NOS Nieuws - Algemeen

De vrouwtjes zijn regenboogkleurig en het dier brengt zijn leven over het algemeen door in de open oceaan en wordt zelden in het wild waargenomen. Toch stond een Australische zeebioloog onlangs oog in oog met een blanket octopus of dekenoctopus. Slechts een handvol mensen gingen haar voor.

"Toen ik het dier voor het eerst zag, dacht ik dat het een jonge vis met lange vinnen kon zijn, maar toen hij dichterbij kwam, realiseerde ik me dat het een vrouwelijke dekenoctopus was. Ik kreeg een overweldigend gevoel van vreugde en opwinding", zegt zeebioloog Jacinta Shackleton in de Britse krant The Guardian.

Shackleton maakte een filmpje van de zeldzame octopus:

Shackleton zag de octopus voor de kust van Lady Elliot Island in het Great Barrier Reef. "Ik bleef door mijn snorkel schreeuwen: 'Het is een dekenoctopus!' Ik was zo opgewonden dat ik het moeilijk vond om mijn adem in te houden om naar beneden te duiken en het te filmen."

Gewichtsverschil

Dekenoctopussen worden nauwelijks aangetroffen in het wild. Volgens Shackleton is de octopus slechts drie keer eerder waargenomen in hetzelfde gebied. Een dekenoctopus brengt zijn levenscyclus over het algemeen door in de open oceaan, dus het is nog ongebruikelijker om er een op het rif te ontdekken.

De eerste keer dat een levend mannetje werd gespot was 21 jaar geleden. Er is overigens een groot verschil tussen mannetjesdekenoctopussen en vrouwtjes. Terwijl vrouwtjes tot 2 meter lang worden, komen de mannetjes niet verder dan 2,4 centimeter. Een vrouwtje wordt tot 40.000 keer zwaarder dan een mannetje, een gewichtsverschil tussen de seksen dat bij geen enkel ander dier ter wereld zo groot is.

"Ik was zo gefascineerd door de bewegingen, het was alsof het dier met een golvende cape door het water danste", zegt Shackleton. "De levendige kleuren zijn zo ongelooflijk dat je je ogen er niet van af kunt houden. Ik heb echt nog nooit zoiets gezien en ik denk niet dat ik dat ooit nog in mijn leven ga meemaken."

Acht mannen uit Eindhoven die worden verdacht van het voorbereiden van terroristische aanslagen blijven voorlopig in de cel. Er bestaan volgens de rechtbank in Rotterdam genoeg "ernstige bezwaren tegen alle verdachten" om de voorlopige hechtenis te verlengen. De verdachten werden in september vorig jaar gearresteerd.

Op 18 maart is de volgende zitting. Dan zal de voorlopige hechtenis opnieuw bekeken worden.

De verdachten zijn tussen de 20 en 31. Het OM verdenkt hen van sympathie voor het gedachtengoed van terreurgroep IS. Mogelijk trainden ze voor het plegen van een terroristisch misdrijf.

'Foute grappen'

Ze bekeken filmpjes van IS en instructievideo's voor het maken van wapens en explosieven. In berichten spraken de verdachten over het "door de kop poppen" of "ontvoeren en onthoofden tijdens een livestream" van politici als Mark Rutte en Geert Wilders.

Hun advocaten zeggen dat er sprake was van slechte en foute grappen. De mannen trainden samen in een garagebox in Eindhoven. Het OM heeft geen wapens en explosieven gevonden en er is ook geen bewijs voor concrete plannen voor een aanslag.

De 21-jarige man die gisteren werd doodgeschoten door de politie nadat hij was ontsnapt uit een jeugdgevangenis in Breda zat in de laatste behandeling van de zogeheten PIJ-maatregel, ook wel jeugd-tbs genoemd. Bij die behandeling wordt een jongere met een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis opgenomen in een justitiële jeugdinrichting.

Omdat hij in de laatste fase zat werd er een verlofplan opgesteld. Sinds augustus mocht hij op onbegeleid verlof en doordeweeks buiten de Justitiële Jeugdinrichting Den Hey-Acker werken, schrijft minister Weerwind voor Rechtsbescherming in een Kamerbrief.

Gisteren kreeg de inrichting van de werkgever van de man de melding dat hij eerder op de dag drie uur afwezig was geweest. Twee medewerkers uit de inrichting zijn hem toen met een auto gaan ophalen om hem terug te brengen naar de inrichting.

Vuurgevecht met Belgische politie

Toen de man met de medewerkers in de auto zat bleek hij over een vuurwapen te beschikken. Hij dwong hen om hem naar België te vervoeren. Daar werden ze vrijgelaten, waarop ze de politie belden.

In de plaats Brecht zou de Belgische politie hem even na 16.00 uur tot stoppen hebben proberen dwingen. Er ontstond een vuurgevecht waarbij volgens de Belgische justitie over en weer werd geschoten. De ontsnapte gevangene kwam daarbij om het leven.

Dit zijn beelden van het schietincident:

De gegijzelde personeelsleden van de Jeugdinrichting, en de politiemensen die betrokken waren bij het schietincident, zijn allemaal ongedeerd gebleven.

Zowel in Nederland als België wordt onderzoek gedaan naar het incident. De toedracht van de ontsnapping wordt in Nederland onderzocht door de Dienst Justitiële Inrichtingen. In België heeft het parket van Antwerpen de toezichthouder van de Belgische politiediensten opgedragen de agenten te verhoren die betrokken waren bij de schietpartij.

De man die verantwoordelijk is voor doodrijden van de 14-jarige Tamar uit Marken is onvindbaar. De destijds 28-jarige bestuurder werd niet vervolgd voor het ongeval, maar moet wel een boete betalen van 1500 euro. Die boete is niet betaald, en ook is niet duidelijk waar de man nu woont.

