NOS Nieuws - Algemeen

Het Justitieel Complex Schiphol is geen geschikte plek om asielzoekers vast te houden. Dat heeft de rechtbank Amsterdam geoordeeld. Er zijn volgens de rechter te veel overeenkomsten met detentie in een gevangenisomgeving. Minister Faber van Asiel en Migratie is in hoger beroep gegaan tegen de uitspraak, bevestigt de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

Door het hoger beroep zal de Raad van State zich over de zaak gaan buigen. Deze week oordeelde de Raad van State in een soortgelijke zaak dat het Justitieel Complex Schiphol nog altijd een rechtmatige locatie is om asielzoekers in te huisvesten.

Totdat er in hoger beroep uitspraak is gedaan, blijft de asielzoeker die bezwaar maakte tegen zijn detentie vastzitten in het Justitieel Complex, heeft de Raad van State vanavond bepaald. Dat is weliswaar ingrijpend voor de asielzoeker, staat in een voorlopige uitspraak, maar het belang van grensbewaking waar minister Faber op wijst, weegt volgens de Raad van State zwaarder.

In het justitieel complex, geopend in 2013, zitten veroordeelden hun straf uit. Ook wordt een aparte afdeling door de IND gebruikt om asielzoekers op te vangen die bij hun aankomst op Schiphol niet voldoen aan de voorwaarden om Nederland binnen te komen.

Asielzoekers in beroep

Afgelopen november bleek dat het aantal asielzoekers dat vastzit in het Justitieel Complex Schiphol enorm is gestegen. "Daardoor is het steeds moeilijker gebleken om de gevangenen en asielzoekers gescheiden te houden", zegt Karen Geertsema, docent rechtssociologie en migratierecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

"Ik heb van VluchtelingenWerk Nederland begrepen dat er op dit moment 170 asielzoekers in het justitieel complex verblijven", zegt Geertsema.

Meerdere asielzoekers zijn tegen hun detentie in beroep gegaan. De omstandigheden waaronder asielzoekers worden vastgehouden, zijn volgens hen niet in lijn met het recht op vrijheid. Ook zou hun detentie te veel lijken op een gevangenisomgeving.

Naar aanleiding van het beroep besloot de rechtbank onderzoek te doen naar de omstandigheden. Ook werd het justitieel complex door de rechtbank in een zogenoemde schouw bezocht om de situatie gedetailleerd in kaart te brengen.

Beperkt luchten

De rechtbank Amsterdam oordeelt nu dat de afdelingen waar asielzoekers verblijven hetzelfde zijn als de afdelingen waar mensen vastzitten die via het strafrecht zijn veroordeeld.

Daarnaast lijken de leefomstandigheden van asielzoekers veel op die van de gevangenen. Alle asielzoekers moeten hun cel met iemand delen, ze moeten tussen 22.00 en 08.00 uur verplicht in hun cel blijven en er zijn slechts beperkte mogelijkheden om naar buiten te gaan.

Verder kunnen asielzoekers de afdeling alleen onder begeleiding verlaten, en mogen ze maar beperkt gebruikmaken van hun mobiele telefoon en internet. Ook hangen in het hele gebouw, behalve in de cellen, camera's waarmee ze in de gaten worden gehouden.

Volgens Geertsema is er daarnaast sprake van te weinig personeel. "Daardoor moeten asielzoekers langer op hun cel blijven en kunnen ze minder vaak naar buiten."

Door de schouw heeft de rechtbank een feitelijke beschrijving van de leefomstandigheden in het justitieel complex, zegt Geertsema. "Het is nu aan de Raad van State om uitspraak te doen."

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) roept mensen op om heel voorzichtig en terughoudend gebruik te maken van de nieuwe Chinese AI-app DeepSeek. "Mensen doen er verstandig aan om zichzelf de vraag te stellen of zij wel echt persoonlijke en andere gevoelige gegevens in deze app willen invoeren", aldus de AP.

De chatbot van het Chinese bedrijf zorgde afgelopen week voor beroering in de wereld van kunstmatige intelligentie. Die zou vrijwel net zo goed werken als westerse concurrenten, terwijl de ontwikkeling ervan veel minder kostte.

'Ernstige zorgen'

"De AP waarschuwt vanwege de ernstige zorgen die er bestaan over het privacybeleid van DeepSeek, dat uit China komt, en over de manier waarop er met de persoonlijke gegevens van de gebruikers lijkt te worden omgegaan", zegt voorzitter Aleid Wolfsen.

De privacywaakhond zegt een breder onderzoek te beginnen naar het doorsluizen van persoonsgegevens naar China, mede vanwege zorgen over DeepSeek.

"Het doorgeven van persoonsgegevens van Europese burgers naar landen buiten de EU mag alleen onder strenge (privacy)voorwaarden", aldus de AP. "Er moeten voldoende waarborgen zijn dat mensen grip houden op hun persoonsgegevens en weten wat ermee gebeurt. Vraag is of DeepSeek en andere Chinese bedrijven hieraan voldoen."

Informatie over anderen

De AP waarschuwt ook voor het uploaden van informatie over anderen naar DeepSeek. "Als jij gegevens van andere mensen uploadt, belanden die op dezelfde plek in China. Misschien zonder dat die andere persoon daar van afweet, laat staan daarmee akkoord is. Zo'n onrechtmatige doorgifte maakt jou aansprakelijk."

De privacywaakhond zegt in nauw contact te staan met andere toezichthouders in Europa voor de uitwisseling van informatie en mogelijke vervolgstappen. De Italiaanse toezichthouder zei gisteren DeepSeek te gaan blokkeren vanwege privacyzorgen.

Naarmate steden meer opwarmen neemt het aantal meldingen van ratten sterker toe. Ook dichtere bebouwing en een hogere bevolkingsdichtheid hangen samen met meer ratten.

Dat concludeert een internationale groep wetenschappers in vakblad Science Advances. Ze gebruikten rattenmeldingen uit zestien steden, waaronder Amsterdam, over een periode van gemiddeld twaalf jaar.

"Een interessant artikel. Door zoveel data bij elkaar te brengen kun je dit soort patronen vinden", zegt Miriam Maas, onderzoeker bij het RIVM en niet betrokken bij het onderzoek. "Daar gaat veel werk in zitten." Ook eerder RIVM-onderzoek vond een toename van ratten in grote steden.

Langer actief

Hoewel ze niet bekeken waarom het aantal rattenmeldingen toenam, hebben de onderzoekers wel een idee. Door hogere temperaturen kunnen ratten zich sneller voortplanten, zegt Jan Buijs van de GGD Amsterdam. "Meer ratten overleven de winter en in het voorjaar kunnen ze sneller starten met de voortplanting."

