NOS Nieuws - Algemeen

De Nobelprijs voor Geneeskunde gaat dit jaar naar twee Amerikanen en een Japanner. Het Nobelprijscomité maakte in de Zweedse hoofdstad Stockholm bekend dat Mary Brunkow, Fred Ramsdell en Shimon Sakaguchi de prijs krijgen voor hun onderzoek naar het immuunsysteem.

De drie ontdekten het principe waarmee kan worden voorkomen dat onze afweer tegen ziekten, zich tegen het lichaam zelf keert. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij auto-immuunziekten als diabetes 1, MS of artritis. Cellen die normaal ervoor zorgen dat we gezond blijven, vallen bij een auto-immuunziekte juist gezonde cellen aan.

Wetenschappers wisten al dat de thymus, het orgaan dat ook wel zwezerik wordt genoemd, daar een belangrijke rol in speelt. Jonge muizen worden ziek als dat orgaan kort na geboorte wordt weggehaald, omdat het de overactieve afweercellen grotendeels wegfiltert.

Sakaguchi ontdekte dat hij die auto-immuunziekten kon voorkomen door gezonde cellen in te spuiten bij die dieren. Daaruit leidde hij af dat niet alleen de thymus een belangrijke rol speelt, maar ook sommige cellen zelf bijdragen aan het immuunsysteem. "Bewakertjes", noemt het Nobelcomité de cellen "die andere kalmeren en in het gareel houden".

Bingo

De conclusie werd sceptisch ontvangen, totdat Brunkow en Ramsdell via genetisch onderzoek een celmutatie ontdekten die leidde tot een huidaandoening bij een muis, een auto-immuunziekte. Het werd duidelijk dat die mutatie de bewakertjes uitschakelde en zo de ziekte veroorzaakte.

"Vandaag de dag kun je het DNA van een muis in enkele dagen analyseren om een gemuteerd gen te vinden, maar in de jaren 90 was dat zoeken naar een speld in een hooiberg", omschrijft het Nobelcomité het speurwerk naar twintig verschillende mutaties. "Gen na gen moesten ze onderzoeken en pas bij het twintigste was het bingo."

Er worden inmiddels al behandelingen getest tegen auto-immuunziekten op basis van deze principes. Ook kunnen extra cellen opgekweekt worden voor transplantaties, zodat het nieuwe orgaan niet wordt afgestoten door het lichaam. De cellen zouden daarnaast juist uitgezet kunnen worden bij kankerbehandelingen, zodat het lichaam zelf de tumoren aanvalt.

1 miljoen euro

Behalve de eer krijgen winnaars een bedrag van 11 miljoen Zweedse kronen, ongeveer een miljoen euro. De drie laureaten moeten dat bedrag delen.

Het Nobelcomité kon Brunkow en Ramsdell niet bereiken voor de aankondiging vanochtend, mogelijk omdat ze hun telefoons op niet-storen hadden staan. Sakaguchi was echter zeer verheugd, aldus de woordvoerder van het Nobelcomité. "Ik kreeg hem te pakken in zijn lab en hij klonk heel dankbaar. Hij noemde het een enorme eer."

Vorig jaar ging de prijs naar de Amerikanen Ambros en Ruvkun voor het ontdekken van microRNA en de rol daarvan in genregulatie.

De bekendmaking van de Nobelprijs voor Geneeskunde is traditioneel het begin van een week vol aankondigingen. Morgen en overmorgen volgen Natuurkunde en Scheikunde, daarna Literatuur en Vrede. Begin volgende week wordt tot slot de prijs voor Economie bekendgemaakt. De uitreiking is op 10 december, de sterfdag van Alfred Nobel.

PR-campagne

De Nobelprijzen werden bedacht door de Zweedse industrieel Alfred Nobel (1833-1896). Toen hij besefte dat hij als uitvinder van het dynamiet vooral herinnerd zou worden om de vernietiging die hij had mogelijk gemaakt, bepaalde hij dat zijn erfenis moest worden aangewend voor een beloning van "hen die de mensheid de grootste dienst hebben bewezen".

De Nobelprijzen worden sinds 1901 uitgereikt. In dat jaar was er meteen een Nederlandse winnaar, Jacobus Henricus van 't Hoff voor Scheikunde. In totaal hebben 21 Nederlanders de prijs gewonnen. De laatste keer was in 2021 toen de Nederlands-Amerikaanse econoom Guido Imbens hem kreeg.

"Het is nu of nooit", staat er op de foto die president Trump op zijn sociale medium Truth Social plaatste. De foto toont een protest in Tel Aviv tegen de oorlog in Gaza en voor vrijlating van de Israëlische gijzelaars. Vandaag onderhandelen Israël en Hamas daarover in het Egyptische Sharm-el-Sheikh.

"Er is mij gezegd dat de eerste fase deze week al afgerond kan zijn", stelde Trump optimistisch over de onderhandelingen. "Ik vraag iedereen om er vaart achter te zetten."

Maar voordat er echt een doorbraak kan zijn, zullen de strijdende partijen het eens moeten worden over de precieze invulling van Trumps 20-puntenplan voor Gaza.

Correspondent Israël en Palestijnse Gebieden Nasrah Habiballah:

"Er waren dit weekend zowel bij de Palestijnen als Israëliërs wel hoopvolle reacties. In Gaza gingen mensen dansend de straat op, bij familieleden van de gijzelaars waren spandoeken die Trump bedankten. Dat men voor het eerst in maanden zo dicht bij een mogelijk akkoord is, zorgt voor optimisme, maar wel voorzichtig optimisme.

Dat Trump heeft gezegd binnen een week een deal te verwachten, is vooral het uitspreken van hoop. Ook wil hij druk zetten op de delegaties om er zo snel mogelijk uit te komen. Het klopt dat ze heel dicht bij een mogelijke deal zijn, maar er liggen nog steeds belangrijke punten op tafel die ze moeten bespreken. Punten waar het nog steeds op kan mislopen."

Volgens Trumps plan moet Hamas binnen drie dagen alle gijzelaars laten gaan, in ruil voor een kleine 2000 Palestijnse gevangenen uit Israël. Ook eist Trump een einde aan Israëlische aanvallen en een geleidelijke terugtrekking van het leger naar de grenzen van de Gazastrook. Daarnaast moet Hamas de wapens opgeven zodat er onder internationaal toezicht een nieuw bestuur kan komen.

Onderhandelaars van Hamas kwamen gisteren al aan in Egypte, de Israëlische delegatie volgt later. Israël, dat betrokken was bij Trumps voorstel, committeerde zich bij de presentatie vorige week meteen aan het 20-puntenplan; Hamas, dat niet mocht meepraten, heeft zich over veel details en enkele cruciale onderdelen nog niet volledig uitgelaten.

Zo betoogde een Hamas-woordvoerder dat het helemaal niet mogelijk is om binnen drie dagen alle gijzelaars vrij te laten, 48 in totaal van wie 20 nog in leven. Zo'n logistieke operatie zou moeilijk zijn in oorlogsgebied, ook omdat sommige van de doden begraven zouden liggen in gebied dat door Israël is bezet of wordt aangevallen.

Daarnaast is er nog geen overeenstemming over welke Palestijnen Israël precies wil laten gaan. Het plan spreekt alleen van "250 tot levenslang veroordeelde gevangenen en 1700 Gazanen die na 7 oktober 2023 zijn opgepakt, onder wie alle vrouwen en kinderen". In totaal vallen er 303 Palestijnse gevangenen in die eerste categorie. Hamas zal ongetwijfeld een prominente gevangene als Marwan Barghouti vrij willen krijgen, terwijl Israël die Palestijnse leider niet zal willen laten gaan vanwege zijn vijfvoudige terrorismeveroordeling.

