NOS Nieuws - Algemeen

De Pendelbus tussen Emmen en Ter Apel voor asielzoekers rijdt nog steeds gratis. Minister Keijzer van Asiel (BBB), die gisteren zei dat dat anders moet omdat ze vindt dat asielzoekers gewoon moeten betalen, baalt van dat gratis vervoer. Als de betrokken gemeenten de bus gratis blijven laten rijden, mogen ze zelf de kosten betalen, zegt Keijzer tegen de NOS.

De gemeenten zeggen tegen de NOS dat ze bezig zijn met onderzoek naar andere manieren om het vervoer te financieren, maar ze willen niet terug naar betaalde kaartjes op de bus.

Gisteren hekelde de minister het besluit van de gemeenten Westerwolde en Emmen om de buskaartjes gratis te maken. Keijzer vindt het oneerlijk tegenover andere bewoners en zei dat er een streep door het plan moet en dat asielzoekers gewoon voor de kaartjes moeten betalen.

Vanmorgen bleek de bus nog steeds gratis te pendelen, wat de vraag oproept wie er nu over gaat.

De gemeenten gingen vorig week op het gratis vervoer over in de hoop een eind te maken aan de overlast op de bus. Asielzoekers die veel gebruikmaken van de bus, weigerden soms de ritprijs van 4,52 euro te betalen en misdroegen zich. Het aantal incidenten nam toe en de incidenten werden steeds heftiger.

Keijzer spreekt vandaag van een "heel vreemde situatie". Ze zegt dat er afspraken over de financiering zijn gemaakt. Volgens haar worden de kosten betaald uit een potje van Asiel en Migratie, haar ministerie. Ze roept de plaatselijke bestuurders op zich aan te afspraken te houden en de kaartjes niet gratis te maken. "Daar betaal ik in elk geval niet aan mee".

De minister moest voordat ze de NOS te woord stond eerst even laten uitzoeken in hoeverre ze wel over de kaartjes gaat. Kijk hier hoe Keijzer vandaag reageert op de situatie:

Een woordvoerder van de gemeente Westerwolde zegt in een reactie tegen de NOS dat teruggaan naar aan de deur van de bus betaalde kaartjes geen optie is. "De minister wil dat er gewoon aan de deur wordt betaald maar de problemen die onze inwoners en buschauffeurs ervaren in het openbaar vervoer worden daarmee niet opgelost".

Volgens de woordvoerder gaan de gemeenten kijken of de kosten op een andere manier kunnen worden gedekt, door bijvoorbeeld leefgeld van asielzoekers in te houden. Ze willen daarover graag in gesprek met Keijzer, en nodigen haar uit om snel om tafel te gaan.

Ze willen dan ook graag met de minister overleggen hoe de overlast kan worden aangepakt. Een andere vorm van de financiering van het vervoer komt wat de gemeenten betreft dan ook op de agenda.

De boete van 2 miljoen euro die door de Autoriteit Consument & Markt (ACM) aan PostNL werd opgelegd, is vandaag door het College van Beroep voor het bedrijfsleven(CBb) geschrapt.

De toezichthouder legde de boete in 2021 op omdat het bedrijf de wettelijke norm voor tijdige postbezorging in 2019 niet had gehaald. Volgens die norm moet 95 procent van de brievenbuspost de volgende bezorgdag in de bus liggen, maar uit een proefbriefonderzoek van de waakhond bleek dat PostNL in 2019 slechts 94,34 procent van de post op tijd bezorgde.

PostNL ging in beroep en beriep zich op overmacht. Er waren na de overname van bezorger Sandd problemen ontstaan in het netwerk. Om die op te lossen werden grote hoeveelheden partijenpost van Sandd via het eigen PostNL-netwerk bezorgd. Daardoor kwam de brievenbuspost in het gedrang. Als ze dat niet hadden gedaan, waren er ook weer vertragingen ontstaan, aldus PostNL.

De ACM zei dat het bedrijf niet genoeg op de problemen bij Sandd had geanticipeerd. Bovendien stond de postbezorging in de periode van de overname al onder druk. De rechter stelde in 2022 de ACM in het gelijk.

Boete vervalt

Het postbedrijf ging in hoger beroep. PostNL wees bij de zitting op een technisch gebrek van het onderzoek van de ACM. Bij 0,6 procent van de brieven in het proefbriefonderzoek kan niet vastgesteld worden of de brieven te laat zijn door een vertraging van PostNL. Het CBb is het daarmee eens. "De oorzaak kon ook liggen bij de verzender of ontvanger van de brief", valt te lezen in het vonnis.

Deze brieven moeten daarom buiten de berekening gehouden worden, en dus voldeed PostNL wel aan de norm van 95 procent in 2019 en is er geen sprake van een overtreding. Het besluit is definitief, want het CBb is de hoogste rechter op het gebied van economisch bestuursrecht.

De ACM zegt in een reactie de uitspraak te gaan bestuderen "om de gevolgen ervan te bepalen."

Belgrado krijgt toch geen Trump Tower op de plaats waar de NAVO in 1999 een gebouw van de Joegoslavische legertop bombardeerde. Donald Trumps schoonzoon Jared Kushner, die het project zou ontwikkelen, trekt zich terug.

De komst van het luxecomplex was vanaf het begin zeer omstreden. President Aleksandar Vucic was warm pleitbezorger, maar duizenden Serviërs gingen de afgelopen tijd de straat op om ertegen te protesteren.

"Omdat belangrijke projecten moeten verbinden in plaats van verdelen, en uit respect voor de inwoners van Servië en Belgrado, trekken we onze aanvraag in en zetten we een stap opzij", verklaarde een woordvoerder van Kushners investeringsmaatschappij Affinity Partners.

Daarmee geeft Kushner toe dat de massale weerstand op zijn minst een van de redenen is dat hij zijn biezen pakt. Vorig jaar tekende hij voor de bouw van de toren van dertig verdiepingen met daarin winkels, een luxehotel van 175 kamers en 1.500 woningen in het hoge segment.

Macaber aandenken

De gevoeligheid komt vooral door de status die de ruïne nu geniet als gedenkteken. Veel Serviërs zien het verwoeste gebouw, midden in het centrum van hun hoofdstad, als macaber aandenken aan wat zij noemen "NAVO-agressie". Maandenlange bombardementen dwongen president Milosevic in 1999 zijn troepen terug te trekken uit de provincie Kosovo en zijn geweldscampagne daar te staken.

Drie keer gooiden NAVO-straaljagers hun bommen op het gebouw van de legertop. Een groot onrecht, vinden veel Serviërs van links tot rechts. De ruïne, die nooit is gerenoveerd, moet daar met zijn verwoeste verdiepingen en gapende gaten volgens hen aan blijven herinneren.

Dat uitgerekend Amerikanen met het gebouw aan de haal gingen en de naam van de president van de grootste en belangrijkste NAVO-lidstaat prominent op de toren zou komen te staan, schoot hen in het verkeerde keelgat. Ze dreigden de overblijfselen van het gebouw te bezetten zodra de bulldozers zouden arriveren - een weinig aanlokkelijk vooruitzicht voor Kushner.

Documenten vervalst

Dat was niet zijn enige probleem: ook juridisch blijkt er nogal wat te rammelen. In november verhief het parlement, waar de regerende Servische Progressieve Partij van president Aleksandar Vucic de meerderheid heeft, de bouw tot een project van nationaal belang. De bijbehorende noodwet maakte het mogelijk bouwregels te omzeilen en vergunningen makkelijker af te geven. Ongrondwettig, was de kritiek.

