Terwijl morgen in Washington de Israëlische premier Netanyahu en de Amerikaanse president Trump elkaar ontmoeten voor overleg over een mogelijk staakt-het-vuren in Gaza, speelt zich achter de schermen een belangrijk spel af: de strijd om diplomatieke invloed in het Midden-Oosten. Voor bemiddelaar Qatar is een akkoord tussen Hamas en Israël een uitgelezen kans om zich opnieuw te bewijzen als de bemiddelaar in de regio.
Qatar is een van de Arabische Golfstaten die graag de belangrijkste bemiddelaar in geopolitieke conflicten willen worden. Naast het feit dat de olierijke staten economische grootmachten zijn, veroverden ze de afgelopen jaren ook terrein in de diplomatieke wereld.
Daarbij lopen Qatar en Oman voorop, zegt Midden-Oosten-deskundige Paul Aarts. Zij profileren zich volgens hem als neutrale en betrouwbare bemiddelaars.
Oman was de gastheer voor onderhandelingen tussen de VS en Iran over het Iraanse nucleaire programma. Saudi-Arabië ontving dit jaar Russische en Amerikaanse functionarissen voor gesprekken over de oorlog in Oekraïne.
Maar welke belang hebben de Golfstaten eigenlijk bij een rol als bemiddelaar? En welk land kan in de toekomst de belangrijkste geopolitieke rol gaan spelen?
Neutraliteit
Het grootste belang dat de Golfstaten hebben bij diplomatie is het bewaken van stabiliteit. Dat is van essentieel belang voor onder meer de economie. "Oorlog of turbulentie in de regio zou de broodnodige stabiliteit daar ernstig verstoren", zegt Aarts.
Van de drie Golfstaten heeft Qatar als bemiddelaar de grootste staat van dienst, zegt Midden-Oostenkenner en journalist Abdou Bouzerda. "Qatar beschikt over de meest ervaren diplomaten en gebruikt zijn rol als bemiddelaar vooral als instrument van soft power en voor prestige."
Het land boekte eerder grote successen in onder meer Jemen, Libanon en Djibouti. De succesformule: goede banden onderhouden met zowel westerse landen als met regionale groeperingen zoals de Moslimbroederschap en Hamas. Daardoor kon het land optreden als bruggenbouwer.
"Oman heeft niet alleen aspiraties om bemiddelaar te zijn - het land wil niets anders dan dat," stelt hoogleraar Aarts. "Dat gaat terug naar de tijd van de vorige sultan, die zichzelf de rol had toebedeeld van neutrale partij die zich niet mengt in conflicten."
Anders dan veel andere Arabische landen, bleef Oman ook neutraal in conflicten met Iran. "Daarin heeft het een uitstekende reputatie opgebouwd en weten te behouden. Dat er recent gesprekken tussen Teheran en Washington plaatsvonden, zegt alles over de rol van het land als bemiddelaar", zegt Aarts.
'New kid on the block'
Hoewel het een relatieve nieuwkomer is op het gebied van diplomatieke bemiddeling, maakt Saudi-Arabië volgens deskundigen de grootste kans om uit te groeien tot de belangrijkste speler onder de Golfstaten. "Op papier in elk geval. Het is het grootste land in de regio op alle fronten, het onderhoudt uitstekende betrekkingen met de VS, en het heeft goede relaties met Iran. Ook praat het met Israël", zegt Aarts.
De groeiende ambitie van Saudi-Arabië om te bemiddelen is vooral te verklaren vanuit het oogpunt van machtspolitiek. Bouzerda: "Het is een vorm van 'diplomacy washing'. Door vrede te stichten in de regio kan het land zijn imago oppoetsen."
Saudi-Arabië heeft veel potentie, benadrukt Bouzerda. "Het is een new kid on the block. Het is verreweg het rijkste land en maakt op geopolitiek vlak een grote inhaalslag. Het heeft uiterst capabele mensen op topposities - ook vrouwen - die in het buitenland getraind zijn. Daarnaast is er een sterke politiek wil om te excelleren."
Hoewel de Golfstaten zeer nauw samenwerken en ook op persoonlijk vlak vaak goede banden hebben, strijden ze economisch en geopolitiek met elkaar. In regionale conflicten steunen ze regelmatig tegenovergestelde partijen.
"De concurrentie speelt ook op economische terrein, waar sprake is van een soort wedloop op het gebied van AI-technologie. De staten wedijveren met elkaar om de grootste datacenters te bouwen. Elk van de landen wil de belangrijkste hub zijn in deze rijke regio", zegt Bouzerda.
Hierbij spiegelen ze zich niet aan het rijke, neutrale Zwitserland dat naam maakte als bemiddelaar,- hun ambitie reikt verder, zegt Bouzerda. Volgens hem positioneren de Golfstaten zich als 'het Singapore van het Midden-Oosten'. Dat wil zeggen als een strategisch gelegen en economisch vooruitstrevende hub in Azië met een sterke focus op handel en diplomatieke invloed. De blik is gericht op de VS en Azië. Europa zien ze meer als een investeringsblok, zegt Bouzerda.