Hete hangijzers

Ook de precieze invulling van het toekomstig bestuur van Gaza zal besproken worden in Sharm-el-Sheikh. Hamas benadrukte dat Palestijnen zelf de dienst moeten blijven uitmaken in hun gebieden. Dat lijkt in tegenspraak met Trumps voorstel voor Palestijnse technocraten onder leiding van internationale toezichthouders, de Vredesraad.

In zijn verklaring zwijgt Hamas bovendien helemaal over een cruciaal punt in het plan, de feitelijke ontmanteling van de terreurorganisatie door het inleveren van wapens en het afzweren van geweld. Dat is altijd een rode lijn geweest voor Hamas, maar juist ook een keiharde eis van de regering-Netanyahu.

De onderhandelende partijen willen publiekelijk niet ingaan op dergelijke knelpunten, men kiest voor optimisme. "Zo dicht zijn we nog nooit geweest bij de vrijlating van alle gijzelaars", benadrukte de Amerikaanse Buitenlandminister Rubio. "We zullen snel doorhebben hoe serieus Hamas is door hoe gedetailleerd men over logistiek wil praten."

President Trump riep Israël vrijdag op aanvallen op Gaza te stoppen, om de uitruil van gevangenen mogelijk te maken. Hoewel Israël daarop zei af te schalen tot alleen defensieve militaire operaties, vielen er afgelopen weekend toch weer tientallen doden, melden ziekenhuisbronnen in de Gazastrook. Zo werden er mensen doodgeschoten bij een voedseldistributiepunt.

Correspondent Israël en Palestijnse Gebieden Nasrah Habiballah:

"Tot gisteren is er niets te merken van een pauze van het offensief van het leger van Israël in Gaza. Er worden nog steeds bombardementen gemeld. Ook mogen mensen nog steeds niet terug naar Gaza-Stad. Het leger zegt dat dat nog steeds een gevaarlijke gevechtszone is. Volgens berichten zijn er gisteren nog zeker 24 Palestijnen gedood. We zullen moeten zien of er echt een gevechtspauze komt."

Het aantal bedrijven dat wacht op een zwaardere aansluiting voor stroom is in een paar maanden tijd sterk toegenomen. In april ging het nog om 11.000 bedrijven. Inmiddels wachten 14.000 bedrijven op een aansluiting. Dat blijkt uit een brief aan de Tweede Kamer van het demissionaire kabinet.

Bedrijven en huishoudens hebben steeds meer stroom nodig. Daarom zijn er, naast transformatorhuisjes en extra hoogspanningskabels, meer zware stroomaansluitingen nodig. Dat levert een wachtlijst op en ondanks eerdere maatregelen lukt het niet om die terug te dringen.

Het ministerie heeft het over extra maatregelen. Zo moeten consumenten verleid worden om op andere momenten dan ze gewend zijn hun apparaten aan- of uit te zetten. Ook moeten er vier verschillende tarieven komen waarin stroom duurder of goedkoper is.

Flexibele contracten

In april zei minister Hermans van Klimaat en Groene Groei dat ze bedrijven wil stimuleren om minder stroom te gebruiken op momenten waarop de vraag naar stroom het grootst is, de piekmomenten. Tot nu toe passen bedrijven die momenten amper aan.

Het kabinet erkent dat het niet goed lukt om bedrijven op andere momenten stroom te laten gebruiken: "Flexibele contracten blijken onvoldoende van de grond te komen", staat in de Kamerbrief. Volgens demissionair minister Hermans moeten bedrijven en netbeheerders nog wennen aan dit "nieuwe fenomeen".

Consument belonen

Hermans wil nu ook dat Nederlandse huishoudens en kleinere bedrijven hun energieverbruik beter gaan spreiden over de dag. "Naast slimme apparaten, communicatie en bewustwording, is een essentiële pijler het financieel belonen van het gebruik van stroom buiten de piekuren", schrijft ze.

Dat financieel belonen zou moeten ingaan in 2028. Dan zou de consument te maken krijgen met vier prijsniveaus, afhankelijk van het moment van de dag. Ideaal zou zijn als de consument de hele dag door kan zien of stroom duurder of goedkoper is, maar voor het overzicht stellen de netbeheerders nu vier prijzen voor.

"Hiermee blijft het nettarief enerzijds voldoende begrijpelijk en anderzijds voldoende effectief om efficiënt gebruik van het net te stimuleren", zegt Hermans. "Het belangrijkste is nu om dit nieuwe tarief zo snel mogelijk in te voeren, omdat een financiële beloning noodzakelijk is om het nieuwe systeem echt te laten werken."

Gascentrale

Het demissionaire kabinet zegt ook dat het voorlopig niet zonder gascentrales kan. Door het weer wisselt het aanbod van zon- en windenergie continu. Energie opgewekt in gascentrales kan gebruikt worden als er minder aanbod van groene stroom is.

Hermans erkent dat dit ingaat tegen de klimaatambitie om af te stappen van fossiele brandstoffen: "Fossiele opwek met gas is geen toekomstbestendige oplossing, maar is op dit moment nodig om aansluitingen te realiseren en de voortgaande elektrificatie op gang te houden."

Er wordt ook nog gekeken of het mogelijk is om het bestaande energienetwerk zwaarder te belasten dan tot nu toe gebeurt. Het gevaar bestaat dat dan stroom vaker uitvalt. Dat risico moeten we maar nemen, zegt Hermans vandaag in De Telegraaf: "De vraag is nu of we bereid zijn om daar een beetje op in te leveren, om daarmee meer ruimte te creëren".

De Franse premier Sébastien Lecornu stapt op, nog geen maand na zijn aantreden. Hierdoor belandt Frankrijk nog dieper in een politieke crisis. De 39-jarige Lecornu was de vijfde premier in minder dan twee jaar tijd.

Gisteravond maakte Lecornu de verdeling van de belangrijkste ministersposten bekend. Geheel nieuw was zijn ministerploeg niet: twaalf van de achttien aangestelde ministers kwamen rechtstreeks over uit het vorige kabinet, terwijl hij juist een "breuk" met het vorige kabinet had beloofd. Dit leidde tot kritiek vanuit het parlement en er dreigde een motie van wantrouwen.

Lecornu was begin september aangesteld om Frankrijk uit de politieke malaise te halen. Hij volgde Bayrou op, die na negen maanden door het parlement werd weggestuurd omdat hij onvoldoende steun kreeg voor zijn voorgestelde miljardenbezuinigingen. Hij wilde onder meer door belastingverhogingen de torenhoge Franse staatsschuld van meer dan 3300 miljard euro terugdringen, die de komende jaren blijft groeien omdat de Franse regering er niet in slaagt te snijden in de kosten.

Geen bewegingsruimte

Lecornu zei in zijn ontslagspeech dat hij bereid was tot het sluiten van compromissen, maar dat de partijen met wie hij samenwerkte dat niet als vooruitgang zagen. "Er was weinig voor nodig om het te laten werken", zei hij. "Door onzelfzuchtig te zijn, en nederigheid te tonen. Je moet je land altijd boven je partij stellen."

Jordan Bardella, partijleider van de radicaal-rechtse partij Rassemblement National (RN), verwijt Lecornu dat hij te volgzaam was. Volgens hem had niet Lecornu, maar Macron de nieuwe regering gevormd.

