NOS Nieuws - Algemeen

In roerige tijden op de beurs kijken investeerders normaal gesproken naar de Amerikaanse dollar. Die wordt dan gezien als een veilige optie. Maar in de wereldwijde beurschaos van de afgelopen week zag je juist iets anders: niet alleen de beurskoersen kelderden, ook de waarde van de dollar.

Voor een dollar betaalde je vrijdagmiddag ongeveer 0,88 euro. Het is meer dan drie jaar geleden dat de dollar zo goedkoop was voor Europeanen.

"Dat de dollar en de beurs tegelijk kelderen is opmerkelijk. Het geeft aan dat investeerders hun vertrouwen in de VS kwijt zijn", zegt Philip Marey, VS-analist bij Rabobank.

De Amerikaanse zakenkrant The Wall Street Journal is het hiermee eens. De afgelopen week is het vertrouwen in de Amerikaanse economie weggezakt, concludeert de krant.

Vertrouwen beschadigd

Experts wijzen vooral naar één factor: het gedrag van de Amerikaanse regering. De importheffingen zorgen ervoor dat geïmporteerde spullen duurder worden voor consumenten in de VS. Dat leidt ertoe dat mensen minder uitgeven, wat voor minder economische groei zorgt. Een economische recessie wordt daardoor een steeds realistischer scenario.

In de afgelopen week hebben de grote zakenbanken alarmerende prognoses gepubliceerd over de Amerikaanse economie. Goldman Sachs acht de kans 45 procent dat de VS over een jaar in een recessie zit. Ook zakenbank JP Morgan heeft de risicoprognose verhoogd, van 40 naar 60 procent.

Dit leidt er allemaal toe dat investeerders hun vertrouwen in de Amerikaanse economie en munt verliezen. De Amerikaanse dollar wordt al sinds de jaren veertig gezien als een soort reservemunt voor andere landen. Bedrijven en overheden die internationaal zakendoen betalen sinds die tijd vaak in Amerikaanse dollars. Dat is nu misschien aan het veranderen.

'Trump wil geen vrijhandel'

"President Trump wil een einde maken aan internationale handel zoals wij het kennen. Hij wil geen vrijhandel", concludeert Philip Marey van Rabobank. De importheffingen die recentelijk werden geïntroduceerd door allerlei landen zullen naar verwachting tot minder internationale handel leiden. Daardoor wordt de dollar als reservevaluta minder belangrijk.

Hoelang houdt de historische zwakke dollar aan? Zolang de handelsoorlog tussen de VS en andere landen doorgaat, volgens de analisten. Philip Marey somt het op:

"Hoe langer het conflict doorgaat, hoe minder vertrouwen in de Amerikaanse economie en hoe zwakker de dollar. Trump kan alleen hopen dat het hem lukt om lagere heffingen af te spreken met andere landen, als de rest van de wereld weer vertrouwen zal krijgen in de Amerikaanse economie."

Een deel van de beleggers gaat ook voor andere opties nu het slecht gaat met de beurzen en de Amerikaanse dollar. De goudprijs is flink omhooggegaan de laatste week.

Een onverwachte toenadering van de Amerikaanse president Trump tot Iran eerder deze week, brengt de twee landen vandaag weer om de tafel. Trump wil een nieuw atoomakkoord sluiten nadat hij in 2018 zelf uit de bestaande nucleaire deal was gestapt. Alles om volledige ontmanteling van het Iraanse atoomprogramma af te dwingen. Maar wat heeft Iran aan een nieuw atoomakkoord? En waarom staat dat land open voor het gesprek?

De belangrijkste prikkel is dat de Verenigde Staten in ruil voor een atoomakkoord de economische sancties tegen Iran beloven op te heffen. "Het gaat heel slecht met de Iraanse economie. De inflatie is boven de 30 procent, de muntwaarde is het afgelopen jaar ruim gehalveerd en er is een tekort aan alles, inclusief elektriciteit", zegt Iran-deskundige Peyman Jafari. "De onvrede onder de bevolking is groot, men heeft behoefte aan lucht. Dat merkt de Iraanse regering ook. Ze willen stabiliteit en kunnen geen oorlog met de VS gebruiken."

'Groot gevaar'

Iran wil dus praten, maar is niet te spreken over de Amerikaanse 'dreigementen'. Zo zei president Trump dat Iran "in groot gevaar verkeert als de gesprekken niet succesvol zijn". Eerder zei hij dat hij hoopt dat Iran opnieuw wil onderhandelen omdat "militair moeten ingrijpen verschrikkelijk zou zijn".

Trump doelt daarmee op aanvallen op Iraanse kerninstallaties, die Israël dan zou leiden. Israël wil net als de VS voorkomen dat Iran een kernwapen ontwikkelt.

Trumps oorlogstaal leidt tot zenuwen onder de Iraanse bevolking, vertelt Jafari. "Bij elke escalatie gaat de dollar in waarde omhoog en daalt de Iraanse munt. De koopkracht daalt en alles wordt duurder. Bovendien zijn mensen bang voor een oorlog: de afgelopen twintig jaar hebben ze niets dan destructieve oorlogen gezien in het Midden-Oosten. Men is bang en wil dat er een akkoord komt en dus stabiliteit."

Oprecht?

De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Abbas Araghchi schrijft in een ingezonden brief in The Washington Post dat Iran twijfels heeft over "de oprechtheid en de intenties" van het gesprek en "de maximale druk" die de VS uitoefent op Iran. "De trotse Iraanse natie zal nooit dwang accepteren. We hebben in het verleden niet toegegeven aan dreigementen en zullen dat nu en in de toekomst niet doen", schrijft hij.

Iran wil niet direct praten met de VS, alleen via bemiddelaar Oman, waar de gesprekken ook plaatsvinden. Iran-kenner Jafari verwacht niet dat er meteen een akkoord komt.

"Het is belangrijk dat beide partijen concessies doen. De VS stelt hoge eisen. Naast de ontmanteling van het atoomprogramma, willen ze dat Iran afstand doet van langeafstandsraketten en stopt met het steunen van bondgenoten. Dat is onacceptabel voor Teheran. Tegelijkertijd wil Trump in Washington kunnen zeggen dat hij iets heeft bereikt. Beide partijen moeten dus realistische eisen stellen."

Binnen de Iraanse politiek zijn de meningen verdeeld. "Het grootste gedeelte van de elite, inclusief ayatollah Khamenei, heeft groen licht gegeven voor het gesprek. Men is echt bereid om een akkoord te sluiten", zegt Jafari. "Maar er zijn ook hardliners die tegen de besprekingen zijn, omdat ze de VS niet vertrouwen."

'Enige manier'

Iran heeft inmiddels al veel uranium verrijkt, namelijk 60 procent. Voor een atoombom is 90 procent nodig, net als een kernkop en raket. Er is geen bewijs dat Iran daadwerkelijk aan een atoombom werkt.

Maar door de dreigende taal van Trump klinken er in Iran ook andere geluiden, vertelt Jafari: "Er zijn mensen die zeggen: de enige manier om ons te beschermen als de VS en Israël overgaan tot oorlog, is het hebben van een kernwapen."

