NOS Nieuws - Algemeen

Thuisbatterijen groeien in populariteit, met name doordat zonnepanelen financieel minder aantrekkelijk worden door aangekondigde afschaffing van de salderingsregeling. Maar die groeiende populariteit heeft ook een keerzijde. Hoe meer batterijen er komen, hoe minder geld er mee wordt verdiend. Dat komt naar voren uit onderzoek van Machiel Mulder en Arjen Veenstra van de Rijksuniversiteit Groningen.

Als 15 procent van de huishoudens die nu zonnepanelen hebben ook een kleine thuisbatterij (6KWh) koopt, kan er met zo'n batterij geen geld meer worden verdiend, zo blijkt uit hun berekeningen. En die 15 procent is al bijna bereikt. "Een thuisbatterij is dan wel een erg risicovolle investering," zegt Mulder.

In de berekeningen zijn de grote batterijprojecten niet meegenomen, zegt Mulder. En daarvan komen er steeds meer bij. "Dit leidt ertoe dat de winstgevendheid van deze batterijen in de praktijk nog lager ligt."

Handelen op de energiemarkt

Mensen met een dynamisch energiecontract kunnen hun thuisbatterij gebruiken om te handelen op de energiemarkt. Met een slimme batterij koop je energie als de prijs laag is en slaat die op.

Als de energieprijs hoog is, kan de opgeslagen energie van zonnepanelen op deze energiemarkt juist worden verkocht om winst te maken.

Hoe groter de verschillen in energieprijzen op deze markt, hoe meer geld er met een batterij kan worden verdiend. Maar zodra er meer slimme batterijen komen en de vraag naar goedkope energie toeneemt, wordt de prijs voor elektriciteit juist stabieler.

Misleiding

Experts benadrukken al langer dat een thuisbatterij niet altijd binnen de beloofde termijn kan worden terugverdiend. "Dit kan je gerust een vorm van misleiding noemen," zegt de Authoriteit Consument en Markt.

"We horen van mensen dat hun is verteld dat een batterij binnen een paar jaar kan worden terugverdiend, maar dit klopt heel vaak niet," zegt de ACM. De autoriteit is niet tegen thuisbatterijen, maar dan moet wel duidelijk zijn welke beloftes reëel zijn.

Ook de Vereniging Eigen Huis is sceptisch: "Terugverdientijden komen nooit helemaal uit. Veel heeft daar invloed op, bijvoorbeeld de prijzen van de batterij en de geopolitieke ontwikkelingen."

Andere mogelijkheden

Er zijn er ook andere manieren om een thuisbatterij te gebruiken.

Een batterij kan stroom opslaan uit zonnepanelen om op een later moment weer te gebruiken. Afhankelijk van de installatie kan dat het percentage zonnestroom dat je zelf verbruikt zo'n 30 tot 60 procent verhogen, zegt Vereniging Eigen Huis.

"Ik kan me ook voorstellen dat mensen een thuisbatterij aanschaffen voor het geval van nood, maar dan heb je wel een batterij nodig die altijd vol is. Dus dat is wel een heel dure oplossing", zegt onderzoeker Veenstra.

Daarnaast kan een batterij niet zomaar stroom leveren bij een storing of stroomuitval. Want als dat gebeurt, schakelt een standaard thuisbatterij namelijk uit. Dus dan moet er in huis een speciale noodstroomvoorziening komen, zegt Mulder. "Dit kost ook weer meer en wordt waarschijnlijk alleen gebruikt door mensen die zich over stroomuitval veel zorgen maken."

Na vijfentwintig jaar aan het roer van maaltijdbezorger Just Eat Takeaway houdt oprichter en topman Jitse Groen het voor gezien. Hij verlaat het bedrijf en gaat het naar eigen zeggen "even rustiger aandoen". Het bedrijf groeide onder zijn leiding uit tot een van de grootste online maaltijdbezorgers ter wereld.

Volgens het bedrijf begon het allemaal op een zolderkamer in Enschede. Groen wilde makkelijk een warme maaltijd kunnen bestellen en thuis laten bezorgen. Zo werd Just Eat Takeaway geboren.

Ruim twee decennia en een aantal overnames verder is het bedrijf actief in zestien landen. Vorig jaar kreeg Just Eat Takeaway 653 miljoen online bestellingen. Die worden door koeriers opgehaald bij restaurants en in oranje warmtedozen met daarop 'Thuisbezorgd' naar de klant gebracht. Just Eat Takeaway rekent voor elke bestelling een commissie.

In oktober werd het moederbedrijf overgenomen door techinvesteerder Prosus.

Nieuwe fase

Het is logisch dat oprichter Groen nu uit het bedrijf stapt, zegt Martijn Arets, expert in platformbedrijven zoals Airbnb en Uber. "Misschien kiest de nieuwe eigenaar voor een andere werkwijze en gaat hij het anders organiseren om de bedrijfsvoering efficiënter te maken", zegt Arets. "Met de verkoop aan Prosus is Just Eat in een veilige haven geloodst. Groens rol en verantwoordelijkheid zijn daarmee mooi afgesloten."

Groen was een bijzondere topman, zegt Arets, die al vroeg koeriers in dienst nam. Daarmee onderscheidde hij zich van concurrenten die hun koeriers als freelancer inhuurden.

The winner takes it all-markt

De loopbaan van de 47-jarige oprichter kende pieken en dalen. Zijn bedrijf werd door de Erasmus Universiteit twee keer uitgeroepen tot het snelst groeiende bedrijf van Nederland. "Ons onderzoek bij Takeaway laat zien dat het bedrijf zich al vroeg realiseerde dat de markt waarin het opereert een the winner takes it all-markt is," zei hoogleraar bedrijfsvoering Justin Jansen in 2020.

Daarmee bedoelde Jansen dat Just Eat de grootste speler probeerde te worden, om zo succes te garanderen. "Daar hebben zij hun groeiformule omheen gebouwd."

Groen kwam ook in het nieuws door de aan- en verkoop van de Amerikaanse concurrent Grubhub. Maar de investering werd een mislukking en per saldo resteerde een enorm verlies. Just Eat Takeaway ging op de beurs hard onderuit. Beleggers waren boos en eisten meer transparantie. Op een aandeelhoudersvergadering in 2022 ontstond onder beleggers zoveel ophef dat mensen zich afvroegen of Groen wel kon aanblijven.

'Even rustiger'

"De overname in de VS was overmoedig," zegt Gerben Everts van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB). "Groen was daar niet alleen bij, ook de commissarissen hadden moeten ingrijpen." Verder is Everts onder de indruk van de ondernemer. "Hij heeft met Thuisbezorgd een prachtig concept neergezet; zijn creatieve brein kwam daarin goed naar voren."

Wat de oprichter nu gaat doen, is niet bekend. Groen was dinsdag niet beschikbaar voor een interview, maar laat in een kort bericht aan de NOS weten: "Ik heb met veel plezier vijfentwintig jaar zestig uur per week gewerkt en ga het nu even rustiger aan doen. Mij kennende gaat dat echter niet heel lang duren."

