NOS Nieuws - Algemeen

Twee amateurspeurders hebben met een metaaldetector in Drenthe vier zilveren munten uit de dertiende eeuw gevonden. Het gaat mogelijk om zogenoemde 'long cross pennies', uit de tijd van koning Hendrik III, die Engeland regeerde van 1216 tot 1272.

Tim Zijlstra en Jeffrey van der Vlis vonden de munten op een stuk landbouwgrond. Op basis van onderzoek van onder meer bodemkaarten vermoedden ze dat daar ooit een klooster had gestaan.

"Daarop voortbordurend kwamen we bepaalde grondlagen tegen die duiden op vroegere bewoning. Uiteindelijk kwam die muntschat omhoog", zegt Zijlstra tegen RTV Drenthe. "Dat gaf wel een euforisch gevoel." Ze houden de locatie geheim, om 'speurtoerisme' niet in de hand te werken.

Zijlstra en Van der Vlis gaan al sinds hun veertiende met de metaaldetector op pad. De vondst van de munten vinden ze de kroon op hun werk. Over de waarde ervan houden ze zich op de vlakte. "Dat vragen mensen altijd als we wat vinden, maar het gaat ons veel meer om de geschiedenis erachter. Iemand had deze munt bij wijze van spreken duizend jaar geleden in zijn hand en nu heb ik hem vast. Dat is gewoon bijzonder", zegt Van der Vlis.

De munten worden, samen met andere bodemvondsten van het tweetal, tentoongesteld in het Hunebedmuseum in Borger.

Experts reageren kritisch op een nieuwe theorie over het verraad van Anne Frank. Er is bewondering voor de grote hoeveelheid informatie die het team met moderne methoden boven water kreeg, maar de conclusie dat een Joodse notaris het Achterhuis verraadde, is te veel gestoeld op aannames, vinden kenners.

Directeur Ronald Leopold van de Anne Frank Stichting is onder de indruk van de hoeveelheid werk die het team heeft verricht. Alle bekende theorieën én enkele nieuwe werden uitgeplozen. "Bewonderenswaardig veel werk."

De conclusie dat Joodse notaris Arnold van den Bergh achter het verraad zat, noemt hij "een nieuw perspectief" maar hij heeft ook kanttekeningen. "Ik denk dat je moet vaststellen dat er nog belangrijke puzzelstukken ontbreken."

NOS op 3 maakte deze explainer over de nieuwe theorie:

De onderzoekers stellen dat Van den Bergh als prominent lid van de Joodse Raad kon beschikken over lijsten met onderduikadressen. Toen hij zelf gedeporteerd dreigde te worden, speelde hij die door aan de nazi's om zijn gezin te redden, redeneert het team.

"Lasterlijke onzin", reageert Bart van den Boom fel. De universitair docent uit Leiden werkt aan een boek over de Joodse Raad dat in april verschijnt, Politiek van het kleinste kwaad. "Er is geen enkele serieuze bevestiging voor dit verhaal."

Het team leidt het bestaan van de lijsten af uit een opmerking die een Duitse tolk na de oorlog maakte. Broddelwerk, typeert Van den Boom die redenering. "Je bent niet goed snik als je denkt dat de leden van de Joodse Raad, gerespecteerde mensen, 500 tot 1000 Joodse onderduikers zouden verraden."

Emeritus hoogleraar Holocaust- en Genocidestudies Johannes Houwink ten Cate van de Universiteit van Amsterdam valt hem bij. "Er is na de oorlog heel hard over de Joodse Raad geoordeeld, niet in de laatste plaats in Joodse kring. Als er iets van bewijs was geweest dat er lijsten waren geweest met ondergedoken Joden, dan was dat na de oorlog echt allang naar voren gebracht."

Bovendien, vervolgt Houwink ten Cate, zelfs al waren die lijsten er, dan was het nog niet bewezen dat het Achterhuis erop stond of Van den Bergh er kennis van had. "Bij grote beschuldigingen heb je ook grote bewijzen nodig."

De onderzoekers geven toe dat ze geen smoking gun hebben weten te vinden. Oud-NIOD-onderzoeker David Barnouw denkt dat dat ook een illusie is na al die jaren, zoals hij in 2003 zelf al concludeerde in een onderzoek naar alle tot dan toe aangevoerde verdachten (inclusief een kort stukje over Van den Bergh).

"Ik was heel benieuwd naar wat eruit kwam", zegt Barnouw, die gevraagd werd mee te werken, maar heeft bedankt. "Het probleem is altijd dat men uitgaat van aannames. Zo kan ik nog wel drie verhalen maken. Het is een theorie die past in de lijst met andere verdachten, maar het blijft speculatie."

De redenering dat Van den Bergh als notaris in de Goudstikker-affaire goede relaties had met de nazitop en misschien kon onderhandelen over zijn lot, overtuigt Barnouw ook niet. "Alle Joden die überhaupt nog een functie hadden zijn betrokken geweest bij collaboratie. Hij kon ook moeilijk weigeren, daar zou hij meer last mee gekregen hebben."

Hij acht het ook niet waarschijnlijk dat het doorspelen van adressen Van den Bergh iets opgeleverd had. "Ik geloof niet dat de Duitsers onder de indruk waren geweest als iemand bij hen kwam en zei 'O, ik heb hier wat adressen voor u, wilt u mij dan alstublieft laten lopen'."

Tunnelvisie

Van den Boom mist ook bewijs dat áls het verraad al had plaatsgevonden, het Van den Bergh iets opleverde. Het onderzoeksteam stelt dat de notaris in 1944 vrij kon blijven rondlopen omdat er geen details bekend zijn over een onderduik. "Dat lijkt me tunnelvisie. Ze zeggen: hij was dus niet ondergedoken, dus moest hij op een andere manier zijn veiligheid hebben gekocht. Maar ze weten gewoon niet waar hij was."

"Het was niet zo dat onderduikers even opbelden om te zeggen 'ik zit nu daar en daar'", vult Houwink ten Cate aan. Bovendien, vervolgt hij, waarom zou de inval in het Achterhuis pas in augustus 1944 plaatsvinden, als Van den Bergh al begin dat jaar in de problemen was gekomen? "Er zitten een hoop losse eindjes aan het verhaal."

Blijft over het beschuldigende briefje over Van den Bergh dat kort na de oorlog bij Otto Frank werd bezorgd. Omdat Anne Frank op dat moment nog niet wereldberoemd was, moet de anonieme schrijver wel de waarheid hebben gesproken, redeneert het coldcaseteam.