De dierentuin van Berlijn vierde vandaag de verjaardag van gorilla Fatou. De oude dame kreeg een fruitmand met aardbeien, appels, pruimen en meloenen als feestmaal. Daarna volgden een salade en gekookte groenten. Harde groenten eten lukt niet meer, want ze is haar tanden kwijt.

De dierentuin neemt aan dat ze 68 is geworden. Dat maakt haar voor zover bekend de oudste gorilla ter wereld en waarschijnlijk ook de oudste gorilla ooit. In de natuur wordt deze mensapensoort zelden ouder dan 35, in gevangenschap niet ouder dan 50. Fatou gaat daar dus ruim overheen. Dat had heel anders kunnen lopen.

Fatou is vermoedelijk in 1957 in het wild geboren ergens in West-Afrika. Een Franse matroos nam haar in 1959 mee naar Marseille. Het niet waterdichte verhaal is dat hij in een bar niet genoeg geld bij zich had om zijn rekening te betalen. De eigenares zou Fatou toen als betaling hebben geaccepteerd en haar nog datzelfde jaar in de dierentuin van Berlijn hebben afgeleverd.

Vanwege haar leeftijd woont ze al heel lang apart van haar soortgenoten, in een verblijf naast dat van hen. Daar beleeft ze een rustige oude dag. Ze zit graag op haar favoriete plekje en observeert daar de bezoekers.

"Ze loopt wat krom, maar ze is fit", zegt de dierenarts van Zoo Berlin:

De spreidingswet voor een verplichte verdeling van asielzoekers over het land wordt niet voor de zomer ingetrokken. Die verwachting heeft premier Schoof uitgesproken. Maandag wordt de aanpak van minister Faber van Asiel en Migratie (PVV) openbaar die tot afschaffing van de wet moet leiden. Over het intrekken van de wet is al maanden politieke onrust.

Onderdeel van de aanpak van Faber is dat er eerst wordt gekeken naar de aanwezige huisvesting voor asielzoekers en wat de gevolgen van het intrekken van de spreidingswet zijn, aldus Schoof. Als gemeenten niet meer verplicht zijn asielzoekers op te vangen, dan kan het aantal plekken gaan dalen. "We hebben de plicht om te zorgen voor opvang en huisvesting, daarom is die samenhang zo belangrijk. Dit willen we met medeoverheden en andere partijen bespreken." Hij wilde verder niet op details ingaan.

Het is voor het kabinet van belang dat het aantal asielzoekers afneemt, zegt Schoof. Daarvoor liggen de asielnoodmaatregelenwet en de wet voor een tweestatusstelsel inmiddels bij de Tweede Kamer. "We proberen grip te krijgen op de instroom van asielzoekers. Die neemt al flink af overigens. Mensen die nu in azc's zitten moeten daar weg. Ofwel omdat ze in Nederland mogen blijven, ofwel omdat ze terug moeten naar het land van herkomst."

De stapsgewijze aanpak van Faber om de spreidingswet in te trekken wordt door het kabinet een 'contourennota' genoemd. Volgens Schoof heeft Faber hier zelf voor gekozen, al heeft hij wel op een ordelijke werkwijze aangedrongen.

Faber heeft vorig jaar gezegd dat het intrekken van de spreidingswet twee tot drie jaar kan duren. Later kwam zij daarvan terug en zei toen "zo snel mogelijk". Vorige week liet ze haar ongenoegen blijken dat het onderwerp niet op de agenda van de ministerraad stond.

PVV-leider Wilders vindt in ieder geval dat het "veel en veel te lang" duurt. Hij noemt de contourennota onzin. Of het nog dit jaar lukt om de wet in te trekken hangt van veel factoren af. Faber zelf koos er vandaag voor journalisten niet te woord te staan. Zowel voor als na de ministerraad liep zij de camera's en microfoons van journalisten voorbij.

Ridouan Taghi ontkent dat hij contact met de buitenwereld heeft gehad via zijn gisteren aangehouden advocaat Vito Shukrula. Dit laat Taghi weten via een van zijn andere advocaten.

Volgens Taghi had hij gisteren in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) een belangrijke inhoudelijke bespreking over het Marengo-proces, dat nu dient in hoger beroep. Na afloop van het bezoek werd Shukrula opgepakt op verdenking van lidmaatschap van de criminele organisatie van zijn cliënt.

Vanwege de beschuldigingen zal de deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten een verzoek indienen om Shukrula te schorsen als advocaat. Dat is gebruikelijk na zo'n ernstige verdenking. Na zijn arrestatie heeft Shukrula de verdediging van Taghi neergelegd.

Tientjes storten

Taghi denkt dat zijn advocaat is opgepakt om nader onderzoek in het Marengo-proces te voorkomen en hem in het strengste gevangenisregime te houden, zegt advocaat Sjoerd van Berge Henegouwen. Hij stond Taghi tijdelijk bij tijdens het proces en helpt hem nu met procedures bij het Europees Hof.

Vito Shukrula wordt ervan verdacht stiekem berichten te hebben doorgespeeld voor Taghi. Die berichten waren volgens het Openbaar Ministerie bestemd voor Taghi's criminele netwerk in de buitenwereld.

Maar Taghi beweert dat er niets belastends kan zijn. "Hij denkt dat hij hooguit heeft verzocht om aan zijn zus te vragen een paar tientjes te storten op zijn gevangenisrekening", zegt Van Berge Henegouwen. Volgens hem is er mogelijk ook "wat omzichtig" gesproken over een AIVD-medewerker die meer zou kunnen vertellen over zijn arrestatie in Dubai in 2019.

Woordenboeken

Na de aanhouding van Shukrula hebben de politie en het Openbaar Ministerie het kantoor van de advocaat doorzocht en ook zijn woning. Daarbij zijn gegevensdragers in beslag genomen.

Ook de cel van Taghi is gisteren doorzocht. Daarbij zijn volgens Van Berge Henegouwen stukken uit het Marengo-dossier, aantekeningen over de processtrategie, krantenknipsels en twee woordenboeken in beslag genomen.

Grote schok

Het is al de derde keer dat een advocaat van Taghi is opgepakt op verdenking van het doorgeven van berichten aan de buitenwereld. Eerder werd zijn neef Youssef T. hier al op betrapt. Momenteel loopt ook nog een rechtszaak tegen advocaat Inez Weski omdat ze duizenden berichten zou hebben doorgegeven aan contacten van Taghi buiten de gevangenis.

De aanhouding van Shukrula zorgt dan ook opnieuw voor een grote schok binnen de advocatuur. Shukrula blijft voorlopig vastzitten, heeft de Amsterdamse rechtbank vanmiddag bepaald.

AIVD

Shukrula nam de verdediging van Taghi afgelopen november op zich, samen met een collega. Volgens de deken van de Amsterdamse advocatenorde zijn er regelmatig gesprekken gevoerd met de nieuwe advocaten van Taghi en gold er een vierogenprincipe voor bezoeken aan de EBI.