Steden zijn sowieso al warmer dan het platteland. Door een combinatie van klimaatverandering en 'verstening' warmen steden verder op. De mate waarin, verschilt van stad tot stad.

Toch leidt die opwarming niet onvermijdelijk tot meer overlast. Ratten hebben onder meer eten, water en nestgelegenheid nodig. Door te zorgen dat die niet beschikbaar zijn, is overlast te voorkomen. Steden en inwoners hebben dat zelf in de hand.

Feestmaal voor ratten

"Voedselbeschikbaarheid is een beperkende factor, en dus een knop waar je aan kunt draaien", zegt Maas. Als voorbeeld noemt ze de Japanse hoofdstad Tokyo. "Daar ligt weinig afval op straat en zijn nauwelijks openbare prullenbakken."

Wilma Bosland vertelt dat ze met rattenoverlast te maken kreeg in haar atelier in Amsterdam:

In Nederland is er op dat vlak nog veel te winnen. "Als je een park in de zomer ziet nadat mensen er hebben gegeten", zegt Maas. "Dat is één groot feestmaal voor ratten." Hetzelfde geldt voor vuilniszakken die naast de container belanden.

Ook met de aanleg van groen kunnen steden het ratten makkelijk of moeilijker maken. "Maar dat is wel een puzzel", zegt Jan Buijs van de GGD Amsterdam. Groen heeft namelijk zowel positieve als negatieve effecten.

Geveltuin is een risico

Uit het onderzoek blijkt dat steden met meer grootschalig groen een minder grote toename in ratten zien. Groen werkt verkoelend en er is minder afval beschikbaar dan op plekken waar mensen wonen.

Maar struiken en perken bieden ook schuilplaatsen voor ratten om te graven. Ander onderzoek laat zien dat kleinschalig groen in de buurt van huizen en restaurants juist samenhangt met méér ratten. Buijs: "Je moet bij het aanleggen van geveltuinen bedenken dat dat een risico is."

Bij de bestrijding van ratten wordt steeds minder snel naar gif gegrepen. Ook in Amsterdam wordt rattenoverlast nu anders aangepakt.

Eerst wordt gekeken of je iets aan de omgeving kan doen, zodat er geen 'voedingsbodem' is voor ratten. Bijvoorbeeld door afval beter af te schermen, lekkende pijpleidingen te repareren en gaten in gebouwen te dichten. Buijs: "Een rat kan door openingen van 2 centimeter."

Niet alleen nadelen

Overigens hebben ratten zeker niet alleen nadelen voor inwoners. Zo eten ze in het riool van het vet dat mensen doorspoelen, en dat vermindert het aantal verstoppingen.

Wetenschappers discussiëren al langer of het toenemende aantal ratten samenhangt met de opwarming. Maar dat blijkt lastig te onderzoeken.

Het tellen van ratten is namelijk moeilijk, zegt Maas van het RIVM. Niet alleen leven ze verborgen en 's nachts, maar ze zijn ook schuw. Een poging om met wildcamera's rattenonderzoek te doen in de grote steden mislukte, zegt Maas. De camera's werden gestolen of vernield.

Coronalockdowns

In dit geval grepen de onderzoekers naar rattenmeldingen. Uit eerder onderzoek in onder meer Chicago werd duidelijk dat die een goede indruk geven van de echte aantallen. In de zestien steden werden de meldingen over een langere tijd op dezelfde manier verzameld, zodat je de ontwikkeling goed kan vergelijken.

Tijdens de onderzoeksperiode kregen steden wel te maken met corona-lockdowns, ook Amsterdam. Dit leidde tot veranderingen in het aantal meldingen en waar die vooral vandaan kwamen.

Hoofdonderzoeker Jonathan Richardson van de Universiteit Richmond laat weten dat hij dit eerder onderzocht in New York. Het effect van lockdowns was volgens hem kortdurend en zou niets af moeten doen aan de trend op lange termijn, zegt hij.

Het graf van de Franse extreemrechtse politicus Jean-Marie Le Pen is vernield door onbekenden. Dat meldt zijn dochter Marie-Caroline Le Pen op X.

De Franse autoriteiten onderzoeken het incident. In een verklaring zeggen ze dat de begraafplaats "gezien de politieke gevoeligheid" voor en na de begrafenis op 11 januari werd bewaakt door de politie.

De beveiliging werd daarna teruggeschroefd. De politie gaat de locatie weer bewaken "gezien de uitzonderlijke aard" van de vernieling, aldus de verklaring.

Familie woedend

Le Pen overleed op 7 januari op 96-jarige leeftijd. Zijn lichaam werd in een familiegraf op een begraafplaats in een havenstad in Bretagne begraven.

"Er zijn geen woorden om de mensen te beschrijven die het heiligste aanvallen. Degenen die de doden aanvallen. zijn tot het ergste in staat tegen levenden", zegt zijn dochter op X.

Ook kleindochter Marion Maréchal heeft woedend gereageerd.

"Jullie hebben het graf van onze voorouders verwoest. Denkt u misschien dat u ons hart zult breken, ons zult intimideren, ons zult ontmoedigen? Onze reactie zal zijn om jullie steeds harder te bestrijden, generatie na generatie. Onze vastberadenheid zal even groot zijn als uw schande", schrijft Maréchal op X.

De Franse minister van Binnenlandse Zaken veroordeelde de vernieling en noemde het "een absolute vernedering".

Extreme opvattingen

De nationalistische Jean-Marie Le Pen richtte de extreemrechtse politieke partij Front National. Hij stond bekend om zijn extreme opvattingen. Zo gaf hij moslims de schuld van de economische en sociale problemen in het land.

Ook minimaliseerde hij de Holocaust en zei hij dat de gaskamers van nazi-Duitsland "niet meer dan een voetnoot in de geschiedenis" waren.

Vanwege zijn uitspraken werd hij meerdere keren veroordeeld voor antisemitisme, discriminatie en het aanzetten tot geweld.

Trafigura heeft zich schuldig gemaakt aan het omkopen van een hoge functionaris van het Angolese staatsoliebedrijf Sonangol, dat zegt de federale rechtbank in Zwitserland.

Het grondstoffenbedrijf valt onder de Nederlandse Trafigura Beheer BV. Het hoofdkantoor staat in Singapore, maar de belangrijkste handelsactiviteiten worden ondernomen in de Zwitserse stad Genève.

Volgens het Zwitsers Openbaar Ministerie heeft Trafigura via een oud-medewerker van het bedrijf tussen 2009 en 2011 bijna vijf miljoen euro betaald aan steekpenningen. Enorme bedragen werden overgemaakt naar een Zwitserse bankrekening op naam van de Angolese functionaris. Ook werd contant geld aan hem overhandigd.

