NOS Nieuws - Algemeen

Bedrijven in heel Nederland houden zich niet aan regels om luchtvervuiling tegen te gaan. Veel stoffen die kunnen verwaaien, zoals zand en as, moeten volgens de nieuwe Omgevingswet worden opgeslagen in een afgesloten ruimte. Maar honderden bedrijven slaan hun stoffen nog steeds op in de buitenlucht, blijkt uit onderzoek van het radio- en televisieprogramma Argos.

In de Omgevingswet, die begin dit jaar inging, staan strengere regels voor de opslag van 'stuifgevoelige stoffen'. Dit zijn stoffen die bij wind en droog weer kunnen uitwaaien over de omgeving, waardoor luchtvervuiling kan ontstaan, of overlast en gezondheidsschade voor omwonenden.

De nieuwe regels waren al in 2018 aangekondigd, maar bedrijven zeggen tegen Argos verrast te zijn. De Vereniging Afvalbedrijven laat weten dat de Omgevingswet mogelijk een veel grotere invloed heeft op de sector dan werd verwacht. "We gaan hierover met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in overleg."

Ook bedrijven die metaalschroot opslaan, moeten dit sinds dit jaar doen in een afgesloten ruimte. De Metaal Recycling Federatie noemt dit in een brief van begin deze maand aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat "een onmogelijke eis".

Geen capaciteit

Dat de bedrijven niet aan de regels voldoen, komt mogelijk doordat de omgevingsdiensten hier niet op handhaven, zegt onafhankelijk deskundige Cor Coenrady tegen Argos. De omgevingsdiensten zeggen niet te weten op hoeveel bedrijven de nieuwe regel voor opslag van toepassing is. De nieuwe lijst 'stuifgevoelige stoffen' is volgens koepelorganisatie Omgevingsdienst NL zo uitgebreid, "dat misschien alle bedrijven waar wij toezicht houden onder dit regime vallen". Er is volgens de koepelorganisatie "geen capaciteit" om alle bedrijven te controleren.

Ondanks de weerstand bij bedrijven, houdt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vast aan de nieuwe voorschriften. Voorheen waren er veel uitzonderingen, zegt het ministerie. "Nu is voor diffuse stofemissies overkoepelend beleid gemaakt."

Grijze massa

Argos deed specifiek onderzoek naar het bedrijf Heros in Sluiskil, Zeeland. Dit bedrijf heeft 55 hectare aan verbrand huisvuil, zogenoemd bodemas, opgeslagen in de buitenlucht. "Dat is een soort van grijze woestijn van as met allerlei onverbrande stukken en metaal erin", zegt Argos-redacteur Nikki van der Westen in het NOS Radio 1 Journaal. "Je kunt je voorstellen dat het niet lekker is als dat met wind over je dorp heen waait."

Inwoners van Sluiskil hebben er veel last van, zegt Van der Westen. "Op de vensterbanken ligt stof, op autoruiten, en bewoners vragen zich af: 'Wat ademen we nu eigenlijk in?'" In bodemas zit lood, dus "je moet het zo min mogelijk binnenkrijgen, het is gewoon giftig", zegt Van der Westen. In het dorp zijn volgens haar gezondheidseffecten van de industrie daar. "Kinderen hebben slechtere longen en volwassenen gebruiken meer medicatie tegen hart- en vaatziekten."

Heros reageert bij Argos dat de nieuwe regels niet gelden voor het bedrijf. Ook is Heros naar eigen zeggen niet geïnformeerd door de branchevereniging over de aangescherpte regels.

Nieuwsuur maakte twee jaar geleden een reportage over de industrie in Sluiskil, en andere problemen die daarmee gepaard gaan:

Reclameblokken van meer dan 100 seconden in de YouTube-app op de tv zijn geen uitzondering meer. Mede door die advertenties heeft het moederbedrijf van Google, Alphabet, een buitengewoon goed kwartaal achter de rug dat de verwachtingen van analisten overtreft.

De inkomsten van Alphabet stegen met 15 procent naar 80,5 miljard dollar (75 miljard euro). De winst liep op naar 23,7 miljard dollar. Op de beurs gaat het aandeel later vandaag waarschijnlijk stijgen. Het lijkt erop dat het bedrijf vanwege die goede cijfers later vandaag als de handel start op de beurs voor het eerst meer dan 2000 miljard dollar waard is.

Beleggers zijn niet alleen enthousiast over de gestegen inkomsten. Ook de aankondiging dat het bedrijf voor het eerst een deel van de winst, dividend, gaat uitkeren aan aandeelhouders doet het goed. Het bedrijf keert over het eerste kwartaal meer dan 2 miljard euro uit.

Eerder dit jaar besloot Meta, moederbedrijf van Facebook, ook dividend uit te keren aan aandeelhouders.

Reclames

Verreweg het meeste geld wordt verdiend met reclames bij Google-diensten. Bij videoplatform YouTube stegen de inkomsten relatief het hardst, met ruim 20 procent.

Eind vorig jaar kondigde het bedrijf aan dat reclameblokken op tv-apps langer zouden worden. Daar staat tegenover dat er minder snel een nieuw reclameblok is te zien.

Dieuwertje Blok (66) legt voorlopig al haar werkzaamheden neer, zegt ze in een interview met de Volkskrant. Ook verdwijnt de presentatrice voorlopig uit de openbaarheid. Ze moet een operatie ondergaan "die verminkend is".

Haar neus moet vanwege kanker worden geamputeerd. Het is niet gelukt om de ziekte op een andere manier aan te pakken.

Met het interview in de Volkskrant probeert Dieuwertje Blok mensen voor te bereiden op "grote schrik", zoals ze het zelf noemt. "Ik zal op een gegeven moment toch weer naar buiten moeten en dan vind ik het een prettig idee dat mensen weten wat het is en hoe ik erin sta."

De ziekte begon bij Blok met een klein hard plekje in haar neus, later bleek dat het huidkanker was. Dat leek makkelijk te bestrijden, maar dat bleek niet zo te zijn. En nu is dus vastgesteld dat haar neus moet worden weggehaald om het risico op uitzaaiingen te voorkomen.

De toekomst van Dieuwertje Blok bij het programma waar ze het meest bekend van is (het Sinterklaasjournaal) is nog onzeker. Met een mooie prothese ziet ze nog een kans, al twijfelt ze. "Ik kan me ook voorstellen dat het daar helemaal voor me stopt."

'Deur altijd open'

Omroep NTR spreekt van een heel nare, zware en haast onvoorstelbare situatie waarin de presentatrice is beland. "Maar Dieuwertje vliegt het aan met de humor en het optimisme dat we van haar kennen. We denken nu eerst en alleen aan haar herstel want de gezondheid van Dieuwertje is natuurlijk het allerbelangrijkst."

De omroep houdt de deur naar het Sinterklaasjournaal open. "We gaan ervan uit dat ze terugkomt." Dat programma presenteert ze al sinds 2001.