Gisteren spande de openbaar aanklager die zich bezighoudt met georganiseerde misdaad ook nog eens een zaak aan tegen minister Nikola Selakovic van cultuur. Hij zou documenten hebben vervalst om het gebombardeerde gebouw van zijn status als cultureel erfgoed te kunnen ontdoen. Met zoveel tegenstand en onzekerheid kiest Kushner nu eieren voor zijn geld.

En dat is een hard gelag voor president Vucic. Die ziet een investering van 500 miljoen dollar aan zijn neus voorbij gaan. De schade wordt mogelijk nog groter doordat Kushner ook nog met een schadeclaim kan komen.

"Serviërs zijn de meesters van gemiste kansen", fulmineerde Vucic op een persconferentie. Hij verweet zijn tegenstanders Servië te willen vernietigen terwijl hij juist aan vooruitgang werkt. Hij zwoer iedereen die Kushners project heeft tegengewerkt, te zullen aanklagen.

Vucic maakte er eerder geen geheim van met de Trump Tower in het gevlij te willen komen bij de Amerikaanse president. Kushners besluit komt op het moment dat het Servische staatsoliebedrijf NIS gebukt gaat onder sancties uit Washington, omdat het bedrijf grotendeels in Russische handen is.

Corruptie

Het is de tweede keer in korte tijd dat belangrijke buitenlandse investeerders in Servië afhaken. Vorige maand maakte Rio Tinto bekend de voorbereiding voor de winning van lithium, bestemd voor vooral de Duitse auto-industrie, voorlopig stil te leggen vanwege onvoldoende voortgang. Ook dat project leidt tot grote weerstand bij de bevolking, onder meer vanwege zorgen over het milieu en de leefomgeving

Vucic' tegenstanders vrezen vooral dat de opbrengsten van dit soort grote projecten in de zakken verdwijnen van de president en degenen die loyaal aan hem zijn. Voor degenen die al meer dan een jaar lang de straat op gaan om te protesteren tegen corruptie en vriendjespolitiek onder Vucic, is Kushners beslissing dan ook een grote opsteker.

De verdediging van de ondernemers achter de Stint pleit voor vrijspraak voor het dodelijke ongeval met de Stint. Volgens de advocaten van Stint-oprichter Edwin Renzen en Stint-ontwerper Peter Noorlander is er niet genoeg bewijs dat er een probleem was met de elektrische bolderkar. "Het gaat hier om een tragisch ongeluk, niet om een misdrijf."

Vandaag was de vijfde zittingsdag. De advocaten waren urenlang aan het woord. Zeven jaar geleden werd een Stint met vijf kinderen bij een spoorwegovergang geraakt door een trein. Vier kinderen kwamen om het leven.

Een kind en de begeleidster raakten zwaargewond. De begeleidster zei dat het op geen enkele manier lukte om te remmen. Daarom besloot het OM haar niet te vervolgen.

Gisteren eiste het Openbaar Ministerie vijf jaar en vier maanden cel tegen de twee ondernemers. Volgens justitie zijn ze samen met hun bedrijven verantwoordelijk voor het ongeval. Bovendien hebben ze zich volgens het OM schuldig gemaakt aan valsheid in geschrifte.

Menselijke fout

Volgens de verdediging waren de problemen bij lange na niet zo erg als het Openbaar Ministerie stelt. De Stint voldeed aan alle technische eisen en problemen met bijvoorbeeld accu's en de terugkeerveer werden door het bedrijf goed opgepakt, aldus de advocaten. Het ongeluk was dan ook het gevolg van een menselijke fout, zeggen ze.

Meerdere onderzoeksbureaus concludeerden dat de Stint allerlei technische problemen had. Zo was er geen remschakelaar, die voorkomt dat de motor blijft draaien als een bestuurder in de remmen knijpt. Het OM wees ook op problemen met de gashendel en op het feit dat werd besloten de noodstopvoorziening van de Stint te halen, wat tot gevaar kan leiden als het voertuig doorrijdt terwijl de bestuurder wil stoppen.

"Als je de lijn van het OM volgt dan kunnen bij elk ongeluk de producenten vervolgd worden", verklaarde advocaat Gert-Jan Knoops. "Want het OM heeft volgens ons alleen maar betoogd dat sommige technische dingen beter kunnen." De verdediging zegt dat de ondernemers redelijkerwijs alles hebben gedaan om de Stint veilig te maken. Ze hadden er geen weet van dat er grote problemen zouden zijn.

"Er is niet genoeg bewijs dat er een probleem was met de motorcontroller", zegt de verdediging. "De Stint is niet op hol geslagen, dat was technisch gezien ook niet mogelijk. De remmen werkten goed en er zijn geen storingen of mechanische gebreken gevonden."

Valsheid in geschrifte

Ook de beschuldiging van valsheid in geschrifte is volgens de advocaten onterecht. In de handleiding van de Stint stonden verwijzingen naar de machinerichtlijn. Volgens het OM onterecht, en alleen om te laten zien dat de Stint hieraan voldeed terwijl dat niet het geval was.

"Was dit opzettelijk?", vragen de advocaten zich af. "Hadden ze de bedoeling iets op te schrijven wat niet waar was? Dat was geen misleiding. Dat kwam er in door het streven om een deugdelijk product te ontwikkelen."

Morgen gaat de zaak verder. Het OM en de verdediging zullen dan reageren op elkaars betoog.

Jaroslav Bazilevitsj kijkt onbewogen naar het negentiende eeuwse appartementengebouw waar hij ruim een jaar geleden zijn vrouw en drie dochters verloor. Tijdens een luchtalarm ging de hele familie naar de gang. Voor een van zijn dochters ging de vader nog even terug naar huis, om water te halen. Toen raakte een Russische raket de gang. Jaroslav overleefde, als enige van het gezin.

"Ik voel me nog steeds leeg. Ik doe wat routineklusjes die ik zelf heb bedacht." Het begin van de oorlog in 2022 was een grote shock voor de familie: "Er was geen enkel plan om naar het buitenland te vertrekken. Misschien was dat onze fout, we besloten om de moeilijkheden samen te overwinnen."

Kinderachtig

De weduwnaar komt in aanmerking voor schadevergoeding van de Internationale Claimscommissie voor Oekraïne. Voor de oprichting van de commissie was president Zelensky vandaag in Den Haag.

Dit fonds zou gevuld moeten worden met de bevroren Russische tegoeden. Maar dat ligt gevoelig in Europa. België, waar dat geld geparkeerd staat, is fel tegen. De weduwnaar uit Lviv begrijpt daar niks van.

Over de Belgische regering zegt hij: "Het is een beetje een kinderachtige houding. Ik weet niet, misschien doen ze dat om de agressor te paaien. Of, het is vervelend om te zeggen, maar misschien is het voor hen voordelig dat die middelen, bij wijze van spreken, bevroren zijn en dat ze daar enig voordeel uit halen."

Lobby

Mykola Joerlov, juridisch adviseur van Zelenskys regering, is permanent aan het lobbyen voor het gebruik van de bevroren Russische tegoeden. Na de raketaanval op Lviv nam hij meteen contact op met Bazilevitsj.

"Een belangrijk onderdeel van de steun is hem duidelijk maken dat er een internationaal instrument bestaat, waar hij een beroep op kan doen. Het moet ervoor zorgen dat zijn leed wordt erkend met behulp van een internationaal mechanisme, dat vastlegt dat zijn familie door Russen is vermoord."

