NOS Nieuws - Algemeen

Het aantal daklozen in Nederland is vorig jaar gestegen, blijkt uit cijfers van het CBS. Begin vorig jaar waren naar schatting 30.600 mensen tussen de 18 en 65 jaar dakloos. Het jaar daarvoor ging het nog om zo'n 26.600 mensen.

Met de stijging komt er een eind aan een dalende trend die in 2018 was ingezet. Vooral het aantal daklozen uit een ander Europees land dan Nederland is gestegen: hun aandeel ging 5 naar 8 procent. Door de toename van het aantal dakloze vrouwen en jongeren (18 tot 27 jaar) veranderde ook de samenstelling van deze groep.

"Ik vermoed dat de gevolgen van de oorlog in Oekraïne, een hoge inflatie en nog steeds een oververhitte woningmarkt nu duidelijk zichtbaar worden in de cijfers", zegt demissionair staatssecretaris Van Ooijen van VWS in een reactie op de CBS-cijfers. "De nieuwe cijfers benadrukken dat de urgentie op dit onderwerp op geen enkele manier kan worden verminderd."

Samenstelling nauwelijks veranderd

De samenstelling van de totale dakloze populatie in Nederland is door de jaren heen, op enkele schommelingen na, nauwelijks veranderd. Acht op de tien daklozen is man en 36 procent staat ingeschreven in een van de vier grote steden: Rotterdam, Amsterdam, Den Haag en Utrecht.

80 procent van de daklozen in die steden heeft minimaal een ouder die geboren is in een ander land, of is zelf geboren in het buitenland, vaak buiten Europa. In de rest van Nederland is dat 55 procent.

Probleem weerbarstig

Van Ooijen noemt de stijgende trend zorgelijk en onacceptabel. Hij wil het Nationaal Actieplan Dakloosheid beter uitwerken: dat moet ervoor zorgen dat in 2030 niemand meer dakloos is door prioriteit te geven aan het vinden van een woning, in plaats van andere problemen eerst op te lossen.

Hulpverleners zeiden in januari nog dat het plan uit 2022 onvoldoende is. Afspraken zouden te vrijblijvend en niet concreet genoeg zijn, en landelijke coördinatie ontbreekt.

De staatssecretaris herhaalt dat hij wil inzetten op begeleiding naar een woning en het voorkomen van dakloosheid. "Herstel begint bij een (t)huis", aldus Van Ooijen. Maar, zo bevestigt hij: "Gemeenten en veldpartijen merken dat de aanpak van de problematiek weerbarstig is en dat de veranderingen tijd kosten".

Een wurgslang die Freek Vonk een paar maanden geleden had ontdekt in Brazilië is dood aangetroffen. Dat schrijft de bioloog op Instagram.

Hij heeft naar eigen zeggen van diverse bronnen gehoord dat de slang is doodgeschoten, hoewel er nog geen officiële bevestiging is van de doodsoorzaak. "Ik ben zo verdrietig en tegelijkertijd ook zo woedend!"

Vonk ontdekte de anaconda-soort in februari in het noorden van het Amazonegebied met veertien biologen en wetenschappers uit andere landen. De slang van bijna zeven meter lang kreeg de naam noordelijke groene anaconda.

Het was "een ijzersterk dier", schrijft Vonk. "Voor zover we weten was ze supergezond en nog in de bloei van haar leven, en ze had in de komende jaren dus nog voor vele nakomelingen kunnen zorgen." Dat dat nu niet meer kan, is volgens de hem "een klap voor de biodiversiteit".

Kolos van een dier

Eerder was er maar één soort anaconda bekend die in het hele Amazonegebied voorkwam. De soort die in februari werd ontdekt, had een ander DNA en kwam volgens de wetenschappers alleen voor in het noorden van Zuid-Amerika, in landen als Venezuela, Suriname en Guyana. Vandaar dat dit type de noordelijke variant werd genoemd.

Vonk blikt in zijn Instagrampost terug op het moment dat hij zwom met de noordelijke groene anaconda. "Ik was volledig in shock toen ik zag hoe groot ze was! Het was de allergrootste slang die ik ooit met eigen ogen had gezien. Een kolos van een dier. Ik heb zeker een uur naast haar gezwommen. En 't intrigerende was dat ze volledig onverstoord leek door mijn aanwezigheid."

De bioloog hoopt dat "de daders worden gevonden en dat ze worden vervolgd, want dit soort gedrag moet zwaar worden gestraft". "Dit was echt een formidabele slang, one of a kind, en dit verdiende ze NIET..."

Naturalis had de noordelijke anaconda al ruim vijftig jaar op sterk water staan, zonder te weten dat het om deze aparte soort ging:

De Russische president Poetin beticht nu toch radicale moslims ervan dat ze achter de aanslag zitten op een evenementencentrum bij Moskou, waarbij zeker 137 mensen om het leven zijn gekomen.

Kort na de aanslag afgelopen vrijdagavond eiste terreurorganisatie Islamitische Staat-Khorasan al de verantwoordelijkheid op. Volgens de president blijft het wel de vraag wie opdracht gaf voor de aanslag, waarvan hij stelt dat die past bij de oorlogsvoering van Oekraïne.

Het is de eerste keer dat Poetin wijst op de achtergrond van de daders, al liet hij de naam van de IS-tak niet vallen. De terroristische organisatie eiste de aanslag op via zijn Telegramkanaal en bracht beelden van het bloedbad naar buiten die door de daders zouden zijn gemaakt.

Volgens een Amerikaanse functionaris zou ook uit informatie waarover de Amerikaanse veiligheidsdienst beschikt blijken dat de terroristische groep achter de aanslag zit.

Kort na de aanslag wezen de Russen al in de richting van Kyiv. Volgens de autoriteiten zijn de daders gepakt terwijl zij onderweg waren naar Oekraïne, waar ze contacten zouden hebben. Maar hiervoor werd geen bewijs geleverd.

Ook nu sluit Poetin Oekraïense verantwoordelijkheid dus niet uit. "Deze gruweldaad is misschien slechts een schakel in een hele reeks pogingen van degenen die sinds 2014 in oorlog zijn met ons land door toedoen van het neonazistische regime in Kyiv", zei hij. "Het is belangrijk om de vraag te beantwoorden waarom de terroristen na hun misdaad probeerden te vertrekken naar Oekraïne. Wie wachtte hen daar op?"

Maar Kyiv ontkent elke betrokkenheid en noemt de suggestie van Poetin en andere hooggeplaatste Russen "absurd".

Vier verdachten verschenen gisteren zwaar gehavend in de rechtbank:

Gisteren werden vier verdachten van de aanslag voorgeleid in de rechtbank. Alle vier hadden verwondingen in hun gezicht en een van de verdachten leek een oog te missen. Vermoedelijk zijn de vier, die volgens de Russen afkomstig zijn uit Tadzjikistan, stevig toegetakeld na hun arrestatie.

De zeven andere mensen die volgens de Russische veiligheidsdienst FSB zijn opgepakt vanwege de terroristische aanslagen zijn nog niet voor de rechtbank verschenen. Twee verdachten zouden een bekentenis hebben afgelegd, maar het is niet duidelijk of ze daarbij onder druk zijn gezet. Op vragen van journalisten hierover wilde Kremlin-woordvoerder Peskov niks zeggen.

Een Russische, Belarussische en Amerikaanse astronaut zijn aangekomen bij ruimtestation ISS. Het drietal reisde samen in een Sojoez-ruimtevaartuig, dat zaterdag was gelanceerd.

Het is een opvallende onderneming, want op vrijwel geen enkel onderwerp werken Europeanen of Amerikanen nog samen met de Russen. Ook bij meerdere ruimtevaartprogramma's is de samenwerking met de Russen stopgezet.

Maar bij ISS moeten de verschillende landen wel gezamenlijk optrekken, zegt Philippe Schoonejans, projectmanager bij European Space Agency (ESA). "Het ISS heeft een Amerikaans deel, Russisch deel, Japans deel en een Europees deel. Met name die Russische en Amerikaanse delen kun je niet uit elkaar halen, want ze geven elkaar stroom, en ze zorgen ervoor dat het ISS de goede kant op gericht staat."

Elkaars back-up

Ook op weg naar het ruimtestation kiezen de verschillende landen er nog steeds voor om met hetzelfde voertuig te reizen. En het is belangrijk dat dat mogelijk blijft, zegt Schoonejans. De Russische Sojoez en de Amerikaanse SpaceX Dragon zijn elkaars back-up, legt hij uit.

Zowel de Russen als Amerikanen willen volgens hem niet in de situatie terechtkomen dat ze niet meer naar het ruimtestation kunnen. "Stel dat zich een probleem voordoet met de Sojoez of SpaceX Dragon, dan moeten ze eerst uitzoeken wat er aan de hand is. Dat kan wel een paar jaar duren." Ook de vluchtleidingscentra in Houston en Moskou kunnen elkaar volgens Schoonejans nog steeds opvangen.

Tijdens gezamenlijke operaties is de Russische inval in Oekraïne geen onderwerp van gesprek, zegt de ESA-projectmanager. De astronauten hebben het volgens hem voornamelijk over de inhoud. "Ze zitten natuurlijk een tijd in dat toestel, en dat gaat prima. Vaak kennen ze elkaar uit het verleden, hebben samen getraind, kunnen vrienden zijn."

Samenwerking koesteren

Hoewel de samenwerking deels gedwongen is, is die er volgens Schoonejans ook één om te koesteren. "We werken natuurlijk op geen enkel ander punt nog samen", zegt hij. "Rusland is toch het grootste land van de wereld. Als daar ooit een 'regime change' is, en we willen de samenwerking weer uitbouwen, dan hebben we gelukkig één onderwerp waarop nog samenwerking plaatsvindt."

De roep uit de regio Eindhoven dat de overheid meer moet doen om technologiebedrijven als ASML en NXP voor Nederland te behouden, lijkt te zijn gehoord.

Het demissionaire kabinet legt de laatste hand aan een plan dat ervoor moet zorgen dat zulke bedrijven in Eindhoven willen blijven. 'Project Beethoven', werd het genoemd. En het kabinet is bereid daar flink geld voor uit te trekken, zeggen bronnen tegen de NOS. Maar de onderhandelingen tussen kabinet, bedrijven en de regio gaan tot het laatste moment door, waardoor de bedragen nog niet vastliggen.

Het gaat onder meer om een bedrag van minimaal één miljard euro aan extra geld. Daarnaast is het de bedoeling dat geld dat al gereserveerd was eerder wordt uitgegeven. En er wordt gekeken naar al bestaande 'potjes' bij de overheid voor ondersteuning van het bedrijfsleven. Alles bij elkaar wordt er financiële ruimte gecreëerd voor een grote impuls voor de regio.

Ingewijden zeggen tegen de NOS dat het demissionaire kabinet het aan een volgend kabinet overlaat om verdere maatregelen te nemen, maar nu worden wel de eerste stappen gezet.

Onderwijs en wonen

In het pakket van het demissionaire kabinet gaat er ongeveer een half miljard euro naar infrastructuur, vooral bedoeld om te investeren in de snelwegen en spoorverbindingen rondom Eindhoven.

Al die bedrijven in de zogeheten 'Brainport' hebben veel technisch geschoold personeel nodig. Daarvoor maakt het kabinet eenmalig 900 miljoen euro vrij en daarnaast nog een kleine honderd miljoen per jaar. Die bedragen zijn bedoeld voor de Technische Universiteit Eindhoven, die daardoor flink kan groeien. Ook mbo- en hbo-opleidingen in de regio krijgen een deel.

"Als dit inderdaad allemaal klopt, dan is dat fantastisch nieuws", zegt Robert-Jan Smits, bestuursvoorzitter van de TU Eindhoven. "Van alle universitair opgeleide ingenieurs die werkzaam zijn bij hightechbedrijven in de regio, komt meer dan 80 procent van de TU Eindhoven. Dat maakt het een logische keuze om extra te investeren in de universiteit."

De bedragen liggen nog niet precies vast, omdat er morgen nog wordt gesproken over de impuls voor de regio Eindhoven. De bedoeling is dat er donderdag een klap op wordt gegeven in de ministerraad.

De burgemeester van Eindhoven, Jeroen Dijsselbloem, zei eerder dat er nog veel hogere bedragen nodig zijn voor de regio om de groei bij te kunnen benen en bedrijven hier te houden. De betekenis van de technologiebedrijven voor de Nederlandse economie is enorm, stelde hij. Ze leveren de schatkist veel geld op aan belastinginkomsten, dus een investering zal zich terugbetalen.

Alternatieven voor belastingmaatregelen

Ook probeert het kabinet te voorkomen dat andere grote bedrijven Nederland verlaten. Daarom wil het met alternatieven komen voor fiscale maatregelen die voor de verkiezingen door de Tweede Kamer zijn aangenomen en pijnlijk zijn voor bedrijven. De huidige Kamer wil het liefst weer van de maatregelen af. Ook bij de kabinetsformatie is het vestigingsklimaat een belangrijk thema.

Dat gaat bijvoorbeeld om het belasten van de inkoop van eigen aandelen door bedrijven. De vorige Tweede Kamer wilde op die manier tegengaan dat bedrijven de waarde van aandelen kunnen verhogen, zonder er belasting over te betalen. Maar inmiddels vinden veel partijen dat zo'n maatregel toch een te grote impact heeft op het vestigingsklimaat.

Ook de voorgenomen versobering van de expatregeling, waardoor werknemers uit het buitenland meer belasting zouden moeten gaan betalen, is veel bedrijven een doorn in het oog. Omdat het daardoor moeilijker wordt om hooggeschoold personeel uit het buitenland aan te trekken, wordt nu gekeken naar alternatieven voor die maatregel. Uiteindelijk zal de Kamer daarover moeten oordelen.

Geopolitiek steekspel

Op tafel ligt ook de kwestie van de vergunningen die nodig zijn om hoogwaardige chipmachines te exporteren naar China. De VS oefent druk uit op ons land om die exportvergunningen niet te verstrekken.

Amerika wil niet dat China een te grote technologische voorsprong krijgt. Maar het scheelt ASML veel geld, want die machines kosten al gauw 80 tot 90 miljoen euro. Het is inmiddels een ingewikkeld geopolitiek steekspel geworden, een kwestie die volgens ingewijden niet alleen met geld op te lossen is.

De politie heeft vijf tieners aangehouden op verdenking van betrokkenheid bij twee explosies in Zwanenburg in Noord-Holland.

In minder dan twee weken tijd zijn er drie explosies geweest bij woningen in het dorp in de gemeente Haarlemmermeer. Twee daarvan waren afgelopen weekend bij twee huizen in dezelfde straat.

Vier verdachten werden kort na de explosies aangehouden op station Haarlem Spaarnwoude. Vanochtend is de vijfde verdachte opgepakt. Of de jongens ook iets te maken hebben met de eerdere explosie op 16 maart wordt nog onderzocht.

15 en 17 jaar oud

In alle gevallen werd er explosief materiaal naar binnen gegooid. Niemand raakte gewond, maar de woningen liepen veel schade op. Bij de explosie gisternacht rond 02.00 uur waren de bewoners thuis en schrokken ze wakker, schrijft NH. Bijna 24 uur later was het weer raak, verderop in de straat.

De verdachten zijn jongens van 15 en 17 uit Rotterdam. Ze zitten vast in beperkingen, wat inhoudt dat ze alleen contact mogen hebben met hun advocaat.

De politie heeft een site met kinderporno offline gehaald en een van de beheerders opgepakt. De verdachte is 44 jaar en komt uit Halderberge in Noord-Brabant. Er is beslag gelegd op zijn huis, geld en gegevensdragers. Hij zou zelf ook strafbare beelden via de site hebben gedeeld.

Op de site werden pornografische beelden van jongens tussen de 10 en 18 jaar gedeeld. Justitie denkt dat sommige gebruikers minderjarigen hebben misleid om seksuele handelingen te verrichten bij zichzelf en andere jongens. Daar werden met webcams beelden van gemaakt, die vervolgens op de site werden gedeeld.

Aangiftes

Justitie denkt dat de beheerders van de site de afgelopen jaren veel geld hebben verdiend. Als gebruikers geld overmaakten in cryptovaluta, kregen ze toegang tot een afgeschermd deel van de webpagina. Er waren meer dan 2500 gebruikersaccounts. Justitie heeft meerdere inlognamen en IP-adressen onderschept.

Het onderzoek van de politie richt zich nu op het identificeren van de slachtoffers, gebruikers en beheerders van de site. Tot nu toe zijn er twee aangiftes binnen, onder meer van de ouders van een 12-jarig slachtoffer.

Bij rellen tussen Syrische Koerden en de Turkse gemeenschap in twee Belgisch-Limburgse plaatsen zijn gisteren zeker zes mensen gewond geraakt. Er is één zwaargewonde, schrijft de VRT. Ook vandaag waren er confrontaties.

Koerden met een Syrische achtergrond vierden gisteravond het Perzische feest Noroez in de stad Leuven. Later op de avond reden ze naar Houthalen-Helchteren en Heusden-Zolder. Op beelden is te zien dat er een konvooi met vlaggen van de PKK door de straten rijdt. Dat werd door een deel van de Turkse gemeenschap opgevat als een provocatie. In Heusden-Zolder kwam het tot een confrontatie.

Oproep op sociale media

Daarna liep het verder uit de hand: op sociale media werd opgeroepen om naar een straat te komen waar een groep Koerden zich ophield. Er werd gevochten, autoruiten sneuvelden en vlaggen werden verbrand. Een politiechef zei tegen de VRT dat het uren duurde voordat de orde was hersteld.

Volgens sommige getuigen waren vlaggen van de PKK aanleiding voor het incident. De Koerdische gemeenschap heeft een andere lezing en wijst naar de Grijze Wolven, een ultranationalistische organisatie die op de hand is van de Turkse regering. Grijze Wolven zouden een Koerdisch gezin dat terugkwam van het feest hebben aangevallen. Op video's van het incident is meermaals een handgebaar te zien dat de Grijze Wolven ook wel gebruiken.

Betoging Brussel

Naar aanleiding van de rellen hielden 200 pro-Koerdische betogers vanmiddag een manifestatie in Brussel, waar het opnieuw tot een confrontatie kwam. De politie heeft het plein ontruimd.

Volgens de betogers hebben Europese regeringen en organisaties een te passieve houding tegenover de Turkse president Erdogan. Volgens hen ging het gisteravond niet om rellen, maar om een vooropgezette aanval waar de Turkse president achter zat.

Een organisator van de manifestatie stelt tegenover de VRT dat Erdogan "er een sport van maakt om Koerden te intimideren in het buitenland". "Families die na het lentefeest vreedzaam naar huis gingen, werden door Turken aangevallen omdat ze Koerdische vlaggen in de auto hadden liggen", zegt de organisator. "Het is vrijwel zeker dat de aanval gepland was. Het is onmogelijk om in tien minuten honderd man te mobiliseren."

Gewapende strijd

De Koerdische Arbeiderspartij PKK voert al meer dan 40 jaar een gewapende strijd tegen de Turkse staat, met tienduizenden doden tot gevolg. De partij is in Turkije verboden. De Verenigde Staten en de Europese Unie beschouwen de PKK als een terreurorganisatie.

Het conflict heeft vaker geleid tot spanningen in België. Zo braken er in Antwerpen in 2011 en 2017 rellen uit tussen aanhangers van de Koerdische Arbeiderspartij PKK en mensen uit de Turkse gemeenschap.

De voormalige Amerikaanse president Trump hoeft toch geen borgsom te betalen van bijna een half miljard dollar om in beroep te gaan tegen een boete die hem wegens fraude is opgelegd. Het bedrag is verlaagd naar 175 miljoen dollar, binnen tien dagen moet het geld worden overgemaakt. Dat heeft het hof van beroep in New York bepaald.

Trump werd vorig maand veroordeeld omdat hij jarenlang zijn financiële situatie gunstiger had voorgespiegeld aan zakenpartners. Op die manier kon hij leningen en verzekeringen onder gunstige voorwaarden krijgen, wat hem zo'n 168 miljoen dollar aan rentebetalingen scheelde.

Eerder was de borgsom voor het beroep vastgesteld op hetzelfde bedrag als de boete: 454 miljoen dollar. De deadline voor het betalen van de borgsom was oorspronkelijk vandaag.

Als Trump de 175 miljoen dollar op tijd betaalt, zal het Amerikaanse Openbaar Ministerie geen beslag leggen op bezittingen van de oud-president.

Geld in onroerend goed

Afgelopen week werd duidelijk dat Trump de 454 miljoen dollar niet bij elkaar kreeg. Zijn advocaten gaven bij de rechter toe dat het niet lukte om iemand te vinden die zich garant wilde stellen voor dat bedrag. Het vermogen van Trump zit vooral in onroerend goed, zoals zijn flatgebouwen en golfbanen.

Trump noemde het gerechtelijk bevel daarom "een praktisch onmogelijke opdracht voor ieder bedrijf, zelfs als je zo succesvol bent als ik". Bovendien, stelde Trump, "de borgkantoren hebben nog nooit een borg van deze omvang gezien. Zelfs al zouden ze het willen, dan zouden ze de middelen er niet voor hebben."

Het lijkt erop dat oppositiekandidaat Bassirou Diomaye Faye president wordt van Senegal. De kiescommissie moet de uitslag van de verkiezingen nog officieel bevestigen, maar Fayes belangrijkste tegenstander, oud-premier Amadou Ba, en zittend president Macky Sall hebben hem gefeliciteerd met zijn overwinning.

Met 90 procent van de stemmen geteld heeft Faye bijna 54 procent van de stemmen gekregen, meldt persbureau Reuters. Enkele uren na het sluiten van de stembureaus had Faye al een duidelijke voorsprong op de zestien andere presidentskandidaten. Zijn aanhangers zijn toen meteen de straat op gegaan om feest te vieren. De officiële uitslag wordt later deze week verwacht.

Bassirou Diomaye Faye kwam tien dagen geleden vrij uit de gevangenis, net als zijn rechterhand, de bekendere oppositieleider Ousmane Sonko. Die mocht zelf niet meedoen aan de verkiezingen vanwege een veroordeling in een verkrachtingszaak, die volgens zijn entourage voortkwam uit een politiek gemotiveerd proces . Met de campagneleus 'Diomaye Mooy Sonko', Diomaye is Sonko, probeerde de oppositie kiezers ervan te overtuigen dat een stem op Diomaye ook een stem is op de populaire Sonko.

De oppositie richtte zich in zijn campagne vooral op jongeren die verandering willen in het land. 60 procent van de Senegalezen is jonger dan 25 jaar en binnen die groep is veel onvrede door werkloosheid, inflatie en een gebrek aan perspectief. Faye heeft beloofd de werkloosheid aan te pakken, corruptie te bestrijden en het land weer in rustiger vaarwater te brengen.

Protesten

De afgelopen twaalf jaar was Macky Sall president van Senegal. Protesten tegen zijn beleid werden de afgelopen jaren met harde hand neergeslagen. Zeker zestig mensen zijn daarbij om het leven gekomen. Begin februari laaide de onrust weer op omdat Sall besloot de verkiezingen uit te stellen van 25 februari naar 15 december. De Constitutionele Raad stak daar een stokje voor.

Frankrijk maakt nog eens 4000 militairen vrij voor de bewaking van drukke plaatsen en gebouwen. Premier Attal heeft dat bekendgemaakt in een reactie op de aanslag in Moskou afgelopen vrijdag. De verantwoordelijkheid voor het bloedbad is opgeëist door IS-tak Islamitische Staat-Khorasan.

Gisteren werden al 3000 militairen gemobiliseerd in het kader van de antiterrorisme-operatie Sentinelle. Zij gaan in heel Frankrijk locaties beveiligen zoals stations, scholen, religieuze gebouwen en theaters. Daarbovenop komen nu nog 4000 extra militairen die snel inzetbaar zijn als dat nodig is.

In Frankrijk geldt sinds gisteren het hoogste dreigingsniveau. President Macron zei dat Islamitische Staat in de afgelopen maanden ook heeft geprobeerd om aanslagen te plegen in Frankrijk. Deze twee pogingen zouden zijn verijdeld.

Italië ook meer beveiliging

Ook in Italië wordt de komende tijd meer beveiliging ingezet op drukke plaatsen. Omdat het komend weekend Pasen is, is het vooral in Rome en Vaticaanstad erg druk.

De verstoring van het concert van zangeres Lenny Kuhr gisteren in een theater in Waalwijk, zorgt voor waakzaamheid in de theaterwereld. Een antisemitische actie, zegt de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding. Theaters bereiden zich voor op mogelijke nieuwe acties.

"Ik was verbijsterd", zegt de 74-jarige zangeres in gesprek met de NOS. "Ik was wel in staat om rustig te blijven. De mensen komen voor mij en voor het mooie gevoel dat ik ze kan geven." Daarom heeft ze het concert gewoon afgemaakt, "ook met medewerking van de mensen in de zaal, die dit verschrikkelijk hebben gevonden."

Vier bezoekers van het concert in theater De Leest in Waalwijk stonden zondag tijdens de middagvoorstelling plotseling op, ontrolden een Palestijnse vlag en begonnen te schreeuwen. De activisten beschuldigden ook Kuhrs familie van medeplichtigheid aan genocide.

De kinderen van de zangeres wonen in Israël en haar kleinzoon is dienstplichtig in het Israëlische leger. Kuhrs echtgenoot en een medewerker van het theater zetten het groepje uiteindelijk de theaterzaal uit.

Een pro-Palestijnse groep zette beelden online van de onaangekondigde actie:

De actiegroep die het filmpje deelde op sociale media was niet bereikbaar voor vragen van de NOS.

Kuhr heeft aangifte gedaan tegen de vier, die worden verdacht van belediging, smaad, laster en verstoring van de openbare orde. De politie heeft camerabeelden en geluidsfragmenten waarop de actie is vastgelegd. "En onze mensen zijn door de reserveringen aan het speuren om die mensen te vinden", zegt een woordvoerder van de politie. "We nemen de zaak hoog op. Het is een volstrekt ongepaste actie."

Antisemitische actie

Een antisemitische actie, zegt Eddo Verdoner, Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding. "Zij wordt belaagd en uitgescholden voor terrorist, voor zionist, schijnbaar enkel en alleen omdat ze Joods is en familie heeft in Israël."

Dat is intimiderend en angstaanjagend, zegt Verdoner. "Het gevolg hiervan is dat Joden zich vogelvrij voelen en het gevoel krijgen dat ze zich niet zomaar cultureel kunnen uiten, omdat ze dan dit soort acties kunnen verwachten."

Daarover maakt ook Kuhr zich zorgen. "Het gaat me er voornamelijk om dat we als kunstenaars vrij kunnen zijn om te doen wat we willen en dat we niet met geknepen billen op het toneel staan", vertelt ze. "De vraag is nu: hoe gaat de theaterwereld hiermee om? Hoe bereiden we ons voor op terrorisme?"

Kuhr en haar echtgenoot over het verstoorde concert in Waalwijk:

De Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD) heeft juist dit weekend nog contact gehad met het ministerie van Cultuur, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, maar dat was naar aanleiding van de terroristische aanslag vrijdag in een theater in Moskou.

"Het dreigingsniveau blijft gewoon hetzelfde, maar we hebben theaterdirecteuren wel opgeroepen om goed contact te houden met de politie en burgemeester." De actie in Waalwijk heeft dat niet veranderd.

Volgens Gabbi Mesters van de VSCD kunnen theaters zich voorbereiden op een demonstratie, ook als die niet is aangekondigd, zoals Waalwijk. "We hebben een protocol met onze leden gedeeld, waarin staat hoe je adequaat kan ingrijpen tijdens een demonstratie in het theater." Mensen hebben het recht om te demonstreren, benadrukt Mesters, maar het is goed dat theaters nadenken hoe ze reageren op activisten in de zaal. "We zitten in een onrustige tijd."

Glijdende schaal

Sinds de oorlog tussen Israël en Hamas zijn er vaker bijeenkomsten verstoord door pro-Palestijnse activisten, zegt Verdoner. Bijvoorbeeld tijdens de opening van het Nationaal Holocaustmuseum eerder deze maand. Toch gaat de actie van gistermiddag nog een stap verder, omdat die tegen Kuhr persoonlijk was gericht.

Toch ziet Kuhr het niet als iets persoonlijks, maar als "anti-Joods en anti-Israël". "De haat op hun gezichten was zo verschrikkelijk groot. Dit had met mij persoonlijk ook niet veel te maken. Het was op mij gericht, maar het kan morgen op iemand anders gericht zijn." Onacceptabel, vindt Verdoner. "Een glijdende schaal waar we ons als samenleving tegen moeten verweren en uitspreken."

Met vlag kom je er niet in

Morgen treedt Kuhr weer op, in theater Geert Teis in Stadskanaal. De directeur, Riëtte Kruize, heeft contact gehad met de gemeente en veiligheidsdiensten. Wat hen betreft kan het concert gewoon doorgaan. "We gaan uit van een mooie, gezellige middag."

Wel neemt ze extra veiligheidsmaatregelen. "Gelukkig hoeven we normaal gesproken geen beveiligers in te zetten, maar dat doen we nu voor de zekerheid wel." Die zijn getraind om op te treden, mocht dat nodig zijn. "Als iemand een vlag mee naar binnen neemt, komt die er niet in." Ook is de ticketverkoop stopgezet om te voorkomen dat activisten opnieuw kaartjes kopen om de voorstelling te verstoren.

"Mijn grote wens is dat de kunst hierdoor niet beïnvloed wordt", zegt Kuhr. "Want dit is echt een plek waar we mensen verbinden met elkaar. Dat is absoluut in tegenspraak met wat er gisteren is gebeurd."

Het evenemententerrein in het Stadspark in Groningen is door de vele regenval kletsnat. Om het terrein droog te krijgen voor Koningsdag is een opvallende oplossing gevonden: er zijn 600.000 wormen ingezet.

"Eind april wordt op dit terrein Koningsdag gevierd, en niet lang daarna is er het Bevrijdingsfestival. Er ligt wel drainage onder het terrein, maar die kan deze hoeveelheid water niet aan", zegt woordvoerder Guido Roegholt van de gemeente.

Wormenkweker Bernard Mekelenkamp uit Oostwold is de eigenaar van ongeveer vijf miljoen wormen. "Eerst voor de hengelsport, later ben ik ze gaan kweken voor het produceren van compost en het verbeteren van de bodemstructuur", legt hij uit aan RTV Noord.

Dat laatste is precies wat de gemeente Groningen voor ogen heeft. Vier weken geleden zijn de wormen uitgezet in het Stadspark. Ze zorgen er door hun graafwerk voor dat het water sneller afgevoerd wordt. Daarnaast gaat het gras beter groeien door de verbeterde bodemstructuur.

De worm die daarvoor wordt ingezet is de pendelaar. Die soort is groter is dan de tuinworm. "Pendelaars gaan vooral verticaal de diepte in, tot drie meter diep of totdat ze het grondwater bereiken."

Uit een recente inspectie blijkt dat het terrein al droger is. "Daar mogen we niet over klagen, want we zien al direct de eerste effecten", aldus Roegholt.

De VN-Veiligheidsraad heeft ingestemd met een resolutie waarin wordt opgeroepen tot een onmiddellijk staakt-het-vuren in de Gazastrook. Die moet in ieder geval gelden tijdens de ramadan. De islamitische vastenmaand is al bezig en duurt nog twee weken. De VN-Veiligheidsraad hoopt dat een staakt-het-vuren, als dat daadwerkelijk tot stand komt, daarna voortduurt.

De VS, de belangrijkste bondgenoot van Israël, onthield zich van stemming. In een reactie heeft Israël een voorgenomen overleg met de Amerikaanse regering geschrapt.

In de resolutie wordt ook opgeroepen tot de onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating van alle gijzelaars die door Hamas en andere Palestijnse terreurgroepen worden vastgehouden. Ook moeten obstakels worden weggenomen die de humanitaire hulpverlening in het gebied hinderen.

Voor het eerst

Het is voor het eerst dat de VN-Veiligheidsraad het eens is geworden over een oproep tot een staakt-het-vuren voor Gaza. Wel was er eind vorig jaar overeenstemming over een oproep tot het "scheppen van voorwaarden voor een duurzame beëindiging van de vijandelijkheden" in Gaza.

Een resolutie kan alleen door de VN-Veiligheidsraad worden aangenomen als minstens negen van de vijftien lidstaten voor zijn en er geen veto is van een van de permanente leden. Dat zijn de VS, Rusland, China, Frankrijk en Groot-Brittannië. Vrijdag nog werd een resolutie van de VS over een staakt-het-vuren weggestemd door Rusland en China.

Bekijk hier de stemming in de VN-Veiligheidsraad:

Demissionair minister Bruins Slot (Buitenlandse Zaken) noemt het "ontzettend belangrijk" dat de VN-veiligheidsraad de resolutie heeft aangenomen. "Het is voor het eerst in dit half jaar durend conflict dat al die landen zeggen: het is tijd voor een onmiddellijk staakt-het-vuren. En er wordt ook een oproep gedaan om de gijzelaars vrij te laten en op grote schaal hulpgoederen naar binnen te laten."

Het is volgens Bruins Slot nu aan Israël en Hamas om bereidheid te tonen om te komen tot een staakt-het-vuren. De internationale druk op hen is nu enorm, zegt ze. Dat de VS de resolutie niet met een veto heeft tegengehouden is volgens de minister "een enorme stap in de internationale verhoudingen".

Ook demissionair premier Rutte heeft gereageerd. "Wat nu nodig is: direct stoppen van geweld, de vrijlating van alle gegijzelden, onmiddellijk massaal meer humanitaire hulp naar Gaza, en een duurzame oplossing."

Hamas zegt de resolutie van de VN-Veiligheidsraad te verwelkomen, en bereid te zijn om een onmiddellijke gevangenenruil met Israël aan te gaan.

"Wij gaan door"

Premier Netanyahu heeft de afgelopen weken herhaaldelijk gezegd door te gaan met de oorlog totdat Hamas volledig is uitgeschakeld. Israël is al weken bezig met voorbereidingen om Rafah binnen te vallen. In reactie op de stemming van vandaag zegt de Israëlische minister van Defensie Gallant dat ze "niet het morele recht hebben om de oorlog in Gaza te stoppen, totdat alle gijzelaars weer thuis zijn". Hij voegde eraan toe dat Israël overal tegen Hamas zal optreden.

Een regeringsdelegatie zou deze week naar de VS reizen voor overleg met de Amerikanen, onder meer over het voorgenomen offensief tegen Rafah, maar die reis is in reactie op de stemming in de VN-Veiligheidsraad en de Amerikaanse onthouding afgeblazen.

De Europese Unie riep Israël vorige week nog op geen offensief te beginnen. Volgens de Europese regeringsleiders zou zo'n aanval de al schrijnende humanitaire situatie in de stad nog verder verslechteren.

Relatie VN en Israël verslechterd

Sinds het begin van de oorlog is de relatie tussen de VN en Israël verslechterd. Eind oktober riep Israël om het aftreden van VN-secretaris-generaal Guterres, nadat die had gezegd dat de terreuraanval van Hamas op Israël "niet in een vacuüm" had plaatsgevonden.

Op 4 april bestaat de NAVO 75 jaar. In 1949 werd in Washington het Noord-Atlantisch Verdrag getekend, met Nederland als een van de grondleggers van de het militair bondgenootschap. Vier jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog moest de NAVO alle leden vrijheid, veiligheid en bescherming bieden, met name tegen de dreiging van de communistische Sovjet-Unie.

In de jaren daarna groeide het aantal lidstaten van de oorspronkelijke 12 naar 32 in 2024. Maar de NAVO staat onder druk. De leidende positie van de Verenigde Staten lijkt niet meer zo vanzelfsprekend. Tegelijkertijd confronteert de oorlog in Oekraïne de NAVO met een oorlog aan de grenzen van zijn grondgebied.

Het zijn belangrijke ontwikkelingen waar de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO straks een antwoord op moet zien te vinden. Mogelijk wordt demissionair premier Rutte de nieuwe topman.

In podcast De Dag deze week een vijfdelige serie over de NAVO. Van het ontstaan in 1949 tot de enige keer dat het bekende 'artikel 5' over onderlinge bijstand in werking trad. En hoe was het om namens de NAVO bombardementen uit te voeren boven Servië? Dat vertelt de Nederlandse F16-vlieger die daaraan meedeed.

Aflevering 1: Bondgenoten

Op 4 april 1949 werd in Washington het Noord-Atlantisch Verdrag getekend, met Nederland als een van de twaalf grondleggers. Minister van Buitenlandse Zaken Dirk Stikker zette namens Nederland zijn handtekening. Zijn zoon, Allerd Stikker (96), vertelt hoe zijn vader was gevormd door de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Het belang van een organisatie die vrijheid, veiligheid en bescherming biedt, werd door hem en de andere lidstaten diep doorvoeld.

Hoogleraar Militaire geschiedenis Jan Hoffenaar zet uiteen hoe het bondgenootschap zich door de jaren ontwikkelde, uitbreidde tot 32 lidstaten en nu geconfronteerd wordt met een oorlog aan de grenzen van zijn grondgebied. Intussen lijkt steun van de belangrijkste bondgenoot, de VS, niet meer vanzelfsprekend. Hoe sterk is het bondgenootschap nog?

Amerika-correspondent Rudy Bouma gaat naar plek waar het NAVO-verdrag in 1949 werd getekend, en we bellen met NAVO-correspondent Kysia Hekster over de jongste telg aan de NAVO-boom: Zweden.

Aflevering 2: De vijand. Jaap de Hoop Scheffer over de toenemende Russische dreiging en hoe hij die persoonlijk heeft ervaren als secretaris-generaal, Rusland-correspondent Geert Groot Koerkamp over Poetins frustraties over de uitbreiding van de NAVO en een kijkje in de Limburgse NAVO-bunker van waaruit de Russen tijdens de Koude Oorlog 24/7 in de gaten werden gehouden.

Aflevering 3: De NAVO in actie. Oud-militair Martijn Kitzen ging voor de NAVO naar Afghanistan. F-16-vlieger Marcel Duivestein voerde bombardementen uit als onderdeel van een missie boven Bosnië en later Kosovo. Duitsland-correspondent Chiem Balduk over bondgenoot Duitsland die op militair vlak lang heel terughoudend was binnen de NAVO.

Aflevering 4: Twee procent. NAVO-correspondent Kysia Hekster vertelt hoe de financiële politiek van de NAVO achter de schermen werkt en op de kazerne in Eibergen legt generaal Tak uit waarin het geld geïnvesteerd wordt. Volgens pacifist Reinoud Doeschot is investeren in oorlogsmateriaal niet de oplossing. En is een mogelijk vertrek van de Amerikanen uit de NAVO echt aan de orde?

Aflevering 5: De baas. Directeur van de Atlantische Commissie Anna van Zoest over hoe de functie van NAVO-secretaris-generaal door de jaren veranderd is. Jaap de Hoop Scheffer weet nog goed hoe zijn eerste werkdag in 2004 eruitzag en Allerd Stikker (96) haalt herinneringen op aan het leven van zijn vader. In Brussel laat de hoogste NAVO-militair Rob Bauer zien wat er bij zijn werk komt kijken. En wat betekent het voor Nederland als Mark Rutte de nieuwe secretaris-generaal wordt?

Een man uit Swifterbant die drie maanden geleden zijn trouwring in een kunstmestfabriek in Noord-Brabant kwijtraakte, heeft hem op een opmerkelijke manier weer teruggekregen. Een boer in Swifterbant, die kunstmest had uitgereden, vond de ring op zijn erf en deed een oproep via sociale media.

Luuk Hagting verloor zijn ring in december op zijn werk in een kunstmestfabriek in Breda. "Ik had met mijn handen in de kunstmest gezeten, ik schudde ze af en zag ik dat mijn trouwring kwijt was", zei hij tegen Omroep Flevoland.

Volgens Hagting moet zijn sieraad toen in de kunstmest zijn gevallen. "Die berg kunstmest is vervolgens in bigbags door het hele land verspreid."

Ring lag op het erf

Hij ging ervan uit dat hij zijn ring nooit meer terug zou zien, maar kreeg hem uiteindelijk terug na een oproep op Facebook. Boer en plaatsgenoot Jan de Vries zag zaterdag op zijn erf een ring liggen, en vroeg op sociale media van wie die ring was. Via een gezamenlijke kennis kwam die oproep bij Hagting terecht.

De Vries vermoedt dat het sieraad was blijven hangen in een machine die hij eerder gebruikte om kunstmest uit te strooien over zijn land. Hij denkt dat de ring na het afspuiten van de machine op het erf terecht is gekomen.

Hagting en De Vries wonen vier kilometer uit elkaar, maar kenden elkaar tot dit weekend niet. Hagting is blij dat hij zijn ring weer terug heeft. "Heel bijzonder dat de trouwring, hier in Swifterbant, wordt teruggevonden!"

Dave Calhoun, de topman van Boeing, vertrekt eind dit jaar bij de Amerikaanse vliegtuigbouwer. Een reden is niet gegeven, maar Boeing kampt met tal van problemen. De 66-jarige CEO Calhoun zelf zegt dat hij nog cruciaal werk wil afronden om het bedrijf klaar te maken voor de toekomst. Er is nog geen opvolger.

Toestellen van Boeing vertoonden de afgelopen tijd tal van gebreken, en dan vooral de 737 Max 9. Afgelopen januari moest een toestel van dit type van Alaska Airlines een noodlanding maken, omdat een paneel 35 minuten na het opstijgen losraakte en een flink gat sloeg in de romp.

Een ander type toestel, de 787-Dreamliner, kwam deze maand in het nieuws nadat tientallen passagiers gewond waren geraakt als gevolg van een technisch probleem. Eerder deze maand raakte het type 777-200 een band kwijt.

In 2018 en 2019 waren er twee dodelijke ongelukken met nieuwe Max 8 toestellen van Boeing. De incidenten kostten het bedrijf toen zo'n 18 miljard dollar. Mede door de problemen dit jaar verkeert de vliegtuigbouwer in zwaar weer. Na de incidenten met de toestellen begin dit jaar ging Boeing onderuit op de beurs.

Een toestel van Alaska Airlines verloor de romp tijdens de vlucht:

Calhoun is niet de enige topbestuurder die vertrekt bij Boeing. De baas van de tak voor verkeersvliegtuigen, Stan Deal, stapt per direct op en bestuursvoorzitter Larry Kellner heeft bekendgemaakt dat hij niet herkiesbaar is. Ook voor deze wijzigingen zijn geen redenen gegeven.

Voor bestuursvoorzitter Kellner is al een opvolger aangewezen. Die zal op zoek gaan naar een nieuwe CEO.

Calhoun werd in januari 2020 de hoogste man van Boeing. Daarvoor was hij lid van de raad van bestuur, waar hij ook voorzitter was. Voor zijn carrière bij Boeing werkte hij onder meer bij een leverancier van vliegtuigmotoren.

De Duitse acteur Fritz Wepper is op 82-jarige leeftijd overleden. In Nederland was hij vooral bekend als Harry Klein, de assistent van hoofdinspecteur Derrick uit de gelijknamige serie.

De razend populaire krimi (281 afleveringen) was in Duitsland op televisie van 1974 tot 1998. Ook in Nederland kreeg de serie, die werd uitgezonden door de TROS, veel fans.

De serie wordt zowel in Nederland als Duitsland niet meer herhaald. Aanleiding daarvoor is het nazi-verleden van Horst Tappert, die de hoofdrol in Derrick vertolkte. Tappert overleed in 2008. Vijf jaar na zijn dood werd ontdekt dat hij in de oorlog bij de Waffen-SS had gezeten.

Derrick werd in Nederland gepersifleerd door de makers van Jiskefet, met als uitgangspunt de gevleugelde zin die voorgoed met Derrick is verbonden: "Harry, hol schon mal den Wagen". Die is overigens in de echte serie nooit zo uitgesproken, al vroeg inspecteur Derrick zijn assistent wel geregeld om een auto. ("Harry, wir brauchen den Wagen. Sofort.")

Wepper, geboren in München in 1941, speelde in meer series en films. Zo speelde hij samen met zijn broer Elmar in de tv-serie Zwei Brüder. In 1972 speelde hij een belangrijke bijrol in Cabaret van Bob Fosse.

Ook won hij meerdere Duitse tv-prijzen, waaronder een prijs voor zijn rol in de serie Um Himmels Willen. Ook kreeg hij in 2019 een oeuvreprijs, de Bayerischen Fernsehpreis.

De Vlaamse politicus Filip Dewinter werkte jarenlang in opdracht van de Chinese Communistische Partij. Dat melden het Vlaamse weekblad Humo en het Vlaamse onderzoeksplatform Apache op basis van documenten die zij in handen hebben. Dewinter is een kopstuk van de rechts-nationalistische partij Vlaams Belang.

Volgens beide media trad Dewinter op als 'senior political advisor' voor China en declareerde hij bij de Chinezen onder meer etentjes met diverse Europese extreemrechtse politici, zoals een lid van het Franse Rassemblement National (de partij van Marine le Pen) en de Griekse partij Gouden Dageraad. Ook een lid van de Duitse neonazi-partij NPD lunchte met Dewinter.

De declaraties werden gedaan bij het bedrijf Windows of Beijing in Europe, een bedrijf dat geleid werd door een Chinese spion, Changchun Shao. De factuur was opgesteld vanwege het bezoek van een delegatie van China Association for International Friendly Contact, een organisatie die volgens Humo in werkelijkheid fungeert als een Chinese inlichtingendienst.

Dewinter declareerde alleen al in de eerste helft van 2015 minstens 11.600 euro bij de Chinezen. Het ging vooral om reis- en restaurantkosten, maar er was ook zeker één betaling van 3000 euro voor de prestaties van Dewinter. Volgens Humo en Apache werden er vanuit China honderdduizenden euro's in allerlei bedrijven en instanties gestopt.

'Banden aanhalen met China'

Humo en Apache kregen ook inzage in een brief die Dewinter stuurde naar een hooggeplaatste Chinese functionaris, die ook onderminister van Buitenlandse Zaken was. Daarin werd hij door Dewinter omschreven als "oude vriend". Ook heeft de Vlaamse politicus zijn brief afgesloten met de titel 'senior political advisor' van een organisatie die ook een link heeft met de Chinese spion.

In de brief nodigde Dewinter prominenten uit de Chinese inlichtingenwereld én de Chinese onderminister van Buitenlandse Zaken uit om een congres over terreurbestrijding voor te bereiden. Verder, schrijft hij in de door Humo gepubliceerde brief, wil hij de relatie met China Association for International Friendly Contact verder uitbreiden.

Een ander opmerkelijk detail is dat Dewinter een ontmoeting regelde tussen de Chinese spion en de ambassadeur van Syrië, een bondgenoot van Rusland.

'Geen politieke etentjes'

Tegenover Humo en Apache ontkent Dewinter niet dat hij de etentjes heeft gehad, maar ze zouden volgens hem niets te maken hebben gehad met de politiek. Opmerkelijk is wel dat Dewinter een factuur heeft opgestuurd met zijn naam en daaronder 'volksvertegenwoordiger', en op briefpapier van de Belgische Kamer van volksvertegenwoordigers.

Dewinter spreekt verder alle aantijgingen tegen. Hij zegt ook dat hij nooit politiek adviseur is geweest, maar dat hij hoogstens wat naïef was. Hij zegt dat hij pas eind 2017 wist dat Changchun Shao een Chinese spion was. Die werd toen België uit gezet. Vorig jaar meldde Humo dat Dewinter de uitzetting van de spion probeerde tegen te houden.

Eind vorig jaar ontstond er in België ook al grote commotie toen bleek dat Frank Creyelman, eveneens een lid van Vlaams Belang, actief was als spion namens China. Hij werd uit de partij gezet. Dewinters naam dook toen ook al op, maar hij zei toen dat hij alleen aan culturele en zakelijke belangenbehartiging had gedaan.

Ruim twee weken nadat een nieuwe Europese techwet in werking is getreden, opent de Europese Commissie vijf onderzoeken naar enkele van de grootste techbedrijven te wereld. Het gaat om Apple, Alphabet (moederbedrijf van Google) en Meta.

Het is een duidelijk signaal naar de techsector: de zogeheten Digitale Marktenwet, bedoeld om machtsmisbruik aan te pakken, dient direct serieus genomen te worden. Elk onderzoek bestrijkt een andere potentiële overtreding.

De brancheorganisatie van grote techbedrijven is kritisch en vraagt zich af of de commissie niet te hard van stapel loopt.

Meerdere onderzoeken naar Apple en Google

Twee van de vijf mogelijke overtredingen gaan over de vraag of Apple en Google wel voldoende ruimte geven aan app-ontwikkelaars in de communicatie naar hun klanten. Wijzen ze bijvoorbeeld een klant er wel op dat buiten de app om - via de site van de appbouwer - een abonnement goedkoper is? Of is er wel de mogelijkheid voor een appbouwer om direct contact op te nemen met een klant? De twee techgiganten zouden op dit vlak beperkingen opleggen en kosten rekenen.

Een andere mogelijke overtreding is ook van Google. Het is de vraag of het bedrijf in de resultaten van zijn zoekmachine zijn eigen diensten - denk aan Shopping en Flights - voortrekt op concurrerende partijen.

Apple krijgt ook te maken met een mogelijk tweede overtreding. Het gaat om keuzemogelijkheden in iOS, het mobiele besturingssysteem. De commissie kijkt of bepaalde standaard-apps wel verwijderd kunnen worden en of het makkelijk is om standaardinstellingen aan te passen. Ook wordt onderzocht of Apples keuzescherm om van webbrowser te veranderen wel voldoet.

Betalen voor Facebook, Instagram

Het laatste onderzoek richt zich op Meta, de eigenaar van Facebook en Instagram. Het gaat om het plan om gebruikers in de EU te laten betalen voor het platform als zij geen gerichte advertenties willen. De zorg van de commissie zit hem in het feit dat deze "binaire keuze" geen echt alternatief biedt.

De commissie geeft aan ook naar twee andere zaken te kijken, die de teller naar zeven onderzoeken kunnen brengen. Het gaat dan om de vraag of Amazon zijn eigen producten in zijn webwinkel voortrekt en of de wijzigingen die Apple heeft doorgevoerd in zijn App Store-beleid om te voldoen aan de nieuwe wet deze juist ondermijnt.

Die wet vereist van de techgiganten dat ze allerlei aanpassingen doen die links of rechts hun marktpositie en dus verdienmodel kunnen raken. Het is daarmee ook een strijd tussen de techgiganten en Brussel.

Zaak bij rechter uitvechten

Die techbedrijven hebben namelijk hun positie te beschermen, terwijl de commissie wil laten zien dat het hard optreedt. Het is strijdtoneel is onontgonnen terrein en het is zeker niet uitgesloten dat een of meerdere zaken uiteindelijk bij de rechter worden uitgevochten.

Vicevoorzitter van de Europese Commissie Vestager (Medediging) benadrukt dat het gaat om ernstige zaken: "Als we dit hadden kunnen oplossen met alleen een discussie, dan was dat al gebeurd." Ze zei ook dat deze onderzoeken niet betekenen dat wat techbedrijven voor de rest doen wel volgens de regels is.

Met de aankondigingen begint een periode van twaalf maanden waarin de commissie verder onderzoek gaat doen. Afhankelijk van de uitkomsten kunnen er verdere stappen volgen.

Miljardenboetes

In het uiterste geval kunnen er miljardenboetes worden opgelegd, maar zover is het nog niet. Het gaat potentieel om veel geld, maximaal 10 of 20 procent van de wereldwijde jaaromzet. In het geval van Apple kan dat dik in de papieren lopen: 35 miljard of zelfs 70 miljard euro.

Het record staat nu op ruim 4 miljard euro, dat was een boete voor Google.