Blok begon in 1980 als omroepster voor de KRO en is sindsdien veelvuldig op televisie te zien geweest. Op de radio is ze regelmatig te horen op de zender NPO Klassiek. Haar programma wordt voorlopig gepresenteerd door Maartje Stokkers.

Event Plaza in Rijswijk is het niet eens met het verbod op een Eritrese bijeenkomst eind mei. Dat schrijft de eigenaar van het zalencentrum in een brief aan burgemeester Huri Sahin van Rijswijk, die in handen is van Omroep West.

De burgemeester besloot dinsdag geen toestemming te verlenen voor de bijeenkomst omdat ze het veiligheidsrisico inschat als "levensgroot". Vorig jaar vielen er bij Event Plaza bij een massale vechtpartij tussen Eritreeërs gewonden.

De eigenaar is van plan de bijeenkomst van zo'n 800 mensen op 25 mei door te laten gaan. Het zou gaan om "een samenkomst" die door de grondwet wordt beschermd. De eigenaar wil met de burgemeester in gesprek over eventuele maatregelen en stapt anders naar de bestuursrechter, zo staat in de brief.

Ongeregeldheden

Binnen de Eritrese gemeenschap zijn er spanningen tussen twee groepen: tegenstanders van het Eritrese regime en regeringsgezinde Eritreeërs. De spanningen leidden de laatste jaren tot ongeregeldheden bij een aantal bijeenkomsten in Nederland. In februari waren er rellen rond een bijeenkomst van Eritreeërs in Den Haag.

Vorig jaar vielen er gewonden bij een massale vechtpartij bij zalencentrum Event Plaza in Rijswijk, hetzelfde zalencentrum dat geregeld is voor de mogelijke bijeenkomst volgende maand.

Aangemeld

Het Eritrese bevrijdingsfeest is door de Federatie van Eritrese Gemeenschappen in Nederland (FEN) aangemeld bij de gemeente. Niet om goedkeuring te krijgen, maar voor de veiligheid van de genodigden, zo staat in een eerdere brief aan de burgemeester. De FEN wilde de burgemeester tijd geven om eventueel maatregelen te treffen, zo staat in de brief. Volgens de FEN gaat het om een besloten bijeenkomst.

Burgemeester Sahin heeft voor zover bekend nog niet gereageerd op de brief.

Het meireces is begonnen en dat betekent op veel vlakken even pas op de plaats in Den Haag. De komende tijd ligt ook de formatie grotendeels stil om daarna tot een apotheose te komen in een "finale" en "cruciale" week. De vier partijen die al vijf maanden, met onderbrekingen, met elkaar in gesprek zijn, hebben de komende dagen om zich voor te bereiden.

In de slotweek, die begint op maandag 6 mei, zal er "politiek moeten worden onderhandeld" over de onderwerpen die voorliggen en "de financiële puzzel", aldus informateur Richard van Zwol. Waarna het, ieder geval wat betreft deze formatiepoging van Van Zwol en Elbert Dijkgraaf, erop of eronder is.

Knopen op het eind

Voor het zover is, moeten PVV, VVD, NSC en BBB zich de komende dagen nog buigen over alle inhoudelijke onderwerpen (een stuk of twaalf) en de financiën. Want er is nog geen deelonderwerp afgerond, benadrukken betrokkenen keer op keer. "Op het eind worden de knopen doorgehakt", klinkt het dan. Of: "Er is pas een akkoord als er een akkoord is."

Om de onderhandelaars te helpen, rekent het Centraal Planbureau de komende dagen nog mogelijke maatregelen door. Daaruit moet vervolgens worden gekozen. Dat is volgens Van Zwol voor een deel "een soort uitruil" tussen wat partijen belangrijk vinden, waarbij uiteindelijk het totaalplaatje financieel moet kloppen.

De onderwerpen variëren van zorg en volkshuisvesting tot bestaanszekerheid en goed bestuur. Ingewikkelde thema's lijken vooral asiel/migratie, financiën en ook landbouw. Maar eigenlijk zijn alle onderwerpen die in het hoofdlijnenakkoord moeten staan groot en belangrijk, wordt telkens gezegd. Bovendien hangen ze ook nog eens allemaal samen, niet in de laatste plaats omdat ze betaald moet worden vanuit de staatskas, die niet oneindig gevuld is.

Lekken

Wat er precies aan voorstellen of ideeën op tafel ligt of heeft gelegen de afgelopen weken, is niet openbaar. De hoofdrolspelers worden zo ongeveer elke formatiedag bevraagd door de pers, maar over de inhoud zijn de mededelingen zeer spaarzaam. Uit de school klappen helpt het proces niet, is de gedachte.

Toch lekt er weleens wat. Zo zouden de vier partijen afkoersen op een maximaal begrotingstekort van 2,8 procent, zouden ze 200 miljoen euro willen korten op de NPO, zou er gesproken worden over het afschaffen of verkleinen van het eigen risico in de zorg en zou er een vergaand plan zijn besproken om de gang van zaken rond asiel als 'crisis' te bestempelen.

Wat de status is van het asielplan weten we niet. Maar wel dat het thema een potentiële splijtzwam is in de formatie. Anderhalve week geleden liep PVV-leider Wilders er nog om van tafel. "Ik ben boos weggelopen, want het liep voor geen meter bij asiel", liet hij weten. Maar onbekend is waar zijn boosheid inhoudelijk precies vandaan kwam.

'Stevig pakket'

Wel lijkt het duidelijk dat de vier partijen er nog altijd geen overeenstemming over hebben. Deze week zei Wilders nog maar eens dat er "een stevig pakket" op asiel moet komen, anders "komt er geen kabinet". En NSC-leider Omtzigt verwoordde het zo: "Als we er over asiel uit zouden zijn, dan denk ik dat we er over alles uit zijn."

Omtzigt sprak verder van een "pittige discussie" over asiel en benadrukte daarbij dat hij vasthoudt aan de "basislijn" ten aanzien van de rechtsstaat die de partijen in januari zijn overeengekomen. Of hij daarmee bedoelde dat anderen willen tornen aan die basislijn, zei hij niet.

Naast inhoudelijke meningsverschillen, zijn er af en toe ook irritaties over verschillen in stijl. Zo was er een ruim week geleden nog geharrewar rond een tweet van Wilders die een VVD-staatssecretaris een "eng mannetje" had genoemd. "Ongepast" noemden formatiepartners dat desgevraagd. Of ze werden "moe" van het gedoe. Maar op de gesprekken hebben zulke dingen geen invloed, zeggen de informateurs steevast.

Volgens informateur Dijkgraaf is het vertrouwen tussen de onderhandelaars de afgelopen weken juist gegroeid. "Zonder nou te zeggen dat het allemaal 100 procent is", zei hij woensdag. "Maar je merkt wel, ze snappen beter van elkaar hoe ze in het hele verhaal zitten."

Lukt het, of niet?

Of het allemaal genoeg is en tot een nieuw kabinet kan leiden, zal dus blijken in (of kort na) de "finale week". Maar de partijleiders laten de afgelopen dagen blijken dat ze nog steeds denken dat het kán. "We beseffen allemaal dat we echt naar buiten moeten komen met een verhaal", zei VVD-leider Dilan Yesilgöz begin deze week. "Of dat we zijn we vastgelopen, maar dat wil echt niemand volgens mij. Ik zeker niet."