Frankrijk correspondent, Frank Renout:

"Dit komt als een grote verrassing. We wisten dat Lecornu het moeilijk had en dat het lastig zou worden voor hem om te regeren, maar zo snel opstappen, een maand na zijn aantreden, is wel erg snel. Gisteravond maakte hij zijn ministerploeg bekend en werd duidelijk met wie hij wilde regeren, met welke mensen uit welke partijen. Slechts een paar uur later biedt hij al zijn ontslag aan.

De reden voor zijn ontslag was met name een ruzie binnen de centrumrechtse regeringspartij. Vooral de recht-conservatieve partij Les Républicains was ontevreden over de samenstelling van de regering. Bovendien had Lecornu de partij niet van tevoren verteld wie erin zou zitten. Dat leidde tot boosheid. Ook waren de vooruitzichten voor Lecornu erg slecht, omdat hij en zijn centrumrechtse coalitie geen meerderheid in het parlement hebben. Dat was ook de reden dat de vorige twee regeringen stopten. Dat lot leek voor hem in het vooruitzicht te liggen.

Hoe het verder moet, weet niemand. Het scenario is al een jaar hetzelfde. Vorige zomer werden er verkiezingen gehouden en werd een premier aangesteld: Michel Barnier. Hij werd weggestuurd door de oppositie omdat hij geen meerderheid had. Daarna volgde François Bayrou, maar ook hij werd weggestuurd, omdat hij nog steeds geen meerderheid had. En hetzelfde gebeurde met Lecornu. De grote vraag is: hoe kan dit opgelost worden?

De linkse en radicaal-rechtse oppositiepartijen hebben verschillende voorstellen gedaan. Links zegt dat president Macron zelf moet opstappen en dat er nieuwe presidentsverkiezingen uitgeschreven worden. De partij van Le Pen, het radicaal-rechtse RN, zegt dat er nieuwe parlementsverkiezingen moeten komen. Dit verdeelde parlement moet naar huis worden gestuurd, vindt de partij, zodat er daar misschien wel een stabiele meerderheid naar voren komt."

Frankrijk verkeert in een economische crisis, met een begrotingstekort van 5 procent van het bruto binnenlands product, het hoogste binnen de EU. Dat begrotingstekort en de aangekondigde bezuinigingen leidden de afgelopen maanden tot veel maatschappelijke onrust.

Bij zijn aantreden was Lecornu al omstreden. Hij had jarenlang onjuiste informatie op zijn cv gezet. Zo stond er dat hij een masterdiploma in rechten had behaald aan de Universiteit van Parijs, terwijl hij slechts het eerste jaar had gevolgd en geen diploma had. Zowel vanuit de linkse als de rechtse oppositie was er weinig vertrouwen in de nieuwe premier.

Macron heeft sinds zijn aantreden in 2017 al zeven premiers gehad. Zijn regering heeft nu een minderheid in het parlement. De Franse beurs zakte na het opstappen van Lecornu weg.

Het dodental als gevolg van de instorting van een school in Indonesië vorige week is opgelopen tot minstens vijftig mensen. Reddingswerkers hebben bijna al het puin opgeruimd, meldden reddingsdiensten vandaag.

Er wordt nog gezocht naar dertien vermisten. De verwachting is dat vandaag alle lichamen geborgen zijn. Met behulp van graafmachines hebben reddingswerkers zondagavond 80 procent van het puin opgeruimd en lichamen geborgen, voornamelijk tieners. Dat meldde de rampenbestrijdingsdienst in een verklaring.

Vorige week maandag stortte in het oosten van Java de gebedsruimte van de islamitische school in. Twee verdiepingen kwamen naar beneden. Op dat moment waren er honderden leerlingen aanwezig voor het middaggebed. Volgens de autoriteiten was de instorting het gevolg van bouwwerkzaamheden op de bovenste verdiepingen. Die verdiepingen konden niet door de bestaande funderingen gedragen worden.

Persbureau Reuters meldt dat uit gegevens van het Indonesische ministerie van Religieuze Zaken blijkt dat er in heel Indonesië ongeveer 42.000 islamitische schoolgebouwen zijn. De minister van Openbare Werken van het land heeft gezegd dat slechts vijftig daarvan een bouwvergunning hebben gekregen, meldden lokale media.

Correspondent Indonesië Mustafa Marghadi:

"Deze school had geen vergunning aangevraagd voor de verbouwing. Dat is iets dat veel vaker in Indonesië gebeurt. Er zijn duidelijke regels om een gebouw neer te zetten, maar als de eigenaren willen uitbreiden, worden die vaak losgelaten. Dat is precies wat hier gebeurde.

Deskundigen zeggen ook dat wanneer bouwexperts bij een vergunningsaanvraag naar het fundament hadden gekeken, ze meteen gezien hadden dat een extra verdieping te zwaar was. Maar de baas van die islamitische school heeft dat proces overgeslagen, met deze ramp tot gevolg.

Normaal gesproken zijn Indonesische autoriteiten er als de kippen bij om een verantwoordelijke op te pakken. Maar in dit geval is het hoofd van de school een gerespecteerd religieus leider in de regio. Die heeft publiekelijk zijn excuses aangeboden, maar hij is niet opgepakt.

Het aanpakken van religieuze leiders ligt hier heel gevoelig. De autoriteiten moeten een afweging maken of ze onrust onder de bevolking willen voorkomen of dat ze het hoofd van die school -religieus leider of niet- verantwoordelijk willen maken voor de dood van zeker vijftig kinderen.

De minister van Religieuze Zaken heeft een veiligheidscheck beloofd voor alle islamitische scholen om ervoor te zorgen dat kinderen in de rest van het land veilig naar school kunnen. Maar dat is slechts een deel van de oplossing van een deel van het probleem."

Het nieuwe deel van de A16 bij Rotterdam richting Dordrecht en Breda is na zes jaar bouwen vanmorgen om 04.00 uur geopend. De weg werd 11 kilometer verlengd. De nieuwe verbinding moet zorgen voor een betere doorstroming van het verkeer in de regio.

De opening werd verricht door demissionair minister van Infrastructuur Robert Tieman, directeur-generaal van Rijkswaterstaat Martin Wijnen en buurvrouw Nel Overes (90), die al zes jaar naast het bouwproject woont en de werkzaamheden op de voet volgde.

Het nieuwe stuk snelweg is de eerste energieneutrale snelweg ter wereld, meldt regionale omroep Rijnmond. Zonnepanelen wekken stroom op voor onder meer de verlichting, tunnelinstallaties en matrixborden.

De aanleg van de weg begon in 2019. De weg kruist onder meer drie spoorlijnen en de rivier de Rotte. De nieuwe weg moet voor minder files, betere verbindingen en minder sluipverkeer zorgen. De rijrichting naar Delft en Den Haag wordt op 27 oktober geopend.

Het Openbaar Ministerie zal deze week proberen om meerdere betrokkenen bij de moord op misdaadjournalist Peter R. de Vries alsnog levenslang achter de tralies te krijgen. Vanaf vandaag behandelt het gerechtshof in Amsterdam het hoger beroep in de zaak.

Negen mannen staan terecht omdat ze volgens het OM direct of zijdelings betrokken waren bij de liquidatie. De rechtbank veroordeelde hen eerder tot gevangenisstraffen tot 28 jaar, maar sprak ook een aantal verdachten vrij.

Het OM was het daar niet mee eens en ging in beroep. Tegen drie verdachten hadden de officieren van justitie een levenslange gevangenisstraf geëist.

