NOS Nieuws - Algemeen

De rechtbank in de Jemenitische hoofdstad Sanaa, die gerund wordt door de Houthi's, heeft zeventien mensen tot de doodstraf veroordeeld voor spionage. De veroordeelden hebben volgens de rechtbank informatie doorgespeeld aan onder andere de VS, Israël en Saudi-Arabië.

Twee anderen werden veroordeeld tot tien jaar celstraf, terwijl een ander werd vrijgesproken. De veroordeelden kunnen nog in hoger beroep tegen de uitspraak.

Spionage-claims

De sjiitische groepering is sinds 2014 na een gewelddadige opstand tegen de regering aan de macht in de hoofdstad en het noorden van Jemen. De Houthi's maken deel uit van de zogenoemde 'as van het verzet', een door Iran geleid verbond van vooral sjiitische regeringsleiders en militante bewegingen. Ook de Houthi's worden gesteund door Iran.

Met regelmaat houden de Houthi's mensen aan op vaak onbewezen verdenkingen van spionage. In augustus werden nog twintig VN-medewerkers meegenomen bij een inval in een VN-kantoor. De Houthi's beschuldigden ze van spionage, maar ze werden later vrijgelaten.

Vier jaar geleden werden vier lokale journalisten ook ter dood veroordeeld nadat ze schuldig werden bevonden aan spionage.

Amnesty International heeft sinds 2015 in Jemen zestig zaken geregistreerd waarin journalisten, mensenrechtenactivisten, politieke tegenstanders van het regime en mensen die tot een religieuze minderheid behoren ter dood werden veroordeeld. Volgens Amnesty waren dat "oneerlijke processen" met verzonnen beschuldigingen van spionage. De organisatie beschouwt deze veroordelingen als mensenrechtenschendingen.

De Houthi's toonden zich de laatste jaren een bondgenoot van de Palestijnse terreurorganisatie Hamas en voerden tijdens de oorlog in Gaza vaak aanvallen uit op schepen in de Rode Zee. De Houthi's wilden daarmee naar eigen zeggen solidariteit tonen met Hamas.

'Aangestuurd door Mossad'

De rechtbank oordeelde dat de gisteren veroordeelde Jemenieten tussen 2024 en 2025 onder meer informatie hebben doorgespeeld over de locaties van staatsleiders en raketten aan "vijandige landen van Jemen".

Het Jemenitische staatspersbureau SABA, dat eveneens door de Houthi's wordt gerund, schrijft dat de veroordeelden dat deden in opdracht van het Verenigd Koninkrijk, de VS en Mossad, de Israëlische geheime dienst. Zo zou de Mossad de verdachten communicatieapparatuur en gps-systemen hebben gegeven, en ze getraind hebben in het gebruik van verborgen camera's. Bewijs daarvoor is voor zover bekend niet vrijgegeven.

Hun spionage-acties zouden volgens de rechtbank hebben geleid tot aanvallen op militaire- en burgerlocaties, waarbij tientallen mensen om het leven zouden zijn gekomen. Daarnaast zouden de veroordeelden volgens de rechtbank hebben geprobeerd om andere Jemenitische burgers te werven als spionnen.

Het staatspersbureau meldt dat de veroordeelden door een vuurpeloton worden doodgeschoten. Dat gebeurt op een openbare plaats, zodat het een afschrikwekkend effect heeft.

Burgemeesters grijpen vaker naar noodmaatregelen waarmee rechten van burgers kunnen worden ingeperkt, blijkt uit data-onderzoek van de NOS. Dat betekent dat burgers sneller preventief kunnen worden gefouilleerd en er gebieds- en samenscholingsverboden kunnen worden ingesteld.

Het gaat om noodverordeningen en veiligheidsrisicogebieden. "Het lijkt wel of je als gemeente niet meer meetelt als je ze niet hebt", zegt hoogleraar recht Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen.

In 2012 waren er nog zeven van dit soort maatregelen in zes gemeenten; dit jaar waren dat al 77 besluiten in 38 verschillende gemeenten. Dat is inclusief verlengingen.

In sommige gevallen worden de noodmaatregelen en de veiligheidsrisicogebieden permanent ingezet, terwijl ze zijn bedoeld om tijdelijk te worden opgelegd.

Maar burgemeesters vinden het een noodzakelijk middel. "Als wij preventief fouilleren, levert dat tientallen wapens op", zegt burgemeester Bert Wijbenga van Vlaardingen, waarvan een groot deel tot veiligheidsrisicogebied is verklaard.

Coronatijd

Vooral het aantal veiligheidsrisicogebieden nam sterk toe: dat vertienvoudigde sinds 2012. Ook het aantal noodverordeningen nam toe, maar vooral in coronatijd, toen de landelijke coronaregels daarin werden vastgelegd. Maar ook zonder de corona-verordeningen nam het aantal het afgelopen decennium toe.

De toename komt vooral door de wens om maatregelen tegen wapenbezit onder jongeren te nemen. Een minder groot deel van de toename komt door protesten, waaronder die tegen azc's, en door risicovolle voetbalwedstrijden.

Sommige noodmaatregelen gelden maar één dag, zoals noodverordeningen rond een voetbalwedstrijd en een demonstratie. Maar zeker veiligheidsrisicogebieden kunnen veel langer van kracht zijn.

Zo gelden in Nissewaard al jarenlang verschillende veiligheidsrisicogebieden die telkens met een jaar worden verlengd. De Amsterdamse burgemeester Halsema besloot recent nog een groot deel van de binnenstad voor een paar maanden tot veiligheidsrisicogebied uit te roepen, vanwege "wapengerelateerde incidenten". Daardoor mag de politie preventief fouilleren, ook zonder concrete verdenking.

Dat maakt het een ingrijpend instrument, terwijl het makkelijk kan worden ingezet, zegt Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen. "Voor langere tijd mag iedereen die in zo'n gebied rondloopt gefouilleerd worden, ook iemand die nietsvermoedend zijn hond uitlaat."

"Dit wijst op het normaliseren van verregaande bevoegdheden, ook als dat niet mag", zegt Gerbrig Klos, teamleider mensenrechten bij Amnesty International.

Burgemeesters, politie en justitie zijn de "zwaarte van de bevoegdheid een beetje uit het oog verloren", stelt Joost Keemink, als adviseur bij het Genootschap van Burgemeesters belast met veiligheid en crisisbeheersing. "In de praktijk kunnen ook minder ingrijpende bevoegdheden volstaan, of de bevoegdheden die de politie sowieso heeft."

Iedere week raak

Ook de gemeente Vlaardingen krijgt die kritiek, erkent burgemeester Wijbenga. "Maar er zijn te veel mensen die het normaal vinden met een wapen op pad te gaan. In de rapporten van de politie is het iedere week raak."

Het preventief fouilleren gebeurt zorgvuldig, en met maatregelen tegen etnisch profileren, benadrukt de burgemeester. "De controles gaan a-select, dus ongeacht leeftijd of huidskleur: iedereen wordt gecontroleerd." Een aparte waarnemer controleert of dat netjes gaat.

In de praktijk hechten veel mensen volgens hoogleraar Brouwer ook meer aan hun veiligheidsgevoel dan aan hun privacy. "Toen het veiligheidsrisicogebied in 2002 in de wet kwam, hoorde je die bezwaren veel meer. Nu vinden mensen het vooral belangrijk dat hun woonomgeving veiliger wordt."

Moeilijk afschalen

Het is alleen wel de vraag wanneer je zo'n maatregel weer afschaalt, zegt Brouwer. "Als je veel wapens vindt tijdens fouilleeracties, kun je redeneren: blijkbaar is het nog onveilig, we gaan ermee door. Maar als de situatie veiliger wordt, hoor je ook dat dat juist een reden is om ermee door te gaan."

Dat blijkt ook in Nissewaard, waar de veiligheidsrisicogebieden werden ingesteld vanwege steekincidenten. "Deze incidenten zijn verminderd, maar we kunnen niet aantonen dat het hierdoor komt", erkent een woordvoerder. Desondanks werden de gebieden dit jaar weer verlengd.

Amnesty International zegt al jaren klachten te ontvangen over fouilleeracties. "Ook zien we dat de politie demonstranten om hun ID vraagt, omdat ze zich in een veiligheidsrisicogebied bevinden. Dat heeft niets te maken met het bestrijden van wapengeweld", aldus Klos van Amnesty.

Burgemeester Wijbenga is vastbesloten." Vlaardingen mag niet afglijden naar een politiestaat, en dat zal ook niet gebeuren. Maar het moet wel veiliger worden in Vlaardingen."