Dit deed het bedrijf om oliedeals in het Afrikaanse land te krijgen. Die contracten leverden het bedrijf tientallen miljoenen op.

Miljoenen boete

Het bedrijf moet meer dan 140 miljoen euro aan boetes en compensatie betalen. Ook is de oud-topman van het bedrijf, Mike Mainwright, veroordeeld tot 32 maanden celstraf, waarvan 20 voorwaardelijk. Het OM zegt dat de Brit toestemming had gegeven voor de omkoping, Mainwright ontkent dit.

De rechter zei dat het redelijk zou zijn om van een groot bedrijf als Trafigura te verwachten dat betalingen aan tussenpersonen goed zou controleren. "Onopgemerkte tekortkomingen zijn niet verwaarloosbaar."

Ook de Angolese functionaris en de tussenpersoon zijn veroordeeld tot celstraffen van 36 en 24 maanden. Ook zij ontkennen de aantijgingen.

Meerdere schandalen

Het is niet de eerste keer dat Trafigura voor de rechter gedaagd wordt. Vorig jaar bekende het bedrijf in een Amerikaanse rechtbank dat het tussen 2003 en 2014 Braziliaanse overheidsfunctionarissen heeft omgekocht. Ook loopt er in Nederland een rechtszaak tegen het bedrijf. Trafigura zou in 2006 een Jamaicaanse minister hebben omgekocht.

Maar het bedrijf staat in Nederland vooral bekend om het Probo Koala-schandaal. In 2006 probeerde het gifschip de Probo Koala gif te lossen in de Amsterdamse haven om te verwerken. Na stankklachten bleek het afval veel sterker verontreinigd te zijn dan is aangegeven. Trafigura vond het te duur om het in Nederland te verwerken, en dus werd het weer teruggepompt in de Probo Koala.

Het schip voer daarna naar Ivoorkust om het daar tegen een goedkopere prijs te verwerken. Een afvalverwerker dumpte het giftige afval op stortplaatsen in de hoofdstad Abidjan. Duizenden omwonenden werden ziek van de dampen, en 15 mensen overleden. In 2012 trof Trafigura een schikking met het Nederlandse OM vanwege het schandaal.

Trafigura zegt in een verklaring teleurgesteld te zijn in de uitkomst van de rechtszaak in Zwitserland. Het bedrijf zegt dat het de afgelopen jaren veel geïnvesteerd heeft in het versterken van een 'nalevingsprogramma'. Het bedrijf kan nog in hoger beroep, maar of dat ook gebeurt, is nog niet duidelijk.

Een van de inzittenden van de streekbus die gisteren botste met een auto bij Zwartewaal ligt op de intensive care. De 15-jarige scholiere wordt in het ziekenhuis in coma gehouden, zegt de rector van het Maerlant College in Brielle tegen de regionale omroep Rijnmond.

Het ongeluk gebeurde gistermiddag op de provinciale weg N218. Na de botsing belandde de bus in de greppel. Twintig mensen zaten in de bus, onder wie drie leerlingen van de school. Tien van hen raakten gewond. Vier slachtoffers zijn naar het ziekenhuis gebracht, onder wie de 15-jarige scholiere.

Volgens Rijnmond werd zij pas na een half uur gevonden door de hulpdiensten en moest ze worden gereanimeerd. De omroep schrijft dat ze werd gevonden nadat een andere scholiere de hulpdiensten had gewaarschuwd dat er nog iemand in de bus lag.

'Slachtoffer lag op moeilijk bereikbare plek'

Waarom het slachtoffer pas na een half uur werd gevonden, is niet duidelijk. De veiligheidsregio probeert te achterhalen wat er gisteren is gebeurd.

"Er is constant gevraagd of er nog mensen in de bus zaten. Het slachtoffer is uiteindelijk gevonden op een moeilijk bereikbare plek", laat een woordvoerder weten. "We beseffen dat dit veel impact heeft op de betrokkenen, maar ook op de aanwezige hulpverleners."

De woordvoerder zegt verder nog geen aanvullende informatie te hebben. "We willen eerst de feiten op een rij krijgen."

Begeleiding op school

De rector van de school heeft gisteravond de ouders op de hoogte gebracht van het ongeluk. Naast de zwaargewonde leerling is ook de scholiere die de hulpdiensten waarschuwde met onbekende verwondingen naar het ziekenhuis gebracht.

Een derde scholier bleef ongedeerd. Hij is vandaag wel weer naar school gegaan, maar het ongeluk heeft volgens de rector behoorlijk wat impact gehad.

Hij zegt dat er vandaag op school extra ondersteuning is geboden aan de leerlingen. Ook is in de klas van het zwaargewonde meisje een gesprek geweest, om te praten over wat er is gebeurd.

Hoe het ongeluk kon gebeuren, is nog niet bekend. Een woordvoerder van de politie laat aan Rijnmond weten dat er nog niets te zeggen valt over de oorzaak. Dat onderzoek loopt nog.

De Amerikaanse president Trump stelt dat de legerhelikopter die betrokken was bij de vliegramp bij hoofdstad Washington op het moment van de botsing met een vliegtuig te hoog vloog. Hij maakte die opmerking op zijn online platform Truth Social.

Amerikaanse legerhelikopters mogen om veiligheidsredenen niet hoger dan 61 meter boven de grond vliegen (200 voet). Volgens de legerluchtvaartautoriteit vloog de helikopter ook op die hoogte. Toch trekt Trump die verklaring in twijfel.

"De Blackhawk-helikopter vloog veel te hoog. Hij vloog ver boven de grens van 200 voet. Dat is niet echt ingewikkeld om te begrijpen, toch???", schrijft Trump in een post. Eerder gaf de Amerikaanse president het diversiteitsbeleid van de voormalige presidenten Obama en Biden de schuld van de botsing. Bewijs voor die stelling leverde hij niet.

Zwarte dozen

Bij het Ronald Reagan-vliegveld botsten gisternacht (Nederlandse tijd) een legerhelikopter en een passagiersvliegtuig. Beide toestellen kwamen neer in de Potomac-rivier. Alle 67 inzittenden kwamen om het leven. De autoriteiten hebben inmiddels meer dan 40 lichamen uit het water gehaald.

De oorzaak van de botsing in de lucht wordt nog onderzocht. Onderzoekers buigen zich onder andere over de vraag of de bemanningsleden van de helikopter nachtzichtkijkers droegen.

De zwarte dozen van het passagiersvliegtuig zijn inmiddels teruggevonden. Het duurt een maand voordat die zijn uitgelezen. Naar de zwarte doos van de helikopter wordt nog gezocht.

Luchtruim te druk

Meerdere piloten vertelden gisteren aan persbureau Reuters over hun ervaringen met het vliegveld in Washington. Volgens de piloten is het luchtruim in het gebied te druk met twee vliegvelden, een militair vliegveld en beveiligde zones boven het Pentagon en Witte Huis. Er waren eerder al bijna-botsingen gemeld.