Onverwachte wending

Het is ruim vier jaar geleden dat Peter R. de Vries werd neergeschoten in het centrum van Amsterdam. "De moord op mijn vader is iets wat de hele dag nog door het hoofd spookt", vertelde zijn zoon Royce de Vries onlangs in RTL Boulevard. In dit tv-programma was de misdaadverslaggever op 6 juli 2021 te gast, vlak voor hij werd neergeschoten. De Vries overleed negen dagen later.

Drie kwartier na de schietpartij arresteerde de politie al de schutter en zijn chauffeur. Het moordwapen lag nog in hun auto, samen met telefoons vol belastende chatberichten over de aanslag. Bewijs was er dus in overvloede.

Vlak voor de rechtbank uitspraak zou doen tegen het tweetal, kreeg de zaak toch een onverwachte wending. Het OM kwam met een anonieme getuige die meer wist te vertellen over andere betrokkenen. De verklaringen van deze 'getuige 5089' leidden tot nieuwe arrestaties.

De rechtbank stelde het vonnis noodgedwongen uit en het aantal verdachten groeide van twee naar negen. Het proces moest door de nieuwe onderzoeksresultaten én door het vertrek van een van de rechters uiteindelijk voor een groot deel opnieuw.

Twee groepen

Gaandeweg bleek dat twee groepen verdachten hebben samengewerkt bij de moord op Peter R. de Vries: een groepje Polen en een groepje Antillianen. Onder de Poolse verdachten is de organisator van de moord, terwijl twee Antillianen het neerschieten van De Vries hebben gefilmd.

Vermoedelijk is De Vries om het leven gebracht omdat hij de kroongetuige hielp in het proces tegen Ridouan Taghi. Hard bewijs is daar nooit voor gevonden, maar aanwijzingen zijn er wel. Zo werd een van de Poolse hoofdverdachten ook in een andere zaak al beschouwd als iemand die geweldsklussen uitvoerde voor de organisatie van Taghi.

De moord op De Vries zou nadrukkelijk bedoeld zijn om angst aan te jagen. Filmpjes moesten de schok nog eens vergroten. Het OM beschouwt de liquidatie daarom als een terroristische daad, ook omdat de moord op klaarlichte dag plaatsvond op een drukke plek.

Vrijuit

Vorig jaar eiste het OM levenslang tegen drie verdachten en gevangenisstraffen van 3 tot 21 jaar tegen de rest. Alle verdachten leverden volgens justitie een bijdrage aan de moord, van regelwerk en voorverkenningen tot het overhalen van de trekker.

Maar een terroristisch oogmerk achtte de rechtbank niet bewezen. In plaats van levenslang werden het straffen tot 28 jaar cel voor de schutter, de chauffeur en de organisator. Drie verdachten gingen helemaal vrijuit omdat niet vaststond dat ze deel uitmaakten van de criminele organisatie.

De verdachten hebben niet of nauwelijks willen verklaren over de moord op De Vries. Eerder riep het OM hen op hun stilzwijgen te doorbreken. Een levensgevaarlijke oproep vanwege mogelijke wraakacties, vond advocaat Vito Shukrula, die later Ridouan Taghi zou gaan bijstaan en daarna werd opgepakt.

Tiende verdachte

Terwijl het gerechtshof zich over het dossier boog, werd dit voorjaar op Curaçao nog een tiende verdachte opgepakt. Hij is een voorman van de No Limit Soldiers, een beruchte bende. Vanuit de gevangenis zou hij auto's, telefoons, geld en onderdak hebben geregeld voor het Antilliaanse verdachtengroepje.

De man staat terecht in een apart proces, maar moet vandaag wel komen getuigen. In politieverhoren heeft hij tot nu toe niets willen zeggen. Ook de Poolse 'getuige 5089' die voor een nieuwe impuls in het onderzoek zorgde, wordt in de zittingszaal ondervraagd.

Nabestaanden Royce en Kelly de Vries maken deze week opnieuw gebruik van hun spreekrecht. "We hebben er wel over getwijfeld, maar we denken toch dat er weer nieuwe dingen zijn om te vertellen", aldus Royce de Vries.

Donderdag komt het Openbaar Ministerie met de strafeisen. Naar ieders verwachting zullen de officieren van justitie opnieuw vragen om de belangrijkste spelers tot levenslang te veroordelen. Ook zal het OM proberen aan te tonen dat de drie verdachten die eerder vrijuit gingen, wel degelijk tot de organisatie behoorden.

Een Amerikaanse rechter heeft president Trump voor de tweede keer verboden de Nationale Garde in te zetten in de staat Oregon. De door Trump aangestelde rechter verbood zaterdag al de inzet van troepen uit de staat zelf, nu blokkeert ze Trumps manier om dat bevel te omzeilen door gardisten uit andere staten te gebruiken.

De president wil de reservisten inzetten om protesten in de stad Portland de kop in te drukken. Volgens Trump zijn deze betogingen uit de hand gelopen. Hij noemde de stad eerder al "verscheurd door oorlog".

De Democratische gouverneur Kotek van Oregon en de burgemeester van Portland verwierpen die omschrijving compleet. Er zijn protesten tegen Trumps immigratiebeleid, maar die beperken zich tot de omgeving van het gebouw van de immigratiedienst.

'Machtsmisbruik'

Afgelopen weekend kwamen al honderd gardisten uit Californië aan in de staat, eenzelfde aantal zou nog onderweg zijn. Kotek zegt daarover niet eens officieel op de hoogte te zijn gebracht door de regering-Trump. Het gaat om troepen die de president opriep om zijn immigratiebeleid in Los Angeles te helpen uitvoeren.

Tegenstanders wijzen erop dat de inzet van gardisten alleen onder specifieke omstandigheden gerechtvaardigd is. "Militair ingrijpen is niet nodig in Oregon. Er is geen opstand in Portland, er is geen bedreiging voor nationale veiligheid", zei gouverneur Kotek zaterdag nog. Haar Democratische partijgenoot in Californië noemde het machtsmisbruik van Trump. Bij de rechter omschreven ze het als een gijzeling van de stad.

De rechter, Karin Immergut, gaat mee in die redenering. Ze spreekt ook van relatief kleine protesten, die niet uitzonderlijk gewelddadig of ontregelend genoeg zijn om inzet van de Nationale Garde te rechtvaardigen. Daarbij speelt mee dat Trump op meer plekken met Democratische gouverneurs deze troepen heeft ingezet.

Veel speelruimte

Trump kan nog in hoger beroep tegen de uitspraak van Immergut. Het Hooggerechtshof stond eerder sympathiek tegen zijn redenering dat een president brede bevoegdheden heeft om in geval van nood troepen in te zetten. Het is daarbij volgens de regering niet aan rechters om te bepalen wat precies een noodgeval is, omdat dat vertraging oplevert.

Behalve in Oregon wil Trump ook gardisten inzetten in Chicago, eveneens een stad met een Democratisch bestuur. Eerder stuurde hij al militairen naar andere steden als de hoofdstad Washington en kondigde hij aan ook Memphis op de korrel te hebben.

De Republikeinse gouverneur van Texas heeft 400 manschappen van zijn Nationale Garde toegezegd. "Bewaak zelf je federale werknemers, of ga opzij zodat de Texas Guard het kan doen", twitterde Greg Abbott vannacht aan zijn weerspannige collega's.

