NOS Nieuws - Algemeen

Bevrijdingsdag in Alkmaar moet dit jaar op een andere plek worden gevierd. Dat komt door de broedende lepelaars die eerder dit jaar zijn neergestreken in het stadspark.

De zestien lepelaars verblijven sinds een maand in het park de Alkmaarderhout en trekken daar veel aandacht. Het Bevrijdingsfestival zou in eerste instantie in het stadspark worden gehouden, maar vanwege de vogels en het broedseizoen is dit jaar gekozen voor een andere locatie.

"De lepelaars houden best van gezelligheid hebben we gezien, maar een festival gaan we ze niet aandoen", zegt Rowy Onrust namens de organisatie tegen NH.

Het evenement wordt daarom verplaatst naar de Gasfabriek, op zo'n twee kilometer van het park. "Dat wordt even wennen voor mensen die gewend waren om op 5 mei even naar het Hout te lopen, maar we zijn erg blij met de nieuwe locatie."

Onrust vervolgt: "De Gasfabriek had al twee optredens gepland op 5 mei, maar die gaan we nu combineren met ons evenement. Er komt nu een podium met vijf optredens waar we de vrijheid kunnen vieren, zonder de lepelaars te storen."

De brandweer van Kopenhagen heeft grote moeite om de brand in het voormalige beursgebouw in het centrum van de stad onder controle te krijgen. Het vuur is overgeslagen naar de beurshal, waar onder andere concerten worden gegeven. Voor zover bekend zijn er geen gewonden gevallen, meldt persbureau Reuters.

De melding van de brand in de Deense hoofdstad kwam iets na 07.30 uur. In eerste instantie ging het alleen om een brand in het midden van het vier eeuwen oude gebouw, waar tegenwoordig de Kamer van Koophandel zit. Nu blijken ook andere delen van het gebouw in brand te staan. Ook is een deel van het dak ingestort en staan de gevels op instorten.

"Het ziet ernaar uit dat de brand zich heeft verspreid naar de grotere beurshal", zei een woordvoerder van de hulpdiensten tegen de Deense nieuwswebsite Politiken. De beurshal wordt naast concerten ook gebruikt voor conferenties.

Omliggende gebouwen zijn ontruimd. Omwonenden in het centrum krijgen de raad om ramen en deuren dicht te houden. Een verslaggever van nieuwszender Tv2 zegt dat de brand steeds oplaait en dat er veel rook vrijkomt.

Grote schade

De brandweer verwacht zeker de hele dag bezig te zijn om de brand te bedwingen, melden Deense media. Het gebouw bestaat voor een groot deel uit hout en daarom is het moeilijk de brand onder controle te krijgen. De oorzaak is nog niet bekend.

Ook de historische toren met vier draken erop, vatte vlam en viel om:

Het Børsen-gebouw werd in 1619 gebouwd en is een populaire attractie in de Deense hoofdstad. In het pand zijn onder andere kostbare schilderijen aanwezig.

Er wordt geprobeerd zo veel mogelijk te redden, een aantal schilderijen is uit het gebouw gehaald, zoals op deze beelden te zien is.

De Deense minister van Cultuur noemt op X de brand verschrikkelijk. "400 jaar aan Deens cultureel erfgoed gaat in vlammen op", schrijft hij. Ook de minister van Defensie heeft gereageerd. Hij spreekt op sociale media van "ons Notre-dame-moment", verwijzend naar de grote brand in Parijs van 2019.

Een bewoner van het centrum van Kopenhagen zegt: "Het was zo mooi met al zijn details en nu zijn er alleen nog maar stenen over."

Ook de Deense koning Frederik heeft inmiddels gereageerd en spreekt van een "historisch gebouw als prachtig symbool van de hoofdstad, een gebouw waar we trots op waren". Vandaag zou de verjaardag worden gevierd van koningin Margrethe (84), moeder van Frederik. Vanwege de brand zijn die festiviteiten afgelast.

In Griekenland hebben journalisten voor 24 uur het werk neergelegd, uit protest tegen de hoge kosten van levensonderhoud. Op televisie en op de radio zijn er geen nieuwsberichten, websites worden niet meer geactualiseerd en Grieken krijgen ook geen krant. De staking is aan de vooravond van een grotere landelijke staking van vakbonden.

De journalistenvakbond ESIEA zegt dat sprake is van een reeks aan "explosieve prijsstijgingen die een verwoestend effect hebben op families, van wie het inkomen wordt uitgehold". Volgens de krant To Vima moeten Grieken voor boodschappen die twee jaar geleden tezamen 37 euro waren nu 50 euro betalen.

De journalisten willen dat werkgevers collectieve cao-afspraken maken en de lonen verhogen. Ook maken ze zich zorgen over de pluriformiteit van de media en over toenemende druk op journalisten.

Morgen begint in andere sectoren een 24-uursstaking. Daardoor zal naar verwachting een deel van het openbaar vervoer stil komen te liggen. Ook veerboten worden daardoor getroffen.

Treinongeluk

Dit jaar is eerder massaal gestaakt in Griekenland. Vorige maand gingen tienduizenden mensen de straat op om te protesteren naar aanleiding van een zwaar treinongeluk dat een jaar eerder het leven kostte aan 57 mensen. De stakers beklaagden zich toen over de slechte staat van het spoor en het gebrek aan investeringen, waardoor ook veiligheidsproblemen zijn ontstaan. Ook werd geprotesteerd tegen de lage lonen.

Eerder deze maand gingen veel gepensioneerden de straat op. Ze eisten een verhoging van hun pensioen.

Fabrikanten van dranken moeten volgend jaar het statiegeld op plastic flessen mogelijk verdubbelen. Dat komt naar voren uit een vertrouwelijke brief die de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) heeft gestuurd aan de organisatie die de inzameling en recycling regelt. Het FD zegt de inhoud van de brief te kennen.

De verpakkingsindustrie is in december door de ILT opgedragen om snel met concrete plannen te komen om eindelijk voldoende plastic flessen met statiegeld in te zamelen. Het Afvalfonds Verpakkingen heeft nu van de ILT zelf een aantal opties gekregen, waaronder de verhoging van statiegeld naar 50 cent vanaf 1 juli volgend jaar.

Voor grote flessen betekent dit een verdubbeling van het statiegeld, voor kleine flessen meer dan een verdrievoudiging. Het statiegeld op blikjes blijft gelijk.