Duikers gaan vandaag weer het water in voor verder onderzoek. De Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA heeft bepaald dat er de komende tijd minder helikopters mogen vliegen in de buurt van het Ronald Reagan Airport. Voor politie- en medische helikopters geldt een uitzondering.

Twee dagen na de veelbesproken stemming in de Bondsdag over een motie voor strengere asielmaatregelen, heeft het Duitse parlement nu tegen een strengere migratiewet gestemd. Het scheelde niet veel: 338 parlementariërs stemden voor de wet, 350 tegen.

Om de stemming was vooraf veel te doen, omdat het mogelijk werd geacht dat de wet van de christendemocratische oppositiepartij CDU/CSU met stemmen van de rechts-radicale AfD een meerderheid kon krijgen. Andere partijen proberen te voorkomen dat ze voor hun voorstellen afhankelijk worden van de AfD. Ze willen niets met die partij te maken hebben. Meerdere afdelingen van de AfD zijn door Duitse inlichtingendiensten bestempeld als rechtsextreem.

Woensdag haalde een motie van CDU/CSU, die geen juridische gevolgen heeft, wel met stemmen van de AfD een meerderheid. Dat was voor het eerst en leidde tot hevige discussies, zowel binnen als buiten de partij. Oud-bondskanselier Merkel distantieerde zich van partijleider Merz en bij het CDU-kantoor in Berlijn werd door duizenden mensen gedemonstreerd.

Brandmauer

Mede daardoor werd met spanning uitgekeken naar vandaag. Nu ging het om een wet, die gaat verder dan een motie. Omdat CDU/CSU samen met AfD en kleine partijen die voor de wet zijn een meerderheid hebben, vreesden tegenstanders dat de zogeheten Brandmauer tussen de AfD en andere partijen zou worden afgebroken.

Dat is dus niet gebeurd. Volgens CDU-leider Merz hebben twaalf CDU-parlementariërs tegen gestemd.

In de wet waarover nu is gestemd, ging het om het beperken van gezinsherenigingen. Ook zou de Duitse grenspolitie volgens de wet extra bevoegdheden krijgen.

Merz houdt vol dat hij nooit wil samenwerken met de AfD, maar zegt ook dat hij het doorgaan van plannen niet wil laten afhangen van hoe AfD'ers stemmen. Na de aanslag op de kerstmarkt van Maagdenburg afgelopen jaar en het dodelijke steekincident in Aschaffenburg deze maand, allebei gepleegd door migranten, is het asieldebat plotseling hét thema in de verkiezingscampagne.

Minister Beljaarts van Economische Zaken steunt een oproep van Nederlandse supermarkten om etiketten te vervangen door QR-codes. Producenten hoeven dan geen informatie over ingrediënten en voedingswaarden meer in het Nederlands op het etiket te zetten. Wie die informatie toch wil lezen moet eerst een code scannen.

Bij de uitloop van de ministerraad toonde Beljaarts zich vandaag enthousiast over het plan. Hij gaf aan er al sinds de zomer voor te pleiten in Brussel. Beljaarts hoopt dat voedselproducenten en winkelketens hun producten zonder etiketten goedkoper zullen aanbieden. De Consumentenbond en ouderenorganisatie ANBO PCOB noemen de stap onwenselijk.

Prijsverschillen

De QR-kwestie is onderdeel van een bredere discussie rond voedselprijzen. "We maken ons hard voor een verbod op inkoopdiscriminatie in Brussel", licht een woordvoerder van Economische Zaken toe. "De etiketten zijn daar een onderdeel van."

Nu is het nog zo dat supermarkten vaak in verschillende landen verschillende prijzen voor een product moeten betalen. Cola is bij dezelfde producent bijvoorbeeld goedkoper in Duitsland dan in Nederland. Online supermarkt Picnic lost dat op door zelf Nederlandse etiketten op Duitse colaflessen te plakken. Maar ook dat kost extra geld.

Lobby

"Picnic heeft de kwestie bij ons aangekaart", zegt de woordvoerder van het ministerie. "Zij staan dus aan de wieg van het plan." Dat circuleert ook al een tijdje in de lobbywereld van supermarkten en producenten. De producenten willen graag in alle landen hetzelfde etiket kunnen plaatsen. Bijvoorbeeld in het Engels.

Maar Europese regels steken daar een stokje voor. Een voedseletiket moet gedrukt worden "in een taal die makkelijk begrepen wordt door de consument", staat in een Europese verordening. In de Nederlandse wet is dat uitgelegd als: in het Nederlands.

Dus bedacht de sector een oplossing: stop de informatie achter een QR-code, dan kan het in elke taal. "Lokale taaleisen kunnen overbodig worden als consumenten productinformatie in hun moedertaal kunnen verkrijgen via de website of app van de retailer", schreef supermarktkoepel CBL al in 2023 in een lobbydocument. Het noemt de QR-code als middel om consumenten door te verwijzen naar de informatie.

Ook een producent als Unilever kan zich vinden in zo'n plan. "Het kan een kostenbesparing opleveren", zegt Joost Houben, verkoopdirecteur Benelux. "Nu moeten we productieprocessen stilleggen om van taal te wisselen."

Actief aan het pushen

"We zijn deze agenda al langere tijd actief aan het pushen in Brussel", zegt minister Beljaarts. "Meer landen hebben ons daarin gesteund." Ook bij de VN en de Wereldgezondheidsorganisatie heeft Nederland de etikettenkwestie op de agenda gezet. "Via een QR-code kunnen mensen dan zien wat de ingrediënten zijn en de voedingswaarden. Dat is een van de denkrichtingen die ik heb aangedragen."

Er is ook tegengeluid. "Een aanzienlijke groep ouderen kan niet mee met alle digitale ontwikkelingen", zegt een woordvoerder van ouderenorganisatie ANBO PCOB. QR-codes zijn daar zeker onderdeel van. "Dit is absoluut onwenselijk. Ook omdat onze doelgroep juist vaak moet opletten met ingrediënten vanwege een dieet. Het is dan vervelend als QR-codes een extra barrière opwerpen."

Bovendien heeft niet iedereen een smartphone, benadrukt de Consumentenbond. "QR-codes vinden wij geen goede oplossing."

Het ministerie is zich bewust van de kritiek. "Er zitten inderdaad nog haken en ogen aan", zegt de woordvoerder over het plan. "Allergeneninformatie kan bij allergieën van levensbelang zijn. Dus het is wel belangrijk dat het plan echt waterdicht is als het er komt."

