NOS Nieuws - Algemeen

De openbaar aanklager in Turkije heeft 142 aanklachten ingediend tegen voormalig burgemeester Imamoglu van Istanbul. Als Imamoglu schuldig wordt bevonden aan al die aanklachten, zou hij tot 2430 jaar cel veroordeeld kunnen worden.

De populaire oppositiepoliticus en de belangrijkste opponent van president Erdogan werd acht maanden geleden opgepakt en afgezet als burgemeester. Sindsdien zit hij in voorlopige hechtenis. Hij wordt beschuldigd van het oprichten en leiden van een criminele organisatie, omkoping, fraude, afpersing en witwassen. Dat zou de staat de afgelopen tien jaar omgerekend 3,25 miljard euro hebben gekost. Imamoglu spreekt de beschuldigingen tegen.

Er wordt onder meer beweerd dat zakenmensen via een geheim fonds binnen de gemeente onder druk werden gezet om steekpenningen te betalen. Dat zou zijn gebleken uit onderzoek van het financieel crimineel onderzoeksbureau Masak en analyses van experts, digitaal bewijs en videobeelden. Ook zou Imamoglu persoonsgegevens van inwoners van Istanbul hebben gebruikt om financiering uit het buitenland te krijgen.

Oppositie uitschakelen

De aanklachten beslaan volgens Turkse media meer dan 3500 pagina's en er staan 402 namen van verdachten in. De advocaten van Imamoglu noemen de beschuldigingen volkomen ongegrond. Zij sturen dan ook aan op vrijspraak. Imamoglu spreekt van een politiek proces. Ook zijn partij noemt de beschuldigingen "onzin" en "beschamend" en zegt dat het proces erop gericht is om te voorkomen dat Imamoglu president wordt.

De arrestatie en de aanklachten worden door critici van het regime gezien als een bewuste poging van de AKP-regering om de grootste oppositiepartij CHP uit te schakelen. De arrestatie leidde tot grootschalig protesten in Turkije, de grootste in tien jaar.

Bij verkiezingen de afgelopen jaren kwam de CHP als sterkste uit de bus. Dat werd gezien als een mogelijke voorbode van de val van de AKP-regering van Erdogan. Sinds die tijd zijn honderden CHP-leden gearresteerd, onder wie 17 burgemeesters.

De regering verwerpt de kritiek en houdt vol dat de rechterlijke macht onafhankelijk is. De oppositie en internationale organisaties bestrijden dat.

Het is netbeheerder Tennet gelukt om ruimte vrij te maken op het overvolle stroomnet in Zeeland. Grootverbruiker Air Liquide bij Terneuzen is voortaan bereid om zijn energieverbruik te spreiden over de dag. Daardoor komt er snel extra stroom beschikbaar voor negentien, mogelijk zelfs meer dan zestig andere Zeeuwse bedrijven.

"Dit is heel goed nieuws voor bedrijven in de regio en laat zien dat samenwerking en flexibiliteit echt het verschil kunnen maken", zegt directeur netplanning Robert Kuik van Tennet bij Omroep Zeeland,

Projecten die onzeker waren kunnen nu toch doorgang vinden, zegt woordvoerder Gijsbrecht Gunther van kunstmestfabriek Yara. "Er zijn minder zorgen dat de fabrieken die elektriciteit nodig hebben, zoals de nieuwe CCS-fabriek voor CO2-opslag, moeten minderen of helemaal moeten sluiten."

Zeeland (en met name een aantal grote bedrijven rond Terneuzen) was een van de eerste regio's die te maken kregen met netcongestie. Netcongestie houdt in dat er steeds meer stroom wordt gevraagd op hetzelfde moment, terwijl de ruimte op het elektriciteitsnet niet even hard is mee gegroeid.

In de ijskast

Bedrijven die extra stroom nodig hadden, werden door Tennet in de wacht geplaatst. Alleen al in Zeeuws-Vlaanderen betreft dat 70 bedrijven. Het zag er tot voor kort naar uit dat ze tot 2035 of nog langer moesten wachten voor een extra aansluiting. Allerlei uitbreidingsplannen verdwenen in de ijskast.

Een overeenkomst van Tennet met Air Liquide lijkt een eind te maken aan de sombere verwachtingen. Air Liquide is een multinational die allerlei gassen produceert, zoals helium, stikstof en kooldioxide, en ook medische gassen en waterstof. Bij het bedrijf werken meer dan 66.000 mensen in 60 landen.

Voor de vestiging bij Terneuzen is het bedrijf nu bereid om zijn energieverbruik te spreiden: minder stroomverbruik tijdens piekuren en meer tijdens daluren. Dat geeft veel ruimte op het stroomnet. In ruil krijgt Air Liquide korting op het transporttarief voor stroom.

Omdat het gaat om "bedrijfsgevoelige informatie" wil Air Liquide niet vertellen hoeveel extra megawatts er precies beschikbaar komen.

Extra aansluitingen

Duidelijk is wel dat het om enorme hoeveelheden gaat. Netbeheerders Tennet (hoogspanningsnet) en Stedin (laagspanningsnet) zeggen in eerste instantie negentien klanten te kunnen helpen, en het is de bedoeling dat de komende maanden de hele wachtlijst wordt weggewerkt. Ook twee bedrijven in Middelburg en in Goes krijgen stroom.

"Het geeft bedrijven de kans om te groeien en mee te doen aan de energietransitie", reageert de Zeeuwse gedeputeerde Jo-Annes de Bat. "We moeten op deze koers blijven, want er zijn nog te veel gebieden in Zeeland waar het aan netcapaciteit ontbreekt."

Met bloemen, zoenen, een persoonlijk woord van Kamervoorzitter Bosma en tromgeroffel op de kamerbankjes is in Den Haag vanmiddag afscheid genomen van 70 Kamerleden. 23 Kamerleden kozen zelf voor een vertrek en stelden zich niet meer verkiesbaar, 47 anderen moeten door zetelverlies bij de verkiezingen het veld ruimen.

Het grootst was die klap voor Nieuw Sociaal Contract: de voltallige fractie vertrekt omdat de partij van twintig naar nul zetels ging.

Met een grapje hier en een woordspeling daar probeerde Kamervoorzitter Bosma daar vandaag een niet te groot drama van te maken. Zo zei hij tegen Olger van Dijk dat NSC "misschien wel uit de rails liep maar Van Dijk niet, getuige zijn nieuwe baan bij ProRail". Faith Bruyning prees hij voor haar "tomeloze inzet voor een medisch centrum op Sint Eustatius". Volgens Bosma was dat wellicht de reden dat op die plek NSC juist wel een overwinning boekte.

Bij Nicolien van Vroonhoven werd de toon serieuzer. De "politica van de buitencategorie" dwong volgens Bosma respect af omdat ze ondanks alles met een "prettig soort van plichtsbesef" bleef doorgaan. Eerst als steun en toeverlaat van Pieter Omtzigt, na zijn vertrek ook als leider. Bosma noemde haar "beleidsbepalend" bij een "grote maar ook onstuimige fractie." Van Vroonhoven, maar ook haar opvolger Eddy van Hijum, kregen langdurig applaus, waarbij ze zichtbaar ontroerd waren.

Zo ook bij Marieke Koekkoek van Volt. Ze wilde graag door, maar na het zetelverlies van Volt is Laurens Dassen nu alleen. Bosma zei het heel jammer voor hen te vinden.

Staafdiagrammen en eikelmuis

Voor elk vertrekkend Kamerlid waren er persoonlijke woorden. Zo stond Bosma stil bij PVV'er Willem Boutkan, die op de uitslagenavond bij de verkiezingen in 2023 eerst niet door had dat hij in de Kamer kwam, tot zijn vrouw zapte naar de juiste zender. Zijn "golden voice" zal worden gemist, zei Bosma.

Met het vertrek van CDA'er Eline Vedder, het enige Kamerlid dat naast haar werk ook dagelijks agrariër is, wordt de Kamer volgens Bosma "een stukje killer". PVV'er Reinbert Blaauw kreeg lof voor zijn puntige teksten, BBB'er Pierik vanwege zijn voorliefde voor staafdiagrammen en tabellen en zijn vermogen om moeilijke materie in heldere taal uit te leggen. En dankzij "ongewone jongen" Geert Gabriëls van GroenLinks-PvdA weten we nu wat een eikelmuis is, zei Bosma.