Een zekerheid is dat in ieder geval niemand de schuld wil krijgen als de formatie strandt. 'Wie breekt betaalt', is het adagium in politiek Den Haag. Wat zoveel betekent als: kiezers rekenen met je af als je een breuk veroorzaakt.

Maar zover komt het wellicht helemaal niet, eerst maar eens de finale week afwachten. En op 15 mei, de dag dat de informateurs hun verslag moeten opleveren, is het dan volgens informateur Van Zwol duidelijk: "lukt het, of lukt het niet?"

Goedemorgen! Vandaag krijgen weer enkele duizenden mensen een lintje voor hun bijzondere bijdrage aan de samenleving. En PVV-leider Wilders spreekt vanmiddag in Boedapest op een congres van rechts-conservatieven.

Eerst het weer: in de zuidoostelijke helft van het land is er veel bewolking en af en toe wat regen of een bui. Elders wisselen zon en stapelwolken elkaar vandaag af bij maxima tussen 10 en 13 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. En hier zie je de actuele situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist

Schapen en runderen mogen vanaf nu worden gevaccineerd tegen blauwtong. Dat heeft demissionair minister Adema besloten na groen licht van het Bureau Diergeneesmiddelen en de Commissie toelating diergeneesmiddelen, twee belangrijke adviescolleges.

De verwachting is dat binnen enkele dagen tot een week een miljoen doses vaccin beschikbaar zijn in Nederland. Twee weken later volgt nog een levering van een miljoen vaccins.

"De afgelopen periode is verschrikkelijk geweest voor zowel de dieren die met het blauwtongvirus besmet waren als de houders van deze dieren", schrijft de minister van Landbouw in een brief aan de Tweede Kamer.

Boerenbrancheorganisatie LTO is blij met de goedkeuring van het vaccin. "Het is fantastisch nieuws", zegt Saskia Duives, voorzitter van de vakgroep schapenhouderij.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit

In Venetië moeten dagjesmensen sinds gisteren entree betalen. Het stadsbestuur hoopt het aantal toeristen zo beter te spreiden. Gaat zo'n toegangskaartje helpen?

Correspondent Heleen D'Haens nam de proef op de som:

Fijne dag!

Demissionair premier Rutte is vandaag in Istanbul voor een bezoek aan de Turkse president Erdogan. Dat doet hij niet namens de Nederlandse regering, maar om te praten over zijn ambitie om secretaris-generaal van de NAVO te worden. President Erdogan, die binnen de NAVO geregeld dwarsligt, kan Ruttes toekomstige carrière namelijk maken of breken.

Alleen Hongarije, Slowakije, Roemenië en Turkije moeten nog worden overtuigd van Ruttes geschiktheid voor de hoogste post binnen het bondgenootschap. Turkije is in dat rijtje, als een van de grootste NAVO-landen, de belangrijkste. En dus hangt hangt er veel af van de ontmoeting van vanmiddag in de residentie van de Turkse president in Istanbul.

Het bezoek aan Turkije is in veel opzichten anders dan gebruikelijk. Rutte komt niet met het regeringsvliegtuig, maar kocht zelf een vliegticket voor een gewone lijnvlucht. Hij is door Erdogan uitgenodigd in Istanbul, en niet in de hoofdstad Ankara, waar de regering zetelt.

De ontmoeting is op korte termijn georganiseerd. Van de Rijksvoorlichtingsdienst reist niemand met de demissionair premier mee. Wel wordt hij in Istanbul begeleid door de Nederlandse ambassadeur.

Verschillende bronnen in Ankara achten de kans groot dat Erdogan vandaag nog groen licht zal geven aan Ruttes kandidatuur, maar niks is zeker tot Erdogan het zegt. En geheel in zijn politieke stijl, wil Erdogan er wel iets voor terug.

Eerder liet de Turkse president al doorschemeren dat als Rutte zijn goedkeuring wil, hij vooral moet beloven de zorgen van Turkije over terrorisme serieus te nemen. Het gaat dan over de Koerdische PKK, waar Turkije al decennia mee in oorlog is. Daarnaast wil hij dat Rutte zich als NAVO-chef onpartijdig zal opstellen bij conflicten die Turkije heeft met andere NAVO-landen. Daarmee doelt Erdogan vooral op Griekenland en Cyprus.

"De NAVO is een van de weinige routes waarmee Erdogan druk kan uitoefenen op het Westen", zegt Nienke van Heukelingen, Turkijedeskundige bij Instituut Clingendael. "Hij ziet zijn moment om garanties af te dwingen op onderwerpen die voor Turkije belangrijk zijn. Zoals hij dat ook deed met de toetreding van Finland en Zweden."

Lastige eisen

Erdogan is wel vaker een van de laatsten als het gaat om beslissingen die de NAVO aangaan. De kwestie rond het lidmaatschap van Zweden sleepte anderhalf jaar voort doordat Turkije dwarslag. De eisen die Erdogan aan Zweden stelde, waren vooral gerelateerd aan de interne strijd van Turkije met de Koerdische terreurgroep PKK.

Turkije is al jaren gefrustreerd over westerse steun aan Koerdische strijdgroepen in Noord-Syrië. Ook claimt Turkije dat Europese landen PKK-leden onderdak bieden. Ook in Nederland zijn Koerdische groepen actief, waarvan Turkije claimt dat ze gelieerd zijn aan de PKK. Daarnaast kent de relatie tussen Erdogan en Rutte dieptepunten, zoals toen Nederland in 2017 een Turkse minister verbood campagne te voeren in Rotterdam.

Toch ziet het er nu gunstig uit voor Rutte, zegt ook politiek analist Selim Koru. "Erdogan heeft een speciale positie voor Turkije weten af te dwingen binnen de NAVO, en hij heeft een goede verstandhouding met de huidige secretaris-generaal Stoltenberg", zegt hij. "Hij wil nu garanties dat bepaalde afspraken die zijn gemaakt over terrorisme en verkoop van wapens zullen blijven bestaan."

Kritiek op Turkse invasies in Noord-Syrië en militaire operaties in Noord-Irak zorgen regelmatig voor spanningen tussen Turkije en de rest van de NAVO. Ook de conflicten met Griekenland over maritieme wateren en de kwestie Cyprus blijven hete hangijzers.

Maar de NAVO heeft Turkije ook nodig, met het op een na grootste leger van het militaire bondgenootschap en z'n strategische ligging tussen Europa en het Midden-Oosten. En dat weet Erdogan volgens Koru heel goed. "Hij wil de voordelen van NAVO-lidmaatschap, maar hij wil niet dat westerse landen hem vertellen hoe hij zich moet gedragen. Hij wil niet worden behandeld als een paria."