De drie verdachten van de kunstroof in het Drents Museum in Assen blijven veertien dagen langer vastzitten. Dat heeft de rechter-commissaris besloten, meldt het Openbaar Ministerie. De Roemeense kunstschatten zijn nog altijd spoorloos.

De twee mannen en een vrouw uit Heerhugowaard worden verdacht van betrokkenheid bij de inbraak in het museum. Bij de kunstroof werden in de nacht van vrijdag op zaterdag vier Roemeense kunstschatten ontvreemd.

Het OM zegt samen met de politie met "man en macht" te werken om de gestolen museumstukken terug te vinden. Over de rol van de verdachten bij de roof kan het OM vanwege het lopende onderzoek niets zeggen.

Bekenden van de politie

De twee mannelijke verdachten zijn bekenden van de politie, bevestigen bronnen aan de NOS. Een van hen, Bernhard Z., is in het verleden onder andere veroordeeld voor geweldsdelicten. Zo was hij betrokken bij een gewelddadige woningoverval in 2013, schrijven verschillende media. Hij kreeg daarvoor 5,5 jaar gevangenisstraf.

Het vonnis in die zaak beschrijft dat hij samen met anderen een overval pleegde op een gezin in Heerhugowaard. De kinderen van het gezin, destijds 8 en 12 jaar oud, waren toen thuis. Een van hen deed open toen de overvallers 's avonds aanbelden.

Bernhard Z. en zijn mededaders dreigden met een vuurwapen en bonden hun slachtoffers vast met tiewraps. Vervolgens haalden ze de kluis leeg en gingen ze er vandoor met de Audi A6 van het gezin.

Na zijn vrijlating, in 2018, ging hij volgens De Telegraaf opnieuw in de fout en bedreigde hij zijn zwangere vriendin. Z. moest daarna terug de cel in.

Douglas W. zou onder andere inbraken en diefstallen op zijn naam hebben staan.

Vrijgegeven foto's verdachten

Gisteren deelde de politie foto's en namen van twee van de drie gearresteerden. Doorgaans is de politie hier erg terughoudend mee. Naar een vierde verdachte die kort voor de inbraak is gezien in een bouwmarkt in Assen wordt nog gezocht.

Minister Van Weel van Justitie en Veiligheid zei eerder vandaag dat de verdachten het aan zichzelf te wijten hebben dat de opsporingsdiensteten hun identiteit hebben geopenbaard. Volgens de minister hadden de twee verdachten de keuze om te vertellen waar de kunstschatten zijn óf hun namen en foto's online te laten zetten.

Deze week zijn twintig Syriërs die in Nederland verbleven vrijwillig teruggekeerd naar Syrië, meldt minister Faber van Asiel en Migratie. Ze kregen daarbij hulp van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DTenV). Het gaat zowel om Syriërs met een tijdelijke verblijfsvergunning als Syriërs die in afwachting waren van de behandeling van hun asielaanvraag.

DTenV heeft op dit moment 160 aanvragen voor terugkeer in behandeling, zegt minister Faber. Ze verwacht dat komende week opnieuw twintig Syriërs zullen vertrekken. "Het zijn nu nog kleine aantallen, maar de verwachting is dat dit aantal de komende tijd groeit", zegt de minister. Ze zegt zich daar ook voor in te willen zetten.

Eind vorig jaar viel het Assad-regime in Syrië, na een snelle opmars van HTS-rebellen. Daarop ontvluchtte Assad het land en kwam er na 24 jaar een einde aan zijn bewind. Tijdens de Arabische Lente in 2011 brak er een bloedige burgeroorlog uit, waarna miljoenen Syriërs het land ontvluchtten. Het merendeel zocht hun toevlucht in buurland Turkije. Honderdduizenden van hen vluchtten naar Europa.

Opschorting asielaanvragen

Faber kondigde in december, na Assads val, aan dat de IND zes maanden lang geen besluiten zou nemen over asielaanvragen van Syriërs. Ook andere Europese landen besloten daartoe.

De Nederlandse terugkeerdienst ondersteunt alleen Syriërs die permanent willen terugkeren, benadrukt het ministerie. Zij moeten afstand doen van hun tijdelijke verblijfsvergunning in Nederland. Syriërs kunnen in totaal 900 euro in contant geld krijgen voor hun terugkeer. Ook kan de dienst mensen helpen met het organiseren van hun reis. De dienst helpt niet bij zaken als familiebezoeken of een reis om spullen op te halen.

Wie terugkeert moet een verklaring ondertekenen waarin staat dat het vertrek vrijwillig is. Ook is iedereen die gebruik maakt van de terugkeerdienst verplicht de verblijfsvergunning of procedure daarvoor in te trekken. Het is niet bekend hoeveel in Nederland woonachtige Syriërs tijdelijk zijn teruggekeerd, zonder hulp van de DTenV.

Een 37-jarige man uit Moldavië is door de rechtbank van Chemnitz in Duitsland veroordeeld tot een levenslange celstraf voor de moord op een 9-jarig meisje uit Oekraïne. Uit onder meer camerabeelden en DNA-gegevens blijkt dat de man op de plek was waar het meisje is vermoord.

De man had volgens Duitse media korte tijd een relatie met de moeder van Valeriia. De man zou ziekelijk jaloers zijn nadat de moeder de relatie enkele dagen eerder had verbroken.

Voor de rechtbank staat vast dat Valeriia is gestikt door toedoen van de Moldaviër. De opgelegde straf is gelijk aan de eis van het Openbaar Ministerie. Vervroegde vrijlating is vrijwel onmogelijk vanwege de ernst van de zaak.

Grote zoektocht

Begin juni raakte het meisje vermist in haar woonplaats Döbeln, tussen Leipzig en Dresden. Toen ze niet bij school aankwam sloeg haar moeder alarm, waarop een grote zoektocht volgde. Honderden politieagenten en burgers hielpen daarbij. Er werden ook drones, duikers en honden ingezet.

Een week later werd het lichaam van het meisje gevonden op een slecht bereikbare plek in het bos, op zo'n 4 kilometer van haar huis. Uit onderzoek bleek dat ze toen al enkele dagen dood was. Kort daarna werd de Moldaviër, tegen wie al nationale en Europese arrestatiebevelen liepen, in Praag aangehouden.

Het meisje was twee jaar eerder met haar moeder naar Duitsland gevlucht vanwege de oorlog in Oekraïne.

"Uit het diepst van ons hart houden we van je, Los Angeles", riep Green Day-frontman Billie Joe Armstrong. Met andere wereldberoemde artiesten als Billie Eilish, Lady Gaga, Nirvana en de Red Hot Chili Peppers trad hij gisteravond op om geld in te zamelen voor de slachtoffers van de branden in Los Angeles.

Bij de verwoestende branden in en rond de stad in Californië die begin deze maand uitbraken kwamen zeker 29 mensen om het leven. Zo'n 16.000 gebouwen werden verwoest. Brandweerlieden zijn nog steeds bezig om de branden in de stadsdelen Palisades en Eaton onder controle te krijgen.

Aan het benefietconcert, dat de naam FireAid meekreeg, deden op twee locaties in Los Angeles twintig artiesten mee. Optredens werden afgewisseld met beelden en verhalen van slachtoffers. Mensen zonder ticket konden de show, die bijna zes uur duurde, live volgen via verschillende streamingdiensten. Tijdens het concert werden kijkers opgeroepen om geld over te maken.

Reünie van Nirvana

Aan het begin van de show maakte acteur Billy Crystal bekend dat de band U2 een bedrag van 1 miljoen dollar had overgemaakt. Crystal, bekend van onder andere When Harry met Sally, verloor zelf zijn huis waar hij 46 jaar woonde.

Crystal droeg naar eigen zeggen de kleren die hij aan had toen hij zijn huis moest verlaten. Toen hij terugkeerde bleek er niets meer overeind te staan. "Ik heb na het overlijden van mijn vader op mijn vijftiende niet meer zo erg gehuild", zei de 76-jarige acteur. "Laten we de wereld zien wie we zijn. We zijn Los Angeles. Eén stad, één hart."

Een van de verrassingen van de avond was een reünie van de opgeheven grungeband Nirvana. De drie overgebleven leden Krist Novoselic, Dave Grohl en Pat Smear brachten klassiekers zoals School en Territorial Pissings ten gehore. Ook kwam de dochter van drummer Grohl het podium op om All Apologies te zingen dat op het derde en laatste studioalbum van Nirvana verscheen.

De show eindigde met een optreden van Lady Gaga. Ze zong een nieuw nummer dat ze naar eigen zeggen speciaal voor de inzamelingsactie schreef met haar verloofde Michael Polansky.

Niet alleen artiesten en acteurs betraden het podium. Zo vertelde wiskundeleraar Aurora Barboza Flores dat ze haar droomhuis na ruim twintig jaar sparen kon kopen. "Ik was zo trots om huiseigenaar te zijn. Zo trots om een eigen plek te hebben in deze stad."

Na de branden ging ze terug en bleek haar huis volledig in de as te zijn gelegd. "Het leek wel een oorlogsgebied. Mijn huis was weg. Alles was weg." Ook kwam een zwaar getroffen familie aan het woord. Huizen van verschillende gezinnen binnen die familie gingen in vlammen op.

Opbrengst vooralsnog onbekend

Het is onduidelijk hoeveel het benefietconcert heeft opgebracht. Vooraf werd al bekend dat er meer dan 60 miljoen dollar is opgehaald met de kaartverkoop en donaties. Bezoekers waren voor een ticket minimaal 99 dollar kwijt.

In de buurt van het Zwitserse Davos zijn gisteren twee Nederlanders omgekomen door een lawine. Het zijn een man van 35 uit Amsterdam en een 31-jarige man uit Rotterdam.

De twee waren met een andere skiër en een gids bezig met een skitocht. Toen ze op een hoogte van bijna 2800 meter waren, vonden er twee lawines achter elkaar plaats. De twee Nederlanders werden volledig bedolven onder de sneeuw. De mannen hadden lawine-airbags en piepers bij zich. Maar toen ze werden uitgegraven bleken ze al overleden. Een van de andere aanwezigen raakte gewond.

Voor de reddings- en bergingswerkzaamheden zijn onder meer twee helikopters en speurders met twee lawinehonden ingezet. Politie en justitie zijn naar aanleiding van het ongeluk een onderzoek begonnen.

In het Zwitserse skigebied geldt momenteel waarschuwingscode oranje. Dat betekent dat de kans op een lawine aanzienlijk is.

Minister Madlener (Infrastructuur en Waterstaat) blijft bij zijn plan om de ernstige geluidsoverlast rond Schiphol dit jaar met 15 procent te verminderen. Daarmee komt hij niet tegemoet aan de wens van de Tweede Kamer. Die verzocht het kabinet in een nipt aangenomen motie van NSC dat doel op 17 procent te zetten.

In het regeerprogramma is afgesproken de geluidsoverlast deze kabinetsperiode met 20 procent terug te dringen. Dat doel blijft Madlener onderschrijven, alleen is zijn eerste stap dus wat voorzichtiger.

"Het is een forse opgave, we hebben daarvoor jaren nodig", zegt Madlener. "We doen het nu met maatregelen die de luchthaven het minst pijn doen, terwijl we toch de geluidsdoelen halen. Want daar zijn we het over eens: die moeten worden gehaald."

Stillere toestellen

Om de geluidshinder te verminderen zijn er allerlei maatregelen genomen. Zo moeten luchtvaartmaatschappijen stillere toestellen kopen en mogen ze minder vaak 's nachts vliegen. Volgens experts, die in opdracht van het ministerie berekeningen maakten, is dat niet genoeg en moet er minder worden gevlogen.

Op dit moment zijn er maximaal 500.000 vluchten per jaar toegestaan op Schiphol. Om de 15 procent geluidsreductie te halen, zouden dat er maximaal 478.000 per jaar mogen zijn. Bij een doel van 17 procent zou dat aantal volgens de experts nog verder naar beneden moeten.

Historische rechten

Schiphol en luchtvaartmaatschappij KLM denken dat met de huidige maatregelen het doel van 17 procent ook al wordt behaald. Ook Madlener hoopt dat. "Er is nu een heel klein krimpje noodzakelijk om die 15 procent te halen. Ik hoop dat de maatregelen zo goed uitpakken, dat verdere krimp niet nodig is."

KLM en Schiphol waarschuwen voor de gevolgen van het verminderen van vluchten. Als Schiphol de historische rechten van buitenlandse vliegtuigmaatschappijen schrapt, kan het zijn dat buitenlandse luchthavens ook start- en landingsrechten van KLM afnemen.

Vorig jaar oordeelde de rechter dat de staat omwonenden niet genoeg beschermt tegen de geluidsoverlast door Schiphol. Toenmalig minister Harbers kondigde destijds, tot vreugde van omwonenden, aan om het maximaal aantal vluchten terug te brengen naar 452.500. Daar kwam hij later weer op terug.

De huidige minister Madlener stelt het plafond nu dus weer op 478.000 vluchten. "Ik denk dat het heel goed nieuws is voor alle mensen die rond Schiphol wonen", zegt hij. "De overlast neem gigantisch af op Schiphol."

'17 procent is mogelijk'

"Onbegrijpelijk", reageert NSC-Kamerlid Postma. "De Tweede Kamer heeft duidelijk aangegeven dat wij dit enorm belangrijk vinden."