Het Afvalfonds heeft tot vrijdag de tijd om met alternatieven te komen, zo zegt de ILT tegen de NOS. Een inhoudelijk reactie op de uitgelekte brief wilde een woordvoerder niet geven. "De ILT zal de zienswijze van het Afvalfonds eerst bestuderen."

Nieuwe logo's

Drankenproducenten en supermarkten hebben het inzamelen en recyclen ondergebracht bij de stichting Verpact. Die stichting moet van de ILT de statiegeldlogo's en etiketten van drankjes veranderen, op tijd extra statiegeldautomaten plaatsen en stimuleren dat er ook statiegeld op sap- en zuivelflessen komt.

Als deze maatregelen niet goed worden doorgevoerd, volgen er dwangsommen die kunnen oplopen tot ruim 250 miljoen euro.

Het bedrijfsleven is wettelijk verplicht 90 procent van alle verkochte flessen in te zamelen. Maar dat percentage komt al jaren niet boven de 70. Een veel gehoorde klacht is dat er te weinig inzamelpunten zijn.

Mantelzorgers en patiënten nemen steeds meer verpleegkundige taken over om langdurige ziekenhuisopnames te voorkomen. Daarbij gaat het onder meer om het toedienen van complexere medicatie.

Het Maastricht UMC+ heeft enkele jaren succesvol geëxperimenteerd met het trainen van mantelzorgers en patiënten die op vrijwillige basis zorgtaken uitvoeren. Vorig jaar bespaarde het ziekenhuis alleen al bij patiënten die langdurig antibiotica nodig hebben ruim 7000 ligdagen.

Het Maastricht UMC+ heeft nu in samenwerking met het Innovatiefonds ouderenzorg een kenniscentrum (KOMPAZ) opgericht. Dat gaat op landelijk niveau andere zorgorganisaties leren hoe ze patiënten en mantelzorgers kunnen trainen.

Niet alleen de druk op ziekenhuizen zou daardoor kunnen afnemen, ook thuiszorgorganisaties kunnen er profijt van hebben. Het gaat dan om verpleegkundige taken zoals ogen druppelen, steunkousen aantrekken, wondverzorging en het verwisselen van medicatie via het infuus, en het zelf schoonmaken van medische hulpmiddelen.

Initiatief tegen zorginfarct

In de regio Limburg en Brabant maken al 25 zorginstellingen gebruik van het programma.

Het verschuiven van zorgtaken past binnen een trend. Gezien de grote personeelstekorten en de toenemende behoefte aan zorg wordt al een tijd intensief nagedacht over het ontlasten van de ziekenhuizen.

Eerder waarschuwden tal van artsen, deskundigen en ziekenhuisbestuurders tegenover de NOS dat er op korte termijn sprake zal zijn van een alomvattend en permanent zorginfarct als de zorg niet anders wordt georganiseerd. Er zijn genoeg goede initiatieven, maar die stranden vaak op financieringsproblemen.

Bij het Maastrichtse initiatief lijkt dat niet het geval te zijn. Het ziekenhuis heeft dankzij de goede regionale resultaten een toets van de zorgverzekeraars doorstaan die nodig is om fondsen te kunnen werven. Zo kan het kenniscentrum nu aanspraak maken op speciale hervormingssubsidies.

Als dit geld beschikbaar komt mogen zorgorganisaties, die het programma van het kenniscentrum volgen, van die middelen gebruik maken om mensen aan te nemen die mantelzorgers gaan trainen.

Het wiel wordt niet opnieuw uitgevonden

De diensten die het nieuwe kenniscentrum aanbiedt blijven niet beperkt tot het opleiden van de trainers, zegt arts en directeur Matthijs Bosveld. Ook zorgbestuurders krijgen les, onder meer over financieringsmogelijkheden.

"We willen immers ook met het kenniscentrum voorkomen dat andere zorgorganisaties het wiel zelf opnieuw moeten uitvinden", zegt Bosveld. "We doen dat door in Maastricht centraal de training te ontwikkelen en die op dezelfde wijze in heel Nederland aan te bieden. Op die manier kunnen we er ook voor zorgen dat de kwaliteit overal even hoog is."

Juist patiënten moeten profiteren

Marjo van der Wiel is een van de patiënten die van de nieuwe aanpak profiteren. Ze was blij dat ze voor een langdurige behandeling niet opgenomen werd in het ziekenhuis, maar thuis kon blijven waar haar man de medicatie na een training toediende.

Van der Wiel had in februari een heftige bacteriële infectie opgelopen waarvoor specialisten een op maat gemaakt antibioticum moesten ontwikkelen. Het toedienen zou weken duren en normaliter word je daarvoor opgenomen.

"Daar voelde ik me helemaal niet prettig bij, om zolang in het ziekenhuis te moeten liggen, want ik ben verder kerngezond", zegt Van der Wiel. "Nu zat ik lekker in mijn eigen huis, in plaats van het ziekenhuis wat ons allemaal honderden euro's per dag kost."

Op Schiphol zijn ook vanochtend vluchten geannuleerd vanwege het onstuimige weer. Een woordvoerder van de luchthaven zegt dat er net als gistermiddag tientallen vluchten zijn geannuleerd.

Intussen kampt Schiphol nog met de gevolgen van het onstuimige weer van gisteren en de storing vannacht die ruim 2,5 uur duurde. Door een storing in het systeem van de luchtverkeersleiding konden verschillende vluchten niet landen en vertrekken.

"De nasleep van vannacht en het weerbeeld van deze ochtend hebben wel een impact gehad", zegt de woordvoerder van Schiphol. Het wordt wel minder onstuimig en inmiddels zijn er weer drie banen in gebruik op de luchthaven.

Zware windstoten

Gisteren werden zo'n negentig vluchten geannuleerd, vooral vluchten binnen Europa. Door de zware wind en onweersbuien was er toen maar één baan open. De woordvoerder van Schiphol zegt dat er naar schatting zo'n 1500 tot 2000 passagiers zijn gedupeerd.

Wat de oorzaak is van de storing van vannacht is nog niet bekend. Luchtverkeersleiding Nederland zegt te onderzoeken wat zich precies heeft afgespeeld. Wel is duidelijk dat de storing niet in de toren van de luchtverkeersleiding was, maar in het radarcentrum op de grond.