En dus zal Rutte vandaag tijdens zijn gesprek met Erdogan bepaalde beloftes moeten doen in ruil voor zijn steun. "In feite gaat Rutte op sollicitatiegesprek bij Erdogan", zegt Van Heukelingen. Ruttes kaarten liggen goed, maar beklonken is het zeker nog niet, zegt ze verder. "We hebben in het verleden vaker gezien dat Erdogan op het laatste moment toch van koers verandert."

De Turkse president en Rutte ontmoeten elkaar vanmiddag om 15.30 uur (Nederlandse tijd). Naar verwachting volgt een uur later een gezamenlijke persconferentie.

Op scholen in heel Nederland is het vanaf vanmiddag meivakantie. En dat betekent dat er grote drukte wordt verwacht op wegen en luchthavens.

De ANWB verwacht voor vandaag al een extra drukke avondspits, met name op de wegen rond de Veluwe en in Noord-Brabant. Waarschijnlijk is de meeste vertraging op de A2 en A27 van Utrecht naar het zuiden en op de A12 tussen Arnhem en de Duitse grens.

In het buitenland ontstaat naar verwachting de meeste vertraging op de A3 tussen Arnhem en de Duitse stad Oberhausen en in Oostenrijk op de A10 tussen Salzburg en Villach.

Luchthaven Schiphol houdt deze vakantie rekening met 10 procent meer reizigers dan vorig jaar. Tot 12 mei zullen er zo'n 3,3 miljoen mensen vertrekken, overstappen of aankomen. Schiphol maakt daarbij gebruik van nieuwe beveiligingsscanners die de doorstroom op de luchthaven moeten bevorderen.

Ook Eindhoven Airport en Rotterdam The Hague Airport zeggen te zijn voorbereid op grote groepen vakantiegangers.

Meivakantie populair

De meivakantie duurt dit jaar op alle scholen van zaterdag 27 april tot en met zondag 5 mei. Scholen kunnen er echter voor kiezen om aan die week nog een week vast te plakken, wat op veel plekken ook gebeurt. Ook zijn er scholieren die deze week al hun eerste vakantieweek hadden.

Het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC) constateerde eerder deze week al dat de maand mei een populaire vakantiemaand is. Een op de vijf Nederlanders is van plan om dan weg te gaan. Ook reisbrancheorganisatie ANVR trok twee maanden geleden deze conclusie. In januari waren er 9 procent meer boekingen voor de meivakantie dan een jaar eerder, toen januari volgens de branche ook al een topmaand was.

Investeringsfonds CVC is naar de beurs. Het bedrijf heeft een notering in Amsterdam en haalde ruim 2 miljard op. Bij opening van de handel steeg het aandeel met bijna 23 procent.

Groots werd die beursnotering niet gevierd. Het bedrijf liet de traditionele gongslag aan zich voorbij gaan. Op Beursplein 5 hangt alleen een vlag met de naam CVC.

Het bedrijf blijft graag in de luwte, maar is een heel grote speler in de financiële wereld. Het bedrijf heeft in ruim 120 bedrijven wereldwijd geïnvesteerd.

Thee en voetbal

Onder de merken die onder CVC vallen, zijn parfumerieketen Douglas en theemerk Lipton. Dat laatste merk nam het fonds in 2021 over van Unilever. CVC heeft ook geïnvesteerd in diverse sportdivisies, zoals de Spaanse voetbalcompetitie en het vrouwentennis.

In Nederland heeft het fonds een meerderheidsaandeel in AnQore, een leverancier van chemicaliën gevestigd op het Chemelot-terrein in Geleen.

Eerder beursgang uitgesteld

CVC wilde al eerder naar de beurs in Amsterdam, maar dat werd uitgesteld vanwege de oorlog in Oekraïne en daarna vanwege de spanningen in het Midden-Oosten. De beurs was in die tijd onrustig en dat is geen gunstige situatie voor een bedrijf om geld op te halen.

Cosmeticaketen Douglas is zelf ook dit jaar de beurs op gegaan, in Frankfurt. Daar ging de beursgang niet als gehoopt, het bedrijf haalde minder geld op dan het wilde binnenhalen.

Bijna een kwart van alle bestelauto's mag vanaf volgend jaar een flink aantal Nederlandse steden niet meer binnenrijden omdat ze te vervuilend zijn. Dat heeft het CBS berekend.

Busjes die CO2 uitstoten worden vanaf 1 januari 2025 gefaseerd geweerd uit de (binnen)steden, tenzij ze een vrijstelling of ontheffing krijgen. Het zijn voertuigen die vallen in de emissieklasse 4 of lager (hoe lager het getal, hoe meer een auto uitstoot).

Op 1 januari van dit jaar stonden 228.000 bestelauto's geregistreerd die in de vervuilende categorie vallen. Het aandeel bestelauto's met een lage emissieklasse neemt wel af, volgens het CBS. In 2020 had nog 39 procent van alle bestelauto's een emissielabel van 4 of lager.

Vooral in het openbaar bestuur, zoals gemeenten of de politie, en in de landbouw, bosbouw en visserij hadden bedrijven of overheden vaak een 'vervuilende' bestelwagen. Vergeleken met bedrijven in andere sectoren hebben deze ook relatief veel bestelauto's, aldus het CBS. Bouwbedrijven hadden de minste bestelauto's die door de zero-emissiezones getroffen kunnen worden.

Gemeenten nemen deze maatregel om de luchtkwaliteit in binnensteden te verbeteren en de energietransitie in het goederenvervoer te versnellen. Deventer heeft naar verhouding de meeste 'vieze' bestelauto's, Den Haag de minste.

Eerder constateerde Nieuwsuur al dat de nieuwe emissieregels niet leiden tot meer verkoop van elektrische auto's. Sterker: de verkoop van dieselbusjes bleek de laatste maanden in de lift te zitten, terwijl de verkoop van elektrische alternatieven laag blijft.

Een meerderheid van de Tweede Kamer wil dat kersentelers toch bestrijdingsmiddelen kunnen gebruiken om een exotische fruitvlieg te bestrijden.

BBB diende een motie daartoe in die wordt gesteund door PVV, VVD, CDA, ChristenUnie, SGP, FvD en JA21. De partijen vrezen dat de "Nederlandse kersen dreigen te verdwijnen" omdat bepaalde bestrijdingsmiddelen mogelijk geen vrijstelling meer krijgen, dat wil zeggen dat het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) het gebruik niet meer toelaat.

Donderdagochtend was de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) naar de Tweede Kamer gekomen om de zorgen van de kersenfruittelers over te brengen. Ze vrezen voor hun oogst als ze niets mogen doen aan de zogenoemde suzuki-fruitvlieg, die eitjes legt in groeiende kersen die vervolgens gaan rotten.

Ontsteltenis

De Aziatische fruitvlieg bedreigt al meer dan tien jaar de Nederlandse fruitkwekerijen. De telers krijgen al die jaren vrijstelling voor het gebruik van twee gewasbeschermingsmiddelen, Exirel en Tracer. Maar dit jaar wil het ministerie die niet afgeven, tot ontsteltenis van de ruim honderd Nederlandse kersentelers.

