunnen doen, worden bewoners uit deze huurflats onder de loep genomen.

'Niet-westerse afkomst'

Zo worden burgerservicenummers gekoppeld aan specifieke data zoals inkomen, werkloosheid, vervolgopleiding en strafblad. Ook wordt gekeken naar het aandeel bewoners van "niet-westerse afkomst". Als wijken volgens de Deense criteria te slecht scoren, kan een deel van de sociale huurflats worden gesloopt en kunnen bewoners worden gedwongen om te verhuizen. Inmiddels zijn duizenden bewoners op deze manier gedwongen om naar een andere wijk te verkassen.

Het Deense 'gettobeleid' omvat een heel pakket aan regelgeving, bijvoorbeeld rondom nieuwe bewoners die in sociale huurflats mogen intrekken. Ook zijn ouders in de aangewezen wijken verplicht om hun kinderen vanaf één jaar naar de opvang te sturen. En er zijn zones ingesteld, waar zwaardere straffen voor misdaden kunnen worden opgelegd.

Vijf jaar geleden klaagde een groep bewoners de Deense staat aan. Daarbij draaide het vooral om het criterium "aandeel bewoners van niet-westerse achtergrond". Door dit criterium kan de gettowet discriminerend zijn, zegt het Europees Hof. Maar wat dat betekent voor de bewoners die tegen hun wil uit hun woning zijn gezet of die weigeren te vertrekken, blijft vooralsnog onduidelijk.

'Wet wordt niet teruggedraaid'

"De wet zal niet worden teruggedraaid", verwacht Gunvor Christensen, hoofd analyse bij een sociale huurwoningorganisatie. Christensen: "De Deense regering zal aan de andere criteria gaan schroeven om de sociale huurwoningen in bepaalde wijken te beperken."

De volgende stap is aan het Deense Hooggerechtshof, dat moet bepalen of de Deense gettowet discriminerend is en of bewoners recht hebben op een schadevergoeding.

De Deens-Palestijnse buschauffeur Ezzeddine Azzam uit de wijk Gellerupparken in Arhus, is een van de bewoners die de staat hebben aangeklaagd. Hij woont met zijn gezin in een half gesloopte flat en weigert te vertrekken. Hij hoopt nog steeds dat zijn flat wordt gerenoveerd in plaats van gesloopt en dat hij er na de renovatie kan terugkeren. Hoewel de uitspraak van vandaag tot onzekerheid leidt voor hem en andere bewoners, is hij toch tevreden. "Het Europees Hof zegt dat deze gettowet discriminerend is. Dat geeft een gevoel van rechtvaardigheid."

Het Europees Hof van Justitie zegt dat Polen basisprincipes van de Europese Unie heeft geschonden. Het Poolse Constitutionele Hof is door politieke benoemingen niet meer onafhankelijk en onpartijdig, zo oordeelt het Europese hof, en dat is wel een voorwaarde om deel uit te kunnen maken van de EU.

De vorige nationalistisch-conservatieve Poolse regering, geleid door de EU-kritische partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS), paste tussen 2015 en 2023 het rechtssysteem aan: de politiek moest meer te zeggen krijgen over de benoeming van rechters, zo was het idee. Die hadden volgens PiS te veel de kleur van de voorgaande, liberale regering.

De veranderingen werden direct als controversieel bestempeld door de Europese Commissie: ze zouden de rechtsstaat ondermijnen. De gerechtelijke macht moet immers losstaan van de politieke leiders van het land, aldus de EC.

Onafhankelijkheid en onpartijdigheid aangetast

Het Constitutionele Hof van Polen oordeelt of nieuwe wetgeving verenigbaar is met de grondwet van het land, en is daarmee de hoogste gerechtelijke macht van het land. Na de hervormingen werden enkele rechters aangesteld die op de hand waren van de PiS-regering, en het Europese hof zegt dat de Polen daarmee "het principe hebben aangetast van effectieve rechtsbescherming" en de toepassing van EU-wetgeving onmogelijk hebben gemaakt.

De uitspraak van het Europese hof volgt na een langlopende zaak van twee jaar. In 2023 diende de Europese Commissie een klacht in tegen Polen. In de tussentijd besloot de EC ook Europese subsidies in te houden, vanwege zorgen over de rechtsstaat in het land.

Veto van de president

De huidige regering van premier Tusk staat positiever tegenover de Europese Unie. Tusk, zelf ooit Europarlementariër en voorzitter van de Europese Raad van regeringsleiders, is tegen de hervormingen van zijn voorganger, al is hij er nog niet in geslaagd om die terug te draaien.

Wat er nu gaat gebeuren, is onduidelijk: de regering van Tusk wil stappen zetten om de onafhankelijkheid van het Constitutionele Hof te herstellen, maar pogingen hiertoe werden tot nu toe steeds geblokkeerd door een veto van de president van het land. Ook de huidige president Nawrocki, van de PiS-partij, zal vermoedelijk zijn veto gebruiken om zulke wetgeving tegen te houden.

Meer dan vijftig maatschappelijke organisaties, waaronder Natuurmonumenten, de Vlinderstichting en de Parkinson Vereniging, maken zich grote zorgen over aangekondigde versoepelingen voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen. De Europese Commissie kondigde eergisteren een vereenvoudiging van de regels aan voor boeren en tuinders. Volgens de Commissie levert het een miljardenbesparing op voor boerenbedrijven en de overheid.

Maar de organisaties willen dat het Nederlandse kabinet zich gaat verzetten tegen de plannen. Ze zijn slecht voor de biodiversiteit en er zijn steeds meer aanwijzingen dat pesticiden een rol spelen bij het ontstaan van ziektes als parkinson, ALS en kanker. Dat zeggen ook wetenschappers.

Door de versoepeling van de regels krijgen sommige middelen sneller een toelating voor onbepaalde tijd. Stoffen die aantoonbaar giftig zijn, mogen ook nog langer gebruikt worden: de overgangstermijn waarbinnen ze afgebouwd moeten worden, wordt als het aan de Commissie ligt verlengd van achttien maanden naar drie jaar.

Daarnaast wordt het ook weer mogelijk om landbouwgif te spuiten met behulp van drones. De stoffen worden daardoor veel minder gericht verspreid. Met alle gevolgen van dien, zeggen de organisaties.

Verslechtering

"We hadden gehoopt op vooruitgang, maar we krijgen nu een verslechtering", zegt Petra van de Putten-Clauwens. Ze is 41 en heeft de ziekte van Parkinson. Ze overhandigde vanmorgen, samen met andere patiënten, een petitie aan Kamerleden die landbouw in hun portefeuille hebben.

Het is op dit moment niet een-op-een aan te tonen dat parkinson bij iemand veroorzaakt is door bestrijdingsmiddelen, maar de aanwijzingen voor een verband worden wel steeds sterker. De Nijmeegse professor Bas Bloem is ervan overtuigd dat de ziekte een wereldwijde pandemie wordt als we niets doen aan het gebruik van pesticiden. Ook zijn naam staat onder de brandbrief en de petitie.

Van de Putten-Clauwens heeft de voor parkinson kenmerkende tremor, maar heeft ook andere symptomen die minder zichtbaar zijn. Omdat ze veel moeite kreeg met concentreren en multitasken, moest ze stoppen met werken. Volgens haar worden zelfs nog jongere mensen dan zij getroffen door de snelst groeiende hersenziekte ter wereld.

Het Europees Parlement en de lidstaten moeten het voorstel van de Europese Commissie nog goedkeuren. Dat staat al gepland voor begin volgend jaar en daarom moeten de Tweede Kamer en het kabinet nú handelen, vinden de organisaties.

D66 en GroenLinks-PvdA hebben een motie ingediend waarin demissionair minister Wiersma wordt opgedragen om in Brussel te pleiten tegen de voorgenomen versoepeling. Het is de bedoeling dat er vandaag nog over de motie wordt gestemd.

Glyfosaat

In 2023 sprak de Tweede Kamer zich uit tegen het nog langer toestaan van het bestrijdingsmiddel glyfosaat, waarvan ook aanwijzingen zijn dat het ziekteverwekkend is. Maar de toenmalige landbouwminister Adema besloot de Kamer niet te volgen en zich te onthouden van stemming in de EU. Het middel is nog steeds toegestaan.

Zijn opvolger Wiersma (BBB) stelt zich tot nu toe op het standpunt dat niet onomstotelijk bewezen is dat de middelen gevaarlijk zijn. Maar D66-Kamerlid Podt vindt dat de minister het zekere voor het onzekere moet nemen en tegen moet stemmen. "Als wij als Kamer haar dat opdragen, dan heeft ze daar niet veel keus in."

"Beter dan snuiven... onze pitloze DRUIVEN! #Verslavend lekker#" is gekozen tot slechtste slogan van het jaar. De leus komt van Boerderijwinkel Akkerhof in Vaals.

Met zo'n dertig stemmen verschil werd een bedrijf in beregeningsinstallaties verslagen. "Met de juiste sproeier wordt alles nat", eindigde nipt als tweede. De derde plaats ging naar een tegelwerker: "Soms zit het mee, soms zit het tegel."

In totaal stemden 6578 mensen op hun favoriete slogans. De winnaar krijgt een Delfts blauwe tegel met daarop de slogan.

Eigenaar Hélène Kremer van de boerderijwinkel, noemt de winst de kers op de taart. "Dit is een heel mooie afsluiting van het jaar." Toen ze een tijdje geleden hoorde dat ze genomineerd was, dacht ze eerst dat het negatief zou zijn, maar daar is ze van teruggekomen. "We krijgen zo veel leuke reacties van mensen."

De slogan van de boerderijwinkel is niet nieuw. "We hebben het spandoek al enkele jaren hangen, maar een foto ervan ging dit jaar opeens viraal op sociale media. Ik denk dat we daarom ook genomineerd zijn."

De slogan ontstond door de liefde voor het eigen product. "We aten hier zelf best veel druiven en toen zeiden we tegen elkaar dat ze verslavend lekker zijn. Je kunt beter aan druiven verslaafd zijn dan aan drugs", zegt Kremer.

Inmiddels is het druivenseizoen voorbij en hangt er een spandoek om het eigen rundvlees te promoten.

Door alle kerstdrukte komt het er volgens Kremer niet meteen van om de overwinning te vieren. "Eerst moeten we nog even werken, maar daarna gaan we zeker een fles opentrekken."

Zware ballen en koud maken

De afgelopen jaren won vaak een slogan met een dubbelzinnige ondertoon, vaak wat platte humor, zoals in 2021 toen een vleesleverancier de winst binnensleepte met de leus "Mijn ballen wegen 130 gram".

Vorig jaar ging de winst naar een bedrijf uit Warmond dat airco's installeert. "Vandaag weer een tevreden klant koud gemaakt", was de winnende slogan, gebaseerd op een grapje dat personeel onderling vaak maakte als een klus bij een klant was afgerond.

De verkiezing begon in 2012 klein. Het eerste jaar werden er slechts enkele honderden stemmen uitgebracht, maar de verkiezing kreeg al snel veel media-aandacht.

Eerdere winnaars:

2024: Vandaag weer een tevreden klant koud gemaakt (airco installateur)

2023: Put the fun between your legs (fietsverhuur)

2022: Maak van uw kruis geen punt (kliniek voor bekkenproblemen)

2021: Mijn ballen wegen 130 gram (vleesleverancier)

2020: Laat je poesje knippen voor ze begint te wippen (dierenrechtenorganisatie)

2019: Onze vis smaakt als de tongzoen van een zeemeermin (visbar)

2018: We doen wel vrouwen maar knippen ze niet (barbier)

2017: Van kop tot kont, worst in de mond (bakker van worstenbrood)

2016: Zit je haircut (kapper)

2015: Iedere paal gaat er in (heibedrijf)

2014: Een timmerman timmert, een tandarts boort... maar wij zitten lekker in Velsen Noord (aannemer)

2013: It's de Cock that makes the man (modezaak De Cock)

2012: Hema, de worst musical

Bij de bloedige aanval op een vluchtelingenkamp in Sudan in april zijn meer dan duizend mensen gedood door de paramilitaire groep Rapid Support Forces (RSF). Dat staat in een nieuw rapport van het mensenrechtenkantoor van de Verenigde Naties.

Over het dodental waren de afgelopen maanden uiteenlopende berichten naar buiten gekomen. Aanvankelijk werd uitgegaan van 400 burgerdoden. The Guardian telde in augustus na eigen onderzoek ruim 1500 doden. De VN spreekt nu van zeker 1013 doden, na gesprekken met 155 overlevenden die gevlucht zijn naar buurland Tsjaad.

In Sudan vecht het regeringsleger al ruim 2,5 jaar een oorlog uit tegen de gewapende paramilitaire groep RSF, die een steeds groter deel van het land bezet.

Vluchtelingenkamp Zamzam in Darfur in het westen van Sudan werd tussen 11 en 13 april ingenomen door de RSF. Het VN-rapport spreekt van moordpartijen, verkrachtingen en martelingen tijdens de inname, door de paramilitairen. "Er was een aanhoudend patroon van grove schendingen van internationaal humanitair recht en mensenrechten."

In koelen bloeden geëxecuteerd

Zeker 319 mensen zijn standrechtelijk geëxecuteerd, ofwel in het kamp ofwel bij het vluchten uit het kamp, beschrijft de VN. Sommigen zijn bij huiszoekingen in hun huizen doodgeschoten. Andere mensen werden in koelen bloede vermoord op het marktplein, in scholen, ziekenhuizen of moskeeën. Meer dan 400.000 inwoners van het kamp zijn ontheemd geraakt.

Een gemeenschapsleider die de moordpartij overleefde, vertelt hoe twee RSF-militanten hun geweer door kleine gaten in het raam van de kamer staken waar hij met tien andere mannen schuilde. Ze openden het vuur en doodden willekeurig acht mannen.

VN-onderzoekers spraken ook met een vrouw die een dag na de aanval terugkeerde naar het kamp. Ze probeerde haar vermiste 15-jarige zoon te vinden. "Het kamp was leeg", beschrijft ze. "Ik zag bezaaid over straat lichamen liggen. Er liepen alleen nog kippen, ezels en schapen rond." Ze vond haar zoon niet.

Toegang tot essentiële middelen geblokkeerd

In het rapport komen ook seksuele misdrijven naar voren. Zeker 104 overlevenden - 75 vrouwen, 26 meisjes en 3 jongens - zijn verkracht, al dan niet in groepsverband, of werden tot seksslaaf gemaakt. Dat is met opzet gebeurd om terreur te zaaien onder de gemeenschap, aldus de VN.

In de maanden voor de aanval had de RSF de toegang tot voedsel, water, brandstof en andere essentiële goederen geblokkeerd. Mensen die de spullen het kamp probeerden binnen te brengen, werden systematisch aangevallen. Zo'n 26 mensen zouden daarvoor zijn geëxecuteerd, als waarschuwing. Om te overleven moesten ouders hun kinderen dierenvoer geven, zoals pindaschillen.

Zamzam ligt net onder Al-Fasher, in de regio Darfur:

De Verenigde Naties roepen op tot een onafhankelijk en uitgebreid onderzoek naar de gruwelen die zich hebben afgespeeld in Zamzam. Ook wil VN-mensenrechtenchef Volker Türk dat de aanstichters van het geweld worden berecht.

"De bevindingen in het rapport zijn opnieuw een grimmige waarschuwing dat er direct actie moet worden ondernomen om de gruweldaden en het geweld een halt toe te brengen", zegt Türk. "De wereld mag niet lijdzaam toezien hoe dergelijke wreedheden in Sudan steeds gebruikelijker worden. Alle staten, met name staten die invloed hebben op de situatie, moeten alles in het werk stellen om wreedheden te voorkomen."

De aanval op Zamzam was de opmaat naar de moordpartijen in de nabijgelegen stad Al-Fasher. In oktober pleegde de RSF daar systematische massamoord op de lokale bevolking: mogelijk zijn er tienduizenden mensen gedood. De afgelopen weken is er steeds meer informatie over naar buiten gekomen.

Bekijk onze special over de gruwelen in Al-Fasher:

Zo concludeerden onderzoekers van de Amerikaanse Yale-universiteit gisteren dat er op satellietbeelden op zeker 150 plekken vormen te zien zijn die overeenkomen met stapels lijken. Ook blijkt uit onderzoek dat de RSF-militanten bewijs van hun moordpartijen proberen te vernietigen.

In Sudan is sinds 2023 oorlog tussen het regeringsleger en het paramilitaire RSF, met een enorme humanitaire crisis als gevolg. De militanten van die Rapid Support Forces zijn van Arabische afkomst en hebben het gemunt op Sudanezen van Afrikaanse afkomst. Internationale steun, zowel geld als wapens, krijgen ze van de Verenigde Arabische Emiraten.

Bij een fokker uit Gelderland zijn gisteren 29 volwassen teckels en 7 pups weggehaald door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). De dieren werden niet goed verzorgd en sommige hadden gezondheidsproblemen. In welke plaats de dieren leefden, is onbekend.

De NVWA was al eerder langs geweest bij de fokker en constateerde dat de leefomstandigheden van de honden niet in orde waren. Er werd toen een zogeheten last onder bestuursdwang opgelegd. Dat is een waarschuwing aan de fokker om iets aan de situatie te veranderen. Als dat niet zou gebeuren, dan zou de NVWA ingrijpen.

Zo leefden de honden:

Bij een tweede bezoek bleek dat er weinig verbeterd was, schrijft Omroep Gelderland. Honden zaten in te kleine hokken, waardoor ze in hun eigen uitwerpselen stonden. Een deel van de teckels werd gehouden in een kapschuur met open wanden. Ook hadden niet alle dieren toegang tot schoon drinkwater. Een aantal honden was sterk vermagerd en had tandsteen. De administratie van de fokker klopte ook niet.

Al met al genoeg reden voor de NVWA om in te grijpen. De honden zijn naar veilige opvanglocaties gebracht.

De Europese grensbewakingsdienst Frontex kan verantwoordelijk worden gehouden voor zogeheten pushbacks van vluchtelingen. Dat heeft het Europees Hof van Justitie geoordeeld in een zaak die was aangespannen door een Syrisch gezin.

Bij pushbacks worden migranten teruggestuurd zonder dat zij de kans krijgen asiel aan te vragen.

Nadat de oorlog in Syrië was uitgebroken, vluchtte het gezin in 2016 via Noord-Irak en Turkije naar Europa. De Syriërs wilden in Griekenland asiel vragen, maar werden door de Griekse autoriteiten en Frontex met een vliegtuig teruggevlogen naar Turkije.

De gezinsleden stellen dat daarbij hun rechten zijn geschonden en eisen een schadevergoeding. Het gezin woont inmiddels in Noord-Irak.

Terugkeerbesluit

Een lagere EU-rechter wees die eis voor een schadevergoeding eerder af. Toen werd gezegd dat de bevoegdheid om te beoordelen of een zogenoemd terugkeerbesluit gegrond is, bij de lidstaten ligt en niet bij Frontex.

Het Hof van Justitie oordeelt nu echter dat Frontex verplicht is de grondrechten van mensen te waarborgen. Dat betekent dat de dienst moet controleren of migranten de mogelijkheid hebben gekregen asiel aan te vragen en of uitzettingen rechtmatig verlopen.

Zorgvuldiger te werk gaan

Hulporganisatie Vluchtelingenwerk spreekt van een baanbrekende uitspraak. Het is de eerste schadeclaim die tegen Frontex is ingesteld voor zijn rol bij pushbacks. Door de uitspraak moet nu opnieuw worden beoordeeld of het Syrische gezin recht heeft op een schadevergoeding.

GroenLinks-PvdA Europarlementariër en hoogleraar migratierecht Tineke Strik noemt het een "historische uitspraak met grote consequenties".

"Het hof erkent dat Frontex juridisch verantwoordelijk is wanneer het zich medeplichtig maakt aan mensenrechtenschendingen. Frontex moet voortaan zelf veel zorgvuldiger te werk gaan en stoppen met blind op de EU-landen te varen. Deze verantwoordelijkheid moet bovendien steviger verankerd worden in de Frontex-wet, die momenteel wordt herzien door de Europese Commissie."