'Ophef minder belichten'

Sommige Kamerleden keren misschien nog terug als zittende Kamerleden doorschuiven naar een kabinet. Bosma denkt dat dat wellicht opgaat voor VVD'er Simone Richardson. Vier keer kwam ze de Kamer in om collega's te vervangen. Dat zou ook voor VVD'er Bart Bikkers kunnen gelden, die op plek 23 stond en het net niet redde.

Een staande ovatie was er voor een van de langstzittende Kamerleden, SP'er Van Nispen. Meer dan 4000 Kamerdagen was hij actief. De politiek ligt vaker dan vroeger onder vuur, zei Van Nispen in een korte toespraak. Maar de media mogen wat hem betreft de ophef wat minder belichten en het werk achter de schermen wat vaker. Zelf heeft hij bijvoorbeeld 1060 moties ingediend. "En ja Henri, die waren allemaal even goed" zei hij, grappend naar CDA-leider Bontenbal, die de hoeveelheid moties in de Kamer veel te groot vindt.

'Fenomeen Timmermans'

Vrijwel zeker keert ook een van de prominentste Kamereden, Frans Timmermans, niet terug. Hij was vanmiddag ook niet bij het afscheid. De GroenLinks-PvdA-leider stopte op de verkiezingsavond nadat uit de exitpoll duidelijk was geworden dat zijn partij fors had verloren. Timmermans zei toen dat hij de kiezers niet heeft "kunnen overtuigen". Hij nam daarvoor "de volledige verantwoordelijkheid".

Bosma stond uitgebreid stil bij Timmermans' inzet, humor en zelfspot. "Weinigen kunnen bogen op zo'n carrière. Hij was een van de meest gezichtsbepalende politici van de afgelopen twintig jaar. Een fenomeen vertrekt uit de Kamer."

Hoe herstelt de natuur zich als je een stukje duin omheint zodat damherten en andere grazers er geen schade meer kunnen aanrichten? Om dat vast te stellen, wordt een nieuw onderzoeksprogramma in stelling gebracht dat gegevens van slimme camera's, audio-opnames, radargegevens, DNA-onderzoek en een AI-platform met elkaar combineert.

Dit onderzoeksprogramma is opgezet om, in heel Nederland, alle naar schatting 49.000 plant-, dier- en schimmelsoorten in kaart te brengen en ze een barcode toe te kennen in een speciale DNA-bibliotheek. Vervolgens kunnen die gegevens worden ingezet om de staat van de natuur te beoordelen.

Vijf jaar geleden begon onderzoekscentrum Naturalis samen met de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Twente en het Westerdijk Instituut aan de bouw van deze bibliotheek (ARISE genaamd) die vandaag wordt gelanceerd.

Bij het omheinde stukje grond in de duinen komen een boswachter, een medewerker van Waternet, een UvA-wetenschapper en een programmamanager van Naturalis samen. Zij controleren de camera en audioapparatuur.

De onderzoekers worden bij hun veldwerk in Nederland ondersteund door nieuwe technologieën. Die maken het mogelijk dat van elk van de 49.000 soorten het liefst drie exemplaren in de database komen. Naast AI, dat helpt de foto's en audio op soort te beoordelen, zijn er ook nog zo'n tweehonderd burgeronderzoekers die soorten helpen verzamelen.

Stel dat een van die vrijwilligers een bepaald vliegje vindt dat nog niet in de database is opgeslagen, dan wordt die via speciale toolkits naar Naturalis verstuurd. Daar wordt deze met speciale apparatuur gefotografeerd, opgeslagen en gelabeld.

Vervolgens wordt van dat vliegje het DNA afgelezen. Dat specifieke vliegje krijgt uiteindelijk een barcode en een plekje in het systeem, waar alle verzamelde gegevens over die soort samenkomen. Inmiddels is dat gelukt bij 84 procent van de planten, 76 procent van de dieren en 44 procent van de schimmels van de in Nederland bekende en gevestigde soorten.

Over een tijdje zal die database alle soorten in kaart hebben gebracht. Al is het werk nooit klaar, want er worden tijdens het verzamelen telkens nieuwe soorten ontdekt.

En dan? Allereerst scheelt het de onderzoekers zeeën van tijd, nu deze database het monnikenwerk overneemt. Waar een wetenschapper dagen bezig kon zijn met op tweehonderd foto's labelen welk dier er te zien is, doet AI dat in tien minuten. Die tijd die zo wordt bespaard, komt vrij voor onderzoek.

Programmamanager Elaine van Ommen Kloeke: "We willen heel graag weten hoe het met de natuur en bepaalde soorten gaat. Met dit programma kun je antwoorden geven op de vraag: wie eet wie, hoe gaat het met een populatie, komt deze soort hier voor? En als je er nog meer data aan koppelt: hoe goed of hoe slecht gaat het met de natuur? En hoe kun je die vervolgens het beste beschermen?"

Deze onderzoeksmethode wordt dus ook toegepast in de Waterleidingduinen. UvA-wetenschapper Emiel van Loon: "De damherten zijn zulke grote grazers dat andere soorten, denk aan konijnen of insecten, erdoor afnemen. Dus hebben we hier een hek omheen gezet zodat de damherten er niet bij kunnen, en monitoren we met deze camera welke dieren langskomen. Ook maken we audio-opnames. Want van heel veel dieren weten we nog nauwelijks welke geluiden ze maken."

Effect windmolenpark op ecosysteem

Hiermee kan je dus meten en aantonen wat goed is voor de natuur, of juist slecht, zegt Van Ommen Kloeke. "Denk bijvoorbeeld aan wat een windmolenpark op zee doet met het ecosysteem daar. Of denk aan bouwbedrijven die willen bouwen in een gebied met een kwetsbare soort, of die juist voor natuurinclusief bouwen gaan: is dat vervolgens geslaagd?"

Dat Naturalis dit programma is begonnen, met een miljoenenbijdrage van de overheid, bleef niet onopgemerkt. Meteen stonden buitenlandse instellingen in de rij om te vragen wanneer ook zij gebruik mochten maken van ARISE. En dat is uiteindelijk ook het doel: internationale bibliotheken aan elkaar koppelen, zodat er nog meer kennis beschikbaar komt die kan worden uitgewisseld.

Zover is het nog niet, want het is juist belangrijk dat nu eerst de planten en dieren waar nog weinig tot geen onderzoek naar gedaan aan de beurt komen, zegt Van Ommen Kloeke. "Anders krijg je weer een database met alle oude bekenden. Daarom gaan we eerst ervoor zorgen dat echt alle Nederlandse soorten in kaart zijn gebracht."

De Tilburgse politie heeft vanochtend de grootste moeite gehad om een man op te pakken die door de Belgische politie werd gezocht.

De man sprong tijdens een achtervolging door de politie uit een rijdende auto in Tilburg, rende door een groengebied en kreeg toen een lift van een nietsvermoedende scooterrijder, meldt Omroep Brabant.

Het is niet bekendgemaakt waarvan de man wordt verdacht.

De politie kwam in actie na een telefoontje van Belgische collega's. Zij zeiden dat er een verdachte auto vanuit België richting Nederland reed.

Hoge snelheid

Toen politieagenten de auto in Tilburg zagen rijden gaven ze de bestuurder een stopteken. De verdachte negeerde dat en ging er met hoge snelheid vandoor. Agenten achtervolgden hem en zagen dat de bestuurder met zijn auto een ander voertuig raakte.

Even later sprong de verdachte uit de nog steeds rijdende auto die daarna onbemand en spookrijdend doorrolde. De lege auto kwam pas tot stilstand toen twee agenten er snel een politieauto voor zetten.

Natuurgebied

De verdachte klom intussen een hek over en kwam in natuurgebied Huis ter Heide terecht. Daar zocht de politie hem, geholpen door honden en een politiehelikopter.

Maar de verdachte bleek alweer verder gelopen te zijn. Een politieagente zag dat hij een scooterrijder om een lift had gevraagd. De scooterrijder reed met de verdachte achterop weg, maar stopte toen de agente hem daartoe maande. Zijn 'passagier' kon zonder problemen worden opgepakt.

Dieven hebben zes historische marmeren beelden gestolen uit het Nationaal Museum in de Syrische hoofdstad Damascus. Dat meldt het museum aan persbureau AP.

Het museum in Damascus is het grootste in het land. Er liggen vele waardevolle historische objecten uit de geschiedenis van het land van de prehistorie tot de Ottomaanse periode. Welke beelden de dieven hebben meegenomen is nog niet bekendgemaakt.