Roberto Gandolfo volgt Groen op, hij treedt aan op 1 januari.

Een man van 60 uit Amersfoort is veroordeeld tot zes jaar celstraf en tbs met dwangverpleging omdat hij een kwetsbare jongen jarenlang seksueel heeft uitgebuit.

Roelof E. kwam in contact met de jongen toen die 11 jaar oud was. Enkele jaren later trok de jongen bij hem in. Daar werd hij zwaar verslaafd gemaakt aan drugs en jarenlang misbruikt door verschillende oudere mannen en ook door E. zelf. Justitie zei daarom dat de kwetsbare jongen als 'seksslaaf' werd gebruikt.

De uitspraak is gelijk aan de eis van het Openbaar Ministerie. Volgens de rechtbank heeft E. "zich telkens laten leiden door zijn lustgevoelens zonder daarbij rekening te houden met de gevolgen voor het slachtoffer", citeert RTV Utrecht de rechter.

Het inmiddels volwassen slachtoffer is tot zijn twintigste misbruikt. Het misbruik stopte pas toen de zaak in september vorig jaar aan het licht kwam. De man kampt nog altijd met psychische klachten en verblijft momenteel in een kliniek. "Zijn leven is in tien jaar tijd helemaal afgebroken", zei de officier van justitie afgelopen september.

Medeverdachte

E. is niet alleen veroordeeld voor het misbruiken van de jongen, maar ook voor het in bezit hebben van seksueel beeldmateriaal van kinderen. Een 61-jarige medeverdachte, Arie van der K. uit Huizen, staat in maart terecht. Hij is op dit moment te ziek om naar de rechtbank te komen.

De Palestijnse militante beweging Hamas zegt dat er opnieuw een lichaam van een gijzelaar uit Israël is overgedragen. Israël zal met DNA-onderzoek bepalen of het stoffelijk overschot inderdaad van een van de gijzelaars is.

Het kan het lichaam zijn van een Israëlische politieagent of van een man met de Thaise nationaliteit. Dat zijn de laatste twee gijzelaars die nog in Gaza waren. Volgens Palestijnse media is het lichaam gevonden in de noordelijke stad Beit Lahiya.

Het overdragen van de lichamen is onderdeel van het bestand tussen Israël en Hamas dat op 10 oktober van kracht werd. Tot nu toe zijn er 26 lichamen teruggegeven aan Israël.

Opnieuw mensen gedood

Vandaag zijn er ook weer mensen gedood in Gaza, melden verschillende ziekenhuizen. In Khan Younis in het zuiden van de Gazastrook is een man gedood die video's maakte van de verwoesting. In Midden-Gaza, bij het vluchtelingenkamp Bureij, werd een man doodgeschoten.

Israël heeft niet onmiddellijk op deze berichten gereageerd, maar zegt dat het vaak gaat om militanten die Israëlische militairen benaderen of beschieten. Sinds het staakt-het-vuren is ingegaan, zijn er volgens het door Hamas geleide Gazaanse ministerie van Gezondheid meer dan 350 mensen omgekomen in Gaza. Beide partijen beschuldigen elkaar ervan dat ze het bestand schenden.

Twee Nederlanders die gevangen zitten in Indonesië mogen terugkeren naar Nederland. Dat heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken bekendgemaakt.

Het gaat om een man van 74 die in 2008 tot de doodstraf werd veroordeeld voor het smokkelen en verhandelen van 600.000 xtc-pillen. Hij verkeert volgens de Indonesische minister in slechte gezondheid.

De ander is een 65-jarige man die in 2015 eveneens werd veroordeeld tot de doodstraf voor het smokkelen van zes kilo MDMA. Zijn straf werd in hoger beroep omgezet in een levenslange gevangenisstraf.

Formaliteiten

Nederland had "om humanitaire redenen" een verzoek voor hun repatriëring ingediend, schrijft het ministerie. Dat terugkeerverzoek werd vandaag officieel goedgekeurd en ondertekend door de Nederlandse ambassadeur in Indonesië en de Indonesische justitieminister. Demissionair buitenlandminister Van Weel woonde de ondertekening online bij.

"Nederland is de Indonesische autoriteiten zeer erkentelijk voor hun medewerking en de beslissing om ze te laten terugkeren", is te lezen in het bericht van het ministerie. "Op verzoek van de Nederlandse minister sturen we ze direct terug naar huis", zei justitieminister Mahendra.

De laatste formaliteiten worden volgens het ministerie afgerond. Daarna worden de mannen naar Nederland gebracht. Ze worden bij hun terugkeer begeleid door de Nederlandse reclassering.

Het ministerie van Justitie en Veiligheid wil niet zeggen of de mannen in Nederland hun straf verder zullen uitzitten of op vrije voeten zullen komen.

Twee Oekraïense soldaten zitten onderuitgezakt met controllers in de hand naar hun schermen te kijken. Op de camerabeelden is te zien hoe een karretje door een veld rijdt. Er zit munitie en gereedschap in, voor mannen aan het front. Deze 'Serpent'-drone besturen ze vanuit de regio Charkiv, in relatieve veiligheid op tientallen kilometers afstand.

Terwijl de Amerikaanse gezant Witkoff een bezoek brengt aan Moskou gaat de oorlog in Oekraïne in alle hevigheid door. President Poetin blijft hameren op eisen die voor veel Oekraïners neerkomen op capitulatie. Daar willen de Oekraïners aan het front niets van weten, op het slagveld zetten ze vol in op innovatie.

In het commandocentrum van het 21ste regiment van onbemande systemen is een van de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen anderhalf jaar op het slagveld te zien. Alles binnen 15 kilometer tot de frontlinie is een 'kill zone' geworden vanwege alle Russische drones in de lucht. Daarom is Oekraïne voor de logistiek grotendeels overgestapt naar drones op de grond.

Die gebruiken ze niet alleen om spullen naar de frontlinie te krijgen, maar ook om gewonden en doden weg te halen. Aan de andere kant van het commandocentrum schakelt militair Poelja, dikke bos zwart haar onder haar pet, tussen haar radio en Signal-app om een reddingsactie van twee gewonden te coördineren.

"Het is zwaar als onze missies niet succesvol zijn", zegt de 26-jarige Poelja. "Dat gebeurt wel eens. Het is oorlog, dat begrijpt iedereen." Maar vandaag is ze goed gestemd. De twee gewonde militairen zijn net veilig uit de kill zone gehaald en onderweg naar een stabilisatiepunt.

Vier dikke banden

In de werkplaats buiten zijn monteurs druk aan het sleutelen aan gronddrones van alle soort en maten. De motor van een Serpent ligt open, die wordt gekalibreerd, vertelt de militair. De groene kar lijkt op een soort quad, met een grote bak in het midden en vier dikke banden. "De drone is een platform, wat je ermee doet hangt af van je eigen fantasie", vertelt de baas van de werkplaats Serhii enthousiast.

Andere drones hebben een brancard erop voor het verplaatsen van gewonden. Maar deze grondrobots worden ook ingezet voor het gevecht. Kleine karretjes worden gebruikt als kamikazedrone, bijvoorbeeld met een landmijn erin. Op een drone met rupsbanden is een zware Browning-mitrailleur geschroefd.

Er zijn zelfs beelden van militairen die zich overgeven tegenover gronddrones. Poelja was ook betrokken bij zo'n missie. Ze hadden een bunker opgeblazen en bij een volgende een kamikazekarretje geplaatst. "Toen kwam een bordje naar buiten dat ze zich wilden overgeven", vertelt Poelja. Het was voor het eerst dat ze dat meemaakte.

Bekijk hier beelden van Russen die zich overgeven tegenover een gronddrone:

Het 21ste-regiment was ook de eerste eenheid die begon met grondrobots. Dat gebeurde tijdens de strijd om Avdiivka, een kleine twee jaar geleden, vertelt luitenant Ostap. Inmiddels doen ze volgens hem 90 procent van alle leveringen met dit soort drones. "Zonder is het gewoonweg onmogelijk om voor te stellen hoe er oorlog gevoerd moet worden", concludeert de luitenant.

Maar zo'n operatie met een gronddrone vereist ook een aanzienlijke hoeveelheid mensen, middelen, en planning, nuanceert Ostap. En ze worden natuurlijk ook uitgeschakeld door de Russen. "Het is nog altijd beter om een grondrobot te verliezen, dan een menselijk leven.

Ook al houden ze het met dit soort innovatie langer vol, de numerieke overmacht van Rusland zorgt ervoor dat de Oekraïners stukje bij beetje terug moeten trekken. Maandag claimde Rusland nog heel Pokrovsk in handen te hebben, al is dat nog niet onafhankelijk te verifiëren en wordt het door Oekraïne ontkend.

'Gespannen situatie'

Al willen ze het in de werkplaats daar liever niet te veel over hebben. "De situatie is zeer gespannen", erkent Ostap. "De vijand valt elke dag aan, en ondanks de schade en verliezen neemt hun potentieel niet af."

Aan de andere kant wordt zoals vaker meegekeken met de laatste innovatie. De Russen ontwikkelen ook gronddrones, maar ze zijn er nog niet zo ver mee, zegt Serhii. "In de strijd zelf hebben we ze nog niet gezien."

Aan de Oekraïense worden ze in ieder geval razendsnel overal langs het front ingezet, ziet de monteur. "Een half jaar geleden was het nog steeds nieuw en spannend om ermee te werken. Nu maakt het deel uit van het systeem. Alles rust nu op de schouders van deze gronddrones."

Gisteren werd bekend dat voor het eerst in Nederland een kitten is overleden door vogelgriep. Vermoedelijk zijn de andere zeven katjes uit het nest ook door vogelgriep doodgegaan. Dat gebeurde eind oktober op een geitenboerderij, nadat de moederpoes een karkas van een wilde vogel had meegenomen.

Moeten katteneigenaren zich nu zorgen maken en waar moet je op letten? We vragen het Thijs Kuiken, viroloog van het Erasmus MC in Rotterdam.

Hoe uitzonderlijk is het dat de vogelgriep overslaat op zoogdieren?

"Dat is niet uitzonderlijk", zegt Kuiken. "We weten dat deze variant van het vogelvirus eerder al is overgeslagen naar zoogdieren." De viroloog doelt daarmee op allerlei land- en zeezoogdieren (vossen, katten, honden, zeehonden en koeien) op allerlei plekken op de wereld.

Zo was er in 2022 in Spanje een uitbraak waarbij 50.000 nertsen werden afgemaakt. "Ook in Finland hebben we een grote uitbraak gehad waarbij vooral nertsen en (pool)vossen werden getroffen", zegt Kuiken. "In totaal zijn daar 250.000 dieren doodgegaan of afgemaakt."

In Nederland zijn nog niet eerder katten door het virus doodgegaan. Wel zijn hier vossen, een otter en een steenmarter bezweken aan de gevolgen van vogelgriep.

Hoe groot is de kans dat mijn kat besmet raakt met vogelgriep? En hoe erg is dat?

De kans dat je kat besmet raakt met vogelgriep is volgens de viroloog heel klein, maar de kans is wel iets toegenomen. "Dat heeft er vooral mee te maken dat vogelgriep op dit moment hard rondgaat", zegt Kuiken. "Dode en levende vogels worden gecontroleerd, waardoor we weten dat het virus wijdverspreid is door heel Nederland. Bij een steekproef bleek een kwart van de wilde eenden het virus te hebben."

De kans dat katten besmet raken is dus klein, maar als het gebeurt worden ze over het algemeen wel heel ziek. "Zo kan een poes bijvoorbeeld longontsteking krijgen", zegt de viroloog. "Het is voor katten een vreselijke ziekte, maar het dier gaat zeker niet altijd dood."

Op welke symptomen moet je letten bij je kat?

Eerst kun je volgens de viroloog kijken of je kat last heeft van luchtwegproblemen zoals niezen, een moeilijke ademhaling en van algehele sloomheid. "Daarnaast kan het zijn dat de kat niet stevig op zijn poten staat, in kringetjes loopt. Soms lijkt het alsof ze blind zijn waardoor ze tegen van alles en nog wat aanlopen", zegt Kuiken.

Welke voorzorgsmaatregelen kun je als baasje nemen?

Net als in de afgelopen jaren, geldt het advies om je kat binnen te houden als vogelgriep rondgaat. Volgens de viroloog moeten vooral mensen die in de buurt wonen van watervogels dat advies serieus nemen. In deze gebieden is het ook beter je hond aan de lijn te houden en niet los te laten lopen.

"Stel: je woont op het platteland en in het weiland zijn wilde ganzen, dan zou ik mijn kat binnenhouden", zegt Kuiken. "En ook als in je de stad woont naast een vijver vol met eenden, ganzen en zwanen, zou ik mijn kat binnenhouden."

Volgens de viroloog is dat vooral in de herfst en winter van belang als het virus veel meer circuleert dan in andere tijden van het jaar.

Kan vogelgriep ook overslaan van dieren op mensen?

Vogelgriep kan overslaan op mensen, zegt Kuiken, maar die worden er over het algemeen minder ziek van. "We weten dat sinds 1997 rond de duizend mensen over de hele wereld besmet zijn geraakt, vooral in Azië." Dat kwam meestal door langdurig en intensief contact met besmet pluimvee. "Maar er is geen enkele reden om te denken dat het niet door katten zou kunnen."

De kans dat katten mensen besmetten is wél nog kleiner dan dat een kat zelf besmet raakt. Maar Kuiken adviseert wel om op te letten als je kat symptomen vertoont. Als dat het geval is, raadt hij aan om naar de dierenarts te gaan.

Het tv-programma VPRO Zomergasten en het radioprogramma Vrije Geluiden worden volgend jaar voor het laatst uitgezonden. Beide programma's worden wegbezuinigd door de NPO, zegt de VPRO in een verklaring. De VPRO verwacht dat er 35 tot 45 mensen worden ontslagen.

Medewerkers zijn vanmiddag bijgepraat over de impact van de naderende bezuinigingen bij de publieke omroep. "We zullen afscheid gaan nemen van beide iconische VPRO-titels die in respectievelijk 37 en 24 jaar een trouwe schare kijkers en luisteraars hebben verworven", staat in de verklaring.