Goedemorgen! In Egypte komen vertegenwoordigers van Israël en Hamas bijeen om het Gaza-plan van president Trump te bespreken. Daarnaast begint in Amsterdam het hoger beroep van de personen die veroordeeld zijn voor de moord op Peter R. de Vries.

Eerst het weer: vandaag is het vaak grijs en er trekken gebieden met (mot)regen over het land. De meeste regen wordt in het oosten verwacht. Het wordt 13 tot 16 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je waar er werkzaamheden zijn aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In de Australische stad Sydney heeft een man het vuur geopend op mensen en auto's in een drukke straat. Hij vuurde willekeurig tientallen kogels af. Eén man is met schotwonden in zijn nek en borst naar het ziekenhuis gebracht. Hij zou in een auto hebben gereden toen hij werd geraakt. Zestien anderen liepen lichte verwondingen op, bijvoorbeeld door gebroken glas.

De 60-jarige verdachte schoot vanuit zijn appartement op de eerste verdieping. Daar werden meerdere vuurwapens gevonden. De schutter is opgepakt. Zijn motief is nog niet duidelijk.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Gerenommeerd bassist Ivo Severijns heeft na dertien jaar een gestolen basgitaar terug. Zijn Fender Precision werd op 12 januari 2012 gestolen tijdens het evenement Vrienden van Amstel in Ahoy. Hier vertelt de oud-bassist van Kane en Waylon over hoe hij zijn geliefde instrument met hulp van een vriend en de politie na dertien jaar terugvond.

Fijne maandag!

Zes op de tien Nederlanders vinden het zo belangrijk dat er snel veel nieuwe woningen komen, dat omwonenden in hun ogen minder mogelijkheden moeten krijgen om bezwaar te maken tegen bouwprojecten.

Dat blijkt uit representatief onderzoek dat Kieskompas deed onder ruim 13.000 kiesgerechtigden in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen. Opdrachtgevers waren de regionale omroepen en de NOS.

Net als in andere onderzoeken blijkt ook hier weer dat Nederlanders de woningmarkt het belangrijkste thema vinden bij de aanstaande verkiezingen, samen met immigratie en asiel. Het woningtekort in ons land wordt op dit moment geschat op ruim 430.000.

Bezwaarprocedures

Bekend is dat bezwaarprocedures tegen bestemmingsplannen of de bijbehorende vergunningen een belangrijke reden zijn voor vertraging van de minstens 900.000 huizen die de komende vijf jaar moeten worden gebouwd.

Bij een derde van de geplande nieuwbouw is dat het geval, zochten Nederlands Dagblad en Binnenlands Bestuur vorig jaar uit. In een poging iets aan die vertraging te doen, besloot de Raad van State als hoogste bestuursrechter al eerder woningbouwzaken voorrang te geven.

In de vragenlijst kregen mensen de volgende vraag voorgelegd: "Om sneller huizen te bouwen, moeten omwonenden minder mogelijkheden krijgen om bezwaar te maken tegen nieuwbouwplannen." Zij konden kiezen uit: helemaal niet mee eens, niet mee eens, neutraal, mee eens, helemaal mee eens of geen mening.

Vier op de tien Nederlanders zijn het 'eens' met de stelling; twee op de tien was het er 'helemaal mee eens'. De meeste politieke partijen hebben in hun verkiezingsprogramma's wel iets opgenomen over het beperken van dit soort procedures.

Verdeelde meningen over asiel

Als het gaat om de meningen over het andere grote verkiezingsthema, asiel, is het beeld in het grote Kieskompas-onderzoek gemengd. Enerzijds ziet bijna de helft van de kiesgerechtigden in zijn provincie geen ruimte meer voor de opvang van asielzoekers (vier op de tien zien die nog wel; de rest is neutraal of heeft geen mening).

Anderzijds geeft een minderheid van ruim een kwart ook daadwerkelijk persoonlijk overlast te ervaren door vluchtelingen. Twee derde onderschrijft de stelling dat 'mensen die vluchten voor oorlog en geweld gastvrij moeten worden opgevangen in Nederland'.

De steun voor inperking van het aantal arbeidsmigranten blijkt niet groot: drie op de tien denkt er zo over. De meeste kiezers (56 procent) onderschrijven de stelling dat deze groep nodig is om de economie sterk te houden. Twee op de tien ervaren persoonlijke overlast van arbeidsmigranten.

Hoe staat de woningmarkt in Nederland ervoor? Hoe groot is het huizentekort, en wat zijn de vooruitzichten? Je ziet het in onze dataspecial:

Verantwoording

Kieskompas ondervroeg voor dit onderzoek van 24 tot en met 30 september een steekproef van 13.159 Nederlanders van 18 jaar en ouder. De uitkomsten zijn representatief voor de hele volwassen bevolking waar het gaat om geslacht, leeftijd, opleiding, migratieachtergrond en stemgedrag bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen.

In de Australische stad Sydney heeft een schutter tientallen kogels afgevuurd in een drukke straat. Volgens de politie is een voorbijganger getroffen en zwaargewond geraakt. Een 60-jarige verdachte is na een vuurgevecht met de politie opgepakt.

De man had zich verschanst in zijn woning, een appartement op de eerste verdieping boven een bedrijf, vanwaar hij de schoten loste.

Het motief voor de daad is nog onduidelijk. In een periode van twee uur tijd werden passanten volgens de politie willekeurig onder vuur genomen, aldus de politie op een persconferentie. Zeker dertien auto's, diverse gebouwen en bushokjes werden getroffen door kogels.

Autopassagier geraakt

Het zwaargewonde slachtoffer is in kritieke toestand naar het ziekenhuis gebracht. Hij heeft schotwonden in zijn nek en borst. De man zou in een rijdende auto hebben gezeten toen hij werd geraakt. Zeker nog eens zestien mensen liepen lichte verwondingen op, zoals sneeën door gebroken glas.

De opgepakte man heeft volgens lokale autoriteiten lichte verwondingen opgelopen. In het appartement werden meerdere vuurwapens gevonden.

Er lijkt geen alcohol of drugs in het spel te zijn geweest. De verdachte heeft voor zover bekend ook geen geschiedenis van psychische problemen.

Tien bemanningsleden van het door de Houthi's aangevallen Nederlandse vrachtschip zijn terug in hun thuisland, de Filipijnen. De twee Filipijnse opvarenden die gewond raakten bij de raketaanval konden nog niet worden gerepatrieerd. Dat hebben de Filipijnse autoriteiten bekendgemaakt.

Vrachtschip Minervagracht, eigendom van een Nederlandse rederij, werd vorige week maandag getroffen. Dat gebeurde in de Golf van Aden, waar de Houthi's net als in de Rode Zee vaker vrachtschepen bestoken met drones en raketten. Het schip vloog in brand een raakte stuurloos.

Bij de aanval raakte een Filipijns bemanningslid zwaargewond en een ander lichtgewond. Van de negentien opvarenden hadden er twaalf de Filipijnse nationaliteit. Ze konden allemaal door Europese marineschepen worden geëvacueerd.

De tien gerepatrieerde Filipino's zijn inmiddels herenigd met hun families. Ze zijn per vliegtuig naar de Filipijnen gebracht. Het is onduidelijk wanneer de twee gewonden voldoende zijn aangesterkt om terug te keren. Ze waren naar Djibouti gebracht voor medische hulp, maar het is niet bekend of ze daar nog steeds zijn.

'Minervagracht wordt weggesleept'

Twee dagen geleden zei de eigenaar van de Minervagracht tegen NU.nl dat het schip werd weggesleept naar veilig gebied. Het is niet bekend of deze actie inmiddels is voltooid.

