NOS Nieuws - Algemeen

De Tweede Kamer wil op zeer korte termijn, het liefst nog vandaag, een brief van het kabinet over de berichten dat Nederlandse politici betaald zouden zijn door Rusland om pro-Russische standpunten in te nemen. Als de berichten kloppen, wil de Kamer begin volgende week een debat houden over de kwestie.

Aanleiding is het nieuws dat Tsjechië zegt een Russisch desinformatienetwerk te hebben ontmanteld. De website Voice of Europe speelde daarin een sleutelrol. Politici uit verschillende landen, waaronder Nederland, zouden zijn benaderd en in sommige gevallen zijn betaald om in de aanloop naar de Europese verkiezingen het bestaansrecht van Oekraïne in twijfel te trekken.

Man en paard

"Als dit waar is, dan wil ik weten: wie zijn dat? Ik wil man en paard horen. Welke partijen gaat het om?", zei PVV-leider Wilders toen hij het debat aanvroeg. Hij wil zo snel mogelijk een brief ontvangen van demissionair minister De Jonge van Binnenlandse Zaken, die zowel over het verkiezingsproces als over de inlichtingendiensten gaat.

Hij kreeg steun van zo ongeveer de hele Kamer voor zijn voorstel. Verschillende Kamerleden noemden de berichten "zeer ernstig". Een meerderheid wil absoluut niet vertrouwelijk worden geïnformeerd door het kabinet. "Alles moet openbaar en transparant", zei BBB-leider Van der Plas.

Wilders heeft zich in het verleden nog wel eens positief uitgelaten over de website Voice of Europe. Ernaar gevraagd zegt hij nu dat hij zich belazerd voelt.

"Ja, ik wist het niet natuurlijk. Dus ja, dat kan gebeuren. Maar wij hebben gelukkig nooit een cent van wie dan ook, direct of indirect, uit dat land ontvangen, ook niet via een website. Maar het is wel kwalijk. Want we hebben binnenkort Europese verkiezingen en als die worden beïnvloed met grote sommen geld, dan is dat heel kwalijk."

Ook NSC-leider Omtzigt wil dat de kwestie "met grote spoed" moet worden uitgezocht. "Wij steunen als Nederland voluit Oekraïne en dan zou het zeer ongewenst zijn als er geld vanuit Rusland aangenomen wordt, linksom of rechtsom."

Forum

Op de website Voice of Europe komen regelmatig politici van Forum voor Democratie aan het woord. De partij van Baudet steunt Rusland in het conflict met Oekraïne.

Er is tot nu toe geen bewijs dat Forum zich laat beïnvloeden of betalen door Moskou, maar andere partijen in de Kamer wijzen erop dat de boekhouding van Forum, en stichtingen die aan de partij zijn verbonden, niet erg transparant is.

Gisteren leidde dat nog tot een aanvaring tussen Baudet en GroenLinks-PvdA-Kamerlid Klaver. Klaver vroeg naar jaarcijfers van een stichting die Baudet in 2014 oprichtte om activiteiten rond het Oekraïne-referendum te organiseren, maar Baudet bleef daar vaag over.

Na afloop van het debat zei Baudet dat hij Klaver "op zijn bek" zou slaan als hij er nog een keer naar vroeg. Inmiddels heeft hij excuses aangeboden voor die bedreiging.

Charkiv, de tweede stad van Oekraïne met ruim een miljoen inwoners, is het zwaarste slachtoffer van de jongste Russische luchtaanvallen.

De belangrijkste elektriciteitscentrale van de stad is hard geraakt vorige week, in de nacht van donderdag op vrijdag. De verwachting was dat het minstens een jaar zou duren om de centrale repareren. Dat gaat wellicht sneller. En ook slaagt het elektriciteitsbedrijf erin om de stad van stroom te voorzien, door verschillende leidingen om te leggen met veel kunst- en vliegwerk.

Per wijk krijgen huishoudens nu enkele uren stroom per dag, ongeveer een uur of vijf. Dat betekent dat mensen weer kunnen koken en hun appartement kunnen bereiken met de lift. Flats hebben alleen elektriciteit en geen gas. Dit weekend, toen de stroom compleet was uitgevallen, was de situatie "gespannen", vertelt hulpverlener Dmitri Gorjatsjki. Omdat het onmogelijk was om een simpele maaltijd te bereiden.

Geen water

Geen elektriciteit betekent ook geen water. "Dat is ellende voor een gezin met kinderen", zegt vrijwilliger Oleksandr Sirenko. Volgens hem maken mensen er het beste van. "Mensen koken op vuurtjes op de binnenplaats. Ze laten zich niet meer bang maken door de terroristische buurman. We weten van wie het komt."

Nieuwe aanvallen kunnen de precaire situatie veranderen en de stroomvoorziening weer in gevaar brengen. Wat het gevolg is van een luchtaanval van gistermiddag is onduidelijk. Bekend is alleen dat de Russen voor het eerst sinds het begin van de oorlog weer vliegtuigbommen hebben afgeworpen op Charkiv. Die kwamen terecht in een woonwijk op een binnenplaats en er zou ten minste één dode zijn gevallen.

Het gaat waarschijnlijk om dezelfde slimme bommen waarmee de Oekraïners zijn verdreven uit Avdiivka, het stadje in de Donbas dat eind februari viel. De bommen maakten de positie van de verdedigers onmogelijk. Bewoners van Charkiv vragen zich op sociale media af waaraan ze de haat van Poetin te danken hebben.

Sirenko zegt dat vertrekken geen optie is: "We proberen kalm te blijven en ons aan te passen, want ons land is in oorlog." Hulpverlener Gorjatsjki klinkt aanzienlijk somberder. Hij distribueert voedsel onder de allerzwaksten die geen kant op kunnen. Die zijn voor hem de voornaamste reden om te blijven, hen wil hij niet in de steek laten. Maar het leven voor zijn familie, vrouw en kind, is er niet gemakkelijker op geworden.

Omdat er geen straatverlichting meer is, durft Gorjatsjki's vrouw niet meer naar buiten. "Er zijn steeds vaker overvallen, omdat het donker is en er verder niemand is." Zijn 6-jarige zoontje zit veel thuis. "Alles is online. Hij ziet geen klasgenoten en heeft geen enkel fysiek contact. Dat is heel slecht." Gistermiddag wilde hij een bezoek brengen aan zijn nieuwe school in het volgend leerjaar. Maar dat ging niet door: luchtalarm, schuilkelder.

"De stemming in de stad is grijs. Iedereen probeert de moed erin te houden en te blijven glimlachen. Maar als je dan met iemand praat, wordt het heel somber. De fundamenten van het normale leven zijn aangetast. Iedereen maakt zich zorgen," zegt Gorjatsjki tijdens het zoveelste luchtalarm. Videobellen doet hij, zittend op het toilet in de badkamer, de enige plek in huis zonder ramen. "Dit is de veiligste plek."

