NOS Nieuws - Algemeen

Oekraïense bombardementen op Russische raffinaderijen en olieterminals worden steeds intensiever. Russen krijgen daardoor te maken met brandstoftekorten en stijgende prijzen aan de pomp.

"Ik wil jullie de prijzen laten zien van onze benzine. Benzine type 95 kost 85 roebel (0,87 euro, red.). Niet normaal meer!" Dit zegt een Russische automobiliste in een videootje dat ze heeft opgenomen achter het stuur, rijdend langs een lange rij auto's voor een benzinepomp. Ze ventileerde haar boosheid op 22 augustus op sociale media, haarzelf krijgen we niet te zien.

Er zijn legio van dit soort video's. In Belgorod, een stad op zo'n 30 kilometer van de grens met Oekraïne, laat een woedende man zijn lokale benzinestation zien. "Er is geen type 92, er is geen 95. Er is hier alleen maar diesel. En ik heb nog maar voor 40 kilometer benzine in mijn tank."

Deze filmpjes zijn misschien wel het duidelijkste bewijs dat de Oekraïense drone-aanvallen effect beginnen te hebben. "Het lijkt erop dat de frequentie en de intensiteit is toegenomen afgelopen tijd", zegt Lucia van Geuns, energie-expert verbonden aan het Haagse Centrum voor Strategische Studies. "En ook de kwaliteit van de drones is verbeterd. Ze gaan naar grote raffinaderijen en proberen daar zoveel mogelijk schade aan te richten."

Platgelegd

Die schade lijkt groot. "De schatting is dat 15 tot 20 procent van de raffinaderijen is platgelegd", zegt Van Geuns. Dat cijfer baseert de expert op verschillende analyses. "De benzine en diesel op de binnenlandse markt wordt schaarser. Ik denk wel dat Poetin zich zorgen maakt."

Procenten zijn abstract, de lijst van geraakte raffinaderijen is dat allerminst. Afgelopen weekend werd de grote Kirisji-raffinaderij in de buurt van Sint-Petersburg geraakt. Eerder deze maand werd de raffinagecapaciteit van Saratov getroffen, honderden kilometers voorbij Moskou.

De raffinaderijen in Rjazan, Krasnodar en Syzran waren eerder deze zomer aan de beurt. Dat zijn stuk voor stuk grote installaties, die hun productie al dan niet tijdelijk hebben moeten staken, volgens persbureau Reuters.

Na de aanval op Rjazan, eerder dit jaar, ontstond brand bij een olieraffinaderij:

Repareren is in ieder geval niet eenvoudig, schetst Van Geuns. "Die raffinaderijen moeten hersteld worden met buitenlandse technologie en die is gesanctioneerd; de onderdelen komen uit Europa of de Verenigde Staten. Ze moeten de installaties dus houtje-touwtje weer aan de praat zien te krijgen", veronderstelt ze.

Wereldolieprijs

De Oekraïense aanvallen leiden binnen Rusland tot tekorten aan benzine en diesel, maar Oekraïne richt zijn pijlen ook op de Russische export van ruwe olie - geraffineerde olieproducten exporteert Rusland niet heel veel. Die ruwe olie is de belangrijkste inkomstenbron van de Russische oorlogseconomie.

Zowel de exportterminals aan de Finse Golf als die aan de Zwarte Zee zijn geraakt. "Door de aanvallen is er in ieder geval een vertraging van die export opgetreden en dat heeft een effect op de wereldolieprijs", zegt Van Geuns. "Met name afgelopen week", doelend op een drone-aanval vorige week vrijdag.

Een aantal van de geraakte Russische raffinaderijen en olieterminals:

De aanval op de olieterminals in Primorsk, in de provincie Leningrad, heeft een prijsstijging van 2 procent veroorzaakt. Het was een van de grootste Oekraïense drone-aanvallen tot nog toe. In Primorsk moest de overslag van olie worden stopgezet; dat is nog nooit eerder gebeurd. Ook twee tankers vlogen in brand.

De aanvallen beïnvloeden de wereldolieprijs, omdat Rusland behoort tot de top 3 van wereldolieproducenten, naast Saudi-Arabië en de Verenigde Staten. Per dag worden wereldwijd circa 104 miljoen vaten olie geproduceerd. Rusland maakt er 10 miljoen. Daarvan worden er 5 miljoen geëxporteerd, waarvan altijd nog een deel naar Europa.

Veiligheidsdiensten

De Amerikaanse president Trump heeft vorige week gezegd dat Europa daarmee moet stoppen. Pas dan is hij naar eigen zeggen bereid verdere sancties op te leggen aan Rusland. Van Geuns: "Europa heeft al gezegd dat het af wil van de Russische olie, per 2027. Het enige wat hij in feite zegt is: Europa, doe dit sneller." EU-commissievoorzitter Von der Leyen heeft deze week gezegd dat ze het daarmee eens is.

De slepende discussie over de sancties tegen Rusland leidt bij de Oekraïense president Zelensky tot sarcasme. "Het meest effectief zijn directe sancties tegen Russische olieraffinaderijen en terminals. Ik dank de Oekraïense veiligheidsdiensten voor hun uitstekende werk in Primorsk."

Op 29 oktober doen zes nieuwe partijen mee aan de Tweede Kamerverkiezingen. Dat zijn Vrede voor Dieren, de Fryske Nasjonale Partij (FNP), de Linie, Vrij Verbond, Ellect en Partij voor de Rechtstaat.

In totaal doen er 27 partijen mee aan de verkiezingen, dat is er een meer dan bij de vorige verkiezingen in 2023. Achttien daarvan staan in het hele land op het stembiljet.

'Hele kluif'

Om als nieuwe partij mee te doen, moeten er ondersteuningsverklaringen worden getekend. Enkele partijen waren tot op het allerlaatst bezig om die te regelen, zoals de FNP. Die doet nu in zestien kieskringen mee. Alleen in de regio Amsterdam, Haarlem, Leiden en Rotterdam zullen kiezers de Friese partij niet op het stembiljet vinden, omdat daar niet genoeg handtekeningen zijn vergaard.

"We wisten van tevoren dat het een hele kluif zou worden, maar we zijn heel blij dat het is gelukt", zegt FNP-lijsttrekker Aant Jelle Soepboer. "Het is historisch dat een regionale partij in zo veel kieskringen meedoet."

Wat zijn ondersteuningsverklaringen?

Nederland is voor de verkiezingen opgedeeld in twintig kieskringen. Om in een kieskring te mogen meedoen aan de verkiezingen, moeten nieuwe partijen daar genoeg ondersteuningsverklaringen verzamelen.

Voor zo'n verklaring moet iemand naar het gemeentehuis om een handtekening te zetten voor die partij. Per kieskring zijn er dertig handtekeningen nodig en op Bonaire tien. Om in alle kieskringen te mogen meedoen, heeft een partij dus 580 ondersteuningsverklaringen nodig.

Als een partij in een bepaalde kieskring niet meedoet, zien de kiezers daar die partij dus niet op het stembiljet. Dan wordt het extra moeilijk om genoeg stemmen voor een zetel te behalen.

"We hebben zitten buffelen", zegt Gerard van Hooft van De Linie, die in tien kieskringen op de lijst staat. "Weer of geen weer, we zijn in allerlei gemeenten voor het gemeentehuis gaan staan om te vragen of mensen ons willen ondersteunen."