Tijdens de storing moesten de meeste vliegtuigen uitwijken naar vliegvelden buiten Nederland. Een woordvoerder van Transavia zegt dat er ongeveer acht vliegtuigen zijn uitgeweken naar de luchthavens van Luik en Oostende en naar het Londense Stansted. Na de storing konden de vliegtuigen weer doorvliegen naar Nederland en bereikten alle passagiers hun plaats van bestemming.

Door het tijdstip van de storing viel de impact mee. Na 23.00 uur stonden er nog maar weinig vluchten gepland vanaf Schiphol, wel waren er vertraagde vluchten die nog moesten vertrekken.

Er moet een maximum komen aan het aantal moties dat een partij kan indienen in de Tweede Kamer, vindt het CDA. Partijleider Bontenbal wil dat fracties nog maximaal twee moties per debat mogen indienen en jaarlijks niet meer dan 150, plus het aantal zetels van de fractie. Daarmee wil hij naar eigen zeggen voorkomen dat dit instrument van politici "bot" wordt.

Hij dient daarom vandaag een voorstel in om het Reglement van Orde, zeg maar de spelregels van de Tweede Kamer, te veranderen. Het aantal moties dat wordt ingediend is de afgelopen jaren explosief gestegen. In 2022 waren het er 5000, een verdubbeling in tien jaar. Van die 5000 werden er ongeveer 4000 ook daadwerkelijk in stemming gebracht.

Voor vanmiddag, als de Kamer de wekelijkse stemmingen doet, staan er ook weer 114 op de lijst. Dat is dus het resultaat van een week vergaderen.

Vooral voor de achterban

Al jaren zijn er politici en deskundigen die zeggen dat veel van die moties niet echt nodig zijn, en dat dit belangrijke wapen van Kamerleden om het beleid bij te sturen daardoor bot dreigt te worden. Maar het lukt niet om de brij aan moties in te perken.

Bontenbal ergert zich aan moties die geen financiële dekking hebben, overbodig zijn of te gedetailleerd. "Ze worden vaak alleen gebruikt om aan de achterban te laten zien: kijk eens hoe goed wij bezig zijn." Vorige week werd er nog gestemd over een motie, waarin werd opgeroepen een eerdere motie uit te voeren. "Hoe ver wil je gaan als Kamer?", vraagt de CDA-leider zich af.

Ook Kamervoorzitter Bosma zou graag zien dat de Kamer zich beperkt bij het indienen van moties. SGP'er Van der Staaij, drie jaar geleden voorzitter van een werkgroep die onderzocht hoe de functie van de Kamer kan worden versterkt, sprak toen van een "motie-diarree".

Bontenbal wil met zijn voorstel bewerkstelligen dat de Kamer zich minder gaat bezighouden met de waan van de dag. Als fracties beperkt worden in het indienen van moties, worden ze eerder gedwongen de samenwerking te zoeken met andere partijen en dat komt de bestuurscultuur alleen maar ten goede, denkt hij.

Geen inperking macht

Het verwijt dat hij de macht van de Kamer inperkt, vindt Bontenbal dan ook niet terecht. Hij wijst erop dat er op andere vlakken ook beperkingen zijn voor Kamerleden, bijvoorbeeld in de spreektijd die ze hebben of het aantal interrupties dat ze mogen doen.

Als zijn voorstel wordt aangenomen, denkt hij dat het aantal in stemming gebrachte moties meer dan halveren kan. Zijn eigen fractie mag dan niet meer dan 155 moties per jaar indienen, want het CDA heeft vijf zetels. Nu zijn het er nog ongeveer driehonderd, dus er zal scherper gekozen moeten worden, ook door de christendemocraten. Bontenbal: "Practice what you preach."

Of er voldoende steun is voor zijn voorstel is nog onduidelijk.

Goedemorgen! De Eerste Kamer bespreekt de zogenoemde gaswet, waarmee definitief een einde moet komen aan de gaswinning in Groningen. En in Brussel komen de ministers van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie samen voor een spoedzitting over de Iraanse aanval op Israël.

Eerst het weer: er volgt opnieuw een wisselvallige dag; de zon breekt af en toe door, maar er vallen ook geregeld buien. De actiefste buien trekken in de ochtend over het land. Ook waait de noordwestenwind flink, waarbij het aan de Zeeuwse kust stormachtig kan worden. Het wordt zo'n 11 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit gebeurde er vannacht:

Door een storing in het luchtverkeersleidingssysteem in Nederland konden vliegtuigen ongeveer 2,5 uur lang vrijwel niet landen of opstijgen vanaf Nederlandse vliegvelden. Rond 23.00 uur deed zich een storing voor in het systeem. Alle Nederlandse vliegvelden hadden ermee te maken. Wat de oorzaak van de storing was, is nog niet bekend.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Ruim 65 miljoen jaar geleden kwam er een abrupt einde aan de tijd van de dinosauriërs, toen een grote meteoriet insloeg op aarde. Een satelliet van het Europees Ruimteagentschap (ESA) moet voorkomen dat zoiets nog eens gebeurt: ESA is samen met NASA begonnen aan een gezamenlijk project om asteroïden van richting te doen veranderen:

Fijne dinsdag!

Een nieuw ontdekte miersoort in Australië is vernoemd naar de schurk uit de Harry Potter-reeks: Voldemort.

De Leptanilla voldemort werd begin maart in Pilbara ontdekt, een regio in West-Australië. Volgens onderzoekers van de University of Western Australia vertoont het dier opvallende gelijkenissen met de door Ralph Fiennes vertolkte Voldemort uit de Harry Potter-films. Volgens hen hebben de mier en de filmschurk beiden een bleek, lang lijf.

Onderzoeker Mark Wong vertelt aan ABC News dat hij opgroeide met de Potter-boeken en -film en een fan is van de schurk die regelmatig "hij die niet genoemd mag worden" wordt genoemd in de reeks. Wong grapt dat hij de mier daarom bijna "de mier die niet genoemd mag worden" wilde noemen.

Voldemort, zoals hij er in de Harry Potter-films uitziet:

Er zijn zo'n 14.000 miersoorten in de wereld, maar de ontdekking van de soort in Australië is tamelijk bijzonder omdat deze behoort tot de zogeheten leptanilla-groep. Van deze subgroep zijn er maar zo'n zestig miersoorten wereldwijd. Deze mieren zijn meestal heel klein, bleek, zijn blind en leven ondergronds. De mieren werden gevonden toen wetenschappers een gat van 25 meter diep groeven.

Er werden al eerder insectensoorten vernoemd naar personages uit de Harry Potter-reeks. Zo is er een krabsoort die is vernoemd naar Severus Snape (Harryplax severus), een leraar op tovenaarsschool Hogwarts. Ook draagt een wespsoort de naam van Lucius Malfoy (Lusius malfoyi), de vader van een medeleerling van Harry Potter. En er is een spin die genoemd is naar Gryffindor (Eriovixia gryffindori), een van de afdelingen van de tovenaarsschool.

Alle maatregelen ten spijt, is de groep mensen in Nederland die niet of onvoldoende te eten heeft de afgelopen twee jaar niet kleiner geworden. Dat concludeert het Rode Kruis uit onderzoek dat de hulporganisatie liet doen door Ipsos I&O. Hierin zegt 9 procent van de ondervraagden weleens te weinig eten te hebben. Dat is evenveel als bij het vorige onderzoek uit 2021.

Een groter aandeel van de bevolking, 14 procent, zegt te maken te hebben met voedselnood. Dan gaat het niet om alleen om te weinig eten, maar ook om bijvoorbeeld ongezond of eenzijdig voedsel.

Ongeveer de helft van de mensen met te weinig eten zegt dat geldgebrek de belangrijkste oorzaak is. Ook hebben mensen naar eigen zeggen vaak te weinig tijd om voldoende en gevarieerd te eten.

Op basis van het onderzoek concludeert het Rode Kruis dat zeker 450.000 volwassenen kampen met 'verborgen voedselnood'. Deze mensen willen hulp, maar krijgen die niet. Dat komt bijvoorbeeld doordat hun inkomen te hoog is voor hulp van de Voedselbank.

Elly's Place helpt mensen 'die tussen wal en schip vallen' met voedselpakketten:

Een deel van de ondervraagden schaamt zich om zich voor hulp te melden. Of ze vinden het lastig dat ze alleen hulp krijgen als ze vertellen wat hun inkomsten en uitgaven zijn. Ook blijkt lang niet iedereen op de hoogte van de mogelijkheden om hulp te krijgen.

Limonade in plaats van maaltijd

Het Rode Kruis noemt het aantal van 450.000 mensen een lage schatting. "Het is een enorm groot aantal. Je vraagt je af hoe dat in Nederland mogelijk is", zegt Suzanne Segaar van het Rode Kruis.

De organisatie hoort verhalen van ouders die een maaltijd overslaan zodat hun kinderen wel te eten hebben. "Of dat er in de avond limonade gedronken wordt in plaats van een warme maaltijd om geld te besparen."

De conclusie van het Rode Kruis is opvallend, omdat uit onderzoek van onder meer het Nibud en De Nederlandsche Bank blijkt dat de armoede in Nederland juist afneemt. Dat komt door overheidsmaatregelen zoals verhoging van het minimumloon en uitkeringen, en verhoging van het kindgebonden budget. Maar volgens het Rode Kruis is er te weinig oog voor mensen die tussen wal en schip vallen.

Segaar zegt dat er mensen zijn die eerst hun vaste lasten betalen voordat aan de supermarkt wordt gedacht. "Voedsel blijkt dan een sluitpost. En soms is er dan geen geld meer over voor voldoende of gezond eten."

Voedselbonnen

Het Rode Kruis deelt via lokale hulpinitiatieven voedselbonnen uit aan zo'n 30.000 huishoudens in Nederland. Dat gaat om bankpasjes en vouchers waarmee mensen elke week voor zo'n 20 euro aan boodschappen kunnen doen in de supermarkt.

De hulporganisatie begon daarmee tijdens de coronacrisis als een tijdelijke maatregel, maar voorlopig wordt dit voortgezet. "Wij vinden dat we eigenlijk niet nodig horen te zijn, maar dat is helaas nog wel het geval", zegt Segaar.

Uit het onderzoek komt naar voren dat voedselnood in verschillende lagen van de samenleving voorkomt en dan vooral in de grote steden. Een op de drie Nederlanders met een migratieachtergrond heeft een vorm van voedselnood, tegenover 9 procent van de Nederlanders zonder migratieachtergrond.

Volgens het Rode Kruis moet de overheid zorgen voor een structurele oplossing. Mensen zouden ook makkelijker toegang moeten krijgen tot hulp, zonder dat dat iemand al hun financiën gaat doorspitten.

Lockheed Martin is door het Amerikaanse ministerie van Defensie gekozen als partner om een nieuw raketsysteem te maken dat de Verenigde Staten kan beschermen tegen intercontinentale aanvallen met ballistische raketten. Dat melden onder meer persbureaus Reuters en Bloomberg.

Volgens de persbureaus gaat het om een contract van 17 miljard dollar, omgerekend zo'n 16 miljard euro. De vliegtuig- en wapenbouwer nam het in de strijd voor het contract op tegen concurrent Northrop Grumman.

Alaska

Op dit moment staan er afweersystemen in Californië en Alaska die wapens kunnen afvuren om ballistische raketten uit onder meer Noord-Korea tegen te houden. Het systeem is er echter nog niet op ingericht om ook grootschalige raketaanvallen uit bijvoorbeeld China en Rusland tegen te kunnen houden.

Met hulp van Lockheed moet dat in 2028 wel het geval zijn en moet de zogenoemde Next Generation Interceptor (NGI) af zijn.

Opsteker

Het contract is een opsteker voor het bedrijf nadat het Amerikaanse ministerie van Defensie aan Lockheed had laten weten minder F-35-straaljagers te gaan bestellen. Ook kreeg het bedrijf in februari te horen dat Defensie afziet van de bouw van een nieuwe verkenningshelikopter waar Lockheed al een ontwerp voor had ingestuurd.

Amerikaanse bedrijven die zich bezighouden met de ontwikkeling van wapens, voertuigen en onderdelen voor Defensie, hebben de afgelopen twee jaar geprofiteerd van de toegenomen spanningen in de wereld, zoals de oorlog in Oekraïne.

De verkoop van Amerikaans militair materieel aan buitenlandse regeringen steeg in 2023 met 16 procent tot een record van 238 miljard dollar (223,99 miljard euro).

Door een storing in het luchtverkeersleidingssysteem in Nederland konden vliegtuigen ongeveer 2,5 uur lang vrijwel niet landen of opstijgen vanaf Nederlandse vliegvelden. Rond 23.00 uur deed zich een storing voor in het systeem. Alle Nederlandse vliegvelden hadden ermee te maken.

Volgens Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL), de organisatie die het vliegverkeer in goede banen leidt, konden er na 23.00 uur nog enkele vluchten landen die al in de buurt van een Nederlands vliegveld waren, doordat er een back-up systeem draaide. Rond 1.30 uur was de storing voorbij.

Uitwijken naar België

Tijdens de storing moesten de meeste landende vliegtuigen uitwijken naar vliegvelden buiten Nederland. Een vlucht van TUI vanuit Tenerife week bijvoorbeeld uit naar Brussel en een vlucht van Transavia uit Malaga landde uiteindelijk op de luchthaven Oostende-Brugge.

Ook toestellen die niet in Nederland landden, maar wel laag over ons land heen zouden moeten vliegen werden door de storing getroffen, maar het is op dit moment nog onduidelijk hoe groot die impact was. Toestellen die op grote hoogte over ons land vlogen, hadden geen last van de storing. Zij werden tijdens hun vlucht begeleid door het systeem van Eurocontrol, de Europese luchtverkeersleiding.

Impact valt nog mee

Door het tijdstip van de storing viel de impact van de storing mee. Na 23.00 uur stonden er nog maar weinig vluchten gepland vanaf Schiphol, wel waren er vertraagde vluchten die nog moesten vertrekken en dat niet meer konden.

Ook vier vluchten die volgens planning na 23.00 uur zouden vertrekken werden geannuleerd. Daarnaast stonden in meerdere landen vliegtuigen die naar Schiphol zouden vliegen, maar waarvan het door de storing onzeker was of die zouden kunnen vertrekken. Zo wachtten onder anderen passagiers in een vliegtuig in Kopenhagen urenlang op duidelijkheid over hun vertrek, meldt een journalist die aan boord zat.

Oorzaak nog niet bekend

De oorzaak van de storing is op dit moment niet bekend.

Gisteren werden al tientallen vluchten op Schiphol geannuleerd. Dat had te maken met het onstuimige weer van gistermiddag. Hierdoor en door werkzaamheden waren er minder banen open om op te starten en te landen.

De mesaanval maandag in een kerk in een buitenwijk in Sydney was volgens de politie een terreurdaad.

Gisteren maakte de politie al bekend dat de verdachte van de mesaanval in de kerk een jongen van 16 is. Bij de mesaanval raakten een bisschop, een priester en twee anderen gewond. Ze zijn naar het ziekenhuis gebracht, maar niemand is in levensgevaar.

De jongen was een bekende van de politie, maar volgens commissaris Webb "niet heel bekend". "Het belangrijkst is dat hij vanuit terreuroogpunt niet werd gevolgd. Het is de eerste keer dat deze persoon op deze manier bij ons onder de aandacht kwam." De komende weken wordt verder onderzoek gedaan naar een mogelijk motief voor de aanval en de achtergrond van de verdachte.

"Wij geloven dat er elementen zijn die bestempeld kunnen worden als religieus gemotiveerd extremisme", stelde politiecommissaris Webb op een persconferentie:

Na de aanval verzamelden honderden mensen zich buiten de kerk. Ze eisten volgens ooggetuigen dat de dader naar buiten werd gebracht. Het leidde tot confrontaties met de politie, die werd bekogeld met stenen en flessen. Twee agenten raakten gewond en werden naar het ziekenhuis gebracht. De verdachte is volgens de politie naar een "veilige locatie" overgebracht.

De mesaanval was in Wakeley, een buitenwijk op zo'n 30 kilometer van het centrum van Sydney. Op een livestream van de dienst is te zien dat de bisschop van de Assyrische Kerk bij het altaar wordt aangevallen door iemand in donkere kleding. Op de achtergrond is gegil en geschreeuw te horen. De verdachte wordt vervolgens door kerkbezoekers overmeesterd.

Arabische tekst

Een ooggetuige filmt hoe de man tegen de grond wordt gedrukt. In de video, die is geverifieerd door persbureau Reuters, zegt iemand in het Arabisch: "Als ze mijn profeet niet hadden beledigd, zou ik hier niet zijn gekomen. Als hij zich niet met mijn religie had bemoeid, zou ik hier niet zijn gekomen."

De bewuste bisschop is een bekend figuur in de Assyrische Kerk. Delen van zijn preken zijn honderdduizenden keren bekeken op TikTok en YouTube.

Steekpartij in winkelcentrum

Het incident kwam een paar dagen na de steekpartij in een winkelcentrum in Sydney, waarbij zes doden vielen. Er zijn geen aanwijzingen dat de gebeurtenissen met elkaar te maken hebben.

Die steekpartij wordt niet gezien als een terreurdaad, meldt de Australische geheime dienst ASIO. Volgens de dienst zijn er geen aanwijzingen dat de dader van de steekpartij in het winkelcentrum "religieus of ideologisch gemotiveerd was".

De wapenexpert van de Amerikaanse film Rust, die verantwoordelijk was voor de wapens op de filmset, is veroordeeld tot anderhalf jaar cel. Vorige maand werd ze al schuldig bevonden aan dood door schuld vanwege het dodelijke schietincident bij de filmopnames in 2021.

Tijdens een repetitie op de set vuurde acteur Alec Baldwin een kogel af die de 42-jarige cameravrouw Halyna Hutchins raakte, waarna zij overleed. Regisseur Joel Souza raakte gewond.

Wapenexpert Hannah Gutierrez-Reed had de leiding over de wapens. Ze laadde de revolver die Baldwin later zou afvuren met echte kogels in plaats van met oefenmunitie. Ze wist niet dat er echte kogels in de doos met munitie zaten.

De echte patronen had ze meegenomen vanuit haar huis in Californië. Volgens de aanklacht was er geen sprake van opzet, maar verzaakte Gutierrez-Reed wel, door niet de protocollen te volgen die golden op de set. Ze heeft de maximale celstraf gekregen. De rechter noemde het in haar vonnis een "ernstig geweldsmisdrijf" en verweet Gutierrez-Reed dat ze geen verantwoordelijkheid heeft genomen voor haar acties.

Geen berouw

De advocaten van de wapenexpert wezen op haar relatief jonge leeftijd ten tijde van de filmopnames - Gutierrez-Reed was 24 - en op het "verwoestende effect" dat de veroordeling zal hebben op de rest van haar leven. Ze vroegen de rechter om een voorwaardelijke gevangenisstraf.

De aanklager drong aan op de maximale straf vanwege het "roekeloze gedrag" van Gutierrez-Reed op de set. Daarnaast zou ze tijdens het proces nauwelijks berouw hebben getoond. De rechter ging mee in deze eis.

Proces tegen Baldwin

Dat Gutierrez-Reed schuldig is bevonden, kan worden gezien als goed nieuws voor Baldwin, die is aangeklaagd voor doodslag. Zijn advocaten kunnen nu aanvoeren dat de acteur niet had kunnen weten dat er echte kogels in de revolver zaten. Het proces tegen de 65-jarige Baldwin moet in de zomer van start gaan.

De opnames voor de film Rust werden vorig jaar alsnog afgerond. De weduwnaar van Hutchins was daarbij uitvoerend producent. Het is nog onduidelijk wanneer de film wordt uitgebracht.

De landbouwsector en deskundigen zijn bezorgd over de terugkeer van blauwtong. Het virus dook vorig jaar na zo'n vijftien jaar afwezigheid weer op in Nederland en leidde tot de dood van tienduizenden schapen, koeien en geiten.

De afgelopen maanden waren er geen nieuwe besmettingen, doordat de insecten die het virus verspreiden 's winters minder actief zijn. "Maar we verwachten dat het virus elk moment opnieuw kan uitbreken", zegt Saskia Duives-Cahuzak, voorzitter van de vakgroep Schapenhouderij bij landbouworganisatie LTO. "Ik heb al eens gezegd: 'Ik hou mijn hart vast', en dat zeg ik opnieuw."

Het virus wordt overgedragen door knutten, een soort kleine muggen. Herkauwers als koeien, schapen en geiten worden er ziek van. Ze krijgen bijvoorbeeld last van koorts, stijve poten, een opgezwollen tong en ontstekingen aan de hoeven. Een behandeling tegen de nieuwste variant van blauwtong is er nog niet.

6000 locaties getroffen

Vorig jaar werd blauwtong van het zogeheten serotype 3 vastgesteld op bijna 6000 locaties in Nederland. In december bleek uit onderzoek dat er bijna 40.000 schapen aan het virus zijn gestorven.

Op besmette bedrijven waar het onderzoek is gedaan, werd zo'n 8 procent van de schapen ziek. Daarvan overleefde driekwart het niet. Het virus trof ook koeien en geiten, maar bij die dieren was het minder dodelijk.

Bij koud weer zijn de knutten minder actief. Dit jaar zijn daarom nog geen besmettingen vastgesteld, maar dat is een kwestie van tijd. "De ervaring leert dat het virus het tweede jaar heviger rondgaat dan in het eerste jaar", zegt Duives-Cahuzak van LTO, met een verwijzing naar de uitbraak in 2006 en 2007.

Milde winter

"We maken ons heel veel zorgen", zegt veterinair epidemioloog Inge Santman-Berends in het radioprogramma Nieuws en Co. "In 2006 hoopten we dat het virus de winter niet zou overleven, maar toen hadden we voor de winter minder infecties en was het een koudere en langere winter dan dit jaar."

Experts van de Deskundigengroep Dierziekten, die het ministerie van Landbouw adviseren, verwachten in juli of augustus een sterke stijging van het aantal besmettingen. Maar door de milde winter zou de toename eerder kunnen beginnen, schrijven ze in een advies (.pdf). "Vanaf het begin van de zomer, mogelijk al in juni."

Veterinair epidemioloog Santman-Berends is vandaag bij Diergezondheidsdienst Royal GD een onderzoek begonnen naar hoeveel dieren antistoffen hebben tegen het virus. Dat gebeurt in opdracht van het ministerie, dat wil kijken hoeveel koeien en schapen mogelijk beschermd zijn tegen een nieuwe uitbraak.

Daarbij wordt ook aan dierhouders gevraagd welke maatregelen ze nemen om de ziekte buiten de deur te houden. "Als er bepaalde maatregelen zijn genomen die werken, dan willen we daarvan leren, zodat we andere boeren kunnen helpen", zegt Santman-Berends. Er zijn veel aanwijzingen dat het helpt om de dieren binnen te houden en te zorgen voor goede ventilatie. "We hebben daarvoor alleen nog geen bewijs en willen weten om welke manier van opstallen het gaat en hoe het zit met de ventilatie."

Te weinig dierenartsen

Demissionair minister Adema van Landbouw hoopt dat er begin juni een werkzaam en veilig vaccin kan worden toegelaten, schreef hij in februari aan de Tweede Kamer. Die hoop is er ook bij Duives-Cahuzak van LTO, maar of dat ook gaat lukken is de vraag. "Eén kink in de kabel en het wordt augustus", zegt ze.

Het probleem is bovendien nog niet direct uit de wereld als er een vaccin is goedgekeurd. "We hopen natuurlijk dat we meteen een miljoen doses hebben, maar dan zijn er nog niet genoeg dierenartsen om het middel toe te dienen. Daar speelt hetzelfde als in andere sectoren: een tekort aan mensen."

LTO pleit ervoor om Nederland bij het verstrekken van het vaccin voorrang te geven boven andere Europese landen, omdat Nederland het zwaarst door blauwtong is getroffen. Duives-Cahuzak: "Er zijn steeds meer schapenboeren die stoppen en dat heeft twee oorzaken: de wolf en blauwtong. Zeker mensen die voor de tweede keer zijn getroffen door blauwtong zeggen: voor mij hoeft het niet meer."

Australische wetenschappers hebben drie nieuwe soorten grote kangoeroes beschreven, die zo'n 5 miljoen tot 40.000 jaar geleden leefden. Een van die soorten, de Protemnodon viator, kon wel twee keer zo groot worden als de grootste mannelijke rode reuzenkangoeroes van nu, die 1,40 meter kunnen worden.

Dat blijkt uit onderzoek van paleontologen van Flinders University in de Australische stad Adelaide. Zij bekeken de fossielen van kangoeroes die in 2013, 2018 en 2019 werden gevonden in Zuid-Australië. De dieren bleken van elkaar te verschillen in grootte, vorm en springwijze.