Interviews en optredens

VPRO Zomergasten bestaat sinds 1988. Per aflevering wordt zo'n drie uur lang een gast uit de culture wereld, wetenschap, politiek of het bedrijfsleven geïnterviewd. Het gesprek wordt gevoerd aan de hand van uiteenlopende videofragmenten die de gast heeft uitgekozen.

De Belgische schrijver Griet Op de Beeck was dit jaar de presentator. Eerder waren onder andere Joris Luyendijk, Margriet van der Linden, Wilfried de Jong en Janine Abbring de interviewers.

Radioprogramma Vrije Geluiden is geheel gericht op muziek, met de nadruk op een meer experimenteel geluid. Artiesten spelen bijvoorbeeld jazz, wereldmuziek of moderne klassieke muziek. De show wordt gepresenteerd door Anne-Maartje Lemereis.

Hier zie je een optreden van Zuid-Koreaanse muzikanten voor 'Vrije Geluiden':

De twee programma's stoppen na 2026. Hetzelfde geldt voor de tv-programma's Hoofdzaken en De Cadeaufabriek. "We maken ons grote zorgen over de kaalslag die de bezuinigingen veroorzaken in het culturele aanbod van de publieke omroep en het verlies van de ruimte voor experiment, innovatie en talentontwikkeling", zegt VPRO-directeur Zakia Guernina.

Van Kassa tot Draadstaal

Eerder vandaag kondigde omroep EO aan vanwege de bezuinigingen volledig te stoppen met documentaires en fictieve series. Ook andere omroepen hebben het mes gezet in hun programmering. Zo verdwijnen onder meer Kassa, Draadstaal, 3 op Reis, De Rijdende Rechter, NOS Studio Voetbal en Andere Tijden Sport van de buis.

In totaal moet de publieke omroep vanaf 2027 jaarlijks 156 miljoen euro minder uitgeven. Dit jaar was het budget voor de publieke omroep 952,4 miljoen euro.

D66 en CDA willen de spreidingswet behouden, de hypotheekrenteaftrek geleidelijk afbouwen en strengere asielmaatregelen invoeren. Dat staat in de plannen waar de twee partijen de afgelopen weken aan hebben gewerkt.

De komende tijd moet duidelijk worden welke andere partijen zich kunnen vinden in het document, of delen ervan. In de inleiding van het zeventien pagina's tellende stuk staat dat het "een uitgestoken hand" is aan andere partijen.

Op het gebied van asiel en migratie schrijven de partijen dat ze een tijdelijke verblijfsvergunning voor drie jaar willen invoeren en ook een stelsel met twee asielstatussen. Verder willen D66 en CDA de veelbesproken spreidingswet, die de verdeling van asielzoekers over Nederland regelt, behouden.

Wijken en steden

Op het gebied van wonen willen de twee partijen zeker 21 grootschalige nieuwbouwlocaties aanwijzen "verspreid over het land". Dat kunnen nieuwe wijken zijn, maar ook hele steden. Verder pleiten ze ervoor om de regels voor bouwen te versimpelen.

D66 en CDA willen een "fors budget" voor infrastructuur rond nieuwe woningen, en een "groot investeringspakket" voor belangrijke bouwlocaties tussen 2030 en 2040. Exacte bedragen noemen de partijen daarbij niet.

Informateur Buma overhandigde het stuk aan Tweede Kamervoorzitter Van Campen; Jetten en Bontenbal benadrukten dat het "geen eindstuk" is:

De partijen willen de hypotheekrenteaftrek geleidelijk afbouwen, schrijven ze (net zoals in hun verkiezingsprogramma's). Maar wel pas vanaf het moment dat compensatie mogelijk is via de inkomstenbelasting. "Zodat huiseigenaren in hun financiële planning niet in de knel komen."

De formerende partijen willen verder met een zogenoemde "crisiswet netcongestie" de overbelasting op het stroomnet tegengaan. Met die wet willen de partijen procedures versnellen en kunnen ingrijpen als verdere uitbreiding van het stroomnet stagneert.

Stikstof in 2035

Wat betreft stikstof en landbouw stellen D66 en CDA voor om het afgesproken stikstofdoel te halen in 2035. Als dat niet lukt, is het in het uiterste geval mogelijk dat boeren de rechten die ze nodig hebben om dieren te houden, moeten inleveren.

De overheid moet volgens de twee partijen duidelijke algemene doelen stellen voor de vermindering van stikstof, CO2 en watervervuiling. Boeren mogen zelf invullen hoe ze daaraan gaan voldoen.

Ook de wensen van het kabinet-Schoof over het inruilen van de zogenoemde kritische depositiewaarde en het verlagen van de rekennorm, staan in het stuk. Wel verbinden de partijen daar voorwaarden aan over het terugdringen van stikstof. Daarbij moeten de plannen standhouden bij de rechter.

Dienstplicht

Een opvallende passage in het document gaat over het leger. De krijgsmacht moet over vijf jaar minimaal 122.000 militairen tellen, vinden de partijen. Als zich daarvoor onvoldoende mensen melden, willen D66 en CDA de dienstplicht weer deels invoeren. "Voor het geval de opschaling van de krijgsmacht onvoldoende snel gaat, bereiden we een selectieve opkomstplicht voor."

Nederland moet volgens de partijen "zelfverzekerd weer de kop pakken in Europa, op handel en diplomatie". Ook moet er weer worden geïnvesteerd in ontwikkelingssamenwerking en moeten bezuinigingen op bepaalde diplomatieke posten ongedaan worden gemaakt, staat in de plannen. De hulp aan Oekraïne willen D66 en CDA versterken.

Informateur Buma benadrukte bij de presentatie dat het stuk dat onder zijn leiding tot stand is gekomen "een uitnodiging" is. "Waar hopelijk politieke partijen, organisaties, sociale partners en medeoverheden aanknopingspunten voor samenwerking in zien."

De kans is groot dat partijen als VVD, GroenLinks-PvdA en JA21 het niet met alle afspraken eens zijn en over sommige punten willen onderhandelen. Welke vorm van samenwerking hier dan uiteindelijk uitkomt, is nog ongewis.

Buma's puzzel

Veelgenoemd is een minderheidskabinet van D66, CDA en VVD dat per onderwerp voor steun naar JA21 en naar GroenLinks-PvdA kan kijken. Maar ook andere opties zijn nog mogelijk. Jetten en Bontenbal deden bij de presentatie geen uitspraken over hun voorkeur en legden deze puzzel nadrukkelijk bij Buma neer.

"Ik weet wat de verkiezingsprogramma's van andere partijen zijn, maar ik weet niet hoe ze aan tafel komen", zei Bontenbal. "Dat ga je pas zien als je met elkaar in gesprek gaat." Jetten: "Ik denk dat zowel partijen op links als rechts ermee uit de voeten kunnen."