Het ministerie zegt zijn besluit te baseren op een negatief advies van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Die voerde de afgelopen jaren controles uit bij kersentelers en daaruit bleek dat zij zich niet hielden aan "de voorschriften voor de veilige toepassing van de bestrijdingsmiddelen", aldus een woordvoerder van het ministerie. Verkeerd gebruik van de beschermingsmiddelen vormt een gevaar voor het oppervlaktewater.

Straatbeeld

De Kamer is het niet eens met het besluit van het ministerie en vreest dat door faillissementen "de kers uit het straatbeeld van Nederland verdwijnt". De partijen vinden het ook oneerlijk omdat de bestrijdingsmiddelen in Duitsland wel zijn toegestaan.

Landbouwminister Adema begrijpt de zorgen uit de Kamer en zegt dat hij zoekt naar een oplossing. Hij ziet dat steeds meer kersentelers de bestrijdingsmiddelen steeds beter gebruiken. "Ik ben in gesprek", zegt hij. Hij hoopt snel met een oplossing te komen.

Schapen en runderen mogen vanaf nu worden gevaccineerd met het vaccin tegen blauwtong. Dat heeft demissionair minister Adema besloten na groen licht van het Bureau Diergeneesmiddelen en de Commissie toelating diergeneesmiddelen, twee belangrijke adviescolleges.

De verwachting is dat binnen enkele dagen tot een week een miljoen doses vaccins beschikbaar zijn in Nederland. Twee weken later volgt er nog een levering van een miljoen vaccins.

"De afgelopen periode is verschrikkelijk geweest voor zowel de dieren die met het blauwtongvirus besmet waren als de houders van deze dieren", schrijft de minister van Landbouw in een brief aan de Tweede Kamer. Adema is "zeer verheugd dat er nu een veilig en werkzaam vaccin beschikbaar is waarmee veehouders hun dieren kunnen beschermen".

Een vreugdedansje

Ook boerenbrancheorganisatie LTO is blij met de goedkeuring van het vaccin. "Het is fantastisch nieuws", zegt Saskia Duives, voorzitter van de vakgroep schapenhouderij. "We hadden verwacht dat het veel later zou komen. We waren ook heel erg bang dat met het stijgen van de temperatuur de muggen die de ziekte verspreiden weer zouden gaan vliegen. En dat we dus een nieuwe uitbraak zouden krijgen." Ook Adema noemt in de Kamerbrief de spanning waarin veel veehouders zaten over een mogelijk nieuwe opleving van het virus.

De verwachting bij de LTO was ook dat een tweede uitbraak veel heviger zou zijn dan de eerste. "We hielden ons hart vast. Ik heb toen het bericht kwam een vreugdedansje op mijn bureau gedaan. Dit was het beste nieuws dat we in hele lange tijd gehad hebben." Volgens Duives kan er zo snel worden ingeënt dat er geen dieren meer ernstig ziek zullen worden.

Deze boer schoot afgelopen najaar vol toen hij tijdens een bezoek van de koning en minister Adema over zijn situatie vertelde. Hij verloor tientallen schapen aan blauwtong:

Er zijn rond de één miljoen schapen in Nederland, en per schaap is één dosis vaccin nodig. Runderen moeten voor een optimale bescherming twee keer worden gevaccineerd, met een periode van enkele weken ertussen.

Vorig jaar drongen schapenboeren aan op de toelating van een Zuid-Afrikaans vaccin, maar Adema had zijn twijfels en besloot om dat vaccin niet toe te laten.

Het vaccin dat nu wel is goedgekeurd, is geproduceerd door de Spaanse farmaceut Syva. De verwachting is dat er nog meer doses geproduceerd gaan worden door de farmaceut en dat er ook nog een ander vaccin op de markt komt. De vaccins worden geleverd aan de groothandel, waar dierenartsen ze kunnen kopen. Vervolgens maken zij een afspraak met de veehouders om de dieren te vaccineren.

'Zo snel mogelijk starten'

Het blauwtongvirus wordt verspreid via knutten, een soort kleine muggen. Blauwtong treft vooral schapen. Van het virus krijgen ze hoge koorts, zwellingen en een blauwe tong. Ongeveer driekwart van de schapen die de ziekte krijgen, overleeft het niet. Het gaat om volgens de LTO om 55.000 schapen en om 1000 runderen die tot nu toe aan de ziekte stierven.

Bij runderen uit de ziekte zich in koorts, ontstoken slijmvliezen in de neus en de bek, zweertjes aan de uiers en zwelling aan de poten. Daardoor kunnen ze kreupel worden, maar doorgaans overleven ze de ziekte wel.

Demissionair minister Adema hoopt dat met het vaccin een einde komt aan de ellende in de stallen. Hij is blij met het "harde werk" door de betrokken partijen. "Dierenartsen starten nu zo snel mogelijk met vaccineren, zodat de dieren en houders hopelijk een rustige zomer tegemoet kunnen."

Op honderden plekken in het land werden vorig jaar schapen dood aangetroffen. Verslaggever Danny Simons ging langs bij een schapenfokker in Oosterwolde:

Vier verdachten die vandaag de uitspraak zouden horen voor de moord op een 40-jarige man in 2012, moeten daar langer op wachten. Het gerechtshof in Leeuwarden publiceerde vanochtend per ongeluk een van de arresten, waarop de advocaten van alle verdachten het hof wraakten.

De zaak draait om de dood van de 40-jarige Jan Elzinga. Hij werd in 2012 doodgeschoten voor de deur van een zwembad in Marum, in Groningen. In 2012 werden twee mannen opgepakt: de schutter en degene die hem instructies had gegeven. Ze kregen celstraffen van respectievelijk vijftien en twintig jaar.

Schoonfamilie

Maar daarmee was de kous niet af. De schutter sloot in de cel een deal met het Openbaar Ministerie en werd kroongetuige. In ruil voor een strafkorting vertelde hij dat de schoonfamilie van het slachtoffer de moord had beraamd. Het gaat om de ex-partner van het slachtoffer die samen met haar broer en moeder de opdracht voor de moord zou hebben gegeven. De vierde verdachte is een tussenpersoon die het moordwapen regelde.

In 2022 begon het strafproces tegen de schoonfamilie en hun wapenleverancier. Ze werden door de rechtbank veroordeeld tot celstraffen tot twintig jaar, maar gingen vervolgens in hoger beroep. Eind februari eiste het OM daar opnieuw celstraffen tussen de twaalf en twintig jaar tegen het viertal.

Vergissing

Vandaag zou de uitspraak in dat hoger beroep zijn. De uitspraak tegen de verdachte wapenleverancier werd echter te vroeg gepubliceerd. Volgens een van de advocaten bleek daaruit vooringenomenheid van het hof. Hij wraakte samen met de andere drie advocaten het hof.

De voorzitter van het gerechtshof noemde de voortijdige publicatie "afschuwelijk" en maakte vanmorgen excuses. "Mijn mond viel open", zei de man, die al jarenlang rechter is. "Ik heb al duizenden uitspraken gedaan, dit heb ik niet eerder meegemaakt."

Het hof berust niet in het wrakingsverzoek, maar kan noodgedwongen nog geen uitspraak doen, schrijft RTV Drenthe. Een dergelijk verzoek moet namelijk altijd in behandeling worden genomen volgens de wet. Een zogeheten wrakingskamer, bestaande uit andere rechters, beslist over het verzoek. De kamer werd vanmiddag ingesteld.

Aan het einde van de middag kwam de kamer bijeen, maar de advocaat van een van de verdachten vond dat hij de wrakingszitting daardoor niet voldoende had kunnen voorbereiden. De wrakingskamer besloot daarop dat de belangen in deze zaak te groot zijn om zonder goede voorbereiding te starten met de zitting. Daarom werd besloten om deze voor onbepaalde tijd uit te stellen.

'Buitengewoon bijzonder'

Als de kamer uiteindelijk besluit dat het wrakingsverzoek gegrond is, moeten de raadsheren van het hof worden vervangen. Dat betekent dat het hele hoger beroep opnieuw gedaan moet worden.

De advocaat van de verdachte wapenleverancier noemt de situatie "bizar". "Dit is buitengewoon bijzonder. Ik ga er zonder meer van uit dat de hele zaak opnieuw moet. Daar is bij mij geen twijfel over."

De premier en zijn ambtenaren staan de komende jaren niet één, maar twee verhuizingen te wachten. Vanwege de renovatie van het Binnenhof moet het ministerie van Algemene Zaken daar op 31 juli weg zijn, maar het nieuwe geplande onderkomen bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) blijkt dan nog niet beschikbaar te zijn.

In alle haast is er nu voor een "overbruggingsperiode" toevlucht gezocht bij een ander ministerie, het gebouw van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Daar worden nu vier verdiepingen in gereedheid gebracht. Ambtenaren hebben op intranet gelezen dat ze moeten inschikken voor de premier en zijn ambtenaren.

Gouden plafonds?

Daar zal dan ook een alternatief moeten worden ingericht voor de Trêveszaal, waar de ministerraad elke week is. Een woordvoerder van het ministerie van BZK laat weten dat daar "geen gouden plafonds" zullen komen, zoals op het historische Binnenhof.

De verhuizing van de wekelijkse ministerraad en de ambtenaren van Rutte is al jaren in voorbereiding. Het vinden van een geschikte locatie is niet eenvoudig, omdat er allerlei veiligheidseisen zijn. Uiteindelijk viel het oog op het ministerie van EZK, vlak bij de tijdelijke Tweede Kamer aan de Bezuidenhoutseweg.

ICT

Maar de ruimtes bij EZK zijn nog niet klaar omdat er veel aanvullende eisen werden gesteld om de premier er goed te laten werken. Het is nog onduidelijk wanneer de tweede verhuizing daarheen zal plaatsvinden.

De bouwers van Binnenlandse Zaken zijn druk bezig. Begin augustus - na de zomervakantie - moet het pand klaar zijn. Gekeken wordt of de ICT erop aangepast kan worden en of aan de veiligheidseisen voldaan kan worden. Het is ook niet zeker of demissionair premier Rutte deze verhuizing zal meemaken, misschien zit er tegen die tijd een nieuw kabinet of hij is al vertrokken om NAVO-chef te worden.

Een woordvoerder van Binnenlandse Zaken zegt nog niet te weten wat het nieuwe tijdelijke onderkomen gaat kosten. "Dat wordt nu uitgezocht." Vorige week werd bekend dat de renovatie van het historische Binnenhof-complex zeker 2 miljard euro gaat kosten, in plaats van de eens ingeschatte 475 miljoen euro.

Het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft laten doorschemeren waarschijnlijk niet mee te gaan in de immuniteitsclaim van oud-president Trump. De rechters van het Hooggerechtshof bogen zich vandaag voor het eerst over een verzoek van Trump, die vindt dat hij als oud-president niet vervolgd kan worden voor pogingen om de verkiezingsuitslag van 2020 te manipuleren.

Zeker vijf van de negen rechters leken niet overtuigd van de stelling dat de Amerikaanse president altijd onschendbaarheid geniet tegen strafvervolging. Enkele conservatieve rechters neigden naar het standpunt dat presidenten wel enige immuniteit hebben.

De advocaten van Trump hadden bepleit dat een president niet goed kan functioneren als die zich zorgen moet maken over strafrechtelijke vervolging, en dat politiek gemotiveerde rechtszaken tegen oud-presidenten gemeengoed worden als een president geen volledige immuniteit heeft.

Verkiezingsfraude

Als het Hooggerechtshof oordeelt dat Trump niet volledig immuun is, kan de zaak van speciaal aanklager Jack Smith tegen Trump doorgaan. In die zaak wordt Trump verdacht van knoeien met de uitslag van de presidentsverkiezingen. Hij verloor van Joe Biden, maar hield valselijk vol dat er sprake was van verkiezingsfraude.

Het is één van de vier lopende strafzaken tegen de oud-president. Trump was vandaag niet bij het Hooggerechtshof in Washington aanwezig omdat hij in New York bij een strafzaak tegen hem moet zijn over het betalen van zwijggeld aan voormalig pornoster Stormy Daniels.

Vertraging

Wanneer het Hooggerechtshof met een uitspraak komt is ongewis. Opperrechter John Roberts zei "zorgen" te hebben over een eerdere uitspraak van een lagere rechtbank in het nadeel van Trump, die volgens hem was gebaseerd op verkeerde argumenten. Roberts vroeg zich af of de zaak daarom niet eerst terug moet naar lagere rechtbanken.

Zo'n besluit zou een uitspraak van het Hooggerechtshof over het immuniteitsvraagstuk enorm vertragen. En daarmee is het zeer onwaarschijnlijk dat de strafzaak van speciaal aanklager Smith nog voor de presidentsverkiezingen van november van start gaat. Trump is daar als enig overgebleven Republikeinse presidentskandidaat bij gebaat.

De speciaal aanklager had het Hooggerechtshof juist verzocht om snel tot een besluit te komen.

Overstromingen in Tanzania hebben aan zeker 155 mensen het leven gekost. Premier Majaliwa zegt dat ruim 200.000 mensen zijn gevlucht. Aanhoudende regenval heeft de afgelopen weken tot steeds meer overstromingen geleid, vooral in de kustregio en de stad Dar es Salaam.

Het regenseizoen in het Afrikaanse land is dit jaar heviger, volgens wetenschappers vanwege weerfenomeen El Niño. Wegen, bruggen en spoorwegen zijn zwaar beschadigd en scholen zijn gesloten. De premier heeft inwoners opgeroepen naar hoger gelegen gebieden te vluchten.

Een samenwerkingsverband van meerdere hulporganisaties is in het getroffen gebied begonnen met reddingsoperaties. Zij moeten ook zorgen voor tijdelijke opvang en het aanleggen van noodvoorraden voor de circa 51.000 mensen die hun huis zijn verloren.

Buurlanden Burundi en Kenia zijn ook getroffen door overstromingen. In Kenia zijn tot nu toe zeker 35 doden gevallen, en er wordt gevreesd dat het aantal oploopt. Ook komende week worden nog grote hoeveelheden regen verwacht in Tanzania en Kenia.

NOSop3 legt je in deze video uit wat weerfenomeen El Niño is:

Voor het eerst sinds 2016 is er Q-koorts vastgesteld bij een Nederlands veebedrijf, werd gisteren bekend. Het gaat om een melkschapenbedrijf in het Gelderse Brakel. In de bewuste regio leidt het tot beroering, al zegt het RIVM dat het risico voor de omgeving laag is. Wel zeggen deskundigen dat waakzaamheid geboden is.

De Q-koortsbacterie werd tijdens een controle gevonden in de melktank van het bedrijf. Dat de besmetting tijdens een controle werd ontdekt, noemt arts-microbioloog Hans Zaaijer goed nieuws. "Er waren geen dieren met ziekteverschijnselen, dus ze waren er vroeg bij."

Zaaijer legt uit dat de Q-koortsbacterie spontane abortussen teweegbrengt bij zieke dieren. "Het materiaal dat er dan uitkomt is heel besmettelijk. De sporen die dan vrijkomen, kunnen via de lucht kilometers verder mensen besmetten. Dat heeft nu niet gespeeld."

Volgens het ministerie van Landbouw gaat het om één of enkele niet-gevaccineerde dieren die besmet zijn met de ziekte. Geiten- en schapenhouders met meer dan vijftig dieren voor de melkproductie en alle bedrijven die open zijn voor publiek, moeten ieder jaar hun dieren laten vaccineren. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) onderzoekt of de schapenhouderij waar de ziekte nu is aangetroffen in overtreding is.

Tussen 2007 en 2010 vond in Nederland de grootste uitbraak van Q-koorts in de wereld plaats. Volgens het RIVM zijn sindsdien meer dan honderd mensen overleden. Een op de vijf besmette mensen kreeg last van het Q-koortsvermoeidheidssyndroom, een ziekte vergelijkbaar met long covid.

'Risico niet nul'

Het Brabantse dorp Herpen, zo'n 50 kilometer ten oosten van Brakel, werd destijds zwaar getroffen door de Q-koorts-uitbraak. Een inwoner reageert verontwaardigd op het nieuws dat de nieuwe besmetting is aangetroffen bij ongevaccineerde dieren. "Als je ziet wat het hier in de omgeving gedaan heeft, en we gaan weer dezelfde kant op, dan hebben we niks geleerd. Ik vind het onbegrijpelijk."

Chantal Rovers, hoogleraar Uitbraken van Infectieziekten aan de Radboud Universiteit, denkt niet dat er direct reden is tot paniek. "Als het inderdaad gaat om een klein aantal besmette dieren op één bedrijf, is het risico voor de volksgezondheid laag. Maar het risico is niet nul. En ik denk dat je mensen daarover goed moet informeren."

Rovers licht toe dat de besmetting van een paar dieren wel degelijk kan leiden tot besmetting in de omgeving, ook bij mensen die geen direct contact hebben gehad. "Er is een voorbeeld waarbij één besmet lammetje, waarmee patiënten in een psychiatrisch ziekenhuis in de buurt van Nijmegen konden knuffelen, tot veel besmettingen leidde. We weten: Q-koorts kan venijnig zijn. Dus het is belangrijk dat mensen in de omgeving van Brakel die koortsklachten krijgen, zich melden bij een huisarts."

Vaccinatieplicht niet nakomen

Rovers verwacht dat het RIVM en de NVWA - die de inspecties uitvoert bij schapen- en geitenhouders - deze besmetting serieus nemen. "We hebben gezien wat er gebeurt als we dat niet doen. Een herhaling van de uitbraak van vijftien jaar geleden moeten we koste wat kost voorkomen."

Deskundigen maken zich wel zorgen over signalen dat geiten- en schapenhouderijen de vaccinatieplicht niet altijd goed nakomen. In 2022 controleerde de NVWA bij 88 bedrijven of zij de verplichte maatregelen ter preventie van Q-koorts nakwamen. 77 bedrijven kwamen niet door die inspectie.

Thijs Kuiken, viroloog en hoogleraar aan het Erasmus MC, zegt dat de preventieve werking van vaccineren verloren gaat als bedrijven daar nalatig in zijn. "Op basis van dit ene geval is er niet direct reden tot zorg. Maar de vaccinatiegraad moet wel op orde zijn. Als de bacterie ook andere bedrijven treft met ongevaccineerde dieren, kan dat leiden tot een Q-koortsuitbraak met verhoogd risico voor de menselijke gezondheid."

Volgens het RIVM bestaat er een kans dat niet-gevaccineerde dieren van het bedrijf in Brakel zijn vervoerd naar andere (melk)schapenbedrijven. "Die dieren worden gevolgd en als dat nodig is, kunnen er maatregelen worden getroffen bij die andere bedrijven", zegt Tjalling Leenstra van het RIVM.

Opnieuw wil de Universiteit Leiden een hoogleraar ontslaan vanwege wangedrag. De hoogleraar heeft zich samen met zijn of haar partner, tevens een oud-wetenschapper aan de universiteit, jarenlang schuldig gemaakt aan ongewenst en grensoverschrijdend gedrag, meldt de universiteit na onderzoek.

Negentien mensen dienden eind vorig jaar een klacht in over het gedrag van de hoogleraar. De universiteit richtte vervolgens een onafhankelijke onderzoekscommissie op. Bij de start van het onderzoek is de hoogleraar op non-actief gesteld en is de toegang tot de universiteit ontzegd, ook aan de partner.

Op basis van de uitkomsten van het onderzoek stapt de universiteit nu naar de kantonrechter om het contract van de academicus zo snel mogelijk te laten ontbinden. Als de rechter het verzoek goedkeurt, mag de wetenschapper zich geen hoogleraar meer noemen en geen promovendi meer begeleiden.

Het is niet bekendgemaakt om wie het gaat en op welke faculteit de hoogleraar doceert. De identiteit van de partner is evenmin bekend.

Angstcultuur

Het machtsmisbruik en de manipulatie speelden zich volgens het Leids Universitair Weekblad Mare af tussen 1990 en 2023. Volgens de universiteit veroorzaakte dat een angstcultuur onder medewerkers die grotendeels van de hoogleraar en de partner afhankelijk waren, schrijft Omroep West.

Voorzitter Annetje Ottow van het college van bestuur van de universiteit is geschokt. "Dit heeft veel mensen ernstig beschadigd en dat raakt ons diep. Onze eerste zorg betreft de melders. Mede gezien het feit dat de betreffende hoogleraar in het verleden bestuurlijke functies op de faculteit heeft vervuld, heeft het veel moed gekost om naar voren te stappen."

Behalve het pestgedrag zou de hoogleraar ook onderzoeksgegevens en onderzoeksmateriaal van medewerkers hebben opgeëist. "Dit gedrag geldt als een schending van wetenschappelijke integriteit", aldus de universiteit.

Theoretische sterrenkunde

Anderhalf jaar geleden stelde de Universiteit Leiden ook een hoogleraar op non-actief wegens "intimiderend en ongewenst gedrag". Dat ging toen om astronoom Tim de Zeeuw, die in 1991 was aangesteld als hoogleraar theoretische sterrenkunde aan de universiteit. Het grensoverschrijdend gedrag van de hoogleraar kwam aan het licht nadat meerdere medewerkers bij de decaan klachten over hem hadden ingediend.

De universiteit heeft een onderzoek laten doen naar de misstanden. Het rapport met de adviezen van de onderzoekscommissie wordt op 13 mei gepubliceerd.

Het kabinet is bereid om een sessie te organiseren met Joodse en allerlei andere organisaties om te praten over toenemend antisemitisme in Nederland.

Demissionair minister Yesilgöz van Justitie en Veiligheid steunt het voorstel van de Tweede Kamer om in het Catshuis diverse organisaties uit te nodigen, zoals universiteiten, onderwijskoepels, politie, sportvertegenwoordigers, lokale overheden, socialemediabedrijven, vervoerders, detailhandel en de cultuursector.

Alle partijen behalve Forum voor Democratie steunen een voorstel van de ChristenUnie om zo'n speciale bijeenkomst te organiseren. "Het is onbestaanbaar dat de Joodse gemeenschap in ons land zo existentieel wordt bedreigd", zei CU-leider Bikker in het Kamerdebat over antisemitisme.

Yesilgöz zei dat ze zo'n bijeenkomst "graag wil doen", maar ze tempert de verwachtingen. De Kamer wil dat de organisaties worden aangesproken op hun verantwoordelijkheden en dat er maatregelen worden genomen. De minister vindt het goed dat de overheid en allerlei groepen worden samengebracht. "Maar we moeten niet verwachten dat er simpele en omvangrijke afspraken kunnen worden gemaakt."

Landelijke dag

In het debat uitte de Kamer eensgezind zorgen over het toenemende antisemitisme in Nederland. Het gaat dan bijvoorbeeld om het bekladden van synagoges en het verstoren van culturele optredens, zoals bij Lenny Kuhr gebeurde. Ook veel Kamerleden zijn geschrokken van berichten dat Joodse kinderen niet meer met een keppel op straat of op reis durven. "Onacceptabel", is het breed gedeelde standpunt.

Een voorstel van JA21 om 25 april voortaan te bestempelen als landelijke dag tegen antisemitisme werd in de Kamer gesteund door een ruime meerderheid van PVV, VVD, NSC, BBB, SGP, ChristenUnie en CDA.

Vrijwel de volledige Kamer, behalve het afwezige Forum voor Democratie, wil bovendien dat daders van antisemitisme ook een educatieve straf moeten krijgen, als bijzondere voorwaarde bij een straf die de rechter oplegt. Daarbij kan worden gedacht aan een verplicht bezoek aan het Nationaal Holocaustmuseum. "In theorie kan een rechter dit doen, maar in de praktijk wordt zo'n educatieve maatregel nauwelijks opgelegd", zei initiatiefnemer Mpanzu Bamenga (D66).

Stilte op 4 mei

Eveneens een grote meerderheid was er voor een motie van BBB om op te roepen stil te zijn op 4 mei, en de nationale dodenherdenking niet te gebruiken voor demonstraties of politieke statements. Iedereen is bang voor ongeregeldheden", zei BBB-voorvrouw Caroline van der Plas. "Misbruik 4 en 5 mei niet om je politieke standpunt te verkondigen."

Demissionair minister Dilan Yeşilgöz (Justitie en Veiligheid) zei eerder in het debat dat "waar mogelijk" bij verstoringen snelrecht zal worden ingezet. Ze tekende daarbij aan dat het aan het Openbaar Ministerie is om daarover ter plekke te oordelen.

Verklaring

Het is niet de eerste keer dat de Kamer zorgen uit over het antisemitisme in Nederland. Eind vorige maand stelden dertien van de vijftien fracties een verklaring op om "op te staan" tegen Jodenhaat.

Demissionair premier Rutte zei een paar dagen later dat het in Nederland "echt de verkeerde kant" opgaat. "Ik maak me grote zorgen dat mensen met een Joodse achtergrond op dit moment worden lastiggevallen vanwege die achtergrond en vanwege de situatie in Israël", aldus Rutte.

Minister Yesigöz zei verder in het debat dat het kabinet zoveel mogelijk juridische maatregelen inzet om Jodenhaat in Nederland tegen te gaan.

De Tweede Kamer steunt het veelbesproken kabinetsvoorstel om in te grijpen in de prijzen van woningen in de vrije huurmarkt. De wet om woekerprijzen voor huurders harder aan te pakken werd deze week uitgebreid behandeld en uiteindelijk stemden vanavond PVV, GroenLinks-PvdA, NSC, D66, SP, CDA, Partij voor de Dieren, ChristenUnie en Volt voor.

Dat is samen een ruime meerderheid van 112 zetels. VVD, BBB, JA21, Forum voor Democratie en SGP stemden tegen.

Lange tijd was de steun van de grootste partij PVV onzeker. De PVV vindt dat er meer gebouwd moet worden en minder migranten toegelaten moeten worden en houdt naar eigen zeggen niet van te veel regelgeving. "Maar we geven de wet het voordeel van de twijfel", zei PVV-Kamerlid Matlener gisteren in het debat.

De huren zijn volgens hem de afgelopen jaren veel te hard gestegen. Buiten de sociale sector mag een huisbaas nu nog zelf de prijs van zijn woning bepalen en door de woningnood is die vaak torenhoog.

Groot

Met dit standpunt van de PVV is de kans ook groot dat er in de Eerste Kamer een meerderheid zal zijn, ondanks de tegenstem van de VVD en de grootste partij in de Senaat, BBB. Het is nog onbekend wanneer de Eerste Kamer de wet zal behandelen en dan wordt duidelijk of de wet al per 1 juli 2024 ingaat, of anders per 1 januari 2025.

De wet wordt wel op een aantal gebieden aangepast. Verhuurders van woningen met een laag energielabel moeten extra werk maken van energiemaatregelen. Verhuurders van tochtige woningen krijgen minder punten in het systeem dat de huurwaarde bepaalt. Zo wordt een huurder die een hoge energierekening heeft, extra geholpen.

Ook komt er een tegemoetkoming voor bouwers. Verhuurders van nieuwe huurwoningen mogen tot 1 januari 2028 een opslag van 10 procent vragen op de maximale huurprijs van 1123 euro. Dit is om te voorkomen dat de nieuwbouw van huurwoningen terugvalt, omdat beleggers er te weinig mee verdienen.

Na de lancering van het plan van minister De Jonge protesteerden beleggers en particuliere verhuurders luid tegen de wet. Zij waarschuwen voor averechtse effecten. Door het verdwijnen van hun verdienmodel zullen huurpanden massaal in de verkoop gaan, zeggen zij. Ook de Raad van State vreest daarvoor. De Jonge deed daarop aanpassingen om de critici tegemoet te komen.

De VVD, BBB, JA21 delen de vrees van de verhuurders en beleggers en hebben daarom tegen gestemd.