Bazilevitsj is al in Den Haag geweest, bij de Internationale Claimscommissie voor Oekraïne die al functioneert.

"Voor mij is het belangrijk dat Rusland als staat moet betalen. In de geschiedenis is het eerder voorgekomen dat de agressor betaalt voor zijn daden, voor de veroorzaakte schade. Hij moet betalen, het moet pijn doen."

Niet bang zijn

De claims, zoals die van de weduwnaar, moeten betaald worden uit de bevroren Russische tegoeden. Maar België, waar de tegoeden geparkeerd staan, maakt bezwaar, uit vrees voor Russische schadeclaims.

Volgens adviseur Joerlov moeten de Belgen niet zo bang zijn: "Op juridisch vlak kunnen de Russen onmogelijk wraak nemen. Er zijn geen internationale rechtbanken waar de Russen een beroep op kunnen doen en waar ze hiervoor schadevergoeding kunnen eisen.

"Oekraïne staat met al zijn ervaring klaar om België bij te staan. We hebben meer dan tien jaar oorlog gevoerd tegen de Russen. We hebben ons verdedigd tegen talloze claims van Russische partijen in verschillende internationale fora.

Confiscatie

"Het belangrijkste is dat het geen confiscatie is. Het is een juridisch, volkomen legale en economisch verantwoorde manier om gebruik te maken van de bevroren activa.

"Als de lening voor herstel daadwerkelijk wordt goedgekeurd, zal België zijn reputatie juist versterken als land dat zich inzet voor de handhaving van het internationaal recht. We hebben hier te maken met een unieke situatie waarin een grote staat een genocidale agressieoorlog voert die gericht is op de totale vernietiging van een andere staat. Het heeft geen zin om de activa van die staat te beschermen ten koste van de Europese veiligheid."

Europa

Van de bevroren tegoeden moeten schadevergoeding en schadeherstel worden betaald. Het is ook bestemd voor de aankoop van wapens, die Oekraïne hard nodig heeft om zich te verdedigen.

Zelensky probeert permanent Europa ervan te doordringen dat de veiligheid van Oekraïne ook in het belang van Europa is. Donderdag gaan de Europese regeringsleiders in Brussel opnieuw proberen om een besluit te nemen over het aanspreken van de bevroren Russische tegoeden.

En, stel dat het geld er komt. Wat zou Baziletvitsj er dan mee doen?

"Ik weet het niet. Ik zou mijn appartement moeten renoveren." Maar daar twijfelt hij over. De weduwnaar weet nog niet of hij wil terugkeren naar de woning waar hij zoveel gelukkige jaren met zijn familie doorbracht.

In de Vlaardingse Vaart is een lichaam gevonden. Dat bevestigt de politie. In augustus werd op dezelfde plek een voet met een bot eraan, gevonden.

Het stoffelijk overschot werd door de politieduikers gevonden. Die waren daar vanwege een lopend onderzoek.

Of het lichaam en het onderbeen een verband met elkaar hebben, is nog niet bekend. Een woordvoerder van de politie kon daar tegen de regionale omroep Rijnmond niets over zeggen. Waarom de politie vandaag opnieuw met duikers het kanaal afzocht, is niet bekend.

De politie doet onderzoek naar de identiteit van het lichaam. Ook wordt onderzocht of het onderbeen en het lichaam iets met elkaar te maken hebben.

Schoen in het water

Het onderbeen werd in augustus door een inwoner van Vlaardingen gevonden. "Ik zag een schoen op zijn kop in het water liggen. Toen ik hem uit het water haalde, hing er een bot aan", zei de bewoner eerder.

De organisatie van het Eurovisie Songfestival grijpt volgend jaar niet in als er tijdens het Israëlische optreden protesten klinken. Dat heeft de Oostenrijkse omroep ORF, die het evenement organiseert, laten weten op een persconferentie.

Palestijnse vlaggen zijn ook toegestaan in het publiek. "Alle officiële vlaggen die in de wereld bestaan, zijn toegestaan, mits ze voldoen aan de wet en veiligheid, en in bepaalde vorm en grootte zijn", zei uitvoerend producent Michael Krön.

In 2024 was tijdens het Songfestival in Zweden de Palestijnse vlag verboden en waren alleen vlaggen van deelnemende landen toegestaan. Dit jaar waren in Basel alle vlaggen toegestaan voor het publiek, al bepaalde organisator EBU dat artiesten uitsluitend de vlag van hun eigen land mochten gebruiken.

De ORF wil niets 'verbloemen' of iets niet laten zien tijdens het Songfestival. "Onze taak is om dingen te laten zien zoals ze zijn", aldus Krön.

Bij vorige edities werden de Israëlische inzendingen uitgejoeld en uitgefloten, zoals Yuval Raphael dit jaar en Eden Golan in 2024. Het boegeroep was echter op tv nauwelijks te horen. Het is niet de intentie van de Oostenrijkers om bij de editie van volgend jaar applaus over boegeroep of andere afkeurende reacties te monteren.

Omroep teruggetrokken

Begin deze maand kwamen de publieke omroepen bijeen om te praten over de toekomst van het Songfestival. AVROTROS en vier andere omroepen (uit Ierland, IJsland, Spanje en Slovenië) wilden Israël uitsluiten vanwege de oorlog in Gaza. Duitsland en Oostenrijk dreigden juist zelf niet deel te nemen als Israël zou worden uitgesloten.

Uiteindelijk kwam er geen stemming over de deelname van Israël, waardoor het land gewoon mag meedoen. AVROTROS en de vier andere omroepen besloten zich daarom uit het evenement terug te trekken. "We missen jullie", zei Roland Weissmann, directeur van ORF, over de ontbrekende landen. "De deur staat altijd open en ik hoop dat de vijf landen zullen terugkomen in 2027."

Opnieuw hebben meer scholen voor de doorstroomtoets van Cito gekozen. Dat blijkt uit cijfers van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Kinderen die deze toets maken krijgen vaker een hoger schooladvies.

Ruim 95.000 leerlingen maken dit schooljaar de doorstroomtoets van Cito, oftewel 54 procent van de leerlingen. Vorig jaar maakte 47 procent van de leerlingen deze toets.

Leerlingen in groep 8 maken sinds schooljaar 2023/2024 de doorstroomtoets. De toets werd ingevoerd als vervanging van de eindtoets en moest de kansengelijkheid bevorderen. Als uit de toets een hoger advies komt dan het schooladvies, moet de school het eigen advies naar boven bijstellen.

Kritiek op verschillende toetsen

Scholen kunnen uit zes verschillende toetsen kiezen. De toetsen verschillen in vorm (papier of digitaal) en inhoud van elkaar. Naast de verplichte onderdelen Nederlandse taal en rekenen bieden toetsen optionele onderdelen aan.

Steeds meer scholen kozen in de afgelopen drie schooljaren voor de doorstroomtoets van Cito:

Op die verschillende doorstroomtoetsen is kritiek. Zo volgt uit sommige toetsen vaker een hoger advies. Uit een analyse van de PO-Raad, sectorvereniging voor basisonderwijs, bleek eerder dat leerlingen die hetzelfde presteren toch soms een ander advies krijgen, afhankelijk van de toets die ze maken.

Onderwijsorganisaties en veel partijen in de Tweede Kamer willen daarom af van de verschillende doorstroomtoetsen. In een debat vorige week zei demissionair staatssecretaris Becking van Onderwijs dat hij "welwillend" tegenover de wens van één doorstroomtoets staat.

