NOS Nieuws - Algemeen

Uitkeringsinstantie UWV is jarenlang tekortgeschoten bij het aansturen van de controles op WIA-uitkeringen. Maar ook het arbeidsongeschiktheidsstelsel deugt niet. De Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) moet daarom fundamenteel worden aangepast. Dat concludeert de Algemene Rekenkamer na onderzoek in opdracht van het ministerie.

In september 2024 werd bekend dat tienduizenden mensen jarenlang een te hoge of te lage WIA-uitkering kregen. Iemand heeft recht op een WIA-uitkering als diegene langer dan twee jaar ziek is en daardoor niet of minder kan werken. Bij de berekening hoeveel iemand nog kan werken, werden fouten gemaakt.

"Er is een veelvoud aan dingen waar het is misgegaan", vertelt Pieter Duisenberg, president van de Algemene Rekenkamer. "Men was heel druk bezig met het wegwerken van de wachtlijsten en niet met het juist vaststellen van de uitkeringen. Ook de politiek heeft niet opgelet en keek vooral naar de aantallen."

De wet staat daarnaast bekend als enorm complex en werd door de Algemene Rekenkamer eerder al als "onuitvoerbaar" bestempeld. "Het is cruciaal om de WIA eenvoudiger te maken. Voor de uitvoerbaarheid voor het UWV, voor de politiek om het te kunnen controleren, maar vooral ook voor de mensen thuis. Nu is het voor hen ook te complex om te checken of wat je krijgt klopt."

Duisenberg is blij dat D66 en CDA het onderwerp aanstipten in hun formatiestuk dat ze gisteren presenteerden. Hierin geven de partijen aan het stelsel te willen vereenvoudigen en de instroom te verminderen.

Waar ging het mis?

Naast de ingewikkeldheid van het systeem, en dus de foutgevoeligheid, veroorzaakte de coronacrisis in 2020 nog extra problemen, concludeert de Rekenkamer.

De meeste fouten werden gemaakt in de periode tussen 2020 en 2024. Bij het thuiswerken vonden er minder kwaliteitscontroles plaats en was er onderling minder hulp. Volgens de Rekenkamer werden er hierdoor meer fouten gemaakt en werden deze ook lange tijd niet opgemerkt.

"Hierdoor was niet duidelijk wat de gevolgen van fouten waren voor uitkeringsgerechtigden, zijn signalen genegeerd en werden veel meer fouten gemaakt dan voorheen", aldus de Rekenkamer. Ook hadden medewerkers te maken met verouderde IT-systemen en is er al tijden een tekort aan verzekeringsartsen. Bij een kwart van de beoordelingen uit deze periode is door ontoereikende rapportages ook niet meer na te gaan of ze juist zijn.

Het UWV laat weten zich te herkennen in de conclusies van de Rekenkamer. "Wij vinden dit bijzonder pijnlijk. Cliënten verwachten van het UWV dat hun uitkering juist wordt vastgesteld."

Volgens de Rekenkamer schoot dus ook het ministerie tekort. Daar was te weinig aandacht voor de bedrijfsvoering bij UWV en werd er niet altijd doorgevraagd. Ook had de minister een te afwachtende houding bij het vereenvoudigen van de regelgeving.

Tienduizenden mensen

Bij 43.000 mensen is mogelijk een fout gemaakt. Eerder dit jaar hebben zij hiervan bericht gekregen. Sindsdien zijn 3000 mensen op de hoogte gesteld dat er bij hen in ieder geval geen fout is gemaakt, laat het UWV weten.

Het UWV schat dat mensen met een te lage WIA-uitkering gemiddeld 2745 euro bruto te weinig ontvingen gedurende de hele periode, variërend van kleine bedragen tot ruwweg 25.000 euro. De Rekenkamer acht dit realistische bedragen.

De andere 40.000 mensen zitten nog in onzekerheid. Het UWV laat weten druk bezig te zijn met de berekeningen. Eerder werd bekend dat mensen die te veel geld hebben ontvangen, dit niet terug hoeven te betalen. Mensen die te weinig hebben ontvangen, worden hiervoor gecompenseerd.

De Rekenkamer voegt toe dat er waarschijnlijk 400 mensen zijn die helemaal geen uitkering hebben gekregen terwijl ze er wel recht op hadden, en 1600 die wel een uitkering kregen, maar hier eigenlijk geen recht op hadden.

Een nabetaling kan invloed hebben op de hoogte van je inkomen en dat kan weer gevolgen hebben voor bijvoorbeeld je recht op huurtoeslag. Het UWV werkt samen met het ministerie aan een regeling om nadelige gevolgen, zoals terugvorderingen van huur- of zorgtoeslag, te voorkomen.

Het UWV wacht op die regeling met het informeren van mensen die een verkeerde uitkering hebben ontvangen, zodat gelijk duidelijk is wat hier de gevolgen van zijn. "We weten dat dit niet snel genoeg gaat voor iedereen die met onduidelijkheid zit. We willen dit zorgvuldig doen en zo goed mogelijk oplossen." Halverwege 2026 begint het UWV met het herstellen van verkeerd vastgestelde uitkeringen.

Meer dan tweederde van de NAVO-bondgenoten heeft steun toegezegd aan Oekraïne. Dat kondigde NAVO-secretaris-generaal Rutte aan op een persconferentie na een ontmoeting in Brussel met de buitenlandministers van de NAVO-leden. In totaal gaat het om meer dan 4 miljard dollar, zei Rutte.

Het geld gaat naar zaken op de Prioritised Ukraine Requirements List (PURL), een lijst waarop Oekraïne aangeeft welke luchtverdediging, munitie en andere spullen het hardst nodig zijn. Nederland kondigde eerder deze week aan daar 250 miljoen euro aan bij te dragen.

Rutte zei dat Rusland "steeds roekelozer gedrag ten opzichte van de NAVO" vertoont. Hij noemde onder meer het schenden van het NAVO-luchtruim en cyberaanvallen. "Deze incidenten onderstreepten de noodzaak van voortdurende waakzaamheid."

Defensief bondgenootschap

"We willen allemaal dat het bloedvergieten stopt", zei Rutte. Hij zei dat het echter niet zeker is dat de recente pogingen om tot een akkoord te komen zullen slagen. Daarom moet de NAVO Oekraïne blijven steunen, benadrukte hij. Hij prees de toewijding van de Amerikaanse president Trump en het doorbreken van de "patstelling" in de onderhandelingen.

De NAVO is een defensief bondgenootschap en blijft dat, zei Rutte ook. "Maar vergis u niet, we zijn bereid om te doen wat nodig is om onze bevolking van 1 miljard en ons grondgebied te verdedigen."

Dat geldt voor alle bondgenoten, zei Rutte. Gevraagd of er een "plan b" is voor als de VS zich terugtrekt antwoordde Rutte ontkennend. Zo'n plan is volgens hem niet nodig.

Rutte kreeg meerdere kritische vragen van journalisten over wat er precies besproken wordt. Hij zei niet overal even duidelijk op te kunnen antwoorden omdat hij de onderhandelingsgesprekken niet in gevaar wilde brengen.

Ontmoeting in Moskou

Gisteren ontmoette VS-gezant Witkoff de Russische president Poetin in Moskou voor besprekingen over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne. Voorafgaand aan die ontmoeting beschuldigde Poetin de Europese landen ervan de onderhandelingen te saboteren. Hij verweet Europa dat het inspanningen van de Amerikaanse regering belemmert en geen vrede wil. Andersom geldt hetzelfde verwijt.

"Poetin denkt dat hij het langer volhoudt dan wij, maar wij gaan nergens heen", zei Rutte hierover. Hij noemde de toegezegde steun als teken hiervan.

Grote afwezige vandaag is de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio. Hij stuurde zijn onderminister naar Brussel. "Hij werkt heel hard, ik accepteer dat hij er morgen niet is", zei Rutte gisteren hierover.

Op Sumatra groeit de frustratie over de hulpverlening na de dodelijke overstromingen en aardverschuivingen van de afgelopen dagen. Er zijn al 804 doden geteld, en er worden nog zeker 650 mensen vermist. Maar de grootste frustratie is dat nog duizenden mensen na een krappe week nog steeds niet zijn geholpen.

De overstromingen in Indonesië zijn van zeldzame proporties, het is de grootste natuurramp in zeker 8 jaar. Sumatra is een van de grootste eilanden op aarde en nagenoeg het hele noorden is na zware moessonregens getroffen door overstromingen en aardverschuivingen. Er is enorm veel schade. "Mijn huis is vernield. En ik hoop dat de overheid ons zal helpen," zegt Rosmina uit Noord-Sumatra tegen persbureau AFP.

Logistieke uitdagingen

Maar Sumatra is logistiek lang niet zo ontwikkeld als het naburige Java. Vooral in de centrale delen van het eiland zijn weinig wegen. En als er één weg is beschadigd door deze ramp, kunnen hulpverleners direct een heel gebied niet bereiken. "Het is logistiek een hele uitdaging om op de ramp te reageren", zegt Ade Soekadis van de hulporganisatie Mercy Corp Indonesia tegen Channel News Asia.

De overheid heeft in die gevallen helikopters en ander vliegend materieel ingezet om afgelegen gebieden te helpen, maar volgens de lokale overheden is dat niet genoeg. Er ontstaan tekorten aan rijst en brandstof. "Het is ook heel moeilijk om schoon water te vinden", zegt slachtoffer Zamzani tegen AFP. Maar een lokale politicus in Atjeh meldt ook een tekort aan medicijnen. "Mensen worden ziek," zegt hij tegen het Indonesische Kompas TV.

Geen noodtoestand

Veel hulporganisaties roepen president Prabowo daarom op om de nationale noodtoestand uit te roepen. Maar dat weigert hij voorlopig te doen. Volgens hem hebben de lokale overheden de situatie onder controle en is er geen noodzaak voor een nationale noodtoestand. De voorzitter van gezamenlijke parlementen in Indonesië onderschrijft dat ook. "De rampendienst, het leger en de politie reageren snel. De situatie is nu adequaat."

De nationale noodtoestand is heel zeldzaam in Indonesië. Die werd uitgeroepen na de tsunami in 2004 en tijdens de covid-pandemie. Zelfs na de tsunami in 2018 waarbij meer dan 4000 doden op Sulawesi vielen, werd de noodtoestand niet uitgeroepen. Desondanks voeren hulporganisaties de druk op om het nu toch te doen, zodat lokale overheden sneller aan hulpfondsen komen om slachtoffers te helpen.

In deze video vertelt een vrouw uit het getroffen gebied over de overstromingen:

Op de achtergrond borrelt er nog meer woede bij de bevolking. Al decennia wordt oerbos legaal en illegaal gekapt op Sumatra. Reliwati Siregar zag dit allang aankomen. Hij komt uit Tapanuli, het gebied in Sumatra waar een kwart van de doden zijn gevallen. "Kwaadaardige handen hebben de bossen hier gekapt. En nu betalen we de prijs", zegt hij tegen persbureau Reuters.

Veel milieudeskundigen zijn het met hem eens dat ontbossing de aardverschuivingen hebben versterkt. Bossen hadden de zompige grond op hun plaats kunnen houden. En Tapanuli is een van de plekken waar veel bos is gekapt.

Maar de ontbossingsdiscussie lijkt er een voor later. Op dit moment moeten de reddingsdiensten de getroffen Sumatranen eerst van voedsel, medicijnen en onderdak voorzien. Voor Hamida Telaumbaunua bijvoorbeeld, die tegen Channel News Asia zegt dat ze haar huis en haar hele inboedel kwijt is. "Het is zwaar om na te denken over wat de toekomst ons brengt. Ik ben nu hier, en dat is ok. Maar later... ik weet niet wat er zal gebeuren."

Meer Aziatische landen geteisterd door noodweer

Behalve Indonesië gaan de afgelopen weken nog meer landen in de regio gebukt onder de gevolgen van extreem weer. In Sri Lanka kwamen minstens 165 mensen om het leven en zijn honderden nog vermist na hoogwater en aardverschuivingen door zware regenval.

Ook in Thailand worden dodelijke slachtoffers gemeld. Daar zijn minimaal 185 mensen om het leven gekomen door noodweer met overstromingen en aardverschuivingen als gevolg. Daarnaast vielen ook in Vietnam en Maleisië doden door de gevolgen van overstromingen.

Er zijn weinig plekken op NAVO-grondgebied waar je beter zicht hebt op Rusland dan in Narva. Alleen de gelijknamige rivier scheidt de derde stad van Estland van het Russische Ivangorod aan de overkant.

Langs beide oevers staan forten, daarbovenop de NAVO- en Estse vlag aan de ene kant, wapperend aan de overkant het Russische wit-blauw-rood. Aan allebei de kanten staan vissers in het water, via een 100 meter lange grensbrug kunnen Esten en Russen de oversteek maken. Om af te schrikken staan over de hele lengte betonblokken.

"Het is volstrekt logisch dat hier permanent militairen komen", zegt burgemeester Katri Raik, oud-minister van Binnenlandse Zaken van Estland. Ze wijst door haar raam. "De Russen zitten 200 meter van het stadhuis. We willen onze Estse soldaten hier hebben, en ook onze NAVO-partners."

In april besloot de regering dat het stadje een eigen militaire basis krijgt, ook al is 130 kilometer verderop al een NAVO-basis met onder anderen Britse militairen. Een paar honderd mannen en vrouwen moeten Narva gaan beschermen, inmiddels is een terrein aangewezen waar die gelegerd worden.

NAVO-landen in het oosten delen een 2500 kilometer lange grens met Rusland. Bekijk in deze productie hoe landen die proberen te verdedigen:

Narva dankt zijn bekendheid vooral aan de twijfelachtige eer in een mogelijk 'Narva-scenario' terecht te komen, waarbij Poetin de stad in bezit wil krijgen. In 2022 zinspeelde de Russische president daar al eens op. Bijna iedereen spreekt Russisch en een deel van de inwoners steunt het Kremlin, hoewel niemand weet om hoeveel mensen dat gaat. Betrouwbare cijfers ontbreken.

Duidelijk is wel dat niet iedereen enthousiast is over de voorgenomen militaire basis."Waarom uitgerekend zo dicht op de Russische grens?", verzucht de gepensioneerde Irina, die samen met haar vriendin net terugkomt van Engelse les. "We hebben al NAVO-troepen in Estland, waarom moeten hier nóg meer soldaten, je weet dat ze daar in Rusland boos om worden." Haar vriendin knikt instemmend maar zwijgt.

Het is een gevoelig onderwerp, mensen met aarzelingen over de basis kiezen hun woorden zorgvuldig. In Estland zijn publieke pro-Russische uitingen als Sovjetvlaggen verboden. Veel inwoners op straat in Narva houden liever hun mond over mogelijke sympathieën voor het Kremlin.

Je uitspreken vóór een militaire basis blijkt eenvoudiger. "Onze generatie is niet gewend om te vechten", zegt een jongeman. "We hebben die militairen nodig om ons te beschermen. Dat is geen provocatie van Rusland, maar een goede zet van ons land."

'Dag in dag uit propaganda'

De burgemeester kent de gemengde gevoelens onder haar ongeveer 50.000 inwoners maar al te goed. "Veel mensen kijken Russische televisie. Dag in dag uit zenden die propaganda uit over de NAVO. Ze blijven herhalen dat de oorlog Oekraïnes eigen schuld is. Logisch dat mensen gaan denken dat ons rustige stadje vernietigd wordt als hier een militaire basis komt."

Estland staat bekend als 'hardliner' binnen de NAVO. Decennialang bezetten de Russen de Baltische staat, die ervaringen delen de Esten graag in het bondgenootschap. Met argusogen kijken ze naar de gesprekken tussen de Amerikanen en de Russen over een einde aan de oorlog in Oekraïne, de burgemeester volgt de vergadering van de NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken in Brussel vandaag nauwgezet.

"Vrede kan alleen betekenen dat Oekraïne zijn eigen land terugkrijgt", zegt burgemeester Raik. "En mijn inwoners zijn bezig met de vraag waar de Russische troepen daarna heengaan, komen ze dan deze kant op?"

Ze maakt zich zorgen over de rol van de Amerikanen in het bondgenootschap. Buitenlandminister Marco Rubio ontbreekt vandaag in Brussel. Volgens topman Rutte moet daar niets achter gezocht worden en is Rubio druk met andere dingen. Maar het is zeer uitzonderlijk dat de VS niet zijn hoogste diplomatiek buitenlandvertegenwoordiger stuurt.

En hoewel Rutte keer op keer bezweert dat de VS 'volledig toegewijd' is, weet de burgemeester niet zo zeker of Trump bereid is haar stad te verdedigen als het erop aankomt. "Dat hangt ervan af wat voor dag hij heeft, het is onvoorspelbaar geworden", zegt ze. "Maar laat het duidelijk zijn: Narva is deel van Estland, van Europa en van de NAVO. Er wordt veel gesproken over de vraag, is Narva de volgende prooi van Poetin? Het antwoord is nee."

In Spanje is een 56-jarige Nederlander aangehouden die verdacht wordt van het leiden van een criminele organisatie en het organiseren van internationale drugstransporten. Ook zijn zoons van 31 en 23 werden door de Nederlandse politie opgepakt, in Den Haag en Haarlem.

De verdachten kwamen in beeld na het kraken van het criminele communicatiesysteem Sky ECC in 2021. In Nederland werden daarbij door de politie 80 miljoen berichten onderschept. Er is volgens een woordvoerder van de politie sindsdien "zoveel bewijsmateriaal dat alleen de daders er nog bij moeten worden gezocht".

De 56-jarig man woont in Spanje, waar hij is opgepakt is niet bekendgemaakt. Hij staat aangemerkt als High Value Target. Daarom hecht ook Spanje veel belang aan zijn aanhouding. Hij werd opgepakt door de Landelijke Eenheid Opsporing en Interventies in samenwerking met de Spaanse politie.

Dure horloges

Tot nog toe worden de verdachten in verband gebracht met zes onderschepte cocaïnetransporten van in totaal bijna 600 kilo. Die werden onderschept in Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Spanje.

In Nederland zijn tien panden doorzocht en in Spanje één. Daarbij werden zaken als gegevensdragers (zoals telefoons of harde schijven), dure horloges, auto's en een kleine hoeveelheid drugs inbeslaggenomen. Verder nam de politie 150.000 euro in beslag, deels in contanten, deels op rekeningen. In Spanje werden ook gegevensdragers, administratie en een auto in beslag genomen.

De twee verdachten in Nederland zitten vast voor verhoor en worden vrijdag voorgeleid aan de rechtercommissaris. De vader zit vast in Spanje. Het is nog onbekend wanneer hij wordt voorgeleid en overgeleverd.

In Duitsland zijn bendes actief die gebruikt frituurvet van restaurants en snackbars stelen. Het nieuwsprogramma Die Tagesschau meldt dat de dieven de frituurolie vervolgens over de Nederlandse grens smokkelen en verkopen.

Zij breken bij binnenplaatsen van bars en (fastfood)restaurants in en gieten de afgewerkte olie over in lege jerrycans, of stelen hele tonnen gebruikt frituurvet.

Horecaondernemers verkopen normaal gesproken hun gebruikte frituurvet aan recyclingbedrijven, die het vervolgens weer verkopen of verwerken voor de productie van biobrandstof. De verkoop van 1000 kilo verwerkt frituurvet levert volgens het Duitse nieuwsprogramma zo'n 900 euro op.

Volgens een recyclingondernemer die Tagesschau sprak heeft de diefstal hem dit jaar al 40.000 euro gekost. Landelijk zou het gaan om miljoenen euro's per jaar.

Landelijk probleem

Omdat het aanvankelijk vooral om losse incidenten leek te gaan, was de omvang van het probleem lange tijd onduidelijk voor de Duitse politie. Wel is gebleken dat de diefstallen in het hele land voorkomen.

Ondanks druk van de deelstaatministers van justitie, is er landelijk nog geen actie ondernomen om de diefstallen aan te pakken. Daarom heeft de recyclingondernemer die het Duitse nieuwsprogramma sprak zelf stappen ondernomen. Zo heeft hij tonnen waarin hij het frituurvet vervoert uitgerust met gps-volgsystemen. Hij ontdekte dat het gestolen frituurvet naar Nederland wordt gesmokkeld.

Het is niet duidelijk waarom de gebruikte olie naar Nederland wordt gebracht. Frans van Rooij van de Nederlandse branchevereniging voor frituurders ProFri denkt niet dat het gestolen vet uit Duitsland legaal in Nederland wordt doorverkocht, omdat hier strenge regels voor de inkoop zijn.

"Bedrijven die het oude vet innemen en verwerken, moeten dat ook registreren. Die kunnen gestolen vet echt niet zomaar innemen." Hij heeft ook geen meldingen ontvangen van ondernemers van wie het oude frituurvet is gestolen. Dat komt volgens hem doordat in Nederland strengere regels gelden voor het bewaren van het vet. Zo moeten afvalcontainers worden opgeslagen en afgesloten.

Strengere regels

Dat het vet een gewild product is voor kwaadwilligen, verbaast hem niet. "Frituurolie is duurder geworden. Sinds de oorlog in Oekraïne begon, is de prijs enorm gestegen." Ook nu is de olie nog twee keer zo duur als voor de oorlog, zegt hij.

Ook de politie in Nederland denkt dat frituuroliediefstal niet vaak in Nederland voorkomt. Een woordvoerder laat weten dat de politie diefstallen wel registreert, maar daarbij niet vermeldt om welk product het gaat. "Maar ik durf met bijna 100 procent zekerheid te zeggen dat frituurdiefstal in Nederland niet voorkomt."

Een uitzendbureau uit Rotterdam heeft een boete van 427.500 euro gekregen omdat het zestig buitenlanders zonder vergunning heeft laten werken tijdens de Dutch Grand Prix in Zandvoort vorig jaar. Dat maakt de Nederlandse Arbeidsinspectie bekend.

De mensen kwamen voornamelijk uit Colombia en werkten als afwasser of keukenhulp. Ook voerden ze volgens de inspectie andere werkzaamheden uit in de horeca en de catering tijdens het evenement.

Ook het zogeheten 'inlenende' bedrijf, dat de mensen heeft ingezet, krijgt een boete. Dat moet 405.000 euro betalen. De inspectie zegt dat het bedrijf naliet te controleren of ze daadwerkelijk mochten werken.

Daarnaast hebben het uitzendbureau uit Rotterdam en het bedrijf ook een zogenoemde 'waarschuwing preventieve stillegging' gekregen. Dat houdt in dat de inspectie de werkzaamheden kan stilleggen als binnen vijf jaar soortgelijke overtredingen worden geconstateerd.

Op de Utrechtse Heuvelrug hebben jagers een wolf doodgeschoten, meldt de provincie Utrecht. Het gaat mogelijk om het dier dat betrokken was bij een aantal incidenten in de regio.

Uit DNA-onderzoek moet blijken of het inderdaad gaat om wolf GW3237m, in de volksmond Bram genoemd. De uitslag van het onderzoek wordt waarschijnlijk volgende week vrijdag bekend.

In juli gaf de provincie op advies van deskundigen toestemming om wolf GW3237m af te schieten, nadat eind mei een wandelende vrouw was gebeten door een wolf op landgoed Den Treek in Leusden. Uit DNA-onderzoek bleek dat wolf GW3237m achter de aanval zat.

Vorig jaar augustus liep hij ook een kind omver in Austerlitz en in juli van dit jaar beet hij een kind in de bossen nabij de Pyramide van Austerlitz. Het 6-jarige jongetje liep daarbij bijt- en schaafwonden op aan zijn rug en onder zijn oksel.

Hubertus

Naast wolf GW3237m mag ook de 'probleemwolf' die de naam Hubertus kreeg worden doodgeschoten, oordeelde de rechter in mei. De provincie had volgens de rechter voldoende aannemelijk gemaakt dat wolf GW4655m op Nationaal Park De Hoge Veluwe meerdere keren voor gevaar had gezorgd. Zo beet hij in april een hardloopster.

De vergunning voor het afschieten zou op 1 januari verlopen, maar werd door de provincie deze week met een halfjaar verlengd. Ook is het vergunningsgebied uitgebreid met Vliegbasis Deelen.

Sinds augustus adviseren de gemeente en natuurorganisaties om de landgoederen, bos- en natuurgebieden op de Utrechtse Heuvelrug tussen de A12 en A28 te mijden. Tot de uitslag van het DNA-onderzoek bekend is, blijft dat advies van kracht.

Israël zegt dat het de komende dagen zijn blokkade opheft van de grensovergang tussen Gaza en Egypte bij Rafah. Voor veel zieke of gewonde Palestijnen is er in Gaza onvoldoende hulp. De openstelling maakt het mogelijk om die in het buitenland te vinden.

Het is aan Egypte om deze Palestijnen toe te laten. Volgens het Israëlische leger worden daarover afspraken gemaakt. De Egyptische regering zegt dat dit nog niet is gebeurd. Ook zegt Egypte dat de grens volgens het staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas van beide kanten moet opengaan; tienduizenden Gazanen die in Egypte verblijven zouden daardoor terug kunnen. Het Israëlische leger verklaarde dat de grens alleen opengaat voor vertrek uit Gaza.

16.500 inwoners

De openstelling is een afspraak uit het staakt-het-vuren dat in oktober van kracht werd. Volgens de VN hebben 16.500 inwoners van Gaza hulp in het buitenland nodig.

Voor het uitbreken van de Gazaoorlog, in 2023, was de grensovergang bij Rafah voor de meeste inwoners de enige plek waar ze Gaza konden verlaten. In mei 2024 nam het Israëlische leger Rafah in en ging de overgang dicht, ook voor humanitaire hulp.

In november 2023 liet Israël gewonde Palestijnen en buitenlanders via Rafah uit Gaza vertrekken:

Israël stelde als voorwaarde voor het weer openen van de grens dat Hamas alle Israëlische gijzelaars moest overdragen. Dat is met de resten van twee overleden gijzelaars nog niet gebeurd, omdat ze onvindbaar zouden zijn.

Hamas en de terreurgroep Islamitische Jihad zeggen dat de resten van een van hen zijn teruggevonden en dat ze vanmiddag aan Israël worden overgedragen.

Voormalig ING-topman Ralph Hamers hoeft definitief niet voor de rechter te verschijnen vanwege de witwasproblemen bij ING Nederland. Dat heeft het gerechtshof Den Haag besloten.

Vervolging van Hamers is volgens het Hof "niet zinvol" meer. Dat komt enerzijds omdat de problemen inmiddels zo lang geleden hebben plaatsgevonden, dat ze bijna verjaard zijn. Door een uitgebreid onderzoek van het Openbaar Ministerie vindt het hof anderzijds dat er een duidelijk signaal is afgegeven aan topbankiers: "De norm is bevestigd dat ook bestuurders van een bank niet vrijuit gaan als zij hun verantwoordelijkheid niet nemen."

Vijf jaar terug gaf het gerechtshof het OM opdracht om te onderzoeken of Hamers als hoogste baas leidinggaf aan strafbare feiten bij ING. Via ING Nederland konden criminelen tussen 2010 en 2016 bankrekeningen gebruiken om honderden miljoenen euro's wit te wassen. ING schikte deze zaak in 2018 met een recordboete van 775 miljoen euro.

Onvoldoende bewijs

Pieter Lakeman, voorzitter van de Stichting Onderzoek Bedrijfsinformatie (SOBI), spande met succes bij het gerechtshof een procedure aan over het besluit van het OM om niemand bij ING te vervolgen. Na jaren van onderzoek concludeerde het OM een jaar geleden dat er "onvoldoende bewijs" was gevonden om Hamers persoonlijk aan te klagen.

Bij het eerdere besluit om justitie onderzoek naar Hamers te laten doen, verweet het hof de ING'er nog dat hij niet zelf was komen opdagen bij de zittingen. Indertijd was hij topman van de Zwitserse grootbank UBS. Hamers' advocaat stelde dat hij het hof expliciet had gevraagd of zijn cliënt naar Den Haag moest komen, maar dat hij te horen had gekregen dat dit niet nodig was.

In het vandaag verschenen besluit schrijft het hof dat het belangrijk was dat Hamers nu wel is verschenen. "Hij heeft vragen beantwoord en inzicht gegeven in zijn rol als topman bij een complexe internationale bank." Verder erkent het hof dat ING inmiddels de witwascontroles heeft verbeterd.

Demonstreren bij abortusklinieken mag, maar burgemeesters mogen beperkingen opleggen om wanordelijkheden te voorkomen. Dat staat in een uitspraak van de Raad van State, de hoogste Nederlandse bestuursrechter.

Zo mag een betoging direct voor de ingang van de kliniek worden verboden, zolang demonstranten maar een plek krijgen binnen zicht- en gehoorafstand van de kliniek. Bezoekers van de kliniek kunnen dan zelf bepalen of ze een directe confrontatie aangaan met de betogers, zegt de Raad van State.

"Iedereen heeft het recht om te demonstreren, maar dat recht is niet onbeperkt", vat de Raad van State samen. Het demonstratierecht kan worden beperkt om de gezondheid te beschermen, in het belang van het verkeer en/of om wanordelijkheden te voorkomen.

De Raad van State tekent daarbij aan dat er bij een demonstratie bij een abortuskliniek sneller sprake is van wanordelijkheden dan bij een ander protest. "Rond een abortuskliniek hoort een bepaalde mate van orde en rust te heersen, net als bij een ziekenhuis."

Groningen, Heemstede en Amsterdam

De Raad van State deed vandaag uitspraak in vier zaken over demonstraties bij abortusklinieken in Groningen, Heemstede en Amsterdam. In alle vier de zaken had de burgemeester bepaald dat de demonstratie niet voor direct voor de ingang van abortusklinieken mocht plaatsvinden. De betogers waren het daar niet mee eens.

In drie van de vier gevallen is de alternatieve protestlocatie die door de burgemeester was aangewezen volgens de Raad van State binnen de zicht- en gehoorafstand van de bezoekers. Alleen in het geval van het protest van Verein Donum Domini in Heemstede was dat niet zo. De locatie die door de burgemeester was aangewezen "ligt voor de demonstranten te ver weg van de abortuskliniek om hun demonstratierecht goed uit te kunnen oefenen", aldus de hoogste bestuursrechter.

Juridische strijd

Gemeenten worstelen al langer met de activisten bij klinieken, die vrouwen aanspreken en ervan proberen te overtuigen af te zien van een abortus. Ze staan geregeld voor de kliniek met borden als 'abortus is moord'.

In september riep burgemeester Dijksma van Utrecht de landelijke politiek op om met nieuwe wetgeving te komen. Actiegroep Jezus Leeft was een maand daarvoor in het gelijk gesteld door de Raad van State, in een hoger beroep dat was aangetekend door Dijksma.

De zaak ging over het voornemen van de actiegroep om in mei 2021 te demonstreren voor een abortuskliniek. De burgemeester gaf de betogers toestemming om in een laad- en loszone 70 meter verderop te demonsteren, zodat de bezoekers van de kliniek niet fysiek zouden worden belaagd of emotionele schade zouden ondervinden.

Jezus Leeft wilde voor de kliniek demonstreren en maakte bezwaar tegen het besluit van de burgemeester. De actiegroep kreeg gelijk tot aan de hoogste bestuursrechter die 70 meter te ver vond. Daarop demonstreerde Jezus Leeft weer voor de deur van de abortuskliniek in Utrecht.

Ook spoorwegovergangen in goederenlijnen waar maar weinig treinen rijden, moeten goed worden beveiligd. Gebeurt dat niet, dan moeten die 'stille' overwegen worden opgeheven.

Dat stelt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) naar aanleiding van een ongeluk vorig jaar zomer in Hooge Zwaluwe, meldt Omroep Brabant. Bij het ongeluk kwam de 25-jarige treinmachinist Lars Bussing om het leven.

Het ongeluk gebeurde op woensdagmiddag 28 augustus 2024 op een stuk goederenspoor dat slechts tweemaal per week wordt gebruikt. Een vrachtwagenchauffeur reed de onbeveiligde overweg Zanddijk op, terwijl de goederentrein op langzame snelheid dichterbij kwam.

Uit het onderzoek dat de OVV heeft gedaan, blijkt dat de 25-jarige machinist drie keer een waarschuwingssignaal gaf met de toeter, maar de chauffeur zag de trein pas toen hij al op het spoor stond.

Begroeiing

Volgens het onderzoek had de vrachtwagenchauffeur de trein niet verwacht. Mogelijk had hij door de begroeiing zelfs de indruk dat dit stuk spoor helemaal niet in gebruik was. Hij richtte zijn aandacht dan ook vooral op de versmalling van de overweg en mogelijke tegenliggers.

Er stonden bij de overweg alleen waarschuwingsborden en geen spoorbomen.

Machinist Bussing bestuurde de trein radiografisch. Hij zat niet in de cabine, maar stond voorop de locomotief met een 'afstandsbediening', omdat hij van daar dacht beter zicht te hebben op het spoor en het wegverkeer.

Bij het ongeluk raakten ook twee collega's van Bussing gewond. De vrachtwagenchauffeur liep lichte verwondingen op.

Veiligheidsrisico's

De Onderzoeksraad stelt nu dat verschillende instanties in gebreke zijn gebleven. Zo wisten spoorbeheerder ProRail, de gemeente Drimmelen en Bussings werkgever DB Cargo dat er veiligheidsrisico's waren bij de onbewaakte spoorwegovergang in Hooge Zwaluwe, maar greep niemand in, mogelijk omdat onduidelijk was wie waarvoor verantwoordelijk was.

De OVV vindt dat er nu wel iets moet gebeuren op de 'stille' overwegen in het goederenspoor. De raad wijst op de tegenstelling met "het veelgebruikte reizigersnet", waar ProRail in 2018 is begonnen om alle 180 onbewaakte overwegen te beveiligen met slagbomen en lichtsignalen of ze weg te halen. Op trajecten waar passagierstreinen rijden, zijn op dit moment nog maar negen onbeveiligde openbare overwegen in Nederland.

ProRail zou ook op sporadisch gebruikte stukken spoor voor goederenlijnen, zoals dat in Hooge Zwaluwe, dezelfde keuzes moeten maken en "actief beveiligen", vindt de raad. Lukt dat niet, bijvoorbeeld omdat het te duur is, "dan moet ProRail overwegen de overweg of het baanvak op te heffen", zegt Scott Douglas van de OVV.

Petitie

De familie van Bussing begon na het ongeluk een petitie waarin de plaatsing van spoorbomen bij de overweg werd geëist. "Het laatste wat we willen, is dat een andere familie doormaakt wat wij moeten doorstaan", zei een van de initiatiefneemsters eerder bij Omroep Brabant.

DB Cargo heeft inmiddels radiografisch rijden op hoofdspoorlijnen verboden.

De Chinese politie heeft de zoektocht naar slachtoffers van de hevige brand die vorige week woedde in een appartementencomplex in Hongkong afgerond. Er woonden zo'n 4600 mensen in bijna 2000 appartementen.

Alle zeven gebouwen van het appartementencomplex die werden getroffen zijn doorzocht, meldt de politie. Het aantal dodelijke slachtoffers is opgelopen tot 159. De zoekactie duurde lang omdat het zicht in de gebouwen daags na de brand nog slecht was.

Nog 31 mensen worden vermist. De politie zegt dat naar hen nog wordt gezocht onder het puin. Het is niet duidelijk of alle slachtoffers kunnen worden geïdentificeerd omdat sommige stoffelijke overschotten volledig kunnen zijn vergaan.

Bamboesteigers

De gebouwen werden de afgelopen tijd gerenoveerd, maar daarbij werden veel materialen gebruikt die niet voldeden aan de regels. Zo werden netten gebruikt bij de werkzaamheden die niet overal brandwerend genoeg waren.

Ook hingen de netten op moeilijk bereikbare plekken, waardoor deze niet opgemerkt werden bij controles. Het vuur kon zich ook snel verspreiden via steigers van bamboe, die veel worden gebruikt bij bouwwerkzaamheden in de Chinese metropool. Bamboe is een sterk en goedkoop materiaal dat in China zelf groeit en daarom een veelgebruikt product. Ook is het buigzaam en makkelijk in te korten, wat van pas kan komen in krappe ruimtes.

In de video hieronder wordt uitgelegd hoe het vuur zich zo snel kon verspreiden.

De politie heeft in het onderzoek naar de brand nog eens zes mensen gearresteerd, waarmee het aantal aanhoudingen op 21 komt. De zes die vandaag zijn aangehouden zijn werknemers van een onderaannemer die verantwoordelijk zou zijn voor de brandalarminstallaties.

Ze worden ervan verdacht de brandweer ten onrechte te hebben verteld dat de alarmen tijdens de renovatiewerkzaamheden niet zouden worden uitgeschakeld. Vijf van hen blijven voorlopig vastzitten. Een van de verdachten is op borgtocht vrijgelaten.

De politie in Nieuw-Zeeland wacht tot de natuur zijn werk doet bij de verdachte van de diefstal van een Fabergé-medaillon. De 32-jarige man zou het medaillon in de vorm van een ei vrijdag bij een bezoek aan een juwelier in Auckland hebben doorgeslikt om het te kunnen meenemen zonder betrapt te worden.

Het bewijs daarvoor is er nog niet. "De man is na zijn aanhouding medisch onderzocht en een agent heeft opdracht gekregen om hem constant in de gaten te houden. In dit stadium is de hanger nog niet teruggevonden."

De hanger had een waarde van 33.000 Nieuws-Zeelandse dollar, omgerekend ruim 16.000 euro.

Bond-film

Het 8,4 centimeter lange medaillon is er een van vijftig, naar voorbeeld van het Fabergé-ei dat in de James Bond-film Octopussy (1983) een belangrijke rol speelt. De buitenkant is groen van kleur en het is afgezet met een gouden belijning, blauwe saffieren en witte diamanten. Als je het eitje opent, komt een 18 karaats gouden octopusje tevoorschijn.

Op de site van Fabergé is te zien dat deze medaillons een ketting hebben. Of de man ook een ketting zou hebben doorgeslikt, is niet bekendgemaakt.

Ruim 80 procent van de jongeren tussen de 12 en 29 jaar heeft stress vanwege geldproblemen. 64 procent van hen zegt weleens moeite te hebben om rond te komen en veertien procent is (vrijwel) altijd aan het eind van de maand blut. Dat blijkt uit een onderzoek van State of Youth NL, een initiatief van kinderrechtenorganisatie KidsRights, onder 3004 jongeren.

Jongeren tussen de 18 en 24 jaar ervaren de meeste gelddruk. "Als jongeren 18 worden, moeten ze voor het eerst hun zorgverzekering betalen, mogen ze grotere bedragen lenen, zelf abonnementen afsluiten, achteraf betalingen doen en online gokken. Niet alle jongeren zijn daar goed op voorbereid", zegt Paula Smith, docent en onderzoeker jongeren en samenleving aan de Universiteit van Amsterdam en Hogeschool Inholland in het Radio 1 Journaal.

Hoewel geldproblemen bij jongeren een probleem van alle tijden is, is de groep waarbij het nu speelt veel groter. Volgens Smith ging het vroeger vooral om jongeren die in een financieel kwetsbaardere positie opgroeiden, zoals jongeren met een taalachterstand of een vluchtelingenachtergrond. "Nu zie je eigenlijk dat het bijna alle jongeren aangaat, dus dat maakt het wel een probleem van de hele samenleving."

De geldzorgen bij jongeren komen ook voort uit koopgedrag. Ze geven soms meer geld uit dan ze van plan waren, door impulsieve aankopen (48 procent), dingen te kopen om zich beter te voelen (36 procent) of om te kunnen meedoen met anderen (31 procent).

Sociale media spelen daarbij een grote rol. "Jongeren worden overspoeld met verschillende verleidingen. Voor sommigen is het dan heel lastig om het hoofd boven water te houden en het overzicht te bewaren", aldus Smith.

Jongeren maken zich het meest zorgen over geld als zij denken aan hun toekomst (50 procent) of onverwachte rekeningen (40 procent). Ook veroorzaken geldzorgen bij veel jongeren onzekerheid, schaamte en schuldgevoel, blijkt uit het onderzoek.

Het leidt er ook toe dat ze minder met hun toekomst bezig zijn, signaleert de docent en onderzoeker. Jongeren met geldzorgen handelen volgens haar meer in het hier en nu en zijn minder bezig met zichzelf ontplooien en ontwikkelen. "Dat is toch wel heel zorgwekkend. Je bent dan meer bezig met of je überhaupt wel een huis gaat krijgen of studieschuldvrij kunt leven, in plaats van met wat je later wil worden."

Oplossingen

De ondervraagde jongeren hebben zelf ook nagedacht over oplossingen voor hun problemen met geld. Het vergroten van kennis over geldzaken door hun ouders en school komt als een van de belangrijkste punten naar voren. Ook zien ze een grote rol voor de overheid. Die zou meer subsidies kunnen geven voor wonen en studeren en met een betere regeling kunnen komen voor het afbetalen van studieschulden. Daarnaast zou de overheid ook moeten ingrijpen bij misleidende reclames, zoals bijvoorbeeld rond Black Friday.

Ook werkgevers kunnen volgens de jongeren bijdragen aan het oplossen van geldzorgen door bijvoorbeeld de salarissen te verhogen, een (hogere) stagevergoeding aan te bieden en eerder een vast contract te geven.

Docent en onderzoeker Smith wijt veel van de problemen aan "de cultuur van consumeren en lenen die we met elkaar hebben gecreëerd. Zoals het studieleenstelsel, de hypotheek en de creditcard. Je ziet dat het heel normaal is geworden om geld te lenen."

Het is daarom volgens Smith belangrijk om naar jongeren te gaan luisteren. Jongeren zitten niet aan de formatietafel, worden niet betrokken bij het beleid rondom achteraf betalen, terwijl ze wel heel veel interessante input hebben, denkt Smith. "Er wordt vooral met bedrijven gepraat als beleid wordt gemaakt."

Koop nu, betaal later

Vorig jaar bleek uit een onderzoek van de financiële toezichthouder AFM dat minderjarige jongeren bijna 600.000 keer spullen kochten met 'koop nu, betaal later-diensten' van aanbieders als Klarna en Riverty. Met deze diensten worden jongeren makkelijk verleid om schulden te maken. Inmiddels hebben de bedrijven een leeftijdscontrole ingesteld, maar die is volgens minderjarigen makkelijk te omzeilen.

"Willen we als samenleving echt verschil maken, dan moeten we hen 'ontschuldigen' en geldproblemen gaan benaderen als een maatschappelijk vraagstuk. Niet als persoonlijk falen", aldus Smith.

Het muziekduo Suzan & Freek heeft een zoontje gekregen. Dat heeft het koppel op Instagram bekendgemaakt.

"Afgelopen zondagavond, om elf over elf, is ons zoontje geboren. We stromen over van liefde voor Sef, voor elkaar en voor het leven. Lieve Sef, jij hoort bij ons."

Het lijkt erop dat de naam een afkorting is van Suzan & Freek, de naam waaronder het koppel optreedt, maar daarover hebben ze niets gemeld.

Uitgezaaide longkanker

Suzan Stortelder en Freek Rikkerink maakten een bewogen jaar mee. In mei maakte de 32-jarige Freek bekend dat hij uitgezaaide longkanker heeft en dat er geen kans meer is op genezing. In datzelfde bericht maakte het koppel bekend hun eerste kind te verwachten.

Het stel stopte per direct met optreden en legde al hun werkzaamheden neer. Na overleg met de artsen maakten ze in juni bekend toch weer op te treden.

Op 27 juni, een maand na de kankerdiagnose, traden ze voor het eerst weer op tijdens Concert at Sea op de Brouwersdam in Zeeland. Met een minutenlang applaus werden Suzan & Freek toen welkom geheten op het podium.

Het duo was zichtbaar geëmotioneerd bij hun eerste optreden:

Personeel van de afdeling pathologie van het Martiniziekenhuis in Groningen slaat alarm over de verziekte werksfeer. Medewerkers zeggen dat daardoor ook de patiëntveiligheid in gevaar kan komen, maar de raad van bestuur van het ziekenhuis ontkent dat.

Op de afdeling pathologie wordt lichaamsmateriaal zoals weefsel, cellen en vocht van patiënten onderzocht om ziektes te diagnosticeren en de juiste behandeling te bepalen.

In een brandbrief aan de raad van bestuur stelt een groep medewerkers dat de afdeling gebukt gaat onder een angstcultuur. In de brief spreekt de groep over "misstanden op de afdeling, veroorzaakt door mismanagement", meldt RTV Noord. Zo zou een leidinggevende tegen meerdere medewerkers hebben geschreeuwd.

De groep spreekt ook over "intimidatie en manipulatie" en zegt dat medewerkers zich niet gehoord voelen. Als ze kritiek hebben, dreigt het management met "stappen", stelt de groep. Ook zit het de groep medewerkers dwars dat ze niet worden geïnformeerd over beslissingen die voor hun dagelijkse werk van belang zijn. Daarmee wordt hun expertise genegeerd, vinden ze.

Rust en concentratie

In de brandbrief wijzen de medewerkers op de mogelijke negatieve gevolgen. Hun werk moet heel precies gebeuren, in alle rust en concentratie. Maar dat kan niet als er wordt geschreeuwd. De onrust vergroot volgens de groep medewerkers de kans op fouten. "En daarmee is de patiëntveiligheid in het geding", schrijven ze in de brief.

De brief is opgesteld door een groep ervaren medewerkers, meldt RTV Noord, dat met een aantal van hen sprak. Ze zeggen steun te krijgen van veel meer collega's, maar die "durven uit angst hun baan te verliezen niet in verzet te komen". Zelf willen ze uit angst voor represailles anoniem blijven. Hun gegevens zijn wel bekend bij de redactie van RTV Noord.

Een eerste brief werd drie weken geleden bij de raad van bestuur afgeleverd, maar leidde niet tot actie. Dat is aanleiding voor een tweede brief, waarin nogmaals om een gesprek wordt gevraagd over de gang van zaken op de afdeling.

Uiterst serieus

In een reactie laat de raad van bestuur nu weten de patiëntveiligheid uiterst serieus te nemen. "We hebben meteen laten onderzoeken of de patiëntveiligheid op de afdeling pathologie in het geding is. Dit is niet het geval", aldus de raad

Verder wordt "zorgvuldig onderzoek" aangekondigd naar de sociale veiligheid op de afdeling.

De directie van het Martiniziekenhuis laat weten op korte termijn met de afdeling in gesprek te gaan.

De Amerikaanse minister van Defensie Hegseth zegt dat hij niet direct betrokken was bij de omstreden tweede aanval op een 'drugsboot' op 2 september in de Caribische Zee. Hij zag de eerste aanval live, maar daarna zou hij zijn vertrokken. "We hebben op het ministerie veel te doen. Dus ik bleef daar niet, ik ging naar de volgende vergadering."

Over die tweede aanval ontstond onrust in het Amerikaanse parlement na een bericht in The Washington Post. De krant schreef dat operationeel commandant admiraal Bradley er opdracht voor gaf, omdat twee opvarenden de eerste aanval hadden overleefd. Ze klampten zich vast aan wrakstukken van de kapotgeschoten boot.

De Democratische senator Tim Kaine sprak van "een duidelijke schending" van de Amerikaanse oorlogswetten en het internationaal recht. "Dus als het waar is, komt dit dicht bij een oorlogsmisdaad."

Achter Bradley

Hegseth zegt dat hij door zijn snelle vertrek zelf geen overlevenden heeft gezien. Hij zou pas uren later hebben gehoord dat Bradley bevel had gegeven voor een tweede aanval.

Hegseth staat daar achter. "Admiraal Bradley nam de juiste beslissing om de boot tot zinken te brengen en de bedreiging uit te schakelen." Bradley spreekt donderdag met parlementsleden over de aanvallen op de vermeende drugsboot. Dat doet hij achter gesloten deuren.

President Trump deelde beelden van de aanvallen op zijn socialemediaplatform:

De aanval van 2 september was de eerste van een reeks, waarbij de Amerikaanse marine snelle boten vernietigde die in het Caribisch gebied en op de Stille Oceaan drugs zouden vervoeren. Bewijs daarvoor is er niet, maar de aanvallen hebben wel aan meer dan tachtig opvarenden het leven gekost.

Trump zei in oktober dat militair ingrijpen tegen drugssmokkelaars nodig is om de VS te beschermen. "Als je onze mensen probeert te vergiftigen, zullen we je opblazen. Dat is de enige taal die ze echt verstaan."

In een natuurgebied bij Den Helder is de geurende stekelkorstzwam aangetroffen. Het gaat om een zeer zeldzame paddenstoel die pas sinds 2019 in Nederland voorkomt en niet veel wordt gezien.

Hobbyist Leon Minkema dacht aanvankelijk aan "een soort prutje" toen hij de paddenstoel aan de achterkant van een omgehakte boomstam zag zitten. Maar toen hij eromheen liep, ontdekte hij de geurende stekelkorstzwam. Het is een exoot die oorspronkelijk in Australië en Zuid-Amerika groeit.

"Ik vind hem wel fraai", zegt Minkema bij NH Nieuws. "De kleur is sober, maar dat hoeft niet altijd uit te maken. De bijzonderheid zit 'm vooral in de vorm, met die lange tandjes." Die lijkt wel wat op stalactieten, zoals die in (druipsteen-)grotten worden aangetroffen.

De geurende stekelkorstzwam ofwel Mycoacia nothofagi staat te boek als zeer zeldzaam. Op 26 januari 2019 werd de paddenstoel voor het eerst in Nederland gevonden in de bossen van Soest. Precies twee maanden later bleek er eentje te groeien in park Sonsbeek in Arnhem. De houtzwam had toen nog geen Nederlandse naam, maar gezien de alles doordringende geur kozen mycologen voor geurende stekelkorstzwam.

Struinnatuur

De exoot is naar alle waarschijnlijkheid via een stuk hout de grens overgekomen en heeft zich daarna via sporen in de lucht verder verspreid. Toch zijn er tot nu toe niet meer dan vijftien waarnemingen.

Minkema kwam de paddenstoel tegen tijdens een wandeling door Mariëndal. Dat is een voormalig bloembollenveld bij Den Helder dat sinds 2005 door de provincie is omgevormd tot 'struinnatuur', vol met wilde bloemen.

De hobbyist heeft meteen een monstertje genomen en naar bevriende amateur-mycologen gestuurd. Zelf is hij alweer onderweg naar een volgende ontdekking: het blauwgestekeld rouwvliesje dat in Flevoland gezien zou zijn. Dat is ook een zeldzame paddenstoel, maar lang niet zo zeldzaam als de stekelkorstzwam.

In steeds meer plaatsen worden dieselbussen vervangen door elektrische. De voertuigen zijn weliswaar groener, maar ook een stuk zwaarder dan hun voorgangers. Dat leidt onder meer tot schade aan wegen en overlast voor omwonenden.

Begin 2025 stonden zo'n 9000 bussen geregistreerd in Nederland. Op dit moment is een kwart daarvan elektrisch. In 2030 moet het busverkeer volledig emissievrij zijn.

Brian van der Graaf uit Dordrecht had nooit echt last van de busbaan voor zijn deur, totdat er een paar jaar geleden elektrische bussen gingen rijden. Als die langsreden, trilde zijn huis.

Toen de elektrische bussen in 2024 tijdelijk werden vervangen door diesels omdat er technische problemen waren, hielden de trillingen op. Uiteindelijk bleek een verkeersdrempel voor de deur van Van der Graaf de boosdoener: de drempel werd weggehaald en het trilprobleem was opgelost.

Tonnen zwaarder

Drempels blijken inderdaad een lastig punt. Elektrische bussen wegen gemiddeld 15 ton, een stuk zwaarder dan diesels die ongeveer 9 ton wegen. Die extra massa is in de buurt voelbaar als de bus over een drempel rijdt.

Bovendien raakt het wegdek beschadigd, zegt hoofddocent voertuigdynamica Igo Besselink van de TU Eindhoven. Voornamelijk op binnenwegen, waar vooral personenauto's en bussen rijden. "Op wegen die berekend zijn op zwaar verkeer zoals vrachtwagens en kraanwagens, is het effect van een elektrische bus minder groot."

Niet alleen het gewicht veroorzaakt schade aan wegen, een elektrische bus trekt ook een stuk sneller op. "Met een koppeling of automatische versnellingsbak gaat dat geleidelijker", zegt Besselink. "Ik kan me voorstellen dat als je hard gas geeft op een losse klinkerweg, de klinkers gaan draaien." Omwonenden kunnen dan trillingen voelen.

Dat bleek in Utrecht, waar sinds 2017 steeds meer elektrische bussen rijden. De gemeente ontving klachten over overlast en liet een onderzoek uitvoeren door adviesbureau Sweco. De schade bleek mee te vallen, zegt adviseur Henk Nanninga. "Maar de norm voor hinder werd wel overschreden", vooral 's avonds.

Sweco kwam met een advies aan de vervoerder, de gemeente en de provincie. "De vervoerder kan chauffeurs aanspreken op rijgedrag. De provincie kan kijken naar alternatieve busroutes en de gemeente zou drempels kunnen weghalen." Er zijn drie verantwoordelijken dus. "Het is een samenspel. Maar uiteindelijk is de gemeente verantwoordelijk voor het woongenot van bewoners."

Ondergrondse schermen

Ook in Enschede komen vaker klachten binnen over schade aan wegen sinds de elektrische bussen twee jaar geleden gingen rijden. Volgens de gemeente is er weinig aan te doen. "Elektrische voertuigen worden de standaard", zei wethouder Teutelink.

Dat zegt ook de provincie Overijssel. "Verkeer wordt in het algemeen steeds zwaarder, niet alleen bussen." De bussen voldoen aan wet- en regelgeving wat betreft massa, zegt Overijssel.

De gemeente Groningen pakte het anders aan. Nog voordat de elektrische bussen werden ingezet, werd uitgezocht waar trillingen mogelijk tot overlast kunnen leiden. Busroutes werden daarop preventief aangepast.

"We hebben ook ondergrondse schermen geplaatst tegen trillingen", zegt toenmalig projectmanager Herman Lubbers. "En dat werkt, want er zijn geen klachten meer."

Een simpele oplossing is dat niet, zegt hij, want er moet een sleuf gegraven worden in de grond waar ook allerlei boomwortels, leidingen en funderingen lopen. "Maar uiteindelijk willen we met elkaar verduurzamen", zegt hij. Hij vindt het dan ook niet gek dat de gemeente zijn verantwoordelijkheid nam en de kosten droeg. "Al het verkeer wordt zwaarder", zegt Lubbers. "Daar moeten we mee leren omgaan."

Ontwikkeling is gaande

De ontwikkeling is nog volop gaande, zegt ook Besselink van de TU Eindhoven. "Er worden langzaamaan wel bussen gemaakt van lichter materiaal die hetzelfde wegen als een dieselbus", zegt hij. Ook batterijen worden steeds lichter.

Vervoerder Arriva herkent de signalen. "Op sommige plekken blijkt dat de weg niet is berekend op zwaardere bussen en vrachtwagens, maar dat is de verantwoordelijkheid van gemeenten en provincies." Volgens Arriva zal de elektrische busvloot de komende jaren nog meer groeien, omdat "provincies eisen dat vervoerders die overstap maken".

Vervoerder Qbuzz spreekt van een ontwikkeling die nodig is om het openbaar vervoer uitstootvrij te maken. Daarbij gaat het niet alleen om het materieel, maar ook om de infrastructuur, zegt Qbuzz.