De vier grootste Amerikaanse vermogensbeheerders BlackRock, Vanguard, State Street en Fidelity hebben ruim 10 procent van de Nederlandse beursgenoteerde bedrijven in beheer. Dat blijkt uit onderzoek van SOMO, een stichting die multinationals onder de loep neemt. Het onderzoek is gepubliceerd in economenblad ESB. Het Amerikaanse aandeel kan van invloed zijn op duurzaamheidsdoelen van Nederlandse bedrijven nu in de VS op klimaatgebied een andere wind waait, zegt SOMO.
Meer dan twee jaar geleden concludeerde de NOS al dat Nederlandse beursgenoteerde bedrijven in steeds grotere mate in handen van Amerikaanse vermogensbeheerders kwamen. SOMO concludeert op basis van data dat in 2005 de herkomst van vermogensbeheerders voor het grootste deel nog Nederlands was. Inmiddels is dat nog maar 0,9 procent, tegen bijvoorbeeld bijna 12 procent Amerikaans.
In de VS ligt de focus van beleggers veel sterker op het halen van een maximaal rendement. Maatschappelijke opvattingen mogen het rendement niet in de weg staan, is daar het idee, en het bestaan van klimaatverandering staat er ter discussie. In Europa werkt het voor bedrijven andersom: klimaatwetgeving dwingt bedrijven om duurzame keuzes te maken.
Wat doen vermogensbeheerders?
Vermogensbeheerders investeren geld van anderen, zoals particulieren, pensioenfondsen of verzekeraars, en krijgen daar een vergoeding voor.
Aandeelhouders stemmen over resoluties die van invloed zijn op de koers van een bedrijf. Daar zitten ook milieu- en duurzaamheidsresoluties tussen. Vermogensbeheerders kunnen in opdracht van hun klanten stemmen.
Sinds het aantreden van president Trump gaat het klimaatbeleid in de VS in rap tempo door de shredder. Veel Amerikaanse bedrijven gaan daarin mee of worden daartoe gedwongen. Waar BlackRock-baas Larry Fink in 2020 een inmiddels bekende brief publiceerde waarin hij de urgentie van klimaatverandering benadrukte en de energietransitie omarmde, is hij inmiddels gedraaid.
Een duidelijk voorbeeld is de klimaatbeleggersclub waaraan BlackRock verbonden was. Leden van die club hebben zich gecommitteerd aan internationale afspraken om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Begin dit jaar stapte BlackRock eruit. Daarop besloot de Amerikaanse staat Texas om de vermogensbeheerder van een zwarte lijst te halen met bedrijven die volgens de staat waren doorgeschoten in maatschappelijke en milieudoelstellingen.
De invloed van Amerikaanse vermogensbeheerders op Nederlandse bedrijven is waarschijnlijk niet heel groot, denkt Martijn Rozemuller, CEO Europa bij vermogensbeheerder Van Eck. Hij merkt wel dat een aantal grote bedrijven minder hoog van de toren blaast over hoe begaan ze zijn met het milieu of mensenrechten.
"Wat betreft invloed gaat het er vooral om wat voor vermogensbeheerders het zijn", legt Rozemuller uit. "Beleggen ze actief of passief? Actieve beleggers kunnen met hun voeten stemmen, dus weglopen als ze het ergens niet mee eens zijn. Passieve beleggers beleggen passief, dus volgend, en zitten vaak overal in, ook bij concurrenten." BlackRock beheert zo'n 355 miljard euro van Nederlandse klanten, met name via pensioenfondsen.
'Doorgeef-stemmen'
Veel beleggers die via een vermogensbeheerder beleggen, maken geen gebruik van het stemrecht dat je als aandeelhouder hebt, al zijn er wel steeds meer vermogensbeheerders die klanten de optie geven via hen te stemmen, oftewel 'doorgeef-stemmen'.
Uit cijfers van BlackRock zelf blijkt dat dit niet bij elke soort belegging kan en dat er bij slechts 10 procent van hun vermogen sprake van is. Voor de overige 90 procent stemt BlackRock volgens de eigen interne richtlijnen.
Joeri de Wilde, econoom bij Triodos Bank, maakt zich daarom wel zorgen over deze ontwikkeling: "Zodra een klant geen gebruik maakt van 'doorgeef-stemmen', geldt de richtlijn van BlackRock. Die waren al niet progressief als het gaat om duurzaamheid en zijn dat nu nog minder. Je ziet de toegenomen invloed van Trump op het bedrijfsleven: er is een gure wind tegen duurzaamheid gaan waaien." BlackRock zelf zegt dat klimaat tot de top 5 prioriteiten behoort waarover het met bedrijven waarin het investeert spreekt.
BlackRock: bedrijven zelf verantwoordelijk
Uit onderzoek van ShareAction in de VS blijkt dat vorig jaar grote vermogensbeheerders, waaronder de vier genoemd in dit artikel, bij slechts 1,4 procent van de maatschappelijke en milieuresoluties voor stemden. Volgens de onderzoekers was dat het laagste cijfer sinds ze begonnen met meten. SOMO concludeert dat de Nederlandse en Amerikaanse richtlijnen van BlackRock niet veel van elkaar verschillen.
"En het gaat verder dan dat", zegt Boris Schellekens van SOMO. "Als je grootste aandeelhouder duurzaamheid niet hoog in het vaandel heeft, en BlackRock is bij 14 van de 25 Nederlandse beursgenoteerde bedrijven de grootste, ga je ook geen duurzame voorstellen schrijven of in stemming brengen."
BlackRock zegt in een reactie dat het als minderheidsaandeelhouder niet de strategie van een bedrijf kan bepalen. "Dat blijft de verantwoordelijkheid van het management van het bedrijf zelf", zegt een woordvoerder. "Voor klanten die zelf hun stemrecht willen uitoefenen hebben we een speciaal programma. Daarnaast hebben wij een speciaal programma voor fondsen die expliciet klimaatgerelateerde doelen hebben."