Madlener was ook al bezig met maatregelen om de geluidshinder te verminderen met 17 procent, benadrukt Postma. "Het is mogelijk om te beginnen met 17 procent, dat hebben we gezien uit de stukken en dat is wat de Kamer heeft gevraagd per motie."

Het NSC-Kamerlid zegt volgende week in het debat over de luchtvaart te willen horen waarom Madlener kiest voor een vermindering met 15 procent. "Ik hoor hem zeggen dat hij het niet wil uitvoeren. Ik wil horen waarom niet."

Noord-Koreaanse troepen zijn al ongeveer drie weken niet meer gesignaleerd aan de frontlinie in de regio Koersk. Dat melden Oekraïense militaire officieren aan Oekraïense en Amerikaanse media.

De woordvoerder van de Oekraïense eenheid die in Koersk vecht bevestigt de terugtrekking van de Noord-Koreanen aan de krant de Kyiv Independent. Anonieme Oekraïense en Amerikaanse functionarissen melden ook aan The New York Times dat de troepen uit Noord-Korea het front hebben verlaten nadat ze zware verliezen hadden geleden.

Eerder deze maand zei de bevelhebber van de Oekraïense strijdkrachten, Oleksandr Syrsky, dat ongeveer de helft van de Noord-Koreanen die naar het front in de Russische grensregio zijn gestuurd, is gedood of gewond is geraakt. In totaal zouden er ruim 11.000 militairen naar Koersk zijn gestuurd.

Meer troepen op komst

Sinds november vorig jaar vechten Noord-Koreanen mee aan Russische zijde in de oorlog tegen Oekraïne. Ze worden vooral ingezet in Koersk. Ze zijn daar om de Russische strijdkrachten te ondersteunen in de strijd tegen de Oekraïense inval die begin augustus 2024 begon.

De verwachting is dat de terugtrekking tijdelijk is en dat er binnenkort weer meer troepen worden gestuurd. Zo zei het hoofd van de Oekraïense militaire inlichtingendienst dat hij verwacht dat Pyongyang extra artillerie-eenheden gaat sturen.

De troepenmacht van het land is aanzienlijk. "Noord-Korea heeft de dienstplicht en die kan al gauw tien jaar duren. Zelfs op een relatief kleine bevolking van 25 miljoen inwoners heb je het dan toch al snel over een leger van 1,5 miljoen", zei hoogleraar Korea-studies Remco Breuker eerder in de NOS-podcast De Dag.

De Noorse autoriteiten hebben een Noors schip vastgelegd in verband met de beschadigde glasvezelkabel tussen Letland en Zweden. "Het schip wordt ervan verdacht serieuze schade te hebben toegebracht", zegt de politie. Het vaartuig is vanochtend onder begeleiding naar de haven van Tromso gebracht, in het noorden van Noorwegen. Daar moet het voorlopig blijven.

Afgelopen weekend raakte in de Oostzee een onderzeekabel van het Letse telecombedrijf LVRTC beschadigd. Toen was nog onduidelijk hoe dat was gebeurd. De directeur sprak van "een beschadiging die te wijten is aan invloeden van buitenaf".

Russische bemanning

De Noorse politie zegt op verzoek van de Letse autoriteiten aan boord te zijn gegaan van het schip, dat Silver Dania heet. Volgens de politie voer het schip onder Noorse vlag en is de bemanning Russisch. Het schip was vanuit St. Petersburg onderweg naar Moermansk in het Russische Noordpoolgebied.

De rederij waar de Silver Dania onderdeel van is, levert wekelijks vis af in de Eemshaven, schrijft onderzoeksplatform Pointer. Dat leidde eerder al tot politieke zorgen omdat werd gevreesd dat de Russische bemanning in Nederland zou kunnen spioneren.

Zweden nam afgelopen maandag ook een schip in beslag dat de glasvezelkabel tussen Letland en Zweden mogelijk zou hebben beschadigd. Het schip, de Vezhen, voer op het moment van de beschadiging ook door de Oostzee. De Bulgaarse eigenaar zei dat het mogelijk is dat zijn vaartuig schade heeft veroorzaakt, maar dat van sabotage geen sprake is.

Het is niet het eerste incident met datakabels op de bodem van de Oostzee. Eind december zou het schip Eagle S verantwoordelijk zijn geweest voor schade aan een onderzeese kabel tussen Estland en Finland. De NAVO besloot daarop de militaire aanwezigheid in het gebied te verhogen.

Na 25 seizoenen en 12,5 jaar zit het er bij De slimste mens na de finale van vanavond op voor presentator Philip Freriks en eenmansjury Maarten van Rossem. Freriks geeft het stokje door aan Herman van der Zandt. Wie Van Rossem opvolgt als jurylid is nog niet bekend.

Het programma was sinds 2012 te zien met dit duo en kan nog altijd rekenen op een groot kijkerspubliek. Gisteren keken om 20.30 uur 2 miljoen mensen naar de halve finale van het seizoen waarin oud-winnaars en finalisten het tegen elkaar opnemen.

En dat is niet gek, zegt televisiewetenschapper van de Universiteit Utrecht en oud-deelnemer Linda Duits. "Het programma heeft een duidelijke formule en structuur. Je weet precies wat je krijgt. Een groot deel van de televisiekijkers kijkt nog altijd lineair naar televisie en zo'n programma hoort bij je dagindeling."

Een-tweetjes

Sinds de eerste aflevering van De slimste mens in deze vorm is het ritme van het programma nagenoeg niet veranderd. De spelonderdelen zijn vrijwel hetzelfde gebleven, evenals de uitleg van de spelletjes. Ook de een-tweetjes tussen Freriks en Van Rossem zijn voor kijkers een vertrouwd gegeven.

De dynamiek tussen Van Rossem en Freriks in drie fragmenten door de jaren heen:

Dat gebrek aan vernieuwing is de kracht van het programma, zegt Duits. "Het maakt dat het programma heel vertrouwd is. Televisie is een sociaal medium. Dus als je op de bank zit en Maarten zegt iets, dan kun je daar samen op de bank iets van vinden. En dat samen op de bank kijken, verbindt en versterkt het gemeenschapsgevoel."

Trainen van je hersenen

Ook het actief meespelen op de bank heeft zo zijn voordelen, zegt neurobioloog Koko Beers van de Hersenstichting. "Om je hersenen gezond te houden, is het belangrijk dat ze uitgedaagd worden, dat ze aan het werk gaan. En dan helpt het doen van een quiz."

"Het activeert verschillende functies in je hersenen, zoals verbeteren van je reactiesnelheid, je geheugen en snel kunnen associëren", legt Beers uit. "Daardoor leggen je hersenen nieuwe verbindingen aan, en daar heb je wat aan als je ouder wordt." En ze ziet nog een voordeel, want als je een vraag goed beantwoordt kan dat een geluksgevoel geven.

