NOS Nieuws - Algemeen

De zorg voor verwarde personen is ondermaats en dat levert gevaarlijke situaties op. Oplossingen voor de problemen die er zijn blijven tot nu toe uit. Alleen grote veranderingen vanuit ministeries kunnen de zorg verbeteren.

Die conclusie trekt het Toezicht Sociaal Domein, een samenwerking van verschillende inspecties. Ze hebben tientallen betrokken organisaties gesproken en verschillende incidenten onderzocht. De aanleiding voor het onderzoek is de dood van een 11-jarige meisje, dat begin dit jaar in Nieuwegein werd neergestoken.

Een schietpartij in het Erasmus MC, een steekpartij in een Haagse supermarkt en een steekpartij in Den Dolder zijn andere recente dodelijke gebeurtenissen waarvan de verdachte een verward persoon is. Begin dit jaar gaven de inspecties aan zich daarom zorgen te maken.

Veel meer meldingen

Naast de heftigheid neemt ook het aantal incidenten toe. De politie heeft in tien jaar tijd bijna een verdubbeling van de meldingen gezien. De inmiddels bijna 150.000 meldingen in een jaar tijd nemen veel tijd in beslag bij de politie.

Wie wordt gezien als een verward persoon?

Het gaat om een brede groep mensen. Het kan bijvoorbeeld gaan om mensen met dementie die verdwaald zijn op straat of mensen die verslaafd zijn. Regelmatig gaat het om een opeenstapeling van complexe problemen waardoor mensen de grip op het leven kwijt zijn geraakt. Hoeveel mensen verward gedrag vertonen, is niet bekend.

Geen enkele van de betrokken organisaties is tevreden over hoe de zorg nu is geregeld, horen de inspecties. Er spelen overal in de sector problemen.

Zo is de samenwerking en uitwisseling van informatie binnen en tussen organisaties niet goed genoeg. Ook is contact met naasten en mensen uit de buurt gebrekkig, terwijl zij vaak al vroeg problemen zien opkomen.

Daarnaast is er een groot gebrek aan passende woonplekken voor verwarde personen. Veel gemeenten zijn op zoek naar dit soort plekken, maar stuiten op verzet van omwonenden. Door een gebrek aan woningen leven sommige mensen op straat, waardoor de overlast alleen maar groter wordt.

Ook schiet de wetgeving tekort. Als mensen niet zelf om hulp vragen, staan professionals met lege handen, terwijl soms een onveilige situatie dreigt. Daarbij biedt de wet geen goede basis bij het organiseren van genoeg passende woonplekken.

Bemoeizorg

De problemen hebben nadelige gevolgen voor iedereen, schrijven de inspecties. Mensen met verward gedrag voelen zich verloren, naasten raken wanhopig, hulpverleners voelen zich machteloos en de samenleving ervaart overlast.

De oplossing voor alle ellende ligt bij de landelijke politiek, staat in het rapport. Zij moeten de wet duidelijker maken en versimpelen. Daarnaast moeten ze zorgen dat signalen die nu versnipperd binnenkomen, gezamenlijk worden opgepakt.

Ook moet worden ingezet op bemoeizorg. Dat zijn hulpverleners die langsgaan bij mensen die niet op hulp zitten te wachten, maar het wel nodig lijken te hebben. Door problemen zo vroeg mogelijk aan te pakken, kunnen heftige incidenten worden voorkomen.

Meer geld

Tien jaar geleden is de wet veranderd waardoor deze vorm van zorg niet meer landelijk wordt vergoed. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, branchevereniging de Nederlandse GGZ en burgemeesters pleitten eerder dit jaar al voor structureel geld voor bemoeizorg.

Of en welke van de verbeteringen worden doorgevoerd, onderzoeken de inspecties eind volgend jaar. Dan gaan zij in gesprek met het kabinet en de betrokken organisaties over de zorg aan verwarde personen.

"We moeten glashelder zijn over de dreiging: wij zijn het volgende doelwit van Rusland - en we lopen al gevaar." NAVO-secretaris-generaal Rutte heeft nogmaals bekrachtigd dat Rusland een groot gevaar vormt voor de leden van het militaire bondgenootschap. Dat deed hij in een toespraak op een veiligheidsconferentie in Berlijn.

De speech komt enkele dagen na de publicatie van de nieuwe nationale veiligheidsstrategie van de Verenigde Staten, van oudsher het belangrijkste land binnen het bondgenootschap. Onder president Trump wordt een radicaal andere koers ingezet. Zo staat in het document onder meer dat moet worden voorkomen dat de NAVO eindeloos blijft uitbreiden. Dat is precies de wens van de Russische president Poetin, waarmee de VS de contacten weer wil herstellen. Ook haalde de VS uit naar de Europese Unie.

Maar voor Rutte is het klip en klaar wie de vijand is, al probeert hij in zijn toespraak te schipperen en niet te veel op de tenen van de Amerikanen te trappen. Hij gaf Trump daarom een compliment. "Tot nu toe heeft Poetin enkel vredestichter gespeeld wanneer het hem uitkwam, om tijd te winnen om zijn oorlog voort te zetten. President Trump wil nu een einde maken aan het bloedvergieten. Hij is de enige die Poetin aan de onderhandelingstafel kan krijgen."

Niet achterover leunen

Rutte herhaalt dat de NAVO-lidstaten dit jaar stappen hebben ondernomen om het bondgenootschap te versterken, door defensiebudgetten te verhogen en de productie van defensiemiddelen op te schroeven. Maar hij waarschuwt dat landen niet moeten denken dat het verbeteren van de paraatheid de NAVO nu klaar is.

"Dit is niet het moment voor zelfgenoegzaamheid. Ik vrees dat velen stilletjes tevreden zijn. Dat te veel mensen de urgentie niet voelen. Te veel mensen denken dat we genoeg tijd hebben. Maar dat is niet zo. Het is nu tijd om actie te ondernemen." Hij zegt dat we voorbereid moeten zijn voor een oorlog van een omvang die onze grootouders en overgrootouders hebben meegemaakt.

Fragmenten uit de toespraak van NAVO-chef Rutte:

Rutte wijst er in zijn toespraak op dat het gezamenlijk investeren in defensie en het opvoeren van de productie snel moet toenemen om die oorlog te voorkomen. "Onze troepen moeten de middelen krijgen die ze nodig hebben om onze veiligheid te waarborgen. En Oekraïne moet de middelen krijgen om zichzelf nu te verdedigen."

Hij hamert erop dat dit "nu" moet gebeuren. "Want dit jaar is Rusland nog brutaler, roekelozer en meedogenlozer geworden. Naar de NAVO maar ook naar Oekraïne." Rutte wijst ook op de gevolgen voor Rusland zelf. "Terwijl Poetin probeert Oekraïne te verwoesten, legt hij ook zijn eigen land in puin."

Sinds het begin van de oorlog zijn er meer dan 1,1 miljoen doden gevallen aan Russische zijde, zegt Rutte. Een cijfer dat overigens moeilijk te verifiëren is. "Poetin betaalt voor zijn trots met het bloed van zijn eigen volk. Als hij bereid is gewone Russen op deze manier op te offeren, waartoe zou hij dan bereid zijn om ons aan te doen?"

Rutte schetst rampscenario

Doordat de Russische oorlogseconomie op volle toeren draait, vreest Rutte dat Poetin binnen vijf jaar de NAVO kan aanvallen. Al zijn deskundigen verdeeld over hoe groot die dreiging precies is, zeiden ze eerder dit jaar tegen de NOS. Duidelijk is wel dat Rusland de schaduwoorlog tegen het Westen de laatste tijd heeft uitgebreid door bijvoorbeeld sabotageacties.