De Houthi's stellen dat de Minervagracht in een of meerdere havens van Israël is geweest en daarom is aangevallen. De militie heeft sinds het begin van de oorlog in Gaza al zo'n honderd schepen aangevallen vanwege een veronderstelde link met Israël. In totaal vier schepen zijn tot zinken gebracht. De Minervagracht is het eerste Nederlandse schip dat werd aangevallen.

In Heerlen hebben agenten een dode vrouw gevonden in een woning. De politie meldt dat een 40-jarige man uit Heerlen is aangehouden. Hij wordt verdacht van betrokkenheid bij de dood van de vrouw.

De verdachte zit vast op het politiebureau. Eerder meldde de politie dat uit werd gegaan van een misdrijf en een onderzoek is gestart. Het is niet bekend hoe de vrouw om het leven is gekomen. Het onderzoek naar de dood van de vrouw gaat door.

De hulpdiensten kregen rond 20.30 uur een melding over een incident aan de Klompstraat. De politie heeft geen details vrijgegeven over de aard van de melding.

Agenten troffen in het appartementencomplex het lichaam van een 62-jarige vrouw aan. Het is nog onduidelijk of zij de bewoner was van de woning. Het appartementencomplex bestaat uit zo'n twaalf woningen. Forensisch onderzoek moet uitwijzen wat er gebeurd is.

De politie heeft in Zuid-Holland de afgelopen week in verschillende kinderporno-onderzoeken bij negen verdachten gegevensdragers in beslag genomen. De verdachten zijn tussen de 21 en 62 jaar oud en wonen in Rotterdam, Dordrecht, Barendrecht en Capelle aan den IJssel.

"Deze verdachten hielden de vraag naar kinderpornografie en daarmee het misbruik van kinderen in stand", zegt teamleider Dennis Sneeuw van het Team Bestrijding Kinderporno en Kindersekstoerisme van de Eenheid Rotterdam. "Door dit soort onderzoeken effectief op te pakken willen de politie en het Openbaar Ministerie het signaal af blijven geven dat het downloaden en bezitten van kinderpornografie niet ongestraft blijft."

De politie kwam de verdachten op het spoor na meldingen van clouddiensten en socialemediabedrijven. Onderzocht wordt nog wie slachtoffers zijn die op de foto's en video's worden misbruikt.

De regionale zender Rijnmond sprak met een van de zestien rechercheurs van het Rotterdamse team. "Zelfs nu, na tien jaar ervaring, kom ik nog beelden tegen waarvan ik schrik", zegt hij. Hij heeft niet de illusie dat hij het probleem uit de wereld kan helpen. De politie krijgt elk jaar duizenden meldingen over kinderporno en kindersekstoerisme. Zijn motivatie is dat hij de slachtoffers uit een ellendige situatie kan halen.

Het Franse Openbaar Ministerie is een onderzoek gestart naar de dood van fotojournalist Antoni Lallican in Oekraïne. Het OM vermoedt dat de Fransman het slachtoffer is van een Russische oorlogsmisdaad.

Volgens de Oekraïense autoriteiten werd Lallican vrijdag in de buurt van Droezjkivka door een Russische drone gedood. Die plaats ligt op zo'n 20 kilometer van het front. Zijn Oekraïense collega Hryhori Ivantsjenko raakte zwaargewond. De twee waren onderweg met een Oekraïens legeronderdeel.

De 37-jarige Lallican deed onder meer voor nieuwsmedia als Le Monde, Le Figaro, Der Spiegel en Die Zeit verslag van de oorlog in Oekraïne, met name van de strijd in de Donbas. Hij en zijn collega droegen een scherfvest waarop duidelijk te zien was dat zij journalisten waren.

Condoleances van Macron

President Macron heeft zijn condoleances aangeboden aan de familie van Lallican en aan zijn collega's "die met gevaar voor eigen leven ons op de hoogte houden en getuigen van de realiteit van de oorlog".

De voorzitter van de Oekraïense journalistenvakbond zegt dat er opzet in het spel was. "Door journalisten tot doelwit te maken, maakt Rusland jacht op diegenen die oorlogsmisdaden proberen vast te leggen", zegt Serhi Tomilenko. "Voor journalisten is elke reis naar het front levensgevaarlijk. Antoni Lallican nam dat risico keer op keer, door naar Oekraïne te gaan, door naar de Donbas te gaan, door vast te leggen wat velen liever niet zien."

De al 3,5 jaar durende oorlog in Oekraïne heeft aan tientallen journalisten het leven gekost.

Vele tienduizenden mensen liepen vandaag door Amsterdam vanaf het Museumplein, gekleed in het rood, met Palestijnse vlaggen en borden met leuzen als "End the genocide". Het was het derde en het grootste Rode Lijn-protest nadat twee eerdere edities in Den Haag al grote mensenmassa's hadden getrokken.

Volgens de organisatie was er bij de betoging vandaag een recordaantal van zeker 250.000 mensen aanwezig. We spraken enkelen van hen.

Ayman (43), Reem (41) en hun zoon Zain (9)

"Wij zijn Palestijnen, dus het is logisch dat we hier zijn", zegt de 43-jarige Ayman. Zijn vader is geboren in een dorp in de buurt van stad Nazareth in Israël, maar is hij weggevlucht toen het door Israëliërs werd bezet. Via Syrië zijn Ayman en zijn vrouw, die ook gevlucht is, in 2013 naar Nederland gekomen.

Hij is voorzitter van de Palestijnse Gemeenschap Nederland en gaat bijna wekelijks demonstreren. Ayman vindt dat de Nederlandse overheid meer moet doen om het geweld in Gaza te stoppen. "Nederland doet bijna niks. Terwijl het kabinet echt wel iets kan doen. We zouden de Israëlische economie onder druk kunnen zetten, door bijvoorbeeld geen wapens meer te kopen die uit Israël komen."

Hij twijfelt over de haalbaarheid van het plan van de Amerikaanse president Trump om de oorlog in Gaza te beëindigen. Volgens Ayman moet er eerst humanitaire hulp komen en moeten mensen geholpen worden, voordat er volgende stappen gezet kunnen worden. Hij bekijkt het plan dan ook met argwaan, omdat veel details nog onduidelijk zijn.

"Onze droom blijft om terug te gaan naar waar we vandaan komen. Het is gek, maar dat geldt ook voor mijn zoon. Als je hem vraagt; waar wil je wonen? Dan zegt hij dat hij het liefst naar Palestina zou gaan."

Jilles (41)

Jilles is sinds kort vader. Zijn dochter Nula van acht maanden is een achterkleindochter van Tamar Pelleg Sryck, vertelt hij. Pelleg-Sryck was een Israëlische advocaat, die de mensenrechten voor Palestijnen in Israël lang heeft verdedigd. Voor haar werk kreeg ze in 2011 een Israëlische mensenrechtenprijs.

Jilles wil zijn dochter meegeven dat het belangrijk is om je tegen onrecht te verzetten. Hij vindt dat het Nederlandse kabinet de banden met Israël zou moeten verbreken. "Dat lijkt me wel het minste. Als je ziet wat Nederland deed toen Rusland Oekraïne binnenviel. De reactie daarop, als een volk wordt aangevallen, dat is wat je had verwacht van de situatie nu."

Nederland heeft Israël eigenlijk altijd gesteund, terwijl de Palestijnen al 80 jaar onderdrukt worden, stelt hij. "Daarom ben ik hier nu. Dit is de rode lijn. Dit kan niet langer doorgaan."