De eerste boete die justitie in september had gestuurd, werd niet betaald. Daarna volgde een eerste aanmaning, die vervolgens 'onbestelbaar retour' kwam.

In juli, ten tijde van de aanrijding, woonde de man in Duitsland en zat hij in een asielprocedure. Het is niet bekend wat zijn status nu is. Het OM kijkt nu naar mogelijkheden om de man de boete alsnog te laten betalen.

Geen dood door schuld

Tamar werd op 25 juli 2020 dood gevonden in een berm tussen Monnickendam en Marken. Ze was eerder op de avond weggelopen van huis na een ruzie met haar ouders. Uit bewakingsbeelden bleek dat een Mazda met een Duits kenteken betrokken was geweest bij haar dood.

De sporen op de auto van de man bevestigden dat de bestuurder over het meisje heen was gereden, maar zij lag op dat moment al op de weg, stelde het OM. Volgens het OM heeft de man te weinig op de weg gelet en kon hij daardoor niet op tijd reageren.

Vanwege die omstandigheden kon de man niet vervolgd worden voor dood door schuld. De ouders van Tamar zijn het niet eens met de beslissing van het OM en zijn een artikel-12-procedure gestart. Via het gerechtshof willen ze de man alsnog voor een rechter krijgen.

De Gouden Koets wordt voorlopig niet meer door het Koninklijk Huis gebruikt voor de rijtoer op Prinsjesdag of andere officiële gelegenheden. Dat heeft koning Willem-Alexander vandaag in een videoboodschap bekendgemaakt.

"We kunnen het verleden niet herschrijven. We kunnen wel samen proberen ermee in het reine te komen. Dat geldt ook voor het koloniale verleden. De Gouden Koets zal pas weer kunnen rijden als Nederland daar klaar voor is. En dat is nu niet het geval", zegt de koning.

"Het heeft geen zin om wat gebeurd is door de bril van onze tijd te veroordelen en te diskwalificeren. Simpelweg historische objecten en symbolen verbannen is beslist ook geen oplossing. In plaats daarvan is een gezamenlijke inspanning nodig die dieper gaat en langer duurt. Een inspanning die ons verbindt in plaats van verdeelt."

Bekijk de video van koning Willem-Alexander hier:

De koets werd in 2015 voor het laatst gebruikt tijdens het traditionele ritje op Prinsjesdag. Na een ruim vijf jaar durende restauratie was de Gouden Koets naar het Amsterdam Museum gebracht, waar hij in een glazen behuizing op de binnenplaats tentoongesteld staat. Tijdens de restauratie gebruikte koning Willem-Alexander vervangend vervoer, de Glazen Koets uit 1826.

In de expositie is ook aandacht voor de discussie over het omstreden zijpaneel Hulde der koloniën, dat velen tegenwoordig racistisch noemen. Een besluit over wat er met de koets zou gebeuren na de tentoonstelling was er nog niet.

Koloniaal verleden verheerlijkt

Al voor aanvang van de restauratie in 2015 speelde er een maatschappelijke discussie over het paneel, aan de zijkant van de koets, dat het Nederlandse koloniale verleden zou verheerlijken. Critici meenden dat de koets om die reden niet langer gebruikt kan worden of dat het paneel vervangen zou moeten worden.

De koning besloot dat de Gouden Koets in oorspronkelijke staat gerestaureerd moest worden, "als deel van ons cultureel erfgoed". "We gaan niet de geschiedenis herschrijven", zei hij vorig jaar in een persgesprek. "Zodra de restauratie is afgerond zien we wel verder."

De koets werd in 1898 door Amsterdam geschonken aan koningin Wilhelmina ter ere van haar inhuldiging. Sinds 1903 werd de koets vooral gebruikt voor de rijtoer op Prinsjesdag. De afgelopen twee jaar was er op Prinsjesdag vanwege de coronamaatregelen geen rijtoer.

Mensen kunnen vanaf zaterdag op afspraak weer in niet-essentiële winkels terecht; ze mogen bijvoorbeeld ook weer een afspraak maken bij de kapper of bij andere contactberoepen. Er blijven wel voorwaarden gelden voor de openingstijden. Verder mogen universiteiten, hogescholen en het mbo weer fysiek les geven.

Haagse bronnen melden het kabinet in grote lijnen heeft bereikt over die versoepelingen van de coronamaatregelen. De meest betrokken bewindslieden hebben er met hun gebruikelijke adviseurs over besproken op het Catshuis.

Ook binnen sporten, bijvoorbeeld in sportscholen, wordt weer mogelijk. Naar vormen blijven de horeca en de cultuursector voorlopig dicht. Mondkapjes worden op meer plekken verplicht en moeten dan minimaal van het 'type 2' zijn (chirurgische mondmaskers).

Quarantaineregels

Er zijn bij het kabinet nog wel zorgen over het grote aantal besmettingen, waardoor veel mensen niet naar hun werk kunnen.

Om te voorkomen dat de samenleving daardoor te veel wordt ontwricht, kijkt het kabinet naar het versoepelen van de quarantaineregels voor mensen met cruciale beroepen. Er wordt gedacht aan het verkorten van de quarantaineplicht van tien naar vijf dagen.

De werknemers in cruciale beroepen, bijvoorbeeld in de zorg, het onderwijs, de voedselverwerking en het transport, kunnen zich dan op de derde dag van hun quarantaine laten testen en niet pas twee dagen later.

Druk om te versoepelen

De huidige lockdown loopt tot en met morgen, en van veel kanten was er druk om de maatregelen te versoepelen. Daarbij wordt er vaak op weergave dat het aantal ziekenhuisopnamen lijkt mee te vallen. Zo hadden verschillende winkels al gezegd dat ze in elk geval opengaan en een aantal gemeenten aangekondigd aan de regels niet te 'handhaven'.

Ook regeringspartijen in de Tweede Kamer vroegen om meer mogelijkheden voor ondernemers. En er waren demonstraties, onder meer van sportscholen.

Het besluit van het kabinet ligt in de lijn van het advies van het Outbreak Management Team (OMT). De scenario's die het OMT nu aan het kabinet heeft beelden zijn een stuk minder wezenlijk dan een maand geleden. Volgens het OMT is de omikronvariant van het virus veel minder ziekmakend dan eerder gevreesd.

Meer overleggen

Na het beraad op het Catshuis zijn er nog diverse andere overleggen. Zo is er vanavond nog een vergadering van minister Yesilgöz van Justitie en Veiligheid met de burgemeesters.

Morgen zet het kabinet de puntjes op de i en 's avonds geven premier Rutte en minister Kuipers van Volksgezondheid dan een voorstelling. Die zal iets anders van aard zijn dan de vorige. Het is de bedoeling dat Kuipers ook een toelichting geeft met afbeeldingen op een scherm.

Franse docenten staken massaal tegen het coronabeleid van president Macron en onderwijsminister Blanquer. De leraren vinden dat er niet genoeg gedaan wordt om ze te beschermen in de omikronpiek en dat het huidige beleid tot een grote puinhoop in de klassen leidt.

Stakende docenten gaan in zo'n zeventig steden de straat op, waaronder Parijs, Lyon, Nice en Rouen. Naar schatting is de helft van de Franse scholen dicht. Hoeveel leraren er precies staken, is niet bekend. De schattingen van de bonden en gegevens van het ministerie lopen sterk uiteen.

Basisonderwijsvakbond SNUipp-FSU, die opriep tot de staking, schat dat driekwart van de onderwijzers meedoet. De vakbond van het voortgezet onderwijs, SNES-FSU, schat dat 62 procent leraren uit het voortgezet onderwijs, vandaag staakt. Volgens het ministerie van onderwijs is dit 38,4 procent (PO) en 23,7 procent (VO). Ook de grootste vereniging van ouders van leerlingen steunt de acties.

Succes of niet?

Macron zei deze week dat Frankrijk van alle landen zijn scholen het meest open houdt en noemde dat een van Frankrijks grootste successen in de coronapandemie. Maar de onderwijsbonden vinden dat de prijs veel te hoog is. Leraren en leerlingen zijn niet goed beschermd en het aantal besmettingen is hoog opgelopen, waardoor nu zo'n 10.000 klassen thuis zitten.

De bonden zeggen dat in die chaos niet goed geleerd kan worden. Ze eisen dat leerlingen en docenten beter beschermd worden, onder meer door het verstrekken van betere mondmaskers en de ventilatie in de klaslokalen te verbeteren.

De demonstranten verzamelen zich in de grote steden:

De directe aanleiding voor de staking was het nieuwe gezondheidsprotocol voor scholen. Dat werd vlak voor het einde van de kerstvakantie in de pers aangekondigd en is sindsdien twee keer veranderd. Als een leerling besmet blijkt, moeten klasgenoten drie negatieve zelftests overleggen met steeds twee dagen ertussen.

In een tijd waarin apotheken en laboratoria overbelast zijn en zelftests niet goed beschikbaar, leidt dit protocol volgens docenten tot een "onbeschrijfelijke puinhoop". Volgens SNUipp-FSU kunnen leraren op deze manier en met wisselende klassen niet goed meer lesgeven en lijken ze meer op kinderdagverblijven.

In Egypte heeft het Arabic Network for Human Rights Information (ANHRI) zichzelf opgeheven. Aanleiding zijn intimidaties tegen de organisatie en zorgen om de veiligheid van de medewerkers. ANHRI was een van de laatste onafhankelijke mensenrechtenorganisaties in het land.

Achttien jaar lang deed de organisatie in Egypte onderzoek naar onder meer de persvrijheid in het land en de situatie van gevangenen. "Ze brengen een beeld naar buiten wat de Egyptische overheid liever niet ziet", zegt journalist Joost Scheffers vanuit Egypte in het NOS Radio 1 Journaal.

In Egypte krijgen mensenrechtenactivisten met geweld en intimidatie te maken. Zo werd de oprichter van ANHRI, Gamal Eid, op straat in elkaar geslagen en zit de advocaat van de organisatie al ruim een jaar vast.

Ook mogen medewerkers het land niet verlaten, waardoor het moeilijker is om hun zichtbaarheid in het buitenland te vergroten. Ook lopen ze daarmee belangrijke inkomsten mis.

Internationale druk

Volgens Scheffers wil president Sisi het imago van het land oppoetsen en is het goed nieuws voor de autoriteiten dat de organisatie zelf heeft besloten het werk neer te leggen. "Als Egypte de stekker eruit had getrokken, hadden ze kunnen rekenen op een storm van internationale kritiek", zegt de journalist. "Internationaal gezien is er wel druk op Egypte om de mensenrechtensituatie te verbeteren, maar meestal is die druk zonder slagkracht."

De situatie is wel wat veranderd sinds Biden president van de VS is. Jaarlijks ontvangt Egypte 1,3 miljard dollar aan militaire steun vanuit de VS, wat het land hard nodig heeft. Afgelopen september besloot Biden een deel van dat bedrag in te houden vanwege de mensenrechtensituatie.

"Daarna heeft Egypte een hele rits aan prominente activisten, journalisten en advocaten vrijgelaten", zegt Scheffers. Toch stemt de huidige situatie weinig hoopvol. "De repressie gaat onverminderd hard door."

In Canada heeft een gescheiden ongevaccineerde vader het recht verloren om zijn 12-jarige kind te ontmoeten. Een rechter in de provincie Quebec heeft geoordeeld dat het in het belang van het kind is dat hij zijn vader voorlopig niet ziet.

Het lijkt erop dat dit de eerste keer is dat een ouder contact met een kind wordt ontzegd omdat de ouder niet is gevaccineerd.

De vader was zelf half december naar de rechter gestapt met het verzoek om zijn kind in de kerstvakantie vaker te mogen zien. De rechter deed op 23 december uitspraak, maar het vonnis is pas nu in het nieuws gekomen. De moeder verzette zich tegen het verzoek van de vader en vertelde de rechtbank dat ze kort geleden had ontdekt dat haar ex niet gevaccineerd is en een complotdenker is.

Het kind is wel gevaccineerd, maar volgens de rechter biedt dat geen volledige bescherming tegen het coronavirus, en zeker niet tegen de omikronvariant.

Complotdenker

De vader erkende tegenover de rechter dat hij twijfels heeft over het coronavaccin, maar zei dat hij zich wel aan de coronamaatregelen houdt. Volgens de rechter blijkt uit zijn Facebookpagina echter dat hij een complotdenker is en lijkt het er sterk op dat hij de coronamaatregelen negeert.

Voor de rechter speelde verder mee dat de moeder samen met haar huidige partner ook nog twee jonge kinderen heeft, die niet zijn ingeënt, omdat kinderen onder de vijf jaar niet worden gevaccineerd.

Het vonnis geldt voor beperkte tijd, omdat de situatie rond corona snel verandert. Ook herkrijgt de vader het recht om zijn kind te zien als hij zich alsnog laat vaccineren.

Quebec

Quebec heeft van alle Canadese provincies de meeste coronadoden en het aantal besmettingen loopt de laatste weken snel op. Deze week kondigde de premier van Quebec een speciale belasting aan voor ongevaccineerden.

Bijna negentig procent van de bevolking van de provincie is gevaccineerd, maar van de coronapatiënten in de ziekenhuizen is meer dan tweederde niet gevaccineerd.

Met nog twee maanden te gaan tot de gemeenteraadsverkiezingen is in Maastricht CDA'er Niels Peeters gisteravond beëdigd als wethouder. Hij is de opvolger van Vivianne Heijnen, die staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat is geworden in het kabinet-Rutte IV.

De aanstelling van Peeters kwam er ondanks protest van vijf oppositiepartijen. Zij vinden dat de taken van Heijnen tot de verkiezingen prima door de andere wethouders overgenomen hadden kunnen worden, meldt 1Limburg.

De oppositie wijst erop dat Maastricht het goede voorbeeld moet geven en de broekriem moet aanhalen, nu het financieel slecht gaat met de stad. De raadsleden van de vijf kleinere partijen stellen dat er in deze tijd financiële offers worden gevraagd in diverse branches en dat nu het stadsbestuur zelf aan de beurt is. Een motie om af te zien van de benoeming kreeg onvoldoende steun.

Peeters neemt de portefeuille Economie, (Eu)regionalisering, Wonen en Sociale Innovatie over van Heijnen. Volgens de coalitiepartijen die samen een meerderheid in de gemeenteraad van Maastricht hebben, is dat een te belangrijke portefeuille om onbeheerd te laten, ook voor korte tijd.

Wachtgeld kan flink oplopen

Peeters heeft na twee maanden wethouderschap recht op wachtgeld. Het bedrag kan flink oplopen. De opgestapte wethouder Michiel Wiersinga in Epe ontving vorig jaar zomer 144.630 euro wachtgeld voor iets meer dan drie maanden werk, meldde Omroep Gelderland.

Maar de kans lijkt klein dat Peeters gebruik gaat maken van de regeling. Hij is van plan ook na de verkiezingen wethouder in Maastricht te blijven. Mocht dat lukken, dan krijgt hij een wethouderssalaris en geen wachtgeld.

Mensen met darm- of alvleesklierkanker lopen een veel kleiner risico op bijwerkingen na chemotherapie als ze eerst een bepaalde dna-test ondergaan. Dat blijkt uit grootschalig onderzoek van Maarten Deenen, ziekenhuisapotheker bij het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven.

Door elke patiënt eerst aan zo'n test te onderwerpen, is het mogelijk om een mutatie in het zogenaamde UGT1A1-gen te herkennen. Deze mutatie zorgt ervoor dat chemomedicatie, in dit geval het middel irinotecan, minder goed door het lichaam wordt afgebroken. De mutatie is daarmee verantwoordelijk voor een groter risico op hevige bijwerkingen.

Het dilemma van een arts

Oncoloog Geert-Jan Creemers van het Catharina Ziekenhuis is blij met de bevindingen van zijn Eindhovense collega Deenen. Hij vindt het altijd weer verschrikkelijk als een patiënt met darm- of alvleesklierkanker fysiek slecht reageert op chemotherapie en ernstige bijwerkingen krijgt. Hevige diarree waarbij liters vocht per dag verloren gaan en een snelle achteruitgang van het afweersysteem zijn dan geen uitzondering. Patiënten zijn dan extra gevoelig voor infecties die al snel levensgevaarlijk kunnen worden.

"Het is altijd een dilemma voor een arts die chemotherapie toepast. Je gebruikt een schadelijk middel om tumorcellen te vernietigen, maar er is een risico dat je de patiënt zelf beschadigt."

Maar deze risico's kunnen artsen dus vanaf nu beter gaan inschatten. Deenen onderzocht of patiënten met de problematische mutatie beduidend minder last hebben van bijwerkingen als ze een lagere dosering van het medicijn krijgen. "Dat bleek het geval. Tegelijkertijd boet het medicijn niet aan effectiviteit in om de ziekte te bestrijden."

Opkomst van gepersonaliseerde behandelingen

Marcel Verheij, hoogleraar radiotherapie aan het Radboudumc en voorzitter van het platform Oncologie SONCOS van de Federatie Medisch Specialisten, zegt dat deze benadering een goed voorbeeld is van de opkomst van gepersonaliseerde behandelingen.

"Voorheen hadden chemotherapieën meer het karakter van 'one size fits all'. Maar dankzij zo'n genetische analyse kunnen we niet alleen op moleculair niveau kijken naar de opmaak van tumorcellen en hun gevoeligheid voor een specifieke behandeling, maar ook bekijken hoe de genetica van de patiënt een rol speelt bij de afbraak van geneesmiddelen en het ontwikkelen van bijwerkingen."

Volgens Verheij wordt de effectiviteit van een chemotherapie in belangrijke mate bepaald door dergelijke genetische verhoudingen. "Als je die kent, kun je als arts de doseringen heel specifiek en persoonsgericht maken."

Een van de meest voorkomende kankersoorten

"We nemen daar erg veel leed mee weg", zegt onderzoeker Deenen. "Bij dergelijke hevige diarree moet je gewoon worden opgenomen in een ziekenhuis. Daarbij wordt darmkanker elk jaar bij ongeveer 12.000 mensen vastgesteld en daarmee is het een van de meest voorkomende kankersoorten in Nederland. Alvleesklierkanker is een van de meest dodelijke."

Deenen heeft de overtuiging dat de methode van behandelen zoals voorgesteld in zijn onderzoek, binnen afzienbare tijd tot de (internationale) standaard behoort. De onderzoeksresultaten zijn inmiddels onderworpen aan de kritische toets van medische collega's - een zogeheten peer review - en gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift European Journal of Cancer.

"De wetenschappelijke en medische commissies gebruiken juist dit soort publicaties om behandelrichtlijnen te evalueren en aan te passen", zegt Deenen. "Tijdens een congres van de Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie liet 71 procent van de oncologen weten deze methode zo snel mogelijk te willen invoeren."

De buitenlandse militairen die vorige week in Kazachstan aankwamen, verlaten het land weer. De troepen van het door Rusland geleide regionale militaire bondgenootschap CSTO waren op verzoek van de Kazachse president Tokajev naar het land afgereisd om de stabiliteit te herstellen tijdens de grootschalige protesten van vorige week.

Tijdens de hevige geweldsuitbarstingen in meerdere steden grepen de nationale ordetroepen keihard in. De protesten begonnen als een lokaal verzet tegen een verdubbeling van de brandstofprijzen in het westen van het land, maar sloegen al snel over naar vrijwel heel Kazachstan.

President Tokajev zei dat het een poging tot staatsgreep was, waar in het buitenland getrainde islamisten bij betrokken waren. Maar volgens analisten is er ook een machtsstrijd binnen de elite gaande. Tokajev zou de hulp van de CSTO hebben ingeroepen omdat hij zijn eigen veiligheidsapparaat niet vertrouwde.

Tien dagen

Bij de onlusten vielen demonstranten overheidsgebouwen aan en vochten ze met de oproerpolitie. Daarbij zouden 164 doden zijn gevallen. Het aantal arrestanten zou inmiddels zijn opgelopen tot 10.000.

In totaal zijn zo'n 2000 buitenlandse, vooral Russische, militairen ingezet voor de beveiliging van strategische locaties zoals vliegvelden. Tokajev kondigde het vertrek van de militairen eerder deze week al aan. De complete terugtrekking moet in tien dagen zijn afgerond.

In Duitsland is een voormalige kolonel van de Syrische inlichtingendienst tot levenslang veroordeeld voor misdaden tegen de menselijkheid. Anwar R. was hoofd ondervragingen in de Al-Khattib-gevangenis bij Damascus. Tussen april 2011 en september 2012 werden volgens de Duitse justitie onder zijn leiding 4000 mensen gemarteld, van wie 58 het niet overleefden, vooral leden van de oppositie tegen president Assad.

R. is de hoogstgeplaatste Syriër die in Europa is veroordeeld voor zijn rol in de Syrische burgeroorlog. Vorig jaar kreeg in Duitsland een ondergeschikte van R. 4,5 jaar cel opgelegd.

De advocaat van R. had om vrijspraak gevraagd. R. zou zelf nooit gemarteld hebben en bovendien in 2012 zijn overgelopen naar de oppositie. Hij beweerde ook juist gevangenen geholpen te hebben, waardoor anderen argwaan kregen. In 2014 reisde hij naar Duitsland nadat hij een humanitair visum had gekregen.

Een jaar later trok hij aan de bel bij de politie uit angst gevolgd te worden door geheime agenten van Assad. Daarbij kwam ook zijn verleden als kolonel in Assads regime naar boven. In 2019 arresteerde Duitsland R., een jaar later begon het proces tegen hem in Koblenz.

Universele jurisdictie

Hoewel de misdaden niet gepleegd zijn door een Duitser en ook niet in Duitsland, kon R. daar toch vervolgd worden. Duitsland kan vervolging instellen op basis van zogenoemde universele jurisdictie. Dan moet er wel sprake zijn van zeer ernstige misdrijven, zoals oorlogsmisdaden of misdaden tegen de menselijkheid.

Bekijk ook deze reportage van Nieuwsuur over de martelpraktijken in de Al-Khattib-gevangenis:

Slachtoffers van Assads regime en mensenrechtenorganisaties hopen dat er op die manier meer daders vervolgd kunnen worden. Syrië is geen lid van het Internationaal Strafhof. China en Rusland blokkeren in de VN bovendien pogingen om een internationaal tribunaal in te stellen, dus dan resten alleen pogingen van individuele landen om op basis van vergelijkbare wetten daders te veroordelen.

Eurojust, het agentschap van de EU dat grensoverschrijdende samenwerking tussen gerechtelijke autoriteiten ondersteunt, juicht de uitspraak toe: "Voor het eerst is vandaag een hooggeplaatste Syrische functionaris veroordeeld voor misdaden tegen de menselijkheid. Dat zal een stempel drukken op internationale strafrechtspraak."

De Nederlandse supermarkten willen samen met vakbond FNV misstanden in de Italiaanse tomatenteelt aanpakken. Uit recent onderzoek door de sector blijkt dat in Zuid-Italië uitbuiting en illegale arbeid vaak voorkomt. Vooral arbeidsmigranten zijn hiervan het slachtoffer.

Uit het onderzoek bleek dat er met name veel misstanden zijn bij de ingeblikte tomatenhandel. Nederland neemt 4,8 procent van de totale Italiaanse ingeblikte tomatenexport af.

"Het onderzoek heeft helaas bevestigd wat we al vreesden", zegt Jennifer Muller, manager Duurzaamheid bij CBL, de keten van Nederlandse supermarkten, in het NOS Radio 1 Journaal. Volgens de organisatie is het noodzakelijk dat alle betrokken partijen de risico's erkennen "en daar hun acties op afstemmen".

In de Italiaanse tomatenteelt werken tienduizenden arbeidsmigranten, vaak zonder verblijfsvergunning. In veel gevallen werken ze twaalf uur per dag, zeven dagen per week. Arbeiders krijgen ver onder het wettelijke minimumloon betaald en krijgen geen pauze, en ze verblijven in gebrekkige woonruimtes.

Verantwoordelijkheid

FNV en CBL wijzen op de verantwoordelijkheid van de Europese Unie en de Nederlandse overheid om Italië te wijzen op de misstanden. "We moeten samen kijken hoe we de situatie kunnen verbeteren, want dat is hard nodig", zegt Muller.

FNV en de supermarkten willen samen met de Italiaanse instanties toewerken naar het verbeteren van het huidige certificeringssysteem van de tomatenproducenten. "Dit moet op de internationale kaart worden gezet", aldus Petra Bolster, internationaal secretaris van de FNV.

De woningmarkt zit diep in het slop. Er staan steeds minder huizen te koop, en er worden steeds minder huizen verkocht, terwijl de huizenprijzen maar blijven stijgen. In 2020 werden 172.000 woningen verkocht, in 2021 waren dat er nog maar ruim 140.000. Het duurt gemiddeld maar 23 dagen voor een woning is verkocht, en bij 80 procent van de verkochte woningen is meer dan de vraagprijs betaald, blijkt uit nieuwe cijfers van makelaarsvereniging NVM.

"De woningmarkt zit op een dieptepunt. Er is weinig aanbod en weinig perspectief op een nieuwe passende woning. De boel zit gewoon op slot", zegt NVM-voorzitter Onno Hoes. "Drie kwartalen op rij is het aanbod gedaald en zijn prijzen verder gestegen. De enige oplossing is perspectief op meer nieuwbouw."

De laatste keer dat het aantal verkopen zo hard terugliep was in 2008 en 2009, tijdens de financiële crisis. Toen was er sprake van een grote vertrouwenscrisis, nu is de daling het gevolg van een groot woningtekort.

Huizenprijsstijging

In de laatste drie maanden van 2021 zijn ruim 23 procent minder huizen verkocht dan een jaar eerder. Eind december stonden er maar 15.600 woningen te koop, een derde minder dan in 2020 en het laagste aantal sinds 1995. De verkoopprijs blijft maar oplopen, de gemiddelde verkoopprijs bedraagt 438.000 euro, een stijging van meer dan 20 procent op jaarbasis.

In bijna het hele land gaan de huizenprijzen door het dak en stijgen met 18 procent of meer, enkel in onder meer Zeeland, delen van Zuid-Holland, Twente, Zuid-Limburg en Noord-Groningen is de stijging iets minder.

Het aanbod vrijstaande woningen halveerde bijna, het aanbod tussenwoningen en appartementen ligt meer dan een vijfde lager. In Zuidwest-Drenthe is met 45 procent de sterkste daling van het aantal te koop staande woningen, gevolgd door de Veluwe, Het Gooi, de Achterhoek en het noordoosten van Brabant waar 40 procent minder huizen te koop staan. Het zijn precies die regio's die in trek zijn bij mensen uit de Randstad.

"De rente is laag en blijft nog wel even zo. De baanzekerheid is hoog en de economische groei is nog steeds heel goed. Dus er zijn genoeg redenen om door te stromen maar dan moet er wel een huis zijn", zegt Hoes. "Het enige wat helpt is substantieel meer bouwen, en wat dat betreft zit er perspectief in coalitieakkoord."

Er kwamen in het vierde kwartaal maar 8800 nieuwbouwwoningen op de markt, een vijfde minder dan het jaar ervoor en het laagste aantal sinds 2013.

Afkoeling

Volgens Makelaarsland, de digitale NVM-makelaar, lijkt het er wel op dat de oververhitte huizenmarkt afkoelt. Het aantal bezichtigingen is ten opzichte van voor de zomer de laatste drie maanden gedaald en ook het aantal biedingen boven de vraagprijs neemt af. "De interesse vanuit kopers bekoelt en dat is een echte trendbreuk, we horen het ook rechtstreeks van klanten en makelaars", zegt Makelaarsland-directeur Gijs van Wijgerden.

"Het is niet gek dat bij woningzoekers de moed hen in de schoenen zinkt. Veel mensen schrijven zich in eerste instantie in, om vervolgens te beseffen dat het toch niet gaat lukken. Men wordt moedeloos als keer op keer een bod boven de vraagprijs niet lukt."

België heeft de verblijfsvergunning van de hoofdimam van de grootste moskee van het land ingetrokken. Dat meldt de Vlaamse omroep VRT. Het gaat om de Marokkaanse imam Mohamed Toujgani van de Al Khalil-moskee in het Brusselse Molenbeek. Staatssecretaris Mahdi voor Asiel en Migratie heeft zijn verblijfsvergunning in oktober vorig jaar al ingetrokken, maar het nieuws is vandaag pas bekend geworden.

Volgens de staatssecretaris bleek uit informatie van de nationale veiligheidsdiensten dat Toujgani een ernstig gevaar vormde voor de nationale veiligheid. Verdere details hierover wil de Belgische regering niet kwijt, maar de VRT meldt dat Toujgani ook in verband wordt gebracht met spionage voor de Marokkaanse overheid.

Toujgani is voorzitter van een organisatie die Marokkaanse imams in België bij elkaar brengt. Die vereniging zou weer verbonden zijn aan de Marokkaanse overheid, extremisme verspreiden en zich bezighouden met spionage.

Signaal uitsturen

Volgens kenners behoort Toujgani tot de Moslimbroederschap, die op langere termijn naar geleidelijke islamisering van de maatschappij streeft. De Belgische inlichtingen- en veiligheidsdienst verklaarde eerder dat de moslimbroeders "een klimaat creëren van segregatie en polarisering, wat een vruchtbare voedingsbodem kan zijn voor (gewelddadige) radicalisering".

Toujgani was al bijna veertig jaar in België, maar zou de Nederlandse noch de Franse taal machtig zijn. Hij kwam in 2019 al in opspraak toen een filmpje van hem opdook waarin hij opriep tot het verbranden van "zionisten". Hij bood hiervoor naderhand zijn excuses aan.

"Er zijn in het verleden al veel te vaak haatpredikers geweest die de ruimte hebben gekregen om hun ideeën te verspreiden en te verdedigen", aldus staatssecretaris Mahdi. "Toujgani was wellicht één van de meest invloedrijke onder hen. Hiermee willen we een signaal uitsturen. Wie haat zaait, onze samenleving verdeelt en een bedreiging vormt voor onze veiligheid, is niet welkom in ons land. Vandaag niet, maar ook de komende jaren niet."

Toujgani heeft een inreisverbod van tien jaar gekregen en is inmiddels niet meer in België. De advocaat van de imam zegt dat hij de beslissing wil aanvechten, hoewel de beroepstermijnen verstreken zijn. Hij heeft ook een vrouw en kinderen in België.

De ochtendbladen in Groot-Brittannië halen hard uit naar premier Johnson, na zijn optreden gisteren in het Lagerhuis. Hij gaf toe dat hij aanwezig was bij een borrel in de tuin van 10 Downing Street in mei 2020, midden in de lockdown. Wel zei hij dat hij niet wist dat het een borrel was: hij dacht dat het een werkbijeenkomst was.

Die uitleg kon gisteren in het parlement al op hoongelach rekenen, en Labour-leider Starmer noemde Johnson een leugenaar. De kranten zijn ook niet mals in hun kritiek. De Daily Mirror noemt de hele kwestie volkomen schandalig.

"Eerst zei Johnson dat er geen regels overtreden werden, daarna zei hij dat hij geen weet had van feestjes, nu geeft hij toe dat hij aanwezig was, maar dat hij niet besefte dat het een feestje was. Our Prime Minister is an utter disgrace."

Bekijk hier de voorpagina's van de Britse bladen:

"Regels zijn er alleen maar voor de kleine man", kopt de Daily Star boven een foto van een wijzende premier "die aan geheugenverlies lijdt". Volgens The Guardian hangt de toekomst van Johnson aan een zijden draadje. Ook The Sun concludeert dat zijn positie wankel is, net als The Daily Telegraph, de krant waar Johnson jarenlang als journalist voor werkte. De Financial Times schrijft dat het Johnsons zwaarste dag tot nu toe was.

De kritiek op Johnson blijft aanzwellen na de publicaties over meerdere lockdownfeestjes die de Tory-regering in het geniep heeft georganiseerd. Dat stuit veel Britten tegen de borst, omdat ze zelf niet mochten afspreken met anderen en vanwege de coronamaatregelen bijvoorbeeld niet bij een uitvaart van een geliefde mochten zijn. Uit een recente opiniepeiling blijkt dat zo'n 60 procent van het publiek van mening is dat Johnson na partygate moet aftreden.

Bekijk hier hoe Johnson gisteren in het Lagerhuis excuses aanbood:

Intussen staat Johnson ook in zijn eigen partij onder druk. Enkele hooggeplaatste leden binnen de Conservatieve Partij roepen de premier openlijk op om op te stappen. Volgens de BBC neemt het aantal mensen dat Johnson weg wil hebben, de laatste tijd toe.

Als 54 van de 361 Conservatieve parlementsleden een brief sturen naar het zogenoemde 1922-comité, moet er een leiderschapsverkiezing binnen de partij worden georganiseerd. Daar is nu nog geen sprake van, maar door de schandalen van de afgelopen tijd is het inmiddels niet ondenkbaar geworden dat Johnson in de toekomst te maken krijgt met zo'n leadership contest.

Er loopt nu een onderzoek van topambtenaar Sue Gray naar berichten over minstens zeven bijeenkomsten van overheidspersoneel ten tijde van strenge coronabeperkingen. De resultaten daarvan worden zeer binnenkort verwacht. Veel Tory's zeggen dat ze de uitkomsten afwachten voor ze conclusies trekken. De verwachting is dat het resultaat van dat onderzoek tot ontslagen zal leiden.

Het kabinet heeft op het Catshuis besprekingen gehouden over de coronamaatregelen. De meest betrokken bewindslieden overlegden met hun vaste adviseurs over hoe het nu verder moet.

De huidige lockdown loopt tot en met morgen, en van veel kanten is er druk om de maatregelen te versoepelen. Daarbij wordt er vaak op gewezen dat het aantal ziekenhuisopnamen lijkt mee te vallen.

Meer mogelijkheden voor ondernemers

Verschillende winkeliers hebben al aangekondigd dat ze hoe dan ook opengaan en een aantal gemeenten heeft gezegd daar niet tegen op te treden. Ook in de Tweede Kamer gaan steeds meer stemmen op om ondernemers tegemoet te komen.

Regeringspartij CDA vindt de huidige regels voor ondernemers "niet houdbaar" en coalitiegenoot D66 wil dat het kabinet kijkt hoe ondernemers veilig open kunnen. Ook de VVD vindt dat er voor de ondernemers echt iets moet gebeuren en dat het kabinet de oproepen uit die kringen en van gemeenten serieus moet nemen.

Ook in andere sectoren wordt gepleit voor versoepelingen. Zo willen velen dat weer fysiek onderwijs wordt toegestaan op universiteiten en hogescholen en in het mbo en dat er ook meer mogelijk wordt in de sport.

Quarantaine

Het kabinet heeft het Outbreak Management Team om advies gevraagd over wat er moet gebeuren. Een van de vragen was of er iets moet veranderen aan de quarantaineregels, die door velen als te klemmend worden ervaren.

De nieuwe minister van Volksgezondheid Kuipers wilde deze week niet op de besluiten vooruitlopen, ook omdat hij zei het echt nog niet te weten. Hij benadrukte wel dat in andere Europese landen veel coronapatiënten in het ziekenhuis liggen. Het is de eerste keer dat Kuipers als minister aan het Catshuisberaad meedoet. Hij was al vaker deelnemer, maar dan als ziekenhuisbestuurder.

Na het beraad op het Catshuis zijn er nog diverse andere overleggen. Zo is er vanavond nog een vergadering van de burgemeesters en morgen hakt het kabinet de knoop door. Morgenavond geven premier Rutte en minister Kuipers een persconferentie.

Twee Israëlische militairen zijn vannacht bij een controle omgekomen door eigen vuur. Dat gebeurde in de buurt van een militaire basis in de Jordaanvallei op de bezette Westelijke Jordaanoever.

Hun collega's zagen de twee aan voor vijanden en openden daarop het vuur. Wie de schutters dachten dat het waren, heeft het leger niet bekendgemaakt. Ook zijn er geen details vrijgegeven over de slachtoffers.

Het leger condoleert de families van de omgekomen militairen en zegt dat het voorval wordt onderzocht.

De Franse politie heeft een man opgepakt voor een viervoudige moord uit 2012. Bij het bloedbad werden een Brits-Iraakse man, zijn vrouw en haar moeder en een Franse passant gedood. De zogenoemde Alpenmoordzaak is een van de meest geruchtmakende Franse coldcasezaken van deze eeuw.

De man is aangehouden in Chambéry, een stad in de Franse Alpen ter hoogte van Lyon. Volgens Franse media werd hij destijds door de politie gehoord als getuige van de schietpartij. Zijn huis is doorzocht, maar de politie maakt in het belang van het onderzoek geen verdere details bekend.

BMW doorzeefd

De 50-jarige Saad al-Hilli was bijna 10 jaar geleden samen met zijn 47-jarige vrouw, twee dochters van 4 en 7 en 74-jarige schoonmoeder op vakantie in het berggebied rondom Chevaline. Hun BMW werd doorzeefd met kogels teruggevonden; er waren minstens 25 schoten gelost.

De ouders en oma kwamen om het leven, de twee dochters raakten zwaargewond. De oudste van de twee zussen bleek door de aanvallers te zijn geslagen.

Het vierde dodelijke slachtoffer was de 45-jarige fietser Sylvain Mollier. Vermoedelijk had hij als passerende getuige in de ogen van de daders te veel gezien.

Doorbraak

De politie tast nog altijd in het duister over het motief. In de loop der jaren werden diverse mensen opgepakt, maar uiteindelijk zijn die allemaal weer vrijgelaten zonder aanklacht. De aanhouding van gisteren wordt gezien als een mogelijke doorbraak in de langlopende zaak.

Aanvankelijk was de broer van Al-Hilli opgepakt, omdat hij een conflict met Saad zou hebben gehad over een erfenis. Daarna werd een Fransman gearresteerd die in de buurt van de moorden zou zijn gezien, maar ook tegen hem was geen bewijs.

Vervolgens werd nog een 35-jarige Irakees opgepakt, die tegen een medegevangene zou hebben gezegd dat hij het gezin bij een huurmoord zou hebben gedood. Ook dat bleek uiteindelijk niet te bewijzen. Ook speculaties dat de vermoorde man, werkzaam in de satelliet-industrie, misschien bij spionage betrokken was, leidden nergens toe.

Franse media melden dat de nu gearresteerde man in 2014 was verhoord door de politie omdat hij in de buurt van de plaats delict was geweest. Hij vertelde destijds dat hij in de buurt aan het paragliden was geweest, maar in een nieuw gesprek met de politie waren er volgens Franse media inconsistenties in zijn verhaal die tot zijn arrestatie leidden.