Ook Vrede voor Dieren stond afgelopen weken bij gemeentehuizen om mensen binnen te halen. Met succes: de partij haalde in alle kieskringen, ook op Bonaire, genoeg verklaringen binnen. Dat verliep volgens de kersverse partij, die zich afsplitste van de Partij voor de Dieren, af en toe wel chaotisch.

"Dan belden we vooraf om te checken of we de verklaringen konden ondertekenen en gingen we met meerdere auto's ernaartoe", zegt lijsttrekker Pascale Plusquin. "Maar dan bleek ter plekke de ambtenaar niet aanwezig te zijn en moesten we onverrichter zake weer naar huis."

Ook Van Hooft vond het proces zeer moeizaam. "We hebben gezien dat gemeenten geld vroegen voor een verklaring, of dat ambtenaren geen tijd hadden en pas een week later een afspraak wilde maken. Ook werden we soms weggestuurd als we voor het gemeentehuis stonden. Als nieuwe partij moet je echt doorzettingsvermogen hebben."

Soepboer vond het proces eveneens omslachtig en bureaucratisch. "We hebben het altijd over de kiesdrempel, maar dit is pas echt een kiesdrempel", vindt hij. "In sommige gemeenten waren medewerkers achterdochtig of werkten ze niet mee. Maar dat is meer onkunde en onwetendheid dan kwade opzet."

Ook de Kiesraad, die de ondersteuningsverklaringen moet controleren, kreeg signalen binnen over problemen. "Nieuwe partijen leken er dit jaar meer moeite bij te hebben dan bij de vorige verkiezingen", zegt voorzitter Wim Kuijken. "Voor de gemeente is het geen onderdeel van hun dagelijkse dienstverlening en dat geeft soms problemen met openingstijden en beschikbaarheid."

De Kiesraad zou ook graag zien dat het proces over een paar jaar voor een deel digitaal kan. Daarvoor is eerst een wetswijziging nodig.

Vijf partijen mogen niet meedoen

De Kiesraad bepaalde dat vijf partijen niet mogen meedoen aan de verkiezingen, omdat zij bijvoorbeeld de waarborgsom niet hebben betaald of omdat er niet genoeg verklaringen hebben ingeleverd. Ook zijn tientallen kandidaten geschrapt, omdat zij bijvoorbeeld geen geldig identiteitsbewijs hadden. Partijen kunnen nog tegen de beslissingen van de Kiesraad in beroep.

Op stranden langs de kust van Noord-Holland zijn brokstukken aangespoeld afkomstig van het drijvende zonnepark bij Egmond. Deze maand woedde daar twee keer brand. Het drijvende zonnepark wordt weggesleept voor reparatie, hebben de ontwikkelaar, Rijkswaterstaat en de eigenaar nu besloten.

Onder de aangespoelde stukken zijn zwartgeblakerde panelen van 50 kilo, schrijft de regionale omroep NH. Maar er zijn ook kleinere stukken bij, plastic en vermoedelijk isolatiemateriaal. Ze spoelden de afgelopen dagen aan op stranden tussen Egmond en Texel.

Volgens de strandvonderij van de gemeente Bergen is er twintig kuub materiaal aangespoeld, genoeg om een grote bouwcontainer mee te vullen.

Een van de grote brokstukken die inmiddels zijn opgeruimd:

Een woordvoerder van de Kustwacht laat weten met een vliegtuig uit te kijken naar meer afgebroken onderdelen. "Als wij grote brokstukken zien, alarmeren we schepen daarover."

'Ongevaarlijk'

Het bedrijf Oceans of Energy zegt in een reactie: "Bij de brand van 5 september zijn een aantal kunststof delen losgekomen. Deze zijn zoveel mogelijk opgeruimd en meegenomen. Het is mogelijk dat er delen aan onze aandacht ontsnapt zijn. Dit zijn de delen die aangespoeld zijn. Het betreft eenvoudig en ongevaarlijk materiaal."

De zonnefarm is het eerste drijvende zonnepark op zee ter wereld en kan 180 huishoudens voorzien van stroom. Bij wijze van test zou het een jaar lang bij Egmond blijven liggen.

Het bedrijf gaat het aan land repareren, zegt een woordvoerder van het bedrijf tegen de regionale omroep. Wanneer het park wordt weggesleept is nog niet bekend. "De plannen om de installatie weg te slepen zijn goedgekeurd, maar het is nog niet duidelijk wanneer we dit gaan doen", aldus het bedrijf.

De oorzaak van de branden wordt onderzocht. Vermoedelijk was er sprake van oververhitting, zegt de woordvoerder van het bedrijf. Het bedrijf wil het zonnepark na reparatie weer op dezelfde plek terugzetten.

Het management van de in opspraak geraakte Amerikaanse zanger D4vd heeft de rest van zijn tour geannuleerd. Ook twee optredens in Nederland gaan niet door.

De 20-jarige zanger zou op 9 en 10 oktober in de Amsterdamse poppodia Paradiso en Melkweg staan. Op de website van Paradiso staat een statement van het management van de zanger, waarin staat dat zijn optreden vanwege "onvoorziene omstandigheden" is geschrapt. Ook in de VS zijn de nog twee resterende concerten van D4vd afgelast.

D4vd, wiens echte naam David Anthony Burke is, kwam deze week in het nieuws omdat de politie van Los Angeles in een auto een meisje van 15 jaar dood aantrof. De auto stond op Burkes naam.

Celeste Rivas

Het meisje, Celeste Rivas, was vermist sinds vorig jaar. Haar lichaam werd volgens de lijkschouwer in "ernstige staat van ontbinding" aangetroffen in de kofferbak van de auto.

De auto stond bij een depot van een bergingsbedrijf. Na meldingen over een indringende geur, werd de politie ingeschakeld.

Er wordt nog onderzoek gedaan naar de doodsoorzaak. Er is nog niemand aangehouden voor de dood van Rivas, ook D4vd niet. Volgens de politie maakten meerdere mensen gebruik van de auto waarin het meisje werd gevonden.

In het onderzoek heeft de politie de woning waar Burke verbleef doorzocht. Na de vondst van de 15-jarige Rivas zeiden de Melkweg en Paradiso al dat ze opheldering wilden krijgen over de zaak.

Nu gedetineerden vrijwel standaard twee weken eerder vrijkomen als ze een gevangenisstraf van minder dan een jaar moeten uitzitten, maken Slachtofferhulp Nederland en slachtofferadvocaten zich zorgen. De vervroegde vrijlatingen beschadigen het vertrouwen in de rechtsstaat, waarschuwen zij.

Voor slachtoffers van bijvoorbeeld mishandeling of een inbraak is elke dag dat een dader vastzit van belang, merken ze bij Slachtofferhulp Nederland. "Slachtoffers zijn al in de kou komen te staan toen ze slachtoffer werden", zegt bestuursvoorzitter Rosa Jansen. "Daarom is het belangrijk dat de straf die de rechter oplegt wordt uitgezeten. Het is een erkenning voor wat hen is overkomen."

De organisatie die jaarlijks honderdduizenden slachtoffers en nabestaanden bijstaat vindt het een slecht voorbeeld als achteraf wordt teruggekomen op een straf. "Dat landt heel hard bij de slachtoffers", legt bestuursvoorzitter Jansen uit.