Maar ook dat ziet Van den Boom anders. "Misschien wilde iemand Van de Berg zwartmaken. Hij had vijanden en er waren na de oorlog duizenden verhalen over wie er allemaal bloed aan zijn handen had en boter op zijn hoofd. In die context worden ook ongelooflijk veel onzinverhalen verteld."

Dat Van den Bergh, overleden in 1950, eerder als integer wordt omschreven, weegt voor Houwink ten Cate zwaarder. "Het klopt dat dit het enige schriftelijke bewijsstuk is waarin een naam wordt genoemd. Maar we weten ook dat Van den Bergh na de oorlog zonder probleem eervol als notaris wordt hersteld. Dat gebeurde alleen als hij de reputatie had van integer notaris."

"Het is een vrij definitieve interpretatie van feitelijk één briefje waar je dan vervolgens een context aan toevoegt", waarschuwt ook Emile Schrijver, directeur van het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam, waar onder meer het Joods Historisch Museum is gevestigd. "Je moet behoorlijk wat dingen aannemen om dit definitief te krijgen, dat vind ik ingewikkeld."'

Toch is hij blij dat het onderzoek veel andere verdachten voorgoed vrijpleit. "Er is één scenario overgebleven en dat is waarschijnlijker dan alle andere", denkt hij, ondanks alle vraagtekens. Hij hoopt dat verder onderzoek meer details duidelijk kan maken.

Het onderzoeksteam geeft zelf toe dat er nog gaten in de theorie zitten. Maar Van Twisk hoopt dat die juist met de publicatie van deze theorieën kunnen worden ingevuld. "Het kan best dat als er nu aandacht aan wordt besteed er mensen naar voren komen die zeggen: ik heb ook zo'n anonieme brief gehad."

Te veel tijd verstreken

Toch denkt FBI-rechercheur Vince Pankoke, die meewerkte aan het onderzoek, dat hij een sterke indirecte zaak heeft tegen Van den Bergh. "Alleen deze theorie komt in de buurt van een oplossing en strookt als enige met alle verklaringen, aanwijzingen en het soms misleidende gedrag van Otto Frank en Miep Gies, die de familie geholpen heeft. En het is de eerste en enige theorie met fysiek bewijs dat een verrader aanwijst."

"Had ik liever onomstotelijk bewijs gehad? Natuurlijk. Maar voor een smoking gun is er te veel tijd verstreken."

Ook Barnouw blijft vrezen dat de waarheid nooit boven tafel zal komen, zelfs niet met nieuwe onderzoeksmethoden. "Er werd ongelooflijk dik gedaan over big data waar ze met de computer op afgingen. Een van de problemen bij dit onderdeel van de Tweede Wereldoorlog is echter dat er zo weinig data zijn."

Hij blijft er rekening mee houden dat stom toeval tot de inval leidde, hoe onbevredigend dat ook is.

Johan Remkes is de nieuwe voorzitter van het Nationaal Programma Groningen. Dat is een compensatiefonds met 1,15 miljard euro van het Rijk om de provincie een impuls te geven na alle aardbevingsproblematiek.

Het geld is voor projecten die onder meer de leefbaarheid, economie, natuur en klimaat in Groningen moeten verbeteren. Het is een samenwerkingsverband tussen het Rijk, de provincie Groningen en gemeentes.

Geboren en getogen Groninger

Het bestuur koos unaniem voor Remkes. Hij is de opvolger van de Groningse commissaris van de koning René Paas, die sinds het begin in 2019 voorzitter was van het programma.

Remkes woont in Groningen en is daar ook geboren en getogen. Groot voordeel is dat de doorgewinterde bestuurder ook goed de weg weet in Den Haag, op het moment dat het vertrouwen tussen Groningen en het Binnenhof een nieuwe deuk heeft opgelopen.

Het vorige, demissionaire kabinet maakte op de valreep bekend dat het van plan is om in Groningen dit jaar extra gas te winnen. Tegen dat voornemen werd afgelopen zaterdag door duizenden Groningers gedemonstreerd.

Formatie uit het slop

De ervaren Remkes (70) wordt de laatste jaren vooral gebeld voor posities waar politieke stuurmanskunst is vereist. Vorig jaar werd onder zijn leiding en die van mede-informateur Wouter Koolmees de formatie uit het slop getrokken.

Verder was hij de afgelopen jaren onder meer waarnemend gouverneur in Limburg en waarnemend burgemeester in Den Haag. Op beide plekken waren de politieke verhoudingen flink verstoord.

De nieuwe quarantaineregels leiden volgens de GGD's tot veel verwarring en vragen. "Mensen willen duidelijkheid over wat het besluit van de minister van Volksgezondheid in de praktijk betekent", zegt een woordvoerder van koepelorganisatie GGD GHOR.

In de persconferentie van vrijdag werd bekendgemaakt dat de quarantaineregels per direct zijn versoepeld. Sindsdien is quarantaine niet meer nodig voor mensen die in nauw contact zijn geweest met een besmet persoon, maar minimaal week geleden een boosterprik hebben gehad. Ook mensen die acht weken geleden of korter zijn hersteld van corona hoeven niet meer in afzondering - maar deze twee uitzonderingen gelden alleen als iemand klachtenvrij is.

Ouders met jonge kinderen

Maar bijvoorbeeld voor ouders met jonge kinderen zal de versoepeling in de praktijk vaak onhaalbaar zijn. Als een kind positief is getest, moet hij of zij in een aparte kamer in isolatie en anderhalve meter afstand houden van huisgenoten. Als niet aan deze voorwaarden wordt voldaan, moet het hele gezin toch in quarantaine.

Deze aanvullende informatie is te lezen op de website van Rijksoverheid, maar nog niet bij de GGD's. Die waren naar eigen zeggen overrompeld door de plotselinge wisseling van beleid. "Dat was zeer onpraktisch", zegt de woordvoerder van GGD GHOR.

In samenwerking met het RIVM wordt nu gewerkt aan de vertaalslag van de nieuwe regels naar de praktijk. Het duurt naar verwachting nog tot 21 januari voordat de nieuwe informatie verwerkt is in alle GGD-systemen en bij alle voorlichters. Tot die tijd verwijzen GGD-medewerkers bij vragen naar de website van de Rijksoverheid.

Informatie kan niet actueel zijn

Vorige week erkende minister Kuipers (Volksgezondheid) in een brief aan de Kamer dat het in de praktijk wat langer zal duren voordat de GGD's het nieuwe beleid kunnen uitvoeren. Daarom kan het zijn "dat de informatie die telefonisch aan positief geteste mensen en hun nauwe contacten worden verstrekt niet actueel is", schreef hij een paar dagen geleden.

Op de persconferentie werd ook gezegd dat de quarantaineregels voor mensen met een cruciaal beroep gaan veranderen. Die nieuwe regels zouden vanaf 21 januari gelden - over vier dagen - maar wat ze precies zijn wordt pas later bekendgemaakt.

De Franse presidentskandidaat Éric Zemmour is door de rechter veroordeeld. Hij krijgt een boete van 10.000 euro vanwege het aanzetten tot rassenhaat. De publicist die onlangs zijn kandidatuur voor het presidentschap aankondigde, gaat in beroep tegen de uitspraak.

Zemmour sprak op de televisie in september 2020 over alleenstaande minderjarige asielzoekers. Hij noemde hen in die uitzending "dieven, verkrachters en moordenaars". "Ze hebben hier niets te zoeken, we moeten ze terugsturen', zei hij op nieuwszender CNews. Die zender krijgt eveneens een boete, van 3000 euro.

Verschillende organisaties, waaronder SOS Racisme, stapten na het optreden van Zemmour naar de rechter. "Het vonnis is een enorme overwinning", twitterde advocaat Patrick Klugman van SOS Racisme. Volgens hem heeft de rechter een halt toegeroepen aan mensen die immigratie en misdaad op één hoop gooien.

'Stompzinnig'

Maar Éric Zemmour zegt zelf onschuldig te zijn. In een eerdere verklaring zei hij politieke uitspraken te doen, "en die horen niet beslecht te worden in de rechtbank". Hij spreekt nu dan ook van "een ideologische en stompzinnige veroordeling".

Zemmour is kandidaat bij de presidentsverkiezingen die in april worden gehouden in Frankrijk. Hij geldt als rechts-radicaal en staat op dit moment op de vierde plaats in de peilingen. Hij werd al twee keer veroordeeld wegens haatzaaiende uitlatingen jegens migranten en moslims.

Aanstaande donderdag staat hij opnieuw terecht. Dan moet hij zich verantwoorden voor uitlatingen over de Tweede Wereldoorlog. Hij zei in 2019 dat het collaborerende Vichy-bewind in Frankrijk, dat volop meewerkte aan de deportatie van Joden naar concentratiekampen, "Joodse Fransen heeft gered".

Kinderen tussen de 5 en 12 jaar krijgen deze week een uitnodiging om zich te laten vaccineren tegen corona. Hun ouders beslissen of ze een afspraak gaan maken en uit een enquête van het RIVM blijkt dat de helft daar zeker of waarschijnlijk gaat doen, maar de rest twijfelt of wil niet. Belangrijkste vragen zijn: is het veilig en hoe zinvol is het?

Kinderarts en immunoloog Emmeline Buddingh van het Willem-Alexander Kinderziekenhuis in Leiden zet in podcast De Dag de feiten op een rij. Ze vindt het vooral belangrijk dat ouders zich goed informeren over zowel de vraag wat het betekent om gevaccineerd te worden, als over de vraag wat er kan gebeuren als een kind corona krijgt. Wat haar betreft is de vaccinatie vooral verstandig voor de veiligheid van het kind zelf, meer dan dat kindervaccinaties zouden kunnen helpen om de snelle verspreiding van het virus tegen te gaan.

Buddingh is de hoofdonderzoeker van een landelijk onderzoek om MIS-C beter te begrijpen. MIS-C is een ernstige ontstekingsreactie die kinderen enkele weken na hun coronabesmetting kunnen krijgen. In veel gevallen eindigt deze ziekte op de intensive care .

Reageren? Mail dedag@radio1.nl

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

De NOS op 3 Tech Podcast: iedere donderdag praten Casper Meijer of Jonna ter Veer en hun gasten je bij over het laatste nieuws uit de wereld van technologie en sociale media.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Toptennisser Novak Djokovic is geland op het vliegveld van Belgrado. De Serviër is gistermiddag (Nederlandse tijd) in Melbourne op het vliegtuig gezet, een paar uur nadat het Australische federale hof had geoordeeld dat zijn visum terecht was ingetrokken. Hij stapte over in Dubai.

De tennisser was in Australië vanwege de Australian Open, dat vandaag is begonnen en waar hij zijn titel wilde verdedigen. Djokovic dacht dat hij ongevaccineerd, maar hersteld van een recente besmetting, het land in mocht. Maar in Melbourne werd hij tegengehouden op het vliegveld. Het bewijs van zijn recente besmetting bleek onvoldoende voor een medische vrijstelling.

Djokovic gaf gisteren een korte reactie op zijn uitzetting. Hij zei dat hij teleurgesteld was over de beslissing van het hof, maar dat hij het besluit respecteerde en zou meewerken met de autoriteiten bij zijn vertrek uit het land.

Op het vliegveld van Belgrado wordt Djokovic opgewacht door fans:

Uitzetting uit Australië houdt meestal in dat je het land drie jaar niet meer in mag, maar daar kan een uitzondering op worden gemaakt. Premier Morrison zei vanochtend al dat er een mogelijkheid bestaat om "onder de juiste omstandigheden" terug te keren. "En dat zal op dat moment worden overwogen."

Problemen bij Roland Garros

Djokovic gaat mogelijk ook problemen krijgen rond zijn deelname aan Roland Garros, het Franse grandslamtoernooi in mei en juni. Bronnen rond de Franse regering melden aan persbureau AFP dat het voor buitenlandse atleten verplicht wordt om een vaccinatiebewijs te laten zien als ze in professionele toernooien willen uitkomen.

Er zitten drie minderjarige jongens vast na het dodelijke schietincident van gisteren in een woning in Amsterdam-Zuidoost. Daarbij kwam een 16-jarige jongen om het leven.

Twee van de jongens waren gisteren in het huis van het schietincident, zij zijn toen aangehouden. Een derde verdachte meldde zich later bij de politie. Ook hij zit vast.

Volgens de politie is het onduidelijk wat zich precies in de woning heeft afgespeeld. De politie kreeg rond 19.15 uur een melding van het incident, een uur later overleed de jongen. Of er sprake was van een ongeluk of dat het om opzet gaat, is onduidelijk. De politie wil er niets over zeggen.

"Chillen"

Tegen De Telegraaf verklaarden aanwezigen bij de woning dat het gaat om een groep vrienden, en dat ze aan het 'chillen' waren. De vader van een van de aangehouden jongens vertelde de krant dat hij de jongens recent heeft gewaarschuwd.

"Ik zei tegen ze, want Armando en mijn zoon zijn echt goede vrienden: 'jongens, zorg ervoor dat jullie op het rechte pad blijven. Ze rookten wel samen en zo, namelijk", zegt de vader.

In Abu Dhabi zijn zeker drie doden gevallen en zes mensen gewond geraakt door explosies. Vermoedelijk gaat het om een aanval met drones, zegt de politie van het grootste emiraat van de Verenigde Arabische Emiraten.

Door de explosies vlogen drie vrachtwagens met brandstof in brand. Daar vielen ook de dodelijke slachtoffers: twee uit India en iemand uit Pakistan. Over de identiteit van de gewonden is niets bekend. Hun verwondingen zouden niet ernstig zijn.

Ook een locatie in aanbouw nabij de internationale luchthaven van Abu Dhabi werd getroffen. De schade zou meevallen.

Militaire operatie

De Jemenitische Houthi-rebellen zeggen dat zij verantwoordelijk zijn voor de explosies. De woordvoerder meldt aan internationale persbureaus dat de organisatie een militaire operatie heeft uitgevoerd "diep in de Verenigde Arabische Emiraten". Meer details volgen de komende uren, stellen de rebellen.

Of de Houthi's ook echt achter de aanval zitten, is overigens onduidelijk. In 2017 claimde de groep een raket te hebben afgevuurd richting een kerncentrale, maar dat werd door de autoriteiten ontkend.

Oorlog, hongersnood en corona. In Jemen stapelt de ellende zich op ellende. NOS op 3 maakte in 2020 deze video over de situatie in het land:

De Verenigde Arabische Emiraten zijn sinds 2015 betrokken bij de oorlog in Jemen. Het land was een belangrijk onderdeel van de door Saudi-Arabië geleide coalitie die aanvallen heeft uitgevoerd op de door Iran gesteunde Houthi's. Dat gebeurde nadat de rebellen de macht grepen in de hoofdstad Sanaa en vervolgens de internationaal erkende regering afzetten.

De meeste VAE-troepen hebben Jemen inmiddels verlaten, maar het land steunt milities die tegen de Houthi's vechten. Ook werkt het land in het gebied samen met de Verenigde Staten.

De afgelopen weken wordt de macht van de Houthi's in Jemen weer minder. Het regeringsleger heeft de delen van Centraal- en Zuid-Jemen inmiddels weer onder controle.

De Oekraïense oud-president en zakenman Porosjenko is vanochtend teruggekeerd naar Oekraïne om terecht te staan in een proces wegens corruptie en hoogverraad. Op de luchthaven van Kiev werd hij onthaald door duizenden aanhangers. Vermoedelijk hoort hij later vandaag van de rechtbank of hij voorlopig wordt vastgezet, of dat hij de rechtszaak in vrijheid kan afwachten.

Porosjenko (president van 2014-2019) was de afgelopen weken op reis in West-Europa. Hij verwerpt alle beschuldigingen en spreekt van een politiek proces. Als hij wordt veroordeeld, kan hij 15 jaar cel krijgen.

Hulp aan separatisten

Volgens het OM in Oekraïne heeft Porosjenko (eigenaar van de levensmiddelenmultinational Roshen) in zijn tijd als president het groene licht gegeven voor de aankoop van grote hoeveelheden steenkool uit de door pro-Russische separatisten gecontroleerde gebieden in het oosten van Oekraïne. Terwijl de oorlog daar in volle gang was, passeerden treinen met steenkool de frontlijn en werden grote geldbedragen daarvoor doorgesluisd naar de separatisten, aldus het OM.

Lopende het justitiële onderzoek zijn tegoeden van de oud-president bevroren.

Als bewijzen voor de schuld van Porosjenko zegt het OM te beschikken over opnames van telefoongesprekken tussen Russische functionarissen en de Oekraïense politicus Viktor Medvedtsjoek. Hij is een goede vriend van de Russische president Poetin, die ook peetvader is van een van zijn kinderen, zegt correspondent Geert Groot Koerkamp. Uit die gesprekken zou blijken dat Porosjenko bij de deals was betrokken.

Aandacht afleiden

Porosjenko zegt dat het proces tegen hem in gang is gezet door zijn opvolger Zelensky. Die zou hem zo politiek willen elimineren en de aandacht afleiden van de problemen waar het land mee worstelt.

De economie draait slecht en het aantal mensen dat overlijdt aan de gevolgen van corona neemt toe. Daarnaast staat het land onder grote militaire druk van Rusland dat zinspeelt op oorlog. Aan de grens zouden zeker 100.000 Russische militairen zijn samengetrokken. Moskou ontkent dat er plannen zijn voor een invasie.

Volgens Porosjenko moet Oekraïne zich verenigen. "Zo zijn we in staat om Poetin te weerstaan", zei hij op de luchthaven.

Linda de Mol legt haar werkzaamheden de komende tijd neer, laat ze weten in een verklaring. Ook heeft de presentatrice haar relatie met Jeroen Rietbergen verbroken, die dit weekend bekende "contact van seksuele aard" te hebben gehad met vrouwen die bij het programma The Voice of Holland betrokken waren.

"Sinds een paar dagen zit ik in een verschrikkelijke nachtmerrie", schrijft De Mol. "Er zijn zo ontzettend veel dingen naar boven gekomen waar ik geen weet van had en waarvan ik, omdat ze anoniem zijn, niet weet wat waar is en wat niet."

Dit weekend maakte RTL bekend dat The Voice voorlopig niet meer wordt uitgezonden, vanwege beschuldigingen van seksueel wangedrag en machtsmisbruik door onder anderen Rietbergen. Hij is bandleider in het programma, maar stapte na de aantijgingen op. In een verklaring zei hij dat hij zich ervan bewust is dat hij in de fout is gegaan.

Uit de verklaring blijkt verder dat Rietbergens opdrachtgever al enige jaren op de hoogte was van het gedrag van de bandleider. Volgens zijn advocaat gaat het om Talpa Media, het bedrijf van Linda's broer John de Mol, dat in 2015 werd overgenomen door het van oorsprong Britse productiebedrijf ITV.

ITV kondigde dit weekend aan een extern onderzoek te beginnen naar de aantijgingen. Het mediabedrijf roept mensen die slachtoffer of getuige zijn geweest van ongepast gedrag rond The Voice op om zich te melden bij de onderzoekers van het Amsterdamse advocatenkantoor Van Doorne. Ze kunnen op vertrouwelijke basis met hen spreken, aldus ITV, dat zegt een zerotolerancebeleid te hebben als het gaat om grensoverschrijdend gedrag.

Verbroken

Jeroen Rietbergen schrijft in zijn verklaring dat zijn opdrachtgever hem in het verleden streng heeft aangesproken op zijn gedrag. Daarna heeft hij "met grote schaamte" zijn vrouw Linda de Mol op de hoogte gesteld, waarna de twee tijdelijk uit elkaar gingen en Rietbergen relatietherapie volgde. Uiteindelijk kwamen hij en De Mol weer samen.

De presentatrice, die nu stelt geen weet te hebben gehad van veel dingen die dit weekend naar boven zijn gekomen, zegt dat de relatie nu is verbroken en dat Rietbergen inmiddels niet meer bij haar woont. De twee kwamen in 2007 bij elkaar.

"Mijn werkzaamheden leg ik de komende tijd neer in de hoop dit een plek te kunnen geven en ik vraag iedereen mijn gezin met rust te laten."

Aangifte

De aantijgingen aan het adres van Rietbergen en Ali B brachten dit weekend veel reacties teweeg, hoewel de aflevering van BOOS (zie kader) nog moet worden uitgezonden.

Zo lieten T-Mobile en Lidl gisteren weten zich per direct terug te trekken als sponsor van The Voice. Vandaag volgt het bedrijf isla pastilles, dat zijn sponsoring van het programma met onmiddellijke ingang stopzet. Zangeres Anouk, die jurylid is in The Voice, liet gisteren al weten dat ze met haar werkzaamheden voor het programma stopt.

In het SBS6-programma Shownieuws pleitte Albert Verlinde gisteren voor een breder onderzoek naar de cultuur bij RTL. De showbizzkenner beschuldigde RTL-presentator Humberto Tan van grensoverschrijdend gedrag. Volgens Verlinde had hij de neiging "om vrouwen die leuk waren, om daar contact mee te zoeken na de uitzending".

Tan heeft aangifte gedaan tegen Verlinde vanwege diens uitspraken, die hij "pure smaad" noemt. "Ik bedankte na afloop van de uitzending alle gasten via app: mannen en vrouwen. Verder niets te maken met The Voice", zegt de presentator op Twitter.

In Abbenbroek onder de rook van Rotterdam is vanochtend een vrouw doodgestoken. De vermoedelijke dader is korte tijd daarna van een viaduct gesprongen en zwaargewond naar het ziekenhuis gebracht.

Aan de steekpartij ging een ruzie op straat vooraf. Volgens de politie kenden de twee elkaar. Hulpverleners probeerden de vrouw tevergeefs te reanimeren, meldt regionale omroep Rijnmond.

De man die van het viaduct ter hoogte van de Hartelbrug sprong, kwam voor een personenauto op de A15 terecht. Volgens de politie probeerde hij zich van het leven te beroven. De weg is bij Hoogvliet voorlopig afgesloten voor politieonderzoek.

De Staat hoeft zich niet extra in te spannen bij het naar Nederland brengen van vier Afghaanse vrouwen en hun gezinnen vanuit Afghanistan. De in totaal zeventien mensen zitten volgens hun advocaat ondergedoken in Afghanistan en vinden dat Nederland de plicht heeft om hen zo snel mogelijk te evacueren, omdat ze gevaar lopen.

Maar de rechtbank gaat daar niet in mee, zo blijkt uit de uitspraak van een kort geding. De Staat heeft in de rechtszaak de verwachting uitgesproken dat het grootste deel van de groep binnen een maand naar Nederland kan worden overgebracht. De rechter verwacht niet dat dat sneller kan, omdat de Taliban de controle hebben over de luchthaven van Kabul.

Het gaat voornamelijk om familieleden van een man die in Afghanistan als tolk voor het Nederlandse leger heeft gewerkt en in 2015 al naar Nederland kwam. De zussen stonden op de evacuatielijst van de overheid, maar konden niet op tijd wegkomen. Na de val van Kabul zijn ze, zo staat in de uitspraak, bedreigd door de Taliban. Hun vertrek verliep moeizaam omdat niet iedereen een paspoort had.

Staatsburger

Het andere deel van de groep bestaat uit een vrouwenrechtenactivist en haar gezin. Het gaat om de zus van een Afghaan die twintig jaar geleden Nederlands staatsburger werd en als militair naar Afghanistan is uitgezonden. Het gezin stond niet op de evacuatielijst en komt daarom niet in aanmerking voor evacuatie, zegt de Staat. Haar advocaat denkt daar anders over.

Over die evacuatie bestond namelijk verwarring, blijkt uit de uitspraak. Zo werd het verzoek om haar op te nemen op de evacuatielijst niet direct afgewezen, maar kreeg haar advocaat de melding dat ze werd "geregistreerd". Een toezegging voor evacuatie kwam er echter ook niet.

De Staat zegt ook niet van plan te zijn de activist en haar gezin uit Afghanistan op te halen, omdat ze geen directe band heeft met Nederland. De rechter zegt daar begrip voor te hebben, maar vindt de gang van zaken ook "uiterst ongelukkig".

"Daarom geeft de rechter de Staat in overweging om deze familie alsnog de kans te bieden naar Nederland te komen", zegt de rechtbank.

De Taliban namen Afghanistan heel snel over. Hoe kon dat gebeuren? NOS op 3 legt het uit in onderstaande video:

Om huizen van het gas te halen en gebouwen te isoleren zijn 45 technische beroepen nodig, terwijl er nu al een tekort is aan vaklieden. Dat heeft het UWV in kaart gebracht, samen met de Sociaal-Economische Raad, Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven en scholing Klimaatakkoord. Het tekort maakt het volgens de onderzoekers lastig om de doelen te realiseren.

De onderzoekers hebben gekeken welke vakmensen nodig zijn om de doelen voor de gebouwde omgeving uit het klimaatakkoord van 2019 te halen. Dat gaat over de transformatie van 7 miljoen huizen en 1 miljoen gebouwen.

Vooral technisch personeel is nodig, zegt Suzanne IJzerman, arbeidsmarktadviseur van het UWV en één van de onderzoekers. "Denk aan elektriciens, zonnepaneleninstallateurs en loodgieters die de warmtepompen moeten installeren."

Daarnaast zijn er volgens de onderzoekers ook beleidsmedewerkers nodig voor bijvoorbeeld de aanbestedingen, en communicatieadviseurs om het beleid uit te leggen.

46.000 vacatures

Hoe groot de tekorten aan deze beroepen precies zijn, is volgens IJzerman lastig te zeggen, maar voor de technische beroepen alleen al stonden afgelopen zomer 46.000 vacatures open. Welk deel van die vacatures gerelateerd is aan de klimaatdoelen is onduidelijk. "Elektriciens doen ook werk dat niet direct klimaatgerelateerd is", zegt IJzerman, "zoals bijvoorbeeld het verhelpen van storingen".