Joyce (48) en Saskia (53)

Jilles is samen met zijn zus Joyce en haar vriendin Saskia bij het protest.

Zij worden "zo intens verdrietig van wat er aan de hand is" en zijn daarom vandaag naar de demonstratie gekomen. "Het is voor ons belangrijk om met gelijkgestemde mensen de straat op te gaan, om zo niet de hoop te verliezen."

Het drietal heeft weinig vertrouwen in het plan van Trump. "Ik geloof er geen snars van dat dit een duurzame vrede gaat brengen met ruimte voor de Palestijnse mensen", zeggen ze.

Nienke (47), Ronja (12) en Jasmine (8)

"We vinden het heel erg wat er gebeurt en we kunnen het niet meer aanzien", zegt de 12-jarige Ronja, die samen met haar moeder Nienke en zusje Jasmine (8) is gekomen. Ze zijn voor het eerst bij een Rode Lijn-protest.

Nienke vindt het belangrijk dat het Nederlandse kabinet meer gaat doen tegen de situatie in Gaza. "Ze moeten zieke kinderen opnemen, en geen steun meer bieden aan Israël." Vertrouwen in het plan van Trump heeft ze niet. "Als hij kan helpen, dan lijkt me dat helemaal prima. Ik hoop dat het geweld stopt, maar of zijn plan een goede oplossing gaat bieden, daar heb ik zo mijn twijfels bij."

Siham (35) en Laila (28)

Siham (35) en Laila van 28 zijn samen met hun tante bij de demonstratie omdat ze "voor mensenrechten zijn". Ze vinden het belangrijk dat als die worden geschonden en internationale verdragen niet worden nageleefd, ze daarvoor opkomen. "Het gebeurt nu in Gaza, maar het gaat om een breder principe: mensenrechten gelden overal."

"Voor mij moet er een boodschap worden afgegeven aan de Nederlandse regering: wij zijn tegen genocide." Ook zij pleiten voor meer druk van het kabinet op Israël. "Nederland kan hier echt het verschil maken, maar naar mijn idee wil Nederland dat gewoon niet", stellen ze.

"Het is net alsof het ene mensenleven, meer waard is dan het andere." En dat kan niet, vinden de vrouwen. "Niemand moet in angst leven. We kunnen het gewoon niet meer aanzien"

In Tibet zijn volgens Chinese staatsmedia honderden bergwandelaars in veiligheid gebracht. Zij waren door een zware sneeuwstorm vast komen te zitten op zo'n 4200 meter hoogte, niet ver van de oostkant van de Mount Everest in het Himalayagebergte.

In totaal waren meer dan 550 bergwandelaars ingesneeuwd geraakt. 350 van hen zijn al gered en opgevangen in een dorp. Met nog eens ruim 200 mensen is contact gelegd.

De plaatselijke bevolking helpt volgens de staatsmedia mee met het begaanbaar maken van de wegen. De hevige sneeuwval begon vrijdagavond. Sindsdien laten de Chinese autoriteiten niemand meer toe in het Mount Everestgebied.

Dorpen weggevaagd in Nepal

Tegelijkertijd met de hevige sneeuwval aan de Chinese kant, had het oosten van Nepal aan de zuidkant van de Himalaya te maken met zware regenval. De regen veroorzaakte aardverschuivingen en plotselinge overstromingen. Er zijn door het natuurgeweld minstens 47 mensen om het leven gekomen. Veel wegen zijn geblokkeerd en bruggen zijn weggespoeld.

Ook in de hoofdstad Kathmandu zijn rivieren buiten hun oevers getreden. Zware regenval komt vaak voor tijdens het moessonseizoen. Door klimaatverandering kan het noodweer volgens wetenschappers nog heftiger zijn.

Nog ongeveer anderhalve maand en dan wordt in de Braziliaanse stad Belém de internationale klimaattop COP30 gehouden. Voor de Braziliaanse president Lula da Silva was het belangrijk om deze grote VN-top te organiseren op een plek die cruciaal is voor het behoud van de aarde. Zodat de tienduizenden verwachte bezoekers, onder wie regeringsleiders en delegaties van over de hele wereld, kunnen zien waarvoor ze zich inzetten.

En dus besloot Brazilië om de top te houden midden in de Amazone. Belém veranderde in een grote bouwput, want er kwamen allerlei nieuwe gebouwen en veel is opgeknapt. Het vliegveld is bijvoorbeeld uitgebreid, er kwamen nieuwe hotels bij en er is een groot vergadercentrum gebouwd waar straks de belangrijke besluiten genomen worden.

Volgens het lokale bestuur is 90 procent van de bouw klaar. Ondertussen groeit ook de kritiek in aanloop naar deze COP30. Er zijn te weinig hotelkamers en de kamers die er zijn, zijn exorbitant duur met prijzen van wel rond de 700 euro per nacht of zelfs meer. Ook vragen bewoners in Belém die hun woning willen verhuren zeer hoge prijzen.

De vraag is in hoeverre dit dan echt een 'inclusieve klimaattop' zal worden, zoals Lula heeft beloofd. De president wil dat dit de COP30 van de inheemsen wordt en van de landen in Zuid-Amerika, Afrika en Azië, samen het 'Globale Zuiden'. Maar juist voor hen zijn deze prijzen veel te hoog.

Hoewel Brazilië heeft aangegeven dat er speciale en vooral lagere prijzen komen voor delegaties uit minder rijke landen, hadden tot september pas 79 landen bevestigd dat ze daadwerkelijk naar de COP30 komen. En zijn er nog zeventig landen in onderhandeling over hun aanwezigheid.

Een ander punt van kritiek is de bouw van een vierbaansweg rondom Belém, om het verkeer in de drukke stad te ontlasten en straks te voorkomen dat er te lange files ontstaan. Maar voor de bouw van deze 14 kilometer lange weg is een deel van het tropische regenwoud vernietigd. Tienduizenden bomen zijn gekapt voor de aanleg van deze Avenida Liberdade (Vrijheidsweg).

Bos kappen om een klimaattop mogelijk te maken klinkt tegenstrijdig. Bovendien treft het ook bewoners uit de omgeving. De vierbaansweg namelijk komt langs het leefgebied van een vissersgemeenschap aan een rivier in de buurt.

De vernietiging van de natuur doet dorpsleider Diana dos Santos veel. "Dit waren allemaal bomen en die zijn nu gekapt. De aanleg van deze weg heeft heel veel impact op onze gemeenschap. Want wij leven van het bos en van de natuur."

Plannen om vierbaansweg aan te leggen waren er al veel eerder. In 2012 zou er begonnen worden met de bouw. Maar door protesten van de milieubeweging, de bewoners en vanwege de hoge kosten werd het plan in de ijskast gezet. Door de VN-klimaattop in Belém te organiseren, kwam er geld vrij vanuit de regering en werd het urgent geacht om juist nu de weg snel aan te leggen.

Dode vissen

De lokale overheid van Belém wil juist een duurzaam project van de weg maken. Zo worden er nieuwe bomen geplant voor de bomen die zijn gekapt en komen er speciale oversteekplaatsen voor dieren. Dorpsleider dos Santos is er sceptisch over. "We merken nu al dat dieren verdwijnen. De laatste tijd hebben we veel last van dode vissen in het water."

Volgens haar komt dat door alle rotzooi die in het water terechtkomt door de aanleg van de weg. "Voor mij hoeft het niet, de COP30 organiseren in de Amazone, want het bos wordt vernietigd."