De komende dagen gaan leiders van andere partijen langs bij de informateur. "Ik wil weten of zij zich op hoofdlijnen kunnen vinden in de agenda en of zij bereid zijn om deel te nemen aan een coalitie, of dat zij bereid zijn tot constructieve steun", zei Buma daarover. Volgende week dinsdag moet zijn eindverslag af zijn.

D66 en CDA hopen met het stuk in de hand snel verder te kunnen met het vormen van een nieuw kabinet:

Het ziekenhuisbed langs het veld in de Johan Cruijff Arena bleef vanmiddag op het laatste moment toch leeg. De terminaal zieke fan die als enige de wedstrijd mocht bijwonen, was te zwak om aanwezig te zijn bij het duel tussen Ajax en FC Groningen in Amsterdam.

Het ziekenhuisbed voor de 84-jarige voetbalsupporter stond volgens NH-sportverslaggever Edward Dekker wel langs de zijlijn. Dat werd geregeld door de gemeente, Ajax en de stichting Wensenambulance Noord-Holland om de laatste wens van de Ajax-fan toch nog in vervulling te laten gaan.

De man ligt sinds september in een hospice en heeft niet lang meer te leven. Hij was zondagavond bij de wedstrijd Ajax-FC Groningen, maar die werd na zes minuten stilgelegd omdat er massaal vuurwerk werd afgestoken. Na de hervatting ging het meteen weer mis. De wedstrijd werd daarop definitief gestaakt op last van burgemeester Halsema en vanmiddag uitgespeeld zonder publiek.

Conditie verslechterd

De Ajacied zou de enige toeschouwer zijn bij de resterende 84 minuten. Volgens ESPN-commentator Sjors Blaauw was de conditie van de man dusdanig verslechterd dat hij toch niet bij de wedstrijd aanwezig kon zijn.

NAVO-chef Rutte verwacht dat NAVO-bondgenoten de komende dagen meer investeringen in de Oekraïense verdediging aankondigen. De secretaris-generaal van het militaire bondgenootschap zei dat op een persconferentie voorafgaand aan de ontmoeting met ministers van Buitenlandse Zaken van de NAVO-landen, morgen in Brussel.

Gisteren kondigde de Nederlandse demissionair minister van Defensie Brekelmans al aan dat Nederland 250 miljoen euro bijdraagt aan een nieuw steunpakket voor Oekraïne. Dat geld wordt besteed aan Amerikaanse luchtverdedigingssystemen, munitie en ander militair materieel.

Het volledige steunpakket kost in totaal 500 miljoen euro, dus andere landen zullen daaraan moeten meebetalen.

Staakt-het-vuren

Rutte zegt blij te zijn met de inspanningen van de VS om de oorlog in Oekraïne te beëindigen. Hij is ervan overtuigd dat die inspanningen op de lange termijn zullen leiden tot een blijvend staakt-het-vuren tussen Oekraïne en Rusland.

Rutte wijst erop dat er nog dagelijks Russische aanvallen zijn op Oekraïne. Ook moeten China en Noord-Korea niet uit het oog worden verloren, omdat zij Rusland daarin bijstaan, stelt Rutte.

Plan-Trump

Over het 28-puntenplan van Trump, dat uit de koker van Rusland en de VS komt, wilde de NAVO-baas niet al te veel kwijt. Rutte noemt dit plan een goede eerste aanzet voor besprekingen over een mogelijk bestand.

In het plan staan plannen waarbij Oekraïne grote concessies zou moeten doen. Zo zou het land onder meer de oostelijke Donbas-regio moeten afstaan aan Rusland, het leger moeten inkrimpen en zou het nooit lid mogen worden van de NAVO.

Volgens critici kwam dit plan neer op Oekraïense overgave. De eerste plannen worden volgens Rutte niet gebruikt als leidraad voor een uiteindelijke overeenkomst voor een mogelijk staakt-het-vuren.

Europese leiders kwamen kort na de presentatie van het plan-Trump zelf met een tegenvoorstel, dat veel gunstiger is voor Oekraïne. Zo stond daar wel in dat een Oekraïens lidmaatschap van de NAVO mogelijk zou zijn.

Toen Rutte daar vandaag naar werd gevraagd, herhaalde hij dat dat alleen kan als alle landen het daarover eens zijn. "En die consensus is er op dit moment niet."

Delegatie VS in Moskou

Dat VS-buitenlandminister Rubio morgen niet bij het overleg met de buitenlandministers van de NAVO-landen zal zijn, is volgens Rutte geen reden tot zorg. "Hij werkt heel hard, ik accepteer dat hij er morgen niet is."

Rubio voerde afgelopen weekend in Florida gesprekken met de Oekraïense delegatie over de beëindiging van de oorlog in Oekraïne.

Ondertussen is de Amerikaanse speciale gezant Witkoff net weer aangekomen in Moskou om daar te praten over een mogelijk akkoord.

President Zelensky van Oekraïne zelf is hoopvol. "Er zijn nu betere kansen dan ooit om de oorlog te beëindigen."

PostNL had zes jaar geleden concurrent Sandd niet mogen overnemen. Dat oordeelt het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) vandaag opnieuw. Hoewel de rechter de overname eerder al had verboden, drukte toenmalig staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken de overname er toch door.

En ook dat mocht niet, zo oordeelt het College van Beroep voor het bedrijfsleven vandaag in hoger beroep. Daarmee is de overname definitief verboden.

Sandd liet zich in 2019 overnemen omdat het bezorgen van brievenbuspost steeds minder lucratief werd. Dat kwam omdat er steeds minder brieven en kaarten werden verzonden.

Toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM) verbood de overname, omdat er dan nog maar één postbezorger zou zijn. Een monopolist zou niet in het voordeel van consumenten zijn. Toenmalig staatssecretaris Keijzer veegde alle bezwaren van tafel, omdat de postbezorging anders niet "betaalbaar, beschikbaar en betrouwbaar blijft in een sterk krimpende markt".

Problemen niet zo nijpend

De rechter verscheurde die goedkeuring vandaag. In het vonnis staat dat PostNL op dat moment nog zeker drie tot vijf jaar "onder economisch aanvaardbare omstandigheden" de brievenbuspost zoals wettelijk verplicht had kunnen rondbrengen. Oftewel: de financiële problemen waren indertijd niet zo nijpend dat er geen andere keuze was dan het opslokken van de enige concurrent.

Eerder dit jaar eiste PostNL nog subsidie om de post rond te brengen. Ook toen concludeerde een rechtbank dat de situatie niet zo dringend was als geschetst. Dat komt mede omdat er ook reclame- en overheidspost wordt bezorgd.

In het hoger beroep over de overname van Sandd zegt de rechter dat dit heeft geleid tot "mededingingsproblemen". Consumenten en bedrijven hadden tot die tijd iets te kiezen, daarna niet meer: "Als PostNL en Sandd niet zouden samengaan, zou Sandd concurrentiedruk blijven uitoefenen op PostNL voor de zakelijke partijenpost en de losse post."

Later bezorgen

Inmiddels gaat het bij PostNL niet veel beter met de brievenbuspost. Het bedrijf leegt de brievenbussen minder vaak en krijgt de komende jaren ook meer tijd om post te bezorgen. Ook die keuze van de minister leidt tot minder service voor consumenten, waarschuwde de ACM onlangs nog.