Hij wil nog wel een aantal rapporten afwachten, plus een inventarisatie van de exacte wensen van de school. Ook de wet moet worden aangepast. Eén centrale doorstroomtoets zal er daarom niet eerder dan in februari 2029 zijn.

Groep 8-leerlingen maken dit schooljaar tussen 26 januari en 15 februari 2026 de doorstroomtoets.

KLM treft extra veiligheidsmaatregelen voor vluchten van en naar Curaçao vanwege de bijna-incidenten tussen civiele en militaire vliegtuigen van de afgelopen dagen. De luchtvaartmaatschappij heeft de interne veiligheidsmaatregelen aangescherpt en verplicht toestellen om maximaal zichtbaar te zijn als ze in het Curaçaose luchtruim vliegen.

De afgelopen dagen meldden de piloten van een passagiersvlucht van JetBlue en een zakenvliegtuig dat ze dicht in de buurt waren gekomen van militaire toestellen. Die incidenten vonden plaats tegen de achtergrond van de verhoogde Amerikaanse militaire activiteit in de regio, gericht op Venezuela. Voor dit militaire verkeer was al eerder gewaarschuwd in officiële luchtvaartberichten.

Extra verlichting

KLM verplicht zijn vliegtuigen om niet alleen tijdens het stijgen en dalen extra verlichting te voeren, waaronder logo- en positielichten, maar de hele tijd dat ze in het luchtruim van Curaçao vliegen. Zo wil de maatschappij de zichtbaarheid van de toestellen vergroten en het risico op misverstanden in druk militair en civiel luchtverkeer verkleinen.

De aangescherpte maatregel volgt op spoedoverleg tussen onder meer de Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA, de luchtverkeersleiding van Curaçao, de internationale luchtvaartorganisatie ICAO, brancheorganisatie IATA en verschillende luchtvaartmaatschappijen. Daarbij is gesproken over de betrouwbaarheid van radar- en detectiesystemen, met name op grotere afstand van Curaçao, en over de noodzaak van betere afstemming met het Amerikaanse militaire verkeer.

KLM heeft eerder gezegd de ontwikkelingen in het Caribisch luchtruim nauwlettend te zullen blijven volgen en verdere maatregelen niet uit te sluiten als de omstandigheden daar aanleiding toe geven.

Zo ging het dit weekend bijna mis boven Curaçao:

Het wordt voor Nederlandse vleesverwerkers toch minder duur om hun varkensvlees te verkopen aan China. Dat land heeft de importheffingen op varkensvlees uit de Europese Unie fors verlaagd: van maximaal 62,4 procent naar 19,8 procent. China heeft niet bekendgemaakt waarom het de heffingen heeft bijgesteld.

China verhoogde de importheffingen in september nadat het een jaar eerder een onderzoek had ingesteld. China beticht Europese exporteurs van het dumpen van goedkoop varkensvlees op de Chinese markt, wat nadelig uitpakt voor lokale bedrijven. China kwam met het onderzoek nadat de Europese Unie hoge heffingen had ingevoerd voor de import van elektrische auto's uit China.

China meldde vorige week dat gesprekken met de Europese Unie over de importheffingen op Chinese elektrische auto's zijn hervat. Ook brachten de Franse president Macron en Spaanse koning Felipe de afgelopen maanden een bezoek aan China.

Vorig jaar importeerde China voor 4,8 miljard dollar (omgerekend ruim 4 miljard euro) aan varkensvlees, inclusief slachtafval. Meer dan de helft hiervan was afkomstig van Europese bedrijven. Spanje is de grootste Europese varkensvleesexporteur. Ook Nederland en Denemarken zijn grote spelers op de markt.

De nieuwe importheffingen, tussen de 4,9 en 19,8 procent, gaan morgen in en gelden in principe voor een periode van vijf jaar. Importeurs die sinds september meer hebben betaald, krijgen geld terug.

'Onterechte importheffingen'

VleesNL, de Nederlandse brancheorganisatie voor werkgevers in de vleessector, noemt het een stap in de goede richting dat de importheffingen lager uitvallen, al is van blijdschap zeker geen sprake. De branche spreekt van aanhoudende ongewenste inmenging. "Het is zeer zorgelijk dat China op deze wijze de Nederlandse voedselmarkt verstoort."

De verlaging van de heffingen is volgens VleesNL wel een positief signaal richting Nederland. "Het is een regelrechte uitnodiging aan de Nederlandse regering om de handschoen van de Chinezen meteen op te pakken en de lopende economische dossiers in goede harmonie met China te regelen." De branche hoopt dat de betrekkingen tussen de twee landen spoedig weer normaliseren.

Een nipte meerderheid in de Tweede Kamer wil dat ons land zich aansluit bij het handelsverdrag tussen Europa en de Mercosur-landen. Over het verdrag tussen de Europese Unie en de Zuid-Amerikaanse landen Brazilië, Argentinië, Uruguay, Paraguay en Bolivia werd vorig jaar na 25 jaar onderhandelen een akkoord gesloten, maar Nederland heeft het verdrag nog niet ondertekend.

Vorig jaar stemde de Kamer nog tegen het verdrag, uit angst voor oneerlijke concurrentie. Zorgen waren er vooral om de Europese boeren. Nadat de EU het akkoord over het verdrag sloot benadrukte toenmalig minister Klever van Buitenlandse Handel dat het akkoord niet gelijk geldt voor Nederland en dat het eerst moet worden geratificeerd door alle leden van de EU.

De nieuwe Kamer steunt nu een voorstel van de VVD dat het demissionaire kabinet oproept het verdrag wel te ondertekenen, zodat de handel met Zuid-Amerika kan worden bevorderd. Het moet dan makkelijker en goedkoper worden om producten op elkaars markten te verkopen.

Voorrang op lithium

De EU is voor de vijf Zuid-Amerikaanse landen een van de grootste handelspartners. De handel tussen de EU en de Mercosur-landen is jaarlijks tientallen miljarden euro's waard en het akkoord beslaat een vijfde van de wereldeconomie. In de Zuid-Amerikaanse landen en de EU samen wonen zo'n 700 miljoen consumenten.

Wat regelt de EU-Mercosur-deal?

Het VVD-voorstel kreeg steun van 76 Kamerleden, terwijl 74 tegen stemden. Steun was er onder meer van D66, VVD, CDA en JA21. Ook Volt is positief, maar stemde nu tegen, omdat de partij nog een aantal vragen heeft over afzwakking van de ontbossingsverordening van de EU.

De zorgen van partijen die tegen stemmen gaan met name over de gevolgen van andere regels in Zuid-Amerika voor het klimaat en de vermeende oneerlijke concurrentie voor boeren in Europa. Volgens de Partij voor de Dieren zou Nederland met het ondertekenen van het verdrag "de deuren wagenwijd open zetten voor Zuid-Amerikaanse plofkip en kiloknallers". Ook vreest Kamerlid Theunissen "mensenrechtenschendingen en vernietiging van het Amazonewoud".

SP-Kamerlid Dobbe ziet het verdrag als een "neoliberaal verdrag" dat de "mogelijkheden voor multinationals om winsten te maken vergroot, ten koste van werknemers, boeren en het milieu". Het laat volgens haar zien welke "neoliberale kant dit land met D66 en VVD opgaat".

De Tweede Kamer wil veiligheidsgaranties van het kabinet voor de Joodse gemeenschap in Nederland na de terreuraanslag op bezoekers van een joods feest in Australië. De daders worden in verband gebracht met terreurgroep Islamitische Staat (IS).