Toch zijn er ook veel inwoners van Belém juist blij met de komst van de klimaattop. De detailhandel, horeca en ook taxichauffeurs rekenen op meer inkomsten. Belém kan als stad bovendien een oppepper krijgen en meer bekendheid. De lokale markt lag er verpauperd bij en wordt na jaren nu ook flink opgeknapt.

Fruitverkoper Denise Cunha is blij met de aandacht voor de regio. "Het is juist goed dat mensen nu ook echt naar de Amazone komen. We hebben een enorme rijkdom aan natuur, fruitsoorten en cultuur. Eindelijk krijgt dit deel van Brazilië ook de nodige aandacht door deze klimaattop."

Gerenommeerd bassist Ivo Severijns heeft na dertien jaar een gestolen basgitaar terug. Zijn Fender Precision werd op 12 januari 2012 gestolen tijdens het evenement Vrienden van Amstel in Ahoy.

"Sindsdien heeft vriend John van der Wolf onophoudelijk naar die bas gespeurd", schrijft de oud-bassist van Kane en Waylon op Instagram. Tot vorige week leverde eindeloos internet afzoeken niets op, maar toen werd hij plotseling te koop aangeboden.

Gisteren kwam het tot een afspraak. De politie stuurde twee agenten in een burgerauto mee. Blijkbaar was de aanbieder niet zeker van zijn zaak, want hij stuurde Severijns om de verkoop af te ronden steeds naar een andere plek.

Achtervolging

Uiteindelijk ontmoette Severijns de verkoper bij diens woning, waar hij ook de bas binnen zag staan. Maar de verkoper herkende hem en sloeg met zijn auto op de vlucht. De agenten zetten de achtervolging in maar raakten hem kwijt.

Later keerde de man terug naar zijn huis, waar Severijns al naar binnen was gegaan en de bas in beslag had genomen. Daarna arriveerden ook de agenten. De verkoper zei dat de gitaar vijf jaar geleden door een ruil in zijn bezit was gekomen. "Voor een geluidsetje, voor wat 't waar(d) is", aldus de politie.

Na overleg besloot de politie dat er te weinig bewijs was voor heling om de man voor de rechter te brengen. "Hij heeft wel een paar kostbare verbalen voor verkeersovertredingen meegekregen."

Een race op enorme badeenden in een vol stadion of een cowboy die met gespreide benen op twee galopperende paarden staat. Overduidelijk fantasie-scenario's, gemaakt met videosoftware die draait op kunstmatige intelligentie.

De grens tussen nep en echt wordt wel steeds vager. Bovendien kan de software ook gebruikt worden voor video's die echt hadden kúnnen zijn.

Deze week presenteerde OpenAI, het bedrijf achter chatbot ChatGPT, de tweede versie van video-generator Sora. OpenAI belooft dat deze versie nog realistischer video's maakt dan z'n voorganger. En waar de eerste Sora alleen nog beelden afleverde, biedt versie 2 ook video's met geluid, zoals stemmen, muziek en geluidseffecten. De software is nu alleen te gebruiken door Amerikanen en Canadezen met een uitnodiging. Later volgt de rest van de wereld.

Verslaggever Nik Wouters laat zien hoe de video's van Sora 2 eruit zien:

Sora 2 is de nieuwste stap in een wedloop tussen tech-giganten om de beste AI-videosoftware. OpenAI's grote concurrent is Google, dat in mei van dit jaar met Veo 3 juist weer een voorsprong boekte op Sora. Elon Musks bedrijf xAI mengde zich in augustus in de strijd, met Grok Imagine.

Radicale verandering

Videomakers van vlees en bloed, zoals medewerkers van reclamebedrijven, voelen de druk. AI-tools beloven het werk immers sneller en goedkoper te doen dan menselijke makers.

Reclamebureaus worden nu nog meestal per uur betaald, maar dat staat door AI onder druk. "De uurtje-factuurtje-aanpak kraakt, terwijl AI en tech-bedrijven steeds meer taken overnemen", waarschuwde branchevereniging VIA vorige maand.

De noodzaak tot vernieuwing is duidelijk voor reclamebureau Monks, legt directeur Vanessa Hofland-Noordervliet uit. "De video's van AI-tools zien er inmiddels mindblowing fantastisch uit. Onze verwachting is dat die ontwikkeling door blijft zetten. Daarom zijn we al een tijd bezig ons businessmodel radicaal te veranderen. Bijvoorbeeld door te kijken naar een abonnementsmodel in plaats van het werken per uur. Wij bouwen dan de AI-hulpmiddelen die onze klant kan gebruiken, ingericht op het merk of bedrijf."

Ook controleert Monks iedere week welke AI-hulpmiddelen er zijn, en welke praktisch en juridisch het best werkbaar zijn. "Nu is dat voor het maken van video's nog Veo 3, maar dat zou volgende week best Sora 2 kunnen zijn", zegt Hofland-Noordervliet. "We hebben besloten de angst voor AI naast ons neer te leggen en de spanning te omarmen. Maar het blijft super eng natuurlijk."

Dat beaamt Luke Andries. Met zijn bedrijf Aigenwijs geeft hij trainingen in het gebruik van AI aan het bedrijfsleven en overheid. "Veel reclamebureaus kijken hier met knikkende knieën naar. Als je een klein bureautje hebt of middelmatige video's aflevert, dan kun je wel opdoeken. Bedrijven kunnen gewoon zelf hun video's gaan maken."

Onvolkomenheden

Met gelikte voorbeelden tonen Sora, Veo en Grok wat er met hun gereedschappen allemaal mogelijk is. Maar hoe goed zijn die AI-video's inmiddels? "Zwaartekracht en fysieke bewegingen waren altijd moeilijk", zegt Andries, die Sora 2 al kon gebruiken. "Maar ook dat wordt nu bizar realistisch."

Langer dan 10 seconden kunnen de video's van Sora 2 echter nog niet duren, legt Andries uit. "Dat heeft onder meer te maken met de hoeveelheid rekenkracht die nodig is en de bijbehorende kosten. Voor langere AI-videos is het consistent in beeld brengen van personages of omgevingen ook nog moeilijk. Voorwerpen staan dan opeens op een andere plek. De software doet nog niet altijd wat je precies wilt. Maar soms kun je dat met wat creatieve trucs ondervangen."

Ondanks zulke onvolkomenheden wordt het risico op desinformatie en propaganda door AI-video's steeds groter. "Erg problematisch", zegt Olya Kudina, universitair hoofddocent ethiek en filosofie van technologie aan de TU Delft. "Daarnaast heeft het ook een negatieve invloed op de creatieve industrie. Reclame is per definitie een vorm van manipulatie, om mensen te beïnvloeden bijvoorbeeld een product te kopen. Aan traditionele advertenties zijn mensen gewend. Maar als je er ook nog kunstmatig gemaakte beelden en geluid bij doet, weet je niet meer wat echt is."

Kudina pleit daarom voor duidelijker etiketten bij bijvoorbeeld AI-reclames. "Simpelweg voorafgaand aan een filmpje zeggen dat het met AI is gemaakt, is niet genoeg. Je hebt een continue herinnering in beeld nodig."

Dankzij de video-generators kan iedereen goed uitziende video's maken, benadrukt Monks-directeur Hofland-Noordervliet. "Mijn buurvrouw kan daardoor ook op niveau creatief zijn. Dus geen huis-tuin-en-keukenfilmpjes, maar echt op speelfilmniveau."