Weinig bewakers

De Nederlandse gevangenissen kampen vooral met een tekort aan bewakers. Slachtofferhulp zit regelmatig aan tafel met betrokken partijen om te praten over het probleem. "Niemand wil gedetineerden eerder vrijlaten, het is een noodmaatregel. Maar de politiek moet hier een beslissing in nemen. Los het op en verbind er geld aan. Want als je dat niet doet, breng je anderen in de problemen."

Op Prinsjesdag is wel extra geld vrijgemaakt voor het gevangeniswezen. In eerste instantie krijgt de sector 25 miljoen euro en later loopt dat op naar 50 miljoen euro per jaar. Maar dat komt niet in de buurt van de 400 miljoen euro waar om werd gevraagd.

Nog korter

Volgens slachtofferadvocaat Richard Korver beschadigt het eerder vrijlaten van gevangenen het vertrouwen van burgers in de rechtsstaat. "Mensen voelen zich bekocht. Je denkt aan een bepaalde straf en daar wordt dan later toch nog korting op gegeven. Het gaat vooral om gevangenen met een korte gevangenisstraf. Dat voelt vaak al kort en dat wordt nu nog korter."

Daarnaast betwijfelt advocaat Korver of het eerder vrijlaten mag. "Ik zou zeggen: minister, u moet een straf opgelegd door de rechter uitvoeren. Daar kun je over procederen, maar dan heb je nog wel een personeelstekort."

Dat tekort aan bewakers moet eerst opgelost, aldus Korver. "Het risico bestaat dat minder mensen worden opgepakt voor lichtere vergrijpen, terwijl je ook bij geweldpleging wilt dat iemand even naar binnen gaat."

Een dag nadat de Amerikaanse president Trump bekendmaakte dat hij de antifascistische beweging Antifa als terroristische organisatie wil bestempelen, nam de Tweede Kamer een motie aan om in Nederland hetzelfde te doen. Onbegrijpelijk, stelt oud-AIVD'er Berrie Hanselman, die zich bij de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst jarenlang bezighield met linkse extremisten.

"Wellicht hopen ze met de term Antifa alles wat extreemlinks is op één hoop te gooien, zoals nu in Amerika gebeurt", zegt Hanselman, die dit jaar op het onderwerp promoveerde in Leiden. "Maar wij zijn Amerika niet."

Aanslag in Kedichem

Echt georganiseerd is de Antifa-beweging in Nederland niet, stelt Hanselman. In de jaren 80 waren er vijftien afdelingen van de Antifascistische Aktie, de AFA.

Een van de bekendste acties was een aanslag met rookbommen in 1986 op een hotel in Kedichem. De radicaal-rechtse Centrumdemocraten van Hans Janmaat waren daar bij elkaar. Het hotel vloog in brand en Janmaats vrouw raakte zwaargewond.

"Als je Antifa had willen aanpakken, was toen een logischer moment geweest", zegt Hanselman daarover. "Anno 2025 hebben we het over enkele kleine lokale clubjes die enkel tegendemonstraties houden."

Maite van Lith is landelijk voorzitter van de Revolutionair Socialistische Partij en schaart zichzelf onder de Antifa-beweging. Hij wil de komende weken protesteren tegen de gisteravond aangenomen motie.

Van Lith wijst erop dat hiermee de antifascistische beweging wordt gecriminaliseerd. "Als dit wordt doorgevoerd, zal het moeilijker zijn om antifascisme als woord te gebruiken bij onze protestacties. We zijn bang dat we dan worden ingeperkt in ons demonstratierecht en we zien dit als een poging om geweld tegen links te normaliseren. Ik vind het gevaarlijk, het normaliseert dat de staat oplegt wat er wel en niet gezegd mag worden."

Inflatie van term 'terrorisme'

De motie werd ingediend door FvD, BBB en PVV en werd gesteund door VVD, JA21 en SGP. Of er in Nederland een rechter te vinden is die zo ver wil gaan om Antifa als terroristische organisatie te bestempelen, waagt 'inlichtingenman' Hanselman te betwijfelen.

"Dat zou echt een inflatie van het woord terrorisme zijn", zegt hij. "Het is hooguit een extremistische organisatie die zich buiten de kaders van de wet beweegt, maar niet in hoge mate."

Bij terrorisme moet je volgens Hanselman denken aan 'levensgericht' geweld, het aantasten van de democratische rechtsorde. "Maar daarvoor is Antifa veel te klein. Het gaat echt maar om tientallen demonstranten, in sommige gevallen maximaal enkele honderden. Ik kan ze niet terroristisch noemen, het zit tussen vreedzame activisten en terroristen in."

Kabinet ontraadde motie

Het kabinet bespreekt volgende week vrijdag wat het gaat doen met het verzoek van de Tweede Kamer, zei demissionair premier Schoof vandaag. Gisteren liet het kabinet al weten de motie te ontraden.

De bewindslieden vinden dat het meer aan de rechter is dan aan een kabinet om te bepalen is of iets een terroristische organisatie is. Een kabinet kan een motie naast zich neerleggen, maar daar moeten dan wel "zwaarwegende redenen" voor zijn, zei Schoof.

Jaarverslag AIVD 2024

In het jaarverslag over vorig jaar van de AIVD staat: "De AIVD heeft bij de links-extremistische beweging als geheel geen grotere bereidheid gezien om geweld te gebruiken. Wel zijn enkele acties (over diverse onderwerpen) harder geworden, er was daarbij sprake van vernielingen, intimidatie en doxing - het delen van iemands persoonsgegevens om hem of haar te intimideren.

Het grootste deel van de linkse actiescene in Nederland blijft zich nog altijd op activistische wijze uiten, met soms kleinschalige, soms zeer zichtbare acties rond klimaat, vluchtelingen, woningnood en rechts-extremisme. In 2024 leek er in reactie op de Gaza-oorlog ook meer aandacht voor antimilitarisme.

Over het algemeen geldt dat het doel of het gevolg van die acties niet de ondermijning van democratische rechtsorde was. Zolang dat het geval is, hoort het niet bij de wettelijke taken van de AIVD om naar zulke acties onderzoek te doen."

Intussen heeft de Hongaarse premier Orbán het voorbeeld van Trump gevolgd en de Antifa-beweging ook als terroristische organisatie aangemerkt. Hij noemt de beweging een "gewelddadige en criminele organisatie die het op vreedzame mensen in Hongarije heeft gemunt."

Daarbij verwijst Orbán naar de rellen in Boedapest in 2023, waarbij antifascisten naar Hongarije reisden om tegen een extreemrechtse bijeenkomst te protesteren. Dat eindigde in geweld.

Mocht Antifa in Nederland ook als terroristisch worden bestempeld, dan voorziet oud-AIVD'er Hanselman twee reacties vanuit de Antifa-beweging. "Een meerderheid zal zich terugtrekken uit angst, terwijl een kleine harde kern juist ondergronds met een nog hardere reactie zal komen. En dan krijg je precies wat je niet wilt, dan kan het richting terrorisme gaan."

Maatregelen Trump

President Trump kondigde deze week meer maatregelen aan tegen wat hij noemt 'radicaal links'. Podcast De Dag zet de week op een rij en somt de maatregelen na de moord op Charlie Kirk op.

