Interstellair bezoek: een object van buiten ons zonnestelsel raast ons voorbij
Met een snelheid van ruim 200.000 kilometer per uur raast een object van buiten ons zonnestelsel op de zon af. Dat is bijzonder: pas twee keer eerder hebben astronomen zo'n 'zwervend' gevaarte waargenomen dat afkomstig is uit de interstellaire ruimte - de ruimte tussen de sterren.
Dinsdag stuitten sterrenkundigen met een telescoop in Chili voor het eerst op het object, meldt NASA. Ze signaleerden een onbekend hemellichaam met een vreemde koers die volgens hun berekeningen in de buurt van de aardbaan zal komen. De telescoop is een van de vijf telescopen van het wereldwijd opgezette ATLAS-systeem, dat objecten detecteert die een mogelijke bedreiging voor de aarde kunnen vormen.
Van 3I/ATLAS hebben we op aarde niets te vrezen, zegt NASA. De ruimterots zal onze planeet op meer dan 240 miljoen kilometer voorbij gaan, bijna twee keer de afstand tussen de aarde en de zon. Op 30 oktober zal het object de zon het dichtst naderen en net binnen de baan van Mars komen. Daarna zal 3I/ATLAS in een iets afgebogen baan het zonnestelsel weer verlaten.
"Dit ding gaat behoorlijk hard", zegt Paul Chodas, directeur van NASA's Center for Near Earth Object Studies tegen The New York Times. Het kosmische brok puin zal verder versnellen naarmate het dichter bij de zon komt.
Inmiddels is het traject van het object door meer dan honderd waarnemingen bevestigd en is het zeker dat het echt om een interstellaire rots gaat. Dat is pas twee keer eerder waargenomen. Oumuamua passeerde ons zonnestelsel in 2017 en 2I/Borisov kwam in 2019 voorbij.
Wel zijn dit soort objecten zeldzaam, weet ook sterrenkundige Lucas Ellerbroek. "Het zijn objecten die in een ver verleden waarschijnlijk in een ander zonnestelsel zijn ontstaan. Dat is bijzonder, want normaal blijven alle objecten, planeten, hun manen, planetoïden en kometen, in een baan om hun ster draaien."
Dat dat bij deze drie objecten niet is gebeurd, betekent dat ze ooit met een enorme vaart zijn weggeslingerd bij hun eigen ster en interstellair zij gaan rondzwerven. Om zo'n enorme snelheid mee te krijgen zijn ze wellicht heen en weer zijn geslingerd in een soort kosmisch biljart met andere rondvliegende rotsen. Daar kregen ze dan zo'n optater dat ze de interstellaire ruimte invlogen, ver weg van waar ze ontstonden.
Weggeslingerde komeetVoor sterrenkundigen en planeetonderzoekers is 3I/ATLAS een buitenkansje. Een zeldzame mogelijkheid om een object dat van een andere ster komt te bestuderen. De vorm, structuur en helderheid kunnen iets vertellen over wat de rots heeft meegemaakt. Mogelijk gaat het om een weggeslingerde komeet, een ijsrots die dicht bij de zon een staart kan krijgen.
Die gegevens kunnen wetenschappers dan weer vergelijken met objecten uit ons eigen zonnestelsel. "Kunnen we erachter komen wat het object heeft meegemaakt om helemaal hier te komen? Is het een asymmetrische rots, zoals veel planetoïden en kometen bij ons? Wat is de samenstelling? Uiteindelijk kan dat weer een stukje van de puzzel zijn van hoe planetenstelsels ontstaan", hoopt Ellerbroek.
Nadeel is wel dat deze soort interstellaire objecten zo hard gaan dat ze binnen een paar maanden het zonnestelsel weer verlaten en nooit meer terugkomen. Oumuamua en Borisov werden ook pas vrij laat ontdekt. 3I/ATLAS is al opgepikt maanden voordat die de zon bereikt. Dat is een voordeel volgens de Nederlandse astronoom.
"Dat geeft wetenschappers meer tijd om hem te bestuderen voordat hij weer voor altijd uit zicht is. En hopelijk worden er met nieuwe telescopen, zoals het onlangs geopende Vera Rubin Observatory in Chili, steeds meer van dit soort interstellaire ruimterotsen gevonden de komende jaren."