De Israëlisch-Amerikaanse psycholoog Daniel Kahneman, die in 2002 de Nobelprijs voor Economie toegekend kreeg, is op 90-jarige leeftijd overleden. Dat melden zijn vrouw en zijn werkgever Princeton University.

Kahneman werd vooral bekend met zijn werk over het belang van intuïtie bij het nemen van financiële beslissingen, en stond samen met vaste academische partner Amos Tversky aan de basis van de wetenschappelijke discipline behavioral economics (gedragseconomie). Zijn boek over dit onderwerp voor een groot publiek, Thinking, Fast and Slow, werd in 2011 een bestseller.

Centrale gedachte daarbij is dat de mens veel minder rationeel handelt bij het beslissen over een nieuwe baan of een grote aankoop dan tot dan toe werd aangenomen: intuïtie speelt een grote rol bij zo'n beslissing, en die wordt door de mens dan achteraf goedgepraat als weloverwogen besluit.

Gouden eieren

Zo kwamen Kahneman en Tversky in de jaren 70 tot de conclusie dat de meeste mensen intenser reageren op financieel verlies dan op even grote winst, en dat dit kan leiden tot vasthouden aan de status-quo, zelfs tegen het eigenbelang in. Dit principe kreeg later de naam loss aversion (afkeer van verlies).

Kahneman kreeg in 2002 in zijn eentje de Nobelprijs voor Economie, omdat zijn academische partner Tversky al in 1996 was overleden. De twee werkten decennialang zo intensief samen dat ze een muntje opgooiden bij de vraag wie de eerste auteur mocht worden bij hun eerste gezamenlijke publicatie, en daarna die eer simpelweg om-en-om op zich namen.

"Amos en ik deelden het wonder dat we samen de gans bezitten die gouden eieren legde - een gezamenlijke geest die beter was dan die van ons individueel", zo memoreerde Kahneman later over zijn partner.

Kahneman legt kort uit waar zijn werk om draait:

In het Gelderse Elst heeft vannacht brand gewoed in geparkeerde auto's in dezelfde straat. Door de hitte van de vlammen sprong ook het glas in ramen en voordeuren van zeven huizen, schrijft Omroep Gelderland.

Bewoners schrokken rond 03.00 uur 's nachts wakker. "Mijn ouders slapen aan de straatkant dus die werden als eerste wakker. Het was ongelooflijk warm en onderdelen vlogen alle kanten op", vertelt Elma Skeho, eigenaar van een van de beschadigde auto's.

"Mijn vader wilde mijn auto nog redden dus die rende door de straat. Alle buren waren in paniek, het was niet te doen", zegt ze tegen Omroep Gelderland:

Drie auto's zijn volledig verwoest. Enkele andere geparkeerde voertuigen raakten beschadigd.

Omdat het vuur tegelijkertijd aan beide kanten van de straat woedde, gaat de politie uit van brandstichting. De politie is nog op zoek naar getuigen en camerabeelden.

De gemeente Westerwolde krijgt acht extra boa's voor meer toezicht in Ter Apel, waar het landelijke aanmeldcentrum voor asielzoekers staat. Er is sprake van toenemende overlast in het dorp vanwege het overvolle aanmeldcentrum.

Waarnemend burgemeester Leendert Klaassen meldt dat een deel van de extra boa's volgende week begint. Het gaat volgens RTV Noord om een zogenoemde 'flexpool' onder leiding van de gemeente Groningen. Dat is een groep boa's die vanaf 2 april in de hele provincie kan worden ingezet. Hun eerste werkplek wordt dus Ter Apel.

Meer incidenten op straat

In het aanmeldcentrum mogen niet meer dan 2000 mensen verblijven, oordeelde de rechter eerder dit jaar. Echter verblijven er met regelmaat meer mensen, waardoor het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) hoge dwangsommen moet betalen.

Volgens de gemeente neemt de druk op het dorp toe door de grote aantallen asielzoekers. Het aantal winkeldiefstallen is volgens waarnemend burgemeester Klaassen weliswaar afgenomen, maar het aantal "overige incidenten" neemt toe, zegt hij. Het gaat om incidenten in de openbare ruimte, maar wat dat precies inhoudt, wil hij niet toelichten.

Ook de sluiting van de sobere opvang voor mogelijke overlastgevers, de zogenoemde procesbeschikbaarheidslocatie (pbl), draagt volgens de gemeente bij aan het hoge aantal incidenten. De gemeente hoopt dat die opvang snel weer open kan na wat aanpassingen.

Buitenslapers

De burgerwacht in Ter Apel zei eind februari dat er een toename is van het aantal asielzoekers dat buiten slaapt in het dorp. Klaassen heeft hier geen exacte cijfers van maar wil dat de extra boa's, die ook in de avonduren worden ingezet, kunnen handhaven op asielzoekers die buiten overnachten.

In Japan zijn vier mensen overleden na het innemen van cholesterolremmers. Kobayashi Pharmaceuticals, het bedrijf dat het supplement produceert, geeft toe dat er twee sterfgevallen zijn gemeld. Vandaag bevestigde de Japanse premier Kishida nog twee andere sterfgevallen in een Kamerdebat.

Een van de overleden patiënten begon in 2021 met het innemen van dit supplement en is in februari dit jaar plotseling gestorven vanwege nierfalen. In totaal zijn 106 mensen opgenomen in het ziekenhuis met soortgelijke klachten. De verwachting is dat het aantal slachtoffers in de komende dagen flink oploopt. De Japanse overheid heeft een grootschalig onderzoek aangekondigd.

Dat de zaak nu pas aan het licht komt, is zorgwekkend voor Japanners. De overleden patiënten begonnen in 2021 en 2022 met het gebruiken van de supplementen, maar het populaire product Benikoji Chole-help is pas recent teruggeroepen en lag tot voor kort nog op de planken van grote drogisterijen en supermarkten.

'Gepaste maatregelen'

Benikoji wordt in Japan wijdverspreid gebruikt, in zowel supplementen als voedselproducten. Het bestanddeel bestaat uit een mix van een schimmel en gestoomde rijst, een proces dat een roodkleurig goedje oplevert. Het consumeren hiervan zou 'slechte cholesterol' in het bloed moeten verlagen. Het wordt daarom in veel gezondheidsproducten gebruikt die beweren 'natuurlijk' te zijn. Omdat het een supplement betreft, is het zonder recept te verkrijgen in de winkel.

Ondanks de vrije verkrijgbaarheid waren er jarenlang signalen dat er gezondheidsrisico's aan verbonden waren. Volgens de Japanse autoriteit voor voedselveiligheid zijn eerder al meldingen gedaan over mogelijke gezondheidsproblemen als gevolg van regelmatig gebruik.

In 2014 deed Zwitserland alle benikoji-producten in de ban en de Franse overheid waarschuwde het publiek te overleggen met een arts voor inname. Onder de huidige EU-maatregelen mogen veel producten die het middel bevatten niet meer verkocht worden, maar van een volledig verbod is geen sprake.

Grootschalig onderzoek

In Japan probeert de overheid nu grip te krijgen op de situatie. "We nemen gepaste maatregelen als dat nodig is", verklaarde premier Kishida in een Kamerdebat vanochtend. De overheid kondigt vandaag een grootschalig onderzoek aan naar mogelijke misstanden bij de farmaceut Kobayashi.

De regeringswoordvoerder heeft aangegeven dat alle beschikbare informatie wordt overhandigd aan de Wereldgezondheidsorganisatie. Het ministerie van Volksgezondheid houdt vandaag een spoedsessie met voedselveiligheidsexperts en geeft aan op basis hiervan officieel advies uit te vaardigen over het gebruik van benikoji. Een minister zegt ongeveer 7000 producten te evalueren die beweren speciale gezondheidsvoordelen op te leveren.

In Osaka, de stad waar het overgrote deel van de productie plaatsvindt, heeft de gemeente direct stappen ondernomen om de producten uit de schappen te halen. Supplementen die gemaakt worden van de gefermenteerde rode rijst zijn onder een verscherpte hygiënewet nu verboden. De gemeente heeft een spoedonderzoek ingesteld naar 52 lokale bedrijven die het ingrediënt hebben gekocht van Kobayashi, en in hun eigen producten hebben verwerkt.

Alhoewel de productie van benikoji giftige stoffen kan veroorzaken, geeft het bedrijf achter de supplementen aan dat het een veilige bacteriestam gebruikt in het productieproces. De benikoji wordt in een eigen fabriek gemaakt en vervolgens verscheept naar derde partijen die het originele bestanddeel verwerken in een reeks supplementen.

In totaal nemen 170 bedrijven het product af van Kobayashi. Vertegenwoordigers zeggen dat ze geen onveilige bestanddelen hebben gevonden die mogelijk de oorzaak kunnen zijn van de gezondheidsproblemen. Desondanks heeft Kobayashi op vrijwillige basis vijf producten teruggeroepen, waaronder 300.000 pakketten Benikoji Chole-help.

Forum voor Democratie-leider Baudet heeft spijt van zijn uitspraken in de richting van GroenLinks-PvdA-Kamerlid Klaver. Dat heeft Kamervoorzitter Bosma van Baudet gehoord in een telefoongesprek. Baudet dreigde Klaver gisteren na afloop van een Kamerdebat "op zijn bek te slaan".

Volgens Bosma heeft Baudet zich naar eigen zeggen laten meeslepen "in de felheid van het debat". De Kamervoorzitter voegde eraan toe dat Baudet dat zelf ook naar buiten zal brengen. Bosma is hier "heel blij mee".

De Kamervoorzitter had Baudet ontboden voor een gesprek vanochtend, maar de FvD-leider is niet gekomen. "Hij stelde dat hij hier niet kon zijn en dat hij een andere afspraak had", zei de Kamervoorzitter daarover.

Baudet kan niet geloven dat Klaver zich echt bedreigd heeft gevoeld

Enige tijd na de verklaring van Bosma zette de FvD-leider inderdaad op X dat hij zich "te veel heeft laten opjuinen" door Klaver en dat hij het niet had moeten zeggen. Hij biedt zijn excuses aan.

Volgens Baudet was er overigens geen sprake van "echte bedreigingen". Hij kan ook niet geloven dat Klaver zich echt bedreigd heeft gevoeld: "Hij rende naar de meester, naar Martin Bosma en ging klikken." De FvD-leider vindt "het hele circus dat er nu omheen ontstaat echt heel belachelijk".

Dat Baudet "in verband met een kickboxtraining" niet op de voorgestelde tijd naar de voorzitter kon, heeft hij naar eigen zeggen gisteravond direct aan Bosma laten weten.

De Kamervoorzitter had Baudet ontboden voor een gesprek vanochtend, maar de FvD-leider is niet gekomen:

Baudet was door Bosma uitgenodigd voor een gesprek naar aanleiding van het dreigement van de FvD-voorman aan het adres van Klaver na een debat. Dat debat ging over een initiatiefwet van Forum voor Democratie om een referendum te houden over het Nederlandse lidmaatschap van de EU.

In het debat zelf waren er al heftige botsingen tussen Baudet aan de ene kant en Klaver en D66-Kamerlid Paternotte aan de andere kant. Klaver en Paternotte stelden Baudet kritische vragen over zijn mogelijke banden met Rusland.

Stukken van Stichting

Toen de voorzitter het debat had beëindigd, dreigde Baudet Klaver "op zijn bek te slaan" als hij nog een keer naar stukken van de Stichting Forum voor Democratie zou vragen. Die stichting richtte Baudet in 2014 op om de activiteiten rond het Oekraïne-referendum te organiseren.

In een brief aan Baudet noemde Kamervoorzitter Bosma de bedreiging door Baudet "volstrekt onaanvaardbaar". Volgens hem zijn grenzen en fatsoensnormen overschreden en is ook het aanzien van Kamer en politiek geschaad. En vandaag herhaalde Bosma dat het gedrag van de FvD-voorman van gisteren niet te tolereren is: "Je kan niet als Kamerleden onderling elkaar met geweld gaan bedreigen."

Kamervoorzitter: hier is nooit aan gedacht

De Kamervoorzitter voegde eraan toe dat bij recente aanpassingen van het Reglement van Orde van de Kamer er nooit aan is gedacht dat "we geweldsincidenten in de plenaire zaal zouden kunnen hebben buiten de vergadering om". Hij gaat er met het Kamerbestuur over praten hoe hier in de toekomst mee moet worden omgegaan.

Bosma is er zelf voor om voortaan iemand in dit soort gevallen te kunnen schorsen. Volgens hem zijn er in elk geval nu geen sancties van de Kamer tegen Baudet mogelijk.

Klaver zei vandaag dat de woorden van Baudet echt bedreigend waren. "En ik vind het een verkeerd signaal aan de rest van Nederland. Hij is een grens ver overgegaan." De GroenLinks-PvdA-politicus laat het er nu verder bij en zal geen aangifte doen tegen Baudet. Klaver wil wel nog steeds antwoord op de vragen over de stukken die hij gisteren heeft gevraagd.

Klaver vindt dat de uitspraken van Baudet hier niet horen:

Bosma vindt het "een belangrijk iets" dat Klaver zich bedreigd heeft gevoeld. "Maar de intentie van Baudet lijkt me positief, namelijk dat hij dit hele verhaal uit de wereld wil hebben", zei de Kamervoorzitter vanmorgen. Ook Bosma onderneemt geen nadere stappen tegen de FvD-voorman.

Tsjechië heeft naar eigen zeggen een pro-Russische desinformatiecampagne blootgelegd waarbij de nieuwssite Voice of Europe een sleutelrol speelde. Met hulp van pro-Russische politici in een aantal Europese landen werd volgens het Tsjechische ministerie van Buitenlandse Zaken geprobeerd om "de territoriale integriteit, soevereiniteit en vrijheid" van Oekraïne ter discussie te stellen.

De Tsjechische krant Denik N schrijft, op basis van gesprekken met inlichtingenbronnen, dat politici ook betaald zijn. Bijdragen zouden onder meer bedoeld zijn voor hun campagnes.

Onder anderen politici uit Duitsland, Frankrijk, Polen, België, Hongarije en ook Nederland zouden zijn benaderd, en sommige van hen gefinancierd. De autoriteiten in Tsjechië hebben dat niet bevestigd en ook geen namen genoemd. De campagne zou bedoeld zijn om de Europese verkiezingen van juni te beïnvloeden.

Vriend van Poetin

Tsjechië heeft sancties ingesteld tegen de firma achter de vanuit het land opererende Voice of Europe en tegen twee individuen. Een van hen is de pro-Russische Oekraïense politicus Viktor Medvedtsjoek, die achter de financiering zou zitten. Medvedtsjoek is goed bevriend met president Poetin en werd kort na de Russische inval in Oekraïne vastgezet na beschuldigingen van terrorisme-financiering. In september 2022 werd hij door Oekraïne overgedragen aan Rusland, in ruil voor enkele honderden gevangengenomen Oekraïense strijders van het Azov-bataljon. Oekraïne heeft Medvedtsjoek overigens zijn nationaliteit afgenomen.

Ook de Oekraïens-Israëlische Artem Martsjevsky is door de Tsjechen op een sanctielijst gezet. Hij zou zijn aangestuurd door Medvedtsjoek om de site te leiden en anti-Oekraïnese propaganda en desinformatie te verspreiden. Er zouden journalisten zijn betaald voor pro-Russische beïnvloeding en ook zouden leden van het Europees Parlement zijn benaderd om invloed te verkrijgen. Denik noemt specifiek politici van radicaal-rechtse partijen, waaronder het Duitse Alternative für Deutschland (AfD).

Door de sancties zijn bankrekeningen bevroren en Medvedtsjoek en Martsjevsky mogen Tsjechië niet meer in. De website van Voice of Europe, ook actief op Facebook en X, is volgens de autoriteiten niet uit de lucht gehaald maar volgens premier Fiala kan het medium hierdoor niet meer opereren vanuit Praag. Het lijkt er overigens dat de site ten minste vanuit Nederland niet meer bereikbaar is.

Militaire steun dwarsbomen

Dat Rusland met desinformatie en propaganda invloed probeert uit te oefenen op het Oekraïne-beleid van westerse landen en de EU is niet nieuw. Vorige week nog legden de Verenigde Staten sancties op aan twee Russische bedrijven die via online-campagnes proberen om westerse steun aan Oekraïne te dwarsbomen.

Volgens The New York Times gaat het online niet meer alleen om het opzetten van fake-accounts op sociale media, maar ook om het opzetten van websites die grote gelijkenis vertonen met reguliere websites van gevestigde media. Doel is om discussies te laten ontbranden over de westerse militaire steun aan Oekraïne, waarbij uitspraken binnen die discussie vallen binnen de vrijheid van meningsuiting.

De Tsjechische onthullingen hebben geleid tot zorgen bij Tweede Kamerpartijen. De Kamer heeft het kabinet om een brief gevraagd en een debat aangevraagd.

Beleggers hebben vorig jaar 11.700 meer woningen verkocht aan mensen die er zelf gaan wonen dan andersom. Dat is een record, concluderen onderzoekers op basis van Kadasterdata in economenblad ESB. Met name particuliere beleggers besloten uit te stappen.

De cijfers zijn een bevestiging van eerdere signalen, maar woonminister Hugo de Jonge ontkent tot nu toe dat er sprake is van een verkoopgolf. Volgens de economen in ESB kijkt de minister verkeerd. In 2023 werden minder huurwoningen gekocht én minder huurwoningen verkocht dan een jaar eerder, maar om te zien wat er met de voorraad aan huurwoningen gebeurt, moet je volgens de onderzoekers naar het verschil tussen aankopen en verkopen kijken. En dat verschil is dus flink.

Het is wel de vraag hoe onwenselijk de verkoop van huurwoningen is, omdat dit kopers meer kansen geeft en eerdere grootschalige opkoop kan corrigeren. Tussen 2016 en 2020 kochten beleggers juist een groot aantal woningen op. Daarna is door (het uitzicht op) strengere regelgeving het sentiment onder verhuurders omgeslagen. Zo ligt de overdrachtsbelasting ondertussen op 10,4 procent en gaat een deel van de huurwoningen in de vrije sector onder het uitgebreidere puntenstelsel vallen. Dat betekent dat de huur mogelijk omlaag moet.

Uit de data blijkt dat met name goedkopere huurwoningen, waarvoor dit laatste geldt, verkocht worden. Het betekent wel dat huishoudens die te veel verdienen voor een sociale huurwoning en te weinig om kans te maken op een koopwoning, verder in de verdrukking kunnen komen.

Langs de Franse Golf van Biskaje spoelen al jarenlang grote aantallen dode dolfijnen aan. Ze komen op zee terecht in vissersnetten en raken daarin verstrikt. Ze kunnen dan niet meer naar de oppervlakte om te ademen, waardoor ze stikken. Vissers gooien de dieren gewond of dood weer terug in zee.

Dit jaar heeft de Franse regering voor het eerst een tijdelijk visverbod afgekondigd voor een bepaalde categorie boten. Dat verbod gold van eind januari tot eind februari. En het blijkt effect te hebben gehad. Het aantal dolfijnen dat in die periode in netten terechtkwam en dood aanspoelde, is drastisch gedaald. Dat blijkt uit onderzoek van instituut Pelagis, dat is verbonden aan de Universiteit van La Rochelle.

In de winter van 2022-2023 had 70 procent van alle onderzochte dode dolfijnen sporen van verwondingen door vissersnetten. Tijdens het visverbod deze winter had slechts 4 procent zulke verwondingen. "Het aantal dieren dat overleed in vissersnetten is dus enorm gedaald", aldus onderzoekster Hélène Peltier.

De uitkomsten zijn een grote steun in de rug voor Franse milieuorganisaties. Die beklagen zich al jaren bij de overheid over de dolfijnensterfte voor de Franse Atlantische kust.

Elke winter spoelen er honderden dode dolfijnen aan in de Golf van Biskaje. Vorig jaar werd een 'record' geboekt: toen eindigden in vijf maanden tijd bijna 1500 dode dolfijnen en daaraan verwante dieren op de stranden en rotsen in het gebied: dat zijn er tien per dag. En dat is nog maar het topje van de ijsberg.

"Als er duizend dolfijnen aanspoelen langs de kust, zijn er in werkelijkheid 5000 tot 10.000 dood: de meeste zinken gewoon naar de zeebodem", aldus bioloog Olivier van Canneyt van onderzoekscentrum Pelagis. Hij en zijn collega's spreken van een jaarlijks terugkerend bloedbad.

Volgens schattingen overwinteren er elk jaar zo'n 200.000 dolfijnen in de Golf van Biskaje. De watertemperatuur is daar dan namelijk gematigd en in het gebied zwemmen ook de vissen die ze eten. Maar dat zijn vaak dezelfde vissen waar ook Franse vissers op af komen. En die gebruiken regelmatig netten waar de dolfijnen in verstrikt raken.

De dolfijnensterfte was al jaren gaande zonder dat de overheid ingreep. De Europese Commissie heeft de Franse regering erover bij herhaling op de vingers getikt, mede omdat het om een beschermde diersoort gaat. In juli 2022 vroeg de commissie om het inzetten van sonarapparatuur en camera's op Franse vissersboten om de 'bijvangst' van dolfijnen tegen te gaan. Maar Parijs kwam nauwelijks in beweging.

Visverbod

In 2021 stapten drie milieuorganisaties naar de Franse Raad van State. Dat had wel effect. De raad gaf de organisaties vorig jaar gelijk en maande de regering om in actie te komen. Er zou in de winter een maand lang een zone moeten worden ingesteld met een visverbod.

De regering moet zo'n advies opvolgen. Maar de autoriteiten besloten een hele serie uitzonderingen in te stellen voor bepaalde groepen vissers. Die uitzonderingen werden vervolgens van tafel geveegd door de Raad van State. "Zo lukt het niet om de sterfte onder de dieren voldoende terug te dringen." Uiteindelijk kondigde de Franse regering aan dat de Golf van Biskaje een visvrije zone werd van 22 januari tot 20 februari dit jaar.

De milieuorganisaties noemden dat een stap in de goede richting. Maar het zou niet genoeg zijn. "Door maar een maand te stoppen met vissen zullen massaal dolfijnen blijven aanspoelen. Zo'n verbod moet langer duren", liet Défense des Milieux Aquatiques weten. De dolfijnen overwinteren doorgaans van december tot en met april in de Golf van Biskaje. Milieuorganisatie France Nature Environment berekende dat een visverbod van drie maanden de dolfijnsterfte met gemiddeld 44 procent zou terugdringen.

De Franse regering wil zover nog niet gaan. Het visverbod van een maand zal de komende jaren worden herhaald.

Bij een vermoedelijke oplichtersbende zijn lijsten gevonden met miljoenen unieke e-mailadressen. De verdachten zouden deze lijsten hebben gebruikt om op grote schaal phishingmails te sturen. Er staan vijf miljoen Nederlandse e-mailadressen op.

Phishing is een vorm van oplichting waarbij je een e-mail krijgt die van een officiële instantie lijkt te zijn, zoals bijvoorbeeld een bank of een overheidsinstelling. In werkelijkheid is het een mail die is nagemaakt door criminelen. Ze willen je overtuigen om online gegevens in te voeren, zodat ze je daarmee vervolgens kunnen oplichten. De mails en nepsites zijn soms nauwelijks van echt te onderscheiden.

Bankhelpdesk

Eind januari pakte de politie zes verdachten op voor dergelijke fraude. Zij zouden voor meer dan 70.000 euro hebben buitgemaakt bij dertig slachtoffers, door middel van zogenoemde bankhelpdeskfraude.

Volgens de politie verstuurden de zes op grote schaal van dit soort phishingmails, die erg leken op echte e-mails van de Kamer van Koophandel of DigiD. Als slachtoffers via deze mails informatie achterlieten, werden ze meestal een dag later door 'een bankmedewerker' gebeld met de mededeling dat ze waren gehackt. Ze kregen dan de opdracht om een programma te installeren waarmee een computer op afstand bestuurd kan worden, waardoor de criminelen via internetbankieren de tienduizenden euro's konden wegsluizen.

E-mailadres controleren

Na de aanhoudingen heeft de politie nu op de laptop van een van de verdachten meerdere lijsten gevonden met daarop 7,3 miljoen unieke mailadressen, waarvan dus 5 miljoen uit Nederland.

"Daar stonden we zelf ook wel van te kijken", zegt Iris Koster van het team digitale criminaliteit bij de politie. "Het zijn enorme lijsten. Dat maakt ook dat we ons extra zorgen maken, dat er nog steeds misbruik van wordt gemaakt."

Dat de verdachten zijn aangehouden, betekent namelijk niet dat deze lijsten met adressen zijn verdwenen. Criminelen verkopen ze door en anderen gebruiken ze om nieuwe nepmails mee te versturen.

De politie heeft een site waar mensen kunnen controleren of hun e-mailadres ook op de aangetroffen lijst staat. Als dat zo is, krijgen ze een politiemail met tips over wat ze het beste tegen phishing kunnen doen.

Deze zaak kwam aan het licht doordat er aangifte werd gedaan. Maar lang niet iedereen doet dat als ze slachtoffer worden van phishing. "Vaak zit er wel een stukje schaamte achter", zegt Koster van de politie. "Mensen denken: hoe kon ik nou zo dom zijn? Dat is wel heel zorgelijk, want ja, het kan iedereen overkomen, dus je hoeft je echt niet te schamen."

Goedemorgen! De oprichter van de failliete cryptobeurs FTX krijgt zijn gevangenisstraf te horen. Oekraïne en Polen houden topoverleg in Warschau en vanavond is het jaarlijkse spektakel van The Passion weer op de tv.

Eerst het weer: vanochtend trekt een gebied met wolken en wat regen over. Vanmiddag komt de zon weer tevoorschijn, maar het blijft hier en daar nat. Het wordt een graad of 12.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

De lander die Japan eind januari op de maan zette, heeft ook de tweede maannacht doorstaan. Maanlander SLIM heeft nieuwe beelden naar aarde gestuurd, zo laat het Japanse ruimtevaartprogramma JAXA weten.

De ijskoude maannachten duren twee weken, waarin de maan in volledige duisternis is gehuld. Omdat SLIM afhankelijk is van zonnepanelen, schakelt de lander uit tijdens maannachten. Daardoor was er in de afgelopen twee weken geen enkele communicatie tussen SLIM en JAXA.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Het dorp Heinkenszand in Zeeland is in de ban van een autodief die briefjes achterlaat. Ook Suus kreeg er eentje. Haar auto werd gestolen. Een paar dagen later vond ze hem drie straten verderop terug, mét briefje. "Thanks for using, XX Polska", stond erop.

"Er staat een knipoog achter. Het is grappig bedoeld dus, maar het is absoluut niet grappig", zegt Suus tegen Omroep Zeeland. En Suus is niet de enige die dit overkomt: Polska laat de afgelopen weken een spoor van vernieling achter in Heinkenszand en omgeving.

De autodief staat ook op camerabeelden van sommige bewoners. De politie is ermee bezig maar heeft de autodief nog niet gevonden.

Fijne donderdag!

Steeds meer mensen met ernstige geldproblemen krijgen hulp van vrijwilligersorganisatie Humanitas. Vorig jaar waren het er ruim 24.000. In 2022 waren dat er nog zo'n 17.500 en in 2021 ruim 13.000.

"Deze cijfers zijn alarmerend", zegt Jerzy Soetekouw, directeur van Humanitas. "Onze vrijwilligers en coördinatoren zien mensen op hun dieptepunt. Zij vangen als eersten de signalen op dat het probleem vele malen groter is dan voorheen. Door die geldstress zien we vaak ook andere problemen ontstaan zoals eenzaamheid."

Volgens Humanitas kunnen mensen te makkelijk schulden maken en kan een schuld ook te snel uit de hand lopen. "Een groot aantal agressieve incassobureaus werkt op basis van no cure no pay, waardoor bedrijven hun openstaande rekeningen makkelijk overdragen. Als je een rekening niet kunt betalen, dan wordt die vele malen hoger. Een kleine schuld kan uitgroeien tot een monsterschuld."

De organisatie vroeg de coördinatoren die vrijwilligers aansturen naar de oorzaken van de stijgende hulpvraag. Die noemen zaken als prijsstijgingen, energiekosten en de nasleep van de coronacrisis. Ook zien ze toenemende problemen bij mensen die niet digitaal vaardig zijn, vooral ouderen.

'Moeilijk om stap te nemen'

Een van de mensen die bij Humanitas aanklopten voor schuldhulp is Rozemarijn. "Ik heb een deurwaarder aan de deur gehad, brieven, aangetekende brieven, aanmaningen. En raakte het overzicht kwijt. Wat moet ik nu, waar moet ik terecht, dacht ik."

Ze is blij dat ze toen hulp kreeg van een vrijwilliger van de organisatie. "Het is heel moeilijk om die stap te nemen. Je probeert eerst zelf dingen op te lossen. Maar je ziet die brieven op de mat liggen en weet stiekem al, dit is een foute boel."

Ze is nu, met hulp, weer op de goede weg. "Ik moet eerst zorgen om verder uit de schulden te komen, weer een beetje rust in mijn hoofd krijgen. En ik heb leren genieten van kleine dingen. Ook met minder kun je gelukkig zijn. Maar wel met hulp, zorg dat je die hulp pakt, dat dat stukje schaamte voorbij is."

De Tweede Kamer moet een korte parlementaire enquête houden naar de misstanden in de gesloten jeugdzorg in de periode van 2008 tot nu. Daarvoor pleiten GroenLinks-PvdA en NSC. Ze willen weten waarom er zo lang niet is ingegrepen, terwijl al wel duidelijk was dat het systeem faalde. "Het is tijd dat de politiek verantwoording aflegt."

Vandaag debatteert de Kamer met demissionair staatssecretaris Van Ooijen (VWS) over de gesloten jeugdzorg. De twee partijen hopen daar een meerderheid te vinden voor een 'beknopte parlementaire enquête'. Die duurt korter dan een gewone enquête, maar de getuigen worden wel onder ede gehoord.

In de gesloten jeugdzorg worden jongeren met problemen intensief behandeld en ze zijn er zeer beperkt in hun vrijheid. De afgelopen jaren is gebleken dat veel jongeren zich er onveilig voelen. Er is soms sprake van geweld en repressie, ze krijgen niet de juiste hulp en weinig tot geen onderwijs. Jongeren komen er vaak getraumatiseerd uit.

Alarmbel

Verschillende instanties, Kamerleden en ouders hebben aan de alarmbel getrokken, maar er is weinig tot geen actie ondernomen, stellen de partijen. Eerder deze maand oordeelde de inspectie nog dat de zorg tekortschiet. Dat bleek ook uit de documentaire die ervaringsdeskundige Jason maakte over de misstanden.

GroenLinks-PvdA en NSC willen onder meer jongeren, medewerkers, de inspectie en de politiek horen tijdens een enquête. "Het is vreselijk nog steeds te moeten aanzien dat we jongeren die hulp nodig hebben opsluiten in instellingen waar ze fysieke en emotionele schade oplopen", zegt Kamerlid Faith Bruyning van NSC. "Dit moet écht stoppen."

Lisa Westerveld van GroenLinks-PvdA vindt het "ronduit teleurstellend dat er na de vele signalen nog weinig concrete verbeteringen zijn". "Dat het hier om jongeren in een heel kwetsbare situatie gaat, die juist bescherming van de overheid nodig hebben, maakt dat ik vind dat de Kamer hierin meer verantwoordelijkheid moet nemen."

Het aantal jongeren in de gesloten jeugdzorg neemt af, maar volgens cijfers van de Jeugdautoriteit zijn het er altijd nog zo'n 480. Het kabinet streeft ernaar om in 2030 geen nieuwe opnames meer te hebben in de gesloten jeugdzorg.

De lander die Japan eind januari op de maan zette, heeft ook zijn tweede maannacht doorstaan. De lander SLIM heeft nieuwe beelden naar aarde gestuurd, heeft het Japanse ruimtevaartprogramma laten weten.

De ijskoude maannacht, waarin de temperatuur daalt naar zo'n 130 graden onder nul, duurt twee weken. Tijdens die lange nacht was het gebied waar SLIM staat in volledige duisternis gehuld. Het was vóór de landing in januari niet duidelijk of het ruimtevaartuig de lange koude nacht zou kunnen overleven. In februari bleek dat wel zo te zijn. De Japanners konden niet eerder controleren of de tweede nacht ook goed was doorstaan, omdat de lander zichzelf uitschakelt als het donker is.

Japan is het vijfde land dat een lander gecontroleerd op de maan heeft weten te zetten. SLIM doet onder meer onderzoek naar de maankorst en naar de samenstelling van rotsen op het oppervlak. Die kunnen mogelijk iets zeggen over het ontstaan van de maan.

Na de precisielanding op 19 januari was het even de vraag of SLIM wel kon functioneren, omdat de zonnepanelen niet goed werkten. Later bleek waarom: de lander was op zijn kant neergekomen waardoor de panelen minder licht opvingen. Toen SLIM wel weer zonlicht kon opvangen, lukte het om foto's door te sturen naar aarde.

Beroepsopleidingen moeten aankomende vaklieden "doelbewust en spaarzaam" laten leren in de praktijk. Voor zaken die ze ook elders kunnen leren, moeten de opleidingen zoveel mogelijk alternatieven inzetten. Dat adviseert de Onderwijsraad in een vandaag verschenen adviesrapport Een klemmend beroep.

De reden voor de oproep is dat bedrijven en organisaties onvoldoende capaciteit hebben om studenten te begeleiden. Ze kampen vaak met een personeelstekort. Daardoor dreigt ook een ander risico: stagemisbruik. "Bijvoorbeeld als studenten zonder enige vorm van begeleiding werkzaamheden moeten uitvoeren. Of als ze worden ingezet als volledige, vaak onbetaalde, werknemers, waardoor hun vorming in de praktijk niet centraal staat. Dit alles belemmert hen in hun voorbereiding op de beroepspraktijk en later in de uitoefening van hun vak of beroep", schrijft de Onderwijsraad.

Ook ontstaat door stagemisbruik de kans op studievertraging, studie-uitval en vroegtijdig schoolverlaten, aldus de raad. "En daardoor op een nog groter tekort aan goed opgeleide vakmensen en professionals."

Minimumstagevergoeding

De Onderwijsraad adviseert om studenten waar het kan ervaring te laten opdoen in situaties die de praktijk nabootsen. Ook kunnen in de school praktijkopdrachten worden uitgevoerd die door het bedrijfsleven worden aangedragen. De raad stelt dat sommige ervaringen die tijdens de coronapandemie zijn opgedaan nog van pas kunnen komen.

Verder beveelt de Onderwijsraad aan dat opleidingen en de beroepspraktijk op landelijk niveau 'principes van kwaliteit' afspreken. Om er bijvoorbeeld voor te zorgen dat de werkzaamheden van de student in het praktijkdeel passen bij de fase van de beroepsopleiding en de leerdoelen van de student.

De raad pleit in het adviesrapport ook nog voor minimumstagevergoedingen voor de studenten. Daarnaast wijst de raad op het belang van de toegankelijkheid van stages, de goede begeleiding van studenten en het tegengaan van stagediscriminatie.

De aardbevingsproblematiek in Groningen en Noord-Drenthe kan het leven van kinderen en jongeren flink ontwrichten. Ze hebben te maken met voortdurende stress en een verlies van vertrouwen in de overheid en zelfs in docenten. Dat concluderen onderzoekers van de Hanze in opdracht van het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG). Het onderzoek wordt vandaag gepresenteerd.

De studie, waarvoor met enkele tientallen docenten, jongerenwerkers en zogenoemde aardbevingscoaches is gesproken, laat zien dat de impact van de aardbevingen de leefwereld van kinderen negatief beïnvloedt. Dat gebeurt direct, door bijvoorbeeld het meemaken van een aardbeving, een beschadigd schoolgebouw of als een gezin vanwege de schade moet verhuizen. Maar ook indirect, bijvoorbeeld door de nasleep en de procedures rond de schadeafhandeling. Alles bij elkaar kan dat leiden tot gevoelens van onveiligheid en ontworteling, verlies van identiteit, levensplezier en toekomstperspectief. Op langere termijn verwachten de ondervraagde professionals ook onderwijsachterstanden.

De onderzoekers wijzen er verder op dat kinderen via hun ouders last kunnen krijgen gevoelens van onmacht, fatalisme en een verlies van vertrouwen in zichzelf en de overheid.

"Het betekent dat kinderen en jongeren er thuis, op school, in de buurt en in hun sociale leven mentaal last van kunnen hebben. Hoe erg, dat hangt af van de omstandigheden, van hun veerkracht en van hun omgeving", zegt hoofdonderzoeker Susan Ketner van de Hanze. Volgens haar is er niet één oplossing voor iedereen. "Dat maakt het ook ingewikkeld voor zorg- en onderwijsprofessionals om ermee om te gaan."

Erkenning voor leed en verdriet

Sinds eind 2023 kunnen kinderen en jongeren een schadevergoeding krijgen, als erkenning voor hun leed en verdriet. Inmiddels heeft IMG bijna 15.000 aanvragen ontvangen voor deze regeling. Veel kinderen komen daar niet voor in aanmerking. Om hun leed te verzachten en perspectief te bieden komen de onderzoekers ook met aanbevelingen. Uit hun bevindingen blijkt dat er al hulpverlening beschikbaar is bij scholen, gemeenten en zorg- en welzijnsorganisaties, maar het aanbod is versnipperd en moeilijk vindbaar, de samenhang ontbreekt en het effect op lange termijn is onduidelijk. Ook ontbreekt in de reguliere hulpverlening vaak deskundigheid over de aardbevingsproblematiek.

"Het zou goed zijn om de 'aardbevingsgeletterdheid' van professionals te vergroten, zodat ze weten hoe de bevingen en de nasleep het mentale welzijn kunnen beïnvloeden", zegt Ketner. Ook is het volgens haar van belang om de versnipperde informatie en hulp die er is, beter vindbaar te maken. Daarnaast moet er meer samenhang komen tussen de verschillende initiatieven, bijvoorbeeld tussen het onderwijs en de wijkteams van gemeenten. "Er is structureel en langdurig regie nodig."

De voormalige Amerikaanse senator en kandidaat voor het vicepresidentschap Joe Lieberman is overleden. Hij was 82 jaar.

Lieberman was 24 jaar senator voor de staat Connecticut, van 1989 tot 2013. Voor de presidentsverkiezingen van 2000 was hij de running mate van Al Gore. Die verloor de verkiezingen van de Republikein George Bush. Vier jaar later stelde Lieberman zich zelf kandidaat voor het presidentschap, maar hij strandde tijdens de voorverkiezingen.

De senator beschouwde zichzelf als een Democraat, al kreeg hij formeel niet altijd de steun van die partij. Hij stond er bekend om regelmatig van de partijlijn af te wijken. In 2006 behield hij zijn zetel door als onafhankelijk kandidaat mee te doen.

Volgens zijn familie werden complicaties na een val hem fataal. Hij wordt vrijdag begraven in zijn woonplaats Stamford in Connecticut.

Duikers hebben in de haven van Baltimore de lichamen geborgen van twee van de zes wegwerkers die aan het werk waren op de brug die in de nacht van maandag op dinsdag instortte na een aanvaring. De lichamen werden gevonden in een gezonken pick-uptruck op ruim 7 meter diepte.

De wagen lag bij het middengedeelte van de ingestorte Francis Scott Key Bridge, zei een politiewoordvoerder van de staat Maryland op een persconferentie. De gevonden wegwerkers zijn een 35-jarige man uit Baltimore en een 26-jarige man uit het nabijgelegen Dundalk. De twee kwamen oorspronkelijk uit Mexico en Guatemala.