Verantwoording

Voor dit artikel deed de NOS uitgebreid data-onderzoek, waarbij we geautomatiseerd besluiten tot het instellen van een veiligheidsrisicogebied of noodverordening hebben verzameld. We keken naar dit type maatregelen omdat gemeenten verplicht zijn deze te publiceren. (Bij zogenoemde noodbevelen, die ook ingrijpend kunnen zijn, hoeft dat niet.)

Publicatie is dan wel verplicht; de manier waarop verschilt in de praktijk enorm. We verzamelden daarom zoveel mogelijk documenten uit vier relevante overheidsbronnen (Officiële Bekendmakingen, Open Overheid, Lokale Regelgeving en Open Raadsinformatie). Toch kan het dat een gebied door een gemeente enkel op een andere manier is gepubliceerd, bijvoorbeeld enkel als PDF op de eigen website of als advertentie in een lokale krant, en daarmee niet in de dataset terecht is gekomen.

De 57.000 verzamelde documenten brachten we geautomatiseerd terug tot een behapbaar aantal door irrelevante documenten weg te filteren. De overgebleven 3500 documenten analyseerden we handmatig.

De volgens ons relevante documenten analyseerden we met het GPT-5.1-model via de app van OpenAI, door het model met documenten te voeden om er gericht en geautomatiseerd vragen aan te stellen. Daarmee werd er een aantal niet-relevante documenten uitgefilterd. Ook konden we met dit model door veiligheidsregio's ingestelde noodverordeningen uit coronatijd uit de dataset filteren.

We besloten de corona-verordeningen niet mee te tellen omdat dat besluiten zijn die niet door de gemeente, maar door de veiligheidsregio's zijn genomen. Ook heeft circa de helft van de gemeenten die besluiten niet gepubliceerd, en de andere helft wel, waardoor er geen zinnige conclusies uit konden worden getrokken.

Daarnaast hebben we documenten die over hetzelfde besluit gaan, op basis van afzender en publicatiedatum aan elkaar gekoppeld. Er bleven zo uiteindelijk 587 unieke besluiten over.

Frank Kanhai was 12 toen zijn moeder hem meenam uit Suriname naar Nederland. Het was acht dagen voordat het land uit het Koninkrijk der Nederlanden stapte en onafhankelijk werd. Tijd voor afscheid was er niet. "Ik werd weggerukt uit mijn jeugd, afscheid nemen van klasgenoten kon niet meer."

Er was vreugde over de geboorte van het onafhankelijke Suriname, maar er waren ook zorgen over wat de toekomst zou brengen. Duizenden Surinamers besloten daarom op het laatste moment toch naar Nederland te vliegen, toen in 1975.

Alleen al dat jaar kochten meer dan 40.000 mensen een enkeltje Schiphol. Wie niet door vrienden of familie werd opgehaald, kwam in de centrale opvang. De Hindoestaans-Surinaamse Frank Kanhai, inmiddels 62, weet nog goed dat er in het vliegtuig al papieren werden ondertekend voor die opvang. "Wij gingen naar de Prins Frederikkazerne in Leeuwarden."

Succesverhaal

Met elke extra vlucht naar Schiphol namen de zorgen in Nederland toe. Zorgen om criminaliteit, drugsproblematiek en werkeloosheid, vertelt migratie-onderzoeker Jaco Dagevos van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).

"Kort na de onafhankelijkheid was het beeld heel zorgelijk. Er werd gesproken over een etnische onderklasse. Nederland was verrast door de grote aantallen Surinamers die kwamen, de opvang verliep niet zonder problemen en veel Surinamers hadden moeite hun weg te vinden.

Deze groep doet het nu - vijftig jaar later - heel goed. Het opleidingsniveau is gestegen en zeker de tweede generatie is een succesverhaal. Daar ligt het aandeel werkenden zelfs iets hoger dan onder de algemene bevolking."

Hoogleraar Anne Gielen deed onderzoek naar drie generaties Surinaamse Nederlanders sinds 1975, en herkent in grote lijnen het beeld van een sterke inhaalslag.

"Die eerste generatie heeft het echt wel lastig gehad. Maar hun kinderen en kleinkinderen klommen op de maatschappelijke ladder. Er is in drie generaties echt een inhaalslag geweest - qua opleidingsniveau maar ook zeker qua inkomen - al zie ik in mijn onderzoek dat die ontwikkeling binnen de Surinaamse gemeenschap op verschillende manieren op verschillende tempo's verloopt", aldus Gielen van de Erasmus Universiteit in Rotterdam.

Surinamers zijn behoorlijk open minded geweest, vertelt socioloog Aspha Bijnaar. Zij waren al gewend aan andere culturen in hun vaderland. "Van alle migrantengroepen zijn zij ook het sterkst vertegenwoordigd in biculturele relaties." De komst van de grote groep Surinamers rond 1975 heeft Nederland ook veel gebracht, benadrukt Bijnaar. "De taal, er zijn Surinaamse woorden opgenomen in het groene boekje, en 80 procent van straattaal komt uit het Sranantongo."

Van drie kusjes naar de brasa

En er zijn meer voorbeelden, zegt Bijnaar, zoals omgangsvormen, eten en mode. "Nederlanders geven elkaar drie kusjes, maar de brasa - een omhelzing als begroeting - is ook gemeengoed geworden. Ook rijst is gemeengoed geworden, waar 50 jaar terug de aardappel het hoofdgerecht was. Roti, broodje pom. Kleding is veranderd, veel meer kleur en flair in het straatbeeld, ik ben er van overtuigd dat Surinamers hier een rol in hebben gespeeld."

Ook Frank Kanhai kende de Nederlandse taal en cultuur, wat hem hielp te integreren. Na de Prins Frederikkazerne in Leeuwarden verhuisde hij met zijn moeder en oma naar Drachten, en in de jaren 80 trok het gezin naar Den Haag. "We hadden het financieel misschien goed, maar ik zag de eenzaamheid bij mijn moeder. Rond de onafhankelijkheid zijn families uit elkaar gerukt. Financieel goed maar arm in het familiegevoel. De prijs die we betaalden omdat we de Nederlandse nationaliteit wilden behouden, van het land van Den Uyl en Juliana."

'Integratieparadox'

Kanhai heeft zich nooit gediscrimineerd gevoeld. Maar dat is echt anders voor de tweede generatie Surinamers, zegt Dagevos van het SCP. "De zogeheten integratieparadox. Juist mensen die sterk in Nederland zijn geïntegreerd, krijgen veel mee van maatschappelijke discussies. Ze voelen zich aangesproken, nemen aanstoot aan de manier waarop er over migranten gesproken wordt, en voelen zich daardoor juist meer buitengesloten."

Met trots en weemoed bewaart Kanhai de koffer die zijn moeder hem gaf, met daarin dierbare herinneringen zoals zijn paspoort met de pasfoto van de 12-jarige jongen die hij destijds was, zijn laatste schoolschrift uit Suriname en zijn vliegticket.

Na 1981 stelde Nederland een visumplicht in, waardoor de toestroom uit Suriname sterk afnam. Dat hielp die grote groep Surinamers te integreren, stelt Dagevos van het SCP. "Er kwam rust in. Inmiddels is het niet echt een minderheidsgroep meer, maar zijn ze echt gevestigd."

Ongekend, een escalatie, een grens overschreden. Het zijn de termen die vallen wanneer een Europees land getroffen wordt door een sabotageactie of ander soort aanval en de vingers wijzen naar Moskou. Met het opblazen van een Poolse spoorlijn die gebruikt wordt voor wapenleveranties naar Oekraïne als volgend hoofdstuk.

Dat was 'staatsterreur', concludeerde Polen. Want het had zomaar heel erg slecht kunnen aflopen als een passagierstrein was getroffen of ontspoord. De Poolse regering maakt duidelijk dat ze het laatste incident erg serieus nemen, maar de boodschap van autoriteiten was tegelijkertijd: rust bewaren.

Het toont de worsteling waar NAVO-bondgenoten mee zitten als Rusland weer een grens over gaat. Hoe benoem je de ernst van de situatie, zonder paniek te zaaien? Dat laatste zou namelijk precies zijn waar Rusland op uit is.

Toch voelde Polen zich genoodzaakt in te grijpen. Het alarmniveau werd in delen van het land opgeschroefd en een missie werd opgetuigd: operatie Horizon. Tot 10.000 militairen moeten infrastructuur beschermen tegen nieuwe aanslagen.

Geen crisisoverleg meer

Ook op het hoofdkantoor van de NAVO zien ze het opblazen van het Poolse spoor als een nieuwe stap op de escalatieladder. Maar behoefte om daar al te openlijk over te praten is er niet.

Secretaris-generaal Rutte zei na het incident dat hij in nauw contact was met Polen en dat de uitslag van het onderzoek afgewacht moest worden. Een nieuwe spoedvergadering om de koppen bij elkaar te steken, wordt uitgesloten.