De diefstal werd maandag ontdekt en sindsdien is het museum gesloten. Het museum werd in januari volledig heropend na een onrustige periode waarin het regime van president Assad was gevallen. Daarvoor was het tussen 2011 en 2018 volledig gesloten, waarna een deel weer werd geopend.

Het museum had extra veiligheidsmaatregelen genomen sinds de start van de oorlog, waaronder extra toegangspoorten en meer cameratoezicht. In het museum is een onderzoek gestart naar de diefstal. De Syrische regering heeft nog niet gereageerd.

In de traditionele carnavalssteden hebben tienduizenden mensen vanochtend afgeteld tot 11.11 uur. Daarna barstte een volksfeest los dat het begin markeert van het carnavalsseizoen.

"We zijn los", zei een feestvierder bij de Sint Janskathedraal in Den Bosch tegen Omroep Brabant.

Op het Munsterplein in Roermond werd het aftellen begeleid door elf kanonschoten, om, zoals L1 Nieuws schrijft, "de boze geesten te verjagen en te zorgen voor een zonnig en mooi feest".

In Venlo ging het niet helemaal goed. Bij het tweede kanonschot was daar geen knal te horen, maar sloeg een metershoge steekvlam uit het kanon. Niemand raakte gewond. Vermoed wordt dat het buskruit dat naast het kanon lag voor de overige kanonschoten, vlamvatte.

Extra treinen

De NS zet de hele dag extra treinen in naar de grote carnavalssteden. Op station Den Bosch wordt de bezoekersstroom door de stationstunnel geleid in plaats van bovenlangs: vorig jaar was het zo druk dat het station tijdelijk werd afgesloten.

In Den Bosch ging het goed vanochtend, in Roermond hadden treinreizigers pech. Door een defecte trein tussen Venlo en Mönchengladbach reden de treinen naar Roermond niet. NS raadde reizigers aan om de bus te pakken, maar die deed er zolang over dat veel mensen het aftelmoment in Roermond misten.

Overvloed naar somberheid

De laatste jaren is het op de elfde van de elfde vaak net zo druk als tijdens het carnaval zelf. Maar in feite is dat niet nieuw, zegt hoogleraar Paul van Geest. "Zowel 11 november als carnaval zijn momenten van overvloed naar soberheid", zegt hij.

Al In de middeleeuwen leidde 11 november de aanloop in naar kerst, carnaval zelf was ook toen de opmaat tot het vasten tot aan Pasen. "We kunnen immers niet altijd feesten, er is ook een tijd van stilstaan", zegt Van Geest. "Maar dat mag best met een feestje worden ingeluid. 11 november is eigenlijk een klein carnaval."

Die 11e november is niet toevallig gekozen, Dat heeft te maken met Sint-Maarten, ofwel Martinus van Tours. Dat was een Romeins legerleider uit de vierde eeuw die later bisschop werd in Frankrijk. Zijn bekendste daad was het delen van zijn mantel met een bedelaar die het koud had.

"Dat was revolutionair in de vierde eeuw", zegt Van Geest. "Je mantel was je status, je identiteit. In die tijd was niemand bij geboorte gelijk aan een ander. Martinus brak met die gedachte."

Gelijkheid en barmhartigheid

Bisschop Sint Maarten overleed in het jaar 397 en werd op 11 november begraven. Sindsdien staat die dag symbool voor gelijkheid en barmhartigheid.

Het is wat de prinsen carnaval tot op de dag van vandaag benadrukken: de CEO host en springt naast de bouwvakker in dezelfde boerenkiel. Carnaval is het feest van eerlijk alles delen en voor elkaar zorgen.

De gelijkheidsgedachte komt terug in het getal 11, dat ook te lezen is als twee gelijke enen naast elkaar. Het getal 11 wordt bovendien gezien als het gekken- of narrengetal, precies tussen de keurige 10 van de tien geboden en de perfecte 12 (van de twaalf apostelen).

Zo wortelt de elfde van de elfde op allerlei manieren in de middeleeuwen. Ook de bekendmaking van de nieuwe prinsen carnaval vanochtend is een eeuwenoude traditie,

"De prins is eigenlijk de oppernar. Hij neemt voor een paar dagen de macht over van de burgemeester en mag vrijuit spreken. In hun toespraken verwerken ze nog altijd kritiek, maatschappelijke thema's; dingen die leven bij de mensen."

Sint Maarten

Die kritiek' is er niet bij de viering van Sint Maarten boven de grote rivieren, vandaag. Uitgangspunt is hetzelfde verhaal van de barmhartige bisschop. Maar bij Sint Maarten, zoals dat vooral in Noord-Holland, Utrecht en Twente wordt gevierd, blijft het vaak bij kinderen die langs de deuren gaan, een liedje zingen en (een overvloed aan) snoep inzamelen.

Toch is ook bij de viering van Sint Maarten een tendens naar groot, groter, grootst. In de Indische Buurt in Amsterdam bijvoorbeeld is een Super Sint-Maartenparade, waarbij vanavond volgens NH Nieuws duizenden mensen worden verwacht.

De parade werd vorig jaar opgezet door twee Amsterdammers die de bewoners van vooral wat armere buurten dichter bij elkaar willen brengen. Volgens hen zorgt het feest ervoor dat mensen uit verschillende culturen op een speelse manier met elkaar in contact komen.

De Nederlandse journalist Ingeborg Beugel is in Griekenland in hoger beroep vrijgesproken van het illegaal onderdak bieden aan een asielzoeker. Ze was hier eerder voorwaardelijk voor veroordeeld tot 8 maanden. Als ze binnen drie jaar weer zo'n overtreding zou maken, moest ze de cel in.

Beugel leerde de 21-jarige Afghaanse vluchteling kennen toen ze in 2018 voor BNNVARA opnames maakte in een vluchtelingenkamp. Hij was drie jaar eerder uit zijn geboorteland gevlucht en was volgens Beugel "buiten zijn schuld slachtoffer van het feit dat de asielprocedures vertraging oplopen". Ze besloot hem daarom onderdak te bieden in haar flat in Athene, om de verdere asielprocedure af te wachten.

In 2021 bracht ze de jongeman over naar haar huis op het eiland Hydra, waar ze deels woonde. Er werd binnen enkele dagen een anonieme melding gedaan bij de autoriteiten dat ze onderdak verschafte aan een illegale immigrant. De man werd eerst opgepakt en toen Beugel verhaal ging halen werd zij ook anderhalve dag vastgezet.

Bekvechten met premier

Om Beugel te vervolgen werd een wet die al jaren niet was gebruikt van stal gehaald, die hulp aan illegaal in het land verblijvende personen strafbaar stelt. De maximumstraf daarop is een jaar cel en 10.000 euro boete.

Journalistenvakbond NVJ vroeg zich indertijd openlijk af of Beugel niet werd vervolgd vanwege haar werk: "Ik kan niet aantonen dat het verband houdt met haar werk als journalist, maar ze had twee dagen daarvoor nog een kritisch stuk geschreven in NRC", speculeerde voorzitter Thomas Bruning. Ook Beugel zelf merkte op dat ze het eerder nog aan de stok had gehad met de autoriteiten op Hydra over reportages.

Beugel raakte later dat jaar ook nog verwikkeld in een woordenwisseling met de Griekse premier Mitsotakis, die ze ervan beschuldigde te liegen over het illegaal terugduwen van vluchtelingenbootjes door de Griekse grenswachten. De ophef daarover liep zo hoog op dat Beugel niet meer over straat kon en uiteindelijk uitweek naar Nederland.

'Krankzinnig'

Eind vorig jaar werd Beugel schuldig bevonden in de zaak. Tot haar verbazing, omdat ze zei in het geheel geen moeite te hebben gedaan om de man te verbergen. "Het is krankzinnig. Het is bijna komedie", zei ze tegen De Groene Amsterdammer, een van haar werkgevers. "Ik ben veroordeeld omdat ik een jongen, die korte tijd door toedoen van de staat geen verblijfspapieren had, in huis had."

Tegenover de NVJ reageert Beugel triomfantelijk op haar vrijspraak nu. "De vreselijke mensen die me in de cel wilden voor het helpen van een vluchteling kunnen de klere krijgen. Net als de rechtse, racistische, xenofobe politici en hun duistere machten die journalisten het zwijgen willen opleggen."

De man om wie de hele zaak draaide kreeg uiteindelijk asiel in de EU. Hij woont tegenwoordig in Nederland.