De vier andere wegwerkers, ook afkomstig uit Latijns-Amerikaanse landen, zijn nog steeds vermist. De autoriteiten gaan ervan uit dat ook zij niet meer leven. Met sonarapparatuur is vastgesteld dat andere voertuigen met slachtoffers onder water bedolven zijn onder puin van de brug. Het zoeken gaat vandaag verder zodra het licht is.

Geluidsopnames

Gisteren hebben onderzoekers van de federale overheid het vrachtschip onderzocht dat de instorting veroorzaakte toen het tegen een van de brugpijlers voer. De bemanning van de Dali had even daarvoor gemeld dat alles op het schip was uitgevallen en dat het schip onbestuurbaar was.

Doordat er al politie aan weerszijden van de brug aanwezig was, kon de toegang razendsnel worden afgesloten. Volgens de autoriteiten waren er anders veel meer slachtoffers geweest. Uit geluidsopnames blijkt dat een functionaris zijn auto dwars over de weg had gezet en wachtte op de komst van een collega om daarna de brug op te rijden om de wegwerkers te waarschuwen. Uiteindelijk bleek die tijd er niet meer te zijn.

Op een persconferentie werd ook gemeld dat het schip vlak daarvoor onderhoud had ondergaan. "Wat betreft de motor, hebben we niets gehoord over problemen", zei de kustwacht daarover.

Vanwege het ongeluk is de haven van Baltimore, een van de drukste aan de Amerikaanse oostkust, voorlopig dicht. Ook het verkeer in de stad is ontregeld. Over de brug liep een belangrijke weg dwars door de haven.

Voor het eerst in vijf jaar tijd trok demissionair premier Rutte weer naar China. Covid gooide eerder roet in het eten; de deuren in China gingen op slot. Oekraïne, mensenrechten, Chinese cyberaanvallen: in vergelijking met 2019 is de lijst met pijnpunten niet kleiner geworden. Toch werd Rutte vandaag met alle egards ontvangen in de Chinese hoofdstad.

Onder luid applaus en met de wapperende vlaggetjes van de aanwezige studenten loopt de premier naar binnen op de Universiteit van Peking. "Ik studeer Nederlands, maar ook geschiedenis", zegt één van de studenten. "Ik wil graag weten welke periode in de geschiedenis hij interessant vindt."

Die vraag kan hij niet stellen, in de grote zaal. Toch worden hij en de honderden andere studenten bediend. "Je kunt er zelfs president mee worden", zegt Rutte over de geschiedenisopleiding, met een knipoog naar zijn eigen carrière. De manier waarop hij de dialoog met de zaal aangaat is voor de studenten ongewoon losjes, in een tijd waarin op de campussen de ideologische teugels zijn aangetrokken.

Rutte houdt de jonge Chinezen een spiegel voor. "Als je kijkt naar samenlevingen die succesvol zijn is daar ruimte om vrij na te denken, vrije pers en democratie. Nederland en andere delen van Europa boekten succes omdat er vrijheid van meningsuiting was, vrijheid van godsdienst."

Studenten vragen naar Oekraïne en de mogelijke baan van Rutte bij de NAVO.

"Daar is nog geen duidelijkheid over, maar ik zou vereerd zijn", zegt Rutte, die tijdens zijn trip vooral inzet op Oekraïne. "Als een goede vriend van China verbaast het mij dat China zo dicht tegen de Russische positie ligt."

Demissionair premier Rutte ontmoette ook de Chinese president Xi Jinping:

'Oekraïne-probleem'

In de Chinese staatsmedia, ook uit de mond van diplomaten, wordt vooral gewezen op de uitbreiding van de NAVO als oorzaak.

Peking heeft de invasie, in China steevast 'Oekraïne-crisis' of 'Oekraïne-probleem' genoemd, nooit willen veroordelen. Wel riep het de westerse wereld meermaals op vooral geen 'olie op het vuur' te gooien in de vorm van wapenleveranties.

Ruim twee jaar na dato lijkt het 'onbegrensde partnerschap' dat Xi sloot met Putin aan de vooravond van de Russische invasie van Oekraïne nog altijd fier overeind te staan.

"We doen een beroep op China waar het gaat om het omzeilen van sancties", zegt Rutte daarover na afloop. "Oekraine moet dit conflict winnen, Rusland moet dit conflict verliezen omdat het niet stopt bij Oekraine. We willen dat China meer druk zet op Rusland."

Voor zover bekend levert Peking, in tegenstelling tot Noord-Korea, geen wapens aan Rusland. Wel zijn er grote zorgen over goederen die niet bedoeld zijn voor het leger, maar wel gebruikt kunnen worden op het slagveld. Terreinwagens bijvoorbeeld, drones en helmen.

Chinees voetbal

In de hutongs, de oude straten van Peking, klinken lovende woorden als Rutte voorbijloopt. "Het meest gelukkige land ter wereld", lacht een van de inwoners. "Het Nederlandse voetbal is erg goed. Maar China is ontelbaar keer beter", grapt een andere buurtbewoner over een van 's lands grote schaamtes waar wel publiekelijk grappen over gemaakt kunnen worden.

"Het Nederlandse voetbal heeft de ontevredenheid van Chinese fans over het Chinese herenvoetbalteam verder vergroot", zei de inmiddels spoorloos verdwenen topdiplomaat Qin Gang al in 2021. Hij kreeg er destijds, tijdens de viering van 49 jaar van diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en de Volksrepubliek, de lachers mee op zijn hand.

Meer nog dan naar een goed voetbalteam snakt China naar technologie, de chipmachines van ASML voorop, want nog altijd is het land voor de meest geavanceerde chiptechnologie afhankelijk van het buitenland.

Des te harder was de klap voor China toen Nederland de export van de meest geavanceerde chipmachines stopzette.

Voor Peking stond chiptechnologie dan ook hoog op de agenda. "Het koudeoorlogsdenken en protectionisme maken een comeback", richtte president Xi Jinping zich in zijn openingswoord aan Rutte.

"Nederland is een belangrijke economie, een barometer van de internationale vrijhandel", zei Xi in zijn meest directe referentie aan ASML en de pogingen van het Westen om China af te knijpen van cruciale technologie.

"Het Chinese volk heeft ook recht op ontwikkeling, en geen enkele macht kan de wetenschappelijke en technologische ontwikkeling en vooruitgang van China tegenhouden", viel terug te lezen in Chinese staatsmedia.

Levering chipmachines stopgezet

Sinds dit jaar mag ASML niet langer de meest geavanceerde chipmachines aan China leveren. Onderhoudscontracten voor de chipmachines die al verkocht zijn, in de afgelopen jaren vele honderden, lopen wel door.

Volgens persbureau Bloomberg oefent de VS druk uit om ook daar een einde aan te maken. Dat zou betekenen dat de chipmachines binnen afzienbare tijd onbruikbaar worden.

"Samenwerking is de enige juiste keuze voor onze planeet", zei Xi.