Vanwege deze tekorten kan het lastig zijn om de doelen te realiseren, zegt IJzerman. Daarom werkt het UWV met werkgevers en opleidingsinstituten aan verschillende trajecten om mensen om te scholen naar een klimaatberoep. "Dat kan wat helpen, maar het zal zeker niet alles oplossen."

Mensen die stotteren of een andere hoor- of spraakstoornis hebben kunnen voortaan via de 112NL-app chatten met de meldkamer. Die kan live meelezen terwijl het bericht wordt getikt. De locatiegegevens worden direct meegestuurd.

Dini Zeggelaar uit Nijmegen heeft meegeholpen bij het testen van de app. Ze stottert en weet uit eigen ervaring hoe lastig bellen naar een noodnummer kan zijn. Haar hospita kreeg het 's nachts plotseling erg benauwd. Zeggelaar belde de huisarts en probeerde stotterend uit te leggen wat er aan de hand was, maar er kwam niemand.

"De volgende dag ben ik naar de huisarts gegaan en vroeg: 'Waarom kwam u niet?' Hij zei dat hij dacht ik aangeschoten was en dat het een geintje was", zegt ze tegen Omroep Gelderland. Met de hospita liep het goed af.

De app is ook geschikt voor mensen die het Nederlands niet machtig zijn. De chatfunctie vertaalt 109 verschillende talen direct naar het Nederlands. "Dus kom je uit bijvoorbeeld Afghanistan, dan kun je in je eigen taal chatten", zegt Zeggelaar.

De app is het resultaat van samenwerking tussen een aantal belangenorganisaties, de politie en het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Rijkswaterstaat heeft afgelopen jaar een recordaantal boetes uitgedeeld op de weg en op het water. Weginspecteurs van de overheidsinstantie schreven 5824 keer een boete uit voor het negeren van een rood kruis, bevestigt de overheidsinstantie berichtgeving van De Telegraaf. In 2020 ging het nog om ruim 4900 bekeuringen.

"We zien het elke dag weer. En we zien in het rijgedrag dat mensen denken er nog wel even langs te kunnen", zegt woordvoerder Diederik Fleuren in het NOS Radio 1 Journaal. "Maar ondertussen zijn er waarschijnlijk wel mensen aan het werk om bijvoorbeeld een incident af te handelen. Er kan ook iets op de weg liggen. Het zijn potentieel gevaarlijke situaties."

In de cijfers valt ook op dat pijlwagens en zogeheten botsabsorbers vorig jaar veel vaker werden aangereden. Het ging om bijna 40 incidenten, tegenover 22 in 2020. "Deels is dat te verklaren doordat we meer wegwerkzaamheden hebben gehad", zegt Fleuren. Maar ook hier zie je: de aandacht van de automobilist is niet altijd op de weg."

Vorig jaar waren er ook tien aanrijdingen met voertuigen van Rijkswaterstaat. In twee gevallen kwam dat door het negeren van een rood kruis. De boete voor het negeren van een rood kruis is minimaal 240 euro.

Dodemanskoord ontbreekt

Op het water schreven mobiele verkeersleiders in totaal 507 boetes uit, in 2020 ging het om 137 bekeuringen. "Door corona zie je een toename van het recreatieverkeer en gaan mensen het water op", legt Fleuren uit. "Maar ook daar zie je dat er mensen zijn die zich niet aan de regels houden."

Het gaat dan bijvoorbeeld om te hard varen in gebieden waar dat niet mag. Ook moeten mensen in 'snelvaargebieden' een zogeheten dodemanskoord dragen, waardoor de motor afslaat als er iets gebeurt. "Die dragen ze dan bijvoorbeeld niet. Of ze hebben geen reddingsvest om als ze staand varen, wat ook verplicht is. Of geen vaarbewijs", zegt Fleuren.

Een boot huren of besturen mag in veel gevallen ook zonder vaarbewijs. "Maar je wordt wel geacht de wet te kennen. En ik vrees toch dat er een hele hoop mensen zijn die zich daarin niet verdiepen", zegt Fleuren. "Zorg dat je goed voorbereid bent en dat je de basisregels kent."

Australië en Nieuw-Zeeland hebben vliegtuigen naar de eilandengroep Tonga gestuurd om te bekijken hoe de situatie daar nu is. Tonga werd zaterdag getroffen door een tsunami als gevolg van een onderzeese vulkaanuitbarsting. Over de situatie daar is nog veel onduidelijk.

Het lijkt er volgens de Australische minister voor de Stille Oceaan vooralsnog niet op dat er veel doden zijn gevallen, maar er is volgens hem wel veel schade aan huizen rond het kustgebied. Ook vakantieresorts hebben volgens hem behoorlijke schade opgelopen. Wel lijkt de luchthaven van Tonga in relatief goede staat. Er zijn geen berichten over doden, maar wel wordt een Britse vrouw vermist.

De grootste zorg is op dit moment de aanwezigheid van as, waardoor de kwaliteit van het drinkwater sterk is aangetast. Ook de luchtkwaliteit bij de eilandengroep is na de uitbarsting fors verslechterd. "Veel mensen weten niet dat as giftig is", zegt de zaakgelastigde van Tonga in Australië.

De internationale hulp voor Tonga komt inmiddels op gang:

De communicatie met Tonga is vrijwel onmogelijk doordat de enige onderzeese glasvezelkabel naar de eilandengroep beschadigd is. Het kan volgens de beheerder ervan een tot drie weken duren voor de kabel weer hersteld is.

De kabel moet door een schip omhoog worden gehaald en het is nog onduidelijk of de situatie rond de uitgebarste vulkaan inmiddels veilig genoeg is. Satellietverbindingen bieden geen soelaas, door een dikke aswolk die rond de eilandengroep hangt. Daardoor kunnen apparaten op de grond nu geen verbinding maken met een communicatiesatelliet.

Door de communicatieproblemen zijn er ook nog geen beelden van de situatie op de eilandengroep beschikbaar.

Dit zijn beelden van de vulkaanuitbarsting:

Ondertussen is ook nog onduidelijk aan welke hulp de eilandengroep vooral behoefte heeft. De levering ervan wordt verder bemoeilijkt door het coronavirus. Tonga heeft coronavirus tot nu toe buiten de deur weten te houden. Daardoor moet iedere vorm van hulp eerst in quarantaine.

Het is volgens de zaakgelastigde van Tonga ook onwaarschijnlijk dat buitenlands personeel toestemming krijgt om vliegtuigen die eventueel in Tonga zouden landen te verlaten.

De uitbarsting van de vulkaan Hunga Tonga-Hunga Ha'apai leidde tot tsunamiwaarschuwingen in meerdere landen in en rond de Stille Oceaan. In Peru zijn door de golven twee vrouwen om het leven gekomen. In verschillenden landen wordt schade gemeld.

Van Japan en Nieuw-Zeeland tot aan de VS en Peru hebben kustgebieden rond de Stille Oceaan te kampen met de gevolgen van een tsunami:

Ze verdienen samen wereldwijd jaarlijks honderden miljarden euro's en hebben grote invloed op ons digitale leven: techgiganten als Google, Meta (voorheen Facebook) en Apple. Maar juist dat heeft in de ogen van de Europese Unie geleid tot veel te veel macht voor die bedrijven. De EU staat op het punt nieuwe, veel strengere regels door te voeren die de bedrijven tot fundamentele veranderingen moeten dwingen.

De wetgeving zet bijvoorbeeld de bijl aan de wortels van Apples App Store. Dat is nu de enige plek waar consumenten met iPhones en iPads apps kunnen vinden. Dat kan gaan veranderen en dan staan er voor Apple miljarden op het spel. Daarnaast wordt het verboden om in rangschikking - denk aan zoekresultaten - eigen diensten voor te trekken ten koste van die van andere.

Er wordt al ruim een jaar gewerkt aan deze wet: de Digital Markets Act (DMA). De regels zijn gericht op online platforms. Aan de details wordt nog gesleuteld, maar het is nu al duidelijk dat ze in ieder geval die grote Amerikaanse techreuzen gaan treffen.

Stempel 'poortwachters'

Zij worden straks gezien als zogeheten 'poortwachters'. Ze zijn zó groot dat ze in feite zeggenschap hebben over wie toegang krijgt tot de markt waarop ze actief zijn, is de uitleg van de Europese Commissie. Houden techbedrijven zich niet aan de regels, dan kan de EU miljardenboetes opleggen of zelfs in een uiterst geval dwingen om bedrijfsonderdelen af te stoten.

Hoe groot zijn de techbedrijven? Vaak groter dan de hele top-5 van de autosector, levensmiddelen en farmacie:

Je zou kunnen zeggen dat de kern van de wet draait om het tegengaan van één ding: misbruik van marktmacht. Het is de afgelopen jaren het sleutelwoord geweest bij de miljardenboetes die zijn uitgedeeld aan Google en de onderzoeken die zijn aangekondigd. Die 'lessen' zijn gebruikt om de nieuwe regels op te stellen.

"Als je naar de digitale markt kijkt, dan is er een probleem", zegt onderzoeker Lisanne Hummel van de Universiteit Utrecht. "Bedrijven zijn zo afhankelijk van grote techbedrijven, dat dit ze kwetsbaar maakt. De macht die big tech heeft is te groot."

Hummel legt uit dat het idee van de DMA onder meer is dat die meer keuzes biedt aan mensen. "De markt wordt eerlijker en het wordt makkelijker om mee te doen." Dat kan weer leiden tot een beter aanbod, van bijvoorbeeld nieuwe Europese concurrenten, en (waar dit van toepassing is) tot lagere prijzen. Daarmee raakt de wetgeving dus ook direct aan hun verdienvermogen.

Maar Hummel maakt wel een belangrijke kanttekening. "Als je mij vraagt of dit de juiste manier is om het aan te pakken, dan is mijn antwoord dat we het nog niet weten. Leidt dit tot alternatieven voor Apples App Store, Google's zoekmachine of Amazon? Het wetsvoorstel biedt die ruimte, maar is het ook levensvatbaar?"

De lobbymachine van big tech

De uitwerking van de nieuwe regels mag dan nog onduidelijk zijn, alleen al de onzekerheid over de gevolgen ervan veroorzaakt veel onrust onder techreuzen. De belangen zijn enorm.

Volgens een rapport van Coroporate Europe Observatory en LobbyControl, non-profitorganisaties die meer openheid over lobbyen willen, geeft de techsector in Brussel het meeste geld uit aan lobbyen. Men wéét dat deze regels eraan komen, maar ze zullen er alles aan om de gevolgen zo veel mogelijk te beperken.

Big tech gaf verreweg het meeste geld uit aan lobbyen:

In gesprek met de NOS waarschuwen ingewijden in de techindustrie (die vanwege de gevoeligheid van het onderwerp en omdat het wetgevingsproces nog niet is afgerond niet bij naam genoemd willen worden) voor de in hun ogen mogelijk negatieve gevolgen.

Zo wordt er rekening mee gehouden dat je straks als gebruiker binnen verschillende diensten van een bedrijf veel vaker opnieuw moet inloggen. Een andere ingewijde stelt dat de smartphone onder de voorgestelde regels niet van de grond zou zijn gekomen - de vraag is natuurlijk of dat zo is, maar het geeft wel weer hoe groot de belangen zijn.

Verder klinkt er de zorg over de vraag hoe de techgiganten straks kunnen controleren of ze de juiste maatregelen nemen. De Europese Commissie staat maar ten dele open voor een gesprek en zelfs dan is het nog maar de vraag of er een antwoord volgt. "Het is nu niet 100 procent goed geregeld. Daar worden we zenuwachtig van", zegt een betrokkene. Onderzoeker Hummel van de Universiteit Utrecht snapt deze zorg vanuit de techsector.

Gevolgen voor Europese techbedrijven

Waar nog veel onduidelijkheid over is, is wat deze regels gaan betekenen voor kleinere techbedrijven. Dat hangt af van de definitie wanneer je een 'poortwachter' bent en daar wordt nog aan gesleuteld. Het blijft daarom een spannende tijd voor partijen als Booking.com en Spotify, die hier mogelijk ook onder gaan vallen.

Ten slotte is de Nederlandse brancheorganisatie voor start-ups kritisch op de voorstellen en waarschuwde in november vorig jaar voor onvoorziene gevolgen.

Goedemorgen! Staatssecretaris Vijlbrief van Mijnbouw spreekt in Groningen belangengroepen in het bevingsgebied. En de rechter in Den Haag doet uitspraak in een kort geding dat door vier Afghaanse gezinnen is aangespannen tegen de Nederlandse staat.

Eerst het weer. Vooral in het westen schijnt geregeld de zon, dieper landinwaarts komen vrij veel wolken voor waaruit lokaal ook wat regen kan vallen. Daar waar de zon schijnt wordt het 9 graden, elders een graad of 7. De wind komt uit het westen tot noordwesten en is matig boven land en krachtig aan zee.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Bekijk hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Een onderzoeksteam dat het verraad van Anne Frank met moderne technieken analyseerde, komt na 6 jaar met een eerder nauwelijks onderzochte theorie: volgens het team speelde een Joodse notaris uit lijfsbehoud het adres van het Achterhuis door aan de nazi's.

De onderzoekers concluderen dat de vooraanstaande Amsterdamse notaris Arnold van den Bergh onderduikadressen aan de Duitsers heeft doorgegeven om veiligheid voor zijn eigen gezin te garanderen. Definitief bewijs daarvoor werd niet gevonden, maar volgens het team lijkt in ieder geval vader Otto Frank zelf de theorie serieus te hebben genomen.

Gepensioneerd FBI-rechercheur Vince Pankoke noemt dit onderzoek het langste en moeilijkste waar hij ooit bij betrokken was, met een enorme berg data, zoekgeraakte archiefstukken en overleden getuigen. "Dit was geen cold case, de zaak was bevroren."

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Zangeres Anouk stopt per direct als coach bij The Voice of Holland. Dat heeft ze in een video op Instagram laten weten. De verklaring volgt op aantijgingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag bij het RTL-programma.

De zangeres spreekt van "een structureel probleem" bij het programma, daar wil ze geen onderdeel van zijn. "Ik wil niet werken op een plek waar een aantal mannen jarenlang misbruik hebben gemaakt van hun positie, en waar er bewust voor is gekozen om het stil te houden en de andere kant op te kijken. Dat kan echt niet."

Bekijk hieronder de volledige verklaring van Anouk:

Fijne maandag!

De nieuwe staatssecretaris voor de gaswinning in Groningen, Hans Vijlbrief, bezoekt vandaag voor het eerst Groningen. Er wacht hem een stevig onthaal. Twee weken geleden maakte zijn voorganger bekend dat er toch meer gas uit het Groningenveld nodig is dan waar eerder van uit werd gegaan. Door tegenvallers lijkt het niet te kunnen lukken om de winning volgens een eerdere planning af te bouwen.

Voor Vijlbrief is het Groninger gas bepaald geen nieuw dossier. Hij maakte van dichtbij mee hoe het aardgas onderwerp was van een verhitte belangenstrijd tussen enerzijds het ministerie van Economische Zaken en anderzijds de bedrijven Shell en Exxon, zo blijkt uit WOB-documenten die de NOS eerder opvroeg.

Vijlbrief werkte in 2010 als Directeur Generaal Energie, Telecom en Markten bij het ministerie van Economische Zaken. Die functie maakte hem als overheidscommissaris ook lid van de raad van commissarissen van Gasterra. En daarmee zat hij in het hart van het zogenoemde Gasgebouw. Dit tamelijk mysterieuze gasgebouw is niet echt een gebouw, maar een wirwar van instanties en de bedrijven Shell en Exxon, de eigenaren van het gas in de Groningse bodem.

425 miljard kuub gas

Het jaar 2010 waarin Vijlbrief deze functie kreeg, was een belangrijk jaar. Want in dat jaar werd besloten hoeveel aardgas in de daaropvolgende tien jaar in Groningen gewonnen zou gaan worden. Een week na zijn aantreden op 23 februari werd een "projectopdracht Groningenplafond" ingepland, door ambtenaren van het ministerie. Zij praatten de maanden daarop wekelijks met elkaar over de te kiezen strategie.

Dat was vooral omdat ze een strijd voorzagen met Shell en Exxon over de vraag of er meer gas gewonnen mocht worden dan in de jaren daarvoor. Voortdurend blijken de bedrijven meer gas te willen winnen dan het ministerie, zo staat in de stukken. Op 21 juni krijgt Vijlbrief hun definitieve notitie.

Een oude afspraak tussen het ministerie en de "olies", zoals ze op het ministerie worden genoemd, schrijft voor dat er tot 2030 in periodes van telkens tien jaar 425 miljard kuub gas mag worden gewonnen. Maar de bedrijven willen meer, omdat er de jaren daarvoor minder is gewonnen dan de gemiddeld 42,5 miljard kuub per jaar. De ambtenaren vinden dat niet wenselijk. Ze waarschuwen dat een verhoging van het plafond politiek niet makkelijk te motiveren is, omdat er ook meer gas uit kleine gasvelden beschikbaar is.

Afgelopen zaterdag gingen Groningers nog massaal de straat op. Ze eisten meer respect van Den Haag:

2013 Recordproductie

Dat 'recht op inhaal' is er toch gekomen. Het is een van de redenen waarom er vanaf 2010 meer dan gemiddeld gas kon worden gewonnen, met in 2013 een recordproductie van 53 miljard kuub gas. De Parlementaire enquête gaswinning Groningen, die later deze maand met z'n verhoren begint, doet daar onderzoek naar.

Want deze recordproductie vond plaats in uitgerekend hetzelfde jaar waarin het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) had gewaarschuwd dat de aardbevingen als gevolg van de gaswinning veel heviger konden worden dan tot die tijd werd gedacht. Het Staatstoezicht op de Mijnen is de instantie die toeziet op de veiligheid van de winning van delfstoffen. Begin 2013 gaf dit SodM aan dat de gaswinning zo snel en zoveel mogelijk naar beneden zou moeten.

Hoe het kan dat er na die waarschuwing in plaats van minder juist heel veel meer gas werd gewonnen in dat jaar, moet volgens veel Groningers een belangrijk onderwerp zijn voor de parlementaire enquête.

Schatkist

In juli 2011 stapte Vijlbrief over naar het ministerie van Financiën, waar hij als hoogste ambtenaar over de schatkist waakte. Ook daar kreeg hij te maken met de Groningse gaswinning. De onderhandelingen over de winning lopen weliswaar allemaal via Economische Zaken. Maar het ministerie van Financiën incasseert de baten van de verkoop van het aardgas.

Als hoogste ambtenaar bij Financiën wist Vijlbrief als geen ander wat de consequenties voor de Rijksbegroting zouden zijn van het snel dichtdraaien van de gaskraan na de heftige aardbeving in Huizinge in 2012. Deze beving met een kracht van 3,6 is tot op heden de ergste beving. In het jaar van de in Groningen omstreden recordproductie (2013) was Vijlbrief thesaurier-generaal van Financiën.

Die zwaarste beving tot nu toe leidde tot de belofte van oud-minister Wiebes van Economische Zaken om de gaswinning helemaal te stoppen, eerst in 2030, later vervroegde hij dat naar 2022.

De gaswinning heeft geleid tot aardbevingen en schade aan huizen in het gebied. Waarom die aardbevingen ontstaan, legt NOS op 3 in deze video uit: