De opdracht aan de 27 Europese leiders is duidelijk: Oekraïne financieel overeind houden. Al sinds het begin van de oorlog is de belofte: wij helpen Kyiv zolang als nodig. Maar hoe? Die vraag ligt vandaag op tafel op een EU-top in Brussel.
Al maandenlang wordt gediscussieerd over een plan om bevroren Russisch geld te gebruiken als garantie voor een grote lening aan Oekraïne. Zo'n stap zette de EU nooit eerder en is ook nog eens omstreden. Tot het allerlaatste moment wordt onderhandeld.
Het wordt daarom een bijzonder spannende top: 200 miljard, de toekomst van Oekraïne en de reputatie van de EU staan op het spel. Wat er ook gebeurt, er moet en zal een knoop worden doorgehakt. "Al duurt het tot na de kerst", zei de Estse premier deze week.
Vijf vragen over de zogenoemde 'bevroren Russische tegoeden' van ruim 200 miljard euro die in België op een bankrekening staan:
1. Waar is het geld voor nodig?
Oekraïne kan niet zonder extra financiële hulp, zei president Zelensky deze week bij zijn bezoek aan Nederland. Oekraïne heeft volgens het IMF de komende twee jaar 135 miljard euro nodig. De VS is gestopt met het geven van steun aan Oekraïne, en de bestaande Europese hulp is onvoldoende om dit gat op te vangen. Het grootste deel van de overheidsfinanciën gaat nu naar het leger om de strijd tegen Rusland te kunnen voeren.
Oekraïne heeft snel veel geld nodig om de economie draaiende te houden, onder andere om salarissen van leraren en medisch personeel te bekostigen. Oekraïne kan het geld ook gebruiken om er wapens van te kopen.
2. Wat stelt de Europese Commissie voor?
Nadat Rusland Oekraïne was binnengevallen, bevroor de Europese Unie ruim 200 miljard euro aan Russisch geld dat geparkeerd staat in de EU. Dat geld is nog van Rusland, maar doordat het bevroren is, kan het land er op dit moment niet bij.
Het grootste deel van dat geld staat op de bankrekening bij een financiële instelling in Brussel, Euroclear. De Europese Commissie wil dat geld nu gebruiken voor een grote lening aan Oekraïne. Daarvoor is een speciale constructie bedacht. De Commissie leent geld van Euroclear. Dat dient als garantie voor een lening die de EU op haar beurt aan Oekraïne geeft.
Oekraïne hoeft het geld alleen aan de EU terug te betalen als Rusland de schade van de oorlog aan Oekraïne terugbetaalt. Zolang Rusland dat niet doet, houdt de EU de Russische tegoeden bevroren en kan Rusland niet bij het geld.
Volgens de Europese Commissie een logische gedachte, want het zijn de Russen die verantwoordelijk zijn voor de financiële problemen in Oekraïne door de oorlog, dus zij moeten betalen. Het gebruik van Russische tegoeden heeft nog een groot voordeel: het kost de EU-landen zelf geen geld.
3. Welke risico's zijn er voor België?
De belangrijkste tegenstander van het plan is België. Het overgrote deel van het Russische geld staat daar geparkeerd.
Het land is bang voor enorme financiële claims uit Moskou als een rechter op enig moment zou oordelen dat de constructie met de bevroren Russische tegoeden juridisch niet door de beugel kan.
België wil daar niet in zijn eentje voor opdraaien en wil daar keiharde toezeggingen over van de andere EU-landen.
4. Hoe wil de EU de bezwaren van België wegnemen?
Als een Russische claim zou worden toegekend, moeten de risico's maximaal gespreid worden. Daarom moeten zoveel mogelijk landen garant staan. Veel landen snappen de Belgische zorgen en willen helpen. Nederland heeft al ingestemd en belooft bij te springen met een garantie van 13 miljard euro.
Maar voor België zijn deze toezeggingen nog altijd niet genoeg. Het land wil dat de andere lidstaten beloven mee te betalen aan alle denkbare financiële gevolgen.
5. Komen de Europese leiders eruit?
De grote vraag is: hoe stelt België zich vandaag op? Het kan zijn dat premier De Wever zo veel garanties weet binnen te slepen dat hij zijn verzet uiteindelijk staakt. Hongarije wil sowieso geen steun geven, maar als alle andere landen wél aan boord zijn, kunnen de EU-leiders met opgeheven hoofd de top verlaten.
Maar België kan ook tegen blijven. Het is zeer onwaarschijnlijk dat het plan doorgaat zonder de Belgen. Dan moet het geld voor Oekraïne op een andere manier bij elkaar gezocht worden.
De lidstaten zien een gemeenschappelijke EU-lening als Plan B. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Ook tegen die optie is stevig verzet.