Zo was er vorige maand een explosie op een spoorlijn in Polen, die volgens Warschau door de Russen is uitgevoerd. En eerder dit jaar werd het luchtruim van Polen en Roemenië geschonden door drones. Estland zag gevechtsvliegtuigen zijn luchtruim binnendringen. "Zulke incidenten zijn een gevaar voor mensenlevens en verhogen het risico op een escalatie van het conflict", aldus Rutte.

De NAVO-topman wijst ook met de vinger naar China, want zonder dat land zou Poetin de oorlog niet kunnen voortzetten, zegt hij. Dat land is verantwoordelijk voor de levering van belangrijke onderdelen voor drones die dagelijks op Oekraïne worden afgestuurd. Ook Iran en Noord-Korea spelen daar een rol bij.

Hij schetst een beeld van de gevolgen van een gecapituleerd Oekraïne. "In een dergelijk scenario zouden we terugverlangen naar de dagen dat we 3,5 procent van ons bbp konden uitgeven aan defensie. Dat percentage zou enorm moeten stijgen." Regeringen zouden in dat geval noodbegrotingen moeten maken, zegt Rutte.

"Er zou dan flink bezuinigd moeten worden, de economie zou verstoord worden en we zouden onder financiële druk komen te staan. Pijnlijke afwegingen zouden onvermijdelijk maar absoluut noodzakelijk zijn om onze mensen te verdedigen. Laten we daarom niet vergeten dat de veiligheid van Oekraïne ook onze eigen veiligheid is."

NAVO-correspondent Kysia Hekster:

"Het zijn spannende tijden voor de NAVO. Want ook al blijft topman Rutte de eensgezindheid binnen de alliantie benadrukken, het is onmiskenbaar dat de belangrijkste bondgenoot Amerika harde taal uitslaat naar de Europeanen. Dat bleek ook vorige week weer in de Amerikaanse veiligheidsstrategie.

Ruttes belangrijkste taak is de boel bij elkaar houden en dus ligt het voor de hand dat hij zich op de vlakte houdt over de Amerikanen in deze speech. Het blijft voor hem balanceren.

Vorig jaar hield Rutte een vergelijkbare speech, twee weken voor kerst. En ook toen was de toon alarmerend: we moesten ons mentaal voorbereiden op oorlogstijd. Dit jaar gaat hij nog een stap verder. Hij zegt dat we voorbereid moeten zijn op een oorlog op een schaal die onze grootouders en overgrootouders hebben meegemaakt.

Rutte schuwt grote woorden niet om zijn boodschap duidelijk te maken: onze aandacht voor de dreiging vanuit Rusland mag niet verslappen."

Een file van betonwagens vanochtend vroeg op de Kop van Zuid in Rotterdam. Voor de bouw van een nieuw hotel in de stad waren talloze betonwagens nodig, en dat leidde tot flinke drukte.

Het nieuwe hotel moet de komende jaren verrijzen op de Wilhelminapier. De eerste werkzaamheden begonnen vandaag om 06.00 uur. Volgens Daan van der Vorm, de eigenaar van het bedrijf dat het hotel bouwt, wordt 1700 kubieke meter beton gestort voor het nieuwe hotel.

Om al dat beton te vervoeren zijn 200 vrachtwagens nodig. "Elke 3 tot 4 minuten komt een nieuwe lading beton aan", zegt hij tegen de regionale omroep Rijnmond.

De grote hoeveelheden beton zijn nodig voor de aanleg van een vloer van de parkeergarage onder het hotel. "Het is een heel geregel nu om dit in één keer voor elkaar te krijgen", zegt de uitvoerder van het project. "We hebben vier verkeersregelaars die constant met elkaar in contact staan en de vrachtwagens af kunnen roepen, zodat ze zo snel mogelijk kunnen wisselen met een volle wagen, als een wagen leeg is."

Een jaar aan graven, funderen en voorbereiden is hier volgens Van der Vorm aan voorafgegaan. "Het betonstorten gaat vandaag de hele dag door. Daarna wordt de keldervloer helemaal afgewerkt, dat gaat nog zeker de hele nacht duren", zegt hij. "We hopen zo snel mogelijk boven de grond uit te komen."

De start van de bouw liet jaren op zich wachten. Al in 2018 werd bekend dat de eigenaren van Hotel New York er een gebouw bij wilden hebben. De opening van het hotel staat in 2028 gepland. Tot die tijd is de bouw via een livestream 24 uur per dag te volgen.

Door de bestrijding van schimmels in de landbouw werken sommige medicijnen tegen schimmels bij mensen minder goed. Hierdoor neemt de kans toe dat mensen een schimmel oplopen die resistent is.

Behandeling wordt hierdoor een stuk moeilijker en voor kwetsbare mensen kan het zelfs fataal zijn. Dat concludeert het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in een onderzoek dat is gedaan in opdracht van het ministerie van Landbouw.

Het instituut roept op om waar mogelijk het gebruik van antischimmelmiddelen in de landbouw te beperken en dit voor sommige schimmels helemaal te verbieden.

In Nederland krijgen ongeveer 3000 mensen per jaar een levensbedreigende schimmelinfectie. Een veel grotere groep kampt met een chronische schimmelinfectie, dit geldt voor ruim 250.000 mensen. De meeste schimmels die bij mensen voorkomen, worden bestreden met middelen waarin zogenoemde azolen zijn verwerkt. Maar steeds vaker werken die medicijnen niet, of een stuk minder goed.

Candida

De bestrijding van een infectie met Aspergillus fumigatus en candida, allebei veel voorkomend bij mensen, wordt hierdoor lastiger. Voor mensen met een zwak immuunsysteem, bijvoorbeeld ouderen en patiënten met aids of kanker, kan het oplopen van een schimmelinfectie zelfs dodelijk zijn.

Het is voor het eerst dat het RIVM aanraadt zogenoemde kruisresistentie mee te nemen in de overweging of bepaalde antischimmelstoffen in de landbouw kunnen worden gebruikt. Vorig jaar riep ook de Gezondheidsraad op tot het beperken van het gebruik van antischimmelmiddelen in de landbouw.

Niet zonder EU

Demissionair minister Wiersma van Landbouw schrijft aan de Tweede Kamer dat Nederland zich binnen de EU inzet voor maatregelen tegen resistentie. Bijvoorbeeld door nieuw ontwikkelde antischimmelmiddelen alleen te gebruiken als geneesmiddel voor mensen en niet tegelijk ook in de landbouw te gebruiken.

Nederland zal niet zonder de EU overgaan tot het verbieden van bepaalde middelen in de landbouw, zegt zij. "We gaan als Nederland de resultaten van dit onderzoek actief in EU en internationaal verband delen, om urgentie te vergroten voor kruisresistentieproblematiek."

Zeven jaar na het dodelijke Stint-ongeluk in Oss hebben familieleden van de vier omgekomen kinderen in de rechtbank hun ongenoegen geuit over de houding van de producenten van de elektrische bolderkar. Volgens de families hebben ze nooit contact opgenomen, geen medeleven getoond en zich vooral beziggehouden met hun eigen zaak en imago.

In de rechtbank van Den Bosch plaatsten de nabestaanden foto's van de vier kinderen, waarna ze de rechtbank toespraken. Allemaal rekenen ze het de Stint-producenten zwaar aan dat ze na het ongeluk in september 2018 de media opzochten en aanschoven aan talkshowtafels om zo in hun ogen de slachtofferrol te pakken.

Met de getroffen families is geen enkel contact gezocht, vertelden ze. "Mensen uit heel Nederland stuurden ons kaartjes en bloemen. Maar van de producent van de Stint hebben we nooit iets vernomen", aldus de vader van de overleden zusjes Dana (8) en Liva (4). Zus Indy (toen 11) was het enige kind dat het Stint-ongeluk overleefde.

'Leven stortte in'

Vader Erwin vertelde in de rechtbank hoe hij op de ochtend van 20 september rond 09.00 uur een melding binnenkreeg van Omroep Brabant over het ongeluk op de spoorwegovergang, niet wetende dat het om de elektrische bolderkar ging waar drie van zijn kinderen in zaten.

Diezelfde ochtend werden hij en zijn vrouw Wendy naar de plaats van het ongeluk gebracht. "Bij aankomst hoorden we dat Dana en Liva het niet hadden overleefd en dat Indy op dat moment zwaargewond in het ziekenhuis lag."

Moeder Wendy zei nog steeds moeite te hebben in het dagelijks leven. "Mijn leven stortte in en ik krijg het niet meer opgebouwd zoals ik zou willen. Ik zie wel licht in de verte, maar ik kom er niet."

'Ramp op de weg'

Indy, inmiddels 18 jaar, maakte ook gebruik van haar spreekrecht. Ze is sinds het ongeluk gehandicapt en loopt moeizaam. Ze keek de Stint-producenten aan tijdens haar verhaal. "De pijn is er nog altijd: als ik kies voor een leuke dag met vrienden, heb ik vervolgens een week lang pijn. De Stint was een ramp op de weg, door jullie onverantwoordelijkheid."

Indy vertelde dat ze een paar dagen voor het fatale ongeluk ook al een keer in de kar tot stilstand was gekomen op het spoor, maar dat er toen geen trein aankwam. Ze vroeg de verdachten waarom de Stints niet waren gecontroleerd. "Was het echt nodig dat er eerst vier kinderen moesten overlijden en de begeleidster en ik zwaargewond raakten?"

Ook de moeder van 6-jarige Fleur en de vader van de 4-jarige Kris vertelden geëmotioneerd dat ze nog elke dag leven met het grote verdriet en gemis en dat de producenten van de Stint hun verantwoordelijkheid niet hebben genomen.

Begeleidster nooit wat verweten

Ook de begeleider die de Stint bestuurde was aanwezig in de rechtszaal, maar las haar verklaring niet zelf voor omdat ze dat te moeilijk vond. Haar advocaat vertelde namens haar dat haar leven sinds de fatale ochtend onomkeerbaar is veranderd. "In de Stint die ik bestuurde zat andermans meest kostbare bezit", aldus de begeleider, die altijd heeft aangegeven dat ze de kar op geen enkele manier tot stilstand kreeg.

Zowel fysiek als mentaal heeft ze zware klachten overgehouden aan het ongeluk; ze is volledig afhankelijk van hulp en zorg. "Zelfs een boek lezen of het zetten van een kopje koffie of thee kan ik niet alleen."

De nabestaanden hebben de begeleidster nooit wat verweten. De vader van Dana en Liva noemde haar in de rechtszaal een heldin, omdat zij er alles aan heeft gedaan om te proberen dit ongeluk te voorkomen. "Ik heb nooit aan haar getwijfeld, ook zij is slachtoffer geworden."

Stint-oprichter Edwin Renzen en Stint-ontwerper Peter Noorlander reageerden kort op de verhalen van de nabestaanden. "De verhalen die vandaag zijn gedeeld hebben een diepe indruk gemaakt. Ik ben me altijd bewust geweest van het leed en verdriet van de nabestaanden", aldus Noorlander.

Het OM verwijt de producenten van de Stint dat zij afwisten van de gebreken aan de Stint, maar dat zij daar niet naar handelden en de feiten verzwegen.

Vandaag was de derde dag van de zesdaagse strafzaak. Maandag gaat de strafzaak verder met het requisitoir; dan komt de officier van justitie met een visie op de feiten.

Bij een grote actie tegen de illegale handel in beschermde dieren en planten zijn bij een handelaar in de Noord-Brabant ruim negentig opgezette dieren aangetroffen. Inspecteurs van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) vonden onder meer een zwarte beer, leeuwen, apen en meerdere beschermde vogelsoorten als paradijsvogels, gieren en raafkaketoes.

De 24-jarige handelaar kon niet aantonen dat hij de opgezette dieren legaal had verkregen en was in het bezit van vervalste documenten. In een vriezer op een andere locatie van hetzelfde bedrijf werden nog eens tientallen dieren gevonden, ook zonder duidelijke herkomst. Daarnaast werden er skeletten gevonden.

De geschatte waarde van alle in beslag genomen objecten bedraagt zo'n 200.000 euro. De man zal strafrechtelijk worden vervolgd.

Ook op andere plaatsen in Nederland zijn illegale voorwerpen in beslag genomen. In postpakketten, in het vrachtruim van vliegtuigen en bij reizigers werden haaienvinnen en koraal gevonden, daarnaast waren er pillen, poeders en drankjes waarin beschermde planten waren verwerkt. In Arnhem werden een opgezette wolf en een olifantenslagstand van ruw ivoor in beslag genomen.

Om ervoor te zorgen dat de spullen niet opnieuw in de illegale handel terechtkomen, wordt het opgeslagen op geheime locaties. Het merendeel wordt vernietigd.

Operatie Thunder

De actie is onderdeel van de grootschalige en internationale, jaarlijkse 'Operatie Thunder'. Daarin werken RVO, NVWA, politie en het OM samen, onder leiding van Interpol. De wereldwijde actie richt zich op het opsporen van criminelen en organisaties die zich bezighouden met illegale handel in flora en fauna.

Interpol houdt de actie al sinds 2017. Twee jaar later sloot ook de Werelddouaneorganisatie WCO zich aan. Ieder jaar duurt de actie ongeveer een maand. De operatie werd dit jaar uitgevoerd tussen half september en half oktober.

Het gasbedrijf ONE-Dyas is begonnen met de gaswinning op de Noordzee. Er was aanvankelijk discussie over de aanleg van een stroomkabel die het winningsplatform boven Schiermonnikoog nodig had, maar inmiddels is de onderzeese kabel gereed en wordt het platform in bedrijf genomen.

Er was lange tijd veel commotie over de aanleg van de stroomkabel, zowel vanuit Nederland als Duitsland. De kabel voorziet het winningsplatform van stroom via een windpark in de omgeving. Afgelopen zomer moest ONE-Dyas nog stoppen met de aanleg, nadat de Duitse milieuorganisatie Deutsche Umwelthilfe (DUH) een spoedprocedure had ingediend tegen natuurbeschermingsvergunningen voor het project. De kabel zou door een beschermd zeegebied lopen en daar een zeldzaam steenrif aantasten, voerde DUH aan.

Zolang die procedure liep, gold er een bouwstop, bepaalde de rechter toen. De kabel is cruciaal voor het gaswinningsproject. De Nederlandse vergunning bood geen ruimte voor verbranding van fossiele brandstoffen, dus was de groene energietoevoer nodig. Een hogere rechtbank in Lüneburg bepaalde uiteindelijk dat de aanleg mocht doorgaan.

Twee miljard kubieke meter aardgas

Ook Schiermonnikoog was fel tegen de boorplannen. "Wij zijn ook de stem om het Unesco-werelderfgoed, waar Schiermonnikoog middenin ligt, te beschermen en ik moet u zeggen: daar maak ik me wel echt grote zorgen over", redeneerde bijvoorbeeld burgemeester Ineke van Gent.

Nu de stroomkabel af is, draait het boorplatform als eerste in de Nederlandse en Duitse Noordzee op offshore windenergie, meldt Omrop Fryslân. Het platform kan volgens ONE-Dyas twee miljard kubieke meter aardgas per jaar produceren. Dat komt overeen met 7 procent van de Nederlandse vraag en zo'n 2,5 procent van de vraag uit Duitsland.

Ook in hoger beroep zijn de hoofdverdachten achter de moordaanslag op misdaadjournalist Peter R. niet tot levenslang veroordeeld, zoals het Openbaar Ministerie had geëist. Wel kregen ze opnieuw langdurige celstraffen opgelegd.

Het gerechtshof in Amsterdam veroordeelde schutter Delano G. en de chauffeur van de vluchtauto Kamil E. tot 27,5 jaar cel. Organisator Krystian M. kreeg 26 jaar en één maand. De straffen wijken nauwelijks af van de straffen die de rechtbank aan de drie had opgelegd.

In totaal stonden er vandaag negen personen terecht in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol. Het OM was tegen al hun vonnissen in hoger beroep gegaan.

Liquidatieproces

De Vries werd op 6 juli 2021 nabij het Leidseplein in de Amsterdamse binnenstad neergeschoten, na een bezoek aan de tv-studio van RTL Boulevard. Hij overleed negen dagen later aan zijn verwondingen.

Ten tijde van de moord was De Vries de vertrouwenspersoon van Nabil B., de kroongetuige in liquidatieproces Marengo. Daarvoor waren een broer van B. en zijn advocaat Derk Wiersum al geliquideerd.

Vorig jaar juni werden de drie hoofdverdachten in de moordaanslag op De Vries door de rechtbank ook al veroordeeld tot langdurige celstraffen. Schutter Delano G. en de chauffeur van de vluchtauto Kamil E., kregen 28 jaar cel, organisator Krystian M. kreeg 26 jaar en één maand.

Een vierde verdachte kreeg 14 jaar, omdat hij de wapens aanleverde. In hoger beroep werd dit 10 jaar.

Twee mannen die op de uitkijk stonden, kregen beiden 10 jaar. Zij filmden ook De Vries toen hij zwaargewond op straat lag. In hoger beroep werden zij vrijgesproken van medeplichtigheid aan de moord op De Vries. Voor deelname aan een criminele organisatie legde het gerechtshof de twee 5 jaar cel op, waardoor ze in de praktijk nu op vrije voeten komen.

Het hof vond dat er niet genoeg bewijs was dat de twee samenwerkten en in nauw contact stonden met de uitvoerders van de moord. Over het filmen van De Vries zei de voorzitter van het hof: "Hoe verwerpelijk dat gedrag ook is, het is niet strafbaar".

Drie anderen, die door het OM werden gezien als 'voorbereiders', werden bij de rechtbank vrijgesproken vanwege een gebrek aan bewijs. Een van hen heeft nu alsnog een celstraf van 4 jaar gekregen.

Tijdens een zitting in het hoger beroep was er nog een onverwachte wending: chauffeur Kamil. E. verklaarde dat hij in eerste instantie de aangewezen persoon was om de misdaadverslaggever te doden. De Pool erkende daarmee dat hij voor de rechtbank had gelogen. Maar hij gaf de moordopdracht terug en werd toen naar eigen zeggen gedwongen om de vluchtauto te besturen.

Ook verdachte Konrad W. bekende in het hoger beroep voor het eerst dat hij was benaderd om De Vries "te liquideren". Schutter G. bleef net als voor de rechtbank zwijgen. Hij was vandaag ook niet aanwezig in de rechtszaal bij de uitspraak van het hof.

'Levenslang brug te ver'

Het staat niet vast wie de opdrachtgever is van de moordaanslag. Wel koppelde het hof de moord op De Vries aan de moorden op de broer en advocaat van de Marengo-kroongetuige, en stelde het hof vast dat De Vries is vermoord vanwege zijn rol als vertrouwenspersoon van Nabil B. De moord was volgens het hof "onderwereldgeweld in de rauwste vorm".

"Elke moord is ernstig en elke moord levert een onvoorstelbaar verdriet op voor de nabestaanden", zei de voorzitter van het hof. "Maar iedere moord kent andere omstandigheden. Het gaat hier niet om het feit dat het slachtoffer een bekende Nederlander was, maar het gaat om zware criminelen die kennelijk een signaal willen afgeven. Dat maakt dat deze moord niet zomaar kan worden vergeleken met andere moorden."

Een veroordeling tot een levenslange celstraf vond het hof een "brug te ver". "Levenslang is ook echt levenslang. Dat zal vaak betekenen dat de verdachte tot overlijden achter de tralies zit. Er moet uiterst behoedzaam met deze ultieme straf worden omgegaan." Volgens het hof wordt de "afschrikwekkende werking" ook bereikt "met zeer langdurige, tijdelijke gevangenisstraffen".

Dubbel gevoel bij kinderen De Vries

Advocaat Annemiek van Spanje staat de kinderen van De Vries bij. Zij zei na de uitspraak dat zij "een heel dubbel gevoel" hebben bij de uitspraak. Dan gaat het met name om de veroordeling van de twee die de zwaargewonde De Vries filmden. Bij de rechtbank kregen zij nog tien jaar cel. In het arrest van het hof werd dat vijf jaar, omdat ze werden vrijgesproken van medeplichtigheid aan de moord.

"Hoewel het voor iedereen een verdrietige dag is, kunnen de kinderen zich niet aan het gevoel onttrekken dat het voor twee mensen ook een beetje een heugelijke dag is", zegt Van Spanje. Dat het tweetal niet voor medeplichtigheid is veroordeeld "vinden zij op het eerste gezicht toch een lastige, onnavolgbare redenering".

Als het gaat om de straffen voor de hoofdverdachten zijn de kinderen tevreden, aldus Van Spanje. "Ook met levenslang hadden wij hem niet teruggekregen en er zijn nog steeds hele forse gevangenisstraffen opgelegd. We waren al een rekensom aan het maken. Het eerste moment dat ze vrij kunnen komen is 2048. Bedenk maar hoe ver wij dan in onze levens zijn, en dat hun leven dan heeft stilgestaan."

Het Rijksmuseum opent een dependance in Eindhoven. Aan rivier de Dommel zal een nieuw gebouw komen, vlak bij het station en in de buurt van de Technische Universiteit.

"Een aantrekkelijke locatie", volgens burgemeester Dijsselbloem van Eindhoven. "Het komt prachtig vrij te liggen in het groen." Op dit moment is het Rijksmuseum op zoek naar een architect.

Het museum zal wisselende tentoonstellingen gaan organiseren, die zich focussen op het maken van kunst, creativiteit en vakmanschap. "Passend bij de stad", zegt directeur Taco Dibbits van het Rijksmuseum, "een stad van makers en doeners". Het Rijksmuseum gaat samenwerken met de TU Eindhoven, het Van Abbemuseum en de Design Academy.

Over enkele jaren open

Er wordt al jaren gelobbyd vanuit metropoolregio Eindhoven voor een aansprekend internationaal museum in de stad en dat bleek goed aan te sluiten bij de wens van het Rijksmuseum om in het zuiden van het land een dependance van het Rijks te ontwikkelen. "Wij willen zoveel mogelijk mensen bereiken met onze collectie", zegt Dibbits.

Chipmachinefabrikant ASML investeert flink in het nieuwe museum. Het bedrijf gaat langdurig bijdragen, niet alleen financieel, maar ook met de expertise vanuit het bedrijf.

Eigendom van gemeente

De financiering is nog niet rond, maar de drie partijen verwachten dat veel particulieren en bedrijven willen investeren. Ook kijkt de gemeente Eindhoven naar de overheid. "We hopen dat die ook gaat bijdragen."

Het nieuwe museumgebouw krijgt een oppervlakte 3500 vierkante meter; het Rijksmuseum Amsterdam heeft een oppervlakte van 44.500 vierkante meter. Het wordt eigendom van de gemeente Eindhoven. De exploitatie is begroot op zo'n 11 à 12 miljoen euro. ASML zal daar jaarlijks een substantieel bedrag aan bijdragen. Hoeveel is nog niet duidelijk.

Over zes tot acht jaar moet het open gaan. Het gebouw gaat Rijksmuseum Eindhoven heten. De verwachtte bouwkosten zijn 80 miljoen euro.

ProRail doet opnieuw een oproep aan de landelijke politiek om extra te investeren in het spoor. De spoorbeheerder zegt dat er al jaren te weinig geld naar het spoornetwerk gaat. Het punt is nu bereikt dat er vanaf volgend jaar geen vernieuwing meer kan plaatsvinden maar dat enkel minimaal onderhoud mogelijk is, zegt ProRail.

Voor komend jaar staan er ruim 400 projecten op de planning, ongeveer evenveel als dit jaar. Zo krijgt de Maaslijn (Nijmegen-Roermond) in Noord-Limburg een bovenleiding en worden in Amsterdam spoorbruggen aangepakt. Alles bij elkaar kost dat 1,8 miljard euro.

Maar van vernieuwing komt het volgens ProRail dus niet meer en dat betekent in de praktijk dat het spoornet achteruitgaat. "Zonder structurele investeringen blijft Nederland hangen in een onderhoudsmodus. We onderhouden dan alleen een spoormuseum. Het blijft allemaal wel rijden, maar het veroudert."

Tientallen miljarden extra

ProRail wil dat de rijksbegroting voor infrastructuur omhooggaat van 1,2 procent van het bbp naar 2 procent. Samen met Rijkswaterstaat en de Logistieke Alliantie, waarin onder meer Schiphol en de Rotterdamse haven samenwerken, vraagt ProRail om tientallen miljarden extra. "De keuze is aan het komende kabinet."

ProRail rekent voor dat het herstel van de hogesnelheidslijn 580 miljoen euro kost. Bij de aanleg van spoorviaducten van de hsl zijn fouten gemaakt. Ook noemt ProRail dat het versterken van bruggen en het klaarmaken van goederenlijnen voor militair transport 600 miljoen euro kost.

Als dat geld er niet komt, dreigt in Nederland volgens ProRail hetzelfde te gebeuren als in Duitsland. Daar is door achterstallig onderhoud al jaren sprake van grote hinder en hoge kosten.

Het demonstratierecht hoeft niet veranderd te worden, zeggen onderzoekers. Het kan zijn dat sommige demonstraties uit de hand lopen, maar veruit de meesten verlopen goed, is hun conclusie.

Door de politiek werd lang uitgekeken naar dit onderzoek. Verschillende fracties in de Tweede Kamer wilden het recht om een demonstratie te organiseren in de wet aanscherpen.

Bronnen zeggen tegen de NOS dat in de ministerraad, ondanks de uitkomst van dit onderzoek, toch morgen het algeheel verbod op gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties wordt besproken.

0,03 procent

De onderzoekers, die in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) naar de praktijk van demonstraties keken, benadrukken dat het beeld van veel politici niet klopt. "Het leeuwendeel van de demonstraties verloopt prima", zegt onderzoeker Berend Roorda.

97 procent van de demonstraties vormt geen risico voor de openbare orde en in maar 0,03 procent van de gevallen waren er meer dan tien incidenten bij een demonstratie. "Demonstraties krijgen vooral nieuwswaarde als ze uit de hand lopen", verklaart Roorda het vertekende beeld.

Er zijn volgens de onderzoekers al genoeg wettelijke middelen om iets te doen als demonstranten bewust de wet overtreden, zoals politici bijvoorbeeld zien bij de activisten van Extinction Rebellion. Soms is er meer ruimte in de huidige wet dan het Openbaar Ministerie en rechters gebruiken, zien de experts.

Strenger optreden

Politici zullen dat punt in het onderzoek naar verwachting gebruiken om justitie erop te wijzen dat ze strenger kunnen of moeten straffen. De onderzoekers benadrukken dat dit er niet toe moet leiden dat demonstranten geen gebruik meer durven te maken van hun demonstratierecht.

Ingrijpende wijzigingen in de wet zijn dus niet nodig, zeggen de onderzoekers in het rapport van 500 pagina's. Wel zou de wet aangepast kunnen worden om ervoor te zorgen dat burgemeesters demonstraties niet verbieden als die bijvoorbeeld niet op tijd zijn aangemeld. Als die aanbeveling wordt doorgevoerd, wordt het voor demonstranten juist minder streng.

De onderzoekers interviewden onder meer burgemeesters, officieren van justitie en agenten. Die zien bijvoorbeeld ook geen noodzaak om gezichtsbedekkende kleding apart te verbieden bij demonstraties en zeggen dat ze lokaal al maatregelen kunnen nemen.

Toch blijft die wens in het kabinet bestaan en dus praat de ministerraad er volgens bronnen morgen over. "Wonderlijk", vindt onderzoeker Roorda dat, gezien de geluiden daarover uit de praktijk. Naar verluidt wil demissionair minister van Justitie en Veiligheid Van Oosten wel naar het bezwaar kijken dat mensen of hun familie in hun thuisland vervolgd kunnen worden als ze herkenbaar protesteren bij een ambassade van een ander land.

Kamerleden wezen op landen waar harder opgetreden wordt als demonstraties de orde verstoren of dat dreigen te doen. Maar de onderzoekers zeggen dat we landen als Engeland en Frankrijk juist niet als voorbeeld moeten zien. Volgens het rapport kan zulk optreden van de overheid "ertoe leiden dat vreedzame demonstranten ervan afzien om gebruik te maken van hun recht op vreedzaam demonstreren en het kan leiden tot verharding en ongenoegen dat zich op een niet-vreedzame wijze kan uiten".

Op de zolder van het raadhuis van Balk in Friesland zijn tien authentieke 16de-eeuwse zwaarden gevonden, meldt het Nationaal Militair Museum na onderzoek. Volgens het museum was de collectie grotendeels vergeten omdat men in het verleden meende dat het om replica's ging.

Het gaat om zogenoemde tweehandszwaarden, die dus met twee handen moesten worden gebruikt. De wapens, die tot 2 meter lang konden zijn, werden mogelijk tijdens de Tachtigjarige Oorlog gebruikt als strijdwapen door Friese soldaten tegen het Spaanse leger. Het kan ook zijn dat sommige ervan meer ceremonieel waren of als statussymbool dienden. Daarnaar wordt verder onderzoek gedaan.

Het Nationaal Militair Museum kwam de zwaarden op het spoor bij een groot onderzoek naar dit soort wapens. Daarvoor werden meer dan 200 tweehandszwaarden bekeken, uit zes collecties. De experts gingen ook langs bij het Museum Sloten, dat twee tweehandszwaarden tentoonstelt.

Daar kregen de onderzoekers te horen dat er nog meer zwaarden lagen op de zolder van het raadhuis, dat als opslagplaats dient voor het museum. Met de vondst bezit Museum Sloten nu in een klap de een-na-grootste collectie tweehandszwaarden in Nederland, na het Nationaal Militair Museum in Soesterberg zelf.

Tweehandszwaarden

Verschillende strijders gebruikten vroeger soortgelijke tweehandszwaarden. Zo was er de Friese 'vrijheidsstrijder' Grutte Pier. Hij wordt als aanvoerder van een rebellenleger gezien als een belangrijk figuur uit de Friese geschiedenis. Het onderzoeksteam kwam een kopie van zijn zwaard tegen in het Koninklijk Legermuseum in Brussel.

Ook Jacob Cabeliau vocht met zwaarden. Hij had een rol tijdens de bevrijding van Den Briel in 1572, als watergeus. Maximiliaan van Bossu gebruikte mogelijk tweehandszwaarden tijdens de Slag op de Zuiderzee, in 1573.

Het parlement van Honduras zegt dat de presidentsverkiezingen zijn gemanipuleerd nu het heel lang duurt voordat er een uitslag is. Politici zeggen dat er sprake is van een verkiezingscoup en hekelen de "absoluut onaanvaardbare" bemoeienis door Trump.

De Amerikaanse president dreigde een paar dagen voor de verkiezingen met het intrekken van financiële steun aan het land als zijn voorkeurskandidaat Asfura zou verliezen. Ook verleende hij gratie aan oud-president Hernández, die in de VS was veroordeeld tot 45 jaar cel vanwege drugssmokkel. Hernández is een partijgenoot van Asfura.

Asfura op kop

Elf dagen na de presidentsverkiezingen is er nog geen uitslag. De laatste keer dat de resultaten werden geüpdatet was dinsdagavond. Met 99,4 procent van de stemmen geteld staat Asfura zo'n 40.000 stemmen voor op de nummer 2, de eveneens rechtse kandidaat Nasralla.

Maar volgens de kiesraad zijn er bij zo'n 15 procent van de turflijsten van stembureaus onregelmatigheden gevonden. Dat kan betekenen dat de geldigheid van honderdduizenden stemmen in het geding is.

Georganiseerde misdaad

Volgens het parlement was er inderdaad van alles mis met de verkiezingen. Voorzitter Redondo wijst niet alleen op ontoelaatbare druk van buitenaf, maar ook van de georganiseerde misdaad in Honduras. Hij wijst op drugsbendes MS-13 en Barrio 18 die burgers onder druk zouden hebben gezet. Redondo heeft gedreigd om de verkiezingsuitslag niet goed te keuren.

De kiesraad van Honduras heeft tot 30 december om de uitslag vast te stellen. Pas als twee van de drie leden van die commissie weigeren dat te doen, is het parlement aan zet, legt een expert uit aan persbureau Reuters. "Het enige wat de regering kan doen, is om het proces te ondermijnen. Maar op dit moment hebben ze er helemaal niets over te zeggen, de bal ligt bij de kiesraad."

Boris van der Spek, correspondent Latijns-Amerika

"In Honduras is bijna anderhalve week na de presidentsverkiezingen nog steeds niet duidelijk wie de winnaar is. Dat zorgt voor onrust. De twee koplopers in de race beschuldigen elkaar van fraude en de linkse regeringspartij wil dat de verkiezingen helemaal over worden gedaan.

Nu duidelijkheid uitblijft, roert het parlement zich, met name door zich glashard uit te spreken over de rol die Donald Trump heeft gespeeld in dit proces.

Inmiddels heeft ook het leger van zich laten horen. De legerleiding zegt iedere uitslag te accepteren, maar de krijgsmacht heeft voorafgaand aan de verkiezingen ook gezegd kopieën van stembiljetten te bewaren om te garanderen dat het verkiezingsproces goed verloopt. Daarmee neemt het leger een taak op zich die het normaal gesproken niet heeft en dat kan in de komende weken voor extra problemen zorgen."

De Europese Commissie heeft een inval gedaan bij het Europese hoofdkantoor in Dublin van de Chinese webwinkel Temu. Dat schrijven meerdere media, waaronder persbureaus Bloomberg, Reuters en AFP en de krant Financial Times.

De invallen vonden plaats in het kader van een onderzoek tegen ongeoorloofde staatssteun, waardoor Temu oneerlijk de concurrentie zou kunnen aangaan met andere webwinkels.

De Commissie zelf bevestigde enkel een "onaangekondigde inspectie" te hebben gedaan bij "een bedrijf in de e-commerce-sector", zonder de naam van Temu te noemen. Maar volgens de media gaat het dus wel degelijk om het Chinese bedrijf, zo schrijven ze op basis van bronnen binnen de Commissie. Temu zelf heeft nog niet gereageerd op de invallen.

Meer onderzoeken

De EU introduceerde in 2023 regelgeving tegen marktverstorende staatssubsidies door landen buiten de Europese Unie. Die regelgeving was vooral in het leven geroepen tegen Chinese bedrijven. Peking wordt ervan beschuldigd bedrijven met subsidies te helpen om producten extra goedkoop op de Europese markt te kunnen verkopen.

Naar het snelgroeiende Temu lopen meer Europese onderzoeken. Een daarvan richt zich op mogelijk verboden manieren waarop de webwinkel klanten verleidt om aankopen te doen. Ook beschuldigde het dagelijkse EU-bestuur Temu ervan te weinig te doen tegen illegale producten op het platform.

Alsof de dreiging van Rusland nog niet genoeg was, krijgt de NAVO nu ook te maken met toenemende spanningen tussen de twee belangrijkste spelers binnen het bondgenootschap: de VS en de EU. Het machtigste lid zet openlijk vraagtekens bij de betrouwbaarheid van de Europese tak van de club, terwijl NAVO-chef Rutte steeds maar de eensgezindheid benadrukt.

Vandaag zoekt de topman nadrukkelijk de publiciteit om aandacht te vragen voor de uitdagingen waar het Westen voor staat. Tussen 14.00 en 15.00 uur spreekt hij in Berlijn als belangrijkste gast op een veiligheidsconferentie.

Het is een jaar na zijn eerste grote speech in Brussel getiteld: 'To prevent war, NATO must do more'. Een roerig jaar volgde. De militaire alliantie vierde successen, maar staat ook onder ongekende druk na de terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis.

Betrouwbare bondgenoot?

De verhoudingen binnen het NAVO-bondgenootschap staan op scherp. In de vrijdag gepresenteerde National Security Strategy van de Amerikanen staat "dat voorkomen moet worden dat de NAVO maar eindeloos blijft uitbreiden", een argument rechtstreeks afkomstig uit de koker van de Russische president. De VS wil de contacten met Rusland herstellen, terwijl dat land in officiële NAVO-documenten gezien wordt als langetermijnbedreiging.

De veiligheidsstrategie van de VS is ook een directe aanval op de Europese Unie, traditioneel de belangrijkste bondgenoot van de VS. Maar Trump ziet de EU als een bedreiging van de Europese beschaving. "Als het zo doorgaat, is Europa over twintig jaar niet te herkennen, waardoor het maar de vraag is of Europese landen economisch en militair nog wel sterk genoeg zijn om een betrouwbare bondgenoot te zijn", staat in het stuk.

De eerste reacties waren voorzichtig. "Niet reageren is ook een vorm van communiceren", aldus een woordvoerder van de Europese Commissie. In een interview met online nieuwsplatform Politico gooide Trump dinsdag nog wat extra olie op het vuur. "Ik denk dat ze zwak zijn", zei hij over Europese leiders, "en ik denk dat ze politiek correct willen zijn. Ze weten niet wat ze moeten doen."

De Duitse bondskanselier Merz noemt de bemoeienis van de VS onaanvaardbaar. "Europa heeft geen Amerikaanse hulp nodig om zijn democratie te beschermen." De voorzitter van de Europese Raad, António Costa, vraagt zich hardop af of de Amerikanen zich nog wel gedragen als vrienden. "Die komen niet met dreigementen, ze respecteren elkaar."

Roerig jaar

Rutte liet zich nog niet uit over de Amerikaanse kritiek op Europa. Vorig jaar vroeg hij in zijn speech om veel meer geld voor de NAVO en om een mentale omslag, waarbij mensen zich moesten voorbereiden op oorlog.

Het geld kwam er: op de top in Den Haag deze zomer spraken de 32 lidstaten van de alliantie een ongekende verhoging van de budgetten af. De beloftes volgden op dreigende taal vanuit Washington dat zij niet langer verantwoordelijk wilden zijn voor de Europese veiligheid.

In februari kregen de niet-Amerikaanse NAVO-bondgenoten ervan langs van defensieminister Hegseth. Hij overviel zijn Europese partners met de rechtstreekse onderhandelingen van de VS met de Russische president Poetin. Zonder Oekraïne, zonder de Europeanen.

Ook vicepresident Vance leerde de Europeanen een lesje. Hij zei in München dat de grootste bedreiging voor de Europese veiligheid niet Rusland of China is, maar van binnenuit komt, door massa-immigratie en wat hij 'censuur' noemde van radicaal-rechtse partijen.

Rutte-strategie

Rutte blijft herhalen dat Trumps inzet en toewijding aan de alliantie in beton gegoten zijn. Het uitbundige prijzen van de Amerikaanse president klinkt inmiddels sleets. Maar zolang de Europese veiligheid van de Amerikanen afhangt, heeft hij geen keus, zeggen mensen rondom Rutte. De kritiek op al te veel gevlei neemt hij voor lief.

Het afgelopen jaar is de NAVO-topman een groot deel van zijn tijd bezig geweest met Trumpwhispering. Vaak is het schadebeperking, bijvoorbeeld nadat president Zelensky in het Witte Huis publiekelijk geschoffeerd werd. Rutte wist de boel te sussen, een volgende ontmoeting tussen Zelensky en Trump met Europese leiders leek een succes.

Tot nu toe heeft hij het luisterend oor van Trump. Om dat zo te houden moet Rutte in zijn speech vanmiddag blijven balanceren tussen de Europese en de Amerikaanse belangen.

Goedemorgen! Het gerechtshof doet uitspraak in het hoger beroep over de moord op Peter R. de Vries en Feyenoord, Go Ahead Eagles, Utrecht en AZ komen Europees in actie.

Eerst het weer: vanochtend is het bewolkt en regionaal nevelig. Later op de dag breekt in het binnenland de zon af en toe door. Het blijft droog en bij een matige zuidenwind wordt het 9 tot 11 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Verenigde Staten hebben voor de Venezolaanse kust een olietanker in beslag genomen. Amerikaanse media melden dat het gaat om een tanker waartegen in 2022 al sancties zijn ingesteld vanwege banden met Iran en het Libanese Hezbollah.

President Trump noemt het een "grote tanker, de grootste die ooit in beslag genomen is". Het schip voer onder de Guyanese vlag, maar dat land zegt dat het daar niet geregistreerd staat.

Ook de Amerikaanse minister van Justitie bevestigt de inname, volgens haar zou het zijn ingezet "ter ondersteuning van buitenlandse terroristische organisaties".

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

De Nederlandse handbalsters bereikten gisteren in eigen land de kwartfinale van het WK door Hongarije met 28-23 te verslaan. In de catacomben werden ze opgewacht door koning Willem-Alexander die de overwinning met hen meevierde.

Fijne dag!

De schade door oplichting met beleggingstrucs ligt waarschijnlijk tien keer hoger dan wordt aangenomen. Vorig jaar deden slachtoffers aangifte bij de politie ter waarde van 75 miljoen euro. Dat is volgens de Autoriteit Financiële Markten (AFM) slechts het topje van de ijsberg, want slechts een klein deel van slachtoffers doet aangifte.

Op basis van een eigen berekening schat de toezichthouder dat de schade van beleggingsfraude vorig jaar op 750 miljoen euro uitkomt. "En dat is echt geen overdreven schatting", benadrukt AFM-voorzitter Laura van Geest.

Schaamte

Bij mensen die in de val van een beleggingsoplichter trappen is de schaamte bijzonder groot. Omdat slachtoffers de schuld ook vaak bij zichzelf zoeken, doen zij veelal geen aangifte.

Ook zijn er verschillende instanties die los van elkaar alle beleggingsfraude bijhouden. Naast politie en justitie houden ook bijvoorbeeld de AFM en de Fraudehelpdesk meldingen bij.

Jong en oud

Op basis van de informatie van alle instanties en een vergelijking met de gevallen in omliggende landen, vermoedt de AFM dat slechts 5 tot 17 procent van de slachtoffers zich ergens meldt. Daardoor denkt de AFM dat de werkelijke schade vorig jaar uitkomt op in totaal 750 miljoen euro.

De schade is zo groot, omdat het volgens de AFM bij zowel jong als oud voorkomt. "Achter die 750 miljoen euro gaan heel veel slachtoffers schuil. Jong, oud, hoogopgeleid, praktisch geschoold", somt Van Geest op. "Het kan ons allemaal overkomen."

Wat is beleggingsfraude?

Beleggingsfraude komt in vele soorten en maten voor. De AFM spreekt van beleggingsfraude als mensen worden misleid met valse informatie, misleidende beloftes over rendementen of (niet-bestaande) beleggingsproducten. Alleen de crimineel wordt er rijker van.

Een bekende oplichtingsvorm is een piramidespel, waarbij iedereen die geld inlegt hoge winst wordt beloofd als hij of zij nieuwe deelnemers werft. Bij ponzifraude worden winstuitkeringen gefinancierd met geld van nieuwe deelnemers, in plaats van werkelijke winst uit beleggingen.

Bij boilerroomfraude bellen fraudeurs op agressieve toon slachtoffers vanuit een callcenter. Ook worden slachtoffers vaak misleid met zeer complexe producten. Fraudeurs die zich voordoen als advocaten of toezichthouders vallen onder de term recoveryroom-fraude.

Tot slot is er ook nog pump en dump. Hierbij wordt de koers van aandelen expres omhooggeduwd zodat anderen die aandelen ook gaan kopen. Het aandeel stort ineen als de fraudeurs op de piek zelf hun winst pakken.

Op basis van slachtoffers die zich melden verwijst de AFM het vooroordeel dat alleen goedgelovige mensen in beleggingsfraude trappen naar de prullenbak. Veel gedupeerden blijken namelijk wel degelijk enige kennis van beleggen te hebben.

Hoop en hebberigheid

Slachtoffers zijn meestal ouderen die hun pensioen willen aanvullen of werkenden die aan hun appeltje voor de dorst iets meer willen overhouden dan de spaarrente. Daarnaast zijn er nog jongeren die door mooie verhalen denken snel rijk te kunnen worden.

"Mensen worden langzaam, maar zeker toch verleid om in te stappen. Terwijl ze dat beter niet kunnen doen", zegt Van Geest. "Maar door al die hele mooie verhalen word je hoopvol en op zeker moment misschien ook een beetje hebberig. Dan let je niet zo goed op en stink je er tóch in. Hoop en hebberigheid zijn een dodelijke combinatie. Daar spelen die oplichters heel vakkundig op in."

In Nederland rukt beleggingsfraude de laatste jaren snel op. Enerzijds omdat veel Nederlanders online zijn en dus ook makkelijker te benaderen zijn door criminelen. Anderzijds omdat de technieken om mensen op te lichten steeds geraffineerder en ook goedkoper worden.

Oplichting inkopen

Van Geest wijst naar mogelijkheden om via kunstmatige intelligentie heuse nepwebsites te bouwen en amper van echt te onderscheiden filmpjes waarin bekende Nederlanders de beleggingsproducten aanprijzen: "Dat wordt steeds makkelijker en ook goedkoper. Op die manier wordt iemand naar binnen hengelen steeds eenvoudiger."

Eigenlijk hoeft een fraudeur niet eens meer technisch geschoold te zijn. Alleen een listig plan om iemand te verleiden is voldoende. "Onderdelen van de oplichtingspraktijk kun je gewoon op het dark web kopen bij aanbieders in Oost-Europa of Azië. Het is crime-as-a-service. Je hoeft het niet zelf te maken, maar koopt het gewoon in."

De AFM denkt dat beleggingsfraude een grotere prioriteit wordt om aan te pakken als alle meldingen niet meer zo versnipperd worden geregistreerd. Van Geest pleit daarom voor de invoering van één meldpunt.

De druk op het gevangeniswezen in Nederland blijft hoog. Door personeelstekorten en een tekort aan cellen zijn gevangenissen al langere tijd overvol. Strafrechtexperts en advocaten waarschuwen bovendien dat verdachten nog altijd te vaak of te snel in voorlopige hechtenis zitten.

Verdachten in voorarrest zijn niet veroordeeld en juridisch dus onschuldig. Het Centraal Bureau voor de Statistiek becijferde eerder dit jaar dat in 2024 bijna de helft van de mensen in detentie nog in afwachting was van de behandeling van hun zaak.

"Het zou een uitzondering moeten zijn om deze mensen op te sluiten, maar in Nederland is de praktijk anders", zegt strafrechtdeskundige Jacques Claessen van de Universiteit Maastricht.

Uit een enquête van NOS op 3 en platform voor onderzoeksjournalistiek Investico onder bijna 300 strafrechtadvocaten blijkt dat 90 procent van hen vindt dat verdachten te vaak of te lang in de cel moeten zitten tijdens het onderzoek naar een mogelijk strafbaar feit. Hoewel er op papier strenge criteria zijn om iemand vast te houden tot aan de rechtszaak, wordt daar in de praktijk volgens advocaten te soepel mee omgegaan.

Europese vergelijking

In Nederland worden verdachten in vergelijking met veel andere Europese landen vaker in voorlopige hechtenis geplaatst, meldde het College voor de Rechten van de Mens al in 2017. Dit najaar concludeerde het mensenrechteninstituut dat er sindsdien weinig is verbeterd en drong het opnieuw aan op maatregelen.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens tikte Nederland in 2021 op de vingers. Het oordeelde toen dat rechters verdachten te gemakkelijk vasthielden, zonder voldoende te motiveren waarom dat noodzakelijk was.

'Geen speerpunt'

Emeritus hoogleraar strafrecht Gerard Mols is kritisch op de ruime toepassing van voorlopige hechtenis. Hij wijst daarbij naar de Raad voor de Rechtspraak. "Zij hadden het na de veroordeling door het Europese Hof tot speerpunt moeten maken. Zij moeten zorgen voor meer capaciteit zodat rechters meer tijd krijgen om dit soort beslissingen te nemen", zegt hij.

De Raad voor de Rechtspraak zegt in een reactie "wel degelijk veel aandacht voor (de motivering van) de voorlopige hechtenis" te hebben. De Raad laat weten dat het belangrijk is dat rechters met elkaar het gesprek blijven voeren om "het aantal verdachten in voorlopige hechtenis zoveel mogelijk te beperken".

Overvolle gevangenissen

Dat zoveel verdachten in voorlopige hechtenis zitten is opvallend, want door het tekort aan cellen en personeel zijn gevangenissen al langere tijd overvol. Om de druk te verlichten, komen gevangenen daarom twee weken eerder vrij. Het kabinet zei eerder zo snel mogelijk van deze noodmaatregel af te willen, maar daar lijkt voorlopig geen sprake van.

Rechters kunnen in bepaalde zaken bij voorlopige hechtenis kiezen voor elektronische detentie in plaats van een celstraf. Daarbij wacht een verdachte met een enkelband thuis het vonnis af. Volgens strafrechtdeskundige Claessen, die onderzoek deed naar elektronische detentie, kan dat helpen om de druk op het gevangeniswezen te verminderen. "Als je kijkt naar de huidige situatie van code zwart, dan kan het opleggen van een enkelband bij sommige verdachten een deel van de oplossing zijn."

NOS op 3 onderzocht samen met onderzoeksjournalisten van Investico en de Groene Amsterdammer waarom Nederland zoveel nog onschuldige mensen opsluit:

In de Amsterdamse wijk Floradorp zijn afgelopen avond meerdere brandjes gesticht. Ook werd er vuurwerk naar de politie gegooid.

De ongeregeldheden ontstonden na de vertoning van een documentaire over het traditionele vreugdevuur in de wijk. Het grote vuur, dat normaal gesproken bij de jaarwisseling wordt ontstoken, is dit jaar door de gemeente verboden vanwege zorgen over de veiligheid.

Volgens Het Parool gingen na de vertoning enkele tientallen mensen de straat op, waarbij ze tegenover de politie kwamen te staan. Daarbij werd er meerdere keren met vuurwerk naar agenten gegooid, meldt AT5. Eén persoon is aangehouden.

Sinds het verbod op het vreugdevuur is het vaker onrustig in de wijk in Amsterdam-Noord. Eerder werd een busje van handhavers bekogeld en werd een beveiligingscamera van de gemeente opgeblazen.

De Venezolaanse oppositieleider en Nobelprijswinnaar Maria Corina Machado is na maandenlang ondergedoken te zijn geweest weer in het openbaar verschenen. Vanaf een balkon van haar hotel in Oslo zwaaide ze naar het publiek.

Machado begroet vanaf een balkon van haar hotel de mensenmenigte:

Machado (58) reisde in het geheim naar de Noorse hoofdstad voor de uitreiking van de Nobelprijs voor de Vrede, die ze eerder dit jaar kreeg toegekend. Eerder op de dag werd al duidelijk dat ze niet op tijd bij de ceremonie kon zijn. Daarom nam haar dochter de prijs in ontvangst.

Later op de avond verscheen Machado alsnog in het openbaar. Op haar hotelbalkon legde ze haar hand op haar hart en zong ze het Venezolaanse volkslied met de aanwezige aanhangers. Daarna liep ze naar buiten om hen persoonlijk te begroeten.

The Wall Street Journal meldt dat Machado via Curaçao het land heeft verlaten. Ze zou met een houten vissersbootje de overtocht hebben gemaakt, zoals Venezolaanse vluchtelingen vaker doen. Tegenwind en een onstuimige zee leverden daarbij vertraging op.

Medestanders van Machado hadden vooraf contact met het Amerikaanse leger gezocht, om te voorkomen dat haar schip als een drugsboot uit het water zou worden geschoten. De VS heeft dat de afgelopen maanden meerdere keren gedaan bij boten uit Venezuela. Het Witte Huis wilde niet reageren op het verhaal.

Machado had eerder al een spannende reis van 10 uur achter de rug om van haar onderduikplek in Caracas naar de kust te komen. Vermomd met een pruik moest ze door tien controleposten komen, meldt de Amerikaanse krant.

Chartervliegtuig

Volgens The Wall Street Journal kwam Machado dinsdag rond 15.00 uur op Curaçao aan en verbleef er een nacht, voordat ze met een chartervliegtuig richting Noorwegen ging. Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigt dat niet.

De voorzitter van het Nobelcomité noemt het "een reis onder uiterst gevaarlijke omstandigheden". In een telefonische boodschap zei Machado dat veel mensen hun leven hadden geriskeerd om haar in Oslo te krijgen.

Ondergedoken

De oppositieleider zat sinds begin januari ondergedoken. Ze is fel tegenstander van de regering van president Maduro en werd vorig jaar uitgesloten van verkiezingsdeelname. Ook kreeg ze een reisverbod van tien jaar opgelegd.

Bij de Nobelprijsuitreiking waren verschillende Latijns-Amerikaanse leiders aanwezig om hun steun aan Machado te betuigen. Onder anderen de Argentijnse president Milei, de Ecuadoraanse president Noboa, de Panamese president Mulino en de Paraguayaanse president Peña waren naar Oslo afgereisd.

Machado droeg de prijs op aan alle Venezolanen. "En zodra ik aankom, zal ik eindelijk mijn familie en mijn kinderen kunnen omarmen, die ik al twee jaar niet heb gezien, en zoveel Venezolanen en Noren die onze strijd delen", zei ze. Ze zei eerder al na de uitreiking weer van plan te zijn terug te reizen.