Onduidelijk is wat de uitspraak in de praktijk betekent. Omdat Sandd inmiddels volledig is opgeslokt door PostNL kan de overname niet meer worden teruggedraaid.

Wat er wel moet gebeuren adviseert de rechter niet. "Het is aan betrokkenen bij de nationale markt voor postdiensten daarin hun positie te bepalen."

Op de slotdag van zijn eerste buitenlandse reis heeft paus Leo XIV in Libanon stilgestaan bij de grote explosie in de haven van Beiroet. In 2020 kwamen zeker 220 mensen om het leven toen daar bijna 3000 ton ammoniumnitraat ontplofte. De leider van de Rooms-Katholieke Kerk bad bij een monument voor de slachtoffers, legde een bloemenkrans en sprak met overlevenden en nabestaanden.

In de Libanese hoofdstad riep het 70-jarige hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk op tot gerechtigheid. Ruim vijf jaar na de dodelijke explosie is nog steeds niemand veroordeeld en zitten nabestaanden met vragen. "Het land moet een eind maken aan de straffeloosheid en ervoor zorgen dat er gerechtigheid geschiedt", zegt Cecile Roukoz die haar broer bij de explosie verloor.

Ook de 15-jarige zoon van Mireille Khoury kwam om het leven. Ze wees in het bijzijn van de paus naar het gebouw waar ze voorheen woonde, in de buurt van de haven. "Onze kinderen zijn thuis vermoord", zei ze voorafgaand aan de ontmoeting tegenpersbureau AP. "Ze werden gedood, omdat iemand ammoniumnitraat in de belangrijkste haven van de stad had opgeslagen, vlak bij een woonwijk."

Omhelzing

In Libanon is ongeveer een derde van de bevolking christen. De dodelijke explosie waarbij ook duizenden mensen gewond raakten vond plaats bij een wijk waar vooral christenen wonen. De overlevenden en nabestaanden hielden in het bijzijn van de paus foto's vast van hun omgekomen dierbaren. De kerkleider omhelsde een vrouw die daarom vroeg, sprak troostende woorden en gaf rozenkransen.

Eerder vandaag bracht de kerkelijk leider een bezoek aan een ziekenhuis voor mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking, een groep die in Libanon al snel aan het kortste eind trekt. "We mogen de meest kwetsbare mensen niet vergeten", zei de paus.

Vredesmissie

Na de emotionele gesprekken met nabestaanden van de dodelijke explosie hield paus Leo XIV net als in Turkije een afsluitende mis. Volgens het Vaticaan waren hier 150.000 mensen bij aanwezig. De grote mis was het slotstuk van de eerste buitenlandse reis van paus Leo XIV. De reis begon dit weekend in Turkije waarna de Amerikaans-Peruaanse paus zondag naar Libanon ging.

Hij noemde zijn eerste buitenlandse reis een vredesmissie en zei meermalen te hopen op vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten.

Drugskoeriers die op Schiphol worden betrapt, krijgen voortaan een lagere straf dan landelijk de norm is. Daarmee wil de rechtbank scheefgroei voorkomen ten opzichte van straffen in grotere drugszaken. Dat heeft de rechtbank Noord-Holland, die veel Schiphol-zaken behandelt, bekendgemaakt.

Een Colombiaanse verdachte die vandaag is veroordeeld, smokkelde ongeveer 5 kilo cocaïne naar Nederland. Volgens de landelijke richtlijnen zou hij daarvoor een gevangenisstraf van 36 tot 38 maanden moeten krijgen. De rechtbank Noord-Holland heeft hem veroordeeld tot twee jaar.

De rechtbank stelt dat Schiphol-koeriers onderaan staan in de organisatie en relatief kleine hoeveelheden drugs vervoeren. In de grotere zaken staan verdachten terecht die in de top van een organisatie zitten en waarin het om grote hoeveelheden drugs gaat, tot honderden kilo's.

Verhouding zoek

De verhouding tussen de straffen voor de koeriers en voor de drugsbazen voor wie ze werken is volgens de rechtbank scheefgegroeid. In grote drugszaken sluiten verdachten steeds vaker een deal met het Openbaar Ministerie (OM), wat leidt tot fors lagere straffen. De Schiphol-koeriers worden daardoor naar verhouding te zwaar gestraft en dat vindt de rechtbank onrechtvaardig.

Vanaf nu kunnen Schiphol-koeriers rekenen op een celstraf tot acht maanden en/of een taakstraf voor het smokkelen van maximaal 1,5 kilo harddrugs. Op 1,5 tot 5 kilo staat 6 tot 24 maanden celstraf en voor 5 tot 20 kilo moeten ze 20 tot 36 maanden de gevangenis in.

De Nederlandse staat heeft te lang achterover geleund en te weinig actie ondernomen tegen PFAS-vervuiling. Dat betogen vijf milieuorganisaties vandaag voor de Haagse rechtbank. Zij eisen dat de staat met een verbod komt op PFAS-lozingen en dat de vervuiling snel wordt aangepakt. Volgens de staat zijn de eisen onhaalbaar.

Volgens de eisers, de milieufederaties van kustprovincies Zeeland, Noord- en Zuid-Holland en Friesland en de Stichting Gezond Water, heeft de overheid te weinig gedaan en te laat. De organisaties worden bijgestaan door Knoops Advocaten.

"In het PFAS-dossier rijden we 150 km per uur in de bebouwde kom terwijl de staat rustig vergadert of dat wellicht op termijn anders zou moeten", aldus een van de advocaten. Belangrijke alarmsignalen over onder meer de gevaren voor de gezondheid die naar voren kwamen bij het schandaal rondom chemiebedrijf Chemours zijn genegeerd. "Er gebeurde helemaal niks."

Wat is PFAS?

PFAS is een groep chemische stoffen die schadelijk kunnen zijn en niet of nauwelijks afbreken, waardoor ze steeds meer in het milieu voorkomen. Ze kunnen schadelijk zijn voor het immuunsysteem, de vruchtbaarheid, het ongeboren kind en organen als de lever en de schildklier. Ook kunnen ze kanker veroorzaken. Ze komen vaak voor in producten die water- of vuilafstotend zijn, zoals impregneersprays, waterproof make-up en meubelbekleding.

Ook wijzen de advocaten erop dat PFAS-lozingen gewoon doorgaan, waarbij ze verwijzen naar de berichtgeving van de NOS en Nieuwsuur gisteren over de lozingen door afvalverwerker CFS in Limburg. Bovendien blijkt uit onderzoek van het RIVM dat de meeste Nederlanders te veel PFAS binnenkrijgen.

Waar Denemarken en Vlaanderen onlangs nog een verbod afkondigden op PFAS-houdende bestrijdingsmiddelen, blijft Nederland volgens de advocaten achter. En dat terwijl snelle actie juist geboden is, zeggen zij. Ze eisen dat de lozing van PFAS wordt stopgezet en dat bodem- en waterlocaties met PFAS-vervuiling binnen twee jaar worden gesaneerd.