Wat begon als een koopjesdag, begint steeds meer te lijken op een koopjesmaand. Black Friday valt traditioneel pas aan het einde van november, maar winkels strooien nu al met aanbiedingen en advertenties. De hoop van winkels is op meer omzet, maar ook de stevige concurrentie kan winkels bijna dwingen eerder te beginnen.

Jaar op jaar worden records gebroken als het gaat om aankopen rond Black Friday. Afgelopen jaar verwerkte betalingsbedrijf iDEAL 12 procent meer transacties dan het jaar ervoor in de week rond Black Friday. Het bedrijf achter de betaaldienst, Currence, ziet dat de week voor Black Friday structureel de drukste online koopweek van november is.

Afgelopen jaar was Black Friday voor het eerst niet de dag waarop de meeste transacties werden gedaan. Dat was een paar dagen daarvoor.

"De deals vliegen je steeds eerder om de oren", ziet ook retaildeskundige van ING Dirk Mulder. Dat valt consumentenpsycholoog Patrick Wessels ook op. "Mensen kunnen hun geld maar een keer uitgeven. Het is dus prettig om als winkel de mensen vroegtijdig binnen te hebben."

Zo begint doe-het-zelfwinkelketen Karwei dit jaar voor het eerst met een actieperiode die meerdere weken loopt. "De laatste vijf jaar zien we dat de consument steeds vroeger op zoek gaat naar Black Friday-deals. De consument start steeds eerder en kan elke euro maar één keer uitgeven en die boot wil je als winkelketen dus niet missen", zegt marketingdirecteur Wienke Truijen.

Volgens Niels Holtrop, universitair docent Marketing bij de Maastricht Universiteit verschilt het per winkelcategorie wanneer, en of er acties lopen. "Als er binnen je sector bedrijven mee beginnen moet je eigenlijk meedoen. Je krijgt het versterkende effect als je concurrent dan eerder begint."

Gevoelige consument

Die onderlinge concurrentie speelt net zo goed bij consumenten, ziet Wessels. "Aan Black Friday zit een heel sociaal aspect: als de een een aanbieding heeft, wil de ander die ook. We maken elkaar een beetje gek daarin."

Volgens hoogleraar Consumentengedrag aan de Maastricht Universiteit Caroline Goukens stimuleert een koopjesperiode juist aankopen omdat koopjes plezier geven, en consumenten het gevoel bezorgen dat ze slimme kopers zijn. Daarnaast speelt de koopjesperiode van Black Friday volgens Goukens in op het principe van schaarste: "Consumenten voelen zich sterk aangetrokken tot tijdelijke of beperkte aanbiedingen. Het is 'nu of nooit'."

Omzetgroei

Bovendien maken winkeliers veel omzet in de periode rondom Black Friday. "Het probleem van winkeliers is dat als je succes hebt met een Black Friday-actie, je dat meeneemt in de plannen van het jaar daarna. En omdat de omzet de rest van het jaar wat stroperig is, wordt die periode in november steeds belangrijker", zegt Mulder.

Een langere periode van acties, betekent namelijk dat klanten hun aankopen spreiden, of zelfs terugkomen. "Als je een week lang kortingen geeft komen klanten maar een keer, maar als je het spreidt komen ze misschien meermaals terug of blijven ze zelfs", zegt Holtrop.

Ook woonwinkel Bouman&Potter benadrukt het belang van die spreiding. "We doen het nu de hele maand, omdat mensen anders hun aankopen gaan uitstellen tot één actiedag", zegt Hans Bouman.

Volgens brancheorganisatie INretail is Black Friday een belangrijk moment op de winkelkalender geworden, en zien winkels de maand november als start voor de feestdagenperiode.

Kritiek

Toch klinkt de afgelopen jaren ook kritiek op de koopjesdag, van bijvoorbeeld de Consumentenbond of Milieudefensie. De kortingen zijn vaak misleidend, en Black Friday zou overconsumptie stimuleren. De Autoriteit Consument en Markt doet daarom onderzoek of winkeliers geen misleidende acties aanbieden.

Zo benadrukt INretail dat niet iedere winkel Black Friday nodig heeft. Waar de ene partij kortingsacties aanbiedt, grijpt de andere de dag juist aan om zijn duurzame waarde te laten zien.

Maar juist vanwege die onderlinge concurrentie kunnen winkels, als ze het zouden willen, moeilijk stoppen met Black Friday: "Er is best wat kritiek, dat het niet meer zou passen in de huidige tijd van duurzaamheid. Maar de meesten zien het toch als een periode waarin ze een belangrijk deel van de omzet en winst maken", zegt Mulder.

Toch zit er volgens Mulder wel een grens aan de tijd waarin winkeliers beginnen met de aanbiedingen. Een black half jaar zal er dus voorlopig niet aankomen.

In de Pakistaanse hoofdstad Islamabad zijn 12 mensen omgekomen en 27 mensen gewond geraakt toen dicht bij een rechtbank een autobom ontplofte.

Onder de slachtoffers is ook de dader. Volgens de minister van Binnenlandse Zaken probeerde hij eerst het rechtbankterrein op te rijden. Toen dat niet lukte liet hij de bom bij een politieauto afgaan.

Het was daar op dat moment druk, onder meer met mensen die een zitting wilden bijwonen. De aanslag is nog door niemand opgeëist.

Aanslag militaire school

Eerder vanochtend maakten veiligheidstroepen bekend dat ze gisteren hebben voorkomen dat leerlingen van een militaire opleiding in het district Zuid-Waziristan werden gegijzeld. Volgens een woordvoerder werd het complex aangevallen door zes terroristen, onder wie iemand die een bomauto bestuurde. Alle terroristen zouden zijn uitgeschakeld.

Het gebied dicht bij de Afghaanse grens was tot enkele jaren geleden een bolwerk van de Pakistaanse Taliban, IS en andere extremistische groepen. De Pakistaanse Taliban was in 2014 verantwoordelijk voor de aanval op een militaire school in Peshawar, waarbij 154 mensen werden doodgeschoten, voornamelijk kinderen. De terreurgroep zegt niets met de gijzelingspoging van gisteren in Zuid-Waziristan te maken te hebben.

Onrustig

In het grensgebied braken vorige maand gevechten uit tussen militairen van beide landen. Daarbij zouden honderden militairen en burgers zijn omgekomen.

Op 19 oktober kwam een staakt-het-vuren tot stand, maar een vredesakkoord bleef uit, omdat Afghanistan geen garantie wil geven dat de Taliban vanuit Afghanistan Pakistan niet opnieuw aanvallen.

Irakezen kiezen vandaag een nieuw parlement, te midden van een strijd tussen de Verenigde Staten en Iran om invloed in het land.

Ook 22 jaar na de Amerikaanse invasie waarbij dictator Saddam Hoessein ten val werd gebracht, blijft het politiek onrustig in Irak. Onder meer daarom zal de opkomst naar verwachting zeer laag zijn. Van de 32 miljoen stemgerechtigde kiezers hebben er slechts 21,4 miljoen hun gegevens bijgewerkt en een kiezerspas ontvangen voor de verkiezingen.

Naar verwachting van politiek analisten komt de opkomst dit jaar niet boven de 41 procent uit; dat zou een dieptepunt in de Iraakse politieke geschiedenis zijn. Journalisten van persbureau AP meldden vanochtend dat de opkomst in door hen bezochte stembureaus inderdaad laag is.

Werkeloosheid

Dat is onder meer te verklaren door de hoge werkloosheid in het land, die op ruim 14 procent ligt en bij jongeren; van de jongeren heeft een kwart geen baan. Ook wordt er onder meer geklaagd over corruptie en de falende stroomvoorziening, terwijl het land enorm rijk is door olie.

Eerdere verkiezingen werden vaak ontsierd door politiek geweld. Kandidaten werden vermoord, stembureaus werden aangevallen en het kwam tot botsingen tussen aanhangers van verschillende groepen. Dat geweld lijkt inmiddels te zijn afgenomen, hoewel er ook dit jaar een kandidaat werd vermoord. Er is veel beveiliging op de been. Onder meer politieagenten konden afgelopen zondag al stemmen zodat zij vandaag hun handen vrij hebben om de stemlokalen in de gaten te houden.

Het land kent vele bewegingen, die alle hun eigen invloed willen uitoefenen. Hoge regeringsposten worden verdeeld onder sjiieten, soennieten, Koerden, christenen en andere etnische en religieuze groepen die voor hun eigen belang strijden.

Boycot

Een van die bewegingen is de populaire Sadristische Beweging, die wordt geleid door de invloedrijke sjiitische geestelijke Muqtada al-Sadr. Die boycot het politieke systeem na mislukte regeringsonderhandelingen in 2021 door een patstelling met andere sjiitische partijen. Het betekent dat honderdduizenden van zijn aanhangers niet zullen stemmen.

Bij de verkiezingen speelt op de achtergrond ook de invloed van Iran en de Verenigde Staten. Sinds de invasie van de Verenigde Staten in 2003 zijn er tientallen sjiitische milities gevormd die gesteund worden door buurland Iran. Een aantal van deze groeperingen is ook vertegenwoordigd in de politiek en heeft geholpen om de huidige premier al-Sudani aan de macht te krijgen. Hierdoor heeft het buurland strategische invloed.

Tegelijkertijd dringt de VS er bij de Iraakse regering juist op aan om de invloed van de aan Iran gelieerde milities in te dammen. De afgelopen jaren vielen die meerdere malen Amerikaanse legerbases in het land aan.

Tweede termijn

Het is uiterst onzeker of al-Sudani een tweede termijn zal krijgen. Slechts één Iraakse premier, Maliki, diende meer dan één termijn. Naar verwachting zal het blok van al-Sudani de meeste zetels krijgen, zeker met de afwezigheid van al-Sadr. Maar een meerderheid zal hij niet behalen.

Dat betekent mogelijk dat er maandenlange onderhandelingen zullen volgen tussen de verschillende partijen over regeringsposten en de premiersfunctie.

Vier op de tien mensen delen na een echtscheiding zijn of haar pensioen niet met de ex-huwelijkspartner. De partner heeft daar na een echtscheiding wel recht op. Boosheid en verdriet spelen vaak een rol bij de keuze om ervan af te zien.

Dat staat in een onderzoek van Wijzer in Geldzaken, een initiatief van het ministerie van Financiën om mensen bewust te maken van financiële kwetsbaarheid bij grote veranderingen in het leven.

De helft

Volgens de wet hebben huwelijkspartners beiden recht op de helft van het gezamenlijk opgebouwde pensioen tijdens het huwelijk. Als een van de partners minder pensioen opbouwde, bijvoorbeeld omdat hij of zij minder werkte en juist meer zorgtaken deed, kan het verschil bij een echtscheiding worden rechtgetrokken, het zogeheten verevenen.

Maar 40 procent doet dat dus niet, vooral om gedoe of een conflict te voorkomen, zo staat in het onderzoek. Ook speelt mee dat tweederde van de gehuwden weinig weet over de pensioenverdeling bij een scheiding.

Eerlijk compenseren

Wijzer in Geldzaken wijst erop dat het veel uitmaakt op welke manier een advocaat of mediator het verdelen van het pensioen ter sprake brengt.

"Als professionals de nadruk leggen op het eerlijk compenseren van degene die minder pensioen op kon bouwen door zorgtaken, ziet men minder vaak af van verevening", zegt Lianne Aarntzen, universitair docent aan de Universiteit Utrecht. "Staat het recht op eigen pensioen centraal, dan wordt juist vaker afgezien van verdeling."

"Professionals moeten zich ervan bewust zijn dat de wijze waarop ze het gesprek voeren bepalend kan zijn. Misschien wel omdat emoties een grotere rol spelen dan kennis."

Campagne

Wijzer in Geldzaken lanceert vandaag een driedaagse campagne om mensen meer bewust te maken van de regels rond pensioenverdeling bij een echtscheiding.

"Bij grote veranderingen kijken mensen vooral naar het nu, minder naar later. Bij uit elkaar gaan, maar bijvoorbeeld ook bij trouwen of van baan veranderen. Terwijl juist dan de pensioengevolgen groot kunnen zijn", zegt Christian Meijer van Wijzer in Geldzaken. "Door je daarvan bewust te zijn, ben je beter voorbereid op het maken van keuzes voor de toekomst."

Mensen met uitgezaaide kanker leven iets langer dan zo'n vijftien jaar geleden. Uit onderzoek van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) blijkt dat 21 procent van de patiënten met uitgezaaide kanker drie jaar na de diagnose nog in leven is. Dat was eerder nog 17 procent.

Die verbetering geldt voor lang niet iedereen, want nog altijd overlijdt de helft van de patiënten met uitgezaaide kanker binnen zeven maanden na de eerste diagnose. Zo'n vijftien jaar geleden was dat vijf maanden.

Het IKNL keek in het onderzoek naar twee periodes, 2004-2008 en 2019-2023, en richtte zich op de mensen die uitgezaaide kanker blijken te hebben op het moment dat de ziekte werd vastgesteld. Bij een op de vijf van alle kankerpatiënten is de kanker al uitgezaaid bij de diagnose. Dat zijn ongeveer 22.000 mensen per jaar.

Overlevingskansen

Volgens het IKNL zijn de overlevingskansen sterk afhankelijk van de soort kanker. Bij prostaatkanker en borstkanker is de overleving het langst. Bij patiënten met melanoom, nierkanker, prostaatkanker en longkanker is de afgelopen jaren de meeste vooruitgang geboekt, omdat nieuwe therapieën daar werken.

Volgens Natasja Raijmakers, hoofdonderzoeker palliatieve zorg bij IKNL, is er de afgelopen jaren veel veranderd bij behandelingen: "Dankzij immunotherapie en doelgerichte therapie leeft een deel van de patiënten soms jaren langer. Maar het succes geldt lang niet voor iedereen: de mediane levensverwachting bij uitgezaaide kanker is helaas nog steeds beperkt, zeven maanden."

Het IKNL keek ook naar de behandelingen die patiënten met uitgezaaide kanker krijgen en concludeert dat een kwart van alle patiënten met kanker in de laatste maanden voor het overlijden zorg kreeg die niet passend was. Volgens IKNL komt dat doordat zorg die eerst passend was later meer nadelen dan voordelen krijgt.

Palliatieve zorg

Bij longkanker kregen de meeste mensen in de laatste maand zorg die niet meer passend was: 29 procent. Bij maagkanker en borstkanker was dat 25 procent. Het gaat dan om zorg in de laatste maand van het leven die niet zoveel zin meer heeft, zoals ziekenhuisopnames en bezoeken aan de spoedeisende hulp.

De opstellers van het rapport pleiten voor meer aandacht voor palliatieve zorg, dat is zorg voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn en een behandeling die vooral gericht is op de kwaliteit van leven.

De Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties zegt dat de meeste mensen niet kiezen voor eindeloos doorbehandelen. De federatie vindt het daarom belangrijk dat artsen in gesprek gaan met patiënten over wat nog wel en niet bijdraagt aan het leven van de patiënt.

Vuurwerkhandelaren zien meer én grotere bestellingen dan voorgaande jaren in dezelfde periode. NOS Stories sprak achttien handelaren. Zestien van hen zeggen meer bestellingen te krijgen. Eerder lieten twee andere winkeliers aan NH Nieuws weten ook meer te verkopen. Dat geldt ook voor de drie verkopers die RTV Utrecht sprak.

Vrijwel alle zestien vuurwerkhandelaren die meer bestellingen krijgen, zeggen tegen NOS Stories dat ook de bedragen per bestelling groter zijn. Daarbij worden percentages genoemd van 10 procent tot 60 procent.

Bart Pronk van Stichting Vuurwerkdealers Nederlands Consumentenvuurwerk herkent het beeld dat bestellingen groter zijn. "Landelijk zien we dat het aantal bestellingen ongeveer gelijk is, maar de inhoud per bestelling is aanzienlijk groter." Precieze percentages kan Pronk niet bevestigen, maar het gaat om een significante toename. Denk aan 25 procent tot 30 procent meer per bestelling, zegt hij.

'Nog één keer genieten'

Volgens Pronk plaatsen nu vooral de echte vuurwerkfans hun bestelling. "Later volgt de gemiddelde consument." Volgens Pronk wordt nu meer besteld vanwege het vuurwerkverbod dat volgend jaar mogelijk ingaat. Het kabinet wil dat het verbod volgend jaar ingaat, maar het is nog niet zeker of de wet dan al in werking kan treden.

"Je zal mensen niet snel horen zeggen dat ze het bewaren tot volgend jaar, al verwacht ik wel dat dit gebeurt", zegt Pronk. "Je hoort wel van mensen: we pakken dit jaar extra uit. Nog één keer met z'n allen genieten met vuurwerk dat je zelf voor je eigen huis gaat afsteken. Dat is de traditie die gaat stoppen."

Ook handelaren verwachten dat vuurwerkliefhebbers dit laatste jaar met een extra grote knaller willen afsluiten, of alvast een voorraadje willen aanleggen voor volgend jaar. Al is niet iedere vuurwerkhandelaar het daarmee eens.

Vooral vuurwerkfanaten

Net als Pronk zeggen de vuurwerkhandelaren dat de bestellingen nu vooral van vuurwerkfanaten komen. De gemiddelde consument gaat pas na Sinterklaas nadenken over de vuurwerkinkoop.

Wel verwachten veel handelaren dat deze lijn doorzet. Meerdere vuurwerkhandelaren laten weten hier rekening mee te houden met de inkoop.

Als het landelijk vuurwerkverbod ingaat, mogen georganiseerde groepen zoals buurt- of dorpsverenigingen alleen nog met toestemming van de burgemeester vuurwerk afsteken. Sommige handelaren verwachten dat de verkoop zich zal verplaatsen naar het illegale circuit en naar het buitenland.

De Houthi's in Jemen hebben in een bericht aan de Palestijnse terreurorganisatie Hamas in de Gazastrook aangegeven dat ze zijn gestopt met aanvallen op Israël en aanvallen op schepen in de Rode en Arabische Zee die ze aan Israël linken. Die aanvallen begonnen in 2023 omdat de Houthi's Hamas wilden steunen in de strijd in Gaza tegen het Israëlische leger. Sinds 10 oktober is daar een staakt-het-vuren van kracht.

"We houden de ontwikkelingen nauwkeurig in de gaten", schrijven de Houthi's in een brief aan de al-Qassam brigades van Hamas. "Als de vijand de agressie tegen Gaza hervat, hervatten wij onze militaire operaties tegen de zionistische entiteit en verbieden we opnieuw de Israëlische scheepvaart op de Rode en Arabische Zee." Met 'zionistische entiteit' wordt gedoeld op Israël.

Nooit officieel gestopt

Sinds het ingaan van het staakt-het-vuren zijn er geen Houthi-aanvallen tegen Israël of aan Israël gelinkte schepen meer geweest, maar de Houthi's hebben nooit officieel bekendgemaakt dat ze daarmee zijn gestopt.

De laatste aanval was op 29 september op het Nederlandse vrachtschip MV Minervagracht. Een Filipijns bemanningslid overleed een week later aan de verwondingen die hij daarbij opliep.

Scheepvaartverkeer

De Houthi-aanvallen hebben sinds het begin, in november 2023, aan zes zeelieden het leven gekost. Vier schepen werden tot zinken gebracht. Een keer werd een schip gekaapt. De bemanning daarvan werd in januari na ruim een jaar gevangenschap vrijgelaten. Het scheepvaartverkeer door de Rode Zee kwam voor een groot deel stil te leggen.

Israël en de VS vielen de Houthi's geregeld aan om hen tot stoppen te dwingen. Desondanks gingen de aanvallen door.

De Houthi's hebben sinds 2014 het noorden van Jemen en de hoofdstad Sanaa in handen. Ze zijn, net als Hamas in Gaza en Hezbollah in Libanon, een bondgenoot van Iran.

De Europese Commissie is bezig een nieuw inlichtingenorgaan op te zetten om geheime informatie beter te stroomlijnen. De Financial Times schrijft op basis van vier bronnen dat voorzitter Ursula von der Leyen gegevens van spionagediensten uit lidstaten beter wil samenbrengen om de veiligheid te vergroten. Het is niet de bedoeling zelf te gaan garen of spioneren.

"De spionagediensten van de lidstaten weten een hoop en de commissie weet een hoop. We moeten een betere manier vinden om dat bij elkaar te brengen en effectieve partners te zijn", legt een van de anonieme bronnen uit in de krant. "Voor wat hoort wat, in dit wereldje."

Een EU-woordvoerder wil officieel weinig toelichten over de plannen. "Er wordt naar gekeken en over gesproken", wil die er alleen over kwijt tegen de krant. Een tijdpad zou er nog niet zijn.

Geen Europese CIA

De EU heeft geen eigen inlichtingendienst, zoals bijvoorbeeld de CIA in de VS, de Britse MI6 of de AIVD in ons land. Wel werken landen samen onder de diplomatieke vleugel van de EU in het Intelligence and Situation Centre (Intcen), dat veiligheidsanalyses en risico-inschattingen maakt op basis van gedeelde inlichtingen. Deze praktijk ontstond na de aanslagen van 9/11 en werd in 2011 geformaliseerd.

De noodzaak voor een eigen inlichtingentak voor de Europese Commissie groeide door de Russische inval in Oekraïne en twijfel over Amerikaanse betrokkenheid onder president Trump. Von der Leyen wil daarom medewerkers van verschillende Europese inlichtingendiensten bijeenbrengen om gegevens te delen. Dat zou moeten gebeuren door detacheringen bij de Commissie, die verantwoordelijk is voor het dagelijks bestuur van de EU.

Wantrouwend

Er zijn ook bezwaren tegen een dergelijke dienst. Nationale overheden zijn bijvoorbeeld altijd voorzichtig met het gunnen van meer macht aan Brussel. Daarnaast bestaat de vrees dat de dienst feitelijk het werk van Intcent dunnetjes overdoet.

Bovendien zijn inlichtingendiensten altijd wantrouwig om informatie te delen, uit angst dat die gegevens of de manier waarop ze verkregen zijn in verkeerde handen vallen. Ruslandvriendelijke regeringen als Hongarije binnen de EU zouden dat wantrouwen vergroten. Voordat er informatie wordt gedeeld zal er dus eerst afgesproken moeten worden hoe het lekken van gegevens kan worden voorkomen.

Vorige maand presenteerde de EU een plan om honderden miljoenen euro's te steken in de gezamenlijke veiligheid. Met dat geld zou onder meer een droneschild moeten worden ontwikkeld en meer artilleriesystemen en grondtroepen worden gefinancierd.

Nog geen twee jaar geleden werden ze geïnstalleerd, vandaag nemen ze al afscheid. Zeventig Kamerleden keren na vanmiddag niet meer terug in de blauwe bankjes.

Sommigen hebben er zelf voor gekozen, zoals SP-Kamerlid Michiel van Nispen, die het na ruim 11 jaar mooi geweest vindt. Voor anderen, waaronder het grootste deel van de twintig koppen tellende NSC-fractie en voor andere kandidaten van partijen die verlies leden, is het een hard gelag.

Zoals voor GroenLinks-PvdA-Kamerlid Geert Gabriëls, die met zijn plek 19 op de lijst dacht Kamerlid te blijven. Tot de voorkeursstemmen bekend werden en hij samen met fractiegenoot Jimme Nordkamp net buiten de boot bleek te vallen. "Ja daar baal ik enorm van."

De 68-jarige NSC'er Harm Holman had de keus om te stoppen dan al wel zelf gemaakt, het verdwijnen van zijn hele fractie noemt hij bedroevend. Ook al was hij "ergens ook blij" dat het kabinet ten val kwam omdat het "echt niet meer ging".

Afscheid live bij de NOS

Het afscheid van de Kamerleden is vanaf 13.00 uur te volgen via een livestream op NOS.nl en in de NOS-app.

De meeste NSC-kamers zijn daags voor het afscheid leeg en verlaten, maar Holman is nog druk. Samen met ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis, die als nummer 2 op de lijst van zijn partij wel werd herkozen, werkt hij tot het laatst aan een initiatiefwet voor de toekomst van de landbouw. Vandaag dienen ze het voorstel in waarin staat dat een boer alleen zoveel koeien mag houden als past bij de hoeveelheid landbouwgrond die hij heeft.

De dag voor zijn vertrek uit de Kamer is hij met zijn vrouw onderweg naar Den Haag als ze om beurten vanuit de auto telefonisch hun verhaal doen. Dat het indienen van de wet nog lukt geeft "een leuk feestelijk tintje" aan een verder "allerminst feestelijk afscheid voor zijn partij", zegt Holman. Hij hoopt dat de onderhandelaars voor een nieuw kabinet serieus naar het plan kijken, want "zonder beweging in het stikstofdossier" wordt het voor het hele land "heel zwaar".

Maar het is ook wel goed om te stoppen nu, zegt Holman. Kamerlid zijn was ook topsport, volgens hem zelfs een aanslag op z'n gezondheid. Zijn vrouw beaamt dat. Na deze tropenjaren, met honderden mails en berichten per dag is het nu tijd om bij te komen. Ze hopen binnenkort samen een reis naar Zuid-Amerika te maken. Er moet nog wel wat verder worden afgeschaald: Holman staat als gedreven landbouwwoordvoerder "altijd aan". Holman zelf: "Ik leer de uitknop af en toe al wel te vinden."

Geert Gabriëls

Die uitknop had GroenLinks-PvdA-Kamerlid Geert Gabriëls nog liever helemaal niet ingedrukt. Twee jaar geleden kwam de oud-gedeputeerde uit Limburg vol ambitie en energie naar Den Haag. Het Kamerlid dat zich met waterbeleid en PFAS bezighoudt had nog veel plannen.

De teleurstelling is dan ook groot. Niet over de voorkeurstemmen want er komen "vier toppers bij", zegt hij. Maar het niet verkozen worden was volgens Gabriëls best even slikken. Toch heeft hij nog een beetje hoop. Mocht zijn partij in een kabinet komen en er Kamerleden doorschuiven is er misschien nog kans. Daarom woont hij de fractievergaderingen voorlopig nog bij.

Gabriëls zegt sinds zijn vijftiende nooit zonder werk te hebben gezeten, dus "dat wordt na vandaag toch wel even gek".

Claudia van Zanten

Ook voor BBB'er Claudia van Zanten is het de laatste dag. "Politiek is mijn passie, dus ik was liever doorgegaan. Maar het hoort er ook een beetje bij, dat weet je als je de politiek in gaat."

Ze gaat de komende tijd vooral "koffiedrinken met potentiële werkgevers" maar weet nog niet wat ze nu gaat doen. En een terugkeer ooit in de Kamer? "Je moet nooit iets uitsluiten. Ik bedoel, kijk naar de terugkeer van Mona Keijzer."

Michiel van Nispen

SP-Kamerlid Van Nispen nam de stap zelf, toch heeft hij vandaag gemengde gevoelens. Van Nispen vond het Kamerwerk eervol, maar voelde de afgelopen jaren "toenemend ongemak over het functioneren van de politiek".

Op feestjes en in sportkantines werd hij aangesproken over "de ophef die in de politiek en media hoogtij leek te vieren". Van Nispen erkent dat de politiek er de laatste jaren niet altijd in slaagde problemen goed op te lossen, maar, zegt hij, "er is ook een ander verhaal".

Zoals het extra geld voor de sociale advocatuur, het toegankelijker maken van rechtshulp in wijken, en het werk van de parlementaire enquêtecommissie die de fouten in de toeslagenaffaire verder blootlegde. Voor deze zaken zette hij zich in, daar is hij ook trots op.

Hoe pijnlijk het ook is dat de kiezer de SP de afgelopen jaren steeds minder wist te vinden, zijn idealen worden er niet minder om. Ook buiten de Kamer wil Van Nispen zich "blijven inzetten voor het versterken van democratie en rechtstaat".

India heeft door het hele land de veiligheidsmaatregelen opgeschroefd na de explosie in New Delhi gisteravond. Hoewel nog niet bekend is wat daarvan de oorzaak is, houden velen rekening met een zelfmoordaanslag.

Een auto explodeerde gisteren tijdens de avondspits in het drukke verkeer bij het Rode Fort, een toeristische trekpleister in de Indiase hoofdstad. Het voertuig kwam tot ontploffing bij een verkeerslicht voor een metrostation.

Zeker acht mensen kwamen om het leven, sommige media hebben het over negen of tien doden. Zeker twintig mensen raakten gewond. De explosie leidde tot een ravage: meerdere auto's en riksja's vatten vlam.

Videobeelden

Hoewel het onderzoek nog loopt speculeren Indiase media dat het om een aanslag gaat. De plek en de kracht van de explosie zouden daarop wijzen. Bovendien werd de bestuurder enige tijd voor de ontploffing gefilmd op de parkeerplaats van een nabijgelegen moskee, waar hij lange tijd leek te wachten op iets.

Volgens de minister van Binnenlandse Zaken zullen dergelijke camerabeelden cruciaal zijn om te achterhalen wat er is gebeurd. Of de inzittende van de auto onder de doden is en wat zijn identiteit was, is nog niet bekend.

India-correspondent Devi Boerema:

"Er zijn gisterochtend in een buitenwijk van New Delhi ook mensen aangehouden met geweren, explosieven en ontstekingsmechanismes. De politie spreekt van een terreurcel uit Kashmir en een van de scenario's waar men nu van uitgaat, is dat de man in de auto verbonden is met die eerder aangehouden groep.

Als het inderdaad gaat om een zelfmoordaanslag van mensen uit Kashmir, dan ligt dat zeer gevoelig voor de regering. Eerder dit jaar heeft India na een aanslag op voornamelijk hindoe-toeristen in Kashmir meteen de conclusie getrokken dat Pakistan erachter zat en dat land aangevallen. Dus wat zou de regering doen als zoiets nu gebeurd is in het centrum van de macht in New Delhi? Iedereen houdt de adem in."

De hele nacht hebben rechercheurs onderzoek gedaan op de plek van de explosie. Hoewel het plaats delict nog steeds is afgezet, gaan de winkels in de buurt deze morgen wel weer open.

Beelden van de ravage:

Uit voorzorg heeft India door het hele land en met name in de hoofdstad de veiligheidsmaatregelen aangescherpt. De beveiliging van de internationale luchthaven van New Delhi, overheidsgebouwen en metrostations is verzwaard. Ook wordt het verkeer in de stad gecontroleerd.

De Amerikaanse ambassade raadt landgenoten aan menigtes in de buurt van het Rode Fort voorlopig te mijden. Ook is het advies alert te blijven bij toeristenbestemmingen. Het Nederlandse reisadvies is niet aangescherpt. Voor het overgrote deel van India gold al het advies op te passen voor veiligheidsrisico's, voor de grensregio's en bepaalde gebieden in Centraal-India was het reisadvies al rood of oranje.

Ondanks de speculatie over een aanslag is premier Modi vanmorgen naar Buthan gevlogen voor een gepland bezoek aan het buurland. Na de aanslag in Kashmir in april brak Modi nog een bezoek aan Saudi-Arabië voortijdig af. India voerde daarna enkele weken lang een luchtoorlog aan de grens met Pakistan, tot er na bemiddeling door onder andere de VS een bestand kwam.

Een plek met ruimte voor weelderige planten, rondfladderende vlinders en rust. Steeds meer mensen kiezen ervoor om begraven te worden op een natuurbegraafplaats. Die begraafplaatsen zijn vooral buiten de stad te vinden, al beginnen er ook in steden initiatieven te ontstaan.

Want ook daar groeit interesse in natuurbegraven, ziet de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen (LOB). In Nederland zijn er zo'n veertig natuurbegraafplaatsen, vooral in de oostelijke helft van het land. "Voor nabestaanden uit de Randstad kan zo'n graf wel 100 kilometer verderop zijn", zegt Esther Kooistra van de LOB.

Ze ziet dat steeds meer beheerders van stedelijke begraafplaatsen daarom een zogenoemd natuurvak willen inrichten. Dat is mooi, vindt Kooistra. "Mensen vinden het toch fijn om terecht te kunnen bij een begraafplaats in de eigen omgeving."

Natuurbegraven

Hoewel steeds meer mensen worden gecremeerd, blijft er ook een grote groep Nederlanders die worden begraven. Dat gebeurt niet altijd in een gekaderde rij op een kerkhof, maar ook op mooie plekken in de natuur.

Op natuurbegraafplaatsen gaan graven op in de natuur en zijn ze niet te herkennen aan een monument of grafsteen. In sommige gevallen ligt er op de begraafplek een houten gedenkteken, dat met de jaren vergaat. De gebieden zijn niet omheind en vrij toegankelijk.

Voor sommigen speelt duurzaamheid een rol bij de voorkeur voor natuurlijk begraven. De overledene kan biologisch afbreekbare kleding dragen en de kist bevat geen vervuilend materiaal zoals lak of metaal.

In Eindhoven bestaan sinds kort twee natuurvakken op begraafplaatsen van parochie Sint Joris. "Het is heel simpel", zegt bestuurslid Nico van Dongen. "We hoorden dat meer mensen in de natuur begraven willen worden, maar dat de grote parken buiten de stad te ver weg zijn."

De begraafplaatsen aan de Doelenstraat en de Kerkhoflaan hadden beide nog een perceel over. De stukken grond werden van oudsher vrijgehouden voor slachtoffers van een epidemie, vertelt Van Dongen. "Bij uitbraken van tyfus en difterie moesten in korte tijd veel mensen begraven worden, maar dat speelt tegenwoordig niet meer."

