NOS Nieuws - Algemeen

In Rotterdam zijn vanochtend tien woningen ontruimd nadat een hoge concentratie koolmonoxide was gemeten. Vier mensen zijn onwel geworden, onder wie een kind van 5.

Het gaat om woningen in een portiekflat in Rotterdam-Zuid. Na een melding dat iemand onwel was geworden, werd er een ambulance naartoe gestuurd. "In de flat zijn daarna metingen verricht en is een hoge concentratie koolmonoxide vastgesteld", zegt een woordvoerder van de veiligheidsregio.

Meerdere omliggende woningen zijn daarna ontruimd. De vier onwel geworden mensen zijn naar het ziekenhuis gebracht. Hoe het precies met ze gaat, is niet bekend. Een woordvoerder van de brandweer zegt tegen de regionale omroep Rijnmond dat de hulpdiensten er op tijd bij waren.

Oorzaak nog niet bekend

Wat de oorzaak was van het incident, is nog niet duidelijk. De veiligheidsregio onderzoekt dat. "We zijn nog aan het zoeken. Mogelijk is er iets mis met een cv-installatie, maar dat weten we nog niet zeker", zegt de woordvoerder.

De bewoners zijn opgevangen in een nabijgelegen wijkcentrum. Pas als de oorzaak bekend is en de waardes genoeg zijn gedaald, kunnen ze weer terug naar huis.

Een maand na de val van de Syrische dictator Assad krijgen hulpinstanties steeds vaker vragen van Syriërs in Nederland over mogelijkheden om naar het land te reizen. In Syrië is inmiddels een overgangsregering van de islamitische HTS-beweging aan de macht. Waar sommigen al op en neer zijn geweest of binnenkort vertrekken, wachten anderen de situatie af, uit angst en onzekerheid. Soms over de nieuwe machthebbers, soms over hun toekomst hier. In dit artikel doen vier mensen hun verhaal.

Rasha al Hosain ging met haar zusje naar Damascus:

"Er ging van alles door me heen toen ik hoorde dat het regime was gevallen. Allerlei emoties, maar vooral vreugde. Ik ging meteen naar mijn ouders en sloot aan bij de bijeenkomst in Utrecht, waar Syriërs bij elkaar kwamen. Iedereen was zo blij, we juichten en feliciteerden elkaar.

Toen ik besloot naar Syrië te gaan, was ik in Egypte met mijn zusje. Mijn vader, die al in Syrië was, vroeg ons te komen. We boekten een vlucht naar Libanon en reden daarna door naar Damascus. Ik kon niet geloven dat ik er weer was. Ik was er sinds 2013 niet geweest.

Na aankomst gingen we eten. Het gerecht dat ik koos bracht me terug naar vroeger. Dat gebeurde vaker, toen we onze familieleden opzochten en rondliepen door de straten. Het was warm en fijn en tegelijkertijd confronterend, omdat ik het gevoel kreeg dat we alles aan het inhalen waren wat we al die tijd hadden gemist.

Ik wil vaker terug naar Syrië, alleen zou ik er niet permanent willen wonen. Er is hoop, maar met dit nieuwe systeem weet ik niet wat de toekomst zal brengen voor het volk in Syrië. Ik zie de rest van mijn leven voor me in Nederland, maar vergeet niet waar ik vandaan kom."

Bayan Chamout vertrok deze week naar Syrië:

"Ik raak nog steeds emotioneel als ik denk aan het feit dat Assad is gevallen. Zijn val betekent vrijheid, meer rechten. Geen akelige verhalen meer over gevangenen en martelingen.

Toen we het nieuws hoorden belden we meteen met familie. We gingen de straat op, dansten, vierden feest. Daarna dacht ik meteen: 'ik moet ernaartoe'. Ik boekte een ticket naar Beiroet in Libanon, om daarvandaan met de taxi door te rijden naar familie in Syrië. Ik wilde ze omhelzen, blijdschap zien op het gezicht van de mensen, de vrijheid voelen.

Ik snap dat niet iedereen meteen naar Syrië wil. Het is spannend en onzeker. We weten niet wat er gaat gebeuren, hoe het leven eruit gaat zien. Maar niets is erger dan hoe het eerder is geweest.

Uiteindelijk zou ik voorgoed terug willen. Dat kan alleen niet zomaar. Ik moet inkomsten hebben, en mijn zoons spreken beter Nederlands dan Arabisch. Ik heb hier een leven opgebouwd, daarvoor ben ik ook dankbaar. Maar het blijft wel mijn droom om Syrië weer op te mogen bouwen."

Aziz Beth Aho ziet vooral angst onder Syrische minderheidsgroepen:

"Als voorzitter van de Aramese Beweging voor Mensenrechten spreek ik vaak met mensen uit de gemeenschap. Toen ik hoorde wat er was gebeurd, zocht ik meteen contact met hen en de landelijke vereniging. Hoewel ik begrijp dat Assads val veel mensen vreugde geeft, leven andere groepen dan soennitische moslims juist in onzekerheid.

We weten niet wat de overgangsregering van HTS gaat betekenen voor christenen, druzen, alawieten en andere minderheidsgroepen. We ontvangen verontrustende berichten over bedreigingen, mishandelingen en juist een inperking van rechten voor deze mensen in Syrië.

Ook onder het regime van Assad zijn deze bevolkingsgroepen onderdrukt, iedereen heeft geleden. Maar de huidige situatie belooft ook niets goeds. Er is angst om te moeten leven volgens andere religieuze voorschriften dan waar deze gemeenschappen voor staan.

Als we elkaar nou met zijn allen respecteren, zorgen voor vrijheid voor iedereen en een stem krijgen door mee te mogen regeren in Syrië, dan maken we stappen. Dan kunnen we angsten die er zijn wegnemen en met zijn allen positiever vooruitkijken dan we nu kunnen."

Mahmoud Alsheikh Ibrahim heeft een verblijfsvergunning:

"Ik dacht dat het nooit zou gebeuren, ik heb zolang op dit nieuws gewacht. Dat het regime is gevallen is ongelofelijk. Het geluk dat ik nu voel, heb ik nog nooit op deze manier ervaren.

Een paar jaar geleden vluchtte ik naar Nederland. In Syrië studeerde ik, maar ik had daar hoogstwaarschijnlijk het leger in gemoeten. Als ik dat niet wilde, zou ik misschien ook in een van de gruwelijke gevangenissen belanden. Op mijn vlucht heb ik alleen mijn moeder niet mee kunnen nemen. Dat doet pijn.

Onder meer om die reden zit ik hier niet fijn op mijn plek. Mijn moeder is op leeftijd en een van mijn zussen is ernstig ziek. Nu wil ik graag weer naar Syrië, om hopelijk tijd met ze te kunnen doorbrengen én het land weer op te bouwen. Ik wil mijn studie herpakken, werken en anderen helpen.

Ik heb alleen een verblijfsvergunning en niet de middelen om zomaar terug te keren. Ik heb hulp nodig. Meerdere Syriërs met een verblijfsvergunning die ik spreek zitten in hetzelfde schuitje. Sommigen zijn onzeker over terugkeren omdat ze daarmee mogelijk hun kans op een plek in Nederland voorgoed zullen moeten vergeten. Maar ik ben er wel zeker van: ik wil en ga terug."

De politie heeft twee verdachten aangehouden in verband met de vondst van een dode man in Amsterdam. Het lichaam werd vrijdagmiddag gevonden in een pand in de Transvaalbuurt.

Het is nog niet duidelijk waardoor de man om het leven is gekomen. De politie houdt er rekening mee dat het slachtoffer door een misdrijf om het leven is gekomen, meldt stadsomroep AT5. Over de identiteit van de man is nog niets bekend.

In het onderzoek zijn twee mannen van 41 en 39 jaar uit Amsterdam aangehouden. Ze zitten in alle beperkingen, wat betekent dat ze alleen contact mogen hebben met hun advocaat.

Bij het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk is afgelopen nacht een explosief afgegaan. Daarna ontstond er een brand, die snel werd geblust. Drie mensen zijn nagekeken omdat ze rook hebben ingeademd. De politie gaat uit van opzet.

De explosie gebeurde rond 02.00 uur in de nacht bij de ingang voor leveranciers aan de Akerendamlaan, niet ver van de zuurstoftanks. Volgens de politie kon de brand vrij snel worden geblust omdat het personeel van het Rode Kruis Ziekenhuis de brand snel in de gaten had.

Dit zijn beelden van de hulpdiensten bij het ziekenhuis:

De explosie en brand zijn op camerabeelden te zien. De politie onderzoekt die nog.

Bij de brand zijn volgens de politie meerdere ruiten kapotgegaan. Ook is de deur waar het explosief afging beschadigd. Het ziekenhuis hoefde uiteindelijk niet ontruimd te worden. Ook waren de patiënten van het ziekenhuis volgens de veiligheidsregio niet in gevaar. De politie is nog op zoek naar de verdachten.

Eerder doelwit

Een woordvoerder van het ziekenhuis reageert geschrokken op de explosie. "We werken nauw samen met de politie voor de veiligheid van onze collega's en patiënten en bij het vinden van de dader."

Burgemeester Smit van Beverwijk zegt dat de veiligheid van het ziekenhuis zijn grootste aandacht heeft. Volgens hem is er nauw contact met de politie en wordt de situatie in de gaten gehouden.

In november was het ziekenhuis ook doelwit van brandstichting. Volgens de politie was er een kleine brand bij de ingang van het nieuwe gedeelte van het ziekenhuis dat toen in aanbouw was. Niemand raakte toen gewond. Een raam raakte beschadigd. Die zaak is nog in onderzoek. Ook wordt onderzocht of er een verband is tussen beide incidenten.

De olietanker Eventin, die vrijdag in de problemen was gekomen op de Oostzee, is naar de Duitse kust versleept. Het schip met een kleine 100.000 ton olie aan boord wordt bij het eiland Rügen op zijn plaats gehouden door twee sleepboten. Aan boord zijn 24 bemanningsleden.

De Eventin is volgens de Duitse regering onderdeel van de Russische schaduwvloot, die is bedoeld om sancties te omzeilen. De tanker blijft op een paar kilometer van de plaats Sassnitz liggen tot er is besloten wat de volgende stap is. Volgens de Duitse autoriteiten zijn er op dit moment geen risico's voor het milieu.

Het schip vaart onder Panamese vlag en was vrijdag onderweg van de Russische havenplaats Oost-Loega naar Port Said in Egypte toen het in de problemen kwam. Het 274 meter lange schip kampte met een totale black-out en werd onbestuurbaar. Daarna dobberde het urenlang rond, tot er door Duitse sleepboten werd ingegrepen.

Roestige tankers

De Russische schaduwvloot bestaat uit tientallen veelal gammele schepen zonder duidelijke registraties, die olie en gas vervoeren. Op die manier omzeilt Moskou de westerse sancties die zijn ingesteld na de invasie in Oekraïne.

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Baerbock zei vrijdag dat Rusland met de "vloot roestige tankers" het milieu en het toerisme in de Oostzee in gevaar brengt. Rusland heeft nog niet gereageerd.

Vorige maand kwam de Europese Commissie met sanctiemaatregelen tegen de schaduwvloot. Zo werd afgesproken om te onderzoeken wie de eigenaar is van elk van de schepen en welke rederij erachter zit.

Bij een explosie en een brand in een restaurant in Tsjechië zijn zes mensen om het leven gekomen. Ook zijn er acht mensen met verwondingen naar het ziekenhuis gebracht, meldt de brandweer.

De brand was in het centrum van de industriestad Most, in het noordwesten van het land.

Het vuur ontstond volgens ooggetuigen toen een gaskachel omviel, waarna de gasfles ontplofte. De vlammen verspreidden zich volgens de brandweer snel. Volgens een lokale radioverslaggever waren er metershoge vlammen te zien en is het gebouw volledig afgebrand.

De brandweer meldt dat het een groep brandweerlieden is gelukt om een restaurantgast te redden die nog vastzat in de horecagelegenheid. De man raakte ernstig gewond.

Ongeveer dertig mensen konden uit het restaurant en de aangrenzende gebouwen ontsnappen en zich in veiligheid brengen.

In Rotterdam zijn afgelopen nacht zeker drie explosies geweest bij woningen. Niemand raakte gewond, er is alleen materiële schade.

De eerste explosie was aan de zuidkant van de stad, op de Vergiliusstraat. De melding daarover kwam rond 01.45 uur binnen, aldus de politie. Bij de woning was ook een bedreigende tekst op de muur geschreven: 'dood aan kankerratten'. De bewoners waren niet thuis.

Rond 02.15 uur was er een ontploffing aan de Rodenburgstraat, in de noordelijke wijk Overschie. Ongeveer een kwartier later gebeurde hetzelfde op de Adriaan Pieterstraat, in Rotterdam-Zuid.

Drie nachtelijke explosies in Rotterdam komt volgens de politie niet vaak voor, maar uniek is het niet. Op dit moment wordt niet uitgegaan van een verband tussen de incidenten. Er zijn nog geen verdachten aangehouden.

Vorig jaar waren er tot half december in heel Nederland 1234 incidenten met explosieven, ruim vijf keer zo veel als in 2021. De meeste explosies (232) waren in de regio Rotterdam. In 80 procent van de gevallen wordt gebruikgemaakt van zwaar illegaal vuurwerk zoals Cobra's.

Uit onderzoek van de politie blijkt dat ruim de helft van de aanslagen met explosieven het gevolg is van een 'huis-tuin-en-keuken-conflict' tussen niet-criminele burgers. Dat lijkt ook het geval te zijn bij de verwoestende explosie aan de Tarwekamp in Den Haag, begin vorige maand. Daarbij kwamen zes mensen om het leven.

2025 gaat voor Suriname vermoedelijk de geschiedenisboeken in als een beslissend jaar. Voor het eerst sinds de jaren 80 is er geen Desi Bouterse meer die een stempel drukt op de verkiezingen. Er is wel een ander thema dat de stembusgang in mei beheerst: lukt het Suriname om maximaal te profiteren van de enorme investeringen van olie-multinationals in het land?

De nieuwe regering zal de naderende miljardeninkomsten uit oliewinning in goede banen moeten leiden. Ook wordt dit jaar duidelijker in hoeverre Suriname zelf in staat is de oliewinning te faciliteren.

Het Franse Total Energies en Amerikaanse APA investeren voor bijna 10 miljard euro in oliewinning voor de Surinaamse kust. Nieuw te bouwen productieplatforms pompen vanaf 2028 olie op, zo is de planning. De dagelijkse productie moet zo'n 220.000 vaten bedragen. De totale hoeveelheid winbare olie wordt geschat op 750 miljoen vaten.

Buurland Guyana, met een olie-en gasindustrie goed voor in totaal 11 miljard vaten, en het nabijgelegen Trinidad en Tobago, met de grootste olieraffinaderij in het Caribisch gebied, liggen op de loer om lucratieve contracten binnen te slepen. Onder meer voor bevoorrading en onderhoud van de platforms in Suriname.

Nieuw vliegveld

Het Surinaamse bedrijfsleven hoopt zelf zoveel mogelijk te kunnen profiteren van de olieproductie. Zo worden havens aangelegd of uitgebreid. In de hoofdstad Paramaribo is een nieuw vliegveld gebouwd voor gecharterde helikopters naar de boorplatforms en vluchten naar het Caribisch gebied.

Ook verrijzen in buitenwijken appartementen voor de vele expats die de olie-industrie naar verwachting zal aantrekken. Het bekende hotel Torarica bouwt meer dan honderd long stay-appartementen. Makelaars in Paramaribo signaleren nu al stijgende prijzen van huizen en grond.

De snel uitdijende olie-industrie heeft vele duizenden mensen nodig: onder meer technici, uitvoerders, managers en it'ers. Suriname hoopt er zo veel mogelijk zelf op te leiden. Bedrijven stomen huidige medewerkers klaar voor nieuwe ondersteunende rollen in de olie-industrie.

President Chan Santokhi opende eind vorig jaar de nieuwe opleiding Oil & Gas en Petroleumtechniek. Ook bij de technische school startte al een grote groep leerlingen met opleidingen die van toepassing kunnen zijn in de olie-industrie.

Suriname mikt ook op Nederlanders met een Surinaamse achtergrond. Zo verrijst op de emigratiebeurs in Houten in maart een groot Surinaams paviljoen.

Enorme bedragen

Als de boorplatforms gaan produceren, vloeien er extra inkomsten de staatskas in. Schattingen lopen uiteen van 15 tot meer dan 40 miljard dollar. Enorme bedragen voor het land met zo'n 620.000 inwoners, dat nu een bbp heeft van nog geen 4 miljard dollar.

Grote vrees is dat grote groepen Surinamers niet of nauwelijks gaan profiteren. Daarbij geldt buurland Guyana als afschrikwekkend voorbeeld.

Grote oliebedrijven streken daar neer nadat oliereserves voor de kust goed winbaar bleken. Door de komst van oliewerkers steeg in Guyana de vraag naar onder meer grond, vastgoed en voedsel.

Hoewel de overheid investeerde in betere gezondheidszorg en onderwijs, werd het leven voor de gemiddelde Guyanees veel duurder. Het verschil tussen arm en rijk dreigt zo te groeien.

Angelic del Castilho, leider van de Surinaamse partij DA91, maakt zich zorgen of Suriname zich wel goed voorbereidt. "In de belastingen en wetgeving moet Suriname een forse inhaalslag maken", zegt ze. "Zowel bij de vorige als bij de huidige regering heerst corruptie. Dus wat geeft ons het vertrouwen dat het geld van de olie straks niet alleen bij een kleine toplaag terechtkomt?"

Daarnaast is er volgens Del Castilho veel geheimzinnigheid rond het contract tussen het Surinaamse Staatsolie en Total Energies. "Wij en andere organisaties vroegen herhaaldelijk naar milieu-clausules. Omdat we begrepen dat die niet in de contracten staan. Maar we krijgen geen enkele reactie en dat is zorgwekkend."

Recent beloofde president Santokhi iedere inwoner een spaarkaart van 750 dollar, met 7 procent rente, zodra er olie wordt opgepompt in 2028. "Een populistische belofte van Santokhi in aanloop naar de komende verkiezingen", vindt Del Castilho. "We hebben nu behoefte aan een duurzame en langetermijnvisie op de ontwikkeling van ons land. Geen populisme."

Strategische groep

Een antwoord op kritische vragen zou kunnen komen van Marten Schalkwijk, ambassadeur van Suriname in de Verenigde Staten en voorzitter van de Strategische Groep voor Olie- en Gasbeleid. Die groep bestaat uit zo'n dertig deskundigen op verschillende terreinen. Gezamenlijk stellen zij vast wat er nodig is om Suriname optimaal te laten profiteren van de olieproductie. "Geen politieke groep", benadrukt Schakwijk. "Het zijn mensen met verstand van zaken en een breed netwerk."

Volgens Schalkwijk moet Suriname "in de diepte" investeren. "In onderwijs, zorg, milieu en leefbaarheid." Hij en zijn groep deskundigen kijken onder meer naar Noorwegen. Het staatsinvesteringsfonds daar is wereldwijd een voorbeeld van hoe een land langdurig kan profiteren van z'n delfstoffen. Ook kijkt de groep naar wat Suriname kan leren van Guyana.

Nog voor de verkiezingen in mei presenteert de groep het wettelijk kader dat volgens hen nodig is om toekomstige generaties Surinamers te kunnen laten profiteren van de olie-inkomsten. De adviezen gaan over de komende 25 jaar. Of en in welke mate de komende regering ze zal opvolgen, hangt voor een groot deel af van de keuze die Suriname maakt bij de verkiezingen van 25 mei.

De inflatie is in Nederland hoger dan in omliggende landen, bleek deze week (4,1 procent tegenover 2,4 gemiddeld in de eurozone). En dus is het volgens De Nederlandsche Bank (DNB) nu ook aan politici en bestuurders om hier wat aan te doen.

Politici in Den Haag beamen allemaal dat dit van belang is, omdat de hoge inflatie de koopkracht van burgers raakt. Maar ze kijken nog heel verschillend naar de oplossing.

En wat blijft er dan over van de kabinetsbelofte om wat te doen aan bestaanszekerheid? Minister Van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gaat er nog altijd van uit dat de koopkracht dit jaar "bescheiden omhoog gaat", dankzij ingrepen in onder meer de inkomstenbelasting en het kindgebonden budget en de stijgende lonen.

Maar afhankelijk van wat de inflatie de rest van het jaar doet, is het maar de vraag wat daarvan terechtkomt.

Waar gaat het om?

Een hoge inflatie betekent dat de prijzen het afgelopen jaar bovengemiddeld hard zijn gestegen. Het leven wordt duurder en dat merkt iedereen. De accijnzen op alcohol en tabak, de stijgende huren en de hogere energieprijzen dragen daar allemaal aan bij.

De Europese Centrale Bank remt de inflatie door de rentes te verhogen. "Die remkracht is op dit moment voldoende voor de EU als geheel", zegt DNB-president Knot. "Maar onvoldoende voor Nederland."

Knot kijkt dan ook nadrukkelijk naar Den Haag. "Binnenlandse beleidsmakers moeten geen olie op het vuur gooien." Dat houdt in dat het kabinet, volgens Knot, niet te veel geld moet uitgeven. Want nieuwe uitgaven kunnen prijzen van goederen en diensten verder omhoog jagen.

Bezuinigen

Dat is ook wat het kabinet zich voorneemt. Of in de woorden van Van Hijum: "verantwoordelijk omgaan met de financiën". "Dat betekent lagere overheidsuitgaven, zoals we dat ook hebben afgesproken. Daar zetten wij deze kabinetsperiode op in." Ook minister van Financiën Heinen waarschuwt voor extra uitgaven.

Nieuwsuur-econoom Mathijs Bouman over de hoge inflatie:

De coalitiepartijen hebben dat dan wel afgesproken, ze kijken er ieder op hun eigen manier naar. VVD-Kamerlid De Vries benadrukt het belang van "verantwoord kijken naar lagere overheidsuitgaven", bezuinigen dus.

NSC en BBB hebben andere speerpunten. BBB-Kamerlid Vermeer wil wel kijken of de uitvoeringskosten van de overheid omlaag kunnen, maar waarschuwt tegelijk dat er niet te streng gerekend moet worden. Ook volgens NSC'er Idsinga moet "de overheid zich niet verder kapot bezuinigen". Zijn partij vindt dat er de afgelopen jaren "veel te pessimistisch is geraamd, waardoor noodzakelijke investeringen achterwege bleven".

Hoe de grootste regeringspartij PVV hier precies instaat, is niet duidelijk. De partij heeft niet gereageerd op vragen van de NOS.

Koopkracht en lonen

Knot van DNB waarschuwt ook voor hard stijgende lonen. Hogere lonen voor werknemers worden door werkgevers doorberekend in de prijzen van hun producten of diensten.

Het ministerie van Financiën zegt dat de grootste loongroei "achter de rug lijkt". Maar Knot doet desondanks een oproep aan politiek, werkgevers en werknemers om de groei te beperken tot inflatie plus 1 procent. "De gewenste versterking van de koopkracht kunnen we beter uitspreiden over een langere periode", zegt de centrale bankier.

Vermeer van BBB vraagt zich af of dat zelfs niet te veel is in sectoren waar "al een inhaalslag is gemaakt". Andere coalitiepartijen laten zich daar niet over uit.

De linkse oppositie ziet dat in ieder geval anders. SP en GroenLinks/PvdA vinden juist dat te veel gekeken wordt naar lonen. "Winsten en prijzen stuwen de inflatie", vindt SP-partijleider Dijk. "En lonen hebben juist in de afgelopen jaren een achterstand opgelopen."

GroenLinks/PvdA-Kamerlid Van der Lee wijst erop dat de hoge inflatie voor een aanzienlijk deel is veroorzaakt door de huurstijging van afgelopen jaar. "Dit kabinet staat de hoogste huurstijging in 30 jaar toe en jaagt daarmee de hoge inflatie aan."

Ook dit jaar kunnen de huren weer flink stijgen. "Wij zijn ervoor de huren te bevriezen en uiteindelijk te verlagen", zegt Dijk. Ook op andere prijzen kan de overheid invloed uitoefenen, betoogt de SP. Dijk pleit bijvoorbeeld voor prijsregulering van essentiële boodschappen en het afschaffen van btw op gezonde producten.

Zo ver zijn coalitiepartijen niet, maar toch wordt ook daar nagedacht over de huren. Idsinga (NSC) en Vermeer (BBB) willen bekijken hoe de huren minder kunnen stijgen. Maar hoe of wat, daar doen ze nog geen uitspraken over.

En ook zij zeggen bezorgd te zijn over zogenoemde verbruiksbelastingen zoals accijnzen en btw die prijzen verder opstuwen. Voor het schrappen van de btw-verhoging op sport en cultuur moet de komende tijd in Den Haag nog een alternatief gezocht worden.

Alternatieven

SP en GroenLinks/PvdA pleiten verder voor het indammen van winsten van grote bedrijven als recept tegen inflatie. Van der Lee: "Wat niet helpt, is extra geld de economie in pompen voor rijke mensen en (buitenlandse) aandeelhouders die het niet nodig hebben, zoals dit kabinet keer op keer doet." Belastingvoordelen voor grote bedrijven zouden daarmee wel wat minder kunnen, vindt hij.

Vijlbrief van oppositiepartij D66 noemt het feit dat het kabinet extra geld uittrekt om het eigen risico in de zorg te verlagen onverantwoord. Hij zegt graag mee te denken over alternatieven.

VVD-Kamerlid De Vries houdt zich nog op de vlakte. Ze wijst op een analyse van het kabinet van de te hoge inflatie en mogelijkheden om die aan te pakken. Die komt volgens haar begin dit jaar. "Dus dat wachten we af."

Debat

Voor politiek Den Haag is er op financieel vlak dus genoeg om over te steggelen. De SP hoopt op steun van de coalitie voor een debat over de hoge inflatie, komende week.

Los daarvan maakt het hoge inflatiecijfer de financiële puzzel die gelegd moet worden in aanloop naar de Voorjaarsnota, de tussentijdse bijstelling van de overheidsfinanciën, er in ieder geval niet makkelijker op.

De lancering van de New Glenn-raket vanuit Florida is met 24 uur uitgesteld. De 98 meter lange raket van ruimtevaartbedrijf Blue Origin zou vandaag om 07.00 uur Nederlandse tijd de lucht in gaan, maar dat moment is verschoven naar maandagochtend.

Volgens het bedrijf van Amazon-oprichter Jeff Bezos zijn de omstandigheden op zee niet goed genoeg. De booster van de raket moet namelijk na de lancering op een vaartuig terechtkomen zodat die kan worden hergebruikt. Dat platform ligt zo'n 1000 kilometer verderop in de Atlantische Oceaan en heeft de naam Jacklyn, naar de moeder van Bezos.

Voor het ruimtevaartbedrijf moet het de eerste keer worden sinds de oprichting in 2000 dat het een raket in een baan om de aarde weet te brengen. "Blue Origin doet deze vlucht veel dingen in één keer", zei sterrenkundige Jeffrey Bout daarover. "Lanceren, een satelliet uitzetten en een booster die weer moet landen, dus of dat allemaal lukt, wordt nog spannend."

Concurrent voor SpaceX

Met Blue Origin gaat Bezos de strijd aan met SpaceX van zijn collega-techmiljardair Elon Musk, dat de markt domineert. Morgen staat ook een testvlucht met een megaraket van SpaceX gepland. De bedoeling is dat die tien testsatellieten gaat uitzetten.

In tegenstelling tot Musk heeft het bedrijf van Bezos geen concrete plannen om bemenste vluchten naar Mars te sturen. Wel wil Blue Origin dit jaar nog een ruimtesonde lanceren die richting de rode planeet moet gaan.

Goedemorgen! In Heerenveen sluiten de schaatsers het EK allround af met de 1500 meter vrouwen en daarna de 1500 meter mannen. En in Kroatië gaan de stembureaus open voor de tweede ronde van de presidentsverkiezingen.

Eerst het weer: de dag begint vrij koud. Gedurende de dag trekken wolkenvelden over het land en soms schijnt de zon. Het waait nauwelijks en het wordt 3 tot 6 graden. In het zuiden van Limburg blijft het kwik op +1 graden steken.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. Check hier de storingen en werkzaamheden op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Door hevige branden in en bij de Amerikaanse stad Los Angeles hebben al meer dan 150.000 mensen hun huis moeten achterlaten, zegt de sheriff van de stad. Bij de branden zijn zeker 16 mensen omgekomen.

Onderzoekers verwachten dat het dodental nog zal oplopen, nu platgebrande wijken worden doorgespit door speurhonden op zoek naar slachtoffers.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In een weiland bij Marken is gistermiddag een vliegtuigje geland. Meteen na de noodlanding gingen politie, brandweer en ambulancediensten naar het schiereiland. De twee inzittenden waren ongedeerd. Waardoor de piloot de noodlanding moest maken, is nog onbekend.

Fijne dag!

De speciaal aanklager Jack Smith, die de afgelopen jaren uitgroeide tot het gezicht van de Amerikaanse strafzaken tegen oud-president Donald Trump, heeft in alle stilte ontslag genomen. Dat meldt het ministerie van Justitie in de voetnoot van een juridisch document, dat vandaag gepubliceerd werd.

Smiths vertrek werd al verwacht sinds Trump de verkiezingen won, afgelopen najaar: door die winst hoeft de aankomend president voorlopig geen veroordeling meer te vrezen, aangezien Justitie zittende presidenten niet vervolgt. Trump wordt op 20 januari geïnaugureerd voor zijn tweede termijn.

Stil vertrek

Trump heeft bovendien al aangekondigd meerdere juristen op hoge posities te benoemen in het ministerie van Justitie, die hem als advocaat bijstonden in de strafzaken van Smith. Er werd dus al aangenomen dat Smith zou vertrekken voordat Trump zou aantreden. Opvallend is wel dat hij geen enkele ruchtbaarheid heeft gegeven aan zijn vertrek: Smith heeft zelf niets naar buiten gebracht over zijn ontslag, en zijn beweegredenen. In de voetnoot van Justitie staat slechts dat Smith "zijn werk voltooid heeft en zijn eindrapport heeft verzonden, en op 10 januari is vertrokken bij het ministerie."

Jack Smith (55), die eerder oorlogsmisdadigers vervolgde bij het Internationaal Strafhof in Den Haag, werd in 2022 aangesteld om Trump te vervolgen in twee geruchtmakende zaken. Een daarvan draait om het feit dat Trump na zijn eerste presidentschap documenten in zijn bezit had in zijn verblijf Mar-a-Lago in Florida, die staatsgeheimen bevatten. Hij zou deze documenten ook hebben gedeeld met mensen die er geen toegang toe zouden mogen hebben.

Capitoolbestorming

De tweede strafzaak waarmee Smith zich bezighield, draaide om de verdenking dat Trump zou hebben geprobeerd om zijn verkiezingsnederlaag in 2020 op illegale wijze ongedaan te maken, onder meer door ambtenaren onder druk te zetten en door zijn aanhangers op te roepen het Amerikaanse parlement te bestormen.

Beide strafzaken waren de afgelopen maanden al stil komen te liggen: de zaak om de verkiezingsnederlaag was voor Smith kansloos geworden door een vonnis van het Hooggerechtshof, dat voor een belangrijk deel door Trump werd benoemd. Dat vonnis stelde dat Trump deels immuun was voor strafvervolging, voor daden die hij heeft gepleegd tijdens zijn presidentschap.

De strafzaak rondom de geheime documenten was al vrijwel kansloos nadat de rechter Aileen Cannon in Florida - door Trump benoemd - vorig jaar oordeelde dat Jack Smith onwettig was benoemd als speciaal aanklager.

Rapport

Het enige tastbare resultaat van Smiths werk als aanklager zou een uitgebreid rapport moeten zijn, waarin hij in beide zaken zijn beweegredenen voor vervolging uiteenzet. De publicatie daarvan zou afgelopen week plaatsvinden, maar rechter Cannon heeft dat geblokkeerd tot in ieder geval komende maandag, op verzoek van Trumps medeverdachten in de zaak rondom de geheime documenten. Aangenomen wordt dat het eindverslag voor Trump schadelijke details bevat.

Volgens advocaten van Trump en zijn medeverdachten, twee werknemers van Mar-a-Lago, zouden in het eindverslag van Smith "eenzijdige" en "onwettige" beschuldigingen staan, en zouden er onterechte beschuldigingen worden geuit tegen leden van Trumps aankomende ministersploeg.

Een concert in het Amsterdamse zalencentrum RAI is zaterdagavond op het laatste moment geannuleerd, vanwege een "onveilige situatie" voor de bezoekers. Dat meldt de politie op sociale media. Er waren op dat moment iets meer dan duizend gasten aanwezig in de zaal waar de Afghaanse zanger Sharafat Parwani zou optreden, zij kregen het verzoek om rustig naar huis te gaan.

Sharafat Parwani laat op Instagram weten dat er een bommelding was gedaan. Volgens hem heeft de politie de zaal onderzocht. Uiteindelijk is besloten het concert niet door te laten gaan.

Rond 23.15 uur was de zaal ontruimd, meldt een woordvoerder van de politie, die zegt dat er daarbij geen problemen zijn ontstaan.

De politie bevestigt noch ontkent dat er een bommelding was. Een woordvoerder wil alleen kwijt dat er een "serieuze dreiging" was voor de bezoekers. De Amsterdamse driehoek van burgemeester, officier van justitie en politie besloot eerder op de avond dat die dreiging serieus genoeg was om het concert niet door te laten gaan.

De politie zegt dat het delen van informatie met het publiek het onderzoek kan schaden. Er is niemand aangehouden, de politie kan niet zeggen of dat nog wel gaat gebeuren.

Minister Wiersma van Landbouw stelt uit voorzorg maatregelen in voor de kalversector. Aanleiding is de recente uitbraak van mond-en-klauwzeer (MKZ) in Duitsland.

Sinds 1 december zijn zeker 3600 kalveren naar Nederland gekomen vanuit de Duitse deelstaat Brandenburg, schrijft Wiersma aan de Tweede Kamer. In Brandenburg werd gisteren voor het eerst in tientallen jaren MKZ vastgesteld op een boerderij met waterbuffels. De geïmporteerde kalveren staan op ruim 125 bedrijven verspreid door heel Nederland.

Geen afvoer, wel invoer

Hoewel Wiersma zegt dat er geen aanleiding of een vermoeden is dat er sprake is van een besmetting in Nederland, neemt ze toch voorzorgsmaatregelen. Zo voert ze een afvoerverbod voor vleeskalveren in. Dat houdt in dat er geen dieren van kalverbedrijven afgevoerd mogen worden, met uitzondering voor de slacht. Het invoeren van kalveren mag nog wel.

Naast deze maatregel geldt er per direct een bezoekverbod voor bedrijven "om de kans op mogelijke verspreiding van MKZ-virus via materialen zo klein mogelijk te maken". Alleen noodzakelijke bezoekers, zoals veeartsen, zijn onder voorwaarden toegestaan.

Besmettelijk

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) doet onderzoek bij de bedrijven waar de geïmporteerde kalveren staan. Ook negatief geteste blauwtongmonsters van de afgelopen weken worden onderzocht op MKZ.

Mond-en-klauwzeer is een zeer besmettelijke virusziekte bij dieren als koeien, schapen en geiten. Het virus kan zich snel en op verschillende manieren verspreiden. Onder meer via melk, mest en urine van besmette dieren, via de lucht en via mensen.

Door hevige branden in en bij de Amerikaanse stad Los Angeles hebben al meer dan 150.000 mensen hun huis moeten achterlaten, zegt de sheriff van de stad. Bij de branden zijn zeker 16 mensen omgekomen, zo zeggen medische onderzoekers. Vijf doden vielen in de rijke woonwijk Pacific Palisades, aan de Stille Oceaan, en 11 mensen kwamen om bij de grote brand nabij de voorstad Pasadena, meer landinwaarts.

Onderzoekers verwachten dat het dodental nog zal oplopen, nu platgebrande wijken worden doorgespit door speurhonden op zoek naar slachtoffers. Dertien mensen worden nog vermist.

Het vuur woedt sinds woensdag hevig en heeft zo'n 145 vierkante kilometer verwoest. Meer dan 12.000 objecten, zoals huizen, bedrijven maar ook auto's zijn verwoest of beschadigd door de bosbranden en bijna 60.000 objecten lopen dat risico. Ook de natuur is verwoest.

Vier brandhaarden

Het lukt de brandweer nog niet om controle te krijgen over de situatie. Het is brandweermensen wel gelukt om de kleinere branden bijna helemaal te blussen, maar de grote nog niet. Het aantal grote brandhaarden staat nog op vier.

Met name de wijk Pacific Palisades, aan de noordwestrand van de miljoenenstad, is zwaar getroffen. De schade wordt geschat op basis van onderzoek vanuit de lucht.

De omstandigheden worden door Amerikaanse media omschreven als een 'perfect storm'. In de omgeving van Los Angeles is de natuur extreem droog, omdat het sinds mei amper heeft geregend. Na het weekend wordt weer een sterkte wind verwacht, die de vlammen en vonken verder aanwakkert.

In het gebied zijn bijna 7500 brandweerlieden actief. Die komen uit de VS, maar ook Mexico heeft mensen die kant op gestuurd. Canada heeft blusvoertuigen gestuurd.

De sheriff van Los Angeles heeft een avondklok ingesteld voor gebieden die zijn getroffen door de grote natuurbranden. Volgens de sheriff moeten daarmee "overvallen en plunderingen" worden voorkomen. De politie meldt dat er 22 arrestaties zijn verricht.

De avondklok geldt tussen 18.00 uur 's avonds en 06.00 uur 's ochtends in de wijken Pacific Palisades en Eaton. Mensen die niet bevoegd zijn en toch in het getroffen gebied komen, zullen worden opgepakt en riskeren een celstraf. "We maken hier geen grappen over", aldus de sheriff.

In de getroffen gebieden wonen tal van beroemdheden. Meerderen zijn hun huis kwijtgeraakt, onder wie realityster Paris Hilton, komiek Billy Crystal en actrice Leighton Meester uit Gossip Girl. De schade door de branden loopt in de miljarden.

Ook acteur Reinout Oerlemans, tegenwoordig de Nederlandse honorair consul van Los Angeles, woont in het gebied. Net zoals zanger Duncan Laurence.

Volgens experts duurt het nog zeker weken voordat het vuur helemaal onder controle is.

Correspondent Rudy Bouma laat op Sunset Boulevard in de wijk Pacific Palisades de schade na de brand zien:

In vrijwel heel Nederland geldt tot morgenochtend code geel vanwege kans op gladheid. Alleen op de Waddeneilanden is dat risico er niet.

De weerwaarschuwing van het KNMI geldt in Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Holland tot 09.00 uur. In de rest van Nederland kunnen wegen nog iets langer glad zijn. Naar verwachting verdwijnt de gladheid in de loop van de ochtend.

Vanavond en aan het begin van de nacht zijn er in het westen nog enkele regenbuien. In combinatie met vorst aan de grond kan dat tot risico's leiden.

In de nacht is het verder droog. In het oosten kan het licht vriezen, met temperaturen tot -3 graden. In het westen blijft het boven nul.

Afgelopen nacht en vanochtend was het ook op veel plaatsen glad. Vooral in Noord-Nederland leidde dat tot enkele ongelukken. In Groningen en Friesland gold toen code oranje, de op een na zwaarste weerwaarschuwing.

In Straatsburg zijn tientallen mensen gewond geraakt bij een botsing tussen twee trams. Het ongeluk gebeurde vanmiddag in een tunnel vlak bij het centraal station van de stad in Noordoost-Frankrijk.

Onder de gewonden zijn geen mensen die er ernstig aan toe zijn. Het zou vooral gaan om verwondingen aan het hoofd, gebroken sleutelbenen en knieverstuikingen. Volgens de chef van hulpdiensten in de regio "had het veel erger kunnen zijn".

Volgens de Franse krant Le Figaro moesten uiteindelijk vijftien slachtoffers naar het ziekenhuis.

Hoe het ongeluk in de Elzas kon gebeuren, is niet helemaal duidelijk. Volgens lokale media zou een van de trams op het moment van de botsing achteruit hebben gereden.

Het regeringsleger van Sudan zegt een strategische stad op de paramilitaire groep Rapid Support Forces (RSF) te hebben heroverd. De inname van de stad wordt gezien als een opsteker voor het leger.

Wad Madani, een stad op zo'n 200 kilometer ten zuidoosten van hoofdstad Khartoem, viel in december 2023 in handen van de RSF-rebellen. Tienduizenden mensen werden daarbij gedwongen hun huis te verlaten.

In de regio vonden onder het bewind van RSF bloedige aanvallen op burgers plaats. Volgens de VN-coördinator in Sudan kwamen in oktober nog 120 mensen om bij zulke aanvallen. Daarbij werden burgers volgens de Verenigde Naties lukraak beschoten en vrouwen en meisjes verkracht.

De afgelopen maanden begon het leger een offensief om de provincie waarvan Wad Madani de hoofdstad is te heroveren. Op beelden die het Sudanese regeringsleger vandaag vrijgaf, zijn soldaten in het centrum van de stad te zien. De herovering wordt gezien als de belangrijkste overwinning voor het leger sinds de oorlog in 2023 uitbrak.

De hoogste commandant van RSF erkent het verlies van de stad, maar zegt dat de oorlog nog niet verloren is.

De afgelopen maanden lijden RSF-rebellen steeds meer terreinverlies. In de hoofdstad Khartoem en zuidelijke en oostelijke delen van het land zijn de rebellen nagenoeg verdreven.

De westelijke regio Darfur is voor een groot gedeelte nog in handen van RSF. Al-Fashir is de laatste grote stad in de regio die nog onder controle staat van het regeringsleger.

Twee enorme raketten gaan de komende dagen de ruimte in, als geesteskinderen van twee rivaliserende ruimtevaartmiljardairs. Een daarvan maakt - volgens plan - morgenochtend om 07.00 uur zijn allereerste vlucht: de bijna 100 meter hoge New Glenn van Blue Origin, het ruimtevaartbedrijf van Jeff Bezos.

Zo'n tien jaar geleden kondigden Blue Origin en SpaceX van Bezos' rivaal Elon Musk grootse plannen aan met al even grootse draagraketten. The race was on. Allereerst om elkaar te beconcurreren op de satellietmarkt: met een grotere draagraket kun je meer satellieten tegelijk uitzetten en dat is kostenbesparend, zeker als zo'n raket ook nog herbruikbaar is.

Maar de megaraketten zijn ook geschikt voor iets anders: bestemmingen buiten een lage baan om de aarde. Ze kunnen, als zich eenmaal hebben bewezen, mensen op weg sturen naar de maan en Mars.

SpaceX op voorsprong

Inmiddels lijkt SpaceX een flinke voorsprong te hebben. Terwijl topman Musk vooral het nieuws haalt met omstreden uitspraken en zijn politieke ambities, lijkt zijn ruimtevaartbedrijf daar weinig last van te hebben.

Maandag is de zevende testvlucht met de gigantische Starship/Super Heavy-combinatie gepland. Deze keer moet de megaraket voor het eerst tien testsatellieten uitzetten. Dat moeten er uiteindelijk vijftig tot honderd per vlucht worden. En nog later moeten er ook mensen aan boord kunnen en wil SpaceX ermee naar de maan en Mars.

Dit doet Blue Origin

Intussen is concurrent Blue Origin nu pas toe aan de eerste lancering van de New Glenn-raket. Tot nu toe brengt het bedrijf alleen toeristen in de ruimte op ultrakorte vluchtjes met de kleine New Shepard. Maar Bezos wil ook een lander leveren voor bemenste maanvluchten.

Concrete plannen om naar Mars te gaan, zoals Musk, heeft Bezos niet. Wel moet de New Glenn dit jaar een ruimtesonde op weg naar de rode planeet sturen.

Bezos' New Glenn is vele malen groter dan de New Shepard, maar haalt het niet bij Musks Starship-raket en valt eigenlijk in dezelfde klasse als de Falcon Heavy, de zware variant van het huidige ruimtewerkpaard van SpaceX.

Is het dan too little, too late voor Bezos en Blue Origin? Nee, verwacht Erik Laan, ruimtevaartexpert bij hogeschool InHolland. "Ze zijn laat op het feestje, maar de slingers hangen nog. De satellietmarkt groeit alleen maar, de taart is groot genoeg en wordt alleen maar groter."

Blue Origin heeft een andere werkwijze dan SpaceX. "Ze hebben altijd gezegd dat ze alles stapje voor stapje doen. Waar SpaceX de ene na de andere testraket liet ontploffen om ervan te leren, testten ze bij Blue Origin alles heel grondig op de grond en hebben ze het geavanceerde Blue Ring-systeem uitgedacht, om met één lancering verschillende satellieten in verschillende banen uit te zetten. En er kunnen heel wat satellieten in."

Het is kortom een prima ding, zegt Laan, al moet het systeem zich nog bewijzen. "Als het goed gaat, kan het zijn dat ze goedkoper zijn dan SpaceX. Het wordt sowieso een goede concurrent. "De New Glenn moet uiteindelijk net als Starship volledig herbruikbaar worden. Hij is wel kleiner dan Starship, maar ik ben benieuwd hoe SpaceX de enorme capaciteit van Starship gaat benutten. Als je verschillende soorten satellieten wil uitzetten, wordt dat een logistieke nachtmerrie."

Jeffrey Bout, sterrenkundige en presentator van de ruimtevaartpodcast Space Cowboys, ziet ook kansen voor de nieuwkomer. "Eigenlijk is het zeer gewenst dat er een concurrent voor SpaceX komt. Zolang SpaceX de enige partij is met een grotendeels herbruikbare raket domineren ze de markt en kunnen ze de prijzen bepalen."

Europa loopt achter

Er is meer concurrentie in aantocht, bijvoorbeeld vanuit China, waar meerdere bedrijven deels herbruikbare raketten ontwikkelen. Alleen Europa loopt in dat opzicht wat achter. De nieuwe Ariane 6 is niet herbruikbaar. Bout: "Ariane 6 is goedkoper dan zijn voorganger, maar niet zo goedkoop als herbruikbare raketten. Ariane 5 had een nog flink marktaandeel, dat zijn ze grotendeels kwijt."

Er loopt ook in Europa een studie naar het ontwerpen van een herbruikbare raket, maar het kan nog vele jaren duren voordat die er is. Toch is dat de moeite waard, denkt Bout. "Ook dan kun je wel weer aansluiten."

Intussen is een geslaagde lancering van de New Glenn best kansrijk, verwacht hij. "Ze gebruiken bestaande motoren die onder de Vulcan-raket zitten. Die doet het tot nu toe goed, dus ik heb er wel vertrouwen in. Blue Origin doet deze vlucht wel veel dingen in één keer: lanceren, een satelliet uitzetten en een booster die weer moet landen, dus of dat allemaal lukt, wordt nog spannend."

De inzet van buurtcoaches in Den Dolder wordt vanaf maandag uitgebreid, meldt de instelling voor forensische psychiatrie Fivoor. Dit gebeurt naar aanleiding van de dodelijke steekpartij van vorige week, waarbij een vrouw van 76 werd gedood. De verdachte is een patiënt van de kliniek.

De coaches zijn aanwezig op het terrein van Fivoor en in het dorp. Ze richten zich op plekken waar patiënten komen, zoals de looproutes naar het dorp, het station en de winkels. Daarnaast zijn zij aanspreekpunt voor buren en ondernemers.

Fivoor heeft ook besloten dat patiënten van de kliniek in ieder geval tot 20 januari niet het dorp in mogen. Alleen als het strikt noodzakelijk is mogen ze onder begeleiding naar het centrum van Den Dolder.

Gisteravond werd naar aanleiding van het steekincident een bewonersbijeenkomst georganiseerd. Bewoners van Den Dolder maken zich al langere tijd zorgen over de psychiatrische kliniek. Ook Michael P., die in 2017 Anne Faber doodde, was er patiënt. Velen zien de instelling graag vertrekken.