De zeehond die sinds gisteren in Amsterdam rondzwemt, is dezelfde die eerder deze maand nabij het centrum van Utrecht werd gespot. Dat zeggen onderzoekers van Zeehondencentrum Pieterburen.

Eerder zei het zeehondencentrum dat de kans klein was dat het om hetzelfde dier ging. Onderzoekers hebben foto's vergeleken en komen toch tot de conclusie dat de zeehond van Utrecht naar Amsterdam is gezwommen.

"Elke zeehond heeft een uniek vlekkenpatroon en dat blijkt exact hetzelfde. Ook de kale plekken en de rechterkant van de hals komen overeen", aldus een medewerker tegen de Amsterdamse stadsomroep AT5.

De zeehond, een vrouwtje, lijkt nog altijd in goede gezondheid. Het zeehondencentrum grijpt daarom niet in. Zeehonden kunnen zich goed aanpassen aan zoet water en vinden genoeg vissen in het water.

Handhaving

Maar het centrum maakt zich wel zorgen om toeschouwers die te dichtbij komen, zeker vanwege het mooie weer van vandaag en morgen.

Vannacht zouden twee mensen bij de zeehond op een steiger zijn gaan zitten, blijkt uit een melding. "Dat is natuurlijk niet de bedoeling, zeehonden kunnen ziektes overbrengen en zelfs bijten", aldus de medewerker. Amsterdamse handhavers gaan daarom meermaals langs om de situatie in de gaten te houden.

Bij een explosie in de kelder van een flatgebouw in het zuiden van Den Haag is iemand om het leven gekomen. Dertien mensen raakten gewond, drie van hen zijn naar het ziekenhuis gebracht.

Door de ontploffing en de brand die daarop volgde zijn zes woningen beschadigd geraakt. Twintig woningen zijn ontruimd. De bewoners zijn opgevangen in een bus. Het is nog niet duidelijk wanneer ze terug kunnen.

De explosie in het gebouw aan de Hengelolaan was rond 17.00 uur. Even daarvoor kreeg de brandweer een melding binnen over een gaslucht, maar of dat ook de oorzaak is van de ontploffing is nog niet bekend. Wel zegt de politie geen aanwijzingen te hebben voor een misdrijf.

Over de identiteit van de dode is nog niets bekendgemaakt.

Een aantal bewoners is door de brandweer van het balkon gehaald:

Abdellah Dami was vlakbij toen de explosie gebeurde. Hij ging op dat moment naar de kapper. "Ik stond nog even buiten te wachten toen ik ineens een enorme explosie hoorde", zegt hij tegen Omroep West.

"Toevallig stond de kapper net even buiten een sigaretje te roken. Daarna zijn we samen direct naar de flat gerend, want misschien konden we wel helpen", zegt Dami. "De brokstukken vlogen door de straat, het was echt heel gek om te zien." Hij zag naar eigen zeggen grote schrik onder bewoners. "Op mij maakte het al veel indruk, laat staan op die mensen."

Het lijkt hierboven misschien op de gloeiende zon of een superster, maar het is in werkelijkheid iets heel anders. Voor het eerst is er bewijs dat het waarschijnlijk om een geheel nieuw kosmisch object gaat: zogeheten zwartegatsterren of "quasisterren". De ontdekking brengt wetenschappers een stap dichter bij het begrijpen van het ontstaan van zwarte gaten die in elk sterrenstelsel voorkomen.

Onderzoekers kwamen de "quasisterren" op het spoor door de James Webb-ruimtelescoop, de grootste en krachtigste ruimtetelescoop ooit. De verrekijker nam sinds 2022 duizend mysterieuze 'little red dots' waar: piepkleine rode lichtpuntjes diep in het heelal, op ongeveer 12 miljard lichtjaar afstand van de aarde.

Aanvankelijk dachten sterrenkundigen dat de rode bolletjes ultradichte, extreem massieve sterrenstelsels, reuzensterren of enorme zwarte gaten waren die materie opslokken en grote hoeveelheden licht uitstralen. Maar nieuw onderzoek geleid door het Max Planck Instituut voor Astronomie in Heidelberg heeft "sterke aanwijzingen" gevonden voor een nieuw soort hemelobject in ons vroege heelal: een zwartegatster.

Deze reusachtige gasbollen lijken op sterren, maar zijn dat niet. Ze missen een belangrijk kenmerk van een ster: er vindt geen kernfusie plaats, de reden dat onze zon en andere sterren licht en warmte uitstralen.

Opslokken

Die extreme helderheid van sterren komt grotendeels doordat in het centrum van de rode bol een zwaar zwart gat schuilgaat dat materie opslokt. Tijdens dat proces wordt een deel van die materie omgezet in energie. Dat gegeven is bijzonder, omdat het kan helpen verklaren hoe superzware zwarte gaten in het vroege heelal zo snel konden groeien - een vraag die wetenschappers al lange tijd bezighoudt.

Wat is een zwart gat?

Een zwart gat is een object in de ruimte waar de zwaartekracht zo sterk is dat niets eruit kan ontsnappen, zelfs geen licht. Een zwart gat ontstaat doorgaans als een zware ster aan het einde van zijn leven komt en explodeert als supernova.

Na de explosie kan een klein, zwaar lichaam overblijven. Nadat zo'n zwart gat is gevormd, kan het toenemen in grootte door materie uit de omgeving op te nemen. Het is dus niet letterlijk een gat. Omdat er geen licht of andere informatie uit een zwart gat kan ontsnappen, is onbekend wat zich 'in' een zwart gat afspeelt.

Het nu onderzochte lichtpuntje verschilt op één punt van andere rode stippen: het straalt uitzonderlijk veel rood licht uit, maar bijna geen uv- of blauw licht. Normaal verloopt de lichtsterkte per kleur geleidelijk. Onderzoekers spreken daarom van "een opmerkelijke robijn" of The Cliff. Dat is een verwijzing naar de extreem scherpe overgang in het lichtspectrum, die doet denken aan een ravijn of een klif.

Een vergelijking met bestaande sterren en sterrenstelsels leverde niets op: de eigenschappen van The Cliff weken te veel af. Dat bracht de onderzoekers van het Max Planck Instituut voor Astronomie tot de conclusie dat er een nieuw model nodig is om deze mysterieuze rode ster te verklaren.

"Daar is nu redelijk consensus over, hoewel er nog veel uitgezocht moet worden", zegt de Nederlandse Anna de Graaff, die het onderzoek leidde. "We weten bijvoorbeeld niet precies hoeveel The Cliff weegt en wat de precieze structuur is. "Het gaat om zeker miljoenen zonsmassa's, maar of het er één of tien miljoen zijn, is nog niet helemaal duidelijk."

Doorbraak

Peter Jonker, hoogleraar sterrenkunde aan de Radboud Universiteit en zelf niet betrokken bij het onderzoek, spreekt van "een doorbraak". De ontdekking brengt wetenschappers een stap dichter bij het begrijpen van het ontstaan en de groei van superzware zwarte gaten.

Met het onderzoek wordt voor het eerst sterk bewijs geleverd dat een superzwaar zwart gat met zeer hoge snelheid grote hoeveelheden materie kan opslokken, zegt Jonker. "Eerder waren er wel ideeën die dit suggereerden, maar nu is er concreet bewijs." Het onderzoek laat zien dat zwartegatsterren wellicht het voorstadium waren van een superzwaar zwart gat.

Vragen zijn er ook nog volop, vult Jonker aan. "We weten dat het superzware zwarte gat dat we in onze Melkweg vinden, in het vroege heelal is gegroeid. Maar we weten nog te weinig over hoe superzware zwarte gaten ontstaan en welke invloed ze hebben op het sterrenstelsel waarin ze zich bevinden. Dit lijkt een stap in de goede richting."

De volgende stap in het onderzoek is het analyseren van grote aantallen van deze 'kleine rode stippen', zegt De Graaff. "Dan kun je duidelijker laten zien wat hun structuur is, wat hun massa is, hoe snel ze groeien en hoe belangrijk deze fase is in de groei van zwarte gaten."

In 2022 onthulde NASA de eerste kleurenafbeelding van het universum, gemaakt met de James Webb-telescoop. Het beeld biedt het "diepste" kijkje in het heelal ooit:

Drie Russische straaljagers zijn vandaag zonder toestemming het luchtruim van Estland in gevlogen. Dat meldt de Estse regering. In totaal bleven de drie MiG-31-straaljagers twaalf minuten in het luchtruim van Estland.

De Estse minister van Buitenlandse Zaken noemt de actie "ongekend brutaal". Rusland ontkent en stelt dat de straaljagers "volgens schema en volledig in overeenstemming met de internationale regels voor het luchtruim" hebben gevlogen. Het Russische ministerie van Defensie zegt dat er geen grenzen van andere staten zijn overschreden.

Vanwege het incident heeft premier Michal van Estland een beroep gedaan op artikel 4 van het NAVO-verdrag. Dat komt neer op een verzoek om spoedoverleg van de lidstaten. De NAVO maakte vervolgens bekend dat dat overleg er begin volgende week komt.

Artikel 4 is minder ingrijpend dan het veel bekendere artikel 5. Daarin staat dat een aanval op één bondgenoot een aanval op alle bondgenoten is. Dan kunnen de NAVO-lidstaten elkaar te hulp schieten, ook militair.

Transponders uitgezet

De Russische MiG-31's hadden volgens de Estse regering geen vluchtplan en hadden hun transponders uitgezet. Daarmee worden signalen van de luchtverkeersleiding automatisch beantwoord. Ook reageerden de toestellen niet op berichten van de luchtverkeersleiding.

Uiteindelijk zijn Italiaanse F-35's ingezet om de Russische gevechtsvliegtuigen uit het NAVO-luchtruim te krijgen. Sinds augustus zijn de Italianen in Estland gestationeerd. Hun missie duurt vier maanden. Daarna is het de beurt aan een andere lidstaat van de NAVO om in Estland de oostflank van de militaire alliantie te beschermen.

De regering van Estland heeft de hoogste Russische diplomaat ter verantwoording geroepen. Het is de vierde keer dit jaar dat Russische toestellen het Estse luchtruim schenden. Eerder deze maand vloog er ook al een militaire helikopter in de buurt van het eiland Vaindloo.

Oostflank NAVO

Estland is net als Polen onderdeel van de oostflank van de NAVO. Ruim een week geleden drongen in Polen zo'n twintig Russische drones het luchtruim binnen. Vier daarvan werden met behulp van Nederlandse F-35's neergehaald. Ook Polen deed toen een beroep op artikel 4 van het NAVO-verdrag.

Polen maakte vandaag ook weer melding van twee Russische straaljagers die de veiligheid van een boorplatform in de Oostzee in gevaar zouden hebben gebracht. "Twee Russische straaljagers vlogen laag over het Petrobaltic-platform. De veiligheidszone van het platform werd geschonden", schrijft de Poolse grenswacht op X.

Sinds deze maand is Nederland namens de NAVO samen met Noorwegen vanuit Polen actief met vier F-35's. Eerder dit jaar waren de vier Nederlandse gevechtsvliegtuigen gestationeerd in Estland om daar het NAVO-luchtruim te bewaken.

De NAVO noemt de schending van vandaag in Estland "wederom een voorbeeld van roekeloos Russisch gedrag".

Ook EU-buitenlandchef Kallas noemt de Russische schendingen "een extreem gevaarlijke provocatie". Ze zegt op X dat de Russische president Poetin hiermee de vastberadenheid van het Westen op de proef stelt. "We moeten geen zwakte tonen", schrijft Kallas, die zelf drie jaar lang premier van Estland was.

Gevechtshandelingen

NAVO-chef Rutte heeft naar eigen zeggen contact gehad met premier Michal en stelt dat de NAVO in het luchtruim snel en beslissend heeft gereageerd. Ook Zweedse en Finse straaljagers waren opgestegen vanwege de schending.

Volgens de Estse premier leken de Russische gevechtsvliegtuigen niet van plan om gevechtshandelingen uit te voeren.

Een 32-jarige dakdekker uit Den Bosch moet twee jaar de cel in omdat hij een explosief afstak bij het huis van een concurrent in dezelfde stad.

De man gooide een Cobra 6, zeer zwaar vuurwerk met de kracht van een handgranaat, in de tuin van de dakdekker. De pui en een ruit van de woning raakten daardoor beschadigd.

De man heeft altijd ontkend dat hij iets te maken had met de explosie in oktober vorig jaar, schrijft Omroep Brabant. Volgens de rechtbank kan het niet anders dan dat hij degene was die de Cobra gooide.

Uit WhatsAppberichten tussen de twee blijkt dat zij een conflict hadden. De 32-jarige dakdekker stuurde berichten als "ik maak jou kapot als we er niet uitkomen" en "jij hebt mij zwaar genaaid". Ook is de man eerder gezien op camerabeelden bij de woning waar de explosie plaatsvond.

Tientallen explosies

In Den Bosch vonden vorig jaar en dit jaar tientallen explosies plaats bij woningen of voertuigen van dakdekkers. "Dit soort delicten brengen, zeker in die periode en onder deze omstandigheden, niet alleen gevoelens van onrust en onveiligheid teweeg bij het slachtoffer en zijn familie, maar ook bij buren en anderen. Dit neemt de rechtbank de verdachte zeer kwalijk", aldus de rechter.

De officier van justitie eiste een hogere straf: drie jaar cel, waarvan zes maanden voorwaardelijk. "Er is nogal wat gaande in de stad", zei de officier. "Er wordt gegrepen naar zware explosieven. Dat kan niet, het gaat nergens over. Mensen zijn bang, het heeft grote maatschappelijke gevolgen. Daarom verdient dat een zware straf."

Meldplicht

De man krijgt ook nog een half jaar voorwaardelijke celstraf opgelegd. Hij moet zich daarnaast aan voorwaarden houden, zoals een meldplicht bij de reclassering. Ook moet hij meewerken een schuldhulpverlening.

De verdenkingen tegen de drie jonge mannen die nog vastzitten voor het geweld in Beverwijk, Heemskerk en Haarlem zijn zwaarder dan tot nu toe bekend was. Dat bevestigt het Openbaar Ministerie na berichtgeving van RTL Boulevard.

Twee mannen van 23 en 24 jaar worden verdacht van poging tot doodslag en beroving. Volgens een woordvoerder waren zij mogelijk betrokken bij een mishandeling die te zien was op een video die rondging.

De derde verdachte, een man van 20 jaar, zit vast voor het dreigen met een explosief. Hij had op sociale media foto's van een cobra en een fles wasbenzine verspreid.

De overige vijf verdachten die in verband met het geweld werden opgepakt, zijn weer op vrije voeten. Zij worden verdacht van wapenbezit of opruiing.

Groepen jongeren

Het was de afgelopen weken onrustig in Heemskerk, Beverwijk en Haarlem na vermoedelijke geweldsincidenten tussen twee groepen jongeren. Meerdere middelbare scholen bleven vorige week vrijdag dicht uit angst voor escalatie. Online gingen schokkende beelden rond van mishandelingen en vernederingen.

In een van de video's werd een jongen met zijn broek op de enkels voortgesleept. Hij werd geslagen, geschopt en uitgescholden. In een andere video werd een persoon met tape op zijn mond in zijn gezicht geschopt. Ook zijn er beelden waarin wordt geschoten met vuurwapens.

Online werd gedreigd met geweld. Zo gingen er AI-beelden rond waarbij scholen exploderen.

Vloerenwinkel Carpetright is failliet. Dat bevestigen de curatoren, die door de rechtbank Amsterdam zijn aangesteld. Zij onderzoeken of een doorstart van de winkelketen mogelijk is. Tot die tijd blijven de 75 vestigingen in het land dicht.

Volgens de curatoren is Carpetright in korte tijd in grote financiële problemen geraakt. Door investeringen en een nieuw softwaresysteem ontstonden "achterstanden in de kernprocessen van de onderneming", zo omschrijven zij het in een persbericht. Daardoor moest de keten uitstel van betaling aanvragen. Vandaag verklaarde de rechtbank Amsterdam het bedrijf failliet.

Volgens de directie is Carpet-Land, het moederbedrijf van Carpetright, in de basis een gezond bedrijf. De curatoren onderzoeken dit, en ook of het mogelijk is de vloerketen via een overname of doorstart een tweede leven te geven. "Tot dat duidelijk is blijven de winkels (voorlopig) dicht", benadrukken de curatoren.

Prijsstunter

Carpetright werd opgericht in 1983 als prijsstunter met vloerbedekking. De laatste jaren richtte het bedrijf zich ook op duurdere vloeren. Bij de keten werken 350 mensen.

In de laatst beschikbare jaarcijfers, over 2022, schrijft het bedrijf dat consumenten voorzichtig zijn met uitgaven door de hoge inflatie. Daardoor liep de omzet terug. Carpetright leed in 2022 een verlies van 0,6 miljoen euro. De keten probeerde klanten terug te winnen met onder meer adviseurs aan huis.

Klanten die recent iets bij de winkel hebben gekocht, maar hun aankoop nog niet hebben ontvangen krijgen het advies voorlopig niets te doen. "Zodra er meer duidelijkheid gegeven kan worden, zullen de curatoren zelf actief contact zoeken met klanten", beloven de curatoren.

Ontsnappen uit de gevangenis moet strafbaar worden. Dat geldt ook voor het saboteren van elektronische enkelbanden. Dat schrijft demissionair staatssecretaris Arno Rutte van Justitie en Veiligheid in een wetsvoorstel dat is goedgekeurd door de ministerraad.

Tot nu toe is het niet strafbaar om uit te breken of je aan elektronisch toezicht te onttrekken. Dat is vanuit het idee dat de natuurlijke drang om in vrijheid te leven, niet mag worden onderdrukt.

Het kabinet denkt daar anders over. Het kan niet zo zijn dat iemand die zichzelf bevrijdt "daar zonder strafrechtelijke consequenties mee wegkomt", stelt Rutte. "Met dit wetsvoorstel trekken we een harde grens: straffen moeten worden uitgezeten en toezicht mag niet vrijblijvend zijn."

Komt nauwelijks voor

In Nederland komen ontsnappingen uit de gevangenis niet vaak voor. Het zou gaan om tientallen pogingen per jaar, waarvan er veel nog binnen de gevangenis worden beëindigd.

Maar daar gaat het Rutte niet om. "Het gaat om de uitstraling. Nu is het nog iets dat er een beetje bij hoort. Wij willen een einde maken aan dat romantische idee."

Het is de bedoeling dat er maximaal vier jaar komt te staan op ontsnapping uit detentie en één jaar op het saboteren of leeg laten lopen van een enkelband.

Er wordt een uitzondering gemaakt voor gedetineerden die zich binnen 48 uur na ontsnapping tijdens een verlof vrijwillig weer melden. Zo krijgen zij de mogelijkheid "de door hen gemaakte fout uit eigen beweging te herstellen".

Het wetsvoorstel gaat binnenkort eerst in consultatie. Dat betekent dat burgers, organisaties in de strafrechtketen en deskundigen er nog op kunnen reageren. Daarna gaat het naar de Raad van State voor advies, en daarna naar de Tweede Kamer.

Bij een droneaanval op een moskee in een vluchtelingenkamp in het westen van Sudan zijn zeker 75 mensen gedood, melden hulpdiensten ter plaatse. De drone van rebellengroep Rapid Support Forces (RSF) viel aan op het moment dat er een ochtendgebed aan de gang was.

De aanval was in El-Fasher in de regio Darfur. Het is de laatste grote stad in de regio die nog onder controle staat van het staatsleger. De stad wordt al anderhalf jaar belegerd door de RSF en dagelijks vinden er hevige gevechten plaats tussen beide partijen.

Burgers zijn deels afgesneden van voedsel, water en medicijnen. Journalisten kunnen het gebied niet in en ook in de rest van het land zijn amper journalisten. De RSF maakt al langer gebruik van drones, maar het aantal aanvallen neemt de laatste maanden toe.

Bloedige burgeroorlog

Sinds april 2023 woedt een bloedige oorlog tussen het regeringsleger en de RSF. Die brak uit toen de leiders van beide partijen een staatsgreep pleegden en het vervolgens niet eens werden over de verdeling van de macht. De RSF controleert het grootste deel van het westen van het land.

Door de oorlog zijn meer dan elf miljoen mensen ontheemd binnen Sudan. Zeker drie miljoen mensen zijn naar andere landen gevlucht. De oorlog heeft geleid tot wat de VN de grootste humanitaire crisis ter wereld noemt. Zowel de RSF als het leger wordt beschuldigd van wijdverbreide mensenrechtenschendingen.

De Europese Commissie heeft een negentiende sanctiepakket tegen Rusland voorgesteld. Daarmee wil de EU de druk op Moskou verder opvoeren vanwege de oorlog in Oekraïne.

In een toelichting zegt Commissievoorzitter Von der Leyen dat de EU eerder wil stoppen met de import van vloeibaar aardgas uit Rusland. "Het is tijd om de kraan dicht te draaien", zegt ze. De importstop moet vóór 2027 ingaan in plaats van eind dat jaar.

Eerder deze week liet de Commissie weten de import van vloeibaar aardgas (lng) sneller te willen beëindigen. Dat besluit volgde na een telefoongesprek tussen Von der Leyen en de Amerikaanse president Trump. Trump benadrukte dat de VS pas sancties zal overwegen als Europa stopt met het afnemen van Russische energie.

Ook staan er in het nieuwe pakket economische sancties tegen de Russen. Zo moet het verboden worden om te investeren in de economie van Rusland.

Unanimiteit

Voor het nieuwe sanctiepakket is unanimiteit van alle lidstaten vereist. Hongarije en Slowakije lagen eerder dwars, omdat zij nauwe banden met Rusland onderhouden en sterk afhankelijk zijn van Russische olie.

Het vorige pakket, dat in de zomer werd afgekondigd, was gericht op Russische banken en Chinese banken die Moskou helpen sancties te ontwijken. Daarnaast wil de EU de export van technologie tegenhouden die in Russische drones kan worden gebruikt.

EU-correspondent Kysia Hekster:

"De EU hoopt Trump aan boord te krijgen bij sancties tegen Rusland. Er werd al lang aan deze nieuwe strafmaatregelen gewerkt. Op het laatste moment zijn ze nog aangepast om de Amerikaanse president verder tegemoet te komen.

Zo wil de Europese Commissie sneller dan de afspraak was stoppen met de invoer van vloeibaar Russisch gas, een voorwaarde van Trump. Het steekt dat de EU nog altijd meer geld betaalt aan Rusland voor fossiele brandstoffen dan het aan Oekraïne geeft om zich tegen de Russen te verweren.

Het is onduidelijk of Trump ook echt gaat bewegen. Hij lijkt af en toe een hardere toon aan te slaan tegen de Russische president Poetin, maar tot nu toe blijft het bij woorden. Er liggen al heel lang zware Amerikaanse sancties tegen Rusland klaar, maar die zijn nog altijd niet van kracht.

Zowel de VS als de EU wil andere landen die nog olie en gas van Rusland kopen, de zogeheten derde landen, strenger aanpakken. Op die manier zou een einde moeten komen aan het spekken van Poetins oorlogskas voor Oekraïne.

Heel grote nieuwe maatregelen tegen Rusland zijn er na achttien pakketten niet echt meer. De Europese Commissie wil dat het moeilijker wordt de sancties die er al zijn, te ontwijken."

De Britse triphopgroep Massive Attack zegt muziek te gaan verwijderen van Spotify. Daarmee sluiten de artiesten zich aan bij andere muzikanten en labels die de streamingdienst boycotten. Dit doen ze uit protest tegen de miljoeneninvestering van Spotify-topman Daniel Ek in de militaire AI- en dronefabrikant Helsing.

"Gezien de investeringen van de CEO in een bedrijf dat militaire munitiedrones maakt en AI-technologie integreert in gevechtsvliegtuigen, heeft Massive Attack een verzoek ingediend om onze muziek in alle delen van de wereld van Spotify te verwijderen", schrijft de band in een verklaring. "Genoeg is meer dan genoeg. Er is een alternatief."

Spotify ligt al een tijd onder vuur vanwege, in de ogen van artiesten, omstreden investeringen van Ek. Hij richtte de streamingdienst in 2006 op. Met zijn beleggingsfonds Prima Materia stak hij afgelopen zomer 600 miljoen euro in het Duitse defensietechnologiebedrijf Helsing, dat onder meer de kamikazedrone HX-2 ontwikkelt. Eerder investeerde zijn fonds al 100 miljoen euro in Helsing.

Het Duitse bedrijf ontwikkelt ook AI-technologie die sensor- en wapensysteemgegevens van slagvelden analyseert om militaire beslissingen te ondersteunen. Helsing werkt samen met vliegtuigfabrikant Saab, wapenproducent Rheinmetall en de regeringen van Duitsland, Litouwen en Estland

Naast de boycot sluit Massive Attack zich aan bij het nieuwe initiatief No Music for Genocide, een "culturele boycotcampagne" waarbij meer dan 400 artiesten en platenlabels hun muziek op streamingdiensten in Israël blokkeren uit protest tegen het aanhoudende genocidale geweld in Gaza. Dit gebeurt via zogeheten 'geoblock'-verzoeken via hun labels.

Aangesloten muzikanten en labels trekken de vergelijking met culturele boycots aan het einde van het apartheidsregime in Zuid-Afrika, toen een band als The Rolling Stones een voortrekkersrol speelde in het starten van muziekboycots tegen het land. "Die succesvolle boycots bewijzen dat ons creatieve werk ons invloed en macht geeft."

Ook andere bands, zoals de Ierse postpunkband Fontaines D.C., die afgelopen zomer nog op Lowlands optrad, hebben zich bij de campagne aangesloten.

No Music for Genocide zegt geïnspireerd te zijn op Film Workers 4 Palestine (FWP), een oproep die wordt ondersteund door meer dan 8000 filmmakers en -professionals om zich uit te spreken voor "een einde aan de genocide en voor een vrij Palestina".

Eerder kondigden ook de Australische psychrockband King Gizzard & The Lizard Wizard en bands als Godspeed You! Black Emperor, Deerhoof en Xiu Xiu aan hun muziek van Spotify te halen. Van de muziek van King Gizzard & The Lizard Wizard is op Spotify bijna niets meer te beluisteren.

Ook Nederlandse artiesten overwegen de streamingdienst te boycotten. Zo zei Merel Pauw, die muziek maakt onder artiestennaam Elmer, tegen de Volkskrant dat zij het liefst van het platform weg wil. "Ik krijg 0 euro, terwijl het hele platform draait op ons harde werk en onze passie."

Het in Amsterdam gevestigde label Kalahari Oyster Cult van DJ Rey Colino liet in juni al weten dat het alle muziek van zijn artiesten van Spotify zal halen. "Als we onze muziek op Spotify zouden houden, zouden we ingaan tegen alles waarvoor we staan", is te lezen in een verklaring. "Daarom halen we onze hele catalogus per direct weg."

'Onafhankelijk van Spotify'

De muziek van de bands van het label is niet langer te beluisteren via Spotify, maar wel via Bandcamp, een online platform waarop artiesten en platenlabels hun muziek direct aan fans kunnen verkopen en aanbieden. "We willen niet dat onze muziek bijdraagt aan of profiteert van een platform dat wordt geleid door iemand die wapens, AI-technologie en geweld ondersteunt", aldus het label.

In een reactie laat een woordvoerder van Spotify weten dat de streamingdienst niet verbonden is aan de investering. "Prima Materia is een onafhankelijke investeringsmaatschappij die mede is opgericht door Daniel Ek."

"Op dit moment zien we dat er desinformatie wordt verspreid waarin wordt beweerd dat de technologie van Helsing wordt ingezet in oorlogsgebieden buiten Oekraïne", schrijft Helsing in een verklaring. "Dat klopt niet. Onze technologie wordt uitsluitend ingezet in Europese landen, ter afschrikking en ter verdediging tegen de Russische agressie in Oekraïne."

Zo'n 70 artiesten, beroemdheden en sprekers traden woensdagavond op in Londen. De organisatie wilde zo aandacht vragen en geld inzamelen voor het leed van Palestijnen in Gaza. In totaal werd 1,5 miljoen pond opgehaald:

Twee oudere Britten die al maanden gevangen zaten in Afghanistan, zijn door de Taliban vrijgelaten. Het gaat om Peter (80) en Barbie Reynolds (76) die in februari om onbekende redenen werden opgepakt.

Ze woonden al achttien jaar in Afghanistan en werkten er ook. Samen hadden ze een organisatie die zich inzette voor het onderwijs in de provincie Bamyan. Ook toen de Taliban aan de macht kwamen, besloot het echtpaar in het land te blijven.

Familieleden van het stel in het Verenigd Koninkrijk riepen herhaaldelijk op tot hun vrijlating. Volgens hen zou het stel ook zijn mishandeld. Die aantijgingen ontkennen de Taliban. Verder hebben ze nooit een verklaring gegeven voor het opsluiten van de twee.

Een woordvoerder van de Taliban-regering zei vandaag dat het echtpaar "de Afghaanse wet had overtreden" en hield het daarbij. Toen het stel werd opgepakt, werd ook een Chinees-Amerikaanse vriendin van hen aangehouden. Faye Hall kwam al in maart vrij.

Ze gaf afgelopen zondag een interview aan de Britse omroep BBC. Ze maakte zich zorgen om haar vrienden, die op sterven na dood zouden zijn. "De tijd dringt."

De Britse autoriteiten zeggen dat ze ontzettend opgelucht zijn. "Het VK heeft hard gewerkt sinds het gevangenzetten en heeft de familie al die tijd gesteund", stelt het ministerie van Buitenlandse Zaken.

De Britten bedanken daarnaast Qatar uitvoerig. Die golfstaat leidde de onderhandelingen en Qatarese diplomaten bezochten het echtpaar in de gevangenis.

Een minister bedreigen, daar de gevangenis voor in gaan en daarna door diezelfde minister worden uitgenodigd voor een Zeeuwse bolus. Dat is kortgezegd het verhaal van Jan van Dam uit Emmen. Hij ging deze week naar het provinciehuis in Middelburg, op uitnodiging van commissaris van de Koning Hugo de Jonge.

"Een mooi en moedig mens", schrijft De Jonge over de ontmoeting op sociale media. De twee spraken ruim 2,5 uur met elkaar, onder het genot van een Zeeuwse bolus, schrijft Omroep Zeeland.

De Jonge nodigde Van Dam uit na het zien van een uitzending van het programma Parels voor de Zwijnen. Daarin vertelde Van Dam tegen presentator Raven van Dorst dat hij tijdens de coronapandemie in een fuik van complottheorieën viel. De Jonge was toen minister van Volksgezondheid.

Van Dam werd tot drie keer gearresteerd wegens bedreiging. In 2022 werd hij tot twee jaar gevangenisstraf veroordeeld voor het bedreigen op Facebook van De Jonge.

Trauma en verslaving

Van Dam vertelde De Jonge in Middelburg dat hij een zware jeugd heeft gehad. Ook was hij jarenlang verslaafd aan alcohol en drugs. Tijdens de coronaperiode liet hij zich naar eigen zeggen door online contacten meeslepen en ging hij meerdere keren over de schreef.

In de zestien maanden dat hij achter de tralies zat, kwam de man tot inkeer. Volgens De Jonge besefte zijn bedreiger dat hij "een grens over was gegaan" en had hij "oprecht spijt". Van Dam vertelde ook dat hij nu anderen probeert te helpen die verstrikt zijn geraakt in het web van complottheorieën.

De Jonge besloot zijn Instagram-post met een oproep om je niet te laten meeslepen en bij de werkelijkheid te blijven. Ook gaf hij Van Dam een compliment. "Het vergt moed en karakter om oprecht berouw te hebben en dat uit te spreken."

Het is lekker weer vandaag, met temperaturen die oplopen tot 29 graden in het zuidoosten van ons land. Ondernemers zetten in op deze nazomerdag, met extra voorraad en personeel. Want naar verwachting gaan er vandaag nog flink wat ijsjes over de toonbank en steken mensen de barbecue nog een keertje aan.

"We zijn weer even wakker geschud", zegt Giorgio Ferrari, directeur van acht ijszaken in de regio Eindhoven. Hij heeft zijn personeel opgetrommeld voor nog een extra warme dag. Hij vertelt dat de ijsbusiness een beetje "insukkelt" aan het einde van het seizoen, maar dat hij "zijn winterslaap weer is uitgekomen".

Dorien Galet, ijsondernemer in het Gooi, heeft hoge verwachtingen van vandaag. "Ik denk dat er wel veel mensen langskomen, als de scholen uit zijn, of opa's en oma's met hun kleinkinderen. Ik heb in ieder geval twintig bakken ijs ingeslagen. Ik hoop wel 400 tot 500 ijsjes te verkopen!", vertelt ze enthousiast.

Haar ijscokar verandert 's winters in een 'snertkar', een wagentje waar mensen verse erwtensoep kunnen halen. Ook afgelopen week, met het regenachtige weer, had Galet voor de soepkar al een boeking. "Maar nu het lekker weer wordt, heb ik 'm weer omgetoverd tot ijsbrommer."

IJscoman Sander Pieter Gladpootjes staat vandaag met zijn wagentje en knalroze parasol de hele dag in het Vroesenpark in Rotterdam. Hij hoopt goed te kunnen verkopen, maar weet ook hoe wispelturig het weer in Nederland kan zijn. Hij hoopt dat het de komende dagen ook écht heerlijk weer wordt.

De ondernemer heeft in ieder geval ingezet op een extra drukke dag. "De opslag is wel weer helemaal aangevuld. Ik heb extra hoorntjes en ook heb ik weer genoeg discodip in de kar liggen", zegt hij. Op de vraag bij hoeveel verkochte ijsjes de ondernemer tevreden is, moet hij lachen. "Als ik al mijn vaste klantjes met een grote lach zie, dan ben ik al blij."

Extra voorraad is dus belangrijk, als je extra ijsjes hoopt te verkopen. Giorgio Ferrari heeft voor al zijn zaken extra ijs laten maken. "En de populaire smaken hebben we voor vandaag dubbel zo veel. Citroen, aardbei, stracciatella en natuurlijk snickers-ijs."

Ferrari hoopt dat het herfstweer nog even op zich laat wachten, en dat het nog wat langer lekker weer is. "Ik ben een echte Italiaan en ik ben geboren met ijsjes. Van de regen word ik druilerig!"

En niet alleen op ijsjes wordt vol ingezet. Ook in supermarkten is nagedacht over het lekkere weer vandaag. Bedrijfsleider Marcin van Gerven, van een supermarkt in Roermond, heeft extra stokbroden af laten bakken, "veel meer dan normaal". Ook heeft hij meer kruidenboter en vlees ingekocht. "Worstjes, hamburgers, salades... Zodat mensen nog één keer gezellig kunnen barbecueën."

2025 nu al zonniger dan gemiddeld

Niet alleen vandaag schijnt de zon volop. De zon heeft dit jaar gemiddeld al meer geschenen dan normaal in een volledig jaar, meldt Weeronline. Tot nu toe zijn er 1817 zonuren gemeten. Dat is iets meer dan het jaargemiddelde van 1816 uur over de periode 1995 tot en met 2024.

Zaterdagochtend is het weer steeds meer bewolkt. In de oostelijke provincies wordt het opnieuw een warme dag. 's Middags is er vanuit het westen op steeds meer plaatsen kans op regen. Zondag is het bewolkt, maar wel meestal droog. De temperatuur komt uit tussen de 16 en 18 graden.