NOS Nieuws - Algemeen

De onbekende drones die gisteren werden waargenomen boven het Deense schiereiland Jutland waren afkomstig van "een professionele partij" en maakten deel uit van een "hybride aanval". Dat zei de Deense minister van Defensie Poulsen in een persconferentie.

Verder zei hij vooralsnog geen bewijs te hebben van Russische betrokkenheid bij het nieuwste drone-incident in het Deense luchtruim. De drones waren waarschijnlijk opgestegen in de buurt van de plek waar ze werden waargenomen, aldus de Deense autoriteiten.

Rusland zegt niets met de drones te maken te hebben. In een persverklaring op Telegram noemt de Russische ambassade in Kopenhagen speculaties over betrokkenheid van het land "absurd".

Vliegtuigen uitgeweken

Vanwege de drones werd het vliegveld bij de stad Aalborg drie uur gesloten. Drie vluchten naar Aalborg moesten uitwijken naar andere luchthavens. De Deense politie maakt ook melding van drones boven Esbjerg, Sønderborg en de vliegbasis Skrydstrup.

Het voorval volgt op een soortgelijk incident met drones eerder deze week bij Kopenhagen, waardoor het vliegveld van de Deense hoofdstad uren werd gesloten.

Niet neergehaald

In de persconferentie van vanochtend kwam ook justitieminister Hummelgaard aan het woord. Hij zei dat de "hybride aanval" iets systematisch lijkt te zijn, vooral bedoeld om angst te zaaien. Defensieminister Poulsen onderschreef die woorden en zei dat dit soort voorvallen zullen blijven, aangezwengeld door de rappe technologische ontwikkelingen op het gebied van drones.

In de persconferentie werd ook duidelijk dat de drones neergehaald hadden kunnen worden, maar dat om veiligheidsredenen besloten is dat niet te doen, vanwege bijvoorbeeld vallende brokstukken. Verder heeft Denemarken nog geen besluit genomen over het inroepen van artikel 4 van het NAVO-handvest, waarmee een land de NAVO-lidstaten voor een spoedzitting kan bijeenroepen.

Russische zweem

Na het drone-incident boven Kopenhagen eerder deze week sprak de Deense premier Frederiksen van "een aanval" en "een aanslag" op de luchthaven. "Dit is de ernstigste aanval op de Deense kritieke infrastructuur tot nu toe", zei ze daarnaast.

Ook volgden er verklaringen van de Europese Commissie, die Russische betrokkenheid zei te vermoeden. De NAVO zag "een patroon van toenemend onverantwoordelijk gedrag" van Rusland.

Eerder deze maand werden boven Polen een aantal Russische drones neergehaald door vliegtuigen van de NAVO. Boven Estland vlogen vorige week twaalf minuten lang drie Russische straaljagers door NAVO-luchtruim.

'Investeren in droneradars essentieel'

Defensiespecialist en oud-luchtmachtofficier Patrick Bolder van het Haagse Centrum voor Strategische Studies benadrukt dat er vooral nog veel onduidelijk is rond de drones boven Denemarken. Het is voor experts niet duidelijk of er mogelijk Russische betrokkenheid was en er zijn er zelfs die betwijfelen of het daadwerkelijk wel om drones ging.

In een tijd van hybride oorlogvoering onderstreept dit volgens Bolder dat er rap geïnvesteerd moet worden in bijvoorbeeld radars die gespecialiseerd zijn in het ontdekken en volgen van drones. "Rond Schiphol staan een paar van die systemen. Die zijn gemaakt door een Nederlands bedrijf, bedoeld om vogels waar te nemen rond luchthavens. Maar die blijken dus ook heel geschikt te zijn voor drones."

In het geval van de drones boven Denemarken zou het in het geval van een vijandige actie best kunnen dat de drones bijvoorbeeld vanaf vrachtschepen in het Kattegat zijn opgestegen, legt Bolder uit.

"Vanaf die schepen kun je ze makkelijk besturen en weer terug laten keren, laag boven water, zodat ze niet worden opgepikt door de radar. Maar je moet je informatiepositie echt versterken als je met zekerheid wil zeggen wat het is. Nu blijft het gewoon heel moeilijk om aan te tonen dat het opzet was en wie de dader is."

Burgemeester Marianne Schuurmans van de gemeente Haarlemmermeer wil na de rellen in Hoofddorp "een gerichte aanpak van deze raddraaiers". Daarover gaat ze met het Openbaar Ministerie in gesprek. Het is niet helemaal duidelijk wat ze in gedachten heeft.

Er ontstonden gisteravond ongeregeldheden rond een koranverbranding bij een asielzoekerscentrum in Hoofddorp. Er waren voor- en tegenstanders op de been, maar ook rellende jongeren. Zij gooiden met vuurwerk en stenen naar demonstranten, het azc en de politie.

Vervolgens trokken ze naar het winkelcentrum, waar ze volgens de burgemeester vernielingen aanrichtten en een winkel plunderden.

Zeven mensen werden aangehouden, zes van hen zitten nog vast. Drie verdachten zijn aangehouden voor openlijke geweldpleging, twee voor het niet opvolgen van een politiebevel. De zesde zit vast voor opruiing. De vrijgelaten verdachte is aangehouden voor belediging.

Bekijk hier hoe het gisteravond uit de hand liep:

"Dit gedrag kunnen en mogen we niet tolereren", zegt Schuurmans. "Het is ernstig dat in een gemeente waar inwoners in goede harmonie met elkaar proberen te leven, ongeacht afkomst of geloof, een demonstratie zo gewelddadig wordt verstoord."

De gemeente verbood de koranverbranding in eerste instantie, omdat open vuur tot onveilige situaties zou kunnen leiden. Maar Pegida-voorman Edwin Wagensveld spande met succes een kort geding tegen dat besluit aan.

Schuurmans ziet dat veel mensen "écht geraakt" waren door de koranverbranding. "Maar deze rellen hadden daar niets mee te maken." Volgens haar ging het om een groep jongeren die een demonstratie aangrepen om met de politie te vechten.

De gemeente Arnhem gaat geen geld meer steken in Vitesse. Dat bleek gisteravond tijdens het raadsdebat over de toekomstige samenwerking tussen de gemeente en de voetbalclub.

Stichting Vitesse Betrokken kan nog wel op concrete steun rekenen, schrijft Omroep Gelderland. Die stichting ontplooit maatschappelijke initiatieven op het gebied van participatie, gezonde leefstijl en sociale ontwikkeling. Dit jaar gebeurt dat volgens verantwoordelijk wethouder Bob Roelofs (Arnhem Centraal) met 475.000 euro.

'Belangrijk kader'

Maar naar Vitesse gaat geen euro meer. In het debat verwees Roelofs naar een "belangrijk kader" van de gemeenteraad uit 2009. Daarin staat dat de raad had vastgesteld om geen geld meer te geven aan een betaaldvoetbalclub. Een meerderheid om dat standpunt te herzien, was er niet.

Het kader volgde op een lening die de gemeente had gedaan aan de club. In 2006 leende Arnhem 6,5 miljoen euro aan het toen noodlijdende Vitesse. Dat bedrag liep uiteindelijk op tot 12 miljoen euro. Het werd in 2008 kwijtgescholden omdat een meerderheid van de raad voorstander daarvan was.

Eenmalig

Onlangs stelde de gemeente nog een bedrag van 75.000 euro beschikbaar om de jaarlijkse Airbornewedstrijd in stadion Gelredome door te laten gaan. Volgens Roelofs was die subsidie eenmalig.

De uitkomst is teleurstellend, zegt Susanne Wichhart, voorzitter van de supportersvereniging. Ze hoopt alsnog dat de Arnhemse raad met voorstellen komt om iets te doen voor Vitesse.

In Sri Lanka zijn zeven boeddhistische monniken omgekomen bij een kabelbaanongeluk. Volgens de Sri Lankaanse krant Daily Mirror waren de monniken op de terugweg naar hun klooster na religieuze ceremonie, toen de kabel brak die hun cabine op een rails naar boven trok op een steile berghelling.

Er zaten in totaal dertien monniken in de cabine. Vijf konden op tijd uit het voertuig springen. Drie van de overleden monniken hadden niet de Sri Lankaanse nationaliteit: een Roemeen, Rus en Indiër kwamen om. Een onbekend aantal monniken ligt nog zwaargewond in het ziekenhuis.

De autoriteiten in Sri Lanka doen verder onderzoek naar de precieze toedracht van het ongeluk, dat gisteravond (lokale tijd) gebeurde nabij het Na Uyana Aranya-klooster, in het midden van het land.

Een 65-jarige man uit Vlaardingen blijkt bijna dertig jaar zonder rijbewijs te hebben gereden. Hij viel door de mand toen hij geen geldige papieren kon laten zien bij een verkeerscontrole.

Omdat hij onmiddellijk nog een keer de fout in ging, is zijn auto in beslag genomen.

De man werd betrapt bij Zundert in Brabant, schrijft de regionale omroep Rijnmond. Bij de controle bleek dat de man op 30 oktober 1995 zijn rijbewijs had ingeleverd nadat hij rijongeschikt was verklaard.

Hij gaf toe aan de politie dat hij al die jaren wel was blijven rijden, zonder ooit gecontroleerd te worden door de politie. "Het zat er een keer aan te komen", zei de man. Agenten gaven hem een waarschuwing: als hij nog een keer de fout in zou gaan, zou zijn auto in beslag worden genomen.

Weer betrapt

Daar had de zestiger weinig boodschap aan, want diezelfde middag werd hij opnieuw achter het stuur betrapt, dit keer bij Breda. Agenten hadden het kenteken van het voertuig extra onder de aandacht gebracht bij collega's.

Het voertuig is nu in beslag genomen. De agenten hebben ook een proces-verbaal opgesteld. Het is nu aan het Openbaar Ministerie om te bepalen wat er verder gebeurt.

De Duitse stad Münster kleurt vandaag oranje. Koning Willem-Alexander komt er op bezoek, vanwege het dertigjarig jubileum van het Duits-Nederlandse legerkorps en het academische Haus der Niederlande. De koning betreedt historische grond, want hier werd in 1648 de Tachtigjarige Oorlog beëindigd.

"De Duitsers zeggen graag dat Nederland hier zijn oorsprong heeft", gniffelt Jacco Pekelder in de Kaminzimmer, waar de Vrede van Münster werd ondertekend. De gelambriseerde zaal hoort nu bij het Haus der Niederlande, waarvan Pekelder directeur is. Tegenwoordig volgen studenten hier de opleidingen Nederlands en Nederland-Duitslandstudies.

Nederland wordt gewaardeerd, merkt hoogleraar Pekelder. "Voor Duitsers voelt Nederlands als iets exotisch, een leuke andere taal." Ook over de Nederlandse 'losse' volksaard bestaat een buitengewoon positief beeld. "Het sterke individualisme vinden ze ook interessant, terwijl Duitsers iets conformistischer en collectiever denken."

Meer dan in Nederland

Waar in Nederland universiteiten stoppen met de studie Duits, worden door Duitse universiteiten de studies Nederlands juist behouden. Naast Münster, dat de grootste afdeling heeft, kun je ook terecht in Berlijn, Duisburg-Essen, Keulen en Oldenburg.

"Duitse universiteiten schieten niet meteen in de stress als de studentenaantallen tegenvallen", vertelt Pekelder. "Er wordt naar de maatschappelijke behoefte gekeken en ze weten hoe belangrijk deze opleidingen zijn."

De teruggang van het aantal studies Duits in Nederland is daarom zorgwekkend, zegt hij. "Er zijn veel meer Duitsers die Nederlands studeren dan andersom. Dat is pijnlijk voor Nederland."

Baankansen zijn er namelijk genoeg, vertelt Pekelder. De Duitse studenten Nederlands zijn uiteraard gewild als docent in het grensgebied. Afgestudeerden van de master, die door zowel Duitsers als Nederlanders wordt gevolgd, komen terecht in de politiek, het bedrijfsleven en gaan werken als communicatie-expert.

Wie door Münster loopt, waant zich een beetje in een Nederlandse stad. De invloed van Hollandse koopmannen en bouwmeesters is zichtbaar in de historische trapgevels. Ook zijn er on-Duits veel fietsers. Bedrijven die werken aan beide kanten van de grens en het Duits-Nederlandse legerkorps brengen bovendien talloze Nederlanders naar de stad.

De Duitse studente Johanna Patz loopt stage bij het korps, naast haar master Nederland-Duitslandstudies. Ze koos voor de opleiding omdat ze dol is op de westerburen. "Toen ik vroeger ging shoppen in Nederland dacht ik altijd: ik wil hier wonen", vertelt ze in vloeiend Nederlands.

Het "open" karakter trekt haar aan. "Ook op stage merk ik het. Duitsers zijn serieuzer, terwijl Nederlanders naar je toe komen en eerst willen weten hoe je weekend was. Eerst kletsen en dan werken, dat is superchill."

Ze trekt op met de Nederlandse Famke Minnee, die eerder Duits studeerde. "Economisch zijn we enorm met elkaar verweven. Dan kan je misschien onderling Engels praten, maar projecten gaan veel beter als je elkaars taal spreekt en de cultuur goed kent."

Wederzijds begrip, dat is waarom het Haus der Niederlande werd opgericht. Een van de aanleidingen was een opzienbarend onderzoek waaruit bleek dat Nederlandse jongeren een zeer negatief beeld hadden van Duitsland. Andersom dachten Duitsers juist onrealistisch positief over Nederland. Een instituut als dit moest de vervreemding tegengaan.

Het zal een van de thema's zijn die tijdens de komst van de koning worden aangestipt. Hoogleraar Pekelder verwacht veel toeschouwers. "In Duitsland, en zeker hier langs de grens, is het koningspaar enorm populair. Ze roepen zeker warme gevoelens op." Nóg een teken van liefde voor Nederland in Münster.

De Syrische leider Ahmed al-Sharaa zegt dat zijn land "terug is op het wereldtoneel" in de eerste VN-speech door een Syrische president in ruim een halve eeuw. Maar uitdagingen blijven, waarschuwt hij ook.

"Syrië eist zijn rechtmatige plek weer op tussen de landen van de wereld", zei Sharaa in zijn toespraak bij de jaarlijkse Algemene Vergadering van de VN in New York. Hij sprak van een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van zijn land, "getiteld Vrede, welvaart en ontwikkeling".

Om dat te bewerkstelligen, riep Sharaa wel op ook de laatste sancties tegen Syrië op te heffen, die ooit werden ingesteld tegen het regime-Assad. "Bevrijd ons van die ketens." Hij bedankte de EU en landen als de VS, Turkije en Arabische naties voor de stappen die al zijn gezet.

Strijdkrachten van Sharaa wisten eind vorig jaar na een burgeroorlog van 14 jaar dictator Assad in betrekkelijk korte tijd te verdrijven. Internationaal werd er aanvankelijk wantrouwend op de machtswisseling gereageerd, omdat Sharaa ooit gelieerd was aan al-Qaida. Hijzelf zegt inmiddels respect te hebben voor (religieuze) minderheden in zijn land, al laait het geweld tussen bevolkingsgroepen soms nog op.

Uithaal naar Israël

Sharaa haalde in zijn toespraak uit naar buurland Israël, dat nog steeds met enige regelmaat aanvallen uitvoert op Syrië. "Dit staat haaks op de houding van de internationale gemeenschap. Het is een poging misbruik te maken van deze overgangsperiode en het gevaar bestaat dat er nieuwe conflicten ontstaan waarvan niemand weet hoe ze zullen aflopen."

Israël en Syrië zijn in gesprek over een einde aan de vijandelijkheden, maar Israël zegt dat de eigen veiligheid daarbij vooropstaat. Het land wil daarom het zuidwesten van Syrië demilitariseren en veiligheidsgaranties krijgen voor de druzen-minderheid in het land.

In de toespraak sprak Sharaa ook meteen zijn steun uit voor de bevolking van Gaza. "We wensen niemand toe wat Syrië heeft moeten doorstaan. Wij kennen de gruwelijkheden van oorlog en verwoesting."

Live uitgezonden

Sharaa vulde aan dat er in eigen land nog een zware taak op hem wacht. Hij wil daders verantwoordelijk houden voor het geweld van de afgelopen jaren. "Ik beloof dat iedereen met onschuldig Syrisch bloed aan de handen zal worden vervolgd."

De speech van Sharaa is een historisch moment voor Syrië, zegt Midden-Oostenkenner Fernande van Tets. "Sharaa riep voor de VN op tot vrede en welvaart en wil breken met het verschrikkelijke verleden van Syrië."

De Syrische leider heeft "een ongelooflijk jaar gehad", zegt Van Tets. "Een jaar geleden was hij nog de leider van een terroristische groepering. Er stond een prijs van tien miljoen dollar op zijn hoofd." Dat is totaal veranderd. "Een paar dagen geleden zat hij aan tafel met het voormalig hoofd van de CIA, David Petraeus, en die zei: ik ben een fan van jou. Als je kijkt hoe ver hij is gekomen, dat is echt ongelooflijk."

De speech van Sharaa was in verschillende Syrische steden live op grote videoschermen te zien, met soms vuurwerk na afloop. Het is een moment van trots voor de Syriërs, verzekert Van Tets. "Maar tegelijkertijd is het dagelijks leven voor mensen nog niet heel veel beter geworden."

Wel zijn er verkiezingen gepland en is er vrijheid van meningsuiting. "Je wordt niet meer opgepakt voor wat je zegt, je kunt niet meer verdwijnen in een verschrikkelijke martelgevangenis. Maar als het gaat om de stroomvoorziening of de prijs van brood, dat is nog niet echt beter geworden."

Oekraïne

De laatste keer dat een Syrische staatshoofd de VN toesprak was in 1967, toen de later afgezette president Atassi naar New York kwam. In de Assad-jaren die volgden, liet het land zich vertegenwoordigen door een minister.

Het bezoek aan de VS leverde Sharaa ook al concrete resultaten op. Oekraïne herstelt de diplomatieke banden met het land. Dat land had die verbroken na de Russische inval, omdat Assad een uitgesproken bondgenoot van de Russische president Poetin is. Sharaa had ook enkele topontmoetingen in de marge van de vergadering, met onder meer de Amerikaanse president Trump en president Macron uit Frankrijk.

Het was de bedoeling dat alle politieke partijen in de Tweede Kamer, voorafgaand aan het debat vandaag over de rellen in Den Haag, met een gezamenlijk statement zouden komen om het extreemrechtse geweld van afgelopen zaterdag te veroordelen. Maar het is niet gelukt om daar overeenstemming over te bereiken.

Het statement, waarin het geweld "met klem" wordt veroordeeld, is een initiatief van de ChristenUnie. Het had een duidelijk signaal moeten zijn van de hele politiek, van links tot rechts, om op te staan tegen aantasting van de democratie.

Maar GroenLinks-PvdA, D66, SP, Denk, Volt en de Partij voor de Dieren haakten op het laatste moment af. D66, waarvan het partijkantoor zaterdag werd aangevallen, wil niet op een pamflet staan met PVV en Forum voor Democratie. De uitlatingen van die partijen hebben juist bijgedragen aan de sfeer waarin het geweld kon plaatsvinden, vindt D66.

"Op deze manier, denken wij, werkt het vooral om wat Forum en PVV doen wit te wassen", aldus D66-Kamerlid Paternotte.

Paternotte noemt het initiatief van de ChristenUnie "supersympathiek", maar het is in zijn ogen niet geloofwaardig met de handtekeningen van de PVV en Forum eronder. De partij van Wilders roept aanhangers op om "terug te vechten tegen de overheid". En Forum suggereerde dinsdag nog in de Kamer dat de politie het geweld had uitgelokt in Den Haag.

SP-leider Dijk heeft soortgelijke redenen om zich niet aan te sluiten bij de gezamenlijke verklaring. Hij wil niet onder een manifest staan met "zowel de makers van de voedingsbodem voor deze problematiek, als de aanjagers ervan".

GL-PvdA noemt de verklaring "nu partijen als FVD en PVV eronder staan" ongeloofwaardig, staat in een statement. "Na jarenlang ophitsen en opzetten van groepen mensen, is het niet voldoende om extreemrechts politiek geweld te veroordelen. Dan moet er gestopt worden met het verspreiden van de ideeën die leiden tot het geweld."

'Gezamenlijk rechts-extremisme veroordelen'

ChristenUnie-leider Bikker zegt niet te willen kijken naar het feit dat niet de gehele Kamer het statement heeft ondertekend, omdat ze "optimistisch en hoopvol" wil zijn. "Je zou ook kunnen zeggen: dit is een krachtig statement en misschien volgen er nog meer. Dan is dat goed nieuws voor ons land."

Ze hoopt dat alle partijen tegen het einde van de dag zich alsnog hebben aangesloten bij het statement. "Want voor mij is de bottom line van deze dag dat we gezamenlijk rechts-extremisme veroordelen."

Bikker zegt verder te begrijpen dat de partijen die de verklaring niet hebben ondertekend lijnrecht tegenover de ideeën van bijvoorbeeld PVV of Forum staan. "Ik sta zelf ook geregeld bij de interruptiemicrofoon, omdat ik het echt ontzettend oneens ben met wat de heer Wilders of Baudet op dat moment zegt."

"Maar de basis van onze democratie is dat we meningsverschillen met elkaar uitspreken in de plenaire zaal, in plaats van op alle andere plekken die we afgelopen zaterdag hebben gezien. Daarom hoop ik dat de democratie zich vandaag verenigt en zegt: we staan pal voor onze Grondwet. Want demonstreren is een groot goed, maar dan altijd zonder geweld."

Debat live bij de NOS

Vandaag debatteert de Tweede Kamer over de rellen. Het debat is vanaf 10.15 uur te volgen via de NOS-app, NOS.nl en NPO Politiek en Nieuws.

In de eerste helft van 2025 zijn er bijna 32.000 nieuwbouwwoningen bijgebouwd. Dit is het laagste aantal in een half jaar sinds 2018, komt naar voren uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Volgens Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom bij het CBS, heeft dat te maken met het aantal vergunningen: "In 2023 werden die veel minder afgegeven, en dat zie je met vertraging terug in deze cijfers."

Die vergunningen worden vaak niet afgegeven door een overbelast stroomnetwerk. Ook speelt mee dat veel bouwbedrijven zo'n groot personeelstekort hebben dat er te weinig mensen zijn om de huizen te bouwen.

Smalle beurs en starters

Wel nam het aandeel corporatiewoningen toe. Van de nieuwbouwwoningen waren er 9100 bestemd voor woningcorporaties. Dat zijn er 900 meer dan in dezelfde periode vorig jaar. Het aandeel van corporatiewoningen is daarmee 29 procent.

Dat is een stijging ten opzichte van vorig jaar (toen het nog 25 procent was) en zelfs het hoogste percentage sinds het begin van de metingen in 2020. "Dat is positief, vooral voor mensen met een smalle beurs en starters. Het lijkt erop dat corporaties daar meer op hebben ingezet", zegt Van Mulligen.

Volgens hem hebben corporaties de afgelopen jaren ook last gehad van vergunningen en geldtekorten. Daardoor hebben ze de afgelopen jaren heel weinig bijgebouwd, maar dat lijkt nu weer wat bij te trekken.

Toch is het gewenste aantal nieuwbouwwoningen bestemd voor woningcorporaties nog niet in zicht. Het kabinet heeft daarover afspraken gemaakt met gemeenten en woningcorporaties. Het streven is dat er vanaf 2029 30.000 woningen per jaar gebouwd worden voor de sociale huur, zoals is vastgelegd in de Nationale prestatieafspraken.

Ook het gewenste totaal aantal nieuwbouwwoningen lijkt nog niet in zicht. De ambitie van het demissionaire kabinet is om vanaf 2027 jaarlijks 100.000 woningen toe te voegen. "Die woningen kunnen ook worden toegevoegd door het splitsen of transformeren van bestaande woningen, maar ook dan kom je niet echt in de buurt", zegt Van Mulligen.

Veel partijen hebben de wens voor meer woningen in hun verkiezingsprogramma's opgenomen.

Grote verschillen

Het aandeel corporatiewoningen in de nieuwbouw verschilt sterk per gemeente. In Woerden, Leiderdorp en Krimpen aan den IJssel waren alle nieuw gebouwde woningen in de eerste helft van dit jaar corporatiewoningen, terwijl in een stad als Utrecht het aandeel maar 5 procent was.

Sinds 2022 daalt het aantal nieuwbouwwoningen dat in de eerste helft van het jaar wordt opgeleverd, terwijl het aandeel corporatiewoningen juist stijgt. In 2023 was het nog 20 procent en nu dus bijna 30 procent.

Toch verwacht Van Mulligen dat er de komende tijd wel nieuwbouwwoningen bij zullen komen. "In 2024 werden er weer meer vergunningen verleend, maar dat zakte in 2025 weer in. Wil je echt meer woningen bouwen, zullen er toch echt meer vergunningen moeten worden uitgegeven."

Goedemorgen! De Tweede Kamer debatteert over de rellen in Haag, van afgelopen zaterdag en koning Willem-Alexander bezoekt Münster in Duitsland vanwege het 30-jarig jubileum van het Duits-Nederlandse legerkorps.

Eerst het weer: de meeste zon vandaag in het noorden. Verder naar het zuiden meer bewolking en in Limburg valt er regen. Het is 16 graden. In de regen in Limburg blijft het frisser.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De moeder van de door een agent doodgeschoten jongen in Capelle aan den IJssel doet aangifte van doodslag. "De moeder is kapot", zei haar advocaat Gerald Roethof in de talkshow Pauw & De Wit.

"Zijn moeder wil echt dat de onderste steen boven komt. Mocht de politie in deze situatie schieten? Daar gaat het haar om. En haar standpunt is: nee. Absoluut niet", aldus advocaat Roethof. "Ze wil er zeker van zijn dat er alles aan gedaan wordt, dat er gerechtigheid plaatsvindt."

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Grote zorgen in Japan, want daar gaan steeds meer diersoorten verloren. Op het kleine eilandje Iriomote wordt alles uit de kast gehaald om de laatste 100 wilde Iriomote-bergkatten te redden.

Mooie donderdag!

Een op de drie huishoudens kan overstromingsschade niet betalen, ook na vergoeding door de verzekering en compensatie, waarschuwt het Centraal Planbureau (CPB) in een rapport. Hoewel in Nederland de kans op een overstroming nog steeds klein is, neemt het risico toe door klimaatverandering - en daarmee ook de kosten voor overheden en verzekeraars.

Maar ook die van huishoudens dus, omdat niet alles door de verzekering wordt gedekt of door de overheid gecompenseerd. Die kosten, bijvoorbeeld omdat een verzekeraar de dagwaarde terugbetaalt en niet de nieuwwaarde, kunnen oplopen tot bedragen tussen de 12.000 en 65.000 euro. Niet iedereen kan dat zomaar betalen.

Gevolgen van klimaatverandering

Hoge rivierstanden, zeespiegelstijging en extreme lokale neerslag: alle drie zijn het gevolgen van klimaatverandering en alle drie leiden ze tot een verhoogde kans op overstromingen. Die kunnen leiden tot schade, en die is niet altijd te verzekeren.

Begin dit jaar sloeg een internationale verzekeraar alarm omdat natuurrampen in 2024 voor 270 miljard euro aan schade hadden veroorzaakt. Minder dan de helft van dat bedrag was verzekerd. Met het toenemende extreem weer door klimaatverandering zal verzekeren alleen maar duurder en lastiger worden. En dus leidt dat tot extra lasten voor overheden, verzekeraars en onvermijdelijk ook voor huishoudens.

Hogere premies

De grote vraag is: wie gaat dat betalen? De (lokale) overheid? Na een door valwind aangerichte ravage in Leersum sprong de Rijksoverheid niet financieel bij. De aandacht was al weer gevestigd op de overstromingen in Limburg, een paar weken later. (Media-)aandacht en omvang van een ramp spelen dus een rol bij compensatie, oordeelden onderzoekers.

Gaan alle verzekerden meebetalen via hogere premies? Dat is eigenlijk het systeem dat we nu hebben. Iedereen via belastingen of verhoogde premies laten bijdragen heeft maatschappelijke voordelen, zegt het CPB, en volgens onderzoek heeft dat ook de voorkeur van de meeste Nederlanders. Zo blijven verzekeringen in risicogebieden betaalbaar.

Maar het is geen vanzelfsprekendheid. Er zijn al landen waar regio's onverzekerbaar zijn verklaard. Ook herverzekeren wordt door de grotere schade in de toekomst lastiger. Herverzekeren houdt in dat verzekeraars zich weer bij andere verzekeraars verzekeren.

Geen keuze

Nog een nadeel: deze collectieve aanpak leidt ertoe dat individuele huishoudens minder redenen hebben om hun schade te beperken. Het CPB schrijft: "Door verzekeringspremies of hypotheekrentes naar risico te differentiëren, kunnen huishouden gestimuleerd worden maatregelen te nemen zoals een waterbestendige vloer, verhoogde elektrische installaties, drempels en dorpels." Ook oppert het CPB om wonen en bouwen in hoogrisicogebieden door prijsprikkels minder aantrekkelijk te maken.

Dat is dus ook een optie: de belasting of premie voor bewoners in een risicogebied verhogen. Enerzijds kun je stellen dat mensen kiezen om in een risicogebied te wonen en daar dus extra voor moeten betalen. Aan de andere kant kan je je afvragen of iedereen die keuze wel heeft.

Hoe zit het bijvoorbeeld met socialehuurwoningen, waarbij mensen vaak geen keuze hebben waar ze gaan wonen? Dat laatste bleek het geval in de wijk Pathmos in Enschede, waar bewoners een jaar na zware wateroverlast nog steeds hun woning niet in kunnen.

Windstoten en valwinden

Nu betaalt iedereen in Nederland mee, ongeacht het individuele risico. Tegemoetkomingen van de Rijksoverheid worden betaald vanuit de Wts, de Wet tegemoetkoming schade bij rampen, waaraan alle belastingbetalers bijdragen. En verzekeraars passen, voor zover het CPB weet, hun premies niet aan op postcode.

Maar zoals bovenstaande voorbeelden laten zien, leidt deze collectieve aanpak voor bewoners niet altijd tot de juiste aanpak. Er zijn nog steeds mensen in Enschede, Leersum en Valkenburg die hun huis niet in kunnen.

Ook vroegen onderzoekers vorig jaar om verduidelijking van die Wts: waarom valt waterschade er bijvoorbeeld wel onder en windschade niet? Terwijl in de toekomst windstoten en valwinden bij buien waarschijnlijk sterker worden door klimaatverandering.

En zoals het CPB constateert blijft er ook bij deze collectieve aanpak een mate van kwetsbaarheid, omdat niet alle schade vergoed wordt.

De biologische moeder van de door een agent doodgeschoten jongen in Capelle aan den IJssel doet aangifte van doodslag. "Ze is kapot", zei haar advocaat Gerald Roethof in de talkshow Pauw & De Wit.

De 15-jarige Jerryson werd zondag buiten bij een filiaal van McDonald's doodgeschoten, kort nadat hij en anderen iemand zouden hebben beroofd van een fatbike. Gisteren meldde het Openbaar Ministerie dat de jongen een "functionerend vuurwapen in de vorm van een omgebouwd gasalarmpistool" bij zich had. De politie heeft gemeld dat de verdachte meerdere keren was gewaarschuwd, maar niet luisterde en is weggerend.

De biologische moeder van de jongen woont op Curaçao, legt de advocaat uit in de talkshow. "Omdat ze heimwee had naar dat land is ze terugverhuisd, maar ze wilde haar oudste kinderen een betere toekomst geven door ze in Nederland te laten", zegt hij. Ook is bekend dat de jongen pleegouders in Nederland had.

"Zijn biologische moeder wil echt dat de onderste steen boven komt. Mocht de politie in deze situatie schieten? Daar gaat het haar om. En haar standpunt is: nee. Absoluut niet", aldus advocaat Roethof. "Ze wil er zeker van zijn dat er alles aan gedaan wordt, dat er gerechtigheid plaatsvindt."

Getuigen

Het was zondagmiddag druk bij het fastfoodrestaurant. De moeder vraagt getuigen om zich te melden en te vertellen wat ze hebben gezien. Ook wil ze dat een door haar in te schakelen patholoog het lichaam van haar gedode zoon gaat onderzoeken.

De Rijksrecherche doet onderzoek naar de feiten en omstandigheden van het schieten door de agent. "Controle is geen daad van vijandschap", antwoordde Roethof op de vraag of de moeder de onafhankelijkheid van dat onderzoek in twijfel trekt.

De hulp aan kinderen en jongeren in een pleeggezin schiet tekort. Het zicht op de ontwikkeling van sommigen is slecht door gebrek aan personeel en een gebrekkige samenwerking. Medewerkers doen hun best, maar stevig leiderschap ontbreekt.

Dat concluderen inspecties in twee verschillende rapporten over samenhangende sectoren. Bij de jeugdbescherming is vaker geconcludeerd dat het beter moet, en nu dus weer. Voor de pleegzorg is het de eerste keer dat die helemaal onder de loep is genomen.

Aanleiding is het pleegmeisje uit Vlaardingen, dat zwaargewond in het ziekenhuis belandde. Daar is veel misgegaan, concludeerde de inspectie een paar maanden geleden. Problemen die spelen in de hele sector, blijkt nu.

Over wie gaat het onderzoek?

Jaarlijks zitten zo'n 20.000 kinderen in een pleeggezin. Een begeleider van een pleegzorgorganisatie staat hen bij. De organisaties zijn onderzocht en er is gesproken met kinderen en (pleeg)ouders.

Vaak is de hulp aan kinderen in een pleeggezin verplicht door een rechter. Dan hebben ze met een jeugdbeschermer te maken. Daarom is ook de hulp onderzocht aan kinderen in de jeugdbescherming, zowel in pleeggezinnen als daarbuiten. Dat zijn er zo'n 30.000 per jaar.

Er is te weinig contact met kinderen die in een kwetsbare situatie zitten, zien de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de Inspectie Justitie en Veiligheid. Zo wordt een verplichte jaarlijkse controle op de veiligheid binnen een pleeggezin niet genoeg uitgevoerd.

Ook moet een kind meerdere keren per jaar een-op-een contact hebben met een pleegzorgbegeleider, maar dat gebeurt regelmatig helemaal niet. Een begeleider is daardoor afhankelijk van wat een pleegouder zegt en dat kan risico's opleveren.

Het beperkte contact komt voornamelijk door gebrek aan personeel en dus een hoge werkdruk. Een pleegzorgbegeleider heeft gemiddeld zo'n 20 kinderen onder zich. Maar dat aantal kan in uitzonderlijke gevallen oplopen tot meer dan 30.

"Door de hoge werkdruk stoppen mensen met het werk", zegt hoofdinspecteur Angela van der Putten. "Er moeten dan weer nieuwe pleegzorgbegeleiders komen, die ingewerkt moeten worden. Daarmee wordt de druk alleen maar groter."

Goede screening en matching

Positief is dat de screening van pleeggezinnen op orde is. Toen het pleegmeisje uit Vlaardingen in het ziekenhuis belandde, werden bij de nauwkeurigheid van de screening vraagtekens gezet. Ten onrechte, zo blijkt uit dit onderzoek.

Ook de matching tussen het kind en pleeggezin loopt goed. Het wordt wel steeds moeilijker kinderen onder te brengen door het oplopende tekort aan pleeggezinnen. Zo'n 900 kinderen wachten op een pleeggezin.

Niet alleen aan pleeggezinnen is een tekort, ook aan andere hulp. Zorg bij het verwerken van trauma's bijvoorbeeld. Soms moeten kinderen een jaar op passende hulp wachten, terwijl een rechter heeft geoordeeld dat het onmiddellijk nodig is.

Tot slot verloopt de samenwerking tussen organisaties niet goed. Bij een pleeggezin is vaak zowel een pleegzorgbegeleider als een jeugdbeschermer betrokken. Die werken vanuit andere organisaties, maar duidelijke afspraken ontbreken.

"Beide zorgverleners weten soms van elkaar niet wie wat doet", vervolgt hoofdinspecteur Van der Putten. "Dan bestaat het risico dat er helemaal geen zicht meer op het kind is."

Bijzondere samenloop

De problemen binnen de sector vallen de medewerkers niet aan te rekenen, benadrukken de inspecties. De medewerkers zijn betrokken bij de kinderen en werken hard om er het beste van te maken. Met succes, want alle ondervraagde pleegkinderen zeggen goed geholpen te worden door de pleegzorgbegeleider.

Wel zijn de bestuurders van de organisaties aan zet. De ruimte is er, volgens de inspecties, om pleegkinderen vaker een-op-een te spreken. Ook moeten incidenten beter bijgehouden worden, om ervan te leren.

Daarnaast moeten de organisaties meer aandacht hebben voor mentoren van pleegkinderen. Er wordt binnen de pleegzorg steeds meer ingezet op zo'n mentor, die gedurende langere tijd steun biedt aan een kind. Bestuurders moeten zorgen dat kinderen ervan afweten en dat er vanuit de organisatie naar wordt geluisterd.

Voor zowel de sector als de overheid is er dus werk aan de winkel, zo blijkt. Het kan op veel plekken beter. Toch verwachten de inspecties niet dat het snel weer zo mis kan gaan als bij het pleegmeisje uit Vlaardingen. "Dat was wel echt een hele bijzondere samenloop van omstandigheden", zegt hoofdinspecteur Van der Putten.

Betrokken organisaties erkennen dat de zorg aan kinderen in de pleegzorg en jeugdbescherming beter moet. "Jeugdzorgorganisaties zijn aan zet om in een ingewikkelde praktijk goede hulp te bieden", zegt Nicolien van den Berg, bestuurslid van branchevereniging Jeugdzorg Nederland. "We moeten grenzen stellen aan wat wel of niet haalbaar is. Dat zal soms pijn gaan doen."

Sinds het kritische inspectierapport over het pleegmeisje uit Vlaardingen zijn er al wel stappen gezet, benadrukt de branche. Van den Berg: "We zijn bijvoorbeeld bezig beter naar kinderen te luisteren, ook als er weinig tijd is. Ook werken we aan het beter vastleggen van gesprekken in de dossiers."

De luchthaven van de Deense stad Aalborg is ruim drie uur afgesloten geweest omdat er onbekende drones boven vlogen. Drie vluchten naar Aalborg moesten uitwijken naar andere luchthavens; twee uit Kopenhagen en een KLM-vlucht uit Amsterdam.

Het KLM-toestel is uitgeweken naar het vliegveld van Billund en de passagiers zijn met bussen naar Aalborg gebracht.

Om hoeveel drones het ging en waar ze vandaan kwamen is niet bekend. De Deense politie zei vannacht dat de drones met verlichting aan in de buurt van het vliegveld zijn gezien. Volgens Denemarken zijn passagiers niet in gevaar geweest. Maar "zolang er nog drones vliegen boven de luchthaven, stijgen er geen vliegtuigen op".

Naast Aalborg kreeg de Deense politie ook meldingen van drones boven Esbjerg, Sønderborg en de vliegbasis Skrydstrup. Volgens de politie was het niet mogelijk om de drones uit de lucht te halen, omdat ze lange tijd boven een groot gebied vlogen.

Een ooggetuigen filmde een licht boven de luchthaven van Aalborg:

Het is de tweede keer deze week dat Denemarken een luchthaven sluit vanwege drones. Maandag was het vliegveld van de hoofdstad Kopenhagen urenlang afgesloten, nadat er meerdere drones waren gezien in de omgeving.

Enkele uren later ging in Noorwegen ook de luchthaven van Oslo dicht vanwege drones. De Deense premier Frederiksen zei later dat ze het als "een aanval" en "een aanslag" op de luchthaven beschouwde. "Dit is de ernstigste aanval op de Deense kritieke infrastructuur tot nu toe."

Russische betrokkenheid

De Europese Commissie zei Russische betrokkenheid te vermoeden. Eerder deze maand werden boven Polen een aantal Russische drones neergehaald door vliegtuigen van de NAVO. Boven Estland vlogen vorige week enkele minuten Russische straaljagers.

De NAVO ziet "een patroon van toenemend onverantwoordelijk gedrag" van Rusland, zei het bondgenootschap in een verklaring na de schending van het luchtruim, en houdt het land daarvoor verantwoordelijk. De NAVO wijst op het risico van escalatie, van misrekening en het in gevaar brengen van levens en zegt dat dit moet stoppen.

"De aanvallen waren ofwel opzet ofwel regelrechte incompetentie", zei secreteris-generaal Rutte. "De NAVO zal zijn capaciteit uitbreiden en zijn verdediging versterken, onder meer met doeltreffende luchtverdediging."

In Colombia zijn 23 mijnwerkers bevrijd, na 43 uur in een ingestorte goudmijn vast te hebben gezeten. Ze werden door familieleden met applaus ontvangen toen ze op eigen kracht naar buiten kwamen.

Maandag was de hoofdingang van de La Reliquia-mijn in Antioquia in het noordwesten van Colombia ingestort. Daardoor kwamen de mijnwerkers vast te zitten in de mijn. Tijdens de reddingsoperatie konden ze van voedsel, water en ventilatie worden voorzien.

Over de gezondheidstoestand van de bevrijde mijnwerkers is niets bekendgemaakt.

Een bezoeker van een tuincentrum in Roosendaal heeft dinsdagmiddag in een emmer geplast toen ze geen gebruik kon maken van het toilet. De vrouw pakte de emmer bij de kassa, plaste erin en goot de inhoud daarna over de grond. Omroep Brabant heeft beelden van het incident gedeeld.

Eigenaar Hendrik-Jan Verheijen is furieus. De vrouw vroeg hem of ze gebruik kon maken van de wc, maar die was verstopt en dus niet toegankelijk. "Dan ga ik wel ergens anders zitten", zou de klant tegen hem hebben gezegd, waarna ze de emmer pakte en haar behoefte deed. "Ik kan het nog steeds niet geloven", zegt de eigenaar bij de regionale omroep.

Frustratie

De Toiletalliantie, een belangenorganisatie die zich inzet voor meer openbare toiletten, herkent de frustratie van de vrouw. "We krijgen heel regelmatig dit soort meldingen", vertelde een woordvoerder. "Toiletten zijn vaak niet beschikbaar." Dat er met urine wordt gegooid, is volgens de organisatie wel zeldzaam.

De Toiletalliantie houdt een ranglijst bij van gemeenten op basis van toiletvriendelijkheid. Roosendaal scoort relatief goed, wat een verbetering is ten opzichte van eerdere jaren. De gemeente stond ooit onderaan de lijst, maar heeft flink geïnvesteerd in openbare toiletten, aldus de woordvoerder.

Een verstandelijk beperkte man van 24 is in Amsterdam bedreigd, mishandeld, beroofd en urenlang vastgehouden door twee jongens, meldt de politie. Dat gebeurde in de nacht van maandag op dinsdag.

De man werd met messen bedreigd in een park in het stadsdeel Nieuw-West. De daders eisten zijn ID-kaart, telefoon en pincode. Hij werd vervolgens gedwongen om de opnamelimiet op zijn bankrekening te verhogen.

Het slachtoffer werd zo ernstig mishandeld dat hij gewond raakte. Om wat voor verwondingen het gaat, is niet duidelijk. Het slachtoffer werd daarna gedwongen om tussen stenen bij een skatepark te blijven liggen. Daar werd hij vastgehouden tot het licht werd.

Mogelijke getuige

Volgens de politie hoorde het slachtoffer op enig moment dat er een man langsliep die de verdachten vraagt wat ze daar aan het doen zijn. De jongens zouden hem hebben afgewimpeld, waarna hij doorliep. De politie hoopt deze getuige te kunnen spreken.

De verdachten zijn ongeveer 17 jaar oud. Een van hen heeft een lichte huidskleur en heeft krullend haar, een snor en mager postuur. De ander is licht getint. Beide zijn tussen de 1,80 en 1,85 meter lang. Ze droegen zwarte kleding en zouden Arabisch met elkaar hebben gesproken.

Vijf jongeren zijn veroordeeld voor een dodelijke steekpartij op 22 december 2023, waarbij de 15-jarige Syrische vluchteling Ahmed om het leven kwam. Hij werd samen met een 14-jarige vriend, eveneens uit Syrië, aangevallen door de groep jongeren in Enschede.

Ahmed overleed op straat. Zijn vriend raakte ernstig gewond en moest worden geopereerd. De rechtbank spreekt van een "zinloze en excessieve geweldsuitspatting." RTV Oost schrijft over de zaak.

De zwaarste straf van 16 jaar cel werd opgelegd aan een 22-jarige man. Hij wordt door de rechtbank gezien als een van drie daders die hebben gestoken. Een 21-jarige medeverdachte kreeg 10 jaar cel en tbs. De rechtbank benadrukte dat hij al meerdere keren met justitie in aanraking was geweest vanwege geweldsmisdrijven.

De derde verdachte die stak, een minderjarige, kreeg 17 maanden jeugddetentie, waarvan 6 maanden voorwaardelijk. Twee andere verdachten werden veroordeeld voor openlijke geweldpleging.

Informatie gewist

De vijf veroordeelden zouden deel uitmaken van de zogenoemde Noorderhagengroep, een groep hangjongeren die volgens de regionale omroep al langer onrust veroorzaakte in Enschede en verdacht wordt van onder andere drugshandel, illegale prostitutie en wapenbezit.

De rechtbank wees erop dat de veroordeelden er veel aan hebben gedaan om zichzelf en elkaar te beschermen. Zo gaf niemand informatie over wat er gebeurde, werd informatie op telefoons gewist en zijn messen nooit gevonden. "Dat de vele vragen die er leven onbeantwoord blijven, maakt het voor de nabestaanden nog moeilijker", schrijft de rechtbank.

Na jarenlang geruzie en juridische geschillen koopt de gemeente Amsterdam het ADM-terrein terug. De gemeente betaalt 165 miljoen euro voor de voormalige werf in het Westelijk Havengebied.

Het gaat om een gebied van 66 hectare grond en water, waar de gemeente na vijftig jaar weer eigenaar van wordt, schrijft persbureau ANP. Amsterdam spreekt in een verklaring van een "historische deal".

Volgens de gemeente biedt het ADM-terrein ruimte voor bedrijven die nu ergens anders in het havengebied zijn gevestigd. "Door het verhuizen van deze bedrijven ontstaat er ruimte voor woningbouw."

Conflict over water

De voormalige werf van de Amsterdamsche Droogdok Maatschappij werd tussen 1997 en 2019 gekraakt en kwam in 2021 in handen van het bedrijf van ondernemer Wim Beelen. Volgens de lokale omroep AT5 kocht hij het destijds voor 86 miljoen euro en wilde hij er een scheepswerf voor superjachten bouwen.

Sinds de aankoop stond Beelen meermaals tegenover de gemeente in de rechtbank. Zo was er een juridisch conflict over het gebruik van het water dat bij het terrein hoort. Het Amsterdamse Havenbedrijf, waarvan de gemeente de enige aandeelhouder is, gebruikte het jarenlang als ligplaats voor tankers met gevaarlijke stoffen en een aantal duwbakken.

De ruzie escaleerde begin dit jaar, nadat Beelen ambtenaren met naam en toenaam op sociale media had veroordeeld. Dat noemden burgemeester en wethouders onacceptabel, waarna de gemeente bemiddelingsgesprekken stopte.

'Uitkomst voor iedereen positief'

Ondertussen werd dus toch dooronderhandeld over de koop van het terrein. Onderdeel van de deal is dat alle juridische geschillen tussen het bedrijf van Beelen, de gemeente en het Amsterdamse Havenbedrijf worden beëindigd.

Ook krijgt Beelen "tegen marktconforme voorwaarden" op het ADM-terrein een perceel van maximaal 3 hectare voor een scheepswerf met een dok voor jachten. "We hebben vier jaar lang keihard gewerkt, soms lijnrecht tegenover elkaar, maar de uitkomst is voor iedereen positief", schrijft Beelen.

Wethouder Hester van Buren is ook blij met de aankoop: "Nu het terrein weer onderdeel is van de gemeente Amsterdam kunnen we het gebruiken om de ingewikkelde puzzel in het havengebied verder te leggen en kunnen we op andere plekken de nieuwe huizen bouwen die hard nodig zijn."

Er is afgelopen zaterdag sprake geweest van rechtsextremistisch geweld en de politiek moet niet om dat woord heen draaien, zegt het hoofd van de inlichtingendienst AIVD, Erik Akerboom. "We moeten allemaal in de spiegel kijken, ook de politiek."

Bij een uitleg over de rellen van zaterdag aan de Tweede Kamer door de AIVD, de NCTV en de Nationale Politie bleek dat deze veiligheidsorganisaties zich grote zorgen maken. Eerder waarschuwden zij al voor de effecten van het woordgebruik en oproepen van bepaalde "charismatische" politici. Die waarschuwing herhaalden zij, zonder namen te noemen.

Het geweld dat bij de anti-asielzoekersdemonstratie werd gebruikt, de aanval op het D66-kantoor en het Binnenhof, de Hitlergroet die sommige demonstranten brachten en de gevechten met de politie staan voor bepaalde ontwikkelingen in de samenleving en zijn rechtsextremistisch te noemen, zegt Akerboom. Hij spreekt van mensen die zich soms om duidelijke redenen zorgen maken.

Cocktail van groepen

"Daardoor melden zich ook gewelddadigen bij demonstraties", zei hij. "Aan dat geweld moet een kwalificatie gegeven worden, want dan kun je het ook oplossen." Onder de huidige omstandigheden kan hij "niet uitsluiten dat het in de toekomst weer kan gebeuren".

De drie veiligheidsmensen spraken van een cocktail van groepen die bij elkaar samenkwamen. Van een harde kern van extremisten, tot voetbalhooligans, tot gefrustreerde en boze mensen.

Er was ook een groep rechtsextremisten bij die bekend is bij de AIVD. Die willen zich graag mengen in geaccepteerde demonstraties en zo mensen meeslepen, legden zij uit. In combinatie met hooligans leidde dat in Nederland in de coronaperiode en ook bij demonstraties in het buitenland al eerder tot geweld.

Akerboom: "95 procent van de demonstraties verloopt normaal. Dit was extremistisch geweld. Dat is niet normaal. We moeten dat ook niet normaal gaan vinden, want demonstraties zijn heel belangrijk."

Ook plaatsvervangend korpschef van de Nationale Politie Wilbert Paulissen zei dat tijdens de demonstratie duidelijk werd dat een bepaalde groep uit was op geweld. "We zagen al snel dat er een groep was die op één ding uit was: een confrontatie met de politie. Als ze daarop uit zijn, komt die er ook."

Op dit moment worden alle beelden bekeken, ook van de politie zelf, om erachter te komen wie de aanjagers en echte plegers van het geweld waren. Dat is een tijdrovende taak, zei hij. Je kunt mensen niet alleen veroordelen op hun aanwezigheid bij geweldplegingen. Per individu moet hun aandeel bewezen worden.

Gerucht aanwezigheid Antifa

Voorafgaand aan de anti-asieldemonstratie ging op sociale media het gerucht dat Antifa de demonstratie van organisator 'Els Rechts', zoals zij zich noemt, wilde verstoren. En achteraf werd beweerd dat daardoor de hele zaak uit de hand is gelopen. Antifa is een verzameling extreemlinkse actiegroepen die door veiligheidsdiensten meer als een beweging dan als één organisatie worden beschouwd.

Op de vraag van Kamerleden wat er waar was van dit gerucht, zei Akerboom dat de AIVD geen aanwijzingen heeft dat mensen van Antifa aanwezig waren. Het gerucht, dat in de wereld zou zijn gebracht door een nepsite, had mogelijk wel tot gevolg dat er meer mensen op de demonstratie afkwamen en dat het hun 'actiebereidheid' heeft vergroot.

In een reconstructie van EW Magazine wordt ook de arrestatie van een asielzoeker vanwege de moord op de 17-jarige Lisa genoemd. Die gebeurtenis gaf voor bepaalde groepen de doorslag om zaterdag naar het Malieveld te komen.

Te star geweest

Eerder vandaag ging het over het advies van terrorismebestrijder NCTV aan het kabinet om de rellen zo snel mogelijk expliciet rechts-extremistisch te noemen omdat er "leden van rechts-extremistische groeperingen" bij de betoging aanwezig waren. Doen alsof dat normaal is wakkert het geweld alleen maar aan, waarschuwde de NCTV.

De nieuwe demissionaire minister van Justitie Van Oosten heeft dat advies in eerste instantie naast zich neergelegd. Pas gisteravond gebruikte hij de woorden "extreemrechtse relschoppers". En over de personen die zaterdag de Hitlergroet brachten en leuzen over Joden en asielzoekers riepen zei hij: "Dat vind ik nazistisch, dat vind ik antisemitisch en dus verwerpelijk en afschuwelijk."

Van Oosten gaf toe dat dat een verkeerde inschatting was. Hij wilde geen oordeel vellen over demonstranten in het algemeen omdat dat invloed kan hebben op individuele strafzaken, verklaarde hij.

Negatieve publiciteit over een dader kan resulteren in een lagere straf, omdat de rechter een publieke veroordeling als een soort straf mee kan wegen. "Maar ik ben daar te star in geweest."

Debat live bij de NOS

Morgen debatteert de Tweede Kamer over de rellen. Het debat is vanaf 10.15 uur te volgen via de NOS-app, NOS.nl en NPO Politiek en Nieuws.