NOS Nieuws - Algemeen

De Zuid-Afrikaanse politie is een onderzoek gestart naar de dochter van oud-president Zuma. Duduzile Zuma-Sambudla wordt beschuldigd van het ronselen van minstens zeventien Zuid-Afrikanen om aan Russische zijde mee te vechten in de oorlog in Oekraïne.

Vanwege de beschuldigingen is zij vandaag opgestapt als parlementslid. Sinds vorig jaar zat ze in de oppositie namens Umkhonto weSizwe, de partij die door haar vader is opgericht.

Volgens de partij heeft Zuma-Sambudla vrijwillig ontslag genomen. De partij zegt zich in te zetten voor de terugkeer van de huurlingen die momenteel vastzitten in de Donbas-regio, in het oosten van Oekraïne.

De Zuid-Afrikaanse mannen die daarheen zijn gestuurd, zijn tussen de 20 en 39 jaar oud. Zij ondertekenden een contract in de veronderstelling dat ze zouden worden opgeleid tot lijfwachten voor Zuma's politieke partij, maar dat bleek niet te kloppen.

Ghana en Botswana

Van de zeventien Zuid-Afrikaanse mannen zijn sommigen familieleden van Zuma-Sambudla en haar zus. De zus heeft een paar dagen geleden aangifte gedaan tegen Zuma-Sambudla. Volgens haar zijn acht van haar familieleden naar het front gestuurd.

Ook zouden vier mannen uit Ghana en twee uit Botswana zijn geronseld om huurling te worden.

De Zuid-Afrikaanse regering zegt dat haar burgers contact met de overheid hebben gezocht. Samen met de politie en internationale organisaties probeert de regering de mannen terug te brengen. Ook heeft president Ramaphosa gisteren gezegd dat er een onderzoek komt naar hoe de mannen zijn gerekruteerd.

De BBC heeft spraakberichten in handen van een 40-jarige huurling die is gedwongen om mee te vechten aan de kant van Rusland. "Dingen die je normaal alleen in films ziet, zien we live", zegt hij.

Rusland wordt er al langer van beschuldigd buitenlanders te werven voor de oorlog in Oekraïne. Zo zouden ook Keniaanse burgers zijn geronseld om mee te vechten aan de Russische kant, in ruil voor een vergoeding. In totaal doen er 1400 burgers uit Afrikaanse landen mee om de Russische krijgsmacht te versterken.

Belastingontduiking

Zuma-Sambudla heeft de beschuldigingen aan haar adres niet ontkend. In een verklaring zegt ze dat ze dacht dat de mannen naar Rusland gingen voor een training. Het is onduidelijk of zij geld kreeg voor het rekruteren van de mannen.

Zuma-Sambudla staat momenteel ook terecht voor beschuldigingen van landverraad. Zij zou in 2021, tijdens anti-regeringsrellen in Zuid-Afrika, via sociale media hebben opgeroepen tot geweld.

Haar vader, Zuma, was tussen 2009 en 2018 president van Zuid-Afrika. Hij was lid van het ANC, maar werd in 2018 uit de partij gezet vanwege een steeds langere lijst aanklachten tegen hem, waaronder fraude, witwassen en belastingontduiking. In 2021 werd hij tot vijftien maanden gevangenisstraf veroordeeld voor minachting van de rechterlijke macht.

De slachtoffers van een schandaal met ivf-zaad in het Rijnstate-ziekenhuis in Arnhem hebben een schikking getroffen met de betrokken gynaecoloog en het ziekenhuis. Dat meldt hun advocaat in radioprogramma Pointer.

De schikking betekent het einde van een langlopend juridisch conflict, waarin de slachtoffers meerdere keren naar de rechter stapten.

Geen toestemming

Het schandaal kwam aan het licht toen een donorkind in de zoektocht naar haar anonieme vader via DNA-stamboomonderzoek terechtkwam bij een man die nooit donor was geweest. Wel had de man in de jaren tachtig zijn zaad afgegeven voor een ivf-traject in het Rijnstate-ziekenhuis.

Dat werd zonder zijn toestemming gebruikt als donorzaad, waardoor de man zonder zijn weten een kind kreeg. Daar komt bij dat de man drager is van een erfelijke ziekte, die is overgedragen aan het donorkind en haar zoontje.

Omdat alles erop wees dat er opzettelijk was gehandeld, dwongen de slachtoffers de gynaecoloog om voor de rechtbank onder ede te verklaren over de gebeurtenissen. De arts beweerde dat hij zich niets kon herinneren en ontkende ooit zijn eigen zaad bij donorbehandelingen te hebben gebruikt.

Dat laatste bleek aantoonbaar onjuist, zo werd later bevestigd in de documentaire Spoorloos onderzoekt: Sporen van een spermabank van KRO-NCRV. De gynaecoloog is inmiddels gepensioneerd, schrijft Omroep Gelderland.

Schikking

De gedupeerden startten een aansprakelijkheidsprocedure om de schade die door deze fouten was ontstaan te verhalen op het ziekenhuis. Er is nu een schikkingsregeling getroffen tussen het ivf-stel, de moeder en het donorkind, het Rijnstate-ziekenhuis en de gynaecoloog. Rijnstate doet geen uitspraken over de inhoud van de schikking.

"Het is fijn dat het ziekenhuis en de arts uiteindelijk hun verantwoordelijkheid hebben genomen en bereid bleken tot een schikking", zegt de advocaat van de slachtoffers.

"Wel willen we stellen dat we samen mede dankzij goed contact met de familie die het betreft tot een oplossing zijn gekomen die naar tevredenheid is van alle betrokkenen", zegt het ziekenhuis in een reactie.

Rijnstate benadrukt dat de wet- en regelgeving op het gebied van kunstmatige inseminatie is veranderd en aangescherpt. "Met onze huidige manier van werken zal zich een dergelijke situatie als in de schikkingszaak niet meer voordoen."

Het Openbaar Ministerie eist een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van 25 jaar tegen Khaled al N. Hij wordt verdacht van de moord op zijn 18-jarige dochter Ryan uit Joure. Tegen haar broers, Mohamed en Muhanad, eist de officier van justitie twintig jaar voor het medeplegen van de moord.

Ryans lichaam werd op 28 mei vorig jaar gevonden in een moeras bij de Oostvaardersplassen. Het OM acht bewezen dat haar vader en broers met een vooropgezet plan Ryan hebben vermoord. Zij zou zich volgens haar familie "te westers" hebben gedragen.

Broers Mohamed en Muhanad zitten vast in Nederland, hun vader is gevlucht naar Syrië. Vanuit Syrië schreef hij vorig jaar in een brief in De Telegraaf dat hij zijn dochter heeft gedood. Gisteren liet hij dat ook zijn advocaat herhalen.

Het OM zegt dat het zeer aannemelijk is dat zowel de vader als de broers op de plek waren waar Ryan is gevonden. Dat blijkt onder meer uit hun stappentellers. Justitie gaat ervan uit dat Ryan slachtoffer is geworden van "eermoord, een vorm van femicide". Daarvoor is geen plek in Nederland, zegt de officier van justitie.

Appen over doden Ryan

Ook de berichten die de familieleden al langere tijd uitwisselden over het doden van Ryan wijzen op hun schuld, zegt het OM. Zo stuurde de vader berichten naar de broers over manieren waarop Ryan kon worden gedood.

"Uit de gesprekken blijkt dat er in de familie openlijk wordt gesproken over hoe Ryan gedood kan worden", zegt de officier van justitie. Daar doet ook Mohamed aan mee. "Het is Mohamed die met het plan komt om haar te doden met een giftige plant."

Tijdens de inhoudelijke zitting gisteren in de rechtbank van Lelystad werd duidelijk dat er zes meter tape is gebruikt om Ryan te knevelen. Op de tape zat haar vaders DNA, evenals onder de nagels van Ryan, waarschijnlijk van een worsteling. Ze werd gevonden met haar handen op haar rug gebonden, haar neus en mond waren afgeplakt met tape.

Beide broers zeggen dat hun vader hun zus heeft vermoord en houden zelf vol onschuldig te zijn. Op de zitting gisteren noemden zij hem een "psychopaat" en een "monster".

De officier van justitie zegt dat de broers zich zes maanden lang beriepen op hun zwijgrecht en vraagt zich af waarom ze niet "van de daken" schreeuwden onschuldig te zijn. Wel zegt het OM rekening te houden met de invloed van de vader op de broers. Ze zijn volgens justitie echter zelf verantwoordelijk voor hun aandeel in de dood van hun zusje.

Opgehaald door broers

Op de dag van de moord was Ryan bij een vriend en werd ze opgehaald door haar broers. In de gesprekken schreven de twee dat Ryan niet wilde meekomen uit Rotterdam. Daarop antwoordde vader Khaled: "Teef. Bind haar mond en sleep haar naar de auto."

Ook berichtte Khaled zijn zoons dat ze hun zus in een meer moesten dumpen. "Het moet diep zijn. Verzwaar haar bij haar benen. Laat de vissen haar opeten zodat er geen sporen van haar te vinden zijn", schreef hij. En ook: "Al deze meren en konden jullie niet van haar afkomen? Oké, stop maar totdat ik kom en het afhandel."

Beide broers verklaren dat ze samen met Ryan bespraken wat ze hun vader zouden antwoorden. Ze zeggen dat ze hem probeerden te misleiden. Ook zeggen ze dat ze dachten dat hun vader slechts dreigende taal uitsprak en niet echt tot moord in staat was.

Het OM acht dit niet geloofwaardig, omdat Ryan zich voor haar vertrek zou hebben opgesloten en zichzelf iets dreigde aan te doen. Die paniek bij haar duidt niet op vertrouwen in haar broers, zegt de officier van justitie.

'Dat meisje is klaar'

In december vorig jaar presenteerde het OM geluidsfragmenten, waarin Mohamad zich ook uitlaat over zijn zus. "Ik zweer het, zij wil ons vernederen", zegt hij in het geluidsbestand over haar. "Ik ben eerlijk, als we weten waar dat meisje is, is dat meisje klaar."

Ryan verklaarde zelf al eens bij de politie dat haar vader haar en meerdere familieleden mishandelde en bedreigde. Een van haar broers liet toen aan de politie weten dat hij vond dat Ryan de eer van de familie had aangetast door zichzelf live op TikTok in westerse kleding en met make-up te tonen.

Na het weekend is een derde dag uitgetrokken voor de strafzaak. Dan komen de advocaten van de broers en vader aan het woord. De uitspraak staat gepland op 5 januari.

De gemeente Amsterdam komt met aanvullende maatregelen om de druk van toerisme op de binnenstad terug te dringen. De toeristenbelasting is nu al de hoogste in Europa, maar gaat mogelijk nog verder omhoog, schrijft het college in een brief aan de gemeenteraad.

Ook komt er meer geld beschikbaar voor een vastgoedfonds waarmee panden kunnen worden aangekocht. En het college wil een vergunningsplicht invoeren voor nieuwe toeristische winkels.

Verhoging toeristenbelasting

In de brief schrijft het college dat het aantal overnachtingen voor het derde jaar op rij boven het gestelde maximum van twintig miljoen is gekomen. De toeristenbelasting van 12,5 procent is blijkbaar niet genoeg geweest om onder die twintig miljoen te blijven.

Vanaf 1 januari 2026 gaat de belasting op overnachtingen naar 33,5 procent. Die verhoging is puur het gevolg van de btw-verhoging voor hotels van 9 naar 21 procent door het kabinet. Als die btw-verhoging er niet voor zorgt dat het aantal overnachtingen onder de twintig miljoen zakt, kan dat voor het college aanleiding zijn om de toeristenbelasting vanaf 1 januari 2027 verder te verhogen, aldus de brief.

Vermakelijkheidsbelasting

De gemeente wil ook grip krijgen op dagjesmensen. Daarbij wordt gedacht aan de uitbreiding van een vermakelijkheidsbelasting naar meer sectoren. Zo'n belasting is er nu al voor rondvaarten en evenementen. Waar het college precies aan denkt, wordt niet toegelicht. Die belasting mag in ieder geval niet ten koste gaan van het cultuuraanbod, aldus de brief.

Onderzocht wordt nog of de gemeente nieuwe commerciële attracties in en rond het centrum kan beperken.

Vastgoedfonds en vergunningsplicht

Amsterdam heeft een vastgoedfonds waarmee panden kunnen worden aangekocht. De stad heeft daardoor zeggenschap over wat er met die panden gebeurt.

In dat vastgoedfonds zit nu 5 miljoen euro, maar dat is niet genoeg om de leefbaarheid van de binnenstad op lange termijn te verbeteren, aldus de raad. Extra inkomsten uit een verhoging van de toeristenbelasting kunnen deels worden gebruikt om het vastgoedfonds te vullen en dus meer panden aan te kopen.

Een andere maatregel is een vergunningsplicht voor toeristische detailhandel in de binnenstad. Het college constateert dat in de binnenstad ondernemers actief zijn die belastingregels en werknemersrechten omzeilen en zich niet houden aan regels van de voedsel- en warenautoriteiten, terwijl bonafide ondernemers door oneerlijke concurrentie uit de binnenstad worden verdrongen. Dat gaat ten koste van de leefbaarheid. Een vergunningenstelsel biedt de gemeente de mogelijkheid om te onderzoeken of een ondernemer die een winkel wil openen bonafide is.

Een groep prominente Afro-Surinamers eist dat koning Willem-Alexander en koningin Máxima een krans leggen bij het standbeeld van Kwakoe, een slavernijmonument in Paramaribo. Het koningspaar is volgende week in Suriname voor een staatsbezoek. Een bezoek aan het slavernijmonument is niet in het programma opgenomen.

"Voor ons in Suriname is dit het nationale monument dat 'Nooit meer slavernij' uitdraagt", zegt Henry Strijk, die het woord voert namens de groep, tegen persbureau ANP. Het standbeeld van Kwakoe symboliseert de afschaffing van de slavernij op 1 juli 1863. "Juist daar wordt geen krans gelegd. Dat hoort niet."

Het koningspaar legt volgende week wel een krans bij een ander monument: het beeld van Mama Sranan ('Moeder van Suriname'), dat symbool staat voor de verschillende bevolkingsgroepen in Suriname.

Gesprekspartners

Strijk stelt de eis samen met onder anderen Kortensia Sumter-Griffith en Iwan Wijngaarde. Zij vertegenwoordigen bewegingen die jaarlijks stilstaan bij het slavernijverleden van Suriname. Sumter-Griffith en Wijngaarde waren ook gesprekspartners van de Nederlandse regering in aanloop naar de excuses voor het slavernijverleden die toenmalig premier Rutte in december 2022 maakte.

De Surinaamse vicepresident Gregory Rusland heeft zich bij de eis aangesloten. "Het zou dus een belangrijk signaal zijn als de koning ruimte zou vinden in het programma om het monument te bezoeken", zegt Rusland tegen dagblad De Ware Tijd. Een kranslegging mag volgens de prominenten ook niet vergeten worden door Suriname zelf. "Het zegt iets over hoe wij ons verleden erkennen en hoe wij onze waardigheid bewaken."

'In afstemming met gastland'

De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) laat vanmiddag weten niet op de hoogte te zijn van de eis van de groep. Volgens de RVD vindt de kranslegging bij Mama Sranan "in afstemming met het gastland plaats".

De dienst verwijst naar de programmaonderdelen van het staatsbezoek waarin aandacht is voor het slavernijverleden. Naast de kranslegging bij Mama Sranan spreekt het koningspaar met nazaten van tot slaaf gemaakten en bezoeken ze een voormalige koffie- en cacaoplantage.

Het driedaagse staatsbezoek begint maandag.

Correspondent Latijns-Amerika Nina Jurna:

"Deze organisaties noemen het een historische vergissing als de koning geen krans legt bij het Kwakoe-beeld, omdat dat in Suriname het nationale monument voor afschaffing van de slavernij is. Ieder jaar op 1 juli is daar de herdenking van het slavernijverleden en vindt een plengoffer voor voorouders plaats.

Het zijn gezaghebbende organisaties in Suriname die een belangrijke rol spelen bij dit thema. Ze vinden het pijnlijk dat de kranslegging bij dit nationale monument niet in het programma is opgenomen, zeker gezien het feit dat de koning in 2023 zijn excuses voor het slavernijverleden heeft aangeboden en omdat het een belangrijk onderwerp is bij dit staatsbezoek. En: in Nederland legt de koning ook een krans bij het nationale monument voor het slavernijverleden, is hier te horen.

Ik vermoed dat het koningspaar bij het staatsbezoek wil uitstralen dat ze rekening houden met álle Surinamers, met de diversiteit van het land. Het beeld van Mama Sranan vertegenwoordigt dat, al worden bij dat monument eigenlijk nooit herdenkingen gehouden. Wellicht is er gedacht: we willen niemand voor het hoofd stoten."

NRC rectificeert de eigen berichtgeving over voormalig informateur Hans Wijers. De krant schreef meerdere verhalen over uitlatingen van de D66'er, maar zegt daar "niet meer volledig voor te kunnen instaan". De berichtgeving leidde tot het opstappen van Wijers.

NRC heeft de oud-informateur excuses aangeboden en biedt ook verontschuldigingen aan de lezers aan. De krant schreef kort na het aantreden van de informateur dat Wijers op de avond van de verkiezingen VVD-leider Yesilgöz een "leugenaar" had genoemd.

"We wekten de indruk dat we meer bronnen hadden die Wijers 'leugenaar' hoorden zeggen dan we in werkelijkheid hadden", aldus hoofdredacteur Patricia Veldhuis in een verantwoording. Ze schrijft ook dat de Volkskrant meer bronnen heeft gesproken die zeggen dat Wijers de VVD-leider geen leugenaar heeft genoemd.

Niet houdbaar

Volgens Veldhuis is de onderbouwing van het verwijt aan het adres van Wijers "daarmee niet houdbaar en daaruit volgt ook dat we niet meer volledig kunnen instaan voor onze berichtgeving over informateur Wijers".

De krant heeft bij drie verhalen de tekst toegevoegd: "NRC kan niet instaan voor de zorgvuldige totstandkoming van dit artikel." Hoofdredacteur Veldhuis noemt de kwestie voor NRC "uiterst pijnlijk, maar noodzakelijk voor onze zorgvuldige, betrouwbare en op feiten gebaseerde journalistiek".

Volkskrant

De Volkskrant sprak voor een reconstructie van de val van Wijers met personen die op verkiezingsavond bij dezelfde bijeenkomst als Wijers waren geweest. Zes bronnen zeggen in die reconstructie 'on the record' dat het niet Wijers maar journalist Eric Smit was die Yesilgöz een leugenaar noemde. Die reconstructie staat morgen in de krant.

Of hij het woord "leugenaar" nou wel of niet had gebruikt, Wijers nam de woorden na de publicatie terug en bood Yesilgöz excuses aan. Daarmee was het klaar volgens hem en kon hij verder als informateur.

Appje

De volgende dag stapte hij alsnog op, nadat NRC hem met een door hem zelf verstuurd appje had geconfronteerd waarin hij Yesilgöz "die feeks van de VVD" had genoemd. De krant zegt ook over dat artikel dat "de aanleiding voor berichtgeving en de manier waarop wij bericht hebben niet voldoen aan onze journalistieke normen".

In een verklaring over het appje zei Wijers dat dit een spontane uitspraak in een een-op-eenbericht was geweest die hij nooit had mogen doen. "Het proces is te belangrijk om dat te laten afleiden van de inhoud. Dat maakt dat ik met grote spijt heb moeten besluiten om terug te treden als informateur." Yesilgöz liet vorige week na een gesprek met Wijers weten dat de kwestie wat haar betreft uit de lucht was.

In het Syrische dorp Beit Jinn zijn dertien mensen om het leven gekomen bij een Israëlische arrestatieactie die uitmondde in een vuurgevecht.

De aanval vond vannacht rond 03.00 uur plaats in het dorp op zo'n 7 kilometer ten oosten van de grens met Israël. Volgens The Times of Israel ontstond een vuurgevecht toen Israëlische strijdkrachten het dorp binnenvielen om twee leden van een militante islamitische beweging te arresteren.

Vuurgevecht

De mannen, twee broers die in hetzelfde huis werden gearresteerd, zouden verantwoordelijk zijn voor het afvuren van raketten op Israël. Het leger lichtte niet toe wanneer deze aanvallen hebben plaatsgevonden. Ook zouden de broers bezig zijn geweest met de voorbereiding van nieuwe aanvallen op Israël of de druzengemeenschap in Syrië. Het leger zegt zich te baseren op inlichtingen, maar lichtte die verder niet toe.

Het vuurgevecht begon nadat de Israëlische strijdkrachten het dorp waren binnengevallen en een militair voertuig van het leger werd beschoten.

Nadat inzittenden het voertuig hadden verlaten werd het gebombardeerd door de Israëlische luchtmacht. Daarmee wilde het leger voorkomen dat het voertuig zou worden buitgemaakt en ervoor zorgen dat de strijdkrachten zich konden terugtrekken.

Het dorp waar de aanval plaatsvond:

Het Israëlische leger spreekt van een "geslaagde operatie" waarbij alle verdachten zijn gearresteerd en de strijdkrachten meerdere "terroristen" hebben uitgeschakeld. Naast de twee broers hebben Israëlische militairen nog een andere man uit het dorp gearresteerd die betrokken zou zijn geweest bij de beschietingen.

De Syrische overgangsregering heeft ook gereageerd op de Israëlische actie. Die noemt het een "criminele aanval" en "een oorlogsmisdaad".

Militairen gewond

Het Syrische staatspersbureau SANA meldt dat onder de doden ook vrouwen en twee kinderen zijn. 24 bewoners van het dorp raakten gewond. Ook zes militairen van het Israëlische leger liepen verwondingen op bij de arrestatieactie. Drie van hen zijn zwaargewond naar het ziekenhuis gebracht.

De lokale Syrische politie kan het gebied niet betreden, omdat het Israëlische leger hun aanwezigheid zou beantwoorden met nieuwe aanvallen, meldt Al Jazeera.

Er vliegen nog steeds Israëlische drones over het gebied, meldt SANA. Tientallen bewoners van Beit Jinn zijn het dorp vanwege de aanval ontvlucht.

De zussen van de vermoorde 18-jarige Ryan hebben beiden gebruikgemaakt van hun spreekrecht tijdens de zitting in Lelystad. Hun vader en twee broers worden verdacht van het doden van hun zus Ryan. Haar lichaam werd vorig jaar gevonden in een moeras bij de Oostvaardersplassen.

De twee broers zitten vast, maar hun vader is naar Syrië gevlucht. "We vragen de Nederlandse overheid om hem te arresteren", zei een van de zussen. "Wij leven nog steeds in spanning en angst omdat hij vrij rondloopt."

Ze beschrijft hoe ze ook voor de dood van hun zus al bang waren voor hun vader. "Mijn vader, die nooit een vader is geweest zoals andere vaders, zorgde er altijd voor dat wij in spanning en angst leefden vanwege zijn gedrag en driftbuien."

Ze voegt daaraan toe dat hij hen herhaaldelijk met de dood bedreigde, maar dat geen van hen had gedacht dat dit ooit ook de werkelijkheid zou worden.

'Geen vaderliefde ervaren'

"Wij hebben onze zus en onze twee broers tegelijkertijd verloren", zegt de zus emotioneel. "We kunnen niets voor hen doen, dat is wat ons het meeste pijn doet." Ze noemt hen hun "veilige haven", waar ze altijd terechtkonden. Nu hebben ze niemand meer, zegt ze.

Haar zus beaamt dat als ook zij het woord neemt. "Toen mijn broers gevangen werden genomen, voelde ik me totaal onveilig." Ze zegt bang te zijn geworden voor harde geluiden sinds de arrestatie van haar broers.

Haar vader mist ze niet, zegt ze. "Ik heb nooit echt ervaren wat de liefde van een vader voor zijn kinderen betekent."

Nog altijd heeft ze veel steun aan haar broers, zegt de zus. Ze zegt dat bekenden uit angst afstand van de familie hebben genomen. De harde woorden van anderen over haar familie doen haar pijn, zegt ze. "Ik hoop dat mensen zich inleven voordat ze zich uitspreken."

De omstreden Oekraïense stafchef Andri Jermak stapt op. De vertrouweling van president Zelensky lag onder vuur omdat hij betrokken zou zijn bij het omkoopschandaal rond het Oekraïense staatsenergiebedrijf Energoatom. Onderaannemers van het staatsenergiebedrijf zouden daarbij zijn gedwongen smeergeld te betalen in ruil voor contracten.

In een toelichting zei president Zelensky dat hij "geruchten en speculaties" wil vermijden met het ontslag van Jermak. Eerder deze maand werden twee ministers in het kabinet van Zelensky ontslagen: minister van Justitie Herman Haloesjtsjenko en minister Svitlana Hryntsjoek van Energie.

Boomlange rechterhand

Oekraïense anti-corruptiemedewerkers doorzochten vanmorgen het kantoor van de stafchef van het presidentiële bestuur. Er is niet naar buiten gebracht of ze daar belastend materiaal hebben gevonden.

Jermak (54) was de rechterhand van president Zelensky en een machtig figuur binnen de Oekraïense regering. Wie Zelensky wilde zien, moest dat via hem regelen. De boomlange Jermak leidde de Oekraïense delegatie voor de vredesonderhandelingen met de VS en Rusland.

Zelensky en Jermak kennen elkaar al lang, nog uit de tijd dat Zelensky acteur was. Jermak werkte toen als televisieproducent.

Het demissionaire kabinet neemt afstand van een X-bericht van vicepremier Mona Keijzer (BBB) over de berichtgeving van de NOS. Premier Schoof zegt dat het in een democratie belangrijk is dat de journalistiek onafhankelijk te werk kan gaan.

Keijzer reageerde deze week op een commentaar van een andere twitteraar op het vertrek van de NOS van X: "Maar wie moet hier dan voortaan de beslist betrouwbare informatie van het ministerie van gezondheid van Hamas letterlijk overtikken?" De minister zegt daarop: "Dat blijven ze doen. Ze krijgen hier alleen geen weerwoord meer. Lekker rustig."

Schoof zegt dat de publieke omroep, waar de NOS deel van uitmaakt, zelf gaat over "de inhoud". "Zij hebben de vrijheid om hierover besluiten te nemen. Dat is niet aan de overheid of de politiek."

De demissionaire minister-president heeft hier contact over gehad met Keijzer en haar erop aangesproken. Dat gebeurde naar verluidt niet in de ministerraad van vandaag, maar wel rondom deze wekelijkse vergadering van het kabinet.

'Persvrijheid groot goed'

Ook verschillende VVD-collega's lieten rond de ministerraad al kritiek horen. "Ik zou deze tweet niet sturen", aldus VVD-vicepremier Hermans. Ze stelt dat persvrijheid een groot goed is en dat zij de kwaliteit van de journalistiek hoog heeft zitten. Ze wijst erop dat ontwikkelingen op andere plekken op de wereld laten zien dat persvrijheid niet vanzelfsprekend is.

Defensieminister Brekelmans (VVD) vindt dat een politicus terughoudend moet zijn met kritiek op de media en zegt daarbij: "Wat mij betreft spreekt het kabinet met één mond hierover."

Ook D66-leider Jetten vindt dat Keijzer te ver is gegaan. Hij zegt dat hijzelf eerder ook minister en vicepremier was in een kabinet en dat hij toen "een verantwoordelijkheid voelde om te staan voor een vrije pers". Hij vindt dat je je als bewindspersoon een beetje moet inhouden wat betreft commentaar op de publieke omroep.

Keijzer zelf vindt de reacties van andere politici overtrokken. Zij snapt niet dat het nu al dagen gaat over "een tweetje" dat volgens haar niet meer was dan een grappig bedoelde tongue-in-cheek-opmerking. Ze zegt daarbij dat een mediaorganisatie "niet ontheven is van kritiek".

Keijzer weigerde eerder vandaag haar uitspraken toe te lichten, tegenover journalisten:

Ze ligt er ook niet wakker van dat de Kamerleden Mohandis (GroenLinks-PvdA) en Oualhadj (D66) Kamervragen hebben gesteld aan BBB-minister Moes (OCW) over het X-bericht.

De twee willen onder meer weten hoe hij naar deze tweet kijkt "in het licht van de wettelijke waarborg dat de publieke omroep onafhankelijk dient te zijn van politieke beïnvloeding". De Kamerleden willen ook meer duidelijkheid over het standpunt van het kabinet hierover.

Op hun vraag of zij in haar tweet het kabinetsstandpunt verwoordt, zegt zij: "Ik ben Kamerlid, minister en Mona, die dingen lopen in elkaar over."

Geen incident of uitglijder

Het is niet de eerste keer dat Keijzer op X insinuaties doet over de berichtgeving van de NOS. Het AD telde de afgelopen maand twaalf tweets van de bewindsvrouw met commentaar op de organisatie.

NOS-hoofdredacteur Giselle van Cann zegt daarop dat ze de uitingen niet anders kan zien dan als "verdachtmaking van onze journalistiek" Ze vindt het heel schadelijk dat Keijzer berichten verstuurt "die niet op feiten berusten".

"Kritiek hebben mag altijd. Daar gaan we zo goed mogelijk mee om. Maar deze tweets zijn geen incident of uitglijder. Ze lijken een bewuste keuze om onze journalistiek in een kwaad daglicht te stellen."

Er is opnieuw een persoon opgepakt op verdenking van een doodsbedreiging aan het adres van schrijfster en Telegraaf-columniste Lale Gül. Dat bevestigt Gül na een bericht van persbureau ANP.

Uit een mailwisseling tussen Gül en de politie, die door ANP is ingezien, blijkt dat de persoon gisterochtend is aangehouden. Over de identiteit is nog niets bekend. De politie wil hierover geen uitspraken doen.

Gül zegt dat de politie twee weken geleden voor haar huis ook iemand heeft aangehouden. Diegene had volgens haar inbraakmateriaal bij zich. De politie kan dit niet bevestigen.

Begin augustus werden twee mannen opgepakt voor het bedreigen van Gül. Later die maand werd nog een derde man gearresteerd. Volgens Gül hadden de mannen concrete plannen om haar iets aan te doen.

Tegen de NOS zegt ze dat ze wekelijks aangifte doet vanwege online doodsbedreigingen. Slechts in enkele gevallen leidt dat tot een arrestatie.

Ik ga leven

Gül zei vorige week dat ze zich ernstig zorgen maakt over haar veiligheid, omdat haar beveiliging op korte termijn wordt stopgezet. Ze zei de beslissing van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) te zullen aanvechten.

De 28-jarige Gül brak in 2021 door met haar debuutroman Ik ga leven, waarin ze vertelt over haar ervaringen tijdens het opgroeien in een streng islamitisch gezin in Amsterdam-West.

Sinds het verschijnen van dit boek heeft Gül te maken met (online) bedreigingen. De Turks-Nederlandse opiniemaker dook als gevolg daarvan onder. Na het verschijnen van dat boek zei Gül dat ze vanwege bedreigingen zou stoppen met schrijven over de islam.

Het Universitair Medisch Centrum in Groningen (UMCG) voert vanaf januari weer operaties uit bij mensen met een aangeboren hartafwijking. De planbare operaties waren in september stilgelegd vanwege zorgen over onder andere sociale veiligheid. Onderzoeken naar de afdeling die de operaties uitvoert zijn afgerond.

Twee - inmiddels vertrokken - medewerkers hadden bij het ziekenhuis gemeld dat de sociale veiligheid en de kwaliteit van zorg niet op orde waren op de afdeling. Over de aard van de beschuldigingen wilde het ziekenhuis destijds weinig zeggen. Naar aanleiding van de signalen werden twee onafhankelijke onderzoeken ingesteld.

Het ziekenhuis meldt vandaag dat uit de onderzoeken is gebleken dat "de zorg voor patiënten met een aangeboren hartafwijking professioneel en veilig was".

'Noodzakelijk besluit'

In een verklaring zegt het UMCG dat onderlinge fricties in september de reden waren om in te grijpen. "Er waren spanningen, onduidelijkheid in rollen en een afnemend gevoel van vertrouwen binnen het team. Dat heeft invloed gehad op hoe er samengewerkt en geleerd kon worden binnen het chirurgisch team."

Zelf noemde het ziekenhuis de maatregel om alle planbare operaties op te schorten een moeilijk, maar noodzakelijk besluit. Patiënten werden doorverwezen naar andere ziekenhuizen. Acute ingrepen, die niet konden wachten, werden nog wel in Groningen uitgevoerd.

Verbeterpunten

De twee onderzoeken hebben volgens het ziekenhuis wel een aantal verbeterpunten aan het licht gebracht, die inmiddels worden opgepakt. Bovendien heeft het vertrek van een van de chirurgen en de aanstelling van een nieuw afdelingshoofd kinderhartchirurgie gezorgd voor "energie en ruimte om op basis van de conclusies en aanbevelingen aan deze punten te werken", aldus het UMCG.

Volgens RTV Noord is de opgestapte chirurg een van de twee medewerkers die eerder aan de bel trokken. Het ziekenhuis wil dit niet bevestigen.

De Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant willen dat er meer onderzoek komt naar de verschillende toekomstmogelijkheden voor het dorp Moerdijk. De Moerdijkse gemeenteraad stemde recentelijk nog in met het opheffen van het dorp, om plaats te maken voor uitbreiding van het naastgelegen industrieterrein. De provincie zegt nu dus nog niet wat er met Moerdijk zou moeten gebeuren.

"De gemeente heeft de afgelopen weken het belang van haar inwoners gewogen en besloten dat er voor haar en haar inwoners maar één mogelijkheid is", zei gedeputeerde Wilma Dirken (VVD) op een bijeenkomst waar ook bewoners, gemeentebestuurders en andere belanghebbenden mochten inspreken. "Als Gedeputeerde Staten hebben wij bijzonder veel respect voor dat besluit, maar we hebben nog niet voldoende inzicht om aan te geven wat onze voorkeur is."

Komende maandag is er een overleg gepland tussen het Rijk, de provincie Noord-Brabant, de gemeente Moerdijk, twee naastgelegen gemeenten en het waterschap Brabantse Delta. "In dat overleg willen we aangeven dat we nog een aantal onderzoeken willen laten uitvoeren", zegt Dirken.

Volgens de gedeputeerde gaat het niet om een project dat vandaag kan worden gestart, maar om een gebiedsontwikkeling voor de komende 25 jaar. "Het zal in die 25 jaar ook nog vaak genoeg tot leefbaarheidsvraagstukken gaan leiden." De nieuwe uitbreiding moet ruimte bieden voor groene energie-infrastructuur.

'Onnoemelijk pijnlijk'

Op de bijeenkomst viel vooral te horen dat men blij was met de helderheid die de gemeente Moerdijk eerder had gegeven. "U kunt duidelijkheid geven, door net als de gemeente lef te tonen", zei Ingrid Damen-de Leeuw tegen de Gedeputeerde Staten. Ze is boerin in de buurt van het dorp.

Yvon van Nieuwenhuijzen, van agrariërsorganisatie ZLTO, vroeg om duidelijkheid na het overleg komende maandag. "Inwoners verwachten dat er dan keuzes worden gemaakt. Neem onze belangen serieus."

Gemeenteraadslid voor Moerdijk Lokaal Hadewych den Ridder-van Oers legt uit waarom ze blij is met de stap van de gemeente: "De keuze is onnoemelijk pijnlijk, maar geeft wel de mogelijkheid leefbaarheid ergens anders op te zetten. De gemeente zet een stap vooruit."

Gemeenteraadsverkiezingen

Mocht er maandag wel een keuze uit het overleg met het Rijk komen, dan is nog steeds niet duidelijk hoe de toekomst voor het dorp eruitziet. Er moet dan namelijk nog een heel plan gemaakt worden waarin onder andere gekeken wordt naar de kosten en de juridische kant van het project.

Patrick Witte vindt het recente besluit van de gemeenteraad dan ook voorbarig. Hij is hoofddocent planologie aan de Universiteit Utrecht. "Het hele plan kan zomaar ook niet doorgaan als het nieuwe kabinet het veel te duur vindt of wanneer een rechter de juridische onderbouwing te zwak vindt", zegt hij. "Bewoners kunnen sowieso tot aan de hoogste rechter een mogelijke onteigening ter discussie stellen."

"Ik vind het besluit ook ongepast, omdat er binnenkort gemeenteraadsverkiezingen zijn en de volgende raad door moet met de beslissing die deze raad in zijn nadagen heeft genomen", voegt hij toe.

Er wordt niet naar gas geboord vanuit het Friese dorp Ternaard. In ruil daarvoor krijgen de partijen die het gas zouden gaan winnen 163 miljoen euro. Dat is de uitkomst van gesprekken tussen ExxonMobil, Shell en de Staat.

De twee oliebedrijven zijn aandeelhouder van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). De NAM had in 2019 al een vergunning aangevraagd om gas te gaan winnen in het veld dat deels onder de Waddenzee ligt.

Het kabinet kondigde in mei al aan te gaan onderzoeken of de gaswinning bij Ternaard toch kon worden voorkomen. Bij nieuwe boringen zou de natuur in het kwetsbare Waddengebied te veel worden aangetast.

Nu is duidelijk geworden wat het intrekken van die aanvraag de Staat kost. Demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei (VVD) licht het besluit vandaag toe in het nabijgelegen Wierum.

"Ik ben heel blij dat we nu een doorbraak hebben geforceerd, want deze kwestie voelde als een gebed zonder end", liet ze eerder in een reactie weten aan de NOS. "Ik hoop oprecht dat dit zorgt voor rust en duidelijkheid. Met deze overeenkomst geven we gehoor aan een brede wens van de Kamer en de samenleving om geen nieuwe gaswinning onder de Waddenzee bij Ternaard toe te staan."

Onder de zeespiegel

Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) adviseerde ook al negatief over het project. Door de snel stijgende zeespiegel kon bij nieuwe boringen niet worden uitgesloten dat het Waddengebied permanent onder water zou verdwijnen, aldus SodM. Dan zou het gebied minder vaak droog komen te liggen en mogelijk zijn status van UNESCO-werelderfgoed verliezen.

Ook milieuorganisaties vreesden blijvende schade aan het natuurgebied. In september protesteerden nog honderden betogers in het Friese Holwert tegen de boringen onder de Waddenzee. De actie was georganiseerd door de Waddenvereniging en Milieudefensie.

Toch kon de minister de aanvraag van de NAM niet zomaar afwijzen, omdat de NAM al gaswinningsrechten had. Enkel het feit dat de grond in een Natura 2000-gebied lag was daarvoor onvoldoende reden. De NAM had volgens de minister aannemelijk gemaakt dat het voldoende maatregelen had genomen om de schade te beperken. Daarom beloofde het kabinet het gesprek met de NAM aan te gaan.

Onder de Waddenzee wordt al sinds 1980 aardgas gewonnen op verschillende plekken. Zo vroeg de NAM recentelijk nog om een verlenging van de vergunning voor gaswinning in het Groningse Warffum.

Die vergunningsaanvraag werd wel goedgekeurd, zo bleek eind vorig jaar. Volgens onderzoeksbureau TNO, SodM en de Mijnraad is de gaswinning in Warffum veilig en kan het boren verantwoord doorgaan tot en met 2032. Volgens het kabinet is het gas ook nodig om huizen te verwarmen en bedrijven draaiende te houden. Ook wil het kabinet minder afhankelijk zijn van andere landen voor de energievoorziening.

Meerdere rechtszaken

De Staat ligt al langere tijd overhoop met Shell en ExxonMobil, de aandeelhouders van de NAM. In 2018 hebben de partijen afspraken gemaakt over onder meer het stopzetten van de gaswinning, de schadeafhandeling en de versterkingsoperatie in Groningen.

In de jaren daarna besloot het kabinet de gaswinning sneller af te bouwen. Ook bleken de kosten voor schadeherstel en de versterking flink op te lopen. Gesprekken daarover liepen uit op meerdere rechtszaken tussen partijen, waaronder een arbitrage bij het Nederlands Arbitrage Instituut. De voorlopige uitkomst daarvan is dat Shell en ExxonMobil 1,35 miljard euro aan schadevergoeding moeten betalen voor de schade die is ontstaan bij de aardbevingen in Groningen.

Dat is een grote opsteker voor de Staat. Eerder had de NAM eenzijdig de schadevergoedingen aan de Staat voor de bevingsschade opgeschort.

De 163 miljoen euro die de Staat betaalt ter compensatie voor het intrekken van de gaswinningsrechten bij Ternaard, vloeit deels weer terug in de staatskas. Netto houden de NAM en zijn aandeelhouders zo'n 40 miljoen euro over.

'Geen Gronings gas meer'

Sinds 2024 mag er geen gas meer worden gehaald uit het Groningenveld, maar voor een aantal kleinere gasvelden geldt geen verbod. In het regeerakkoord van 2022 staat: "geen Gronings gas meer", maar de regeringspartijen bleken de precieze betekenis van die woorden anders te interpreteren.

In een debat in de Tweede Kamer stemden de PVV, VVD en BBB voor het winnen van gas in Warffum en andere kleine velden. Met 'Gronings gas', bedoelden zij het Groningenveld. Warffum behoort daar niet toe en ligt net naast het Groningenveld. Door de nieuwe deal gaat er definitief een streep door verdere gaswinning onder de Waddenzee.

Bewoners van het woontorencomplex dat in Hongkong in brand vloog kregen vorig jaar van de autoriteiten te horen dat er "relatief weinig brandgevaar" zou zijn. Die reactie van de autoriteiten kwam nadat de bewoners herhaaldelijk hadden geklaagd over brandgevaar door de renovatiewerkzaamheden. Dat meldt het arbeidsdepartement van de stad aan persbureau Reuters.

De zorgen werden in september 2024 geuit en gingen onder meer over de mogelijke brandbaarheid van het beschermende groene gaas dat werd gebruikt om de bamboesteigers rond de gebouwen te bedekken. De brandvertragende prestaties van het gaas zouden aan de normen voldoen, kregen de bewoners te horen van het gemeentekantoor dat helpt bij het handhaven van de bouwvoorschriften.

De afdeling ontkent tegen Reuters dat potentiële gevaren werden genegeerd toen het zei dat er weinig brandgevaar was. Ook zou de aannemer eraan herinnerd zijn om brandpreventiemaatregelen te nemen. Daarbij zegt de instantie dat er tussen juli 2024 en november 2025 zestien veiligheidsinspecties zijn uitgevoerd in het woontorencomplex. De dienst stuurde daarop zes verbeteringsrapporten naar de aannemer.

Brandalarmen werkten niet

De politie meldde gisteren echter dat onder meer de beschermnetten vermoedelijk niet voldeden aan de brandveiligheidsnormen. Drie leidinggevenden bij het aannemersbedrijf dat verantwoordelijk was voor de renovatie van de woontorens zijn gearresteerd op verdenking van doodslag. Vandaag meldt de South China Morning Post dat er in totaal acht arrestaties zijn verricht in verband met het onderzoek naar de brand.

De exacte oorzaak van de brand van woensdag, die minstens 128 levens heeft geëist, is nog niet vastgesteld. Wat wel duidelijk is, is dat de brand zich snel verspreidde via de veiligheidsnetten die om de steigers heen zaten. Ook piepschuim dat tegen de ramen aangeplakt zat, versnelde de groei van het vuur.

Directeur van de brandweer Andy Yeung Yan-kin bevestigde vandaag dat de brandalarmsystemen in de acht torens niet gewerkt hebben. Hij zei dat gespecialiseerde teams gisteren die conclusie hebben getrokken na inspectie van alle acht torens. Hierdoor is de kans groot dat de verantwoordelijken voor de brandalarmen ook vervolgd gaan worden, meldt de Hongkongse krant The Standard.

Kritiek op brandweer

De bestrijding van de brand door de brandweer heeft veel kritiek te verduren, meldt de lokale krant. Yeung heeft die kritiek proberen te weerleggen. Hij zei dat er geen helikopters waren gebruikt, omdat het vuur zich dan sneller zou verspreiden.

Ook konden de 100 meter lange ladderwagens van de stad niet worden ingezet omdat er een tien meter brede weg nodig is om de stabilisatoren uit te schuiven. In de omgeving waren de wegen smaller. En de inzet van drones was ook geen optie, omdat die niet voldoende water kunnen vervoeren om een brand te bestrijden die tegelijkertijd over meerdere flats woedt.

De brand is de dodelijkste in Hongkong in zeventig jaar. Er worden nog altijd ongeveer 200 mensen vermist. De autoriteiten hebben gewaarschuwd dat er mogelijk nog meer dodelijke slachtoffers worden gevonden in het nog smeulende complex. Van de dodelijke slachtoffers die zijn aangetroffen zijn slechts 39 slachtoffers officieel geïdentificeerd.

Correspondent Oost-Azië Gabi Verberg:

"Verschillende bewoners vertelden kort na het uitbreken van de brand op woensdagmiddag al dat de brandalarmen nooit af waren gegaan. Wel heeft de beveiliging van de flatgebouwen nog geprobeerd om zo veel mogelijk mensen te waarschuwen door langs de deuren te gaan en mensen op te bellen.

Sommige inwoners wisten te vertellen dat de brandalarmen een tijdje geleden al uitgezet waren zodat de bouwvakkers die werkten aan de renovatie, gebruik konden maken van de nooduitgangen. Vandaag bevestigde de autoriteiten inderdaad dat de brandalarmen in alle woontorens niet naar behoren werkten. Natuurlijk vragen mensen zich af hoe dit allemaal heeft kunnen gebeuren, maar voor grote woede lijkt men nog geen ruimte te hebben.

De mensen die hun huis kwijt zijn geraakt zijn vooral bezig om hun leven weer op de rit te krijgen. De overheid helpt hen met het aanvragen van een tijdelijke identiteitskaart waarmee ze langdurige huisvesting en fondsen kunnen aanvragen die de overheid heeft vrijgemaakt. Dat lijkt allemaal soepel te verlopen. En dan zijn er ook nog steeds veel mensen die wachten op nieuws over hun geliefden die in de flats waren en waar nog steeds niks van is vernomen."

Een minderjarige jongen is gisteren zwaargewond geraakt bij het afsteken van vuurwerk in Schiedam. Volgens de regionale omroep Rijnmond is het slachtoffer zijn hand kwijtgeraakt.

Het ongeval gebeurde rond 21.00 uur bij een flat aan het Dr. Wibautplein. Het slachtoffer werd ernstig gewond gevonden door de hulpdiensten en is naar het ziekenhuis gebracht. Hoe het ongeluk kon gebeuren, is nog niet bekend. Ook is niet duidelijk hoe het slachtoffer eraan toe is.

De politie heeft op de plek waar het vermoedelijk is gebeurd onderzoek gedaan. Een bril en aansteker zijn meegenomen voor onderzoek.

De Franse politie heeft een van de twee gevangenen opgepakt die gisternacht wisten te ontsnappen uit hun cel in Dijon door de tralies door te zagen. Dat heeft de Franse binnenlandminister Nuñez bekendgemaakt. De 32-jarige werd gearresteerd op honderd kilometer ten zuiden van de gevangenis in Dijon.

Nadat ze de tralies van hun cel in de gevangenis hadden doorgezaagd zouden ze hun bedlakens hebben gebruikt om over hekken met prikkeldraad te komen. Hun ontsnapping werd pas bij een controle in de ochtend ontdekt.

De man die vandaag werd opgepakt zou een briefje hebben achtergelaten in de cel waarin hij verwijst naar zijn celstraf, die volgens hem te lang is. Hij moet nog voorkomen voor partnergeweld.

'Potentieel gevaarlijk'

Naar de andere ontsnapte man wordt nog gezocht. De 19-jarige wordt verdacht van poging tot moord en zou onderdeel zijn van de georganiseerde misdaad en een lang strafblad hebben. Volgens de Franse krant Le Monde is hij "potentieel gevaarlijk."

De gevangenis in Dijon is verouderd en herbergt veel meer gevangenen dan de bedoeling is. Zo zijn er 310 mensen gedetineerd, terwijl er maar 180 plaatsen zijn. Frankrijk kampt al jaren met overvolle gevangenissen.

In het Flevolandse dorp Bant zijn de plannen voor de komst van een nieuwe supermarkt stopgezet. De regionale supermarktketen Poiesz laat aan Omroep Flevoland weten dat de plannen zijn stopgezet omdat er in de gemeente geen plek is op het stroomnet.

Het idee was om een winkel te beginnen op de plek van de gymzaal in het dorp. Sinds de laatste supermarkt in het dorp in 2023 de deuren sloot, moeten bewoners uitwijken naar Lemmer of Emmeloord voor boodschappen.

Dorpsbewoners waren met een brief geïnformeerd over het plan voor een nieuwe supermarkt, en tijdens een informatieavond werd duidelijk dat er veel animo voor was. Meerdere Bantenaren gaven eerder aan dat een supermarkt het dagelijkse gemak zou vergroten, zeker voor ouderen en inwoners die minder mobiel zijn.

Op korte termijn geen oplossing

Maar het plan gaat nu dus uiteindelijk niet meer door. Volgens Poiesz vormen de capaciteitsproblemen op het stroomnet ondanks twee jaar voorbereiding "een structurele belemmering voor de bouw van de supermarkt". Omdat er op korte termijn geen oplossing is, stopt het bedrijf met het project.

Het overvolle stroomnet in Nederland leidt al jaren tot problemen. In verschillende provincies kan het netwerk op dit moment de toenemende vraag niet aan voor stroom en het terugleveren van elektriciteit door bijvoorbeeld windparken of zonneweides. Netbeheerders hebben aangekondigd om de komende jaren miljarden te investeren in uitbreiding van het netwerk, onder meer in Flevoland.

In Flevoland is het stroomnet deze zomer 'op slot' gegaan: Netbeheerder liet weten dat er voor nieuwe aanmeldingen van bedrijven en instellingen voor stroomaansluitingen in Emmeloord, Noordoostpolder en Urk pas vanaf 2031 weer ruimte is.

Andere gegadigden

Hoewel Poiesz het project nu beëindigt, laat de keten weten dat de plannen voor een supermarkt in Bant blijven bestaan. Het wil bedrijf zich eerst echter richten op projecten die op korte termijn wel haalbaar zijn.

Voorzitter van vereniging Dorpsbelang Bant, Dennis Meijaard, noemt het besluit "buitengewoon vervelend", zeker omdat er al twee jaar is gewerkt aan dit plan.

Meijaard benadrukt wel dat Poiesz slechts een van de gegadigden is. "Er is wel ruimte voor een supermarkt, maar alleen niet op de korte termijn." Dorpsbelang Bant gaat daarom nu kijken of ze een ander supermarktketen kunnen verleiden om alsnog naar Bant te komen.

Eerste Kamerlid Arie Griffioen van de BBB maakt per direct een overstap naar de fractie van D66. In brieven aan de BBB-fractie en Eerste Kamervoorzitter Mei Li Vos, in het bezit van de NOS, schrijft hij dat hij zich niet meer kan vinden in verschillende BBB-standpunten.

Zo schrijft hij aan de BBB-fractie dat hij vóór de Spreidingswet en het vuurwerkverbod wilde stemmen, maar dat hij hierin werd tegengehouden door de fractie. Ook is hij het niet eens met een tijdelijke asielstop en het strafbaar stellen van illegaliteit.

Griffioen is het ook niet eens met het BBB-standpunt over Israël om sancties af te wijzen. Hij vindt dat het leed in Gaza onvoldoende wordt meegewogen.

Bij D66 voelt hij zich als "liberaal en sociaal denkend mens" meer thuis, zegt hij.

Wisselende reacties

Ilona Lagas, fractievoorzitter in de Eerste Kamer van de BBB, zegt "onaangenaam verrast" te zijn door de overstap van Griffioen. Hij heeft zijn vertrek uit de fractie volgens haar niet vooraf gemeld.

"In onze fractievergadering kunnen altijd dingen gemeld worden die dwars zitten," zegt Lagas. "Als hij zichzelf groter vindt dan de partij, is dat voor zijn eigen rekening. Maar dan moeten we misschien maar blij zijn dat we hem kwijt zijn."

Politiek verslaggever Ewoud Kieviet:

"Het is pijnlijk voor BBB dat daags voor hun ledenvergadering opnieuw een senator vertrekt. Uit gesprekken met BBB-senatoren blijkt dat Griffioen mogelijk niet de laatste vertrekker is: meerdere fractieleden denken na over een mogelijk vertrek omdat ze het oneens zijn met de koers van BBB. Ze vinden die 'steeds ongenuanceerder' geworden, bijvoorbeeld als het gaat om het onderwerp asiel. Ze benadrukken dat ze van de partijtop en fractieleiding na het vertrek van Griffioen en de tegenvallende verkiezingsuitslag een grondige evaluatie en zelfreflectie verwachten.

Voor de onderhandelende partijen D66 en CDA is dit goed nieuws. Het wordt met de extra zetel voor D66 in de Eerste Kamer gemakkelijker om meerderheden te vinden voor een nieuw kabinet. Vertrekkende BBB'ers zullen in de toekomst dan ook met open armen ontvangen worden."

Paul van Meenen, fractievoorzitter van D66, verwelkomt Griffioen met open armen: "Bij D66 krijgt Griffioen de ruimte om vanuit zijn liberale en sociale overtuigingen aan zorgvuldige wetgeving te blijven werken."

Leegloop BBB

Griffioen is niet het eerste BBB-lid dat dit jaar besloot de overstap te maken naar D66. Zo vertrok in juni dit jaar Robert Croll, onder meer vanwege kritiek op het BBB-standpunt over Israël en Gaza.

Ook Eric Kemperman en Pim Walenkamp vertrokken eerder al uit de partij. Kemperman sloot zich aan bij de fractie van Forum voor Democratie, Walenkamp besloot verder te gaan als eenmansfractie. Het nieuwe vertrek van Arie Griffioen brengt het aantal zetels van de BBB-fractie terug naar 12.

De Duitse regering gaat een fel bediscussieerd pensioenpakket niet aanpassen, ondanks verzet van jonge CDU/CSU-Bondsdagleden. Na een overleg tot diep in de nacht liet bondskanselier Merz weten dat er volgende week gestemd zal worden over het ongewijzigde pensioenplan. "Ik reken op steun van alle fractiegenoten", zegt hij.

Een groep van 18 jonge partijgenoten wil tegen het pakket stemmen. Zij vinden de kosten voor een gegarandeerd minimumpensioen te hoog en onrechtvaardig tegenover jonge generaties. Zonder de CDU/CSU-jongeren heeft de coalitie geen meerderheid. Als het pensioenplan wordt weggestemd, dreigt een regeringscrisis.

Volgens Duitse media is de pensioenrebellie de afgelopen dagen juist in omvang gegroeid, doordat ook 'oudere' parlementariërs zich aansluiten. Zij hebben tot dinsdag om overtuigd te worden. Wijzigingen of uitstel is uitgesloten, zegt Merz. "Dat levert niets op. Alle argumenten zijn uitgewisseld."

Vooral voor coalitiepartner SPD is het uitgesloten om te tornen aan het minimumpensioen. "Er wordt door sommige experts, politici en journalisten gezegd dat een paar honderd euro pensioen minder wel kan, maar dat geldt voor veel mensen niet", zegt vicekanselier Klingbeil (SPD). "Een op de vijf gepensioneerden loopt risico in armoede te belanden."

Jongeren standvastig

In het nachtelijke overleg is er gezocht naar manieren om de jongeren te paaien. Een onafhankelijke commissie zal verdere pensioenhervormingen moeten onderzoeken. Ook wordt 10 miljard vrijgemaakt om aanvullende pensioenregelingen voor jongeren te stimuleren.

Zulke toezeggingen die los staan van het pensioenpakket zijn herhaaldelijk door de jongeren afgewezen. Op de nieuwe beloftes is nog niet gereageerd.

De afgelopen dagen heeft de CDU-leiding een-op-een-gesprekken gevoerd met de pensioenrebellen, in de hoop het verzet te breken. Volgens Duitse media heeft fractievoorzitter Spahn de jongeren gedreigd met een lagere plek op de lijst bij de volgende verkiezingen. De intimidatiepoging had geen succes, "want anders dan veel partijgenoten klampen de jongeren zich niet vast aan hun zetel" zei een ingewijde tegen de FAZ. De partijtop ontkent de berichten.

De jongeren, verenigd in de Junge Union (JU), weten dat zij geen verwaarloosbare minderheid zijn. Veelzeggend was het optreden van JU-voorzitter Johannes Winkel op het congres van de Duitse werkgeversorganisatie. Zijn pensioenbezwaren konden daar rekenen op staande ovaties. Pensioenminister Bas (SPD) werd daarentegen uitgelachen, nadat zij zich onhandig uitdrukte over de financiering van het pensioenplan.

Stelsel onder druk

Het huidige pensioenpakket is nog maar de opmaat tot omvangrijkere hervormingen. Het Duitse stelsel staat onder zware druk, door snelle vergrijzing en beperkte reserves. Op dit moment zijn er honderd werkenden op 37 gepensioneerden, in 2050 zijn dat er naar schatting 55.

Anders dan in Nederland bestaat het Duitse pensioenstelsel minder uit belegde pensioenpotten. Daar kunnen Duitsers zelf voor kiezen, met aanvullende regelingen. Met name in Oost-Duitsland zijn ouderen aangewezen op alleen het basispensioen.

Er zijn impopulaire keuzes nodig om het systeem overeind te houden, zoals afschaffing van het vroegpensioen, pensioenverlagingen of hogere premies. Nog dit jaar wordt een aparte commissie opgezet die binnen een half jaar hierover adviezen moet opstellen. Met deze belofte moeten de jongeren overtuigd worden dat de regering wel degelijk bereid is tot pijnlijke pensioenbesluiten.

Verkeerde volgorde

De pensioenrebellen hekelen juist dat eerst veel geld wordt uitgegeven, door het minimumpensioen tot 2040 vast te leggen, en daarna pas over hervormingen wordt gesproken. Dat is wat hen betreft de verkeerde volgorde.

Het zal een weekend vol gesprekken worden tussen de CDU-jongeren en de partijtop. Na het nachtelijke overleg probeerde Merz hen wat te vleien met een compliment. "Ik heb veel respect voor hun toewijding en argumenten."

De hervormingen zullen hoe dan ook doorgaan, belooft hij. "Niemand mag mijn vastberadenheid onderschatten."