In het wekelijkse vragenuurtje spraken Kamerleden hun afschuw uit over de aanslag. Zij hadden veel vragen voor demissionair minister van Justitie en Veiligheid Van Oosten.

"Het veiligheidsgevoel van de Joodse gemeenschap is tot een dieptepunt gedaald", zei VVD-Kamerlid Ellian. "Ik merkte de afgelopen dagen dat ze zo ontzettend bang zijn. Kan de minister garanderen dat het kabinet er echt alles aan doet?"

Ellian wil het liefst af van de lokale besluiten over wanneer er wel of niet bij Joodse bijeenkomsten of gebouwen mag worden gedemonstreerd. Hij vindt dat het leidt tot onzekerheid bij de Joodse gemeenschap, en wil dat wordt bepaald dat het gewoon niet mag.

Concertgebouw

Als voorbeeld noemde hij de demonstratie afgelopen weekend bij het Concertgebouw in Amsterdam vanwege het optreden van de Israëlische voorzanger Shai Abramson.

Burgemeester Halsema verbood de demonstratie voor het Concertgebouw. Maar de rechter besloot in een kort geding anders. Er werd afgesproken dat dertig demonstranten in stilte mochten protesteren bij het Concertgebouw. Uiteindelijk kwamen er zo'n 200 betogers op af. Ze riepen leuzen en staken rookbommen af. De politie hield 22 mensen aan, onder meer vanwege vuurwerkbezit.

Ellian: "De sfeer van haat die continu in stand wordt gehouden leidt tot deze onveiligheid. Wanneer zegt de minister 'het is klaar met deze sfeer'." De minister zei dat hij dit soort demonstraties niet kan verbieden omdat het juridisch niet zo is geregeld.

Schreeuwen en rellen

"Dit is dus wat 'globalize the intifada' betekent, en dat wordt ook op onze universiteiten rondgetetterd", zei JA21-Kamerlid Nanninga. De strijdkreet roept op tot wereldwijde opstand tegen Israël en is regelmatig te horen bij pro-Palestijnse demonstraties. "Zondag stond er bij het Concertgebouw weer een groep te schreeuwen en te rellen."

Het is aan politie en justitie of mensen worden vervolgd voor de uitingen bij een demonstratie, reageerde de minister. "Een oproep tot een pogrom keur ik ten enen male af. Daar hoef ik geen discussie over te voeren. We hebben daar een wettelijke basis voor gecreëerd."

Nanninga vroeg de minister waarom uitgerekend twee journalisten door de politie werden afgevoerd. Van Oosten antwoordde dat de politie dit voorval aan het onderzoeken is. Hij wil nog geen conclusies trekken.

Kabinet garandeert maatregelen

Hij garandeerde dat er "zichtbare en onzichtbare maatregelen" worden genomen bij Joodse gebouwen en bijeenkomsten waar dat nodig is.

Hij gaat zelf vanavond naar een Chanoeka-viering. "We zijn uiteraard voortdurend in contact met de Joodse gemeenschap en daar vragen wij ook regelmatig wat er nodig is", zegt Van Oosten. "Wij zullen voor een normaal bestaan voor hen in deze maatschappij op blijven komen."

BBB-leider Van der Plas wil weten of de overheid wel in het vizier heeft welke potentiële aanslagplegers er in Nederland zijn. "Ook mensen uit de moslimgemeenschap en landen als Qatar, Saudi Arabië en Egypte waarschuwen ons. Wij zijn gewoon te lief, zeggen die landen." IS is al verboden, Van der Plas wil vanwege internationale waarschuwingen ook een verbod op de Moslimbroederschap.

De minister rekent op een uitwisseling van informatie over gevaarlijke personen tussen geheime diensten. "En het dreigingsbeeld is niet voor niets 4", zei hij.

Hij kondigde aan dat de Wet verheerlijking terrorisme vanaf volgend jaar de mogelijkheid geeft om mensen te vervolgen die aanslagen verheerlijken zoals die van Hamas op 7 oktober 2023.

Geen direct verband

GL-PvdA en Denk maakten duidelijk dat zij geen direct verband zien tussen de pro-Palestijnse demonstraties en het toegenomen antisemitisme. "Kritiek op Israël is niet gelijk aan antisemitisme", zei Kamerlid Bromet. Denk-Kamerlid El Abassi wil weten hoe het staat met het oppakken van neonazi's en demonstranten die de Hitlergroet brengen.

Na het vragenuurtje stond de Kamer met een moment van stilte stil bij de aanslag in Australië.

De NAM is gestopt met de gaswinning in zes kleine gasvelden rondom Assen. Volgens het bedrijf was winning niet langer rendabel vanwege de kleine hoeveelheid gas die nog aanwezig was in die velden.

Het gaat om gasvelden in Assen, Witten, Witterdiep, Eleveld, Vries en Grolloo. In de afgelopen jaren kreeg de NAM nog toestemming om tot 2028 gas te winnen in de velden in Assen en Eleveld, maar dat blijkt niet meer rendabel te zijn.

"De druk wordt steeds minder groot, waardoor het gas minder snel naar de oppervlakte komt. Dan kan het er op een gegeven moment niet meer uit", zegt een woordvoerder van de NAM tegen RTV Drenthe.

Ontmanteling

De productieputten worden opgeruimd en de grond wordt hersteld en teruggegeven aan de grondeigenaren. Volgens de NAM duurt het meerdere jaren voordat dat proces is afgerond.

"Eerst wordt er ondergronds opgeruimd, daarna gaan we de installaties aan de oppervlakte weghalen. Ook de onderlinge leidingen tussen de gasvelden worden in de jaren daarna weggehaald", aldus de woordvoerder.

De Amsterdamse sportschool Saints & Stars moet vijf Filipijnse schoonmakers elk een vergoeding betalen van 15.000 euro. De rechter heeft bepaald dat de contracten van de medewerkers niet volgens de regels zijn opgezegd.

De luxe sportschool met vier locaties kwam eerder dit jaar in opspraak nadat Het Parool had gemeld dat zeker 23 Filipijnse en Indonesische schoonmakers in vestigingen van Saints & Stars onder erbarmelijke omstandigheden moesten werken. Zo werkten ze onder meer zonder verblijfsvergunning, moesten ze hun paspoort inleveren en werkten ze soms 17 uur per dag.

Het Openbaar Ministerie doet op dit moment nog onderzoek naar mensensmokkel en valsheid in geschrifte. Eerder concludeerde het OM dat er geen sprake was van arbeidsuitbuiting.

Plotseling ontslagen

Vijf oud-medewerkers stapten naar de rechter omdat ze plotseling waren ontslagen. De sportschool heeft volgens de rechtbank "ernstig verwijtbaar gehandeld". Ook moet de sportschool de oud-werknemers vakantiegeld, een transitievergoeding en een schadevergoeding voor de plotselinge opzegging betalen.

Volgens de rechter moesten de schoonmakers werken in een giftig werkklimaat, dat werd veroorzaakt door de manager. "Dit heeft tot veel stress bij hen geleid", aldus de rechter. "Saints & Stars heeft als werkgever onvoldoende toezicht en controle op de werkvloer gehouden en is voor die situatie verantwoordelijk."

De rechter zag onvoldoende bewijs dat de schoonmakers gedwongen werden om lange dagen te maken. Ook wordt niet bewezen geacht dat de schoonmakers moesten leven onder zeer slechte woonomstandigheden. Uit onderzoek van Het Parool bleek onder meer dat schoonmakers met meerdere wildvreemden in een bed moesten slapen.

De vijf oud-medewerkers werkten gedurende enkele weken op diverse locaties van de sportschool in Amsterdam.

Het Europees verbod op nieuwe auto's met een verbrandingsmotor moet van tafel. Dat zegt de Europese Commissie vandaag. Als het aan de Commissie ligt hoeven autofabrikanten de uitstoot van auto's in 2035 niet met 100, maar met 90 procent terug te brengen.

Het geeft fabrikanten de ruimte om ook na 2035 nog klassieke auto's met alleen een verbrandingsmotor te maken. Ook kunnen ze nog hybride auto's - met een verbrandingsmotor én een elektrische motor - produceren en verkopen.

Maar de mogelijkheden om auto's met een verbrandingsmotor te maken, zijn wel beperkt. Fabrikanten moeten ervoor zorgen dat hun nieuwe auto's vanaf 2035 in totaal alsnog 90 procent minder CO2 uitstoten dan in 2021. Dus zij zullen hoe dan ook veel elektrische auto's moeten produceren.

Daarnaast moeten autofabrikanten de uitstoot die nog wel uit de uitlaat mag komen, compenseren. Daarvoor wil de Commissie de industrie twee opties geven: het verwerken van in de Europese Unie geproduceerd groen staal in hun auto's of het gebruik van schonere brandstoffen.

In 2023 besloot de EU dat er vanaf 2035 geen nieuwe auto's met een verbrandingsmotor op benzine of diesel mogen worden verkocht. De uitstoot van nieuwe auto's moest naar nul. Maar daar komt de Europese Commissie nu van terug onder grote druk van autolanden Duitsland en Italië en van de Europese auto-industrie.

Concurrentie

Duitsland en Italië lobbyen al maanden fel voor het terugdraaien van het verbod. Bondskanselier Merz schreef vorige maand nog een brief aan Commissievoorzitter Von der Leyen met daarin het verzoek de regels voor de verbrandingsmotor af te zwakken.

De landen vrezen dat de Europese auto-industrie nog verder onder druk komt te staan en er nog meer banen verloren gaan als Europese autofabrikanten na 2035 alleen nog volledig elektrische auto's mogen verkopen. Het is voor Europese fabrikanten moeilijk om op de markt voor elektrische auto's te concurreren met China, dat in hoog tempo betaalbare, elektrische auto's produceert.

Het verbod op de verbrandingsmotor was een van de belangrijkste pijlers van de vergroeningsagenda van de vorige Europese Commissie. Maar nog voordat het verbod daadwerkelijk is ingegaan, wordt het weer afgezwakt. Naast vergroenen was het idee achter het verbod om Europese fabrikanten te dwingen de concurrentie aan te gaan met China en de Verenigde Staten op de markt voor elektrische auto's.

'Kortzichtig'

Critici vrezen dat door afzwakking van het verbod Europa op die markt alleen nog maar verder achterop zal raken. Onder die critici bevinden zich ook enkele autofabrikanten. Zo schreven de Zweedse autobedrijven Volvo en Polestar, die in Chinese handen zijn, vorige week nog een brief aan Commissievoorzitter Von der Leyen waarin ze behoud van het verbod op de brandstofmotor bepleitten.

Uitstel van een volledig verbod op de verbrandingsmotor is kortzichtig, zegt Céline Domecq van Volvo. "Het zal de concurrentie niet stoppen en zeker niet met China." Domecq vreest dat afzwakking van de doelen leidt tot minder investeringen in bijvoorbeeld laadinfrastructuur en betere batterijen. Om dat laatste te voorkomen maakt de Commissie 1,8 miljard euro beschikbaar om te investeren in binnen de EU geproduceerde batterijen.

De afzwakking van het verbod op de verbrandingsmotor is onderdeel van een groter autopakket dat de Europese Commissie vandaag presenteert. In dat pakket zitten ook voorstellen om de productie van betaalbare elektrische auto's te stimuleren en om bedrijfsauto's versneld te vergroenen.

Het Europees Parlement en de verantwoordelijk ministers van de 27 EU-landen moeten zich nu nog buigen over het voorstel van de Commissie. Naar verwachting zal er voldoende steun zijn voor het afzwakken van het verbod van de verbrandingsmotor. Mogelijk willen zij het voorstel zelfs nog verder afzwakken.

'67' (six seven) is verkozen tot Kinderwoord van het Jaar 2025. Het woord kreeg de meeste stemmen bij de verkiezing die door het NOS Jeugdjournaal werd gehouden.

Via de app en website van het Jeugdjournaal konden kinderen begin deze maand woorden insturen. Uit die reacties werd een lijst gemaakt met de acht meest genoemde woorden: 67, ai, bro, clock it, cooked, wat de helly, slay en yusu.

"Kinderen leren deze woorden vooral via sociale media", zegt Kristel Doreleijers, onderzoeker linguïstiek en taalvariatie bij het Meertens Instituut. "Maar dat jongeren andere woorden gebruiken dan volwassenen is van alle tijden."

Uiteindelijk bleven de woorden '67' en 'cooked' over. Er werd in de finaleronde bijna 28.000 keer gestemd en ruim 70 procent van de kinderen koos voor '67'. Voor het Jeugdjournaal kwam de uitslag niet als een verrassing. "Overal waar we komen roepen kinderen 6-7", vertelt redacteur Romy Posthumus.

Op de markt in Amsterdam blijkt dat ouderen geen idee hebben wat '67' betekent:

Het woord werd populair door een video op TikTok. Kinderen roepen 'six seven' als ze de getallen 67 ergens zien staan of horen. Ze maken daarbij vaak een gebaar met hun handen, alsof ze iets wegen.

"Het is echt een woord van dit jaar, maar heeft weinig betekenis", vertelt Doreleijers. "Het heeft wel een sociale betekenis. Je kunt ermee laten horen dat je dezelfde dingen leuk vindt en dat je naar dezelfde memes kijkt.

'67' werd eerder dit jaar al verkozen tot woord van het jaar door Dictionary.com en in België kreeg de term eerder deze maand de titels Kinderwoord en het Tienerwoord van het Jaar.

Bruh

Het Jeugdjournaal organiseerde dit jaar voor de tweede keer de verkiezing van het Kinderwoord van het Jaar. Vorig jaar won 'bruh'. Dat woord komt van het Engelse brother (broer) en wordt gebruikt om teleurstelling uit te drukken. Als bijvoorbeeld iets raar of negatief wordt gevonden: "Bruh, dat meen je niet".

Mensen met een 15 jaar oude auto van de zaak dreigden per 1 januari veel meer belasting te gaan betalen. Demissionair staatssecretaris van Financiën Heijnen komt nu met een maatregel om dat te voorkomen.

Het gaat om de zogeheten youngtimerregeling. Mensen kunnen daardoor relatief goedkoop rijden in een auto van de zaak van 15 jaar of ouder.

De Tweede Kamer besloot op 27 november om die regeling in twee stappen te versoberen: per 1 januari 2026 geldt de youngtimerregeling voor auto's vanaf 16 jaar en op 1 januari 2027 komt dan de 'grote klap' en gaat het omhoog naar 25 jaar en ouder.

Nog net geen 16

Voor auto's die heel 2025 al minstens 15 jaar waren verandert er 1 januari dus nog niks. Want dan is die auto inmiddels 16 jaar. Maar rijders in een auto die in de loop van dit jaar pas 15 is geworden, zouden per 1 januari te maken krijgen met een flinke kostenverhoging.