De Protemnodon viator ('viator' is Latijn voor 'reiziger') was een kangoeroe van maximaal 170 kilo met lange ledematen, die vrij goed kon springen. De soort leefde in het droge binnenland van Australië, net als de huidige rode reuzenkangoeroes.

Niet-springende kangoeroe

De wetenschappers ontdekten nog twee nieuwe soorten: de Protemnodon mamkurra en Protemnodon dawsonae. De eerste was een langzame kangoeroe met dikke botten. "Het zou kunnen dat hij maar zelden sprong, misschien alleen wanneer hij geschrokken was", zegt hoofdonderzoeker Kerr.

Van de dawsonae vonden de onderzoekers minder fossielen, waardoor er minder bekend is over deze soort. Wel was het volgens Kerr waarschijnlijk een middelsnelle springer, die leek op een moeraswallaby.

Opmerkelijke dieren

Hoewel de Protemnodons erg verschillend waren qua uiterlijk en leefwijze, waren ze 40.000 jaar geleden allemaal uitgestorven in Australië. Alleen in Tasmanië en Nieuw-Guinea leefden deze kangoeroes mogelijk nog wat langer.

De onderzoekers hopen dat er nog verder onderzoek wordt gedaan naar de leefwijze van de Protemnodons. "Levende kangoeroes zijn nu al zulke opmerkelijke dieren", zegt Kerr. "Het is geweldig om te bedenken waar deze eigenaardige gigantische kangoeroes allemaal toe in staat waren."

Als Washington niet snel miljardensteun goedkeurt voor Oekraïne dan dreigt "een breekpunt" aan het front. Dat soort alarmerende citaten van Oekraïense officieren en westerse functionarissen duikt op in internationale media. Deze waarschuwingen zijn een politiek drukmiddel, maar ook de harde realiteit.

Vanuit Oekraïens perspectief is de oorlogssituatie nijpend, zegt Oost-Europa-onderzoeker Bob Deen (Clingendael). "De Russen boeken niet alleen terreinwinst op de grond, maar lijken ook lokaal overwicht te krijgen in de lucht", verwijst hij naar de recente verwoestende aanvallen op de Oekraïense energiesector. Enkele miljoenen huishoudens kwamen zonder stroom of water te zitten.

Ballistische raketten en zweefbommen

Bij de laatste drie raketbarrages werd slechts 10 procent van alle ballistische raketten neergehaald, zo blijkt uit de dagelijkse reportage door de Amerikaanse denktank ISW. Dat percentage is fors lager dan voorheen. Ook richt het Russische leger verwoesting aan met 'zweefbommen'. Dat zijn zware explosieven uit de Sovjettijd waarop, simpel gezegd, vleugels zijn gemonteerd.

Daarbovenop speelt het nijpende tekort aan munitie, materieel en militairen. Er is een groot risico op een doorbraak als de Russen besluiten hun offensief te focussen op één punt, zeiden anonieme Oekraïense officieren onlangs tegen nieuwssite Politico.

"Zo'n uitspraak is absoluut niet overdreven", zegt Deen. Het is een nachtmerriescenario voor Kyiv als de steun uit Washington uitblijft zodra een groot Russische lenteoffensief begint. Deen benadrukt wel dat Oekraïne strijdbaar blijft en Rusland nog steeds zware verliezen toebrengt.

Rusland heeft de afgelopen weken gestaag meer van Oekraïne veroverd:

De alarmerende Oekraïense uitspraken zijn mede bedoeld om de VS aan te sporen. Volgens Deen komt Oekraïne hier nu mee omdat er een stemming in het Congres aankomt. Zulke "strategische communicatie" is best lastig, legt Deen uit. "Je wil enerzijds overtuigen dat je de strijd kan winnen, maar ook urgentie meegeven." Voor Europa is de door Oekraïne gewenste boodschap volgens Deen momenteel: we kunnen dit volhouden. Maar voor Washington is de toon heel anders.

"Als het Amerikaanse Congres Oekraïne niet helpt, verliezen we de oorlog", benadrukte president Zelensky vorige week nog eens.

Kyiv heeft ook de Iraanse raketaanval op Israël meegekregen. De Israëlische luchtafweerinstallaties, die behoren tot de meest geavanceerde wereldwijd, haalden volgens het leger van Israël bijna alle projectielen neer.

Belangrijke kanttekeningen daarbij: Israël is een veel kleiner land, kreeg directe hulp van de VS en had zo'n twee uur de tijd voordat de projectielen zouden inslaan. "De geografie en context is heel anders, maar ik begrijp dat het tot frustratie heeft geleid in Oekraïne", zegt Deen.

Oekraïne krijgt met regelmaat tientallen drones en raketten op zich afgevuurd door Rusland. De meeste drones en kruisraketten worden neergehaald, maar ballistische raketten komen er vaak doorheen.

"Dat laat zien dat Oekraïne te weinig luchtafweersystemen, munitie maar ook straaljagers heeft om zich te verdedigen tegen Russische luchtaanvallen", zegt oud-luchtmachtofficier Patrick Bolder (HCSS). Die tekorten hebben volgens hem een domino-effect. "De Russische luchtmacht krijgt meer vrijheid om te handelen, kan preciezer bombarderen en ook de grondtroepen beter ondersteunen."

De uitspraken over een naderend breekpunt zijn volgens Bolder "misschien een beetje overdreven, maar niet als er te lang wordt gewacht". Oekraïne kan simpelweg niet zonder de steun van zijn belangrijkste bondgenoot, de VS.

Dat neemt niet weg dat de steun vanuit Europese landen ook belangrijk is, aldus de twee experts. Zo stuurt Duitsland een extra Patriot-luchtafweersysteem, waarvan Oekraïne er al een paar heeft. Nederland trekt enkele miljarden extra uit voor militaire steun aan Kyiv.

"Uiteindelijk gaat het om de combinatie", zegt Bolder. "Met alleen luchtafweer of artilleriemunitie kom je er niet." Een pakket ter waarde van 60 miljard dollar is daarom onmisbaar.

In New York is de eerste strafzaak tegen voormalig president Donald Trump begonnen. "Dit is een schande", zei Trump voordat hij de rechtszaal betrad. Hij noemde de zaak, niet voor het eerst, een politieke vervolging.

De 77-jarige Trump staat in deze strafzaak - in totaal lopen er vier tegen hem - terecht voor het betalen van zwijggeld aan ex-pornoactrice Stormy Daniels. Hij zou zo een seksschandaal hebben willen voorkomen in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2016, die door Trump werden gewonnen.

De rechtszaak begint met de selectie van de twaalf juryleden die zich moeten buigen over de vraag of Trump inderdaad 130.000 dollar heeft betaald aan Daniels. Toen Daniels voor de verkiezingen details over de affaire naar buiten wilde brengen, zou Trump haar via zijn advocaat en vertrouweling Michael Cohen zwijggeld hebben betaald. Die betalingen zouden in de boekhouding zijn weggeschreven als juridische kosten, wat zou neerkomen op valsheid in geschrifte. Ook was mogelijk sprake van het aanwenden van campagnegeld voor de betalingen.

Als aangetoond kan worden dat Trump valsheid in geschrifte heeft gepleegd om de uitkomst van de verkiezingen te beïnvloeden, is dat een strafbaar feit. Hij kan in dat geval maximaal vier jaar gevangenisstraf krijgen.

Tot op het laatste moment hebben Trump en zijn advocaten geprobeerd het huidige proces te vertragen, zodat de zaak niet voor de presidentsverkiezingen op 5 november zou plaatsvinden. Zo eisten ze herhaaldelijk het vertrek van de rechter, omdat diens dochter werkt voor een adviesbureau met politieke rivalen van Trump als klant. Maar ook hun jongste verzoek werd vandaag verworpen.

Trump zou ook nog willen proberen de zaak te laten verplaatsen naar een district buiten New York, omdat er volgens hem en zijn advocaten geen onbevooroordeelde juryleden in de stad te vinden zijn. Die poging lijkt weinig kansrijk: er zijn meer dan 500 mensen opgeroepen waaruit de rechter de komende dagen een jury kan selecteren.

Zes tot acht weken

De zaak over het zwijggeld is de allereerste strafzaak tegen een voormalig president in de Amerikaanse geschiedenis. Verwacht wordt dat de rechtszaak zes tot acht weken duurt. Dat betekent dat de jury ruim voor de presidentsverkiezingen met een uitspraak zal komen en de rechter een eventuele straf zal opleggen.

Trump zal tijdens het proces weinig campagne kunnen voeren. In een Amerikaanse strafzaak is de verdachte verplicht om iedere dag in de rechtszaal te verschijnen, tenzij de rechter een uitzondering maakt. Voor Trump geldt overigens ook een spreekverbod: hij mag niets zeggen over getuigen in de zaak, ook niet op sociale media.

De tulpenvelden op Goeree-Overflakkee staan dit jaar vroeg in bloei. Toeristen, dagjesmensen en Instagrammers weten de velden ook extra vroeg te vinden. "Het is voor ons mooi om te zien dat mensen ervan genieten", zegt tulpenkweker Jacob Jan Dogterom tegen de regionale omroep Rijnmond.

Volgens Dogterom steken de tulpen normaal gesproken nu pas zo'n beetje boven de grond uit. "Omdat het in december al heel vroeg gevroren heeft, dachten de bollen dat de winter al voorbij was. Daarnaast waren januari en februari warmer dan normaal, waardoor de tulpen dus al tien dagen vroeger in bloei staan."

Zoals elk jaar zitten er ook weer nieuwe tulpensoorten tussen, die ontstaan door ze te kruisen. Zo is er dit jaar een dubbele tulp te spotten. "Ze hebben dubbel zo veel bloemblaadjes als de 'enkele' tulpen. Dat is een beetje de modetrend van dit moment. De roze met witte variant is bijvoorbeeld erg geliefd in China en Japan."

De tulpen in het veld kunnen nu nog niet worden gekocht, maar worden wel bewonderd en volop gefotografeerd. "We zien heel veel toeristen die komen kijken. Ik sprak gisteren nog een stel uit Limburg dat de velden voor het eerst heeft ontdekt. Maar ook veel mensen uit België." Drie vrouwen in traditionele Indiase kleding dansten dit weekend tussen de tulpen. "Dat is voor ons ook vermakelijk", aldus de tulpenkweker.

Een Nederlandse man is met zijn gezin uit de Verenigde Staten een kijkje komen nemen, ondanks het matige weer. "We wonen in Michigan en komen eens in de twee jaar terug naar Nederland. Dan gaan we langs bij mijn ouders en natuurlijk van de tulpen genieten", zegt hij tegen de omroep.

Mensen mogen de tulpenvelden uiteraard bezoeken, maar mogen niks plukken en zeker niet door de velden lopen. De regels staan aangegeven op instructieborden, zegt kweker Dogterom. "We hebben de laatste jaren op die borden aangedrongen, en ik ben zeer tevreden met hoe het gaat. Zo kunnen we er allemaal van genieten."

De opvanglocaties voor asielzoekers zitten zo vol dat er met spoed 12.000 extra bedden nodig zijn. Demissionair staatssecretaris Van der Burg (Asiel) schrijft aan de Tweede Kamer dat die extra opvangplekken er uiterlijk 1 juli moeten zijn.

Alle opvanglocaties zitten voller dan eigenlijk zou mogen, schrijft de staatssecretaris. Sommige locaties sluiten omdat de contracten aflopen, en er worden te weinig nieuwe locaties geopend. Daarnaast stagneert de doorstroming van asielzoekers die te horen hebben gekregen dat ze in Nederland mogen blijven.

Om de "acute situatie" het hoofd te bieden, zal het COA de komende tijd wekelijks 400 van die statushouders tijdelijk in hotels onderbrengen om ruimte te creëren in de opvanglocaties, schrijft Van der Burg. Maar dat is niet genoeg.

Grote paviljoens

Samen met Defensie, het Rijksvastgoedbedrijf en Staatsbosbeheer biedt Van der Burg grond van het Rijk aan, waar snel "grote paviljoens met ongeveer 500 opvangplekken" gerealiseerd kunnen worden. De zogeheten Provinciale Regietafels moeten beslissen of ze van dat aanbod gebruik willen maken.

Ook doet hij een beroep op gemeenten om meer spoedopvangplekken te regelen, bijvoorbeeld in sporthallen. Vooral gemeenten in Noord-Holland blijven achter bij de opgave die ze hebben om opvang te realiseren.