Beschermde natuur

En zo kon de parochie een natuurbegraafplaats inrichten, waar plek is voor zo'n honderd graven. Zonder grafmonument, bossen bloemen en kaarsen; de natuur doet het werk ("al moet je het natuurlijk wel een beetje bijhouden").

De oplossing van een natuurvak is volgens Van Dongen een logische ontwikkeling. "We zijn nu een van de eersten in een stedelijk gebied, maar ik verwacht dat er binnen een jaar een stuk meer zijn."

Ook in de gemeente Alphen aan den Rijn wordt volgend jaar een natuurvak gerealiseerd, op een begraafplaats in Hazerswoude-Dorp. Ook hier was de aanleiding de groeiende vraag van bewoners, zegt wethouder Relus Breeuwsma.

"In eerste instantie wilden we een echte natuurbegraafplaats maken, maar daar bleek de bodem niet geschikt voor", zegt hij. Dus koos de gemeente voor een braakliggend stuk grond op een bestaande begraafplaats. Er komt plek voor circa 200 graven.

In Ede bestaat al tien jaar de mogelijkheid tot natuurbegraven op de gemeentelijke begraafplaats. Daar is zoveel belangstelling voor dat er geen plek meer is. "We krijgen elk jaar mailtjes en belletjes van mensen die het graag zouden willen", zegt een woordvoerder van de gemeente.

Hoewel Ede dicht bij natuur ligt en de gemeente graag een 'echte' natuurbegraafplaats wilde faciliteren, is dat volgens de woordvoerder nog niet zo makkelijk. "Veel omliggende natuur is beschermd. Je kunt niet zomaar ergens een begraafplaats aanleggen."

'Hoe groener, hoe beter'

De organisatie Natuurbegraven Nederland, die natuurbegraafplaatsen realiseert, herkent de groeiende populariteit van natuurbegraven, ook in stedelijke gebieden. Natuurlijke vakken in steden zijn volgens woordvoerder Hanneke Reijnders op zich een goede ontwikkeling.

"Uiteindelijk is het hoe groener, hoe beter. We moedigen ieder initiatief aan dat goed is voor de natuur", zegt ze. "Maar anderzijds wordt een groen vak op een reguliere begraafplaats nooit een openbaar natuurgebied."

Het geweld in het Afrikaanse land Sudan escaleert. Tegelijkertijd proberen Sudanezen hun leven weer op te bouwen in de hoofdstad Khartoem, daar waar de ellende jaren geleden begon.

Mona Ahmed kijkt uit het raam van een taxibusje. Eindelijk is de lerares weer thuis in haar stad, die ze achterliet omdat de gevechten haar buurt bereikten. Ze voelt blijdschap en verdriet. Verdriet omdat haar stad zwaar beschadigd is. Blijdschap omdat ze eindelijk haar thuis weer terug gaat zien.

Kapotgeschoten stad

Jarenlang verbleef ze in een vluchtelingenkamp elders in het land. Nu heeft de overheid haar gevraagd om weer terug te keren. Ze rijdt langs een speelterrein dat zwaar beschoten is en wijst naar een winkel in puin. "Daar speelden mijn kinderen vroeger en daar kocht ik graag jurken."

Khartoem is niet langer de mooie stad vol allure. Want ooit had deze hoofdstad aan de Nijl een indrukwekkende skyline, internationale hotels, cafés aan het water en de oudste universiteit van het land.

Maar als je nu de brug over de Nijl over rijdt naar het stadshart, is bijna ieder gebouw beschadigd. Ramen zijn eruit geblazen. Muren zwartgeblakerd en overal zie je kogelgaten.

In Khartoem is de afgelopen jaren zwaar gevochten tussen de paramilitairen van de RSF en het regeringsleger SAF. De twee generaals van die strijdgroepen grepen eerst samen de macht in Sudan, maar kregen daarna ruzie. De oorlog kwam onverwachts voor veel Sudanezen in Khartoem, een stad die nooit eerder conflict kende.

Verkrachtingen en executies

Khartoem is nu een stad vol trauma, verlies en verdriet. De burgers werden hier de afgelopen jaren niet gespaard. Ze leefden jarenlang onder bombardementen en beschietingen van beide kampen. En vooral in de delen van de stad waar de RSF het voor het zeggen had, zijn veel vrouwen verkracht en mannen geëxecuteerd.

Lerares Mona vertrok nadat haar wijk in handen was gekomen van de paramilitairen van de RSF. "Ik dacht dat de oorlog weer snel voorbij zou zijn", vertelt ze. "Dat het misschien een week zou duren, maar het werden jaren."

Sinds dit voorjaar is Khartoem in handen van het regeringsleger en is de frontlinie honderden kilometers verderop. Langzaam wordt geprobeerd de stad weer op te bouwen en veilig te krijgen.

Met een metaaldetector loopt een man van de explosievendienst van de VN over een grasveld. "Dit is een plek waar mensen vroeger kwamen picknicken", wijst woordvoerder Mohammed Awad. "Nu is het hier heel gevaarlijk, we vinden veel niet-ontplofte explosieven. Het probleem is dat we niet weten waar ze liggen. Pas als iemand erop stapt, weten we waar we aan de slag moeten."

De detector loeit en de ontmijner gaat op zijn knieën. Hij prikt met een metalen stokje in de aarde voor hem. Het is een levensgevaarlijke en tijdrovende methode. Zo proberen ze centimeter voor centimeter van deze miljoenenstad weer veilig te krijgen. Het is onbegonnen werk.

Plunderingen

Dat gevoel heeft ook de 29-jarige winkelier Mohammed Osman. Hij veegt de stoep voor zijn winkel schoon. Er ligt veel puin op straat. De milities van de RSF vochten niet alleen, maar gingen ook op rooftocht. Geld uit de banken werd gejat, goud en kunstvoorwerpen uit het Nationaal Museum zijn weg en veel Sudanezen zijn hun auto kwijt. Tijdens het plunderen lieten ze een gigantische troep achter.

Ook Osmans kleine supermarkt is totaal gestript. Zelfs zijn ventilator is van de muur gerukt. "Ik weet niet waar ik moet beginnen", verzucht hij. "Kijk naar deze ravage. En er is hier niemand. Ook mijn vrienden, andere winkeliers, zijn weg. Velen zijn dood." Hij is nu een van de weinigen in de verlaten straten. "Voor wie ruim ik op? Mijn winkel kan niet open. Er is hier niemand."

Vooral de betere wijken zijn nog zo goed als leeg. De rijkere stedelingen zijn naar het buitenland gevlucht, onder meer naar Egypte en Saudi-Arabië. Ze willen en hoeven niet terug naar een land dat nog steeds in oorlog is, naar buurten met een gebrek aan water, elektriciteit en medische zorg.

Toch wonen er ook weer miljoenen mensen in Khartoem. Voor een deel gaat het om Sudanezen zoals lerares Mona, die teruggekomen is. Voor een ander deel gaat het om achterblijvers, die geen geld hadden om te vluchten of te oud waren om te vertrekken.

Ziekenhuis bleef open

Daarom was het ziekenhuis van arts Jamal Mohamed de afgelopen jaren nooit leeg, maar juist vol, vertelt hij. Mohamed is een van de Sudanezen die besloten om niet te vertrekken, maar juist te blijven deze oorlog. Hij hield een van de ziekenhuizen van de stad draaiende.

In het ziekenhuis blijft het druk, onder meer met kinderen met afgeblazen ledematen omdat ze niet-ontplofte explosieven tegenkwamen. Een tiener ligt te kermen in een bed. Zijn hand is eraf. In het bed naast hem ligt zijn vriend wiens zijkant van zijn gezicht is verdwenen na een explosie.

Mona komt ondertussen thuis waar een hartsvriendin op haar wacht. Ze vallen elkaar in de armen. Het is een emotioneel weerzien. Eenmaal binnen kijkt ze wat de milities niet uit haar huis hebben gestolen. Ze vindt in een lade een paar oude schoenen terug, vol lagen stof. Haar vreugde is groot. De afgelopen jaren had ze maar twee jurken om te dragen.

Maar echt verder kan de lerares en haar stad Khartoem pas als de gevechten ophouden, zegt Mona. "Ik hoop dat de wereld naar ons luistert en dat de oorlog stopt."

Correspondent Elles van Gelder en cameraman Sven Torfinn maakten voor Nieuwsuur deze reportage in Khartoem: