NOS Nieuws - Algemeen

In Berlijn zitten twee dagen na een sabotageactie bij twee hoogspanningsmasten nog steeds duizenden mensen zonder stroom. Het gaat om de langste stroomstoring in 25 jaar in de Duitse hoofdstad.

Aanvankelijk waren zo'n 45.000 huishoudens en bedrijven getroffen. Zo'n 20.000 daarvan zitten nog steeds in het donker. Veel huishoudens hebben ook geen warm water.

Gisteren lukte het de netbeheerder om een deel van aansluitingen te herstellen via een noodverbinding. Die begaf het 's avonds, waardoor duizenden mensen opnieuw geen stroom hadden. De verwachting is dat de problemen vandaag definitief worden verholpen.

Brandstichting

De stroomstoring ontstond in de nacht van maandag op dinsdag door brandstichting. Het stadsbestuur en de politie gaan ervan uit dat de daders een politiek motief hadden.

Een anarchistische groepering heeft de aanval opgeëist. In een online gepubliceerde brief schrijft de groep dat een bedrijventerrein in het zuidoosten van Berlijn het doelwit was. Dat wordt in de brief omschreven als een "militair-industrieel complex" dat moet worden aangepakt.

Het stadsbestuur denkt dat de daders al eerder actief waren. Begin vorig jaar werd in de regio de stroomtoevoer naar een Tesla-fabriek onderbroken door brand. Het werk in de fabriek lag toen enkele dagen stil.

De Verenigde Staten zijn opgeschrikt door de moord op de politiek activist en invloedrijke mediapersoonlijkheid Charlie Kirk. Hij werd gisteren neergeschoten bij een bijeenkomst op een universiteit in de staat Utah. Later maakte president Trump zijn overlijden bekend.

In dit artikel praten we je bij over wat er is gebeurd, over de klopjacht op de schutter en over de belangrijkste reacties.

De aanslag

Charlie Kirk was voor de start van zijn 'America Comeback Tour' afgereisd naar de Utah Valley University in Orem in Utah. Hij hield daar een toespraak voor studenten. Toen het ging over vuurwapengeweld, viel plotseling een schot.

Kirk werd geraakt in de halsstreek. Voor zover bekend is er één schot afgevuurd. Beveiligers hebben Kirk hevig bloedend afgevoerd.

President Trump maakte rond 22.30 uur Nederlandse tijd de dood van Kirk bekend. Later bevestigden de lokale autoriteiten dat Kirk de aanslag niet heeft overleefd. De gouverneur sprak van een politieke moord.

Bij de bijeenkomst op de universiteit in Utah waren zo'n 3000 mensen. Dit zijn beelden (van veraf gefilmd) van de aanslag en de paniek bij de toeschouwers daarna:

Op een persconferentie zei de gouverneur dat een person of interest was aangehouden, iemand die in het onderzoek op de radar was gekomen. FBI-directeur Patel meldde dat de vermoedelijke schutter was opgepakt.

Later werd duidelijk dat deze persoon niet de schutter was. Die is daarop vrijgelaten.

De autoriteiten maken nu jacht op de schutter. Volgens onbevestigde berichten bevond die zich tijdens de aanslag op een dak op de universiteitscampus. Hij of zij zou zwarte kleding hebben gedragen. Een naam is niet bekend.

Wie was Charlie Kirk?

Kirk werd door persbureau AP omschreven als culture warrior. Hij streed voor conservatieve waarden en bereikte daarmee miljoenen Amerikanen. Ook werd hij gezien als stemmentrekker voor Trump. In dit artikel lees je meer over hem.

De reacties

President Trump heeft Kirk op zijn platform Truth Social omschreven als legendarisch en als iemand die "als geen ander het hart van de jeugd in de Verenigde Staten" begreep. In een videoboodschap veroordeelde hij later het "demoniseren" van politieke tegenstanders.

Trump heeft opdracht gegeven om Amerikaanse vlaggen op het Witte Huis en andere overheidsgebouwen tot zondag halfstok te hangen, als eerbetoon aan Kirk.

Trumps zoon, Donald junior, noemt Kirk een van de moedigste mensen die hij heeft gekend. Trump jr. was bevriend met Kirk. Die werkte in 2016 als zijn persoonlijk medewerker. "Charlie wijdde zijn leven aan iets groters dan hijzelf. Hij vocht onvermoeibaar voor dit land, voor de waarden die Amerika groot maken, en voor de volgende generatie." Ook zegt Trump jr. dat hij altijd vreedzaam zijn doelen nastreefde en naar iedereen luisterde.

Ook andere kopstukken uit de regering-Trump reageren, onder wie vice-president JD Vance en minister van Defensie Hegseth. Die twittert: "Goed gedaan, goede en trouwe dienaar."

Ook aan de andere kant van het politieke spectrum wordt met verslagenheid gereageerd. De oud-presidenten Biden en Obama zeggen beiden dat er in de VS geen plaats is voor zulk geweld. "Dit moet nu ophouden", aldus Biden.

Voor het eerst in ruim anderhalf jaar hebben de Britse koning Charles en prins Harry elkaar ontmoet. Vader en zoon spraken elkaar zo'n vijftig minuten in Clarence House, de Londense woning van Charles.

De relatie tussen Charles en Harry is al tijden moeizaam. Hun laatste ontmoeting was in februari 2024, kort nadat Charles een kankerdiagnose had gekregen. Ook Harry's band met zijn broer, kroonprins William, is naar verluidt niet al te best.

Het Britse paleis heeft geen details bekendgemaakt over de ontmoeting, behalve dat er thee is gedronken.

Vervreemding

Harry woont met zijn vrouw Meghan Markle en hun kinderen Archie en Lilibet in de Verenigde Staten. Voor hun vertrek namen ze afstand van de koninklijke familie. In media-optredens en in zijn autobiografie Spare sprak Harry over de vervreemding van zijn familie en over aanvaringen met andere royals.

VK-correspondent Fleur Launspach over de ontmoeting:

Zou dit de eerste stap kunnen zijn naar het helen van de pijnlijke breuk die de Britse koninklijke familie sinds 2020 verdeelt nadat Harry en Meghan zich uit het koningshuis terugtrokken?

De afgelopen dagen werd er al druk gespeculeerd: is Harry wel of niet welkom bij de koning? De prins verblijft namelijk enkele dagen in Engeland, vanuit Californië. Zijn agenda zat vol, maar royal watchers hielden er rekening mee dat hij mogelijk toch voor het eerst in lange tijd door zijn vader ontvangen zou worden.

Dat Harry uit is op verzoening, is geen geheim. In een emotioneel interview in mei met de BBC zei hij: "Ik weet niet hoe lang mijn vader nog heeft," doelend op de kankerdiagnose van koning Charles. Dat gesprek deed de al beschadigde relatie echter geen goed: het paleis ziet liever niet dat Harry en zijn vrouw Meghan familiezaken via de media proberen uit te spelen.

De ontmoeting van nu lijkt erop te wijzen dat er tóch weer ruimte is voor toenadering.

In mei liet Harry weten dat hij de familiebanden wilde aanhalen. "Ik zou graag verzoening willen met mijn familie", zei hij toen tegen de BBC.

In de zomer volgde een ontmoeting van medewerkers van Charles en Harry. Een foto daarvan verscheen in de krant The Mail on Sunday, die schreef over een "geheime Harry-vredestop".

In Cuijk in Noord-Brabant is bij archeologische opgravingen een Romeins olielampje gevonden. Het voorwerp van zo'n 1800 jaar oud is nagenoeg intact. "Het is bovendien mooi versierd en dat maakt het echt een topstuk", zegt archeoloog Johan van Kampen tegen Omroep Brabant.

De vondst werd gedaan op het voormalige Nutricia-terrein, waar vroeger een Romeins grafveld lag. Sinds de opgravingen afgelopen juni zijn begonnen, werden er ruim zeventig graven blootgelegd. "De verwachtingen waren hoog, maar zelfs die zijn overtroffen", zegt Van Kampen.

Bijzondere vondst

Er zijn onder meer munten, complete vazen en andere sierstukken gevonden, waaronder het olielampje. Van Kampen spreekt van een bijzondere vondst. "Het olielampje komt uit de tweede eeuw na Christus en is nog helemaal heel", zegt hij. Er worden in Nederland vaker olielampjes gevonden, maar vooral de versieringen maken de vondst uniek.

Volgens de archeoloog werd het lampje in het graf meegegeven. "Zodat men in de reis naar het hiernamaals een lichtje had."

De opgravingen zijn nog maar net begonnen, maar nu al staat vast dat het grafveld veel groter is dan gedacht. "We onderzoeken nu een terrein van 1,6 hectare, maar dat is waarschijnlijk nog geen kwart van het geheel", legt hij uit. "We schatten dat het grafveld in totaal wel 5,5 tot 6 hectare groot kan zijn."

Voor de archeologen is het Romeinse grafveld een mooie klus. "Normaal vind je vaak scherven, maar hier zijn de vondsten vaak nog bijna helemaal heel", legt Van Kampen uit. "Dat komt doordat de spullen die hier in de graven liggen vaak een eerbetoon zijn die mensen meekregen. Vervolgens werd er meteen een laag zand overheen gedaan."

Het grafveld was onderdeel van een Romeinse nederzetting met de naam Ceuclum, de Romeinse naam voor Cuijk. Cuijk lag voor de Romeinen handig op de route langs de Maas van Maastricht naar Nijmegen.

"Door de hoeveelheid en aard van het materiaal dat we in de graven vinden, kunnen we ook te weten komen hoe de welvaart was van de mensen die hier leefden", zegt Van Kampen.

De ontdekkingen zijn nog lang niet voorbij. Pas 15 procent van het grafveld is onderzocht. "Het zou zomaar kunnen dat er nog veel rijkere graven liggen te wachten."

Sinds de Russische invasie van Oekraïne is het luchtruim van NAVO-landen meermaals geschonden, maar voor het eerst moesten NAVO-landen daadwerkelijk militair ingrijpen. Een golf van Russische drones vloog in de nacht van dinsdag op woensdag het Poolse luchtruim binnen. Volgens de Poolse premier Tusk werden zeker vier drones uit de lucht geschoten. Ook Nederlandse F-35-straaljagers kwamen in actie.

Polen deed een beroep op artikel 4 van de NAVO, wat inhoudt dat er een spoedoverleg tussen lidstaten wordt ingelast. Volgens de Poolse premier Tusk is er geen reden om te stellen dat Polen nu in oorlog is, maar is het land wel "het dichtst bij een gewapend conflict sinds de Tweede Wereldoorlog".

Al snel werd door ministers uit onder meer Duitsland, Polen en Nederland gesteld dat het hoogstwaarschijnlijk om een doelbewuste provocatie ging. Volgens EU-buitenlandchef Kallas waren er "aanwijzingen" voor opzet.

Rutte voorzichtiger

NAVO-secretaris-generaal Rutte drukte zich voorzichtiger uit. Hij veroordeelde het "roekeloze en gevaarlijke handelen" van Rusland. Maar toen hem werd gevraagd of er sprake was van opzet, zei hij te wachten op de uitkomsten van een onderzoek. Bronnen binnen de NAVO zeggen tegen de NOS dat de kans klein is dat het om een fout ging.

Hoe de president van het belangrijkste NAVO-land, de Verenigde Staten, naar de situatie kijkt, is nog een raadsel. President Trump plaatste dusver slechts een kort bericht op sociale media, waarin hij vroeg waarom Rusland het Poolse luchtruim schendt. Hij veroordeelde het Kremlin niet.

Kijk hier naar een reconstructie van de verdediging van het Poolse luchtruim met Nederlandse F-35's:

Het Russische ministerie van Defensie verklaarde dat de drones die het heeft afgevuurd "niet voor Polen waren bedoeld". Daarna werd gesteld dat de drones helemaal niet genoeg bereik hadden om zo diep in Polen terecht te komen. Warschau probeert om de Oekraïne-oorlog verder te laten escaleren door Rusland te beschuldigen van een gewelddaad, zo stelt het Kremlin.

Rusland-bondgenoot Belarus stelt dat de drones "van koers waren geraakt" nadat ze waren "gejamd". Dat is een methode om de werking van drones te verstoren.

'Provocatie en test'

Defensiespecialist Patrick Bolder van het Haagse Centrum voor Strategische Studies noemt zowel de verklaring van Rusland als die van Belarus onzin. "De Oekraïners en de NAVO-landen hebben radars waarmee precies te zien is welke route de drones afleggen", legt hij uit. De adviseur van de Oekraïense president Zelensky deelde foto's waarop te zien is welk pad de drones hebben afgelegd. "Het is niet te ontkennen dat de drones in de buurt van de Russische provincie Koersk zijn afgevuurd."

Dat de drones door middel van 'jamming' uit koers zijn geraakt, zoals Belarus beweert, is ook ongeloofwaardig, zegt Bolder. "De Russen hebben inmiddels zoveel ervaring met drones dat ze niet meer afhankelijk zijn van alleen satellietinformatie." Volgens Bolder stuurt het Kremlin bewust uiteenlopende verklaringen de wereld in, om zo de waarheid te verdoezelen.

En dus is het in zijn ogen glashelder: "Bij zo'n groot aantal drones kun je niet meer spreken van een ongeluk. Het gaat om een provocatie en een test vanuit Rusland: hoe treedt de NAVO op als Rusland het luchtruim schendt?"

Zeeën aan informatie

Defensiedeskundige Rob de Wijk kan nog niet zeggen of het om een provocatie of een ongeluk gaat. "Maar hoe dan ook levert dit Rusland zeeën aan informatie op", stelt hij. "Het zegt alles over hoe de NAVO op zo'n situatie reageert: dat artikel 4 wordt ingeroepen, hoe de luchtafweer werkt. Ik denk dat de Russen daar heel blij mee zijn."

Als uiteindelijk ook de NAVO tot de conclusie komt dat het om een doelbewuste actie van Rusland gaat, zou dat neerkomen op een oorlogsdaad, stelt zowel Bolder als De Wijk. Bolder: "Dat betekent niet gelijk dat we in oorlog zijn, maar je moet wel actie ondernemen."

Bronnen zeggen tegen de NOS dat de NAVO-landen de militaire leiding al hebben gevraagd om te onderzoeken welke opties er zijn om maatregelen te nemen tegen Rusland. Bolder noemt onder meer scherpe veroordelingen en het ontbieden van ambassadeurs als opties.

De Wijk gaat verder. Als het om een bewuste actie gaat, kun je niet reageren met een sanctiepakket, stelt hij. "Dan moet gekeken worden of artikel 5 van de NAVO moet worden geactiveerd." Daarom vindt hij het goed dat Rutte terughoudend reageerde. "Ik denk dat alle NAVO-landen hopen dat het niet om een provocatie gaat. Het laatste wat je wilt, is dat je moet reageren."

"Is there life on Mars?", zong David Bowie ruim een halve eeuw geleden. De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA hoopt een stap dichter bij het antwoord op die vraag te zijn. De NASA-rover Perseverance heeft mineralen gevonden die er mogelijk op kunnen wijzen dat er ooit leven op Mars was.

In de zomer van vorig jaar ontdekte het onbemande karretje een rots met daarop vlekken met een luipaardpatroon. De vlekken in het gesteente bestaan onder meer uit de mineralen vivianiet en greigiet. De combinatie van de twee mineralen is volgens de onderzoekers "een mogelijke vingerafdruk voor microbisch leven".

De bevindingen zijn vandaag gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

NASA houdt wel een slag om de arm: verder onderzoek moet uitwijzen of het daadwerkelijk om oud leven gaat. Volgens de ruimtevaartorganisatie zijn andere verklaringen ook mogelijk. Hierbij valt te denken aan niet-biologische processen.

Levende organismen

"Dat is een van de redenen waarom we niet zover kunnen gaan om te zeggen dat dit het onomstotelijke bewijs van leven is", zegt hoofdonderzoeker Joel Hurowitz tegen persbureau AP. "Het enige wat we kunnen zeggen, is dat een van de mogelijke verklaringen levende organismen zijn."

Sterrenkundige Floris van der Tak sluit zich daarbij aan. "Er is nog meer werk aan de winkel om dit echt zeker te weten." Vivianiet komt op aarde onder water tot stand op plekken waar bacteriën voorkomen. "Het zou kunnen dat dat vroeger op Mars ook is gebeurd. Daarom zijn ze zo enthousiast."

3,5 miljard jaar geleden

Maar zonder leven in de buurt kunnen de mineralen ook zijn ontstaan. "Dat duurt heel lang, maar het is ook 3,5 miljard jaar geleden dat er water op Mars was", zegt Van der Tak. "In de tussentijd kunnen de mineralen zonder water tot stand zijn gekomen."

Voor verder onderzoek moet het monster eigenlijk naar de aarde worden gebracht. "Plannen daarvoor liggen er ook, nu moet er alleen nog budget voor zijn", zegt Van der Tak. Hij zou het geweldig vinden als Marsgesteente naar de aarde gehaald wordt. "Dan kunnen we er nog veel meer van leren."

Demissionair minister Van Weel komt "zo snel als mogelijk" met een nationaal importverbod op spullen uit illegale Israëlische nederzettingen. Dat zei hij in een debat in de Tweede Kamer.

Een Kamermeerderheid, met daarbij de VVD, steunt een verzoek van D66 aan het kabinet zo snel mogelijk met wetgeving te komen om zo'n verbod nationaal te regelen. Van Weel zei nu een Algemene Maatregel van Bestuur in gang te zetten, omdat dat sneller kan gaan dan wetgeving.

Vertrek NSC

Ruim twee weken geleden stapte NSC uit het demissionaire kabinet omdat toenmalig buitenlandminister Veldkamp onvoldoende steun voelde om door hem gewenste maatregelen, waaronder een nationale boycot, door te voeren. De VVD stond steeds op het standpunt dat eerst Europees gekeken moest worden of gezamenlijk zo'n handelsembargo kon worden ingevoerd.

Eind augustus bleek in Kopenhagen dat de EU-landen nog steeds verdeeld zijn. Daarom steunt de VVD nu ook een nationaal embargo, zei VVD-Kamerlid Van der Burg.

Mocht het ondertussen toch nog Europees lukken, dan verdient dat de voorkeur, zei Van Weel, omdat daar "een krachtiger signaal van uitgaat".

Van Weel zei dat het kabinet inzet op een snel verbod, maar dat het juridisch wel goed onderzocht moet worden.

In de Kamer was enige verbazing over de toezeggingen van Van Weel.

Van Weel benadrukte dat van een totaal handelsverbod met Israël geen sprake is. Het Nederlandse bedrijfsleven zou dan ten opzichte van andere landen onevenredig benadeeld worden, zei Van Weel.

In het debat riepen partijen ook op zieke en gewonde kinderen uit Gaza in Nederland te helpen. Van Weel zei dat het kabinet onderzoekt op welke wijze hulp aan landen in de regio kan worden gegeven die patiënten uit Gaza behandelen. "We kunnen daar meer bereiken met minder middelen", zei Van Weel, die geen voorstander is van het evacueren van kinderen.

Oppositiepartijen reageerden teleurgesteld en wezen erop dat volgens de Wereldgezondheidsorganisatie en andere hulporganisaties medische evacuaties nu nodig zijn. Volgens SP-Kamerlid Dobbe is het opvangen van kinderen hier wel "het minste wat Nederland kan doen".

In de Verenigde Staten is de politiek activist en invloedrijke mediapersoonlijkheid Charlie Kirk doodgeschoten. Kirk was bezig met een presentatie op de Utah Valley University toen een schutter hem onder vuur nam en fataal trof. Kirk werd daarna in kritieke toestand naar het ziekenhuis gebracht.

President Trump meldde zijn overlijden als eerste. Later bevestigden de lokale autoriteiten de dood van Kirk op een persconferentie. Er was iemand aangehouden, maar die persoon werd later weer vrijgelaten.

De 31-jarige Kirk werd gezien als een vertrouweling van de president. Hij was invloedrijk en had veel volgers op sociale media.

Correspondent VS Rudy Bouma:

"Charlie Kirk was een van de bekendste Trump-supporters van de VS. Hij voerde actief campagne voor Trump, die meerdere evenementen van Kirk bezocht. Kirk zette de politieke strijd met de Democraten neer als een religieuze strijd en hij zette dominees onder druk om actiever campagne te voeren voor Trump.

Zijn organisatie Turning Point USA mobiliseerde in 2021 al Trump-kiezers om op 6 januari naar de hoofdstad te reizen en is inmiddels een cruciaal onderdeel van het Republikeinse partijapparaat. De conservatieve jongerenvereniging zamelde miljoenen dollars in voor pro-Trumpactiviteiten.

Kirk haalde fel uit naar 'woke' en 'diversiteit' en noemde Black Lives Matter 'een terroristische organisatie die de westerse beschaving wil vernietigen'. Hij werd gehaat door veel liberalen, die vonden dat hij desinformatie over covid-19 verspreidde en Trumps leugens over verkiezingsfraude normaliseerde. Kirk had veel tegenstanders aan de politieke linkerzijde, maar het is onduidelijk wat de motieven van de dader zijn."

Trump zegt dat Kirk als geen ander "het hart van de jeugd in de Verenigde Staten" begreep. De president heeft opdracht gegeven om Amerikaanse vlaggen in de hele VS tot zondag halfstok te hangen, als eerbetoon aan Kirk.

Op sociale media gaan beelden rond van het moment dat Kirk wordt beschoten. Op beelden is te zien hoe hij in zijn hals wordt geraakt. Aanwezigen zeggen dat er één schot is gelost.

Dit zijn beelden van de paniek na de aanslag:

De dader zou zwarte kleding hebben dragen en hebben geschoten vanaf een dak op de universiteitscampus. Er was iemand opgepakt, maar die bleek niet de gezochte persoon te zijn. Een andere verdachte wordt ondervraagd. Over een concrete verdenking is niets bekend.

Bij de presentatie van Kirk vanuit een witte tent op de campus was een grote menigte aanwezig. Zijn komst naar de campus was omstreden. Een online petitie aan de universiteitsbestuurders om de komst van de activist tegen te houden werd bijna duizend keer ondertekend. De universiteit liet de presentatie toch doorgaan vanwege de vrijheid van meningsuiting.

Meer politiek geweld

De laatste tijd is er een toename van politiek geweld in de Verenigde Staten. Het bekendste incident is de aanslag op Donald Trump vorig jaar bij een campagnebijeenkomst.

In juni werden een Democratisch parlementslid van de staat Minnesota en haar man doodgeschoten in hun huis. Een andere parlementariër raakte gewond.

Enkele weken daarvoor raakten acht mensen gewond toen een man brandbommen gooide naar demonstranten bij een pro-Israëlische demonstratie. In april werd brand gesticht bij de gouverneur van Pennsylvania die Joods is.

Het dodental door overstromingen in Indonesië is opgelopen tot vijftien. Sinds maandag worden het toeristische eiland Bali en de eilandengroep Oost-Nusa Tenggara getroffen door zware regenval.

Door het vele water zijn rivieren overstroomd, raakten bergdorpjes bedolven onder het puin en ontstonden aardverschuivingen. Op sommige plekken steeg het water met 2,5 meter. Volgens de autoriteiten zijn nog zes mensen vermist.

Dit zijn beelden vanuit Bali:

De zoektocht gaat moeizaam vanwege het slechte weer en doordat wegen verwoest of geblokkeerd zijn. Militairen proberen in rubberboten kinderen en ouderen te helpen die noodgedwongen op daken van huizen zijn geklommen.

Huizen weggespoeld

Reddingswerkers vonden vandaag de lichamen van een moeder en haar kind onder een laag modder. Eerder werden drie leden van een gezin dood aangetroffen nadat hun huis was weggespoeld.

Door de overstromingen staan duizenden huizen en gebouwen op Bali onder water. Ook zijn winkels verwoest en zijn wegen en bruggen beschadigd geraakt.

Doordat de autoriteiten water en elektriciteit hebben afgesloten, draaien ziekenhuizen, hotels, restaurants en andere publieke voorzieningen in het gebied nu op generatoren.

De voormalige Amerikaanse vicepresident Kamala Harris noemt het "roekeloos" dat Joe Biden zelf besloot de presidentskandidaat voor de Democraten te worden in 2024. Ze schrijft dit in haar boek 107 Dagen, dat eind deze maand verschijnt. Vandaag publiceerde het tijdschrift The Atlantic al enkele fragmenten.

"Het is de beslissing van Joe en Jill, zeiden we allemaal als een mantra, alsof we gehypnotiseerd waren." Terugkijkend was het roekeloos, schrijft Harris in haar memoires. "Dit was geen keuze die overgelaten had mogen worden aan iemands ego of ambitie. Het had meer moeten zijn dan een persoonlijke beslissing."

'Niet de juiste persoon om te wijzen'

Harris erkent dat Biden, op 81-jarige leeftijd, vaak moe oogde: "Zijn leeftijd werd zichtbaar in lichamelijke en verbale haperingen." Toch voelde ze zich als vicepresident niet de juiste persoon om hem daarop te wijzen. Ze vreesde dat hij haar motieven zou betwijfelen en haar "giftig ontrouw" zou vinden.

Volgens Harris vreesde Bidens team dat zij populairder zou worden dan de president. "Hun denkwijze was zero-sum: als zij straalt, dan dooft hij", schrijft ze over de zogenoemde 'West Wing' van het Witte Huis. "Niemand van hen begreep dat wanneer ik goed presteerde, hij ook goed presteerde. Gezien de zorgen over zijn leeftijd, was mijn zichtbare succes als vicepresident van cruciaal belang. Zijn team begreep dat niet."

Te weinig tijd

Harris heeft zich niet eerder zo openhartig uitgelaten over de periode vorig jaar, toen Biden onder druk stond om zich terug te trekken uit de race voor het presidentschap na een desastreus debat met Donald Trump. Harris nam het stokje over, maar verloor de presidentsverkiezingen van Trump, volgens critici omdat ze toen te weinig tijd had om zichzelf op de kaart te zetten.

Biden heeft nog niet gereageerd op de kritiek van Harris. CNN-presentator Jake Tapper en Axios-journalist Alex Thompson beschreven eerder dit jaar in het boek Original Sin al hoe Bidens intimi discussies over zijn leeftijd in de kiem smoorden en alle zorgen wegwuifden.

"Ik geloof niet dat het onbekwaamheid was", schrijft Harris over Biden. "Als ik dat had geloofd, zou ik het gezegd hebben. Ik was loyaal aan president Biden, maar nog loyaler aan mijn land."

In haar memoires vertelt Harris dat ze zich regelmatig beknot voelde door het Witte Huis. Haar stafchef moest vaak voor haar opkomen, omdat ze geen rol kreeg bij publieke optredens van de president. "Ze gaat daar niet als een plant bij staan, geef haar twee minuten om wat te zeggen. Laat haar de president aankondigen", zou de stafchef geregeld hebben gezegd.

Harris stelt bovendien dat het Witte Huis niet voor haar opkwam wanneer rechtse media haar aanvielen. Volgens haar werd negatieve berichtgeving zelfs aangewakkerd door mensen binnen Bidens team. "Ik ontdekte dat de staf van de president negatieve verhalen over mij actief voedde." Harris suggereert dat de intimi van Biden het prima leken te vinden als zij kritiek kreeg.

In rechtse media werd Harris verantwoordelijk gehouden voor problemen aan de grens met Mexico en kreeg ze de bijnaam 'grens-tsaar', terwijl ze door Biden uitsluitend was aangesteld om de oorzaken van migratie aan te pakken. "Niemand van het communicatieteam in het Witte Huis hielp mij om weerwoord te bieden of om de vooruitgang die ik had geboekt onder de aandacht te brengen", schrijft ze.

Harris gaat binnenkort op een uitgebreide promotietour voor haar boek. Ze heeft alleen geen persoonsbeveiliging meer van de Secret Service. President Trump heeft die recentelijk ingetrokken.

In het centrum van Maastricht is een 21-jarige Nederlandse man opgepakt voor een moord in het Belgische Oostende. Daar werd afgelopen zaterdag een 43-jarige vrouw op straat doodgeschoten.

Over het motief van de schutter is nog niets bekend. Ook is niet duidelijk wat de relatie is tussen de verdachte en het slachtoffer.

Volgens getuigen had de vrouw ruzie toen ze plots werd neergeschoten. Daarna sloeg de schutter op de vlucht in een taxi. De nietsvermoedende chauffeur bracht de man naar Brugge. Toen de taxi op de terugweg werd tegengehouden door de politie was de schutter al verdwenen.

De aanhouding in Maastricht was een samenwerking tussen de Nederlandse en de Belgische politie. De procedure voor de overlevering van de verdachte aan België is inmiddels gestart.

Aan de aanhouding ging heel wat onderzoek vooraf, zegt een woordvoerder van het Vlaams parket tegen de Vlaamse publieke omroep VRT. "We moesten eerst de verdachte identificeren." Toen dat gebeurd was, werd al snel duidelijk dat de verdachte waarschijnlijk in Nederland was.

De A4 bij Leidschendam is vanmiddag enige tijd afgesloten geweest vanwege een paard dat op de snelweg liep. Het dier brak uit een trailer na een ongeluk op de weg.

Na het voorval werd de weg in de richting van Den Haag afgesloten, zodat het paard van de weg kon worden gehaald. Dit leidde tot zo'n 2,5 uur vertraging.

Inmiddels is het paard naar een andere trailer gebracht. Daarop kon de weg weer worden vrijgegeven. Er was geen gevaar voor het paard en het verkeer, meldt Omroep West. Hoe het ongeluk kon gebeuren, is niet bekend.

De problemen op de A4 waren na het vrijgeven van de weg nog niet verholpen. Vanwege een ander ongeluk tussen Roelofarendsveen en Leidschendam ontstond er ruim een uur vertraging.

De NAVO-landen hebben de militaire leiding van de NAVO vandaag gevraagd om te onderzoeken welke opties er zijn om maatregelen te nemen tegen Rusland na schending van het Poolse luchtruim. Dat zeggen bronnen tegen de NOS.

Polen heeft vandaag een beroep gedaan op artikel 4 van het NAVO-verdrag omdat het zich bedreigd voelt in zijn veiligheid. Vanochtend vond daarom een spoedoverleg plaats tussen NAVO-bondgenoten. Zij wachten met eventuele tegenmaatregelen tegen Rusland totdat vaststaat dat het om een opzettelijke actie van Rusland gaat, al bestaat daarover weinig twijfel binnen het militair bondgenootschap.

Polen schoot vannacht met behulp van Nederlandse F-35's meerdere Russische drones uit de lucht. Die drones waren het Poolse luchtruim binnengevlogen.

Kijk hier naar een reconstructie van de verdediging van het Poolse luchtruim met Nederlandse F-35's:

"De bondgenoten hebben solidariteit betuigd en veroordelen het roekeloze gedrag van Rusland," zei secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte daar vanmiddag over. Hij voegde daaraan toe dat het incident nog onderzocht wordt, maar dat de schending van het Poolse luchtruim vannacht niet een op zichzelf staand incident is.

Meerdere Europese ministers reageren vandaag fel. Zij gaan ervan uit dat er sprake is van opzet. De Duitse minister van Defensie Boris Pistorius noemt het een "onacceptabele en gerichte provocatie tegen de NAVO". Ook de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Sikorski zegt zeker te weten dat er geen sprake is van een ongeluk.

Ook bronnen binnen de NAVO melden aan de NOS uit te gaan van opzet, maar het bondgenootschap wacht de resultaten van een officieel onderzoek af voordat ze dat kunnen bevestigen. Volgens betrokkenen waren alle NAVO-landen vanochtend tijdens de spoedvergadering eensgezind en doordrongen van de ernst van de situatie.

Tegenmaatregelen

Demissionair minister van Buitenlandse Zaken David van Weel vindt dat er een "zeer duidelijk antwoord" moet komen als blijkt dat de Russische drones met opzet het Poolse luchtruim binnenvlogen. Van Weel werkte jarenlang bij de NAVO.

De vraag is hoe zo'n antwoord eruit moet zien. De NAVO-landen kunnen besluiten maatregelen te nemen om de verdediging van het luchtruim aan de oostgrens te versterken. Wanneer sprake is van opzet, kunnen er ook directe maatregelen tegen Rusland of Belarus worden genomen ter verdediging van het bondgenootschap.

Artikel 4 NAVO-verdrag

"De Partijen zullen onderling overleg plegen telkens wanneer naar de mening van een van haar de territoriale onschendbaarheid, politieke onafhankelijkheid of veiligheid van een der Partijen wordt bedreigd."

"Een belangrijk signaal," noemt Anna van Zoest het inroepen van artikel 4. Van Zoest is directeur van de Atlantische Commissie en werkte voorheen zelf voor de NAVO. "Artikel 4 is sinds de oprichting van de NAVO weinig gebruikt. Dit is pas de achtste keer."

De eerste keer dat een beroep op artikel 4 werd gedaan was in 2003. Toen vroeg Turkije om hulp vanwege oplopende spanningen aan de grens met Irak. De laatste keer was in februari 2022. Toen deden acht NAVO-landen, waaronder Polen, gezamenlijk een beroep op het artikel nadat Rusland Oekraïne was binnengevallen.

Artikel 4 is minder zwaar dan het veel bekendere artikel 5 uit het NAVO-verdrag. In dat artikel staat dat een aanval op één bondgenoot een aanval op alle bondgenoten is. Dan kunnen de bondgenoten elkaar te hulp schieten, ook militair. Dat artikel is pas een keer eerder ingeroepen; dat was na de aanval op de Twin Towers in New York in 2001.

Artikel 5 NAVO-verdrag

"De Partijen komen overeen, dat een gewapende aanval tegen een of meer van haar in Europa of Noord-Amerika als een aanval tegen haar allen zal worden beschouwd; zij komen bijgevolg overeen, dat, indien zulk een gewapende aanval plaatsvindt, ieder van haar de aldus aangevallen Partij of Partijen zal bijstaan, in de uitoefening van het recht tot individuele of collectieve zelfverdediging erkend in Artikel 51 van het Handvest van de Verenigde Naties, door terstond, individueel en in samenwerking met de andere Partijen, op te treden op de wijze, die zij nodig oordeelt met inbegrip van het gebruik van gewapende macht om de veiligheid van het Noord-Atlantisch gebied te herstellen en te handhaven.

Elke gewapende aanval van dien aard en alle dientengevolge genomen maatregelen moeten terstond ter kennis worden gebracht van de Veiligheidsraad. Deze maatregelen zullen worden opgeheven, zodra de Veiligheidsraad de nodige maatregelen zal hebben genomen, om de internationale vrede en veiligheid te herstellen en te handhaven."

Dankzij een spectaculaire stijging van het aandeel Oracle is medeoprichter Larry Ellison Elon Musk voorbij gestreefd als rijkste persoon op aarde. Het is voor het eerst dat Ellison de rijkste persoon is. Hij werd vandaag meer dan 100 miljard dollar rijker, nadat het aandeel Oracle met ruim 40 procent steeg na goede kwartaalcijfers.

Ellison bezit als mede-oprichter 41 procent van alle aandelen Oracle. Hij heeft nu een vermogen van zo'n 393 miljard dollar en dat is meer dan de 385 miljard dollar van Tesla-baas Elon Musk.

Oracle levert allerlei software aan bedrijven, zoals voor databases, personeelsmanagement en het onderhouden van klantrelaties. Het bedrijf werd in 1977 in Californië opgericht door Ellison en twee compagnons en kreeg in 1982 de naam Oracle. De 81-jarige Ellison staat nog steeds aan het hoofd van het bedrijf.

Ellison is een stuk onbekender dan Musk. Ter vergelijking, Musk heeft ruim 225 miljoen volgers op X, het sociale medium dat hij een paar jaar geleden kocht. Ellison heeft er 168.000.

Eiland gekocht

Een van de dingen waarmee hij in het nieuws kwam was zijn aankoop van het Hawaïaanse eiland Lanai. Dat is het op vijf na grootste van die eilandengroep. In 2012 betaalde hij 300 miljoen dollar voor 98 procent van de grond op het eiland. Hij is er onder meer eigenaar van een luxe hotel voor superrijken. Verder heeft hij een jacht van de Nederlandse jachtenbouwer Feadship. Dat schip, de Mushashi, is 88 meter lang en 'slechts' het op 113 na grootste jacht ter wereld.

Ellison trouwde zes keer. Zijn meest recente huwelijk was vorig jaar met de 47 jaar jongere Jolin Zhu.

Een 27-jarige man uit Syrië is veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor de mesaanval in het Duitse Solingen vorig jaar. Daarbij kwamen drie mensen om het leven en raakten tien mensen gewond. De rechtbank in Düsseldorf acht hem schuldig aan drie moorden, tien pogingen tot moord en lidmaatschap van terreurgroep Islamitische Staat (IS).

De aanslag was tijdens een feest rond het 650-jarig bestaan van Solingen. De man zou gericht op de hals van zijn slachtoffers hebben ingestoken. De dader, Issa Al H, gaf zichzelf een dag na de aanslag aan.

Voorafgaand aan de aanval had Al H. contact met een vertegenwoordiger van IS via Telegram en nam hij een videoboodschap op waarin hij zich loyaal verklaarde aan de terreurgroep. Niet lang na de aanslag eiste IS de verantwoordelijkheid op.

De rechtbank stelt vast dat de toen 26-jarige Syrische asielzoeker handelde uit "verachtelijke motieven". Hij hoopte "ongelovigen" te treffen op het festival, aldus de openbaar aanklager. Ter plaatse stak hij in op de kelen en bovenlichamen van de festivalgangers. "Dit was terrorisme tegen ons allemaal", zei toenmalig bondskanselier Scholz erover.

Inwoners van de stad leggen bloemen neer voor de slachtoffers:

De rechtbank oordeelt ook dat Al H. "bijzonder ernstig" schuld draagt, wat betekent dat hij niet in aanmerking komt voor vrijlating na 15 jaar, zoals normaal gesproken in Duitsland het geval is.

De rechter stelt vast dat de verdachte sinds 2019 was geradicaliseerd en IS-propaganda had verspreid via zijn TikTok-profiel.

Toen het proces eind mei van start ging, bekende de verdachte zijn verantwoordelijkheid voor de aanval in een verklaring die door zijn advocaten werd voorgelezen. Hij zei dat hij zichzelf "zware schuld had opgebracht" en voegde eraan toe: "Ik heb onschuldige mensen gedood, niet ongelovigen."

De mesaanval in Solingen behoorde tot een reeks dodelijke aanslagen in de maanden voorafgaand aan de Duitse verkiezingen in februari. In steden zoals Solingen, Maagdenburg en Aschaffenburg werden aanslagen gepleegd door mensen met een migratieachtergrond. Dit deed de discussie in Duitsland over migratie verder oplaaien en maakte van migratie voor veel partijen een belangrijk verkiezingsthema.

Het Israëlische leger heeft opnieuw zware luchtaanvallen uitgevoerd op Jemen, onder meer op de hoofdstad Sanaa. Volgens het Jemenitische ministerie van Volksgezondheid, dat geleid wordt door de Houthi's, zijn er 35 mensen gedood. Ook zouden 131 anderen gewond zijn geraakt.

De Israëlische minister Katz van Defensie zegt dat de aanvallen waren gericht op militaire doelen van de Houthi's. Daarbij zijn volgens de Jemenitische machthebbers een brandstofopslagplaats en een overheidsgebouw geraakt. De Israëlische premier Netanyahu zegt dat er nieuwe aanvallen zullen komen.

De aanvallen volgen ruim een week nadat de premier van de Houthi's in Jemen en andere ministers bij een Israëlische luchtaanval waren gedood. Daarop voerden de Houthi-rebellen een droneaanval uit op het Israëlische vliegveld Ramon.

Steun voor Hamas

Sinds het begin van de oorlog in Gaza bestoken de Houthi's Israël regelmatig met raketten en drones. De Houthi's zeggen de aanvallen uit solidariteit met de Palestijnen uit te voeren.

Gisteren voerde Israël luchtaanvallen uit om Hamas-kopstukken in Qatar te doden. Nog steeds is onduidelijk hoeveel mensen daar precies bij zijn omgebracht, en vooral wie. Hamas sprak gisteren van vijf doden, maar de Hamas-leiders die het doelwit waren, zouden nog in leven zijn.

Het Openbaar Ministerie zegt dat de soevereinen die in juni werden opgepakt een terroristische aanslag wilden plegen op ambtenaren of overheidsinstanties rond de NAVO-top in Den Haag. Dat bleek vandaag op de eerste voorbereidende zitting van de zaak in de rechtbank in Leeuwarden.

Volgens de officier van justitie spraken de verdachten over brandstichting, het plegen van aanslagen en het maken van bommen. Volgens het OM blijkt dat uit opgenomen gesprekken en aangetroffen spullen. "Het doel was om zich met geweld te verzetten tegen het huidige systeem en de huidige structuren te ontwrichten of te vernietigen", zei de officier van justitie.

Gisteren onthulde Nieuwsuur dat de soevereinen het gemunt hadden op de burgemeester van Leeuwarden, Sybrand van Haersma Buma. Ze spraken over een autobom en een kogel door het raam bij de oud-CDA-partijleider. Ook toen was al duidelijk dat de verdachten plannen hadden om de NAVO-top te verstoren. Vandaag ging het in de rechtbank nadrukkelijk over het plegen van een aanslag.

Grondstoffen voor gif

De politie startte het onderzoek toen er vorig jaar juli een anonieme brief binnenkwam over een van de verdachten. Bij invallen in juni werden acht mensen opgepakt en werden wapens en munitie gevonden, maar ook mogelijke explosieven en grondstoffen voor het maken van het gif ricine.

Ook werden documenten gevonden over onder meer explosieven, het oprichten van een geheime organisatie en documenten over soeverein gedachtegoed waarin wordt opgeroepen tot geweld.

Derde Wereldoorlog

Het OM noemt de verdachten een kleine extremistische groep die bereid is om dodelijk geweld te plegen. De officier van justitie zei aan het begin van de zitting dat de zaak niet draait om het aanhangen van het soevereine gedachtegoed, maar dat justitie en politie ingrijpen als zo'n overtuiging leidt tot het plegen van strafbare feiten.

Wat zijn soevereinen?

Soevereinen geloven dat de overheid geen wettelijke macht over hen heeft. Sommigen vinden dat ze zelf mogen bepalen of ze bijvoorbeeld belastingen, boetes of de premie voor een ziektekostenverzekering betalen.

Uit een analyse van veiligheidsdienst AIVD, de nationale politie en de NCTV van vorig jaar bleek dat het aantal mensen dat zichzelf als soeverein ziet de laatste jaren is gegroeid tot enkele tienduizenden. De meesten zijn niet gewelddadig, maar een klein deel zou geweld niet schuwen in hun verzet tegen instituties zoals de overheid, de belastingdienst en verzekeringsmaatschappijen.

Een van de mannen ontkent betrokken te zijn bij een criminele organisatie die een aanslag wilde plegen. "Hij keurt geweld niet goed", zei zijn advocaat. Dat bij een inval in zijn woning wapens werden gevonden, is volgens de advocaat omdat de verdachte voorbereid wilde zijn op een eventuele Derde Wereldoorlog.

In de woning van de 66-jarige Fries werden ook flessen met castorbonen gevonden en een document om daarmee het gif ricine te maken. Volgens de verdachte was dat bedoeld om castorolie te maken voor huidverzorging na een operatie aan zijn hand.

Protestlied

Vijf van de acht verdachten stonden vandaag terecht in Leeuwarden. Ook de drie anderen blijven verdachte in deze zaak.

Voor de rechtbank demonstreerden zo'n honderd mensen. Ze eisten onder meer de vrijlating van een van de verdachten, voormalig advocaat Arno van K.. Op borden en spandoeken is de naam van de man geschreven en er werd een lied voor hem gezongen.

Een maand geleden eisten honderden demonstranten ook al zijn vrijlating. De demonstranten zien hem als held omdat hij tijdens de coronapandemie opkwam voor mensen die niet geloofden in het virus en vaccinaties. Van K. werd als advocaat meermaals geschorst en mag sinds juli zijn beroep helemaal niet meer uitoefenen.

In de zitting vanmiddag zei hij in tranen "onschuldig te zijn". Zijn uitspraken noemde hij "dom" en "een stukje frustratie". Daarnaast ontkent de oud-advocaat aanhanger te zijn van het soevereine gedachtegoed.

Ze zijn pas tien dagen operationeel in Polen en vannacht moesten de Nederlandse F-35-piloten voor de tweede keer in actie komen. Voor het eerst ook om Russische drones neer te halen. Nederland werd er uitvoerig voor bedankt door Polen. Hoe ziet de NAVO-missie aan de Pools-Oekraïense grens eruit, en hoe opereren de Nederlanders?

Begin juli kondigde demissionair minister van Defensie Brekelmans in een brief aan de Tweede Kamer aan dat ons land wil bijdragen met F-35-toestellen. Daarmee wil Nederland het oosten van het NAVO-gebied versterken én verdedigen tegen drones en kruisraketten. Nederland doet dat samen met Noorwegen.

Eind augustus zijn de vier straaljagers vanaf vliegbasis Volkel en Leeuwarden naar een bases in het zuidoosten van Polen gevlogen, waar ze 1 september aan een drie maanden durende NAVO-missie begonnen. Ze vormen een Quick Reaction Alert (QRA) waardoor ze 24 uur per dag klaarstaan om snel te kunnen reageren op dreigingen van buitenaf.

Hoeveel mensen daarvoor in Polen aanwezig zijn wil defensie vanwege de veiligheid niet zeggen. Bij een eerdere missie met vier F-35-toestellen in Estland gingen tussen de 90 en 150 militairen mee.

Vaker de lucht in

Precies een week geleden gingen de Nederlandse toestellen voor het eerst de lucht in voor Shahed-drones die door Rusland waren gelanceerd. De bedoeling was toen om de drones te vernietigen áls ze het NAVO-gebied in zouden vliegen. Dat gebeurde toen niet. Nederland mag alleen ingrijpen in het luchtruim van de NAVO, Oekraïne valt daar niet onder, Polen wel.

Afgelopen nacht kwamen de drones dus wel in het Poolse luchtruim. Daarom kon een onbekend aantal Nederlandse F-35-straaljagers nu wel ingrijpen. De Poolse luchtmacht zette zelf zijn F-16's in, hoeveel is onduidelijk. Polen heeft op zeven locaties brokstukken van drones gevonden. Premier Donald Tusk zei eerder dat het luchtruim negentien keer was geschonden.

Hoeveel drones de Nederlandse F-35's hebben neergeschoten wil defensie desgevraagd niet zeggen.

Oekraïne had gewaarschuwd dat er drones aan kwamen. "Die verschijnen dan op de radar", legt defensiespecialist Peter Wijninga uit: "Als de vlieger de drone in beeld heeft geeft de NAVO-gevechtsleiding de opdracht om een drone neer te schieten. Dat is minutenwerk, want de drones vliegen tussen de 400-600 km per uur. Er is dus geen toestemming vanuit Nederland nodig. Het lijkt erop dat alleen die drones die een bedreiging vormden zijn neergeschoten", aldus Wijninga.

Op de vraag of Nederland nu meer F-35's naar Polen gaat sturen is minister Brekelmans duidelijk: "Nu nog niet". Eerst wil de defensieminister dat de feiten worden vastgesteld en wat de consequenties zijn.

Per 1 december levert Nederland wel twee Patriotsystemen, Nasams luchtafweersystemen en anti-dronesystemen voor de NAVO. Daarvoor gaan 300 Nederlandse militairen met het luchtafweer- en anti-dronesystemen naar Polen om de levering van militair materieel voor Oekraïne te beschermen tegen Russische aanvallen.

Op een middelbare tuinbouwschool in Zuid-Frankrijk zijn een leerling en een docent gewond geraakt bij een mesaanval. De aanvaller is gearresteerd. Volgens Franse media is het een oud-leerling van de school.

De Franse zender BFM TV meldt dat de aanvaller 18 jaar is en een camouflagebroek droeg. Wat het motief is voor de steekpartij is onduidelijk, al schrijft de krant Le Parisien dat de man bij de politie bekend is vanwege "aanzetten tot terrorisme".

Een 52-jarige lerares werd meerdere keren in haar buik gestoken en raakte hierdoor zwaargewond, een 16-jarige leerling raakte lichtgewond aan zijn gezicht.

De steekpartij was op een school in de kustplaats Antibes, in de buurt van Cannes. Tijdens de aanval moesten de 250 leerlingen en docenten volgens Le Parisien uit voorzorg in hun klaslokalen blijven.

Steekpartijen op Franse scholen

In Frankrijk komen steekpartijen op scholen vaker voor. Zowel leerlingen als leraren zijn daarbij doelwit geweest. In april was er een dodelijke steekpartij in Nantes waarvoor een 15-jarige leerling werd gearresteerd. In juni stak een 14-jarige leerling een medewerker van zijn school in Nogent dood.

De moord op geschiedenisleraar Samuel Paty kreeg wereldwijde aandacht. Paty werd in 2020 onthoofd door een moslimextremist die op sociale media had vernomen dat de leraar spotprenten van de profeet Mohammed had laten zien. Na de moord werd de dader doodgeschoten.

De onafhankelijke Russische nieuwssite Meduza, die opereert vanuit Letland, is een opvallende inzamelingsactie begonnen. "Woont u niet in Rusland? Help ons dan alstublieft", richt de site zich tot de internationale lezers. "Zonder jullie steun zullen miljoenen Russen geen toegang meer hebben tot onafhankelijk nieuws."

De site heeft salarissen verlaagd en journalisten ontslagen, maar voegt eraan toe dat dit niet genoeg is.

Wie de Russischtalige website opent, ziet dat een groot gedeelte van de site lijkt zwartgelakt. Door de muis hier overheen te bewegen, kunnen bezoekers het nieuws alsnog lezen. "Jammer dat je dit niet kunt doen met echte censuur", schrijft de nieuwssite erbij.

"We willen op een creatieve manier tonen welke verhalen in Rusland verboden zijn", zegt Katarina Abramova, die verantwoordelijk is voor de inzamelingsactie. Vrijwel al het nieuws over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne verdwijnt daarom deze week achter de "zwarte lak". Datzelfde geldt voor artikelen over censuur of politieke gevangenen.

15.000 betalende leden

De actie lijkt succesvol. Het streefaantal van 15.000 betalende lezers is al bijna gehaald. Al houdt Abramova nog wel een slag om de arm: uit ervaring weet ze dat mensen de bijdrage na een maand vaak stopzetten.

De nieuwssite kampt met meerdere financiële uitdagingen. "De eerste geldt voor alle media: steeds meer mensen mijden het nieuws. Ze raken alle oorlogen beu", zegt Abramova. Een ander probleem is dat Meduza niet op ieders netvlies staat. "Veel mensen buiten Rusland willen ons en de persvrijheid wel steunen, maar we behoren niet tot hun dagelijkse nieuwsroutine.

Repressie in Rusland

Anders dan bij andere media kan het financieel steunen van een onafhankelijke Russische nieuwssite lezers in gevaar brengen. Meduza waarschuwt Russische lezers zelf ook expliciet om niet te doneren als ze in Rusland wonen. Ook waarschuwt de site Russische lezers om nieuwsartikelen niet te delen op sociale media en de website niet in het openbaar te openen.

Dat beperkt de groep lezers die de nieuwssite om geld kan vragen aanzienlijk. Van de 10 tot 18 miljoen mensen die Meduza maandelijks bereikt, wonen er zo'n 10 miljoen in Rusland. Eerder waren dat er nog 20 miljoen, zei oprichter Timtsjenko deze zomer.

Hoewel er voor zover Abramova weet nog niemand is veroordeeld voor het lezen of steunen van Meduza, weet ze dat de angst onder de Russen groot is. Sinds het begin van de oorlog zijn 20.000 Russen gearresteerd vanwege hun anti-oorlogstandpunt, meldde mensenrechtenorganisatie OVD-Info in februari dit jaar. "En voor Russische mensen buiten Rusland geldt dat zij bang zijn dat zij of hun familieleden in Rusland in de problemen komen."

'Extremistische oorlog'

De Russische wetgeving wordt steeds verder aangescherpt. "Een van onze grootste zorgen is dat we straks het label 'extremistische organisatie' krijgen", zegt Abramova. Als dat gebeurt, zullen nog meer Russen de nieuwssite niet meer durven lezen of steunen, vreest ze.

Vanaf deze maand kunnen Russen beboet worden voor het zoeken naar "extremistische" content. Al langer worden Russen veroordeeld tot soms jarenlange celstraffen voor anti-oorlogsuitingen. Zoals de 19-jarige Daria Kozyreva die veroordeeld werd tot meer dan twee jaar strafkolonie voor het bekladden van een muur met een Oekraïens anti-oorlogsgedicht.

Technische oplossingen blokkades

"We willen absoluut niet dat onze lezers gevaar lopen", zegt Abramova. Behalve de gebruikelijke kosten is het nieuwsbedrijf daarom veel geld kwijt aan manieren om de diverse blokkades die de Russische regering opwerpt veilig te omzeilen. "Dat is geen eenmalige uitgave, want de blokkades omzeilen vraagt constante aanpassing."

Doet Meduza dit niet, dan raakt het medium een groot deel van zijn lezers kwijt, aldus Abramova. Het omzeilen moet ook uiterst zorgvuldig gebeuren, want als iemand zou worden gestraft voor het lezen van Meduza zou dat een groot afschrikwekkend effect hebben, denkt ze.

Wegblijvende adverteerders

Meduza had lange tijd geen financiële bijdrage van lezers nodig. Dat begon pas na 2020 toen Rusland de nieuwssite als "buitenlands agent" bestempelde, zegt Abramova. Tot die tijd was Meduza volgens haar succesvol in het aantrekken van Russische adverteerders. Erna droogden die inkomsten op.

De nieuwssite wil uit principe het nieuws niet achter een betaalmuur zetten. Misschien gebeurt dat uiteindelijk wel bij de Engelstalige website, zegt Abramova, al zou haar dat spijten. Want eigenlijk vindt ze dat nieuws zou moeten zijn als zuurstof: gratis toegankelijk voor iedereen.

En dus smeekt de nieuwssite haar lezers: "Censuur is walgelijk. U hebt het recht om te begrijpen wat er werkelijk aan de hand is, maar we hebben uw steun echt nodig."