NOS Nieuws - Algemeen

Een hooggeplaatste Russische defensiefunctionaris is opgepakt, omdat hij wordt verdacht van het aannemen van steekpenningen. Dat schrijven Russische staatsmedia. Het gaat om Timoer Ivanov, een van de twaalf onderministers van Defensie.

Ivanov werd kort na de invasie van Oekraïne door Rusland al op de sanctielijst gezet door zowel de Verenigde Staten als de Europese Unie.

Het Russische staatspersbureau RIA Novosti schrijft op basis van Kremlin-woordvoerder Peskov dat minister van Defensie Sjojgoe inmiddels op de hoogte is gebracht van de aanhouding van zijn vertrouweling.

Voordat hij onderminister werd in 20216, werkte Ivanov al nauw samen met Sjojgoe. Zo was hij vicegouverneur van de regio Moskou, toen Sjojgoe in 2012 gouverneur werd van die regio. Kort daarna volgde hij Sjojgoe naar het ministerie van Defensie.

Er zijn geen details gemaakt over de hoogte van de steekpenningen die Ivanov zou hebben aangenomen, en waarvoor.

Bouwprojecten

Ivanov overziet in zijn functie onder meer het vastgoed en de bouwprojecten van het Russische leger, schrijft persbureau AP, en had volgens Russische media ook de bouwprojecten in de Oekraïense havenstad Marioepol onder zich.

Marioepol werd in mei 2022 bezet door Rusland, nadat de havenstad eerst door zware bombardementen grotendeels was verwoest.

De Russen begonnen kort na de bezetting van de stad met het bouwen van woonwijken op de verwoeste grond. President Poetin bezocht in maart vorig jaar hoogstpersoonlijk nog zo'n bouwplaats in Marioepol.

Onderzoek Navalny

Eind 2022 kwam Ivanov in het nieuws door een onderzoek van de anti-corruptieorganisatie van de in februari overleden oppositieleider Aleksej Navalny.

In dat onderzoek kwam naar voren dat Ivanov een luxeleven leidde, terwijl hij dat volgens zijn officiële inkomen niet zou kunnen betalen. In het onderzoek wordt gesuggereerd dat Ivanov mogelijk flink verdiende aan de bouwprojecten in Marioepol. Het is niet duidelijk of hij om deze reden nu is opgepakt.

Er hangt Ivanov een celstraf van maximaal vijftien jaar boven het hoofd.

Nederland kan in 2050 volledig klimaatneutraal zijn. Maar die haalbaarheid komt ernstig in het geding als we controversiële maatregelen uitsluiten of zelfs maar uitstellen. Dat zegt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een nieuwe doorrekening.

Ruim dertig routes om klimaatneutraal te worden zijn doorgerekend voor alle belangrijke sectoren. Het PBL spreekt van hun 'vlaggenschip'. Samen met achtergrondrapporten gaat het om zo'n duizend pagina's.

"Het is een enorme opgave", zegt PBL-directeur Marko Hekkert tegen de NOS. "We hebben nog maar 25 jaar om dit voor elkaar te krijgen. Elke vertraging die je je nog veroorlooft, maakt het of enorm duur, of onmogelijk. Het is nu dus vooral doorzetten - de urgentie hebben we afgelopen jaren al gezien."

Hekkerts zorg is kortetermijndenken. Sommige maatregelen die kunnen helpen om het klimaatdoel voor 2030 te halen (55 procent minder broeikasgassen dan in 1990) kunnen juist leiden tot stagnatie op de lange termijn. Een voorbeeld is het verwarmen van huizen met waterstof.

"Vanuit de sector wordt gezegd: er liggen mooie aardgasleidingen - daar kunnen we dus waterstof in stoppen. Maar als je naar het hele systeem kijkt, hebben we die waterstof elders nodig, en blijken warmtepompen voor verwarming veel optimaler. Dus voor beleid dat we nu nog maken: zet de 2050-bril op."

Het PBL heeft onderzocht welke scenario's het meest kosteneffectief zijn, tegen relatief kleine veranderingen in productie en consumptie. "Zo gaan we in de studie niet uit van grootschalige gedragsveranderingen", zegt hoofdauteur Bart Strengers. Zijn conclusie: het is niet alleen haalbaar, maar ook betaalbaar. "Het zijn geen astronomische bedragen. Het gaat vooral om een transitie waar we doorheen moeten. Dat vraagt grote investeringen en eerlijke verdeling - maar brengt geen hoge netto kosten."

Nederlandse waterstof en biokerosine

In 2050 zal in Nederland maar liefst drie tot vijf keer zo veel elektriciteit geproduceerd moeten worden als nu, afkomstig uit wind, zon en mogelijk wat kernenergie. Dankzij die extra elektriciteit kunnen wegverkeer, verwarming en de industrie stoppen met fossiele brandstoffen.

Ook waterstof speelt daarbij een belangrijke rol - om pieken in vraag en aanbod van elektriciteit op te vangen. Het grootste deel van die waterstof zullen we volgens het PBL in Nederland zelf produceren. Het is volgens het planbureau essentieel dat verschillende investeringen parallel worden uitgevoerd, en dat nergens "gewacht" wordt op voortgang elders.

Twee lastige sectoren die niet kunnen elektrificeren, zijn de scheepvaart en de luchtvaart. De scheepvaart zou kunnen overstappen op biobrandstof of ammoniak, en luchtvaart op biokerosine en synthetische kerosine.

Krimp van de veestapel

Ook die alternatieve luchtvaartbrandstof moeten we zelf (grootschalig) gaan produceren in Nederland. Bij die fabricage komt CO2 vrij en als we die ondergronds opslaan wordt meer CO2 aan de atmosfeer onttrokken dan erbij vrijkomt.

Die negatieve uitstoot zal vervolgens nodig zijn voor de sector die het lastigst te verduurzamen is: de landbouw. Die stoot in Nederland nu 23 miljoen ton broeikasgassen per jaar uit (15 procent van het totaal).

Dat zal in 2050 alsnog 9 tot 12 miljoen ton zijn. Daarbij wordt uitgegaan van enige krimp van de veestapel, in lijn met het stikstofbeleid. Vooral die resterende uitstoot van de landbouw zal in 2050 dus moeten worden gecompenseerd.

Geen aflaat

In veel andere rapporten wordt ervan uitgegaan dat zulke negatieve emissies gecreëerd kunnen worden door biomassa te verstoken voor elektriciteit en de CO2 die daarbij vrijkomt ondergronds op te slaan.

Het PBL ziet dat anders: door te sterke groei van de vraag kunnen tekorten en duurzaamheidsproblemen ontstaan, waaronder ontbossing. Biomassa moet daarom alleen worden gebruikt voor hoogwaardige toepassingen, zoals grondstof voor bioplastics en de bouw, en biobrandstoffen voor transportsectoren die niet kunnen elektrificeren.

Het ondergronds opslaan van CO2 is geen aflaat om door te gaan met grootschalig gebruik van fossiele brandstoffen. Volgens het rapport kan in 2050 slechts een zeer klein deel fossiele brandstoffen met CO2-opslag worden gecompenseerd.

Bevolkingsgroei

In het rapport wordt bevolkingsgroei gezien als een gegeven en uitgegaan van gematigde groei (een à twee miljoen extra mensen in 2050). Dat vraagt tussen 2020 en 2050 1,4 miljoen extra woningen. Het werkelijke volume van gebouwen in het Nederlandse landschap groeit bijna twee keer zo hard, door een vergelijkbare toename van bebouwing ten behoeve van de dienstensector.