Twee maanden geleden vroeg Polen daar nog wel om, nadat meer dan twintig drones het NAVO-luchtruim waren binnengevlogen. Onder meer Nederlandse F-35's schoten er een aantal neer. Tien dagen later volgde een tweede Artikel 4-bijeenkomst, dit keer op verzoek van Estland dat vreesde voor zijn veiligheid nadat twee bewapende gevechtsvliegtuigen uit het luchtruim verjaagd moesten worden.

En bij die twee spoedvergaderingen moest het maar even blijven, vertellen diplomaten in de wandelgangen van het hoofdkantoor van het bondgenootschap. Nóg meer crisisoverleg zou paniek kunnen suggereren, terwijl de alliantie juist 'uitstekend' voorbereid is, 'op álles' en de NAVO-ambassadeurs elkaar veel spreken. Behoefte om de Russische president een plezier te doen met al te veel aandacht is er al helemaal niet.

Grote zorgen

Maar de zorgen worden er niet minder om: Rusland gaat steeds verder met hybride oorlogsvoering en het aantal acties neemt toe, zien veiligheidsdiensten. Bovendien zijn er steeds meer aanwijzingen dat Rusland zich wel degelijk voorbereidt op een mogelijk direct conflict.

En hoewel NAVO-topman Rutte publiekelijk niet vaak genoeg kan herhalen dat president Trump volledig toegewijd is aan de alliantie, klinkt achter de schermen ook bezorgdheid en wantrouwen over de koers van de machtigste bondgenoot. Het 28-punten tellende 'vredesplan' dat een einde zou moeten maken aan de oorlog in Oekraïne helpt daar niet bij. Het lijkt op capitulatie, een cadeau voor Poetin, zeggen diplomaten.

Afschrikken met het leger

Een slechte deal voor Oekraïne zal de kans op een groter conflict alleen maar groter maken, denken ze zeker ook in Polen. Sabotageacties zoals die op het spoor laten zien dat Rusland het voorwerk al aan het doen is, zeggen analisten.

In Polen zetten ze zich daarom schrap voor meer incidenten. Spoorlijnen, knooppunten, energie- en brandstofinfrastructuur. Het zijn allemaal plekken die een doelwit kunnen worden, zegt een kolonel van de Poolse generale staf tegen de NOS.

"Die kun je niet allemaal beschermen tegen sabotage, en het is ook niet de bedoeling dat overal in Polen straks militairen patrouilleren op stations en langs het spoor", benadrukt de kolonel. Maar de hoop is dat ze met de inzet van het leger, dat werkt met drones en geavanceerde camera's met warmtebeelden, wel daders in de toekomst kunnen afschrikken.

Vooral symbolisch

Al klinkt in Polen tegelijkertijd kritiek dat het toch vooral ook een symbolische actie is, bedoeld om de bevolking gerust te stellen. "Het is meer een PR-stunt", reageert oud-kolonel professor Dariusz Kozerawski van de Jagiellonian Universiteit in Krakau.

Duizenden militairen zullen de veiligheid langs het spoor niet significant ten goede komen, en het gaat ten koste van hun training die veel belangrijker is, denkt Kozerawski. Want als de aanval op het spoor een ding heeft laten zien, vreest de oud-kolonel, is dat een direct conflict met Rusland elke keer weer een stapje dichterbij komt.

Goedemorgen! In Canada rijden de schaatsers meerdere wedstrijden voor een wereldbeker. In de Zwitserse stad Genève bespreken onder anderen Amerikaanse en Oekraïense vertegenwoordigers het 28-puntenplan van de Amerikaanse president Trump om de oorlog met Rusland te stoppen.

Eerst het weer: vandaag is het bewolkt en valt eerst op veel plaatsen wat sneeuw. Vanuit het westen wordt het tijdelijk droog, maar in de loop van de middag komt er regen, in het noorden en oosten overgaand in sneeuw met kans op gladheid. In de loop van de dag smelt alles weer weg en loopt de temperatuur op naar 2 tot 5 graden. De komende dagen is het wisselvallig met zon, wolken en af en toe regen. Het is 6 of 7 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Het BNNVARA-programma Even tot hier heeft naast de militaire begraafplaats in Margraten twee informatiepanelen over zwarte militairen geplaatst. Eerder waren soortgelijke panelen door de VS permanent verwijderd van de erebegraafplaats.

Gisteravond was in het televisieprogramma te zien dat de panelen onthuld werden aan de nabestaanden van zwarte soldaten die hebben gevochten in Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog. De panelen bevatten foto's en informatie over wat zwarte Amerikaanse militairen hebben gedaan in de oorlog.

Eerder had de Amerikaanse beheerder van de begraafplaats deze borden met deze informatie weggehaald, omdat de verhalen over de strijd voor gelijkheid die Afro-Amerikaanse soldaten voerden "niet langer binnen de herdenkingsmissie passen", zo liet de beheerder dinsdag weten aan de NOS.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Trump heeft zijn pijlen gericht op Venezuela. Een op papier steenrijk land, maar in de praktijk allerminst. Dit is Venezuela, uitgelegd.

Fijne dag!

In delen van het land heeft het vannacht gesneeuwd. Het sneeuwgebied trekt vanuit het westen en zuiden richting het noorden en oosten. In een deel van het land geldt code geel vanwege de gladheid.

In het westen en zuiden van het land viel vannacht een klein laagje sneeuw. Dat leverde winterse plaatjes op:

Op de A28 tussen Ermelo en Putten is vanochtend vroeg een eenzijdig ongeluk gebeurd door de gladheid. De auto zou zijn geslipt en kwam tegen de vangrail aan. Ook op de A1 bij Muiden raakte een auto van de weg.

Het KNMI heeft code geel afgekondigd voor het noorden en oosten van het land. Die waarschuwing geldt tot middernacht.

De ANWB adviseert met gladheid om meer afstand te houden tot je voorganger op de weg. Ook wordt aangeraden om ver vooruit te kijken en rustig op te trekken als je stilstaat met de auto. "Wegrijden in de tweede versnelling kan helpen. Geef weinig gas en laat de koppeling rustig opkomen."

Het KNMI verwacht dat de sneeuw in het zuiden en westen in de loop van de ochtend al smelt. Halverwege de middag en aan het begin van de avond gaat het sneeuwen in het noorden en oosten. Die kan blijven liggen en kan gladheid veroorzaken. Later in de avond lopen de temperaturen op en verdwijnt de gladheid.

Voorlopig blijft de sneeuw dan weer even weg. Morgen loopt de temperatuur op tot een graad of 8 en zo blijft het de dagen daarna ook ongeveer.

Schaatsen in Winterswijk

Door het winterse weer kan er vanochtend ook opnieuw geschaatst worden op de ijsbaan in Winterswijk. Gisteren had de baan de primeur van de eerste keer schaatsen op natuurijs deze herfst.

Vanaf 08.15 uur gaat de schaatsbaan opnieuw open. Doordat de baan in Winterswijk voorzien is van een witte coating neemt die minder warmte op en ontstaat er makkelijker een ijslaagje.

Meta heeft intern onderzoek naar de schadelijkheid van Facebook en Instagram op mentale gezondheid stopgezet, zo zou blijken uit rechtbankdocumenten. Het onderzoek had volgens media in de VS een causaal verband gelegd tussen gebruik van deze socialemediaplatforms en een verslechterd geestelijk welzijn.

Deze informatie is naar boven gekomen in een rechtszaak tussen een aantal schooldistricten in de VS en de techreus. De onderzoeksresultaten werden intern bij Meta tegenover medewerkers afgedaan als onbruikbaar. Maar hogerop in het bedrijf zouden leidinggevenden de resultaten wel serieus hebben genomen.

Volgens de aanklagende partij heeft Meta bewust de onderzoeksresultaten achtergehouden om de gevaren van zijn producten te verbergen voor gebruikers, ouders en leraren. Een woordvoerder van Meta doet die aantijging af als onjuist. De studie naar mentale gezondheid werd volgens de zegsman afgeblazen omdat de onderzoeksmethode niet in orde was.

Verdrietige emoji

De interne studie was uitgevoerd in 2020 onder de naam Project Mercury. In samenwerking met een extern bureau werd het effect van het deactiveren van Facebook en Instagram onder gebruikers onderzocht. "Mensen die een week of langer gestopt zijn met Facebook meldden minder depressie, spanning, eenzaamheid en sociale vergelijking", zo citeren media uit de rechtbankdossiers.

Een stafmedewerker schreef dat het onderzoek een causaal verband had aangetoond tussen socialemediagebruik en een verslechterde mentale gezondheid. Daarbij gebruikte hij volgens de documenten een verdrietige emoji/smiley. Een collega maakte zich zorgen dat het stilhouden van deze informatie vergelijkbaar was met de tabaksindustrie die de giftige werking van sigaretten jarenlang heeft verzwegen.

Tegenover het Congres had Meta verklaard dat het nooit heeft kunnen meten of zijn producten schadelijk waren voor tienermeisjes. De openbaar geworden rechtbankstukken suggereren dat het bedrijf hierover heeft gelogen.

Meta stelt dat er selectief uit de documenten is geciteerd. "Het volledige dossier zal aantonen dat we al ruim een decennium naar ouders hebben geluisterd, de belangrijkste zaken hebben onderzocht en tieners hebben beschermd door aanpassingen te doen."

Na een chaotische slotzitting schaarden bijna 200 landen zich gisteravond toch achter een deal op de klimaattop in Brazilië. Tot enthousiasme leidde dat niet. De reacties op het resultaat variëren van zuinig tot uitgesproken kritisch.

In het slotakkoord staat dat arme landen meer financiële steun krijgen om zich te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Landen werden het niet eens over plannen om minder gas, olie en steenkool te gebruiken. Hoewel een grote groep landen dit wilde, wisten tegenstanders dit tegen te houden. Het verzet kwam vooral van olieproducerende landen, met voorop Saudi-Arabië.

Vooraf meer verwacht

Demissionair minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans is blij dat er in elk geval een akkoord is. "Natuurlijk hadden we graag concretere afspraken gezien over het terugdringen van CO2-uitstoot, maar we zien genoeg aanknopingspunten om verder te gaan." Ze benadrukt dat klimaatverandering alleen is aan te pakken met internationale samenwerking.

Hermans organiseert volgend jaar met Colombia een conferentie om wél plannen te maken voor een afscheid van steenkool, olie en gas.

Ook Eurocommissaris Wopke Hoekstra die onderhandelde namens de Europese Unie reageert zuinig. "Wij hadden graag nog meer ambitie gehad op het naar beneden brengen van de uitstoot", zegt hij. Volgens hem geeft Europa het goede voorbeeld, maar kun je een mondiaal probleem alleen oplossen met alle landen samen. Toch is hij blij dat er een deal is: "Al met al tel ik mijn zegeningen."

Zand in de motor gooien

Milieuorganisaties en experts zijn veel uitgesprokener in hun kritiek. Klimaatexpert Pieter Pauw vindt het schokkend dat fossiele brandstoffen niet voorkomen in de slotverklaring, terwijl de wereld ergens in de komende jaren officieel door de grens van 1,5 graad Celsius opwarming gaat. "Het voelt alsof we na dertig jaar onderhandelingen nog steeds om de hete brij aan het heen draaien zijn."

Rijke landen zijn volgens Pauw beducht om meer financiële hulp toe te zeggen aan arme landen. Die arme landen zijn vervolgens beducht om zich vast te leggen op meer actie tegen klimaatverandering. Die patstelling maakt het volgens Pauw voor landen als Saudi-Arabië heel makkelijk om zand in de motor te gooien.

'Veel te slappe afspraken'

"Opnieuw trekken ontwikkelingslanden die het kwetsbaarst zijn voor de wereldwijde klimaatcrisis aan het kortste eind", zegt Hilde Stroot, klimaatexpert bij Oxfam Novib. Volgens haar zijn de afspraken om landen te helpen vaag en is onduidelijk waar het geld vandaan moet komen.

Terwijl de voorzitter het akkoord gisteren al had afgehamerd, maakte Colombia nog vergeefs bezwaar tegen het verloop van de onderhandelingen. Het land is er verbolgen over dat in het akkoord geen plannen staan voor het afstappen van olie, steenkool en gas:

Volgens Milieudefensie zijn er veel te slappe afspraken gemaakt. "Om de aarde leefbaar te houden, moeten we wegbewegen van olie, gas en kolen. Het is onthutsend dat dat tien jaar na het klimaatakkoord van Parijs nog steeds niet lukt en dat de belangen van grote vervuilers voor die van mensen en onze planeet gaan", aldus de milieuorganisatie.

Moeizame samenwerking

Het moeizaam tot stand gekomen akkoord roept de vraag op hoe het verder moet met de internationale samenwerking om klimaat- en milieuproblemen aan te pakken. Eerder dit jaar mislukte een top om plasticvervuiling te verminderen. En nog onlangs torpedeerden de Verenigde Staten een deal om de scheepvaart te verduurzamen.

Op deze klimaattop waren de Verenigde Staten niet aanwezig omdat het land zich onder president Trump heeft teruggetrokken uit het klimaatverdrag van Parijs.

De klimaattop is volgend jaar in Turkije, maar wordt geleid door Australië. Beide landen streden tot het laatst om de top te mogen organiseren, wat uiteindelijk tot dit compromis leidde. Dan moet blijken of het chaotische einde van de top in Belém een uitzondering was of dat het steeds moeilijker wordt om nog resultaat te bereiken.

Naast de militaire begraafplaats in Margraten zijn twee informatiepanelen over zwarte militairen geplaatst. Soortgelijke panelen waren eerder door de VS permanent verwijderd van de erebegraafplaats. De terugplaatsactie is uitgevoerd door het BNNVARA-programma Even tot hier.

Gisteravond was in het programma te zien dat de panelen onthuld werden aan nabestaanden van zwarte soldaten die in Limburg hebben gevochten in de Tweede Wereldoorlog. Volgens presentatoren Niels van der Laan en Jeroen Woe zijn de "verdwenen panelen in ere hersteld". De informatieborden staan net buiten het grondgebied van de begraafplaats, maar zijn vanaf daar wel te zien.

'Past niet in herdenkingsmissie'

De panelen bevatten foto's en informatie over wat zwarte Amerikaanse militairen hebben gedaan in de oorlog. De Amerikaanse beheerder van de begraafplaats had borden met deze informatie weggehaald. De verhalen over de strijd voor gelijkheid die Afro-Amerikaanse soldaten voerden, pasten niet langer binnen "de herdenkingsmissie", liet de beheerder dinsdag weten aan de NOS.

Nabestaanden waren woedend over het weghalen van de panelen. De makers van Even tot hier hebben behalve hun panelen ook andere informatieborden geplaatst langs de begraafplaats. Daarop zijn, zoals de presentatoren het noemden, "alle discriminerende acties van de regering-Trump" gebundeld.

Hooibalen

In het weiland naast de begraafplaats was met hooibalen de naam van militair Willy F. James Jr. gelegd. Hij kreeg in 1997 postuum de hoogste militaire onderscheiding in het Amerikaanse leger en ligt begraven in Margraten. Zijn naam is te zien vanuit de lucht en blijft volgens de makers van het programma liggen tot de volgende satellietfoto voor Google Maps. "Het weiland is van een boer en daar mogen we doen wat we willen."

De Amerikaanse ambassadeur Joe Popolo verdedigde onlangs het besluit om de panelen weg te halen. "De tentoonstellingen in Margraten zijn er niet om een agenda te promoten die kritiek levert op Amerika", zei hij op sociale media. Op de informatieborden staat benoemd dat zwarte militairen behalve tegen de nazi's ook streden tegen discriminatie in het Amerikaanse leger.

Meerdere acties

Het tv-programma plaatste begin mei een nieuwe plaquette bij de John Frostbrug over de Slag om Arnhem. Kort ervoor was die plaquette verdwenen, volgens de gemeente Arnhem vermoedelijk gestolen. De nieuwe plaquette bestond uit honderden afbeeldingen van militairen uit de eenheid van John Frost die samen de afbeelding van de Britse luitenant-kolonel vormen.

Frost gaf in de Tweede Wereldoorlog leiding aan het 2e parachutistenbataljon en wist met zijn mannen de brug in september 1944 te bezetten, maar uiteindelijk moesten ze zich overgeven aan de Duitsers.

In Schiedam heeft een brand gewoed in de pastorie van de Heilig Hartkerk. De brand was na ruim anderhalf uur blussen volledig uit. Bij de grote brand kwam korte tijd veel rook vrij.

De pastorie is een gebouw pal naast de toren van de leegstaande kerk. Het is de voormalige ambtswoning van de pastoor. Er is niemand aangetroffen in het gebouw, zegt de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond.

De brand werd rond middernacht ontdekt. Brandweer en politie rukten massaal uit voor het incident. Omwonenden kregen het advies ramen en deuren te sluiten vanwege de rookontwikkeling. De Lekstraat was afgesloten voor verkeer tijdens de bluswerkzaamheden.

De Braziliaanse oud-president Jair Bolsonaro (70) heeft geprobeerd zijn elektronische enkelband af te krijgen, heeft het hooggerechtshof bekendgemaakt. Hij werd daarom eerder vandaag gearresteerd. Het hof is bang dat hij het land uit wil vluchten.

De oud-president werd in september veroordeeld tot ruim 27 jaar cel voor het beramen van een staatsgreep. Hij werd toen niet vastgezet, maar onder huisarrest geplaatst en moest een elektronische enkelband dragen.

Hij ging in beroep, maar dat werd vorige week afgewezen. Zijn advocaten gingen opnieuw in beroep en vroegen zijn huisarrest te verlengen in plaats van hem gevangen te zetten. Ook dat beroep werd gisteren afgewezen. Vanaf komende week zou hij zijn celstraf dus sowieso moeten gaan uitzitten.

Amerikaanse ambassade

Volgens rechter Alexandre de Moraes was Bolsonaro van plan om vandaag te vluchten tijdens een demonstratie die door zijn zoon bij zijn huis was georganiseerd. Het risico was volgens hem dat hij naar de Amerikaanse ambassade in Brasilia zou vluchten. Die ligt maar 13 kilometer van zijn huis.

President Trump noemde de vervolging van Bolsonaro eerder een heksenjacht. Uit boosheid over de strafzaak tegen de oud-president heeft hij Brazilië een importheffing van 50 procent opgelegd.

Volgende week begint het laatste hoofdstuk van het verhaal dat zes jaar geleden aan het licht kwam. Ouders die in de toeslagenaffaire economische en emotionele schade hebben geleden, kunnen vanaf dinsdag op de website MijnHerstel compensatie vragen.

Inmiddels zijn 43.503 mensen erkend als slachtoffer. Zij hebben minimaal 30.000 euro gekregen en een brief met excuses van de overheid.

"Waar we nu nog voor staan, is de groep ouders compenseren voor wie deze compensatie niet toereikend is, bijvoorbeeld doordat zij hun baan of huis zijn verloren", zegt een woordvoerder van het ministerie van Financiën.

De toeslagenaffaire werd geboren uit de behoefte om fraude met overheidsgeld aan te pakken. Dat werd rond 2010 gezien als groot maatschappelijk probleem. Later bleek dat het veel minder voorkwam dan gedacht.

Uit de hand gelopen fraudejacht

De toeslagenaffaire werd in 2019 in de openbaarheid gebracht door RTL Nieuws en dagblad Trouw. Tweede Kamerleden als Renske Leijten (SP) en Pieter Omtzigt (destijds CDA, later NSC) brachten aan het licht dat honderden ouders onterecht als fraudeurs werden bestempeld door de overheid. Ze zouden met opzet te veel kinderopvangtoeslag hebben gekregen; later bleek dat dat vaak niet zo was.

Uit onderzoek werd duidelijk dat de overheid gebruik maakte van etnisch profileren en buitenproportionele boetes voor burgers. Inmiddels hebben 69.443 mensen zich gemeld als slachtoffer.

De toeslagenaffaire en de afhandeling daarvan leidden tot de val van het kabinet-Rutte III in 2021.

Zo'n vijftien jaar later is de hersteloperatie een dure onderneming geworden. De overheid heeft tot nu toe 3377 miljoen euro (of 3,37 miljard euro) uitgekeerd aan ouders en kinderen die slachtoffers werden van het anti-fraudebeleid.

Nieuwe kosten

De volgende stap van de hersteloperatie zal nieuwe kosten met zich meebrengen. Slachtoffers kunnen compensatie vragen voor leed en verlies, op basis van een lijst van 29 schadeposten. Zo kunnen "gebroken familiebanden" 2.000 euro opleveren, een kwijtgeraakte koopwoning tot 35.000 euro en gemiste carrièrekansen 20.000 euro.

MijnHerstel loopt parallel met de herstelroute van Stichting Gelijkwaardig Herstel, opgezet in samenwerking met prinses Laurentien. Het verschil ligt volgens het ministerie vooral in de manier waarop slachtoffers benaderd en geholpen worden.

"Geld kan nooit compenseren wat deze mensen hebben meegemaakt", zegt een woordvoerder van het ministerie. "We hopen dat ze door deze laatste fase wel erkenning ervaren en dat ze verder kunnen met hun levens."

Veel ouders zijn niet tevreden met de oplossing. Er is volgens hen geen manier om compensatie te krijgen voor kosten die zij niet kunnen bewijzen. De fraudejacht leidde soms tot uithuisplaatsing van kinderen, verlies van werk en mentale problemen. "Dit speelt al heel lang. Als je moest verhuizen, je dakloos raakte en je papieren kwijt bent, hoe kan je dat dan allemaal aantonen?", zegt gedupeerde Anne Marie.

Het ministerie van Financiën heeft er een groot punt van gemaakt dat de hersteloperatie zou worden ontworpen samen met de slachtoffers, maar volgens veel ouders is er weinig gedaan met hun adviezen.

'De overheid is de dader'

Karima Ouadid kreeg in 2022 een brief met excuses van toenmalig premier Rutte. "U bent geen fraudeur met de kinderopvangtoeslag", staat er onder meer in. "Je wordt ziedend van zo'n brief, want wij weten dat we geen fraudeurs zijn. Het is een slag in het gezicht", zegt Ouadid.

Ze vertelt dat ze een gelukkig leven leidde samen met man en kinderen. De overheid bestempelde haar als fraudeur in verband met een toeslag voor de buitenschoolse opvang. "We gingen van financieel onafhankelijk tot onze auto die in beslag werd genomen en dat er deurwaarders op de stoep stonden, omdat we zulke grote schulden bij de overheid hadden opgelopen."

Ouadid is kritisch over het feit dat het ministerie van Financiën verantwoordelijk is voor MijnHerstel. "De overheid is hier de dader. Het is krom dat zij gaan bepalen wat mijn leed en schade is geweest", zegt Ouadid.

Die kritiek kwam ook naar voren in het onderzoek van de commissie-Van Dam dit jaar. Slachtoffers moeten een schikkingsvoorstel krijgen "van een onafhankelijk persoon" en niet van het ministerie, vond de commissie.

Compensatie binnen twee jaar

Het ministerie zegt in een reactie zich te hebben ingespannen om de adviezen van gedupeerden mee te nemen in de nieuwe route, maar alle suggesties van alle ouders meenemen, blijkt onmogelijk.

Mensen die zijn erkend als slachtoffer kunnen zich vanaf volgende week inschrijven op MijnHerstel. Doel van het ministerie is dat alle slachtoffers binnen twee jaar zijn gecompenseerd voor economische en emotionele schade.

(Uit privacy-overwegingen wilden niet alle geïnterviewden voor dit artikel met hun achternaam worden genoemd. Die naam is wel bekend bij de redactie).

Elektronische dansmuziek is enorm populair in China. Honderden miljoenen gaan er in om, maar door corona heeft de sector een flinke klap gehad. Veel clubs moesten de deuren sluiten en internationale dj's die vroeger meerdere keren per jaar invlogen, konden thuisblijven.

Langzaam herpakt de sector zich. Met dit weekend een primeur: het bekende Belgische festival Tomorrowland houdt de eerste editie in China. Dat gebeurt in Shanghai, onder de naam "The Magic of Tomorrowland." Zelfs "de verrassingsafterparty was volgens mij binnen 1 minuut uitverkocht," zegt de Nederlandse dj Don Diablo (echte naam Don Pepijn Schipper).

Alleen in China

In vijf maanden is een heel complex uit de grond gestampt in het centrum van Shanghai. "Dat kan alleen in China," zegt Don Diablo lachend. Het feest is uitverkocht met 11.000 tickets, al zou het terrein makkelijk het drievoudige aankunnen.

Tomorrowland, dat bekend staat om het visuele spektakel, presenteert in China het thema "Papieren Wereld". "Papier is een van de vier grote uitvindingen van China, en daarom zie je hier overal elementen van papier, schrift en kalligrafie," legt Clinton Lau uit, de lokale organisator. "Elke letter is handgeschilderd," voegt hij trots toe.

Het moet het begin zijn van een langdurige culturele uitwisseling. Don Diablo is daar al mee begonnen. "Vanavond heb ik een speciale gast, een rapper uit China, die op mijn muziek gaat rappen in het Mandarijn", verklapt hij. Fans keken heel erg uit naar dat optreden, vooral "die synergie van elektronische muziek en rap," zei er eentje blij.

Don Diablo is niet de enige Nederlandse artiest die graag in China komt. Nagenoeg alle grote Nederlandse dj's treden al jaren op in China. Vorig jaar was China voor hen de populairste bestemming in Azië. Dat is niet gek, want er valt extreem goed te verdienen en de fans zijn uitbundig. "Ik zag net al een auto rijden die helemaal beplakt was met stickers van mij," zegt Don Diablo.

Censuur

Voor buitenlandse artiesten is het niet makkelijk om zomaar op te treden in China. Entertainment in China is onderhevig aan strenge censuur en de wetten zijn de laatste jaren flink aangescherpt. Zo is obsceniteit bij wet verboden en mogen "de eer en de belangen van China" niet geschaad worden.

Buitenlandse artiesten moeten een vergunning aanvragen voordat ze mogen optreden. De muziek die ze willen spelen, moet goedgekeurd worden. Zingen of rappen ze over seks of drugs of gebruiken ze veel scheldwoorden, dan komt die goedkeuring misschien wel nooit.

Voor dj's is het relatief makkelijk om een vergunning te krijgen, omdat in hun muziek weinig tekst voorkomt. "Er zijn natuurlijk bepaalde dingen die je niet kan doen in China," zegt Don Diablo, "maar ik scheld zelf ook niet veel in de microfoon, dus op zich ben ik vrij safe." Hij hoeft z'n set in principe dus niet aan te passen, vertelt hij.

Weglopen

Er zijn verschillen tussen het Nederlandse en het Chinese publiek op feesten, merkt de Chinese dj Meguru. "Mensen in Amsterdam dansen altijd wel. Maar als je in China slechte muziek draait, loopt iedereen weg."

Deze avond ging het publiek helemaal los bij haar set. Toch wil ze graag optreden in Europa. "Het festival waar ik het liefst wil draaien is eigenlijk niet Tomorrowland, maar Awakenings," bekent ze.

Maar niet voor iedereen is naar Europa gaan voor een feest te betalen. "Ik ben superblij dat Tomorrowland naar China is gekomen," zegt een meisje met een choker. "Ik hoop dat de wereldklasse die Tomorrowland brengt ook de Chinese industrie kan inspireren," voegt ze toe.

Het vliegverkeer van en naar Eindhoven Airport is zaterdagavond twee uur lang stilgelegd vanwege dronewaarnemingen. Rond 23.00 uur werd het civiele en militaire vliegverkeer hervat. Defensie heeft opgetreden en maatregelen getroffen tegen onbemande vliegende toestellen, maar heeft geen details bekendgemaakt.

"Verstoring van vliegverkeer met drones is onaanvaardbaar. Dus treden we hiertegen op", zegt demissionair minister Brekelmans van Defensie op sociale media. Hoeveel drones er gezien waren rondom het vliegveld is niet bekend. Ook is onduidelijk wie de drones heeft bestuurd.

Het vliegveld van Eindhoven is niet alleen een luchthaven: op het terrein zit ook een luchtmachtbasis. De hoeveelheid civiele vluchten vanaf de luchthaven is beperkt in vergelijking met bijvoorbeeld Schiphol.

Enkele tientallen reizigers waren gestrand in de vertrekhal:

Om veiligheidsredenen kan volgens Brekelmans geen informatie worden gedeeld over de getroffen maatregelen. Een woordvoerder van Defensie zegt dat er is opgetreden tegen de onbekende toestellen, maar niet op een vergelijkbare manier als afgelopen vrijdag bij vliegbasis Volkel.

Personeel van de Koninklijke Luchtmacht heeft vrijdagavond geprobeerd een aantal drones neer te halen bij vliegbasis Volkel, zo'n dertig kilometer van Eindhoven Airport vandaan. Brekelmans heeft dat incident eerder vandaag bekendgemaakt.

Bij de luchtmachtbasis waren aanvankelijk vijf en later zo'n tien drones gezien. De toestellen zijn weggevlogen en niet teruggevonden. Welke wapens gebruikt zijn om deze drones neer te halen, is onduidelijk. De potentiële vijand moet niet wijzer worden gemaakt dan die al is, was daarbij de uitleg van de minister.

'Europa staat op scherp'

Diverse Europese landen hebben de afgelopen weken te maken gehad met meldingen van mysterieuze drones. Die werden onder meer waargenomen boven vliegvelden, militaire bases en in België ook nabij een kerncentrale. Volgens experts staat de veiligheidssituatie in Europa op scherp. Ze noemen het aannemelijk dat Rusland in ieder geval achter een aantal van de incidenten zit, maar daar is geen concreet bewijs voor.

Glühwein, lebkuchen en gepofte kastanjes: de Duitse binnensteden zijn weer gevuld met traditionele kerstmarkten. Na de aanslag op een kerstmarkt in Maagdenburg vorig jaar zijn de veiligheidseisen verhoogd. Enkele kleine kerstmarkten konden daarom niet doorgaan, andere worstelen met de vraag hoe de kerstmarkt zijn gemoedelijke sfeer kan behouden.

Op het plein naast de wereldberoemde Dom van Keulen heerst de kerststemming al volop. Op een podium zingt een kinderkoor 'Kling, Glöckchen, klingelingeling', terwijl vanuit houten hokjes bio-braadworst, handgemaakte blokfluitjes en kerstballen worden verkocht. Met 150 kraampjes behoort de Keulse kerstmarkt tot de grootste van Duitsland.

De eerste voorbereidingen begonnen al in februari, vertelt woordvoerder Birgit Grothues. Veiligheid is daarbij een belangrijk thema: "We stemmen alles af met de lokale autoriteiten en hebben ook eigen beveiligers ingehuurd."

Beweegbare barricade

Het plein ligt deels verhoogd, wat de markt enigszins beschermd tegen kwaadwillenden met een voertuig. Naar aanleiding van de aanslag in Maagdenburg zijn er maatregelen genomen bij de enige weg voor voertuigen naar het plein. "Die moet toegankelijk zijn voor hulpdiensten en leveranciers. Daarom is er nu een beweegbare barricade gebouwd."

In Maagdenburg misbruikte aanslagpleger Taleb A. precies zo'n toegangsweg, door met zijn auto op hoge snelheid de kerstmarkt op te rijden. Er vielen zes doden en ruim driehonderd gewonden. A. staat op dit moment terecht voor meervoudige moord. Hij zou zich hebben gekeerd tegen de vermeende islamisering van Duitsland.

Uitgerekend voor de kerstmarkt in Maagdenburg dreigde dit jaar afgelasting, omdat het veiligheidsplan volgens de deelstaat tekortschoot. Met meer betonblokken en een verbodszone voor zware voertuigen kon de markt toch open. De stad investeerde een kwart miljoen aan nieuwe maatregelen.

Zulke kosten drukken op de organisatie van de wintertraditie. In Overath, een stadje ten oosten van Keulen, is de kerstmarkt afgelast na onenigheid over wie de kosten moest dragen. De stad Kerpen heeft de kerstmarkt omgedoopt tot een kleinere eetmarkt, zodat er minder veiligheidsmaatregelen nodig zijn.

In dubio: gaan of niet gaan?

De anti-terreurblokkade valt bezoekers van Keulse kerstmarkt bij binnenkomst op. "Toen ik hier aankwam, dacht ik toch even: kan hier een auto komen en hoe? Maar nee dus!" zegt de Nederlandse Jolande. "Je ziet vooral aan de buitenkant dat het is veranderd. Daar zie je ook meer politie", zegt Bärbel uit Oldenburg.

Veel bezoekers zijn er vrij gelaten onder. "Ik laat het feest niet afpakken door een ingebeeld gevaar", zegt de gepensioneerde Torsten uit Bonn. "Het plezier gaat weg als je het gevoel hebt dat je hier alleen onder politiebeveiliging kunt rondlopen."

De Keulse student Imara heeft wel getwijfeld om te gaan. "Ik zat in dubio: is het veilig om te gaan? Als ik niet ga, wint de angst." Buiten het marktterrein vindt een vrouw dat de kerstmarkt zijn onschuld heeft verloren. "Vroeger was het gemoedelijker, nu kijken mensen elkaar wantrouwend aan." Veilig voelt ze zich niet op de kerstmarkt, omdat iedereen een mes in de tas kan meenemen.

Gemoedelijkheid behouden

De mogelijke veiligheidsmaatregelen zijn ook in Keulen beperkt. Toegangspoortjes en tassencontrole zijn niet mogelijk, vanwege de hoge bezoekersaantallen en de hoeveelheid ingangen. Ook zijn er op het plein uitgangen van parkeergarages, die toegankelijk moeten blijven.

De vriendinnen Kissy, Bärbel en Kristien halen hun schouders op. "Het hoort erbij", zeggen ze. Volgens Birgit Grothues van de organisatie is het goed gelukt om de gemoedelijkheid te behouden. "Doordat de veiligheidsmaatregelen niet te zichtbaar zijn", zegt ze.

Sinds de aanslag op de kerstmarkt in Berlijn in 2016 is men al meer gewend geraakt aan hekken en betonblokken, vervolgt ze. Bovendien lijden de bezoekersaantallen er niet onder. "Wij ontvangen in vijf weken zo'n vier tot vijf miljoen bezoekers, ook veel Nederlanders."

Student Imara heeft geen spijt van haar besluit om toch te gaan. "Het is gewoon cool om hier rond te dwalen met een warme punch in je hand. Dat is Kerst."

Het is de bijna tweehonderd aanwezige landen een dag na het verstrijken van de deadline toch gelukt tot een klimaatakkoord te komen. Dat gebeurde nadat de EU overstag was gegaan en de voorzitter over bezwaren van Colombia heenstapte. Dat land maakte in een chaotische slotzitting bezwaar tegen de deal.

In het akkoord zijn met name afspraken gemaakt over geld voor aanpassing aan de gevolgen van klimaatverandering. De EU lag tot het laatste moment dwars, omdat er met geen woord wordt gerept over het verminderen van CO2-uitstoot, terwijl dat wel de veroorzaker is van klimaatverandering.

Colombia uitte op het laatste moment ook bezwaren over het onvermeld laten van de noodzaak om het gebruik van fossiele brandstoffen terug te dringen.

Bekijk het moment dat Colombia bezwaar maakt:

Toen de EU uiteindelijk akkoord ging, kon de voorzitter afhameren. Dus toch liever een "zwakke deal", zoals Eurocommissaris Hoekstra van Klimaat het concept gisteren noemde, dan geen deal. Na het afhameren ging Colombia nog dwars liggen, maar de voorzitter besloot dat dat een besluit niet in de weg hoefde te staan.

Tegen persbureau Reuters zei Hoekstra kort voordat het akkoord werd gesloten, dat de EU graag meer had gehad. "De deal is een stap in de goede richting. We hadden liever meer ambitie op alles gehad. Maar we zetten hiermee wel een belangrijke stap voorwaarts als het om het financieren van aanpassing aan klimaatverandering gaat."

Voor ontwikkelingslanden zijn deze aanpassingen belangrijk, omdat zij de meeste last gaan hebben van klimaatverandering. Zij moesten veel toegeven, maar gingen uiteindelijk toch ook akkoord.

Onvrede bij EU

Dat de EU grote moeite heeft met het akkoord, blijkt wel uit het feit dat tot op het laatste moment is onderhandeld. Achter de schermen is te horen dat vooral Frankrijk zich tot op het laatst verzette tegen de slottekst, uit onvrede over het gebrek aan plannen om de uitstoot van broeikasgassen te beperken.

Het is opvallend dat juist Frankrijk die rol speelde binnen het Europese blok. Zo'n twee weken geleden waren het diezelfde Fransen die met succes eisten dat Eurocommissaris Hoekstra zijn klimaatdoel zou afzwakken.

Ondanks de ergernis over het ontbreken van een plan om fossiele brandstoffen af te bouwen, of manieren om de opwarming van de aarde onder de 1,5 graad Celsius te houden, klonk uiteindelijk ook bij de EU-delegatie applaus.

Niks over steenkool, olie, gas

Twee weken vergaderden ministers en delegaties in Brazilië. Deze top had, in tegenstelling tot voorgaande toppen, geen duidelijk thema. Het ging onder meer over aanpassing aan de gevolgen van klimaatverandering, geld daarvoor, geld voor fondsen voor klimaatschade, koolstofmarkten, een speciaal bossenfonds en rechtvaardigheid in de energietransitie.

Fossiele brandstoffen stonden niet op de agenda. Een groep landen, waaronder Nederland, probeerde wel meermaals daar aandacht voor te vragen.

Demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei maakte bekend volgend jaar samen met Colombia een top over het afbouwen van fossiele brandstoffen te organiseren. Maar het is landen dus niet gelukt afspraken hierover in het akkoord te krijgen. Een groot deel van de olielanden lag dwars. Met name Saudi-Arabië bleek tegen elke vermelding van fossiele brandstoffen.

Ook over bossen geen akkoord

Naast het verbranden van fossiele brandstoffen is het kappen van oerwoud een oorzaak van het opwarmen van de aarde. Brazilië wilde plannen maken om ontbossing tegen te gaan. Daarom organiseerde het land de top in Belém, een stad in het Amazonewoud.

Voorafgaand aan de top lanceerde Brazilië een 'bossenfonds'. Landen met oerwoud krijgen vanuit dat investeringsfonds geld als ze ontbossing tegengaan. Uiteindelijk moet het fonds ruim 100 miljard euro gaan bevatten.

Tot dusver is een kleine 6 miljard euro opgehaald. Om het fonds van de grond te krijgen, moet er dus nog fors meer geld bij komen.

Er werd ook een 'routekaart' tegen ontbossing beloofd, maar omdat ook daar de aanwezige landen het niet over eens werden, bereikte ook die niet het eindakkoord. Voor zowel bossen als fossiele brandstoffen moeten er aparte stukken worden behandeld, zonder officiële status.

Inheemse leiders

President Lula koos niet alleen voor de Amazone vanwege het regenwoud maar ook voor inheemse inspraak. In de Amazone wonen honderden stammen die afhankelijk zijn van het regenwoud en er ook voor zorgen. Inheemse bewoners konden nu afreizen naar de top, wat ze in groten getale deden.

Door hen werd voor het eerst in jaren weer gedemonstreerd. Bij vorige toppen was dat lastiger omdat ze plaatsvonden in landen met autoritaire regimes, zoals Egypte, Dubai en Azerbeidzjan.

Het is de vraag hoe inheemse groepen op het akkoord zullen reageren, nu geen akkoorden zijn gesloten over zowel de oorzaak van klimaatverandering als over ontbossing.

De Braziliaanse president Lula ontmoet inheemse leiders op de klimaattop:

De deal leek al rond op de klimaattop in Brazilië, totdat in de vergadering waar het akkoord zou worden afgehamerd Colombia bezwaar maakte.

In de zaal, waar al verschillende onderwerpen afgehamerd waren, nam Colombia het woord en zei dat het geen deal kan sluiten als er in de tekst niets wordt gezegd over steenkool, olie en gas. De uitstoot van die fossiele brandstoffen is de voornaamste veroorzaker van klimaatverandering, maar olielanden blokkeren al dagen dat daar naar wordt verwezen.

Geschorst

De Braziliaanse voorzitter heeft de vergadering geschorst en zal nu zijn uiterste best moeten doen om toch nog overeenstemming te bereiken.

De top zou gisteren al eindigen, maar er was nog geen akkoord. Ministers en delegaties stonden al klaar om te vertrekken. Verschillende cruiseschips, waar veel aanwezigen op sliepen, zouden ook na vandaag niet meer beschikbaar zijn.

In Brazilië is het vier uur eerder, waardoor er nog tijd is om voor middernacht tot een akkoord te komen. Maar de tijd dringt, zeker omdat er consensus moet zijn tussen alle landen.

Colombia kondigde gisteren samen met Nederland aan in april volgend jaar een meerdaagse top te organiseren over fossiele brandstoffen. Daarop moeten landen met elkaar bespreken op welke manieren fossiele brandstoffen kunnen worden afgebouwd.

In Marseille hebben duizenden mensen meegelopen in een stille tocht om de 20-jarige Mehdi Kessaci te herdenken. Hij werd vorige week op klaarlichte dag doodgeschoten door twee onbekenden op een scooter toen hij zijn auto op straat parkeerde.

Kessaci werd vermoedelijk vermoord omdat zijn oudere broer een prominente activist is, die al jaren strijdt tegen bendes en drugsgeweld in Marseille. De daders zijn nog niet opgepakt. De zaak heeft in Frankrijk tot grote verontwaardiging geleid.

Volgens de lokale politie namen vanmiddag ongeveer zesduizend mensen deel aan de stille tocht. Op spandoeken was onder meer te lezen "Gerechtigheid voor Mehdi" en "politieke wil voor onze buurten". Ook legden mensen bloemen neer op de plek waar Kessaci werd vermoord.

De Franse justitie gaat ervanuit dat deze moord gepleegd is in opdracht van drugscriminelen, om Kessaci te waarschuwen dat hij zijn activisme op moet geven.

De moord heeft de strijd van Marseille tegen drugsgeweld opnieuw bovenaan de politieke agenda geplaatst. Zondag belde president Macron de 22-jarige Amine Kessaci, de oudere broer van Mehdi die de bekende activist is, om zijn steun te betuigen en te benadrukken dat hij niet alleen staat in deze strijd.

Blijven vechten

Amine Kessaci, opgegroeid in het noorden van Marseille, voert al jaren strijd tegen drugscriminelen en bendes die jongeren inzetten voor liquidaties. Hij leidt een organisatie die gezinnen ondersteunt die een kind hebben verloren door drugsgeweld. Ook probeert hij via die organisatie jongeren weg te houden van de drugswereld.

Amine wordt zelf ook bedreigd. Een maand geleden kreeg hij politiebescherming en werd hij naar een veilig adres buiten Marseille gebracht, nadat hij een boek had geschreven met verhalen van slachtoffers van de drugshandel in de stad. En bij de begrafenis van zijn jongere broer moest hij een kogelvrij vest dragen.

Eerder verloor Amine ook zijn oudere broer. De 22-jarige Brahim werd in 2020 vermoord. Zijn lichaam werd later in een uitgebrande auto gevonden. Brahim was actief in het drugscircuit, en zijn moord wordt gezien als een afrekening.

"Mijn broers zijn dood, maar jullie zijn allemaal hier", zei Amine vandaag bij de stille tocht. "Ik weet niet hoe mijn leven eruit zal zien, maar ik weet wel dat ik jullie, en jullie langdurige inzet, nodig heb. Vechten betekent leven."

49 liquidaties

Amine Kessaci heeft herhaaldelijk tegen Franse media gezegd dat hij ondanks alle intimidatie zijn strijd tegen drugscriminaliteit niet zal opgeven. Marseille kampt al jaren met aanhoudend drugsgeweld. In 2023 waren er in de stad 49 liquidaties die verband hielden met het drugsmilieu.

De Franse autoriteiten kijken met zorgen naar het door drugsgeweld geteisterde Marseille. De ministers van Justitie en binnenlandse Zaken vergelijken de drugscriminaliteit in de stad met terrorisme. Zij willen extra maatregelen om de drugshandel terug te dringen, onder meer door preventie en betere voorlichting aan jongeren.

Ook de burgemeester van Marseille, Payan, liep vandaag mee. Hij noemde de moord een "verschrikkelijke wending" en eiste meer politie-inzet. Europarlementariër Raphaël Glucksmann was er ook bij. Hij zei: "We mogen ons niet beperken tot één dag van mobilisatie. Het is een voortdurende strijd."

Een boom kan in zijn leven tot wel 60.000 euro aan voordeel opleveren. Dat zegt het Norminstituut Bomen. De stichting, die het belang van bomen behartigt, heeft door onderzoeksbureau Rebel laten becijferen wat het boomkroonvolume (alle takken en bladeren samen) per kubieke meter oplevert in een wijk of stad.

Mensen in boomrijke buurten zijn gezonder. Bewoners van groene wijken wandelen en fietsen vaker, wat leidt tot minder overgewicht, minder stress en dus lagere zorgkosten, volgens het instituut. Dat is al vaker door onderzoekers bevestigd, recent nog door de Universiteit Utrecht.

Boomkroonvolume

Ook zorgen bomen in de buurt voor luchtzuivering, verkoeling, meer natuurbeleving en leggen ze koolstof en water vast. Van die positieve effecten zijn kerngetallen. En die heeft Rebel gebruikt om te becijferen dat een kubieke meter boomkroonvolume - want de voordelen zitten vooral in het bladerdak - jaarlijks zo'n 2,52 euro oplevert.

Of zo'n hard cijfer op de voordelen van meer loof in de buurt valt te plakken, betwijfelt Gert-Jan Nabuurs, hoogleraar Europees Bos aan de Wageningen Universiteit. "Als er een park is in de stad dan trekt dat mensen aan die hardlopen. Maar of je door meer bomen in je straat ook meer gaat bewegen.... In wijken met meer groen zie je wel dat mensen minder psychische klachten hebben, dat blijkt uit eerder onderzoek."

Bovendien staan bomen vaker in welgestelde wijken dan in arme wijken, beaamt directeur Marc Meijer van het Norminstituut Bomen. Toch zijn er onder de streep wel degelijk positieve gezondheidseffecten, zeggen Nabuurs en zijn collega Cecil Konijnendijk, onderzoeker en adviseur bij het Natured Bases Solutions Institute en buitengewoon hoogleraar aan de Universiteit van British Columbia in Vancouver, Canada.

Beter leren met bomen

Zicht op bomen zorgt bijvoorbeeld voor ontspanning en verhoogt het leervermogen, weet Konijnendijk, die de 3-30-300 vuistregel introduceerde in 2021. Die houdt in dat mensen uitzicht moeten hebben op minimaal drie volwassen bomen vanuit hun woning, dat 30 procent van elke buurt bedekt moet zijn met boomkronen en dat binnen een straal van 300 meter een park of ander openbaar groengebied moet zijn, wil er sprake zijn van een gezonde leefomgeving.

De 3-30-300 regel is een standaard geworden voor groenbeleid van gemeentes. Konijnendijk zegt dat er steeds meer empirisch onderzoek komt naar de gezondheidseffecten van bomen. "In de Amerikaanse stad Louisville zie je nu dat ze bomen gaan toevoegen in arme wijken. Daar kijken ze vervolgens hoe het gaat met hart- en vaatziekten in de wijk. De eerste resultaten zijn positief. Je ziet dat mensen meer lopen en minder last van de hitte hebben."

Nieuwe driedimensionale norm

Volgens het Norminstituut Bomen is het belangrijk dat er een landelijke norm komt die kijkt naar het boomkroonvolume in plaats van naar het aantal bomen of het percentage groen per vierkante kilometer. Meijer: "Je moet vooral kijken hoeveel kubieke meter bladerdak er is. Een boom is niet plat en twee dimensionaal. Een grote eik is iets anders dan een sprieterig jong stammetje met een paar bladeren aan de zijkant."

Met de norm van een minimumaantal kubieke meter boomkroonvolume per vierkante kilometer wil de stichting gemeentes handvatten bieden om goede plannen te maken voor gezonde nieuwe wijken, buurten of steden.

Gemeentes staan voor een enorme bouwopgave vanwege het woningtekort, zegt Meijer. "Nu hanteren gemeentes vaak eigen normen voor het aantal vierkante meters groen per buurt. En die worden vervolgens naar beneden bijgesteld als andere belangen zwaarder wegen. Een landelijke norm ontbreekt."

Prijskaartje

Het koppelen van een prijskaartje aan de voordelen van het bladerdak heeft nog een belangrijk voordeel, schetst Meijer.

"Nu wordt vaak gezegd: deze bomen moeten wijken want er komt een woonwijk of een nieuwe weg en dat levert ons 'zoveel' op. Hierdoor kun je er wat tegenover zetten: bomen leveren ook wat op."

Het Britse mediabedrijf DMGT, eigenaar van de krant Daily Mail, heeft een miljoenendeal gesloten om concurrent The Telegraph over te nemen. Het mediabedrijf wordt overgenomen voor 500 miljoen pond, zo'n 568 miljoen euro. De Daily Mail en The Telegraph zijn allebei rechtse kranten.

The Telegraph zou eerst over worden genomen door de Amerikaanse investeerder RedBird en de investeerder IMI uit de Verenigde Arabische Emiraten.

In mei was er een 'principeakkoord' gesloten voor een overname van 500 miljoen pond, maar vorige week maakte RedBird bekend dat het het bod had ingetrokken.

Buitenlandse invloed

De twee investeerders sloten in 2023 onder de noemer RedBird IMI een deal voor overname, maar daar ging de toenmalige Conservatieve Britse regering voor liggen. De regering was bang dat de onafhankelijkheid van The Telegraph in het geding kwam door de banden met Abu Dhabi. Medewerkers van de krant hebben zich ook kritisch uitgelaten over RedBirds banden met China.

Een andere structuur, met een kleinere rol voor IMI, moest ervoor moeten zorgen dat de Britse regering - nu geleid door Labour - dit keer wel akkoord zou gaan. Volgens persbureau Reuters leidden het trage goedkeuringsproces en de interne weerstand bij The Telepgraph tegen de overname ertoe dat het bod uiteindelijk werd ingetrokken.

500 miljoen pond

Nu heeft DMGT met RedBird IMI afgesproken om de The Telegraph voor hetzelfde bedrag over te nemen. RedBird IMI zou al 500 miljoen pond hebben uitgegeven om openstaande schulden van de krant af te lossen.

De komende tijd zal er verder onderhandeld worden over de voorwaarden van de deal en worden documenten opgesteld voor goedkeuring van de overheid. Beide partijen verwachten dat de deal snel wordt afgerond en goedgekeurd.

De redactie van de Britse krant zal onafhankelijk blijven van andere titels onder DMGT, stelt het mediabedrijf. "Onder onze leiding zal The Daily Telegraph uitgroeien tot een wereldwijd merk, net zoals Daily Mail."