Linda Duits deed in 2018 mee aan het programma. "Van tevoren word je goed voorbereid. Bijvoorbeeld hoe je sommige vragen het beste kan aanpakken. En de puzzelronde, daar kun je echt op trainen."

Dat je hersenen te trainen zijn door een spel, beaamt Koko Beers. "Omdat het steeds dezelfde spellen zijn, word je daar automatisch beter in. Dat is net als bij bijvoorbeeld sudoku. Dus om je hersenen gezond te houden is het belangrijk om steeds nieuwe dingen te leren, je hebt een steeds moeilijkere puzzel nodig."

Kijkcijferhit

Waar het programma in het eerste seizoen iets onder de miljoen kijkers trok, zijn de kijkcijfers sinds de verhuizing van het programma van NPO 2 naar NPO 1 eind 2022 toegenomen. Het winterseizoen van 2022-2023 was met een gemiddelde kijkdichtheid van 2,6 miljoen het best bekeken seizoen tot nu toe.

De kijkcijfers in de 25 seizoenen met Freriks en Van Rossem op een rij:

Of de huidige reeks over dat recordjaar heen gaat, is nog even afwachten. De kijkcijfers komen sinds 2023 iets later omdat ook uitgestelde kijkers worden meegeteld. De kijkcijferdip in 2024 is te verklaren door de Olympische Spelen, die werden deels op hetzelfde tijdstip uitgezonden.

Spel binnen een spel

Hoe goed voorbereid je als deelnemer ook bent, meedoen op de bank is toch iets anders dan deelnemen in de uitzending, zegt Duits. "De opnames duren lang, soms moet iets opnieuw. Dan word je telkens uit je concentratie gehaald en om dan weer je focus te vinden is eigenlijk een spel binnen een spel."

En hoewel ze maar in twee afleveringen van De slimste zat, kijkt ze met een goed gevoel op haar deelname terug. "Ik zat in de oudejaarsuitzending en ging dus als slimste mens het nieuwe jaar in."

Het provinciebestuur van Gelderland wil zones maken waarin de stikstofuitstoot drastisch omlaag moet. Ze moeten komen rond stikstofgevoelige natuur op de Veluwe en bij Winterswijk. De hoop is dat de provincie dan weer vergunningen kan afgeven voor de bouw van woningen, bedrijven en wegen en voor evenementen.

Op veel vragen over het plan heeft de verantwoordelijke provinciebestuurder nog geen antwoord. Gedeputeerde Ans Mol (BBB) moet de komende maanden nog veel knopen doorhakken.

Zo is nog onduidelijk hoe breed de zones worden. "We gaan nog bepalen of die zones 100, 500 of 700 meter rond de natuurgebieden komen", zegt provinciebestuurder Mol.

Dat maakt nogal wat uit voor de bedrijven in die gebieden. "Het liefst hebben we de zones zo smal mogelijk", zegt Mol. Maar hoe smaller de zones, hoe strenger de eisen worden voor de bedrijven daar. "We moeten nu gaan kijken: aan welke knoppen kunnen we draaien om met zo min mogelijk pijn iets te bereiken?"

Alle vergunningen tegen het licht

Als de breedte van de zone en de eisen voor de bedrijven zijn vastgesteld, wil de provincie alle vergunningen tegen het licht houden, zegt Mol. "Of je nu agrariër bent of een fabriek hebt: de uitstoot moet omlaag." Hoe, kan van geval tot geval verschillen. "Bedrijven helpen met innovatie, of in het uiterste geval verplaatsen of uitkopen." Daar is geld uit Den Haag voor gereserveerd.

Het voorstel moet komende tijd worden uitgewerkt, maar duidelijk is dat het plan ingrijpend zal zijn voor bedrijven. Maar niets doen is ook ingrijpend, zegt Mol, omdat ze geen vergunningen meer kan afgeven.

De vergunningverlening ging al moeizaam, maar is sinds kort helemaal vastgelopen. De recente stikstofuitspraak van de Raad van State maakt het nog moeilijker. Het uitgeven van vergunningen kan alleen weer op gang komen als overbelasting door stikstof wordt weggenomen in de kwetsbare natuurgebieden, redeneert het provinciebestuur.

Ministeriële commissie

Premier Schoof heeft een ministeriële commissie ingesteld die het stikstofprobleem moet oplossen. Alle betrokken ministers moeten samen aan oplossingen werken. Over twee maanden verwacht Schoof van hen een plan.

"Ik ben natuurlijk blij dat de minister-president nu voortvarend aan de slag is gegaan", zegt provinciebestuurder Mol. "Hopelijk komen er maatregelen die Nederland verder helpen. De nood bij ons is hoog en veranderingen kosten procedureel veel tijd. Als je op slot staat, heb je echt bijzonder weinig tijd."

Gelderland is nog aan het bestuderen wat de impact van de uitspraak is, maar kondigt dit plan van de zones toch alvast aan. "Omdat het moet", zegt Mol. Komende weken werkt de provincie het verder uit. In maart verwacht het provinciebestuur de eerste besluitvorming.

Prinses Beatrix viert vandaag haar 87ste verjaardag, en niet toevallig is vandaag op Videoland ook een nieuwe documentaire verschenen over de voormalige koningin. Hierin geven naasten van haar en experts een inkijk in haar leven.

Regisseur Joost van Ginkel zegt tegen persbureau ANP dat hij heeft geprobeerd een uitgebreide karakterschets van de prinses te maken. Hij noemt Beatrix getalenteerd op verschillende vlakken. "Als ze geen koningin was geweest, had ze een prima minister-president kunnen zijn."

Beatrix nam haar taak als koningin heel serieus, zegt Van Ginkel. "Mede door de schandalen waar haar ouders in verzeild raakten nam ze zich op jonge leeftijd voor: ik ga dit anders doen", zegt hij. "Vanaf het moment dat ze werd ingehuldigd streefde ze een perfecte en foutloze monarchie na waarvoor alles moest wijken."

Bij haar inhuldiging in 1980 stond het koningshuis er slecht op: in Amsterdam waren grote krakersrellen onder het mom 'Geen woning, geen kroning'. In de decennia daarna probeerde ze het aanzien van het koningshuis te verbeteren.

Op Koninginnedag 1988 liep ze na een bezoek aan Kampen onaangekondigd langs de Amsterdamse grachten en liet zich zoenen door een omstander. En bij nationale rampen zoals de Bijlmerramp in 1992 en de moord op Theo van Gogh in 2004 was de koningin heel zichtbaar. De inspanningen van Beatrix zijn "ronduit knap", stelt Van Ginkel. "Los van wat je van de monarchie vindt."