Mensen met een auto van de zaak die bijvoorbeeld pas in oktober 15 werd, zouden van januari tot en met september tot wel honderden euro's per maand meer kwijt zijn.

Hoe werkt de youngtimer-regeling?

De youngtimer-regeling wordt vooral gebruikt door zzp'ers en ondernemers met een klein of middelgroot bedrijf. Ze kopen een auto van 15 of ouder voor hun zaak en kunnen alle kosten, zoals reparaties, benzine, parkeergeld en wegenbelasting, voor de fiscus van hun winst aftrekken. Daardoor betalen ze minder inkomstenbelasting.

Ze gebruiken de auto ook voor privé-ritjes en moeten daar belasting voor betalen. Dat heet bijtelling. En bij die youngtimer-regeling is die bijtelling veel voordeliger dan bij nieuwere auto's.

Bij een youngtimer is de bijtelling 35 procent van de dagwaarde, bij een nieuwere auto 22 procent van de cataloguswaarde. En 35 procent van de dagwaarde van een minstens 15 jaar oude auto is natuurlijk veel lager dan de cataloguswaarde, dus nieuwwaarde, van een jongere auto.

Een rekenvoorbeeld: Een Volvo V70 uit 2007 kost nu nog zo'n 12.000 euro. Dat betekent 4200 euro bijtelling. In belastingschijf 2 moet daarover ruim 37 procent belasting worden betaald. Dat komt neer op 131 euro per maand.

Een nieuwe Volvo V60 kost 59.000 euro. De bijtelling is dan 12.980 euro. Dat levert 405 euro per maand extra belasting op.

De Tweede Kamer wilde met de kleine verhoging naar 16 jaar mensen een jaar de tijd geven om zich voor te bereiden op de grote verhoging naar 25 jaar in 2027. Dat gebeurde op initiatief van de ChristenUnie en D66. De twee partijen kwamen met dit voorstel om het rijden in elektrische auto's te stimuleren. Want met het geld dat het opbrengt moet de lagere bijtelling voor elektrische auto's verlengd worden.

"Tegelijkertijd is er nu een groep autogebruikers die per 1 januari 2026 te maken krijgt met een hogere bijtelling en weinig tot geen handelingsperspectief heeft om hierop te anticiperen." zegt staatssecretaris Heijnen in een brief aan de Tweede Kamer.

Onbedoeld effect

"Het kabinet denkt dat dit niet een bedoeld effect is geweest van de indieners, omdat expliciet is benoemd dat de gefaseerde leeftijdsverhoging bedoeld is om gebruikers een jaar de tijd te geven op de versobering van de youngtimerregeling te anticiperen", aldus Heijnen.

In de Eerste Kamer kreeg hij daarom de vraag of hij met een overgangsregeling kan komen. De Eerste Kamer stemt vandaag over de versobering van de youngtimer-regeling. Maar die versobering is onderdeel van het veelomvattende Belastingplan 2026. En de Eerste Kamer kan alleen voor of tegen dat hele Belastingplan stemmen en niet specifiek die youngtimer-regeling nog aanpassen.

Verhoging in 2027

Dus regelt Heijnen nu dat rijders van auto's die in de loop van 2026 pas 16 worden toch niet belast worden met de hogere bijtelling. In 2027 wordt de leeftijdsgrens voor youngtimer wel verhoogd naar 25 jaar. Daar tornt hij niet aan.

Verkopers en rijders van youngtimers zijn daar nog altijd boos over. Verkopers stellen dat er opeens een hele groep auto's is waarvoor nog maar moeilijk een koper gevonden kan worden. En rijders balen dat ze meer belasting gaan betalen.

De Rapid Support Forces (RSF) in Sudan proberen bewijs dat ze op grote schaal inwoners van de stad Al-Fasher hebben vermoord te vernietigen. Dat schrijven onderzoekers van de Amerikaanse Universiteit Yale in een nieuw rapport over de systematische massamoord die daar na de inname van de stad, op 26 oktober, plaatvond. Op satellietbeelden zijn op zeker 150 plekken vormen te zien die overeenkomen met stapels lijken.

Wetenschappers van de Yale School of Public Health's Humanitarian Research Lab (HRL) leverden de afgelopen maanden al meer bewijs voor grootschalig geweld in de stad. Zo concludeerden ze dat bloedvlekken vanuit de ruimte zichtbaar waren. In de maand na de inname van de stad bleven ze beelden analyseren. Nu komen ze opnieuw tot schokkende conclusies.

Verbrand, begraven, verwijderd

"Het is een slachthuis", zegt directeur Nathaniel Raymond van het onderzoekslaboratorium telefonisch tegen de NOS. "We hebben in november 150 stapels in de gaten gehouden. Die werden zichtbaar nadat de RSF Al-Fasher had ingenomen. We zien dat die stapels veranderen. Er komen lichamen bij, maar ze verdwijnen ook. Er wordt verbrand, begraven, verwijderd. Bewijs wordt vernietigd en dat gaat mogelijk nog steeds door."

Waar voor een ongetraind oog de beelden wat wazig zijn, zien de analisten van Yale C- en J-vormen met menselijke lengtes en proporties. Ze zien op 38 plekken rode aarde die langzaam in een roestkleur verandert, consistent met bloed dat ergens een tijd lang ligt. Ze zien stapels, omgeploegde aarde, gladgestreken aarde, en dan zijn de lichamen weg. Op andere plekken verdwijnen of veranderen de stapels, nadat er brand te zien is geweest.

De wijk Daraja Oula in Al-Fasher lijkt het hardst geraakt. Daar vonden analisten 52 stapels lichamen. Deze wijk kwam pas als laatste in handen van de RSF, en veel burgers vluchtten juist daarheen. De onderzoekers hielden in deze buurt ook bewegingen van RSF-voertuigen in de gaten en vinden bewijs voor deur-tot-deurexecuties. Ze zien lichamen vlak bij auto's en RSF-voertuigen die zijstraten blokkeren.

Crime scene

Sinds 2023 woedt in Sudan een machtsstrijd tussen het regeringsleger en de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF). In de regio Darfur, waar Al-Fasher ligt, wordt ook gevochten, maar tegelijkertijd wordt er etnisch geweld gepleegd. De strijders van de RSF zijn van Arabische afkomst en hebben het gemunt op Sudanezen van Afrikaanse afkomst, ook in de stad Al-Fasher.

Die stad werd ruim anderhalf jaar lang door de RSF belegerd. De RSF legde zelfs een aarden wal om de stad, waardoor inwoners in de val zaten en werden uitgehongerd. Die aarden wal maakte vluchten bovendien moeilijk. Daar, en bij RSF-wegversperringen, zien de onderzoekers ruim tachtig stapels menselijke overschotten liggen.

Bekijk ook deze NOS-special over de moordpartijen gepleegd in de stad Al-Fasher:

"Het is een crime scene", zegt onderzoeker Raymond. "Ze hebben een muur gebouwd om mensen vast te houden en zijn de klus nu systematisch aan het afmaken." Hoeveel mensen zijn vermoord, kan hij niet zeggen. "Tienduizenden is aannemelijk, maar niemand weet het echt. Er is geen toegang tot de stad. En waarom daar zo op gefocust? Het is hoe dan ook massaal." Omdat er bewijs wordt vernietigd, zal volgens hem waarschijnlijk nooit bekend worden hoeveel mensen zijn vermoord.