'Vroeger zwommen we erin'

Ook de milieuclubs zelf kwamen aan het woord. "PFAS-vervuiling blijft een enorme zorg. Het lijkt of niemand erover gaat", betoogde Ira von Harras van de Zeeuwse Milieufederatie aan het begin van de lange en druk bezochte zitting. Zelf woont ze vlakbij de Westerschelde. "Een belangrijke levensader die mij lief is. Vroeger zwommen we erin en plukten we lamsoor. Helaas is dit nu een van de meest vervuilde wateren."

Ook Egbert Lobée van de Stichting Gezond Water woont niet ver van de Westerschelde. Als fervent moestuinier maakt hij zich grote zorgen over het advies om niet langer dagelijks uit zijn tuin te eten vanwege een teveel aan PFAS. Bij hem is al vastgesteld dat hij te veel PFAS in zijn bloed heeft.

Teveel om op te ruimen

Landsadvocaat Pels Rijcken zegt de zorgen van de milieuorganisaties te delen en "in te zetten op het verminderen van de verspreiding van PFAS in het milieu, het beperken van de blootstelling en het vergroten van de kennis".

Toch zegt de staat redelijkerwijs niet aan de eisen van de milieuclubs te kunnen voldoen omdat er zoveel PFAS aanwezig is in het Nederlandse milieu. "De PFAS-concentraties in Nederland zijn zodanig dat dit onmogelijk is binnen twee jaar."

Daarom is het effectiever om in te zetten op een Europees PFAS-verbod, waar Nederland een van de initiatiefnemers van is, zo betoogt de landsadvocaat. "De Nederlandse samenleving wordt buitensporig geschaad als de aanpak van de PFAS-problematiek te streng is."

De rechtbank in Den Haag doet op 11 februari uitspraak.

De bezuinigingen bij de publieke omroep raken ook de programmering van de Evangelische Omroep (EO). De omroep beschikt vanaf 2027 over "fors minder budget" voor programma's over geloven en stopt daarnaast met alle documentaires en fictieve series, staat in een persbericht.

De afgelopen jaren maakte de omroep series als De Joodse Raad en De Vuurwerkramp en films als De Terugreis. Daarvoor verdwijnt het budget. Van treinprogramma Rail Away verschijnen na volgend jaar geen nieuwe afleveringen meer; alleen komend jaar worden nog een paar nieuwe afleveringen opgenomen.

Het tv-programma EO Metterdaad dreigt ook van de buis te verdwijnen. Het bestaat al meer dan vijftig jaar, en maakt hulpverlening wereldwijd zichtbaar. Er zijn al 53 seizoenen van het programma uitgezonden.

"De NPO geeft vanaf 2027 geen geld meer voor de productie, maar de EO vindt de missie van EO Metterdaad essentieel en onderzoekt daarom actief hoe het programma toch kan blijven bestaan", schrijft de omroep. Volgens de EO blijft de stichting rond het programma hoe dan ook bestaan "zodat het zich in kan blijven zetten voor de mensen wereldwijd, die leven in onrecht, nood en armoede".

'Hart van de EO'

"Minder budget voor programma's over het geloof raakt het hart van de EO", schrijft de omroep in een persbericht. Daar zit "de grootste pijn", zegt EO-directeur Arjan Lock. "Deze beslissing raakt niet alleen onze collega's, maar ook het publiek en iedereen die zich verbonden voelt met onze missie."

Ondanks dat er minder geld overblijft voor de levensbeschouwelijke programmering blijven de televisieprogramma's De Verandering en Nederland Zingt wel bestaan.

Ook bij NPO Radio 5 worden veranderingen doorgevoerd. Een woordvoerder laat weten dat het nog niet duidelijk is hoe die veranderingen eruit gaan zien en wat de impact daarvan gaat zijn voor de programma's van de EO.

Blauw Bloed

Eerder werd al bekend dat het budget voor de EO-programma's Enkeltje Verweggistan en Blauw Bloed vanaf 2026 wordt gehalveerd, waardoor ook bij deze programma's het een en ander verandert.

Hoeveel banen door de bezuinigingen gaan verdwijnen bij de EO, is nog niet duidelijk, schrijft de omroep.

Meiden krijgen vaker een te laag schooladvies dan jongens. Uit onderzoek van het agentschap DUO van het ministerie van Onderwijs blijkt dat ze allebei even goed scoren op de eindtoets, maar toch uitstromen naar andere richtingen in het voortgezet onderwijs. Ze blijken die valse start in leerjaar drie vaak zelf te hebben goedgemaakt, terwijl jongens in dat jaar juist vaker lager terecht zijn gekomen dan hun onderwijzer verwachtte.

Het DUO-onderzoek keek naar drie ijkmomenten voor leerlingen in het laatste schooljaar: het voorlopig advies dat een leraar opstelt, de prestaties op de eindtoets en het definitieve advies dat de leraar nog kan aanpassen naar aanleiding van dat toetsresultaat. Daarnaast werd gekeken of die adviezen overeenkomen met de daadwerkelijke schoolkeuze van de kinderen in het derde jaar.

Het blijkt dat jongens en meiden ongeveer gelijk scoren op de eindtoets, maar leraren meiden gemiddeld genomen lager inschatten. Het blijkt dat leraren ook bijna nooit hun voorlopige advies corrigeerden, hoewel de eindscore leidend moet zijn voor het definitieve advies.

Kloof groeit

De kloof is ook de afgelopen jaren toegenomen: in het schooljaar dat eindigde in 2018 gingen evenveel jongens als meiden naar de havo of het vwo, zes jaar later is er 3 procent verschil. Dat betekent dat circa 2500 meiden dat jaar een lager advies ontvingen.

In elk van de onderzochte jaren bleken er meer jongens een vwo-advies te hebben gekregen dan meiden, terwijl die vaker dan jongens de eindtoets op vwo-niveau afsloten.

De kinderen blijken in de loop van het voortgezet onderwijs alsnog op de juiste plek terecht te komen. In jaar drie zitten er in de havo en het vwo meer meiden dan jongens, terwijl jongens dan vaker terecht zijn gekomen in het praktische onderwijs. Precies het omgekeerde beeld van hun schooladvies dus.

Geen verbetering te zien

Er is niet onderzocht wat de oorzaak is van de discrepantie, maar het DUO-rapport geeft wel enkele hypotheses. Zo zou de intelligentie van meiden minder snel worden erkend door ouders en docenten, treden jongens vaker op de voorgrond en werkt de nadruk op rekenen ten koste van taal in het nadeel van meiden.

De puberteit die bij meisjes eerder begint speelt volgens socioloog Sara Geven ook mogelijke een rol. "Bij het schooladvies kijken ze niet alleen naar de toetsresultaten, maar ook naar andere kenmerken. Meisjes zitten vaak eerder in de puberteit. Het gedrag dat daarbij hoort, kan hen in de weg staan."

DUO wijst erop dat scholen sinds schooljaar 2023/2024 verplicht zijn het voorlopige schooladvies te heroverwegen als de eindtoets een beter resultaat laat zien. Hoewel het nog te vroeg is om daarover definitieve conclusies te trekken, lijken scholen volgens DUO desalniettemin er "niet noemenswaardig voor te kiezen" meisjes een beter advies te geven.

Bij de aankomende gemeenteraadsverkiezingen in maart wordt in Borne (Overijssel) weer met een groot stembiljet gestemd. Borne deed sinds 2024 mee aan een proef met een kleiner stembiljet, maar trekt zich nu als enige gemeente terug.

Volgens de gemeente zijn de 76 ongeldig uitgebrachte stemmen bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen reden voor het besluit. Daarnaast willen raadsleden bij de gemeenteraadsverkiezingen met hun naam op het biljet staan om verwarring te voorkomen, schrijft RTV Oost.

Kleiner stembiljet

Het kleine stembiljet heeft een A3 formaat, oftewel een kleine 30 bij 42 centimeter. Op de bovenste helft staan de logo's en namen van alle partijen. Daaronder staat een lijst met nummers om de kandidaat te kiezen.

Er staan geen namen van kandidaten op. Daar is geen plaats voor. In elk stemhokje ligt een boekje met de namen van de kandidaten.

Zowel het stemmen als het tellen ging een stuk sneller met het nieuwe biljet, bleek tijdens de proef. Ook inwoners reageerden na de Europese Verkiezingen overwegend positief op het gebruik van het nieuwe stembiljet. Toch kleven er volgens de gemeente ook nadelen aan de kleinere versie: stemgerechtigden moeten niet één, maar twee bolletjes aankruisen. Voor zowel de partij als de kandidaat.

Niet iedereen deed dat, waardoor 76 van de 16.256 stemmen ongeldig waren. Ook staan er geen namen, maar nummers op het stembiljet. Raadsleden vrezen dat ze bij de aankomende verkiezingen in maart daardoor moeilijker te vinden zijn op het biljet.

Borne was een van de vijf gemeenten die meedoen aan de proef met het compacte stembiljet. Die begon in 2024, in aanloop naar de Europese Verkiezingen. In Alphen aan den Rijn, Midden-Delfland, Boekel en Tynaarlo wordt tijdens de gemeenteraadsverkiezingen wel nog met het kleine stembiljet gestemd. Het experiment wordt nauw gevolgd door het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Het huidige verbod op hulp bij zelfdoding blijft staan. Het gerechtshof in Den Haag zette vandaag een streep door het beroep dat door de Coöperatie Laatste Wil en enkele particulieren was aangetekend tegen de Nederlandse Staat.

Het hof heeft de vorderingen afgewezen en is het eens met de eerdere uitspraak van de rechtbank in 2022.

Alleen artsen is onder strenge voorwaarden toegestaan om mensen te helpen doodgaan, door bijvoorbeeld euthanasie of het geven van een dodelijk middel.

Coöperatie Laatste Wil vindt dat mensen zelf moeten kunnen bepalen wanneer ze hun leven beëindigen. De vereniging had mede daarom in 2021 met dertig burgers een zaak aangespannen. Het huidige verbod op hulp bij zelfdoding zou "het recht op een menswaardig en zelfgekozen levenseinde" beperken. Maar de rechtbank ging hier bij de uitspraak in 2022 niet in mee.

Europees Verdrag

Ook beargumenteerde de coöperatie dat de wet in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, waarin staat dat iedereen recht heeft op respect voor zijn privéleven.

Dat verdrag schrijft ook voor dat "het openbaar gezag niet mag inmengen in de uitoefening van dit recht, dan voor zover bij de wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is". Volgens de Coöperatie Laatste Wil is ook deze bepaling in strijd met de Nederlandse wet.

Volgens de rechtbank gaat het verdrag niet zo ver dat iemand ook recht heeft om hulp te krijgen bij zelfdoding. Ook is de staat volgens de rechtbank niet verplicht om een "waardige zelfdoding" mogelijk te maken.

Bovendien stelt de rechter dat landen ook het recht op leven moeten beschermen, wat inhoudt dat Nederland zo veel mogelijk "moet voorkomen dat kwetsbare personen in een opwelling hun leven beëindigen".

Middel X

Een 80-jarige man werd begin dit jaar veroordeeld tot een jaar voorwaardelijke celstraf omdat hij een jonge vrouw (32), die kampte met een bipolaire stoornis, had aangezet tot zelfdoding met het zelfdodingspoeder X. Dit middel zelf is niet strafbaar, maar zodra het wordt verspreid valt dit onder hulp bij zelfdoding.

De 32-jarige kocht het middel, waarna de man haar aanmoedigde en instructies gaf om het te gebruiken. Drie weken na hun eerste contact overleed zij. Ze kenden elkaar via de Coöperatie Laatste Wil.

De vereniging denkt nu een legale zelfdodingmethode te hebben gevonden, een zogenoemde zelfdodingskraag die strakker wordt als er lucht in wordt gepompt. Naarmate de twee opblaasbare ballonnetjes in de kraag strakker gaan zitten, drukken ze heviger op de halsslagaders en zenuweinden in de nek, waarna de gebruiker buiten bewustzijn raakt en doodgaat.

Het is nog niet duidelijk of dit middel daadwerkelijk binnen de wet valt. De kraag zit nog in de laatste testfase.

Hulp nodig?

Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

De Belgische politie heeft in opdracht van het Europese Openbaar Ministerie (EPPO) invallen gedaan bij het Europacollege in Brugge en de diplomatieke dienst van de Europese Unie in Brussel. Drie mensen zijn opgepakt, onder wie rector Federica Mogherini, die eerder EU-buitenlandchef was, zo melden meerdere media.

Een woordvoerder van de Europese Commissie gaf geen commentaar op de vraag of er personeel van de diplomatieke dienst (EEAS) is aangehouden. Voorafgaand aan de invallen deed EPPO het verzoek om de immuniteit van verschillende verdachten op te heffen, dit werd toegekend, schrijft het Openbaar Ministerie in een verklaring.

De politie deed invallen bij verschillende gebouwen van de Europese instellingen en in de woningen van de verdachten. Een woordvoerder van de Europese Commissie bevestigt aan persbureau Reuters dat er vandaag politie aanwezig was bij het gebouw van de EEAS in Brussel.

EPPO is een onderzoek gestart naar mogelijke fraude met Europees geld om diplomaten op te leiden. De Europese antifraudedienst OLAF heeft de verdenking als eerste gerapporteerd, zij ondersteunen ook bij het onderzoek.

Opleiding junior-diplomaten

Het onderzoek zou zich richten op het negen maanden durende opleidingsprogramma European Union Diplomatic Academy voor junior-diplomaten. Dat programma werd in de periode 2021-2022 na een aanbestedingsprocedure door de EEAS toegewezen aan het Europacollege.

Mogelijk was het Europacollege, vóór de officiële publicatie van de aanbesteding door de EEAS, al op de hoogte van de selectiecriteria van de aanbestedingsprocedure. Er zouden volgens EPPO ernstige vermoedens zijn dat artikel 169 van het financieel reglement van de EU werd geschonden, "en dat vertrouwelijke informatie over de aanbesteding werd gedeeld met een van de kandidaten".