Anderhalve maand na hun aantreden stuurde de AIVD een bericht aan het OM dat Shukrula boodschappen van zijn cliënt doorgaf. Het OM begon daarop een onderzoek. Shukrula's collega is geen verdachte. Of hij doorgaat met de verdediging van Taghi, is nog niet bekend.

In juni zijn er weer zittingen in het hoger beroep van het Marengo-proces, waarin Ridouan Taghi met een aantal medeverdachten terechtstaat voor een groot aantal liquidaties.

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid moet van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) onrechtmatig verzamelde persoonsgegevens van leden van moslimgemeenschappen vernietigen. Dat moet over twee maanden gebeuren, zodat mensen de tijd krijgen om in te zien wat er over hen is geregistreerd.

Ambtenaren van het ministerie stelden tussen 2015 en 2021 "zonder specifieke wettelijke grondslag" onderzoek in naar personen, organisaties en netwerken binnen de moslimgemeenschappen, "zonder betrokkenen daarvan op de hoogte te stellen", schrijft de AP.

In 2021 onthulde NRC dat zeker tien Nederlandse gemeenten een particulier onderzoeksbureau hadden ingehuurd om onderzoek te doen naar religieuze organisaties. Daarbij werden ook undercovermethoden gebruikt die niet waren toegestaan.

Twee jaar later bleek dat het ministerie ook onderzoek had gedaan naar moslims en moskeeën waarbij persoonsgegevens verwerkt waren, terwijl de juridische grondslag hiervoor ontbrak.

Totaalaantal onderzoeken blijft onduidelijk

De AP startte in september 2023 een onderzoek hiernaar. Daaruit bleek dat zeker 31 mensen specifiek waren onderzocht. Honderden anderen werden genoemd in de vele documenten die de waakhond heeft ingezien. Het is vanwege de "summiere schriftelijke verslaglegging" niet duidelijk hoeveel mensen er precies zijn onderzocht. Ook van wie er welke persoonsgegevens zijn gedeeld, is volgens de AP niet volledig duidelijk.

In de periode 2016-2019 liet het ministerie twaalf onderzoeken uitvoeren, zonder de onderzochte moskeeën en personen daarvan op de hoogte te stellen.

Het verzamelen van de persoonsgegevens was illegaal, omdat het zonder wettelijke basis gebeurde en omdat het ministerie er niet open over was, oordeelt de AP. "Bovendien was het discriminerend, omdat het voornamelijk gaat om mensen met een islamitische achtergrond. Dit schaadt het vertrouwen van mensen in de overheid", schrijft AP-voorzitter Aleid Wolfsen.

Omdat in 2023 de toenmalige minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid excuses heeft aangeboden en het ministerie zich heeft ingespannen om mensen actief te wijzen op hun mogelijkheid om een inzageverzoek te doen, wordt het AP-onderzoek nu afgesloten. Er zijn geen verdere maatregelen nodig, schrijft de AP in een brief aan het ministerie.

De geschorste burgemeester van Istanbul Ekrem Imamoglu is voor het eerst sinds zijn aanhouding voor een rechter verschenen; niet in de zaak waarvoor hij in maart werd opgepakt, maar voor de eerdere beschuldiging dat hij de hoofdaanklager in Istanbul heeft beledigd. Daar kan hij een gevangenisstraf van zeven jaar en vier maanden voor krijgen.

Imamoglu noemt die beschuldiging vals. "Ik sta hier omdat ik drie verkiezingen in Istanbul heb gewonnen, een stad waarvan gezegd wordt 'Wie Istanbul wint, wint in Turkije', en een stad waarvan ze dachten dat zij er de baas waren", zei hij.

Met 'zij' bedoelt hij president Erdogan en zijn AK-partij. Imamoglu en veel andere Turken denken dat regering van Erdogan hem wil uitschakelen om te voorkomen dat hij meedoet aan de presidentsverkiezingen van 2028. De regering spreekt dat tegen en zegt dat het Openbaar Ministerie onafhankelijk is.

Bij lokale verkiezingen vorig jaar kreeg Imamoglu in Istanbul 51 procent van de stemmen, de kandidaat van Erdogans partij 40 procent.

Volgens de Turkse grondwet mag Erdogan in 2028 niet nog eens meedoen aan presidentsverkiezingen. De oppositie denkt dat hij de grondwet wil wijzigen om toch aan de macht te kunnen blijven

De aanklacht van belediging dateert van eerder dit jaar. Deze zaak gaat op 16 juni verder.

Confrontaties met de politie

Op 19 maart werd Imamoglu aangehouden voor corruptie en hulp aan een terroristische organisatie. Ook in deze zaak zegt hij onschuldig te zijn.

In meerdere steden gingen duizenden mensen uit protest de straat op. Dat leidde tot confrontaties met de politie, die traangas en rubberkogels inzette tegen de betogers.

Meer dan 2000 mensen werden opgepakt, niet alleen bij de protesten, maar ook in de dagen daarna. Van hen zaten er nog zo'n 300 vast. De meesten hebben de gevangenis mogen verlaten, maar 25 moeten zich wel geregeld bij de politie melden.

BBB is bereid om zo'n 1800 boerenbedrijven bij stikstofgevoelige natuurgebieden als De Peel en De Veluwe te helpen verplaatsen, te laten stoppen of te laten innoveren. Voor dit plan van landbouwminister Wiersma is op korte termijn 4 tot 7 miljard euro nodig. Of dat bedrag beschikbaar komt is onzeker, net als de effectiviteit van vrijwillige verplaatsing of uitkoop.

De Telegraaf meldde vandaag dat Wiersma miljarden wil uittrekken om boeren te helpen om hun bedrijf te verplaatsen, te stoppen, te innoveren of minder dieren te houden. Haagse bronnen bevestigen Wiersma's voorstel aan de NOS.

De minister wilde er bij de inloop van de ministerraad niet veel over kwijt, maar maakte wel duidelijk dat ze stevige maatregelen niet uit de weg gaat. "Men heeft wel het idee dat ik geen pijnlijke maatregelen durf te nemen. Ik denk dat dat beeld wel ontkracht wordt."

Perspectief

BBB-partijleider Van der Plas reageert enthousiast op Wiersma's aanpak en spreekt op X van een "ongekende breuk met het afbreukbeleid van het vorige kabinet". Volgens haar biedt het plan boeren eindelijk perspectief zonder dwang. Ook de partij reageerde op dezelfde toon in een persbericht. "Het is voor de eerste keer dat het kabinet écht kiest voor toekomstgerichte voedselproductie in plaats van koude sanering en gedwongen onteigening."

Toch is het nog niet te zeggen of dit plan daadwerkelijk wordt uitgevoerd, omdat Wiersma op korte termijn veel geld nodig heeft.

Premier Schoof wil er op zijn wekelijks persconferentie niet op ingaan, maar maakt een ding duidelijk. "Er geldt niets, zolang er niets is besloten." Hij zegt in gesprek te zijn met de boeren omdat het belangrijk is dat ze snel duidelijkheid krijgen.

Wiersma is de afgelopen tijd verweten dat ze aarzelt om stevige stikstofmaatregelen te nemen, omdat het bij haar boerenachterban zo gevoelig ligt.

Wiersma dacht een eind te komen met een verhoging van de rekenkundige ondergrens voor stikstofuitstoot. De Raad van State moet hier nog een uitspraak over doen. Maar dit onafhankelijk adviesorgaan had wel al eerder flinke kritiek op stikstofplannen van Wiersma. In een andere rechtszaak aangespannen door Greenpeace gaat het kabinet in hoger beroep, zo werd vandaag bekend.

Ondertussen neemt de druk vanuit de bouw en bedrijven toe nu steeds grote projecten stil komen te liggen en vergunningen uitblijven. Boeren zijn de grote uitstoters en blokkeren zo nieuwe economische activiteiten.

Boerenbedrog

De boerenorganisaties reageren overigens zeer kritisch op Wierma's voorstel. Agractie wil niet dat "natuur verder oprukt", laten ze in een persbericht weten. Farmers Defence Force spreekt over "boerenbedrog optima forma".

Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) Nederland reageert niet op "losse maatregelen waarbij we de samenhang niet kunnen overzien". "Het is één groot vraagteken waar het kabinet precies mee gaat komen", zegt een woordvoerder. "Je moet in samenhang bekijken of dat een redelijk pakket is."

Maandag vergadert de ministeriële stikstofcommissie onder leiding van Schoof opnieuw in het Catshuis. De premier hoopt begin mei met een plan van aanpak te komen.

In klassen op basisscholen en in het voortgezet onderwijs waren ze al verboden - nu start ook op het mbo de discussie over het gebruik van mobieltjes in de klas. In Leeuwarden hebben studenten nu zelf besloten dat de telefoons in de tas moeten als een docent uitleg geeft.

Firda, een van de grootste mbo-ketens in Nederland met negentien locaties in Friesland en noordelijk Flevoland, bracht vandaag namens 20.000 studenten en docenten een advies uit over het gebruik van telefoons op hun scholen. Daarvoor verdiepten zo'n honderd studenten en twintig docenten zich in verschillende werkgroepen in de vraag hoe om te gaan met mobieltjes in de klas. Zij riepen daarvoor hulp in van deskundigen en werkten nauw samen met het Landelijk Bureau Burgerberaad.

Op het basis-en voortgezet onderwijs zijn mobieltjes sinds 2024 al uit de klassen verbannen. Dat leidt volgens veel docenten tot extra rust en concentratie. Of het op het mbo net zo zal gaan, betwijfelt Jan Dijksma van Firda. "Bij het mbo hebben we te maken met zestienjarigen tot studenten van ver in de twintig. Het zou een zware maatregel zijn voor deze doelgroep, maar ook voor de docenten die zich dan aan dezelfde regels zullen moeten houden."

Uiteenlopende ideeën

De ideeën die in de werkgroepen voorbijkwamen varieerden van een totaalverbod tot digitale poortjes bij de ingang die sociale media uitschakelen en het aantrekkelijker maken van de lessen, waardoor studenten zelfs niet eens naar hun mobieltjes wíllen grijpen.

Dijksma verwacht geen extremen. "Het zal een variatie worden op de verschillende adviezen. Maar het gaat ons ook om het democratisch proces. Je zag in de loop van de tijd al leerlingen die eerst achteroverleunden en dachten: 'het zal allemaal wel', nu denken: 'misschien klopt het niet wat ik ervan vind.' Ze zijn heel betrokken geraakt."

MBO Raad blij met initiatief

Brancheorganisatie MBO Raad juicht het initiatief van Firda toe. Op het 'dringende advies' in 2024 van het kabinet aan het voortgezet onderwijs om het gebruik van mobieltjes tijdens de les niet toe te staan, reageerde voorzitter Adnan Tekin al positief. "We moeten studenten tegen zichzelf in bescherming nemen", zei hij toen.

Toch vindt de MBO Raad niet dat er voor het mbo zo'n landelijke richtlijn moet komen. "Het staat maatwerk in de weg. Bij sommige lessen of opleidingen heb je nu eenmaal een mobieltje nodig."

Het college van bestuur van Firda zal alle adviezen overwegen en komt later met een conclusie. Wanneer is nog niet bekend. Volgens Jan Dijksma is één ding zeker: "Bij een totaalverbod kunnen we spandoeken rond de scholen verwachten, maar ach, ook dit hoort dan weer bij het democratisch proces."

Het Dolfinarium in Harderwijk gaat de shows met dolfijnen, walrussen en zeeleeuwen aanpassen. Na berispingen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) had het park tot vandaag voor het doorvoeren van verbeteringen.

Een woordvoerder van het Dolfinarium geeft aan dat het park de shows heeft doorgenomen en de specifieke punten waar de RVO bezwaar tegen maakte, heeft aangepakt. "Bezoekers zullen nog steeds een leerzame en boeiende presentatie zien waarin onze dieren natuurlijke gedragingen demonstreren, maar de invulling is op sommige punten veranderd", aldus de woordvoerder.

Geen schuddende walrus en 'natuurlijke' sprongen

Concreet betekent dit in het geval van bijvoorbeeld de walrussen dat de dieren niet meer hoeven te schudden met hun lijf. En de dolfijnen zullen enkel nog "natuurlijke sprongen" en "andere natuurlijke gedragingen" vertonen, schrijft de directeur van het Dolfinarium, Alex Tiebot, in een reactie.

Hij benadrukt wel dat het altijd de bedoeling is geweest om kinderen op een visuele en "aansprekende" manier te laten leren over de dieren. "Onze zorg is dat kinderen deze informatie nu minder goed begrijpen en onthouden, omdat ze vooral leren door te kijken en te ervaren."

Onnatuurlijk gedrag

De RVO controleert of dierentuinen zich aan de regels houden en geeft vergunningen af. Volgens de dienst is het Dolfinarium twintig keer in de fout gegaan. De RVO baseert zich op videobeelden die zijn gemaakt door de stichting Bite Back, die strijdt tegen het bestaan van het Dolfinarium.

Volgens de RVO vertoonden de dieren in het Dolfinarium "onnatuurlijk gedrag". Zo moesten dolfijnen hun verzorgers vooruitduwen met hun neus en moesten walrussen op commando schudden. Deze kunstjes hebben volgens de dienst geen educatieve waarde en zijn alleen bedoeld voor het vermaak.

Directeur Tiebot spreekt van een "interpretatieverschil" met de RVO. "De RVO heeft videobeelden beoordeeld die de volledige educatieve context misten."

Bekijk hier de beelden van Bite Back:

Als het park weer een overtreding begaat, dan volgen er boetes van 2000 euro per overtreding met een maximum dwangsom van 10.000 euro. Daarna kunnen er verdergaande maatregelen worden opgelegd, zoals een gedeeltelijke sluiting van het park voor het publiek.

Het Dolfinarium heeft wel bezwaar aangetekend tegen de opdracht van de RVO, maar heeft in de tussentijd dus wel de shows aangepast.

Artsen en verpleegkundigen waarschuwen voor slechte en onveilige leefomstandigheden voor statushouders op opvangschip Silja in Rotterdam. Het medisch personeel op de boot roept het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) op de opvang op het schip af te schalen. Dat staat in een brief die de NOS heeft ingezien na berichtgeving van NRC.

In de brief maken artsen en verpleegkundigen van Gezondheidszorg Asielzoekers (GZA) melding van ernstige hygiëneproblemen, gewelddadigheden, bedreigingen en mogelijk misbruik op de Silja. Ze omschrijven het cruiseschip als een "snelkookpan" die met name voor kinderen en jonge vrouwen geen veilige opvanglocatie is.

Meerdere partijen in de Rotterdamse gemeenteraad hebben vanwege de brief vandaag een debat aangevraagd. Gezondheidszorg Asielzoekers bevestigt in een reactie het bestaan van de brief, die is gericht aan het GZA-bestuur. De GZA zegt verder de brief te hebben gedeeld met het COA en dat zowel het COA als de GZA de signalen "serieus" nemen en dat er wordt gesproken over welke "acties" er nodig zijn.

Fysiek en verbaal geweld

Volgens het medische team op het schip worden kinderen blootgesteld aan fysiek en verbaal geweld en blijken ouders vaak "te moe, uitgeput of getraumatiseerd" om toezicht te houden. Ook vermoeden artsen dat kinderen "elkaar onderling" misbruiken. Waar ze op doelen en hoe vaak dit voorkomt, wordt uit de brief niet duidelijk.

De Silja ligt sinds juli 2023 aan de Marconistraat in Rotterdam-West en wordt gebruikt als doorstroomlocatie voor statushouders die wachten op een woning in de provincie Zuid-Holland. Met zo'n 2000 bewoners, onder wie bijna 400 kinderen, is het cruiseschip een van de grootste opvanglocaties in Nederland.

Op het schip delen de statushouders scheepshutten van zo'n twee bij drie meter, vaak zonder ramen. De Rotterdamse gemeenteraad stemde in om duizend vluchtelingen voor maximaal anderhalf jaar op de boot te huisvesten, maar inmiddels wonen er twee keer zo veel mensen en blijft de boot tot zeker 2026 in gebruik als opvanglocatie.

Bij meerdere kinderen zijn gedragsproblemen geconstateerd, schrijven artsen in de brief. Bij het Centrum voor Jeugd en Gezin zouden soortgelijke signalen binnenkomen, schrijft NRC. Het Kinderrechtencollectief, een samenwerkingsverband dat rapporteert aan de Verenigde Naties, maakt zich al langer zorgen over de rechten van kinderen in Nederlandse opvanglocaties.

Op de Silja zijn vrouwen "niet veilig voor alleenstaande jongemannen", schrijft het medisch personeel in de brief. Vrouwen die een kamer delen, houden voor elkaar de wacht. "Zodat ze niet plots belaagd worden door mannen van een ander dek." Over incidenten krijgen artsen vaak niets te horen.

Minderheden uit Syrië, zoals christenen en alawieten, worden op het schip lastiggevallen door landgenoten, valt te lezen. Ook zijn signalen van "radicalisering" opgevangen. Zo zou onder meer melding zijn gemaakt van een IS-vlag aan boord.

Op de boot heersen volgens de artsen bovendien ernstige hygiëneproblemen. Besmettelijke aandoeningen zoals schurft, griep, waterpokken en het norovirus verspreiden zich gemakkelijk en kunnen "nauwelijks" worden bestreden. Ook zou tuberculose op de boot zijn geconstateerd, een zeer besmettelijke infectieziekte.

Geen geschikte opvanglocatie

In de brief roept het medische team het COA op om de opvang op het schip af te schalen en op andere plekken nieuwe, kleinschaligere locaties te openen. "Silja is overvol en ongeschikt als doorstroomlocatie. Vluchtelingen, onder wie kinderen, leven onder onveilige omstandigheden", aldus de artsen. "Kleinschaligere opvang voor deze kwetsbare groep is nodig. Pas dan kunnen wij passende zorg leveren."

Het COA laat weten geen signalen te hebben ontvangen, maar de zorgen "zeer serieus" te nemen. "De Silja is geen optimale plek om langdurig te verblijven. Helaas zijn er te weinig volwaardige opvanglocaties in het land waardoor de bestaande opvang ook erg vol zit", zegt een woordvoerder.

Het COA is na ontvangst van de brief in gesprek gegaan met het medisch personeel dat op de boot werkt. "We werken met een groot team dat nauw in contact staat met bewoners en werkt aan het optimaliseren van de opvang en begeleiding", aldus de woordvoerder. "De GGD geeft voorlichting over hygiëne, zo worden de lakens twee keer per week ververst. Voor kinderen worden veel activiteiten georganiseerd door partners en vrijwilligers."

Toch erkent de woordvoerder dat de spanningen op de boot hoog kunnen oplopen. "Feit blijft dat een schip met kleine kamers, waar veel mensen langdurig dicht op elkaar verblijven, kan zorgen voor onderlinge spanningen, ontevredenheid over het eten, hygiëne en andere onwenselijke situaties."

De NOS heeft naar aanleiding van de brief van artsen en verpleegkundigen het bestuur van Gezondheidszorg Asielzoekers om een reactie gevraagd. Zij waren niet bereikbaar voor commentaar.

Het is precies tachtig jaar geleden dat de vrouwelijke gevangenen in Kamp Westerbork van hun bed werden gelicht en gedwongen naar Groningen moesten lopen. Een zware, meerdaagse tocht. Vanaf vandaag kunnen mensen in drie dagen dezelfde weg bewandelen om de 'vrouwenmars' te herdenken.

De 116 vrouwen die in 1945 in Kamp Westerbork zaten, zaten daar vanwege hun verzetswerk of dat van hun familie. Tijdens de tocht dachten ze dat ze hun dood tegemoet liepen, maar ze werden uiteindelijk plotseling vrijgelaten vlak bij Grijpskerk. Alle vrouwen overleefden de tocht.

Jaarlijks herdacht

De vrouwenmars wordt sinds 2020 herdacht. Dit jaar is de driedaagse tocht op dezelfde data als in 1945: 11, 12 en 13 april. Deelnemers zijn niet verplicht om de hele route van 20 tot 30 kilometer per dag af te leggen.

Vanochtend vertrokken de eerste deelnemers vanuit het voormalige kampterrein. "Ik heb de eerste keer meegelopen en was echt onder de indruk van de moed en de veerkracht van deze vrouwen. En ik realiseer me dat zij hun leven waagden voor onze vrijheid. Dat is niet vanzelfsprekend", zegt organisator Rixt van Gosliga.

Zo verliep de mars van Kamp Westerbork naar Groningen:

Op vijf plekken langs de route staan beelden die voor de herdenkingstocht zijn gemaakt. Kunstenaar Natasja Bennink maakte de bronzen beelden en kunstenaar Gert Sennema de begeleidende voorwerpen van steen. Voor elk beeld stond een dochter, kleindochter of andere nabestaande model.

Zo staat er een beeld van Rinke, de kleindochter van verzetsstrijder Corrie Kieft. Het kunstwerk heet De Droom. Natasja Bennink: "De droom staat voor de vrijheid waarvoor de vrouwen dit verzetswerk deden. Maar ook voor het slapen, want die vrouwen moesten 's nachts lopen en overdag slapen op boerderijen waar ze langskwamen", legt ze uit bij RTV Noord.

De Tweede en Eerste Kamer zullen in de week van de NAVO-top, op 24 en 25 juni in Den Haag, zo weinig mogelijk vergaderen. Het mondelinge vragenuur op dinsdag 24 juni gaat wel door, maar verder worden alleen de hoogstnoodzakelijke debatten gepland.

Vanwege de NAVO-top in het World Forum in Den Haag worden er van 23 tot en met 27 juni veel veiligheids- en verkeersmaatregelen getroffen. Dat betekent dat de stad veel minder goed bereikbaar is. Daarom is aan alle Rijksambtenaren, van het parlement en van de ministeries, gevraagd die week zo veel mogelijk thuis te werken.

Het presidium, het bestuur van de Tweede Kamer, vraagt de 150 Kamerleden om medewerking. Het zegt het van belang te vinden dat het parlementaire proces zo veel mogelijk doorgaat, maar verzoekt zo weinig mogelijk kleine debatten en overleggen in te plannen zodat er weinig ambtelijke ondersteuning nodig is en er zo weinig mogelijk van en naar de Hofstad gereisd hoeft te worden.

Geen hoofdelijke stemmingen

Het wekelijkse vragenuurtje, de grotere plenaire debatten en de stemmingen kunnen gewoon doorgaan, mits het minimumaantal van 76 Kamerleden in het gebouw aanwezig is. Het presidium vraagt om zo veel mogelijk per fractie te stemmen en hoofdelijke stemmingen, waarbij zo veel mogelijk Kamerleden aanwezig moeten zijn, een week uit te stellen.

Voor de Eerste Kamer geldt dat de wekelijkse plenaire vergadering op dinsdag niet doorgaat. Dat is de enige vaste vergaderdag van de senatoren, die er vaak nog iets anders naast doen.

Ook ambtenaren van ministeries is gevraagd waar het kan thuis te werken. "Dit helpt om wegen, treinen, trams en bussen vrij te houden voor mensen die echt in de stad moeten zijn." Mensen die niet thuis kunnen werken, wordt gevraagd om zo mogelijk "per fiets of lopend naar je werk te gaan" en de spitsuren te mijden.

Gisteren deed Rijkswaterstaat al een oproep aan weggebruikers in de Randstad om thuis te werken of anders gebruik te maken van het openbaar vervoer.

In India en buurland Nepal zijn ruim 100 mensen om het leven gekomen door de gevolgen van extreem weer. Het westen en midden van India kampen met een hittegolf die gepaard gaat met stortregens, zware windstoten, hagelbuien en bliksem.

82 doden vielen in de deelstaat Bihar in het noordoosten van het land, meldt de Indiase afdeling voor rampenbestrijding. 18 anderen stierven in de dichtstbevolkte deelstaat Uttar Pradesh door incidenten die het gevolg zijn van bliksem en rukwinden.

In Nepal kwamen minstens 8 mensen om het leven door de gevolgen van blikseminslag en stortregens.

Ongebruikelijk

Het meteorologisch instituut van India verwacht de komende dagen nog meer zware regenbuien. Deze gaan gepaard met bliksem en rukwinden en vinden vooral in het midden en oosten van India plaats.

Hittegolven vinden in India normaal gesproken pas plaats vanaf eind april, maar Indiase meteorologen zien al langer dat hittegolven intenser en frequenter worden door klimaatverandering. Ook kunnen ze, zoals nu, al eerder in het jaar voorkomen.

De man die vorig jaar rapper Bigidagoe doodschoot moet 14 jaar de cel in. Het Openbaar Ministerie had 16 jaar geëist. De rechter acht doodslag bewezen. De officier van justitie had eerder gezegd dat er geen sprake was van moord met voorbedachten rade.

Shairone S. heeft toegegeven dat hij die bewuste avond na een feest in Amsterdam Sloterdijk heeft geschoten. De schietpartij volgde op een ruzie tussen zijn groep en die van Danzel Silos, beter bekend als rapper Bigidagoe. Volgens het OM draaide het conflict om een ketting.

Eerder ontkende S. nog dat hij die februarinacht had geschoten. Later kwam hij daarvan terug en zei hij dat het niet zijn bedoeling was om Bigidagoe te doden.

Vier schoten

Tijdens de zitting verklaarde de 21-jarige dat hij zich bedreigd had gevoeld. Hij zou een wapen hebben gezien, een geluid hebben gehoord dat leek op het doorladen van een vuurwapen, en zich belaagd hebben gevoeld. Later die nacht kreeg hij een pistool van een vriend, waarmee hij vier keer op Bigidagoe schoot.

De rechter zei vandaag dat nog steeds niet duidelijk is wat de complete aanleiding is geweest van de dodelijke schietpartij. Wel is volgens de rechtbank duidelijk geworden dat de verdachte op intimiderende wijze is aangesproken door de groep van Bigidagoe en uiteindelijk ruzie heeft gekregen met hen.

De rechtbank vindt het gemak waarmee in dit soort situaties naar wapens wordt gegrepen zeer zorgelijk. "Hij (Shairone S.) heeft daarmee een nog jong leven beëindigd en onherstelbaar leed toegebracht aan de nabestaanden."

S. werd na de schietpartij in Parijs opgepakt, op het moment dat hij naar Frans-Guyana wilde vliegen.

Verdachte

Bigidagoe was lid van de beruchte rapgroep Zone6 uit Holendrecht, Amsterdam-Zuidoost. Hij verwierf bekendheid met zijn rauwe teksten over het gangsterleven en scoorde miljoenen views op YouTube.

Samen JoeyAK, een ander lid van Zone6, werd Bigidagoe eerder verdacht van betrokkenheid bij de ontvoering van een rivaliserende rapper. JoeyAK kreeg daarvoor een celstraf van vier jaar. Door zijn dood ging de zaak tegen Bigidagoe niet door.

Bewoners van het appartementencomplex in Heerhugowaard dat gisteren werd getroffen door een explosie en een brand weten nog niet wanneer ze weer naar huis mogen. "Ik hoop snel", zegt een van hen. "Want ik wil graag weten of mijn katten het hebben overleefd."

Het complex, met bijna zeventig appartementen, werd gisteravond ontruimd nadat na een explosie brand was uitgebroken. De meeste bewoners brachten de nacht door bij familie of kennissen. Voor de overige mensen had de gemeente opvang in een hotel geregeld.

De brandweer heeft het zwaar beschadigde appartementencomplex vannacht doorzocht, op zoek naar mogelijke slachtoffers. Die zijn niet gevonden. De politie sluit echter niet uit dat er nog mensen binnen zijn, omdat er nog niet met alle bewoners contact is geweest.

De politie heeft inmiddels het sein 'veilig' gekregen, wat betekent dat het appartementencomplex veilig betreden kan worden. Een forensisch team is daar nu om sporenonderzoek te doen.

'Katten halen'

Totdat het instortingsgevaar is geweken, mogen de evacués niet terug. Het is onduidelijk wanneer de woningen worden vrijgegeven.

Tot die tijd verkeren de bewoners onder meer in onzekerheid over hun huisdieren. "Je staat hier maar te wachten in de hoop dat je je katten kan halen", zegt een vrouw, die niet thuis was toen het gebeurde.

Deze bewoners mogen voorlopig niet terug:

In een deel van de appartementen wonen jongeren met een bepaalde vorm van begeleiding. Het is niet voor het eerst dat er problemen zijn. "Er staan hier regelmatig brandweerwagens op de stoep", zegt een man. "Meestal wordt het snel in de kiem gesmoord, maar nu was het dus erger."

"Dit is echt een probleemcomplex", vindt een andere bewoner. "Ik woon hier nu vijf jaar, en er zijn heel wat dingen geweest. Er zijn hier veel jongeren met problemen."

De oorzaak van de explosie en de brand, waarbij mensen lichtgewond raakten door rookinhalatie, is nog niet duidelijk. Kort na het incident hield de politie in de omgeving van het appartementencomplex vier minderjarigen aan. Hun betrokkenheid bij de zaak wordt onderzocht.

Het Julianakanaal is weer open voor scheepvaartverkeer. Het eerste schip voer vanochtend door de verbrede watergang na een maandenlange afsluiting.

Het kanaal tussen Berg aan de Maas en Born is de afgelopen acht maanden breder en dieper gemaakt, om ruimte te maken voor grotere schepen. De werkzaamheden begonnen in augustus vorig jaar.

Vanwege de werkzaamheden moest een stuk van 4 kilometer volledig worden drooggelegd. Ook werd een tijdelijke dam aangelegd. Sinds eind maart werd het Juliakanaal weer volgepompt met 2 miljard liter water. De kosten voor het megaproject komen in totaal neer op 179 miljoen euro, schrijft L1 Nieuws.

Zo stroomde het weer vol:

Het kanaal maakt deel uit van de Maasroute, een verbinding tussen havens in België, Duitsland en Nederland. Jaarlijks varen er ongeveer 25.000 vrachtschepen doorheen, aldus Rijkswaterstaat.

De toegang voor de recreatievaart volgt later.

Vanochtend ging het eerste schip weer door het kanaal:

Opnieuw is een advocaat van Ridouan Taghi opgepakt op verdenking van deelname van diens criminele organisatie. De 36-jarige Vito Shukrula werd gisteren gearresteerd na een bezoek aan zijn cliënt in de zwaarbeveiligde EBI in Vught. Hij is, na Taghi's neef en Inez Weski, de derde advocaat van de drugscrimineel die op dezelfde verdenking is aangehouden.

"Ik schrok. Ik dacht: niet weer", zegt strafrechtadvocaat Jan-Hein Kuijpers, die onder meer Willem Holleeder en drugshandelaar Martien R. heeft bijgestaan. "Het is de derde advocaat van Taghi die is aangehouden, van wie er al een is veroordeeld tot vijfenhalf jaar celstraf. Daarna volgde Weski, die negen dagen vastzat op een geheime locatie. En nu Shukrula: hetzelfde verhaal, opgepakt vanwege het doorspelen van berichten van Taghi naar de buitenwereld."

De strafrechtadvocatuur in Nederland ligt er wakker van, zegt Kuijpers. "We hebben al geen geweldige reputatie. We zijn geen rocksterren of bloemenverkopers: wij staan verdachten bij van soms hele ernstige strafbare feiten. Als dan ook nog eens om de haverklap advocaten worden gearresteerd wegens zelf gepleegde strafbare feiten, helpt dat niet bepaald mee aan het imago van de advocaat."

Shukrula presenteerde zich samen met Carlo Crince Le Roy in november 2024 als Taghi's nieuwe advocaten, die sinds juli zonder zat. Ze vroegen zestien maanden voorbereidingstijd om het 83.316 pagina's tellende dossier van het Marengo-proces te bestuderen, maar kregen die tijd niet. Daarna zeiden de advocaten in gesprek te gaan met Taghi over of en hoe ze verder kunnen.

Het onderzoek naar Shukrula begon in december vorig jaar, nadat inlichtingendienst AIVD met het Openbaar Ministerie (OM) informatie had gedeeld via een intern ambtsbericht. Daarin stond dat de advocaat informatie van Taghi zou hebben doorgespeeld aan leden van zijn criminele organisatie.

Daarop begonnen politie en justitie met het afluisteren van de vertrouwelijke gesprekken tussen Shukrula en Taghi. In principe mag dat niet, maar de onderzoeksrechter gaf toestemming omdat het om een zeer ernstige verdenking gaat.

"Bij zeer zware strafzaken, zoals het Marengoproces, zit justitie erbovenop en kijken de media en de buitenwereld mee", zegt Kuijpers. "Je weet van tevoren dat je je als advocaat van een zware crimineel op glad ijs begeeft. Je moet ervoor zorgen dat er geen enkele mogelijkheid is dat justitie kan zeggen: 'Je bent verkeerd bezig.' Want als dat wel zo is, pakken ze je."

Dat Shukrula gisteren is opgepakt op verdenking van het voortzetten van een criminele organisatie en misbruik maken van zijn positie als advocaat, doet justitie niet zomaar, zegt Kuijpers. "Ze hebben er ook belang bij dat Taghi een advocaat heeft en zo het proces kan doorgaan. Als je dat steeds stopt, schiet de zaak ook niet op."

Kuijpers noemt het bijzonder dat de AIVD de strafzaak tegen Shukrula opstartte. "Dat gebeurt meestal voor terroristische zaken en niet voor drugs- en moordzaken."

Hoogleraar strafrecht Sven Brinkhoff, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, beaamt dit in Nieuwsuur. "De AIVD houdt zich niet bezig met opsporing, maar met dreigingen tegen de Staat. Waarschijnlijk is de verdachtengroep als dusdanig aangemerkt door alles wat er is gebeurd, zoals de moord op Peter R. de Vries en advocaat Derk Wiersum. Dat geef je AIVD legitimatie om onderzoek te doen."

Zwarte gat

Taghi kreeg in het Marengo-proces levenslang, maar zou vanuit de gevangenis nog steeds proberen zijn criminele organisatie aan te sturen. Hij heeft weinig mogelijkheden om met de buitenwereld te communiceren, en een strafrechtadvocaat is daar een van. "En die kunnen worden meegezogen in het zwarte gat", zegt Brinkhoff.

Brinkhoff ziet een duidelijk patroon tussen de drie arrestaties van de advocaten van Taghi. "Het zal alles te maken hebben met de verdachtengroep van het Marengo-proces, en het geld en de macht die erachter zitten en de drang om door te gaan met de criminele handel."

Taghi ging maart vorig jaar in hoger beroep tegen zijn levenslange gevangenisstraf. Of behandeling daarvan vertraging oploopt, moet nog blijken. "Hij heeft nog een advocaat over, Crince Le Roy. Die kan doorgaan als hij wil, maar hij kan ook zeggen dat hij ermee kapt", zegt Kuijpers.

Als dat laatste gebeurt, is dat een probleem. "Dan zal het hof toch weer moeten proberen zo snel mogelijk een advocaat erop te zetten. Maar de vraag is of er iemand wil opstaan die het risico wil lopen om ook gearresteerd te worden."

"De grote vraag is wie de zaak dan nog eigenlijk wil doen", voegt Dennis Wolters, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten toe. "Ik denk dat het niet zo makkelijk gaat zijn om een advocaat te vinden die nog bereid is de zaak te gaan behandelen. Dat je onder een vergrootglas komt te liggen in deze zaak, lijkt de geschiedenis inmiddels te hebben uitgewezen."

De commandant van de Amerikaanse militaire basis in Groenland is de laan uit gestuurd. Het Amerikaanse ministerie van Defensie spreekt van een verlies van vertrouwen in het leiderschapsvermogen van de commandant, kolonel Susan Meyers.

Aanleiding voor de maatregel is een mail die Meyers naar het personeel van de basis stuurde na het bezoek van vicepresident Vance aan Groenland, eind vorige maand. Tijdens dat bezoek uitte Vance harde kritiek op Denemarken, het land waar Groenland bij hoort. Ook hintte hij opnieuw op een Amerikaanse inlijving van Groenland.

Kolonel Meyers distantieert zich van die opstelling in de mail, die uitlekte via de nieuwssite Military.com. "Ik ga er niet van uit dat ik de hedendaagse politiek begrijp, maar ik weet wel dat de zorgen die werden geuit door vicepresident Vance niet die van de Pituffik-basis zijn", schrijft ze.

In de mail benadrukt Meyers de goede samenwerking tussen de Amerikanen, de Denen en de Canadezen op de basis. "Ik beloof dat al onze vlaggen trots naast elkaar zullen wapperen, zolang ik me in de gelukkige omstandigheid bevind om deze basis te mogen leiden."

'Ondermijning van Trump'

Het Pentagon bleek niet te spreken over de mail van Meyers en heeft haar gisteren ontslagen als commandant van de Pituffik-basis. Ze wordt vervangen door kolonel Shawn Lee, meldt een Pentagon-woordvoerder op X.

"Acties die de hiërarchie ondermijnen of die ingaan tegen de doelstellingen van president Trump worden op het ministerie van Defensie niet getolereerd", staat in een verklaring. "Van commandanten wordt verwacht dat ze zich houden aan de hoogste gedragsnormen, vooral als het gaat om het onpartijdig uitoefenen van hun taken."

In een veld in het noorden van Polen is gebrom van een zware motor en gepiep van een waarschuwingssignaal te horen. Het is een graafmachine die achteruit rijdt. De bestuurder - een Poolse militair - graaft een greppel uit en gebruikt de aarde om ernaast een wal te bouwen. Vrachtwagens rijden af en aan om betonnen 'egels' te brengen - versperringen om tanks tegen te houden.

Genisten van het Poolse leger plaatsen de egels achter de wal, drie rijen dik. Of ze dit soort verdedigingswerken al eerder hebben opgetuigd? "Ja, op onze trainingslocatie wel", zegt de officier die het team aanstuurt. Maar dit is geen training meer.

Dit is namelijk de grens met Kaliningrad, de Russische exclave tussen Polen en Litouwen. Twee jaar geleden bouwde Polen hier nog een grenshek om migranten tegen te houden. Nu zijn ze bezig met het 'Oost-Schild'. Het zijn verdedigingswerken ter waarde van ruim 2 miljard euro langs de grens van Rusland en Belarus. De Baltische staten zijn met een vergelijkbaar project bezig.

Luitenant Iwona Misiarz klimt de wal op en kijkt uit over het Russische bos nog geen honderd meter verderop. Na de greppel, de stuwwal en de egels laten ze het veld open, vertelt ze. Daar moet ruimte overblijven voor mijnen, als het zover komt. Daarna komt nog een rij egels. Het zijn beelden die we kennen uit Oekraïne. Maar dit is de EU, dit is NAVO-grondgebied. "Als je vrede wil, dan moet je je helaas voorbereiden op oorlog", redeneert Misiarz.

Het Oost-Schild is bedoeld om Rusland af te schrikken en de grens "onbegaanbaar te maken voor de vijand in oorlogstijd", zei premier Tusk tijdens de aankondiging een jaar geleden. De zorg is dat als er een overeenkomst komt met Oekraïne of als Rusland daar uiteindelijk de oorlog wint, Moskou dan hier de NAVO kan testen. Die zorg is met het nieuwe Amerikaanse leiderschap er niet minder op geworden.

De barrières die aan de grens worden opgeworpen zullen een mogelijke aanval niet volledig stoppen, zegt Misiarz. De bedoeling is dat vijandige troepen ermee vertraagd worden, zodat het Poolse leger tijd krijgt om te reageren.

Bekijk hier hoe het Poolse leger het Oost-Schild bouwt:

Het schild is veel meer dan alleen deze traditionele verdedigingslinies, benadrukt Misiarz. Het gaat gepaard met een hele infrastructuur erachter: monitorsystemen tegen drones, een verstevigd GSM-netwerk, bunkers, nieuwe bruggen en wegen. Hoewel de eerste linies langs Kaliningrad nu worden afgerond, zal de bouw van het schild tot zeker 2028 duren.

Een van de lessen die Polen meeneemt van het slagveld in Oekraïne, is het gebruik van anti-personeelsmijnen. Samen met de Baltische staten stappen ze uit het Ottowa-verdrag dat dit soort mijnen verbiedt. Anti-personeelsmijnen zijn controversieel omdat ze veel burgerslachtoffers eisen. Polen wil er 1 miljoen gaan produceren.

Tusk wil burgers laten zien dat onder zijn regering alles wordt gedaan om hun veiligheid te garanderen. De meeste Polen steunen verdedigingswerken dan ook, blijkt uit peilingen. Al voelen ze zich aan de grens niet per se veiliger.

"Zal het de test doorstaan als ze straks echt met tanks komen?", zegt een man buiten een kerk van Peciszewo, een dorpje een kilometer verderop. "Ze zullen beginnen met drones, met raketaanvallen. En alles zal dan toch weggevaagd worden."

'Weggegooid geld'

Ja, iedereen hier is wel bang omdat ze denken dat een oorlog kan uitbreken, zegt de 66-jarige Malgorzata. Maar het Oost-Schild zal geen enkel verschil maken als het zover komt, denkt ze. "Het is weggegooid geld."

Wat meer te spreken over het project is boer Janek, die buiten in zijn veld bezig is geflankeerd door een grote herdershond. Hij was stomverbaasd toen onlangs een Russisch vliegtuigje het dorp over vloog. Het was een burgertoestel en het verhaal was dat ze verdwaald waren, maar hij vertrouwde het niet. "Ze bouwen het schild niet voor niks", zegt Janek. "We moeten ons beschermen."

Polen heeft Europese bondgenoten opgeroepen om bij te dragen aan het schild. "Deze grens is ook de grens van de Europese Unie", zegt luitenant Misiarz naast een rij egels terwijl achter haar met een graafmachine een volgend blok wordt geplaatst. "Dus onze veiligheid is niet alleen een prioriteit voor ons, maar voor de hele EU. Want wij zijn hier in de eerste linie."