Wat de onderzoeker ook zorgen baart, is dat de stad zo goed als leeg lijkt. Er werd aangenomen dat er nog veel mensen vastzitten in Al-Fasher, omdat maar een klein deel is aangekomen in vluchtelingenkampen, maar dat is vanuit de lucht niet zichtbaar. Het Wereldvoedselprogramma schatte het aantal achterblijvers deze week nog tussen de 70.000 en 100.000.

Op deze satellietbeelden van een wijk in de Sudanese stad El-Fasher zouden bloedvlekken van burgerslachtoffers en RSF-voertuigen te zien zijn:

"We zien weinig sporen van burgers", zegt Raymond. "Geen ezelskarren in de straten, er groeit gras op de markten. We zien geen mensen bij waterputten. We zien alleen RSF-activiteit. Als er nog een aanzienlijk aantal burgers in de stad is, houden ze zich schuil, zoals Anne Frank, en wordt er op hen gejaagd."

Hoewel ze veel af kunnen leiden uit satellietbeelden, ooggetuigenverslagen van mensen die konden ontkomen en filmpjes die daders op sociale media plaatsten, wijst het rapport ook op de gaten aan informatie. Niet alleen als het gaat om de aantallen maar bijvoorbeeld ook wat betreft andere misdaden zoals seksueel geweld.

Voorspelde massamoord

Raymond noemde het geweld in Al-Fasher eerder een van de meest nauwkeurig voorspelde massamoorden in de menselijke geschiedenis. Want al lang voordat de RSF Al-Fasher innam, werd er gewaarschuwd dat precies dit zou gebeuren. "Hun doel is uitroeiing. De RSF doet alsof ze nu mee willen onderhandelen. Zeggen ook dat ze mee willen doen aan een staakt-het-vuren, maar het is allemaal afleiding."

Hij maakt zich ook kwaad over het niet ingrijpen door de internationale gemeenschap. "We weten dat de RSF steun krijgt van de Verenigde Arabische Emiraten, financieel en met wapens, en toch wordt er niet ingegrepen." De onderzoekers roepen in het rapport op tot toegang tot de stad om hulp te bieden en om bewijs te verzamelen van de misdaden. "De klok tikt."

De rechtbank in Liverpool heeft de man die in mei dit jaar inreed op Liverpool-fans veroordeeld tot 21,5 jaar celstraf. De Brit is veroordeeld voor onder meer het bewust toebrengen van ernstig lichamelijk letsel, gevaarlijk rijgedrag en openbare geweldpleging.

De 54-jarige Brit reed eind mei in op een menigte in het centrum van Liverpool. Voetbalfans vierden daar de titel van hun voetbalclub in de Premier League. Ze hadden zich verzameld voor de zegetocht waarbij de voetballers in een open bus door de straat zouden rijden.

In enkele minuten raakte de man met zijn auto meer dan honderd mensen. Daarbij raakten meer dan 130 mensen gewond. De auto werd tot stilstand gebracht doordat een van de omstanders in zijn auto wist te komen en die vanaf de achterbank in de parkeerstand zette.

Opzettelijke daad

De man zegt dat hij zijn geduld verloor en daarop op de mensenmenigte inreed. Hij bekende dat opzettelijk te hebben gedaan. Eerder had hij gezegd uit paniek te hebben gehandeld.

"Met zo'n volharding en minachting voor mensenlevens een voertuig in een menigte voetgangers rijden tart elk normaal begrip", zei de rechter.

Gisteren kwamen meerdere slachtoffers aan het woord in de rechtbank. Ze vertelden hoe groot de impact was op hun leven: sommigen durven zich niet meer in grote menigtes te begeven of naar Liverpool-wedstrijden te gaan. Anderen zijn niet meer in staat te werken of voor hun familie te zorgen.

Er komen meer plekken beschikbaar om online Oorlog Voor De Rechter te raadplegen, het gedigitaliseerde archief met de dossiers van personen die werden verdacht van collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In elf regionale archieven komen elk twee extra plekken en ook het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies krijgt twee plekken. Dat schrijft demissionair minister Moes van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen in een brief aan de Tweede Kamer.

Tot nu waren er alleen vijf speciaal beveiligde computers beschikbaar in het Nationaal Archief in Den Haag; dat worden er in totaal 29 in alle twaalf provincies. Vanaf begin februari kunnen deze plekken worden gereserveerd. Op dit moment is een derde van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) gedigitaliseerd.

Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging

Het CABR is een archief met dossiers van mensen die verdacht werden van collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het archief zou eigenlijk na de wettelijke termijn van 75 jaar op 1 januari 2025 openbaar worden en digitaal raadpleegbaar zijn. Maar door privacybezwaren is dat uitgesteld. De Autoriteit Persoonsgegevens maakte bezwaar, omdat in de dossiers namen voorkomen van nog levende verdachten, hun nazaten, getuigen en slachtoffers. Volgens de privacywetgeving mogen die niet openbaar worden gemaakt.

De beveiligde computerplekken zijn bedoeld voor personen met een onderzoeksbelang. Dat kan familieonderzoek zijn, maar ook historisch of wetenschappelijk onderzoek. Belangstellenden moeten een aanvraag indienen waarin ze aangeven hoe ze omgaan met de bijzondere persoonsgegevens. Als het Nationaal Archief toestemming geeft, kan gebruik worden gemaakt van de beveiligde computer.

De extra plekken zijn nodig omdat de belangstelling voor het archief groot is. Er zijn forse wachtlijsten om langs te komen in Den Haag.

"Met deze uitbreiding zijn deze beveiligde plekken door het hele land toegankelijk", zegt minister Moes. "Gezien de hoge leeftijd van veel geïnteresseerden is het belangrijk om deze mogelijkheid dicht bij huis aan te bieden. Nabestaanden en andere betrokkenen kunnen er zoeken op namen of plaatsen. Dat biedt hen de mogelijkheid om na 80 jaar het lot van dierbaren uit de oorlogsjaren te achterhalen."

Zo kun je zoeken in het CABR-archief:

Het raadplegen van de beveiligde computers is een tijdelijke oplossing. Het is wachten op een gewijzigde archiefwet. Want toenmalig minister Bruins, Moes' voorganger, vond het van maatschappelijk belang dat dit archief alsnog openbaar wordt. Daarom besloot hij een wijziging aan te brengen in de huidige archiefwet, zodat het CABR toch binnen afzienbare tijd online kan.

Haast

De Raad van State oordeelde vorige maand overwegend positief over het gewijzigde wetsvoorstel. Het is nu aan het kabinet om de wetswijziging in eerste instantie door de Tweede Kamer te loodsen. De nieuwe minister Moes wil haast maken en verwacht dat de brief over de gewijzigde archiefwet in januari naar de Kamer gaat.

In die wetswijziging krijgen bepaalde archieven, zoals archieven over zeer ernstige gebeurtenissen als genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, een bijzondere status. Voor die archieven geldt dat het publieke belang van toegankelijkheid zwaarder weegt dan privacybescherming van nog levende personen.

De Raad van State noemt de manier waarop dat in het wetsvoorstel is geregeld, een zorgvuldige en evenwichtige afweging van grondrechten, waarden en belangen die in het geding zijn.

Locaties van de nieuwe computers

De computers komen te staan in elf provinciale regionale archieven:

- Brabants Historisch Informatie Centrum

- Drents Archief

- Het Flevolands Archief

- Gelders Archief

- Groninger Archieven

- Het Utrechts Archief

- Collectie Overijssel

- Noord-Hollands Archief

- Historisch Centrum Limburg

- Tresoar (Fries Archief)

- Zeeuws Archief