Toch toonde de Staatscommissie voor Demografische Ontwikkelingen dat de bevolkingsgroei in praktijk aanzienlijk lager of hoger kan zijn, afhankelijk van immigratie. Als er voor 2050 nog meer mensen bijkomen wordt het moeilijker en bij lagere groei makkelijker, erkent Hekkert. Naast landbouw en woningbouw is de schaarse ruimte in Nederland ook nodig voor extra bos.

Verspilling aanpakken

Ook verduurzaming van leefstijl kan de opgave een stuk vergemakkelijken. Volgens het PBL is op dat vlak vervolgstudie nodig; het is niet meegenomen in dit rapport. Wel is het volgens het planbureau essentieel dat we netto veel minder energie verspillen. Alleen dan is de extra CO2-vrije elektriciteit toereikend om alle fossiele brandstoffen te vervangen.

Die besparing komt van goede isolatie van alle woningen en andere gebouwen, zegt Bert Daniels, de tweede hoofdauteur. "Maar het zit ook in nieuwe technologie. Zo verbruiken warmtepompen netto een derde tot een kwart van de energie van gasverwarming en is een elektrische auto ruwweg drie keer zo efficiënt als een vergelijkbare verbrandingsauto."

Uiteindelijk is het een vrij simpel verhaal, besluit Hekkert. "Alle verduurzaming moet opgeschaald worden. Je kunt niks verkeerd doen, zolang je opschaalt."

Een dikke, geel-oranje deken leek er over het zuiden van Griekenland te liggen. Bij zonsondergang kleurde de lucht knalrood. Zo'n grote hoeveelheid Saharastof als er vandaag in de Griekse lucht hing, komt niet vaak voor.

Dat wat Saharastof Griekenland aandoet, is niet ongebruikelijk. Ook in Nederland komt het wel eens voor bij een sterke zuidelijke stroming. Maar het zuiden van Griekenland had dus met bijzonder hoge concentraties stof uit Noord-Afrika te maken.

Het levert niet alleen intrigerende beelden op; mensen kunnen er ook behoorlijk last van hebben. De hele kleine stofdeeltjes kunnen diep in de longen doordringen. Dat merkten ook de ziekenhuizen in de stad Kalamata en op het eiland Kreta, waar meer mensen dan normaal zich meldden bij de spoedeisende hulp, vooral met klachten aan de luchtwegen.

De overheid had al gewaarschuwd voor het stof en adviseerde vooral mensen met luchtwegaandoeningen of allergieën om niet naar buiten te gaan. Ook werd aangeraden om ramen en deuren gesloten te houden en om niet te gaan sporten in de buitenlucht.

Door zandstormen in de Sahara kan zand en stof hoog de lucht in worden geblazen. Daar drijft het mee op de wind. Het zand daalt vaak snel neer, omdat het te zwaar is om lang te blijven zweven. Maar de lichtere stofdeeltjes kunnen duizenden kilometers afleggen.

Stof is niet het enige wat uit de Sahara komt gewaaid. Ook de hitte verplaatst zich: in het westen van Kreta werd vandaag een temperatuur van bijna 37 graden gemeten. Gemiddeld is het daar rond deze tijd een graad of 22.

Morgen draait de wind, en dan zou het meeste stof én de ergste hitte weer uit Griekenland moeten verdwijnen.

Nederlandse artiesten uiten in het AD hun zorgen over de diefstal van allerlei artistieke elementen als melodie, stijl en stem door tools als Udio, apps waarmee muziek wordt geproduceerd op basis van kunstmatige intelligentie (AI).

Tools zoals Udio gebruiken bestaande muziek om het algoritme te trainen voor het produceren van muziek. "'Maak een nummer in de stijl van Zoutelande van Bløf met een Maan-vibe', dat kun je invoeren en daar rolt dan een nummer uit", zegt Pablo van de Poel, muzikant van rockband DeWolff.

"Muziek is mijn leven en dat zoiets afgepakt kan worden door AI baart mij enorme zorgen. Tegelijkertijd spelen wij vooral live en dat zal niet zo snel verdwijnen."

Commerciële klus

Universitair docent Emilie Rademakers begrijpt waar de angst van artiesten vandaan komt. "Het succes van dit soort programma's zit met name in de toegankelijkheid: je hoeft alleen maar een paar trefwoorden in te voeren om een deuntje te maken."

"Veel artiesten kunnen hun werk blijven doen doordat zij af en toe een commerciële klus doen, zoals het maken van een jingle voor reclames", zegt Van de Poel. "Met de komst van AI gebeurt dat niet meer." Bandleden van de Dawn Brothers maken zich zorgen over de opkomst van AI:

Geen klachten

Caspar de Kiefte van Kunstenbond, de vakbond voor cultuurwerkers en kunstenaars, herkent het door Van de Poel geschetste beeld. "Udio bestaat nog maar heel kort. Op dit moment wordt kunstmatige muziek met name gebruikt voor achtergrondmuziek in cafés en winkels. Maar door AI zal de sector een heel stuk kleiner worden, omdat het veel moeilijker wordt om een bestaan op te bouwen als artiest."

Transparantie speelt ook een rol, geeft Rademakers aan. "De apps zeggen rechtmatig gebruik te maken van beschermde muziek, maar welke databronnen zij gebruiken en hoe zij de muziek verwerken, is onbekend.

Volgens BumaStemra, de organisatie die de auteursrechten van ongeveer 38.000 Nederlandse muziekmakers beheert, is er toestemming nodig van de rechthebbende om gebruik te mogen maken van bestaande muziek. Maar de organisatie heeft nog geen klachten ontvangen over de tools.

Duidelijker regels

Toch verwacht Rademakers niet dat artistiek werk zomaar door kunstmatige muziek wordt vervangen. "Joost Klein wordt gewaardeerd omdat hij op een innovatieve manier verschillende sentimenten samenbrengt. Hij raakt daarmee aan wat bij mensen leeft. Dat kan een app nooit doen."

Naar verwachting wordt de Europese AI Act officieel in mei gepubliceerd, daarna worden de regels in fasen van kracht. De wet moet ertoe leiden dat er duidelijker regels komen rond kunstmatige intelligentie.

De burgemeester van Rijswijk (ZH) heeft een streep gezet door een Eritrees bevrijdingsfeest in haar stad op 25 mei. De bijeenkomst is te riskant, aldus de gemeente. In februari waren er rellen rond een bijeenkomst van Eritreeërs in Den Haag.

De uitbater van een zalencentrum in Rijswijk had het evenement van de Federatie van Eritrese Gemeenschappen Nederland (FEN) aangemeld bij de gemeente. Er werden zo'n 800 bezoekers verwacht.

Burgemeester Sahin schat het veiligheidsrisico in als "levensgroot" en geeft dus geen toestemming. Volgens haar horen evenementen met "zo'n hoog risicoprofiel niet thuis in een drukke omgeving als Rijswijk".

Zowel de organisator als de exploitant had het risico voor het evenement als laag ingeschaald. "Maar dat is niet hoe de gemeente erover denkt", aldus een woordvoerder van Rijswijk tegen Omroep West.

Twee groepen

Binnen de Eritrese gemeenschap zijn er spanningen tussen twee groepen: tegenstanders van het Eritrese regime en regeringsgezinde Eritreeërs. Het leidde de laatste jaren tot ongeregeldheden bij een aantal bijeenkomsten in Nederland.

Zo vielen er vorig jaar meerdere gewonden bij een massale vechtpartij bij zalencentrum Event Plaza in Rijswijk, hetzelfde zalencentrum waar de bijeenkomst volgende maand zou plaatsvinden.

Op 17 februari dit jaar liep een confrontatie tussen twee groepen Eritreeërs in Den Haag uit op rellen. Er werd met stenen gegooid en (politie)voertuigen werden in brand gestoken. De mobiele eenheid zette traangas in om de situatie onder controle te krijgen. Zeker vier agenten raakten gewond.

Youp van 't Hek is vanavond voortijdig met zijn voorstelling De Laatste Ronde! in het Amsterdamse theater Carré gestopt. Volgens bezoekers liet zijn geheugen hem in de steek. Na een uur stopte de cabaretier met zijn show.

"Jongens, sorry, het gaat niet meer", zei hij volgens een bezoeker. Het gebeurde nadat de voorstelling meerdere keren korte tijd was stilgelegd, waarna de cabaretier het nog probeerde met een draaiboek in zijn hand.

Nadat de voorstelling was gestopt, nam een medewerker van het theater het woord en zei dat Van 't Hek de hele dag al niet lekker was. Bezoekers kunnen een ticket krijgen voor een volgende voorstelling. Het management van Van 't Hek was niet bereikbaar voor een reactie.

Youp van 't Hek staat nog tot en met eind mei in Carré, waar hij het laatste programma speelt uit een carrière die vijftig jaar heeft geduurd.

Hartoperatie

Van 't Hek moest eerder in zijn carrière ook al voorstellingen vroegtijdig beëindigen vanwege gezondheidsproblemen. Dat gebeurde onder meer in 2017 in het Oude Luxor in Rotterdam.

Ook in 2015 werd hij twee keer onwel bij een optredens. Vervolgens is hij geopereerd aan zijn hart: er is een aantal bypasses aangebracht. Na die ingreep heeft de cabaretier een rustpauze genomen.

Er komt voor het eerst een groot onderzoek naar de problemen bij slachtoffers van de basisschoolgijzeling in Bovensmilde in 1977. De toen 11-jarige Cor Udding heeft de afgelopen jaren gestreden voor meer erkenning voor de slachtoffers. "Eindelijk een forse stap richting erkenning, al had dit 47 jaar geleden moeten gebeuren", zegt hij tegen RTV Drenthe.

Vier Zuid-Molukse jongeren drongen op 23 mei 1977 basisschool De Meenthe in Bovensmilde binnen. 105 kinderen en vijf leerkrachten werden dagenlang vastgehouden. Na vier dagen werden de kinderen en één leerkracht vrijgelaten.

De andere leerkrachten kwamen op 11 juni vrij, nadat het leger was ingezet en pantservoertuigen op de school werden afgestuurd. Dat was op dezelfde dag dat mariniers een einde maakten aan een treinkaping bij De Punt, niet ver van Bovensmilde.

Op elke hoek tanks

"Niet alleen die dagenlange gijzeling heeft er bij de jonge kinderen enorm ingehakt, maar ook de lange nasleep", zegt de inmiddels 58-jarige Udding. Hij herinnert zich dat het onveilig was in het dorp door rellen en brandstichting.

Ook was er militaire bewaking bij de school en stonden er een jaar lang op elke hoek tanks. "Dat heeft allemaal zo gigantisch veel impact gehad. Ik denk dat die periode erna nét zo dramatisch is geweest als de gijzeling zelf."

Hij vindt dat er te weinig nazorg is geweest voor de slachtoffers, stapte meermaals naar de politiek en ging in gesprek met premier Rutte. "Zeer onterecht kregen sommige slachtoffers van hulpverleners te horen dat zij destijds te jong waren om er echt iets aan over te houden. En er werd binnen gezinnen niet over gepraat", zegt hij.

Last van herinneringen

Volgens Udding hebben de gebeurtenissen en het gebrek aan nazorg het leven van veel slachtoffers beïnvloed. "Zelf heb ik behoorlijk lang weinig last gehad van het trauma, totdat in de coronatijd met het invoeren van de avondklok mijn vrijheid ineens werd ingeperkt. Ik begon toen last te krijgen van herinneringen van destijds en ik begon er ook over te dromen."

Hij besloot contact op te nemen met de andere gegijzelden. "Er zijn veel verhalen over scheidingen, sociale en maatschappelijke problemen, zowel geestelijk als fysiek, binnen gezinnen en post-traumatische situaties", stelt hij. Hoe groot de groep is die zich inmiddels bij hem heeft gemeld, wil hij niet kwijt. "Maar het zijn er veel en ze blijven komen."

Vertrouwen winnen

Hij vindt het aangekondigde onderzoek "een eerste stap naar eerherstel". Het onderzoek is vorige week door minister Weerwind (Rechtsbescherming) aangekondigd en is onderdeel van een groter project rond slachtoffers van het ministerie van Justitie en Veiligheid. De studie begint binnenkort en wordt uitgevoerd door ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum.

"Laat ik het zo zeggen: dit is een belangrijke en goede stap en een bewijs dat we niet vergeten zijn. Maar ik ben ook afwachtend, de kurk gaat nog niet van de champagnefles", zegt Udding over het onderzoek.

"Ik ben blij met het woord 'zorgvuldig' in de tekst van Weerwind, want dat is ook uitermate belangrijk. De gesprekken met de slachtoffers moeten de basis vormen, maar voordat je het over goede gesprekken hebt, moet je eerst vertrouwen winnen. Dat zal een uitdaging worden, na al die tientallen jaren dat er niets gebeurde."

Tegen een 28-jarige Amsterdammer is vijftien maanden cel geëist vanwege een hack. Volgens het Openbaar Ministerie heeft de man online ingebroken bij het systeem van entertainmentbedrijf ID&T. Als gevolg daarvan belandden privégegevens van honderdduizenden festivalgangers, -medewerkers en artiesten op straat.

"Hier was absoluut geen sprake van een kwajongensstreek", zegt de officier van justitie. Het OM rekent het de man zwaar aan dat hij de bedrijven niet heeft gewaarschuwd over de kwetsbaarheden in hun systeem. In plaats daarvan "wilde hij in alle rust zijn buit bestuderen".

Welkom01

De verdachte erkent dat hij in de zomer van 2022 de server van NextSelect in Enschede is binnengedrongen. Dat bedrijf beheerde de servers waarop de data stonden. De 28-jarige beweert dat hij nieuwsgierig was of de beveiliging van het systeem op orde was en dat bleek dus niet het geval.

"Met de inlog administrator en Welkom01 was ik in hun systeem", wordt de verdachte geciteerd door de regionale omroep Oost. Hij had gezien dat veiligheidsprotocollen niet goed waren opgevolgd. De man wilde kijken of hij zichzelf op de gastenlijst voor een festival kon zetten.

'Forse inbreuken'

Ook dat lukte. De ICT'er verschafte zichzelf toegang tot technofestival Awakenings. Hij kon eveneens parkeerplaatsen aanvragen. De man kopieerde de data van de server naar zijn eigen pc. Volgens het OM Waren dat "zeer forse inbreuken" en datadiefstal.

De ontwikkeling van het computersysteem, Evi genaamd, had enkele tonnen gekost. Door de hackactie liep het programma grote imagoschade op. NextSelect en ID&T eisen in totaal 97.000 euro schadevergoeding.

"Ik was een winkel binnengedrongen waar ik niet had mogen zijn", citeert Oost de verdachte. Zijn advocaat noemt de strafeis disproportioneel. De 28-jarige heeft geen strafblad en wordt binnenkort voor de tweede keer vader.

"Mijn cliënt heeft strafbaar gehandeld en daarmee overlast en schade veroorzaakt, maar hij heeft opening van zaken gegeven en spijt betuigd." Volgende maand doet de rechter uitspraak.

Bij de politie en anti-discriminatiebureaus kwamen vorig jaar weer meer meldingen binnen van discriminatie, vooral van antisemitisme en discriminatie van moslims. Ook trans personen deden vaker een melding. Het is het vierde jaar op rij dat het aantal meldingen toeneemt.

"Dit stemt niet vrolijk", reageert Rabin Baldewsingh, de Nationaal Coördinator tegen Racisme en Discriminatie, op het jaarlijks rapport van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Toch zag hij het al aankomen. "Die stijgingen zijn al een tijd gaande. De meldingsbereidheid neemt wat toe, maar niet met grote stappen. Mensen haken juist vaker af omdat ze geen vertrouwen hebben dat er iets met hun klacht gebeurt."

De stijgende cijfers komen dus vooral door een daadwerkelijke toename van discriminatie. "Er is sprake van stijgingen van 33 procent, bij andere groepen zelfs 60 procent, en we zien dat het breder wordt."

Weinig bereidheid tot actie

Baldewsingh wijst ook op de meldingen vanuit de lhbti+-gemeenschap. "Zij ervaren ontzettend veel discriminatie, en bij hen gaat het om bedreigingen en ook om geweld. Daar moet je je echt zorgen over maken als samenleving."

Baldewsingh is door het kabinet aangesteld om een nationaal programma te maken om discriminatie en racisme tegen te gaan. Hij haalt informatie op uit de samenleving, en gaat vervolgens langs bij ministeries om over maatregelen te praten. Veel concreets levert dat niet op. "Ik krijg daar steeds bevestiging van de problemen, maar ik zie weinig bereidheid tot actie."

'Superpolariserend'

Ook de verharde toon waarop politici tegenwoordig spreken, stoort hem. "Natuurlijk moet je in het parlement veel kunnen zeggen. Maar ik zou graag willen dat politici stilstaan bij wat voor Nederland wij doorgeven. Een Nederland waarin op deze superpolariserende manier over elkaar gesproken wordt? Dan hoor ik: 'Als politici het mogen zeggen, waarom mag ik het niet zeggen?'"

Rabin Baldewsingh legt uit hoe de politieke verharding in Den Haag zijn uitwerking heeft in de rest van Nederland:

Baldewsingh wordt er ongeduldig van, maar ziet ook in dat het een zaak van de lange adem is. "Het is taaie materie. Je moet er de tijd voor nemen. Maar je moet dit met zijn allen doen."

Joost Klein wordt tijdens het Eurovisie Songfestival op het podium bijgestaan door influencers Appie Mussa (1,1 miljoen volgers op TikTok) en Stuntkabouter (105.000 volgers op Instagram). Dat is bekendgemaakt in de talkshow Sophie & Jeroen.

Gover Meit (Stefano Keizers), de creatief leider van de Songfestival-act, gaf tekst en uitleg. "Negen maanden lang hebben we dagelijks gewerkt om van die act van drie minuten iets te maken waarmee we iedereen op de wereld een plezier doen."

Wat er daadwerkelijk op het podium gaat gebeuren blijft gissen. "We hebben een hele kinderlijke leuke manier van maken, dat gaan we laten zien", verklapte Stuntkabouter.

'Ultieme eer'

De mannen zijn al jaren vrienden, familie bijna. "Ze noemen mij vaak hun oom", vertelde Meit. "Het zijn mijn creatieve kinderen, die net als ik superorigineel zijn. Ik geloof daar heel erg in. Ik geloof dat het de toekomst is, met eigenheid en positivisme mensen bereiken."

Appie noemt het een ultieme eer om met Joost Klein het podium te mogen delen, voor Stuntkabouter voelt het 'alsof ik uitkom voor het Nederlands Elftal'.

Europapa is in korte tijd uitgegroeid tot een hit, maar internationale wedkantoren zien Klein nog niet winnen. Het nummer staat vooralsnog op nummer drie bij de bookmakers. De halve finale van Klein in Malmö is op donderdagavond 9 mei.

Beluister het nummer hier:

Niet alleen mensen en mensapen, maar ook dolfijnen, olifanten, vogels, octopussen en zelfs bijen: al deze dieren beschikken over bewustzijn. Dat stelt een groep dierwetenschappers, hersenwetenschappers en filosofen in een verklaring die ze afgelopen weekend wereldkundig hebben gemaakt.

Er is "sterke wetenschappelijke ondersteuning" voor bewustzijn bij zoogdieren en vogels, schrijven ze, en "op zijn minst de realistische mogelijkheid" van bewuste ervaring bij alle gewervelde dieren (reptielen, amfibieën en vissen) en ongewervelde dieren, waaronder in ieder geval inktvissen, kreeftachtigen en insecten. De wetenschappers benadrukken dat de aanwezigheid van bewustzijn in dieren niet los kan worden gezien van hoe we met ze omgaan.

De verklaring richt zich op de meest eenvoudige vorm van bewustzijn, ook wel fenomenaal bewustzijn genoemd. Dat is het soort bewustzijn dat het mogelijk maakt dat het "als iets voelt" om te bestaan. Zelfs als een dier sterk verschilt van de mens kan het als iets voelen om dat dier te zijn, ook al beschikt dat dier niet over taal of zelfbewustzijn.

Pijn en plezier

"Er komen steeds meer aanwijzingen dat veel diersoorten over bewustzijn beschikken", beaamt hoogleraar dierwelzijn Bas Rodenburg van de Universiteit Utrecht, zelf niet betrokken bij de verklaring. "Daar kun je uit opmaken dat de kans groter is dat deze dieren pijn en plezier kunnen ervaren"

Ook filosoof Annabelle Dufourcq van Wageningen University benadrukt de ethische implicaties: "Het wetenschappelijke pleidooi voor het erkennen van het bewustzijn van dieren wordt steeds prominenter. Het idee van dierbewustzijn gaat samen met een gevoel van empathie voor ze. Het heeft iets ondraaglijks dat miljarden dieren lijden, soms door onze acties."

Poetslipvisjes

Nog maar een aantal decennia geleden dachten wetenschappers dat alleen mensen en hooguit een klein aantal dieren over bewustzijn beschikten. Maar nieuwe onderzoeken hebben dat beeld in de afgelopen jaren steeds meer doen kantelen.

Octopussen bleken bewuste ervaringen te hebben, misschien zelfs in elk tentakel apart. Poetslipvisjes kunnen zichzelf herkennen in de spiegel, een aanwijzing dat ze over een vorm van zelfbewustzijn kunnen beschikken.

De recent overleden Nederlandse primatoloog Frans de Waal was zo onder de indruk van die laatste studie dat hij er een artikel aan wijdde. Hij speculeerde daarin dat het bewustzijn wellicht uit verschillende onderdelen bestaat. Ook andere wetenschappers benadrukken dat het bewustzijn van bijvoorbeeld reptielen heel anders kan zijn dan dat van mensen.

Nog recenter werd ontdekt dat ook bijen over bewustzijn lijken te beschikken. Geef ze een balletje en ze gaan er mee spelen, ook als het ze geen enkele beloning oplevert in de vorm van eten of voortplanting. Ze genieten er gewoon van. En het is moeilijk voor te stellen dat je van iets kunt genieten als je het niet ervaart, vinden de wetenschappers.

Maar moeten we dan ook empathie voelen voor insecten? "Dat is een grote uitdaging", stelt Dufourcq. "We zien veel insecten te vaak als onze tegenstanders. Maar het is wel mogelijk om methoden te ontwikkelen om hun lijden te herkennen en verminderen."

Het zou ook kunnen leiden tot extra overwegingen bij het bestrijden van dierplagen, vult Bas Rodenburg aan. "Bijvoorbeeld meer inzetten op preventie, zodat je niet hoeft te bestrijden. Gezien de slechte stand van veel wilde insectensoorten zou dat een positief effect kunnen zijn."

Falen van AI

Het bijenbewustzijn roept nog een andere vraag op: als zo'n eenvoudig organisme al bewust kan zijn, kan een computer dan ook bewust worden? Hoogleraar kunstmatige intelligentie Pim Haselager van het Nijmeegse Donders Instituut ziet het voorlopig niet gebeuren.

"Wat dat betreft zitten we helemaal op de verkeerde weg met AI", zegt hij. "Problemen oplossen kan AI op een heel hoog niveau. Maar op het gebied van begrijpen en voelen zitten we op niveau 0. Dat verklaart ook de blunders die ChatGPT soms maakt".

Een computer die de wereld ervaart zoals een mens of dier is dus misschien niet uit te sluiten, maar daarvoor is eerst een wetenschappelijke doorbraak nodig. "We missen bepaalde basisinzichten", vertelt Haselager. "Daarom is het voor ons ingewikkelder om bewustzijn te maken dan om een computer te laten schaken of redeneren. Door het falen van AI krijgen we weer meer interesse in dieren".

Voor de laatste keer zijn ze bijeen in Straatsburg, de ruim 700 Europarlementariërs. Over zes weken zijn de Europese verkiezingen en dus zit de agenda bomvol. Er wordt gestemd over tientallen voorstellen. Maar in de wandelgangen gaat het vooral over buitenlandse inmenging.

De arrestatie van een medewerker van een Europarlementariër van de radicaal-rechtse Duitse partij Alternative für Deutschland gisteren is de meest recente in een reeks onthullingen over beïnvloeding. Met de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni aan de horizon nemen de zorgen toe en is de vraag: wat kan de Europese Unie doen tegen deze buitenlandse inmenging?

De laatste maanden is het parlement vaak doelwit geweest van buitenlandse beïnvloeding. Eind 2022 bleek dat Europarlementariërs geld hadden aangenomen van Qatar. Als reactie op 'Qatargate' scherpte het parlement toen zijn interne regels aan.

Toch werd begin dit jaar duidelijk dat ook Rusland Europarlementariërs heeft betaald. De Tsjechische geheime dienst ontmantelde een Russische desinformatiewebsite genaamd Voice of Europe, waaraan verschillende Europarlementariërs interviews hadden gegeven.

Niet zwaar genoeg

Het parlement kan maar weinig doen tegen de beïnvloeding. Het kan zijn leden bestraffen, bijvoorbeeld als ze hun bijverdiensten niet goed opgeven. Wanneer een Europarlementariër verdacht wordt van het overtreden van de gedragsregels doet een commissie onderzoek naar de aantijgingen. Op basis van de uitkomsten kan de voorzitter van het parlement een straf uitdelen.

Maar volgens VVD-Europarlementariër Bart Groothuis zijn de straffen die opgelegd kunnen worden niet zwaar genoeg. "Op dit moment gaan die niet verder dan het afnemen van vergoedingen of het niet mogen vertegenwoordigen van het Europees Parlement naar buiten toe. Maar het actief of passief kiesrecht afnemen gaat niet. Er zouden meer maatregelen mogelijk moeten zijn, zeker in de strafrechtelijke sfeer."

Strafrechtelijke mogelijkheden

Ook als het gaat over buitenlandse inmenging, zoals omkoping of spionage, zijn de mogelijkheden van het parlement beperkt. Het is aan de lidstaten om onderzoek te doen en eventueel strafrechtelijke stappen te zetten. Zij kunnen dan het parlement vragen de immuniteit van Europarlementariërs in te trekken, zodat die vervolgd kunnen worden.

In verschillende landen lopen dit soort onderzoeken al. Zo doen de Letse autoriteiten onderzoek naar een Europarlementariër die beschuldigd wordt van Russische spionage en opende het Belgische Openbaar Ministerie een onderzoek naar inmenging in het Europees Parlement.

In Europa zijn daarnaast ook instellingen, zoals het Europese openbaar ministerie EPPO en het Europees bureau voor fraudebestrijding OLAF, die onderzoek kunnen doen. Maar op het gebied van buitenlandse beïnvloeding is onduidelijk wat zij wél en niet mogen.

De Belgische premier De Croo heeft daarom in een brief aan de andere lidstaten gevraagd om te kijken of die instellingen meer bevoegdheden kunnen krijgen om buitenlandse inmenging beter te bestrijden.

Nieuwe ethiekwaakhond

Donderdag stemt het Europees Parlement over een nieuw ethiekorgaan voor de EU. Dat moet de samenwerking tussen Europese instellingen op het gebied van gedragsregels verbeteren.

Maar al vóór de oprichting van dit orgaan worden vraagtekens gezet bij de effectiviteit ervan. Volgens het voorstel mag het orgaan zelf geen nieuwe ethische regels opstellen voor de Europese instituten en kan het ook geen onderzoek doen naar eventuele overtredingen. De Europese Raad, waar de regeringsleiders van alle lidstaten samenkomen, doet niet mee.

Voor Lara Wolters, Europarlementariër namens de PvdA, is de huidige vorm nog onvoldoende. "Ik zou willen dat de waakhond die we nu oprichten steviger wordt. Dat er meer mensen in zitten en dat ze meer macht en rechten hebben."

Als dit voorstel de stemming overleeft, zal het voor de verkiezingen alsnog te laat komen. Voor het tegengaan van buitenlandse inmenging van 6 tot 9 juni, als de verkiezingen worden gehouden, zal de EU dus andere middelen moeten inzetten.

Grote bedrijven mogen binnenkort waarschijnlijk geen onverkochte kleding meer verbranden. Vandaag stemde het Europarlement in met een update van een richtlijn voor duurzaam ontwerpen die dat verbiedt. Ook komt er een digitaal 'paspoort' waardoor consumenten kunnen zien hoe duurzaam een product is.

Nu het parlement de richtlijn heeft goedgekeurd, moeten ook de EU-ministers nog instemmen. Naar verwachting is er voldoende steun voor de plannen. Met de nieuwe regels wil de Europese Unie de markt verduurzamen.

Het gaat om een update van een richtlijn die nu alleen nog voor elektronische apparatuur geldt. Door de aanpassing moeten ook kledingbedrijven en meubelmakers aan de duurzaamheidseisen gaan voldoen.

Veel bedrijven verbranden de kleding die zij niet verkopen of die ontevreden consumenten na een online bestelling terugsturen. In 2015 ging het naar schatting om 1,2 miljoen kledingstukken, becijferde MVO Nederland, een organisatie die zich inzet voor maatschappelijk verantwoord ondernemen.

De Europese Unie wil dat met deze wet verbieden dat kleding door de shredder gaat of in de verbrandingsoven verdwijnt. Het is nog onduidelijk wat kledingbedrijven nu met hun overgebleven producten gaan doen. De EU hoopt met de wet in elk geval op meer recycling.

Grote kledingbedrijven hebben twee jaar de tijd om hun bedrijfsvoering aan te passen. Middelgrote bedrijven krijgen zes jaar de tijd om zich op de nieuwe regels voor te bereiden.

Productpaspoort

Daarnaast wil de EU een zogenoemd 'digitaal productpaspoort' invoeren. Alle producten die op de Europese markt worden verkocht moeten volgens deze wet een digitaal duurzaamheidslabel hebben.

Met dat paspoort kunnen consumenten zien waar een product vandaan komt, hoe het is samengesteld en hoe het kan worden gerepareerd of gerecycled. "Consumenten kunnen op deze manier in één oogopslag zien welk product het meest duurzaam is of het gemakkelijkst te repareren is," zegt de Belgische Europarlementariër Sara Matthieu, die rapporteur was tijdens de onderhandelingen.

Naast het productpaspoort en het verbod op het verbranden van onverkochte kleding, komt de EU met regelgeving die het recyclen van producten moet vergemakkelijken. Daarnaast komen er regels die het gebruik van grondstoffen, energie en water tijdens de productie moeten verlagen.

Handhaven

Volgens de Europese Commissie is de richtlijn "een enorme kans voor zowel bedrijven als consumenten", zegt vicevoorzitter Sefcovic, die verantwoordelijk is voor de Europese Green Deal. "Uiteindelijk zal de Europese markt profiteren van producten die duurzamer en beter te recyclen zijn."

De Europese consumentenorganisatie BEUC waarschuwt overigens wel voor manieren om de nieuwe wet te omzeilen. Het gebrek aan voldoende personeel en middelen om controles uit te voeren zal het moeilijk maken om de nieuwe wet effectief te handhaven, vreest de organisatie.

Het Nederlandse veilinghuis Troostwijk Auctions gaat het superjacht Royal Romance van de pro-Russische Oekraïense oligarch Viktor Medvedtsjoek veilen. Het werd in 2022 in Kroatië in aan de ketting gelegd.

Onlangs werd het 92,5 meter lange jacht met zwembad aan boord overgedragen aan Oekraïne. Dat wil het schip verkopen om geld in te zamelen. Troostwijk wordt gezien als het meest geschikte veilinghuis om het jacht van de hand te doen.

Volgens de Oekraïense overheidsinstelling Asset Recovery and Management Agency (ARMA) is de Royal Romance het eerste bezit van iemand tegen wie sancties gelden, dat buiten Oekraïne in beslag genomen is en geveild wordt.

'Grote overwinning'

"Dit is al een grote overwinning", zegt Olena Duma van ARMA. "We geloven dat Medvedtsjoeks jacht nu verkocht wordt bij een transparante veiling en zo aanzienlijke inkomsten zal opleveren voor Oekraïne."

Viktor Medvedtsjoek is een zakenman en politicus die in 2014 door de Verenigde Staten op de sanctielijst werd gezet vanwege zijn rol bij de annexatie van de Krim. Volgens de Amerikanen is hij een hecht bevriend met de Russische president Poetin. Ook de Oekraïners zetten hem op de sanctielijst en verdenken hem van hoogverraad.

Vorige maand kwam daar een plek bij op de Tsjechische sanctielijst voor de voormalig oliehandelaar en advocaat. De Tsjechen zien hem als een spil in een Russische beïnvloedingscampagne via de nieuwswebsite Voice of Europe. Vanuit dat platform zouden er ook Europese politici zijn betaald.

Ronkende teksten

Medvedtsjoek kocht de Royal Romance in 2015. Het superjacht met vijf verdiepingen is gebouwd in het Friese Makkum op de werf van scheepsbouwer Feadship. Na oplevering kwam het in handen van Fregata Marine Ltd.. Onderzoeksprogramma Pointer ontdekte enkele jaren later dat Medvedtsjoek de eigenaar is van dat bedrijf uit de Marshalleilanden.

Het schip lag tijdens de Russische inval in Oekraïne in de Kroatische havenstad Rijeka. Daar werd het in maart 2022 aan de ketting gelegd door de plaatselijke autoriteiten.

Ook in de rest van Europa - waaronder in Nederland - werden Russische jachten 'bevroren' vanwege Europese sancties, maar er zijn sindsdien maar weinig schepen verkocht.

"Die schepen zijn bevroren eigendommen", zegt sanctieadvocaat Sebastiaan Bennink. Er is veel discussie over het onteigenen van dit soort bezittingen. "Ze kunnen niet zomaar worden afgepakt, want mensen kunnen hun eigendommen later terugeisen."

Toch ging een Kroatische rechter dit jaar akkoord met de overdracht van het schip van Medvedtsjoek aan Oekraïne. Dat land kiest er nu voor om het schip met ronkende teksten naar de veiling te brengen: "Degene die Medvedtsjoeks jacht koopt zal een politieke slag toebrengen aan het regime-Poetin en een plek krijgen op de pagina's van de wereldgeschiedenis."

Een man (37) uit Eindhoven moet veertien jaar de cel in voor het ontvoeren en mishandelen van een andere man en voor drugs- en wapenhandel. Dat heeft de rechtbank in Den Bosch bepaald. De rechter noemde zijn werkwijze "sadistisch en mensonterend".

Agenten vonden in 2021 tijdens een controle onder meer een doorgeladen shotgun in een busje van de man en doorzochten daarna ook zijn woning. In de kelder van zijn wooncomplex stonden drie auto's die gebruikt werden als opslagplek voor drugs en wapens. De politie nam naast grote hoeveelheden drugs ook handgranaten en automatische wapens in beslag.

In het onderzoek dat hierop volgde, bleek dat de man ook betrokken was bij een ontvoering en marteling van een man die drugs zou hebben gestolen. Achteraf bleek dat de verkeerde was mishandeld en gemarteld, schreef Omroep Brabant eerder.

Mensonterend en sadistisch

Het slachtoffer werd in juni 2020 ontvoerd en in een garage in Eindhoven geblinddoekt en vastgebonden. Ook werden twee van zijn vingertoppen afgeknipt.

"De gruwelijke geweldshandelingen waren voor het slachtoffer een uiterst schokkende en beangstigende ervaring die hij niet snel zal vergeten. Met name zijn afgeknipte vingertoppen blijven hem dagelijks herinneren aan de vernederende, pijnlijke en angstige gebeurtenissen die hij moest ondergaan", aldus de rechter.

De rechtbank noemt het "schokkend" dat de man op "laconieke, mensonterende en sadistische wijze is gemarteld". Het Openbaar Ministerie had zestien jaar celstraf geëist. De rechter komt tot een iets lagere straf omdat de Eindhovenaar nog niet eerder tot een lange gevangenisstraf was veroordeeld.

De intensive care en spoedeisende hulp (SEH) van het Zuyderland Ziekenhuis verdwijnen uit Heerlen en verhuizen naar Sittard-Geleen, zo'n 20 kilometer verderop. Dat maakt het ziekenhuis vandaag bekend. Voor zware geplande operaties, ernstige spoedgevallen en bevallingen is Sittard-Geleen vanaf 2030 de aangewezen plek. Alle andere zorg blijft wel behouden in Heerlen, benadrukt het ziekenhuis.

Het Zuyderland Ziekenhuis, met locaties in Sittard-Geleen en Heerlen, moet dit jaar een besluit nemen over de vernieuwing van een verouderd gebouw in Heerlen. Het ziekenhuis onderzocht de afgelopen maanden wat voor zorg er in het vernieuwde ziekenhuis moest komen en wat noodzakelijk en haalbaar was.

Vorig jaar schetste Zuyderland een toekomstscenario waarin het Heerlense ziekenhuis geen spoedeisende eerste hulp, beddenhuis of intensive care meer zou hebben. In plaats daarvan zou er alleen maar dagbehandeling komen. Het ziekenhuis koos hier met name voor vanwege personeelstekort.

Hogere kosten

Het plan stuitte bij inwoners en gemeenten in de regio Parkstad in Zuidoost-Limburg op veel verzet. "De Parkstad is de grootste stedelijke regio van Limburg en is met 257.000 inwoners groter dan Eindhoven en Groningen", stelden de actievoerders. "Een regio bovendien met veel armoede en gezondheidsproblemen en daar hoort een volwaardig ziekenhuis bij." De plannen van Zuyderland leidden ook tot beroering in de Tweede Kamer.

Het ziekenhuis besloot daarom een grote inspraakronde te organiseren. De zogenoemde regietafel onder leiding van voormalig PvdA-Kamerlid Lea Bouwmeester heeft het afgelopen half jaar met tientallen betrokken partijen gesproken en komt nu met het advies om de meest zware operaties en ernstige spoedingrepen te concentreren op de locatie in Sittard-Geleen, meldt L1 Nieuws.

Hier is mede voor gekozen omdat een concentratie van zorg in Heerlen zo'n 230 miljoen euro duurder zou zijn. In Heerlen wordt het verouderde ziekenhuis voor 2030 vernieuwd en als de intensive care daar zou blijven, zou dit leiden tot leegstand in Sittard-Geleen, stelt het ziekenhuis.

"Als we genoeg personeel hadden, waren we aan deze discussie helemaal niet toegekomen. Dus het gebrek aan personeel bepaalt dat we maar op een plek hoogcomplexe spoedzorg kunnen bieden. Het geld bepaalt vervolgens op welke plek", aldus David Jongen, bestuursvoorzitter van Zuyderland.

Zorg behouden

Het ziekenhuis benadrukt dat in de nieuwe plannen 85 procent van de zorg dicht bij huis gegeven kan worden. Zo behouden de locaties in Sittard-Geleen én Heerlen een beddenhuis om reguliere patiënten op te nemen en blijven ze in de toekomst dag en nacht open voor minder ingewikkelde spoedzorg. Daarnaast blijft Heerlen lichtere planbare operaties uitvoeren.

Ook moet in Heerlen een nieuwe afdeling met dertig bedden komen voor de opname van ouderen die plotselinge medische problemen hebben. Zo'n speciale afdeling moet voorkomen dat deze groep patiënten op de spoedeisende hulp terechtkomt, terwijl daar geen medische noodzaak voor is. Daarnaast wil het ziekenhuis meer inzetten op gezondheid en minder op ziekte. Daarom moet er ook een 'sociaal hospitaal' komen, opgezet, met aandacht voor schulden en leefstijl.

Ambulances

Het concentreren van de complexe zorg in Sittard-Geleen heeft wel gevolgen voor de aanrijtijden van ambulances uit de regio Parkstad. Het RIVM heeft in februari een analyse gemaakt. De ritduur neemt toe met maximaal 13 minuten, afhankelijk van waar de patiënt wordt opgehaald.

Maar belangrijker is de conclusie van het RIVM dat de zogenoemde 45-minutennorm (drie kwartier na de oproep moet de patiënt aanwezig zijn op de spoedeisende hulp) niet wordt overschreden. Overigens loopt in de Tweede Kamer wel een discussie over de vraag of deze norm nog toereikend is. Maar dat onderwerp is controversieel verklaard, wat betekent dat de discussie in principe pas verdergaat als er een nieuw kabinet is.

De directies van Zuyderland en van zorgverzekeraar CZ, een belangrijke financier, hebben eerder al laten weten dat ze het advies van de regietafel overnemen. Wel moeten hun toezichthouders nog formeel groen licht geven.

In Heerlen wordt geschokt en teleurgesteld gereageerd op het besluit. "De Parkstad-regio heeft al zoveel te verstouwen gehad. Het kan niet zo zijn dat een gebied met 300.000 inwoners geen volwaardig ziekenhuis behoudt", zegt burgemeester Wever van Heerlen tegen L1 Nieuws. "We leggen ons hier niet bij neer."

Na jaren politiek en juridisch getouwtrek heeft het Britse parlement vannacht de controversiële wet aangenomen die het uitzetten van asielzoekers naar Rwanda mogelijk maakt. In die wet is Rwanda als veilig land bestempeld, waardoor het Verenigd Koninkrijk asielzoekers legaal naar het Afrikaanse land zou kunnen overbrengen. Waar komen zij terecht en zijn er meer Europese landen die zo'n wet overwegen?

Wat houdt de Rwanda-wet in?

Mensen die illegaal de oversteek maken naar het Verenigd Koninkrijk, bijvoorbeeld via het Kanaal, kunnen vanaf nu naar Rwanda worden gebracht. Het is niet duidelijk om hoeveel mensen dat zal gaan. Jaarlijks komen er naar schatting 40.000 migranten illegaal in het VK aan.

In de praktijk zullen mensen niet vanaf vandaag of morgen op het vliegtuig worden gezet. Koning Charles moet de wet nog ondertekenen, zoals hij met elke nieuwe wet doet. Dat gebeurt mogelijk vandaag al. Daarna duurt het zeker nog "tien tot twaalf weken" voor het eerste vliegtuig vertrekt, zegt premier Sunak.

Rwanda is vaker betrokken bij migratiedeals. Zo zijn er vluchtelingen die in 2023 uit Libië werden geëvacueerd in het Afrikaanse land ondergebracht. Het VK heeft al ruim honderd miljoen pond uitgetrokken om de medewerking van het land te realiseren.

Waar worden de migranten opgevangen?

In de hoofdstad Kigali staan zo'n 500 mensen klaar om de migranten op te vangen, heeft premier Sunak laten weten. Ze worden in accommodaties ondergebracht als Hostel Hope in Kigali. Dat hostel is naar eigen zeggen klaar voor de vluchtelingen: dat zijn ze al sinds oud-premier Johnson de wet twee jaar geleden aankondigde.

Er kunnen ongeveer 100 mensen ondergebracht worden. Op foto's ziet het eruit als een hotel, maar bij de opvang worden wel vraagtekens gezet. Er is bijvoorbeeld geen maximum aantal opvangplekken vastgesteld.

Bij het verblijf staan tenten klaar om alle asielaanvragen te kunnen verwerken. Ruim 300 lokale ambtenaren hebben daarvoor een training gehad. Er komen ook Britse ambtenaren naar Kigali om te helpen bij de procedure en nieuwe mensen op te leiden.

De vluchtelingen komen in locaties als het Hope Hostel terecht:

Mag dit allemaal?

Het Britse parlement kan wetten invoeren en nationale rechters de wet voorschrijven, maar internationaal gezien moet het Verenigd Koninkrijk zich aan verschillende verdragen houden. Bijvoorbeeld het Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten van de Verenigde Naties, waarin onder meer staat dat iedereen recht heeft op een eerlijk proces.

Mensen hebben verder het recht om internationaal te procederen, bijvoorbeeld bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Dat kan op individuele basis en duurt in de meeste gevallen enkele jaren.

In de nieuwe wet is wel vastgelegd dat de bepaling dat Rwanda veilig is niet kan worden aangevochten. Op dit moment worden er al migranten en asielzoekers geselecteerd die binnenkort naar Rwanda zullen worden uitgezet.

Hoe kijken andere landen hiernaar?

Het Verenigd Koninkrijk is het eerste land dat dit plan echt doorvoert, maar niet het eerste dat een deal sluit met Rwanda voor het opvangen van asielzoekers. In Denemarken werd in 2021 al een wet aangenomen om de asielprocedure aan het Afrikaanse land uit te besteden, al is die nog niet in de praktijk gebracht.

Ook in Nederland gingen daarvoor stemmen op. Vorig jaar februari wilde de Tweede Kamer dat er contact gezocht werd met Denemarken over het opzetten van asielzoekerscentra buiten de Europese Unie.

Hoe wordt er gereageerd?

Mensenrechten- en vluchtelingenorganisaties zijn niet blij met de nieuwe wet. De UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de VN, zei begin dit jaar nog dat er te veel risico's zijn voor vluchtelingen die in Rwanda moeten wonen.

In november oordeelden de hoogste rechters van het VK ook dat het te onveilig is, omdat er een risico is dat de migranten uiteindelijk onrechtmatig zouden worden teruggestuurd naar hun land van herkomst. Ook waren er toen zorgen over het asielproces in Rwanda.

Vervolgens heeft premier Sunak nieuwe afspraken gemaakt met Rwanda en de nieuwe wet doorgevoerd om de veiligheidszorgen van de rechters weg te nemen.

De VN-mensenrechtenchef roept via de UNHCR de Britten op om het plan te heroverwegen. Ook de commissaris voor de mensenrechten van de Raad van Europa spreekt zich op X uit tegen de wet. Hij zegt zich grote zorgen te maken over de rechten van asielzoekers en migranten die in Rwanda belanden.

Het zit een van de visarenden in Nationaal Park De Biesbosch niet mee dit broedseizoen. De arend '7TG' die sinds enkele jaren te volgen is via een livestream, kan nog geen vrouwtje vinden. Tot overmaat van ramp is zijn nest ook nog 'gekraakt' door een gans.

"Gans, je mag broeden. Maar waarom nou uitgerekend op dit nest, denk ik dan", verzucht boswachter Harm Blom tegen regionale omroep Rijnmond. Vanaf het tv-scherm in de kantine van Staatsbosbeheer kijkt hij naar de Canadese gans in het nest van de visarend.

"Ze heeft een grote bek. Het is wel een doorzettertje", zegt Blom. "Maar het is ook wel een beetje een domme gans. De boommarter komt ons helpen. De laatste week al drie keer. Die vreet haar eieren op."

Kijk hier hoe de ganzen tekeer gaan bij en in het nest van de visarend:

Dat komt goed uit, want de tijd dringt inmiddels voor de visarend, zegt de boswachter. Hij heeft nog een paar weken om een broedpartner te vinden. Een vrouwtje moet nog zo'n twee maanden broeden. Daarna is het al zomer en is de broedtijd weer voorbij.

Zeven jaar op rij wist de vogel nakomelingen te verwekken in de Biesbosch. De laatste twee jaar lukte het niet. Zijn vaste vrouwtje kwam niet meer terug. Blom vermoedt dat ze niet meer leeft.

"Je ziet zijn wanhoop", zegt Blom over 7TG. "Hij vliegt steeds grotere rondes. Hij wordt lastiggevallen door zeearenden en probeert de show te stelen. Zo hoopt hij de aandacht te trekken van een andere visarend."

's Nachts kijken

Ook bij de boswachter neemt de spanning toe. "Ik denk er best veel aan en kijk soms zelfs 's nachts naar de camerabeelden. Mijn kinderen lopen thuis te paraderen in visarendshirts."

Blom houdt de komende weken hoop. "Het is en blijft natuur. Soms gaat het even net iets minder makkelijk dan je zou wensen. Visarenden hebben er veel voor over om in noordelijk Europa tot broeden te komen. Ze zetten door. Het moet de komende weken wel gebeuren, anders heb ik er een hard hoofd in. Misschien komt het goed. En anders volgend jaar."

Op andere plekken in de Biesbosch gaat het dit voorjaar beter met de in Nederland zeldzame visarend. "We hebben drie of vier broedende paren in het gebied. Dat is een mooi aantal."

De livestream van het visarendnest is dag en nacht te volgen. In 2021 werden de beelden van Vogelbescherming Nederland en Beleef de Lente in totaal zo'n 1,6 miljoen keer bekeken. Dat jaar was voor het eerst rechtstreeks de geboorte van visarendkuikens te zien.

Uit angst voor plofkraken sluit de NS tijdelijk een groot aantal geldautomaten op stations. Daardoor kan er alleen nog op Amsterdam Centraal, Rotterdam Centraal, Den Haag Centraal en Utrecht Centraal geld worden opgenomen.

Aanleiding voor het besluit zijn de recente plofkraken op de treinstations Amsterdam Zuid en Delft. Die hadden volgens het vervoersbedrijf zoveel schade tot gevolg dat ze samen met GWK Travelex, de eigenaar van de automaten, hebben besloten 24 geldautomaten voorlopig te sluiten.

Het is niet duidelijk of en wanneer die 24 geldautomaten weer in gebruik worden genomen. "De betreffende automaten zijn inmiddels gesloten en leeggehaald. Op een later moment besluiten NS en GWK Travelex of er automaten heropend kunnen worden, eventueel met aanvullende veiligheidsmaatregelen", aldus het spoorbedrijf. "Denk aan rolluiken voor de automaat die 's nachts dichtgaan of extra cameratoezicht."

De NS zit al langer met plofkraken in de maag. Drie jaar geleden werden ook tijdelijk 28 automaten gesloten. Dat was naar aanleiding van een plofkraak op station Apeldoorn. Die automaten zijn afgelopen jaar verplaatst, heropend met extra veiligheidsmaatregelen of definitief gesloten.

Het vermoedelijke criminele kopstuk Karim B. is spoorloos na zijn voorwaardelijke vrijlating. Dat heeft de Spaanse minister van Justitie Bolanos bevestigd. Hij noemt het nieuws uiterst zorgwekkend. De veiligheidsdiensten moeten B. zo snel mogelijk arresteren en voor de rechter brengen, zei hij vandaag op een persconferentie.

De Amsterdammer Karim B. wordt door zowel de autoriteiten in Spanje als in Nederland beschouwd als een grote speler op de internationale drugsmarkt. De 46-jarige verdachte werd in januari in Zuid-Spanje aangehouden na een grote politieactie tegen witwassen.

Omdat hij ook in Nederland wordt gezocht voor drugshandel, vroeg het Openbaar Ministerie meteen om zijn overlevering. Toch werd Karim B. in februari onverwacht vrijgelaten.

Fiasco

Volgens de Spaanse krant El País kwam Karim B. vrij na gebrekkige samenwerking tussen twee verschillende rechtbanken. De krant spreekt van een "gerechtelijk fiasco".

Het Nederlandse overleveringsverzoek lag bij de nationale rechtbank en de Spaanse zaak tegen Karim B. bij een provinciale rechtbank. Op basis van politie- en justitiebronnen concludeert de krant dat daar iets mis is gegaan.

Karim B. mocht weer vertrekken na het betalen van 50.000 euro borgtocht, het inleveren van zijn paspoort en de voorwaarde dat hij zich twee keer per maand zou komen melden. Dat zou hij de laatste keer niet meer hebben gedaan.

Het Openbaar Ministerie in Nederland zegt niet op de hoogte te zijn gebracht dat Karim B. is verdwenen en wil daar verder niet op reageren.

Volgens het OM was door de rechter in Spanje bepaald dat hij meteen weer vast zou worden gezet voor de Nederlandse zaak, mocht hij vrijkomen in zijn Spaanse zaak. "Waarom dat niet is gebeurd, is ons onbekend", aldus een woordvoerder.

Het OM benadrukt nog steeds van plan te zijn om Karim B. hier te vervolgen voor drugshandel. Er wordt nog altijd gewacht een beslissing van Spanje over zijn overlevering.

"Onze ervaring met de Spaanse justitie is dat die samenwerking over het algemeen goed is", zegt de woordvoerder. "Jaarlijks worden tientallen verdachten overgeleverd."

50 miljoen euro

Tijdens de politieactie tegen de groep rond Karim B. heeft de Spaanse politie beslag gelegd op een groot aantal huizen, ter waarde van 50 miljoen euro. Ook is 3 miljoen euro op verschillende bankrekeningen geconfisqueerd.

Het veronderstelde criminele kopstuk woonde eerder in Amsterdam, maar verbleef al langere tijd in het buitenland. Zijn broer Samir werd in 2014 doodgeschoten in de buurt van Malaga.

De Spaanse politie deelde deze beelden van een reeks arrestaties in januari, waarbij ook Karim B. werd opgepakt: