NOS Nieuws - Algemeen

Vee weg moeten doen omdat je door schuld van de overheid zonder geldige vergunning zit, of zelfs je geldige vergunning kwijtraken in de rechtbank - veel boeren zijn er bang voor. Die angst is niet geheel onterecht, want milieuorganisaties maken vandaag bekend dat ze een nieuwe reeks juridische procedures starten over boerenbedrijven. De milieuorganisaties proberen zo een steviger stikstofbeleid af te dwingen.

Nu hun ultimatum aan demissionair minister Wiersma is verlopen, starten milieuorganisaties Mobilisation for the Environment (MOB) en Vereniging Leefmilieu wekelijks tien procedures over boerenbedrijven die buiten hun eigen schuld zonder geldige natuurvergunning werken. Zo'n vergunning is nodig om stikstof uit te mogen stoten.

Die zogeheten PAS-melders raakten in 2019 in juridische problemen, toen de Raad van State een streep zette door het toen geldende stikstofbeleid.

MOB en Vereniging Leefmilieu willen provincies desnoods via de rechter dwingen om in te grijpen bij veehouderijen en andere bedrijven die een natuurvergunning nodig hebben voor stikstofuitstoot, maar die niet hebben. De milieuorganisaties vragen het provinciebestuur om de illegale situatie te stoppen, waarvoor de veehouderijen naar alle waarschijnlijkheid vee weg moeten doen.

De eerste tien verzoeken, die ongetwijfeld tot juridische procedures zullen leiden, gaan deze week de deur uit. Als eerste is de provincie Limburg aan de beurt. Daarna volgen Gelderland, Friesland en andere provincies.

Minder ruimte van de rechter

Eerder waren rechters nog gevoelig voor het argument dat de overheid de gedupeerde bedrijven aan een geldige vergunning zou gaan helpen. Daarom kregen provincies in eerdere rechtszaken onder voorwaarden enige ruimte om voorlopig niet in te grijpen bij de bedrijven.

Maar ondanks beloftes van opeenvolgende kabinetten is er zes jaar na de vernietigende uitspraak van de Raad van State nog altijd geen oplossing voor het overgrote deel van de paar duizend boerderijen en andere bedrijven. Bovendien liep de periode waarbinnen ze geholpen zouden worden af in maart. Demissionair minister Wiersma wil die verlengen, maar de Raad van State fileerde die plannen.

Nu die termijn voorbij is, ligt voor de hand dat rechters minder ruimte zullen laten aan de overheid om dit soort verzoeken van milieuorganisaties af te wijzen. Dit gebeurde in april bijvoorbeeld al bij een aantal Friese PAS-melders. Die boeren dreigen vee af te moeten laten voeren.

Piekbelasters en megastallen

Niet alleen PAS-melders moeten zich schrap zetten. MOB en Vereniging Leefmilieu zullen provinciebesturen ook vragen om vergunningen in te trekken voor megastallen en bedrijven die relatief veel stikstofneerslag op beschermde natuurgebieden veroorzaken. Die bedrijven werden eerder door de overheid aangemerkt als 'piekbelasters'.

Het lijkt misschien kansloos om zulke bedrijven juridisch aan te pakken, want veelal hebben ze een geldige natuurvergunning. Toch krijgen provinciebesturen ook in dit soort zaken minder ruimte van de rechter.

Dat ziet ook Kars de Graaf, hoogleraar bestuursrecht en duurzaamheid (Rijksuniversiteit Groningen). Hij zegt dat de afgelopen jaren telkens in uitspraken van rechters te lezen is dat het "noodzakelijk is om meer concrete en effectieve maatregelen te treffen om de stikstofdepositie op beschermde natuurgebieden te beperken", vanwege "de wettelijk vastgelegde eisen en de staat van de beschermde natuur".

"Als er op dat vlak simpelweg onvoldoende gebeurt, dan is begrijpelijk dat milieuorganisaties de provincies tot actie willen dwingen en de weg naar de rechter daarvoor niet schuwen", zegt De Graaf. "Veehouderijen kunnen daarvan de dupe worden."

Geldige vergunningen intrekken

Provinciebesturen kunnen steeds lastiger goed onderbouwen waarom ze een verzoek om de vergunning in te trekken afwijzen. In Brabant kwam het al tot een aantal rechtszaken tegen piekbelasters, nadat het provinciebestuur had geweigerd om geldige vergunningen in te trekken van veehouderijen die piekbelaster zijn.

De milieuorganisaties willen dat de stikstofneerslag drastisch omlaaggaat in overbelaste natuurgebieden, zoals de wettelijk vastgelegde doelen voorschrijven. Ze redeneren dat er vergunningen van piekbelasters moeten worden ingetrokken omdat stikstofbeleid dat de neerslag sterk vermindert, uitblijft.

De rechtbank Oost-Brabant oordeelde niet dat de boerderijen per direct moesten sluiten, maar droeg de provincie wel op om ervoor te zorgen dat er binnen een jaar flink minder stikstofneerslag in overbelaste natuurgebieden terechtkomt. Daarvoor moeten provincie, bedrijven en MOB samen om tafel om een oplossing te vinden.

Johan Vollenbroek van MOB zegt dat een "coulanceregeling" voor PAS-melders bespreekbaar is, maar alleen in combinatie met een "echte oplossing van het stikstofprobleem". "Wij staan open voor overleg met iedereen die het stikstofprobleem serieus wil oplossen", zegt hij.

Zeker honderd diergeneeskundigen bij Nederlandse dierenklinieken en -ziekenhuizen van de drie grote ketens staan niet in het diergeneeskunderegister. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS en Omroep Brabant.

Minstens vier dierenartsen voerden zonder registratie operaties uit, schreven medicijnen voor of stelden diagnoses. Ruim honderd onbevoegde paraveterinair dierenartsassistenten hadden geen bloed mogen afnemen, medicatie meegeven of een verdoving toedienen.

Op het uitvoeren van diergeneeskundige handelingen zonder registratie staan gevangenisstraffen tot een jaar of geldboetes van 25.000 euro, maar de afgelopen jaren werd niemand vervolgd voor een dergelijke overtreding.

Negatief besluit, toch aan het werk

Dierenartsen en paraveterinair dierenartsassistenten moeten zich in Nederland laten registreren in het diergeneeskunderegister. Anders mogen ze niet de handelingen uitvoeren die bij het vak horen.

Negen onbevoegde paraveterinair dierenartsassistenten dienden een aanvraag voor registratie in, maar kregen een negatief besluit, en gingen daarna toch aan het werk. Zestien paraveterinair dierenartsassistenten en één dierenarts begonnen een aanvraag, maar stuurden nooit de juiste stukken toe. Van de rest kon het diergeneeskunderegister (CIBG) überhaupt geen aanvraag vinden.

"Zonder registratie is niet goed te controleren of een dierenarts of paraveterinair over de juiste opleiding en kwalificaties beschikt", zegt Sophie Deleu, voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde, de beroepsorganisatie voor dierenartsen. "Bovendien is er zonder registratie geen mogelijkheid tot tuchtrechtelijke toetsing of klachtenbehandeling."

Topje van de ijsberg

"Wat we wel merken, is dat er door de overname van dierenklinieken door de grotere ketens beter op wordt gelet of de mensen een registratie hebben", zegt een woordvoerder van het register.

Dat ziet ook de belangenvereniging voor paraveterinairen Vedias. Voorzitter Marleen Langen ontdekte een paar jaar geleden al dat veel paraveterinairen niet geregistreerd stonden, maar wijst erop dat de ketens sindsdien veel stappen hebben gezet. "Dit probleem speelt juist bij de onafhankelijke, kleinere praktijken."

"De ketens lagen (en liggen) onder een vergrootglas", maar kleinere praktijken gaven aan "dat ze hier geen actie op gaan ondernemen, omdat de eigenaar en/of de assistente bijna met pensioen zou gaan, de kosten van de opleiding te hoog waren ten opzichte van wat het oplevert en vanwege het geringe risico dat dit aan het licht komt of dat het misgaat".

Hoge prijzen

AniCura, IVC Evidensia en VetPartners hebben ongeveer een kwart van de dierenklinieken in handen. Deze ketens vestigden zich de afgelopen jaren in Nederland en kochten gezamenlijk honderden klinieken op. Vooral Evidensia was de afgelopen tijd herhaaldelijk in het nieuws vanwege de hoge prijzen van de behandelingen en een uitloop van personeel.

De overige dierenklinieken in Nederland werden niet door de NOS en Omroep Brabant gecontroleerd. Een volledige check was ook bij de drie ketens onmogelijk. Bij een groot deel van de klinieken van met name IVC Evidensia stonden medewerkers niet, of alleen met hun voornaam, op de website.

Opleiding tot dierenartasassistent

IVC Evidensia noemt in een reactie het ontbreken van de registraties van de vier dierenartsen een "administratieve fout binnen een algemeen erkend complex, verwarrend en oud systeem zowel voor buitenlandse dierenartsen die naar Nederland komen, als voor Nederlandse dierenartsen die hun diploma in het buitenland halen".

De drie ketens zeggen dat ze voor een deel van de onbevoegde paraveterinair dierenartsassistenten na onze vragen alsnog een registratie hebben aangevraagd. Van anderen ontkennen zij dat het paraveterinair dierenartsassistenten zijn die diergeneeskundige handelingen uitvoeren, terwijl deze allemaal met de titel "paraveterinair" op de website staan.

Na vragen van de NOS en Omroep Brabant werden titels en teksten op de websites van AniCura en VetPartners aangepast. Zo werd "paraveterinair" veranderd in "veterinair ondersteuner", "dierenartsassistent" of "assistent". Ook werden gegevens verwijderd waarin staat dat medewerkers een diploma als paraveterinair of anesthesist hebben behaald. In sommige gevallen werd "opleiding tot paraveterinair" veranderd in "opleiding tot dierenartsassistent". In Nederland bestaat geen erkende opleiding tot dierenartsassistent zonder paraveterinaire titel.

In begeleidende teksten staat nog steeds dat deze medewerkers bloed afnemen, verdovingen geven of zelfstandig consulten houden. Dit valt onder diergeneeskundige handelingen. In sommige teksten werden deze gegevens verwijderd. Van een van de medewerkers hebben de NOS en Omroep Brabant een foto in handen waarop te zien is dat zij diergeneeskundige handelingen uitvoert. IVC Evidensia verwijderde 29 profielen met informatie volledig van de websites. Bij de andere ketens gingen er twaalf offline. Op vragen hierover wilden de ketens niet ingaan.

'Geen gevaar voor dieren'

De drie ketens erkennen dat er fouten zijn gemaakt. VetPartners laat weten dat de paraveterinair dierenartsassistenten zonder registratie tijdelijk geen diergeneeskundige handelingen uitvoeren tot de registratie op orde is. AniCura is al langer bezig met het op orde maken van registraties. "In 2025 ronden we dit proces af."

IVC Evidensia biedt excuses aan voor "deze administratieve fouten". Evidensia heeft de autoriteiten geïnformeerd om het "op passende wijze af te handelen". Ook benadrukt de keten erop dat het werkt met "zeer ervaren" professionals.

Wil je reageren op dit verhaal of heb je een tip? Mail dan naar nina.jansen@nos.nl of chris.bakker@omroepbrabant.nl

De NOS en Omroep Brabant controleerden in het kader van dit onderzoek of de namen van een groot deel van de Nederlandse dierenartsen, paraveterinair dierenartsassistenten en dierfysiotherapeuten voorkwamen in het diergeneeskunderegister van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Concreet ging het om duizenden voor- en achternamen voor zover die waren te vinden op de praktijkwebsites van de drie grootste diergeneeskundeketens AniCura, IVC Evidensia en VetPartners.

Niet iedereen gecontroleerd

Om verschillende redenen konden niet alle medewerkers bij de drie grote ketens worden gecontroleerd. Bij meerdere praktijken, vooral van IVC Evidensia, stonden helemaal geen medewerkers op de website. Of stonden ze er alleen op met hun voornaam. Ook kwamen wij soms medewerkers tegen op LinkedIn die niet op de websites stonden.

Meer dan duizend medewerkers kwamen niet voor in het register met de achternaam en voorletter waarmee zij op de websites staan. Van hen bekeken we profielen op sociale media en zochten we adressen om te controleren of ze de naam van hun partner hadden aangenomen. In sommige gevallen bleek hun achternaam verkeerd gespeld op de praktijkwebsite. Ook moeten diergeneeskundigen de locatie van hun praktijk opgeven bij registratie, maar in een groot deel van de gevallen ontbrak die locatie in het register.

Makkelijker zoeken

Wij hebben 340 diergeneeskundigen die overbleven voorgelegd aan het diergeneeskunderegister, het CIBG. Na controle vonden zij de helft van de door ons geleverde diergeneeskundigen niet in het register. De mensen die toch wél geregistreerd stonden bleken onder een andere achternaam in het systeem te staan. Ook bleken oudere registraties (soms) onzichtbaar voor ons en consumenten, en niet voor het CIBG. Tot slot kon het zo zijn dat een diergeneeskundige alleen als dierenartsassistent op de website stond, zonder de titel 'paraveterinair'. Daar is dan weer geen diploma voor nodig.

Er bleven 116 diergeneeskundigen over, van wie acht dierenartsen en meer dan honderd paraveterinair dierenartasassistenten. Sommige dierenartsen werden eerst niet gevonden door het CIBG, en later toch wel. Onduidelijk is of zij zich tijdens het onderzoek registreerden. Zij zijn buiten de resultaten gehouden.

Het diergeneeskunderegister heeft laten weten binnenkort mogelijk aanpassingen te doen aan het register. "We onderzoeken op dit moment of we het zoeken in het publiek zoekportaal makkelijker kunnen maken door niet heel specifiek de juiste naam te hoeven invullen. Bijvoorbeeld 'dierenarts A.Reijntjes-Haagsman' ook te laten zien als je alleen 'dierenarts Haagsma' of 'dierenarts Reijntjes' invult. Nu volgt de zoekportaal nog heel strikt de namen zoals gebruikt in de BRP en dan maakt het lastig zoeken op personen die de partnernaam ook gebruiken."

Wederhoor

De lijst met 116 medewerkers stuurden we naar de drie grote ketens. Bij IVC Evidensia bleek één dierenarts toch wel geregistreerd; haar naam was verkeerd gespeld. Bij AniCura bleken drie dierenartsen toch, onder een andere achternaam of voorletter dan waarmee zij op de websites stonden, in het register te staan. Van de rest van de diergeneeskundigen werden door de drie partijen geen registratienummers aangeleverd.

Ook stelden wij de ketens tientallen vragen over de diergeneeskundigen die niet in het register stonden. Geen enkele keten beantwoordde deze vragen - ook niet over de slechte vindbaarheid van hun medewerkers in het systeem. Wel kwamen zij met statements.

AniCura

Bij AniCura werden 62 paraveterinair dierenartsassistenten zonder registratie gevonden. Van drie dierenartsen leverde AniCura bewijs aan van registratie. Over de paraveterinair dierenartsassistenten schrijft een woordvoerder: "Uit ons onderzoek komt naar voren dat een groep van 12 dierenartsassistenten op dit moment nog niet begonnen is met het registratieproces. Meest gehoorde oorzaak is dat het diploma van voor 2015 (invoering registratieplicht) niet opvraagbaar is. Het gaat hier om ervaren dierenartsassistenten die altijd onder supervisie en verantwoordelijkheid van een geregistreerd dierenarts werken." Op de vraag of deze medewerkers nu door mogen werken, zonder registratie, kregen wij gaan reactie.

Het CIBG zegt over het niet opvraagbare diploma: "Dit is bij ons niet bekend als probleem. De meeste aanvragers hebben het diploma in 'Mijn diploma's' van DUO staan, hiervan ontvangen we het diploma via de koppeling of middels een digitaal uittreksel."

Op de rest van de 62 paraveterinair dierenartsassistenten zonder gevonden registratie, wilde AniCura niet verder ingaan vanwege "privacy". Wel schrijft de woordvoerder: "Uw onderzoek heeft ertoe bijgedragen dat wij het geplande proces rondom de optimalisatie van de CIBG-registratie van onze medewerkers versneld hebben kunnen doorvoeren afgelopen week - waarvoor dank." Op de vraag hoeveel medewerkers na onze vragen een verzoek tot registratie hebben ingediend, geeft AniCura geen antwoord.

Het CIBG laat weten in de week van de wederhoor drie keer zoveel aanvragen te hebben ontvangen als in de voorgaande weken. In totaal gaat het om 66 aanvragen tot registratie, van wie 20 dierenartsen en 45 paraveterinair dierenartsassistenten. "Eigenlijk kunnen we cijfermatig/statistisch pas na de zomer (of nog beter aan het eind van het jaar) zeggen of er echt sprake is van een afwijking in het aantal aanvragen. Maar opvallend is het aantal nu wel. Zeker de 45 van vorige week bij de paraveterinairen", aldus de woordvoerder van het CIBG.

Na onze vragen werden wijzigingen aangebracht op de websites van AniCura. Bij 21 medewerkers veranderde de titel 'paraveterinair' in 'veterinair medewerker' en bij één persoon werd de titel veranderd in 'dierenartsassistent' zonder paraveterinaire titel. Ook zijn er wijzigingen aangebracht in de begeleidende teksten. Waar werd geschreven dat deze medewerkers (soms al jaren) werken als 'paraveterinair', werd dit gewijzigd naar 'veterinair medewerker'. Bij enkele mensen werd informatie verwijderd waarin staat dat zij een opleiding tot paraveterinair hebben afgerond. Soms werden ook locaties verwijderd.

Bij paraveterinairen die veranderden naar 'veterinair ondersteuner' staat in begeleidende teksten dat zij onder andere anesthesie verzorgen, en dat aan anderen leren, de assistent-spreekuren doen, consulten houden, de dierenarts assisteren tijdens operaties, en bijvoorbeeld senior screenings, bloed- en urineonderzoek, en bloeddruk metingen doen. Dit zijn diergeneeskundige handelingen, die alleen mogen worden uitgevoerd met een registratie in het diergeneeskunderegister. In enkele gevallen werd specifiek deze informatie verwijderd.

AniCura ging niet in op vragen hierover. Bij een van de medewerkers werd de titel van 'paraveterinair' naar 'veterinair ondersteuner' veranderd, én werd verwijderd dat zij een opleiding tot paraveterinair en anesthesist heeft afgerond. Op een foto, in handen van de NOS en Omroep Brabant, is te zien dat zij diergeneeskundige handelingen uitvoert.

AniCura geeft het volgende statement: "Bij AniCura staat de kwaliteit van zorg voor dieren altijd voorop. Alle dierenartsen werkzaam binnen AniCura zijn geregistreerd bij het CIBG. Binnen de groep dierenartsassistenten zijn enkelen nog niet begonnen met het registratieproces in het CIBG-register. Deze ervaren medewerkers werken altijd onder directe supervisie en verantwoordelijkheid van een dierenarts. We werken al langer aan dit onderwerp en we hebben al veel vooruitgang geboekt, in 2025 ronden we dit proces af. Voor nieuwe medewerkers wordt CIBG-registratie automatisch gecontroleerd, zodat we geen ongeregistreerde paraveterinairen meer hebben."

IVC Evidensia

IVC Evidensia bevestigt dat vier dierenartsen bij een specialistisch ziekenhuis in Brabant niet geregistreerd staan. De vijfde dierenarts blijkt met een verkeerd gespelde naam op de website te staan, en toch wel geregistreerd. Die is uit de resultaten gehaald.

Het gaat om twee dierenartsen die afwisselend in Nederland en het buitenland werken. Zij zijn zowel chirurg als orthopeed. Eén van hen is er twee weken per maand. "U kunt dan met alle complexe specialistische chirurgische/orthopedische patiënten bij ons terecht", staat op LinkedIn. Twee Nederlandse dierenartsen zeggen hun diploma's in België te hebben gehaald. Eén van hen is inmiddels niet meer werkzaam bij het dierenziekenhuis.

"Het is belangrijk te benadrukken dat het hier gaat om een administratieve fout binnen een algemeen erkend complex, verwarrend en oud systeem zowel voor buitenlandse dierenartsen die naar Nederland komen, als voor Nederlandse dierenartsen die hun diploma in het buitenland halen", zegt een woordvoerder van Evidensia hierover. Op vragen over of het bij complexe en specialistische operaties niet des te belangrijker is dat het handelen van de dierenarts toetsbaar is, gaat Evidensia niet in.

Van de 28 paraveterinair dierenartsassistenten die wij niet in het register vonden, schrijft de woordvoerder: "27 van hen zijn in werkelijkheid dierverzorgers waarvoor geen registratie vereist is. De resterende persoon is inmiddels bezig met het registratieproces." Deze 27 medewerkers staan op de websites met de titel 'paraveterinair'. In teksten over deze medewerkers op de websites staat dat zij werken als paraveterinair dierenartsassistenten en dat zij hun diploma als paraveterinair hebben gehaald of de opleiding hebben gevolgd.

Ook staat in begeleidende teksten dat de medewerkers onder andere bloed afnemen, assisteren bij operaties en oncologie, laboratoriumonderzoeken uitvoeren en medicijnvoorraden beheren. Dit zijn diergeneeskundige handelingen die niet mogen worden uitgevoerd door dierverzorgers. Tien medewerkers werden na onze vragen helemaal verwijderd van de websites, onder wie een dierenarts en negen paraveterinair dierenartsassistenten. Op vragen hierover wilde Evidensia niet ingaan.

Na onze vragen verdwenen de profielen van de dierenartsen allemaal van de website. Ook gingen 25 profielen van paraveterinair dierenartsassistenten offline. Slechts drie profielen bleven online.

Deze keten gaf wel het volgende statement: "Van de meer dan 2000 klinische medewerkers in Nederland hebben we vastgesteld dat er administratieve fouten zijn gemaakt rondom de registraties van één paraveterinair, één dierenarts, een andere dierenarts die acht maanden geleden het bedrijf heeft verlaten, en twee waarnemend dierenartsen. Wij bieden onze oprechte excuses aan voor deze administratieve fouten. We hebben de relevante autoriteiten geïnformeerd en zullen nauw met hen samenwerken om dit, conform hun richtlijnen, op passende wijze af te handelen. Het is belangrijk om te benadrukken dat de betrokken medewerkers zeer ervaren en volledig bevoegde professionals zijn met de juiste kwalificaties voor registratie, en dat er op geen enkel moment sprake is geweest van gevaar voor dieren."

VetPartners

Bij VetPartners werden achttien paraveterinair dierenartsassistenten gevonden zonder registratie. Zes van hen staan volgens de keten wel geregistreerd, maar zij willen hiervan geen namen of registratienummers aanleveren. Ook nadat wij benadrukten geen namen te publiceren. "Om de privacy van onze medewerkers te beschermen, delen we hun gegevens niet met de media", schrijft directeur Mischa Weijers in een statement. "Zes paraveterinairen die niet geregistreerd waren, hebben een diploma en maken hun registratie momenteel in orde", aldus Weijers. "In lijn hiermee verrichten deze collega's geen diergeneeskundige handelingen".

"Van de overige zes hoeven er twee zich niet te registreren omdat ze student zijn, vier teamleden voeren geen diergeneeskundige handelingen uit in de kliniek", staat verder in het statement. Na de vragen van de NOS en Omroep Brabant veranderde ook bij VetPartners de informatie op de websites. Titels als 'paraveterinair' en 'paraveterinair - senior' werden veranderd in 'assistente', 'dierenartsassistente', 'praktijkmanager' of 'dierenarts in opleiding'. Bij enkele mensen werd informatie verwijderd waarin staat dat zij een opleiding tot paraveterinair hebben gedaan, of een diploma hebben behaald en werkzaam zijn als paraveterinair dierenartsassistent.

In sommige gevallen is 'opleiding tot paraveterinair' vervangen voor 'opleiding tot dierenartsassistent'. Een opleiding tot 'dierenartsassistent' bestaat zonder paraveterinaire titel niet in Nederland. In drie gevallen is de pagina helemaal verwijderd. VetPartners wilde niet ingaan op vragen hierover, maar schrijft in zijn statement: "We erkennen dat er administratieve vertraging is opgetreden bij het bijwerken van sommige gegevens. En hebben onze websites aangepast."

"Na een interne beoordeling willen we onze klanten graag kenbaar maken dat al onze paraveterinairen, die momenteel diergeneeskundige handelingen uitvoeren, volledig opgeleid en gekwalificeerd zijn en geregistreerd staan. De leiding van VetPartners is in handen van mensen afkomstig uit de dierenartsenpraktijk. We streven ernaar om huisdieren de best mogelijke behandeling te bieden, waarbij we er tegelijkertijd voor zorgen dat onze medewerkers volledig opgeleid en gekwalificeerd zijn", aldus Weijers.

Waarom deze ketens?

De afgelopen jaren werden honderden Nederlandse dierenklinieken opgekocht door buitenlandse investeerders. Het Britse IVC Evidensia is, met ruim driehonderd klinieken, de grootste speler. Gevolgd door het Zweedse Anicura met negentig praktijken en het Britse VetPartners met ruim veertig klinieken. IVC Evidensia bouwde daarnaast ook acht 'specialistische' dierenziekenhuizen. Ongeveer een kwart van de Nederlandse praktijken is inmiddels in handen van deze investeerders. Wij wilden controleren in welke mate deze nieuwe spelers zich aan de Nederlandse wet- en regelgeving houden.

Veel dierenbezitters zijn in de avonduren of in het weekend overgeleverd aan de (specialistische) dierenziekenhuizen met 24/7 zorg van deze ketens. Ook kwamen voornamelijk AniCura en Evidensia de afgelopen jaren regelmatig in het nieuws vanwege de hoge prijzen die zij rekenen. Volgens de ketens zelf komen die hoge prijzen door het aanbod van de beste zorg, hoogwaardige apparatuur en goede specialisten. Eerder dit jaar onthulde NRC dat Evidensia-klinieken een bonus werd beloofd als ze huisdieren en hun baasjes zouden doorverwijzen naar de dure Evidensia-ziekenhuizen. Recent kopte de krant dat honderden medewerkers bij Evidensia zijn weggelopen, omdat zij verplicht duurdere versies van medicijnen moesten aanbieden.

Zowel het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur als Vedias, de beroepsorganisatie van paraveterinair dierenartsassistenten, wijzen erop dat door de organisatie van deze ketens de afgelopen jaren juist meer aanvragen voor registratie (met regelmatig afwijzingen) in het diergeneeskunderegister zijn gedaan, omdat deze werkgevers vaker om een registratie vragen. Vermoedelijk is het probleem buiten deze ketens dus nog vele malen groter.

Vandaag rijden in het hele land geen NS-treinen - met uitzondering van sprinters tussen Amsterdam en Schiphol - vanwege een staking van de vakbonden. Door de staking wordt er veel drukte op de weg en bij de streekvervoerders verwacht.

Eerder was al aangekondigd dat vandaag geen treinen van de NS zouden rijden in het grootste deel van Zuid-Holland, Zeeland en een deel van West-Brabant. Het stakingsgebied werd zondag uitgebreid met de regio Noord-West. De spoorvervoerder besloot daarop in het hele land geen treinen te laten rijden omdat de NS hierdoor "geen betrouwbare dienstregeling kan bieden".

Verwachte drukte

Rijkswaterstaat roept vanwege de verwachte drukte weggebruikers op de ochtend- en avondspits te mijden. Ook de ANWB verwacht dat het drukker op de weg zal zijn. Rond 08.00 uur stond er ongeveer 600 kilometer file, waar dat normaal ongeveer 400 kilometer is. "Het gaat om files die er dagelijks zijn, maar waar nu nog meer opstoppingen zijn doordat er meer verkeer is", zegt ANWB Verkeersinformatie. Dinsdagen zijn samen met donderdagen al de drukste dagen op de weg in Nederland.

Regionale treinen van andere vervoerders, zoals Arriva, Qbuzz en Keolis rijden wel. Keolis benadrukt dat er niet gestaakt wordt in het streekvervoer.

"Als gevolg van de staking verwachten wij wel dat het extra druk is in onze treinen. Houd hier rekening mee", meldt de vervoerder. Keolis heeft treinen op de trajecten Amersfoort Centraal - Ede-Wageningen, Zwolle - Enschede en Zwolle - Kampen.

Ook de andere regionale vervoerders waarschuwen voor mogelijk extra drukte in hun voertuigen.

De stakingen bij de NS zijn het gevolg van vastgelopen cao-gesprekken. De vakbonden zijn niet tevreden over de geboden loonsverhoging. Zij eisen dat de inflatie wordt gecompenseerd en willen daarom zes procent loonsverhoging. De NS had in onderhandelingen met de vakbond een verhoging van 2,55 procent geboden. "Dat is onder het inflatieniveau, en dat kunnen wij niet accepteren", zegt Harry van der Laan van spoorvakbond VVMC.

Ook willen de bonden betere werkomstandigheden. Zo wil de vakbond dat medewerkers gebruik kunnen maken van een betere zwaarwerkregeling. Via deze regeling kunnen werknemers met een zwaar beroep eerder stoppen met werken.

Meer stakingen

Afgelopen vrijdag werd er ook al een gestaakt. Die staking leverde volgens spoorvakbond VVMC niets op. Morgen rijdt de NS zoveel mogelijk weer volgens de normale dienstregeling, meldt de treinvervoerder.

De Amerikaanse president Trump heeft de inzet van nog eens 2000 extra leden van de Nationale Garde goedgekeurd om te reageren op immigratieprotesten in Los Angeles. Hiermee komt het totale aantal gardisten dat is gemobiliseerd op meer dan 4100.

Amerikaanse overheidsbronnen melden aan persbureau AP dat het een dag of twee kan duren voordat de troepen daadwerkelijk in actie komen.

De gouverneur van Californië, Gavin Newsom, noemt de inzet van de gardisten roekeloos en "respectloos tegenover onze troepen."

Newsom zegt dat de eerste 2000 gardisten die naar Los Angeles waren gestuurd geen voedsel of water hebben gekregen. "Slechts zo'n 300 worden ingezet. De rest zit ongebruikt in overheidsgebouwen zonder instructies. Dit gaat niet om de openbare veiligheid. Het gaat om het strelen van het ego van een gevaarlijke president", zegt Newsom op X.

Eerder werd al bekend dat de staat Californië Trump heeft aangeklaagd vanwege zijn inzet van de Nationale Garde. Newsom zei dat Trumps actie erop gericht is "om een crisis te veroorzaken".

Ook nog mariniers ingezet

Het Pentagon heeft ook ongeveer 700 mariniers naar Los Angeles gestuurd om de leden van de Nationale Garde te helpen bij het bestrijden van de protesten. Overigens mogen de mariniers alleen worden ingezet om overheidseigendommen en personeel te beschermen. Een bron meldt aan AP dat het Amerikaanse ministerie van Defensie bezig is met het opstellen van richtlijnen waarin staat wat de mariniers wel en niet mogen doen.

Burgemeester Karen Bass van Los Angeles heeft de overheid ervan beschuldigd haar stad te gebruiken als een "testcase" voor de overname van lokale en staatsoverheden door de federale overheid.

"Ik denk niet dat onze stad gebruikt moet worden voor een experiment", zei Bass op een persconferentie. "Weet je wat de Nationale Garde doet? Ze bewaken twee gebouwen. Hebben ze daar ook nog mariniers bij nodig?"

Protest na invallen

De onrust in een deel van LA brak uit nadat de immigratiedienst ICE ruim veertig mensen had opgepakt, na een reeks onaangekondigde invallen in de stad. Honderden mensen verzamelden zich daarop bij een federaal detentiecentrum. Ze eisten dat de aangehouden mensen werden vrijgelaten.

De dagen erop zijn mensen in Los Angeles de straat op gegaan uit protest tegen het oppakken en deporteren van immigranten. De spanningen liepen verder op na de inzet van de Nationale Garde in de stad.

De Los Angeles Times meldt dat, na uren van overwegend vreedzaam protest bij een overheidsgebouw, de situatie rond 18.00 uur maandag lokale tijd grimmiger werd.

Protest bij ICE-kantoren

Agenten schoten toen met niet-dodelijke munitie op de demonstranten die zelf met waterflessen gooiden, aldus de krant. Het grootste deel van de middag hield de Nationale Garde de wacht voor het gebouw, waar de kantoren van de Immigratie- en Douanedienst ICE zijn gevestigd. Demonstranten scandeerden leuzen. Er zijn geen ernstig gewonden of doden gemeld.

De regering-Trump is niet van plan het rustiger aan te gaan doen met de arrestaties, zo maakte minister Noem van Binnenlandse Veiligheid bekend: ICE zal de komende tijd alleen maar meer immigranten gaan oppakken, ook in Los Angeles. Zij gaf de Democratische bestuurders van Californië de schuld van de rellen, en zei dat die te weinig hadden gedaan om de orde te bewaken.

Het protest tegen het optreden van ICE breidt zich intussen uit naar andere plekken in de VS: ook in de Texaanse steden Dallas en Austin zijn vannacht (Nederlandse tijd) honderden mensen de straat op gegaan om te protesteren tegen het optreden van de immigratiedienst in Los Angeles, en de reactie van Trump daarop.

De Amerikaanse minister van Volksgezondheid Robert F. Kennedy Junior heeft maandag alle leden van een cruciale wetenschappelijke commissie ontslagen die adviseert over het gebruik van vaccins.

De minister zegt dat hij de 17 leden van de commissie gaat vervangen door zijn eigen kandidaten. "Er is een schone lei nodig om het publieke vertrouwen in de vaccinwetenschap te herstellen", zei Kennedy maandag in een opiniestuk in The Wall Street Journal.

Kennedy was een van de bekendste antivaccinatieactivisten van het land voordat hij door Donald Trump tot minister werd benoemd. Eind vorige maand besloot Kennedy om niet langer corona-vaccins voor kinderen en zwangere vrouwen aan te bevelen. Dit leidde tot een golf van verontwaardiging in de wetenschappelijke en medische wereld.

Hij beweert in het opiniestuk dat de commissie "geplaagd wordt door aanhoudende belangenconflicten en dat het weinig meer is dan een stempelmachine voor welk vaccin dan ook." Over welke belangenconflicten Kennedy het heeft is niet duidelijk. Alle leden van federale vaccinatieadviescommissies hanteren een streng beleid ten aanzien van belangenconflicten. Er geldt daarvoor een meldplicht.

Golf van verontwaardiging

De commissie, genaamd Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), beoordeelt vaccinatiegegevens en doet onder meer aanbevelingen om te bepalen wie in aanmerking komt voor vaccinaties. Die adviezen gaan naar het CDC, de Amerikaanse tegenhanger van het RIVM.

ACIP-leden zijn onafhankelijke experts die aanbevelingen doen op basis van grondig wetenschappelijk bewijs. De directeur van het CDC moet deze aanbevelingen goedkeuren voordat ze officieel beleid worden.

Vragen over onpartijdigheid

Persbureau AP sprak met Georges Benjamin, directeur van de American Public Health Association, een belangenorganisatie voor mensen werkzaam in de volksgezondheid. Hij noemt het ontslag van de ACIP-leden een 'staatsgreep'. "Zo werken democratieën niet. Het is niet goed voor de gezondheid van het land", zegt hij.

Volgens Benjamin roept het besluit van Kennedy reële zorgen op over de onpartijdigheid van toekomstige ACIP-commissieleden. Het is nog niet bekend wie Kennedy gaat benoemen als nieuw ACIP-lid.

De Amerikaanse staat Californië klaagt president Trump aan vanwege zijn inzet van de Nationale Garde tegen de protestgolf in Los Angeles. Gouverneur Gavin Newsom vindt dat Trumps actie erop gericht is "om een crisis te veroorzaken".

De 2000 aangekondigde gardisten zijn er overigens nog niet, vanavond werd bekend dat Trump in afwachting van de gardisten 700 mariniers stuurt. Ondertussen zegt de politie van de stad dat het geweld door betogers uit de hand loopt.

De politie heeft voor heel de binnenstad van LA inmiddels een gebiedsverbod afgegeven. Voorheen was het alleen niet toegestaan om te demonstreren op bepaalde plekken. Ook op dag vier van de protesten tegen de grootschalige arrestaties en deportaties van immigranten wordt gevreesd voor onlusten.

Grootschalige politie-inzet

Zondagavond was het wederom onrustig in de stad, waarbij onder meer zelfrijdende auto's in brand zijn gestoken. Ook werden agenten bekogeld en waren er plunderingen. De politie gebruikte traangas, rubberkogels en flitsgranaten.

Zondag zijn tien mensen aangehouden en op zaterdag 29. Eén arrestant reed met een motor in op agenten. Jim McDonnell, chef van de politie in Los Angeles, noemt het geweld van relschoppers en het vandalisme "walgelijk". Toch heeft de politie niet besloten over te gaan tot een avondklok.

Trump zegt in reactie op de aankondiging van Newsom op Truth Social dat het een goed besluit was om de Nationale Garde in te zetten, omdat Los Angeles anders "compleet verwoest" zou zijn. Ook suggereert de president dat een arrestatie van Newsom hem een goed idee lijkt, als hij blijft 'tegenwerken' bij de uitvoering van zijn immigratiemaatregelen.

Trumps ministerie van Binnenlandse Veiligheid richt zich via X tot de politici uit Californië en roept hen op om "hun rellende menigte" te stoppen. Californië is een van de 'Grote Drie', de drie grootste Democratische staten. Het ministerie vraagt ook waarom de gouverneur samenwerkt met "buitenlandse criminelen".

Schending soevereiniteit

De Amerikaanse president heeft besloten de Nationale Garde, die bestaat uit reservisten en onderdeel is van het Amerikaanse leger en de luchtmacht, in te zetten naar aanleiding van de protesten. Dit is de eerste keer sinds 1965 dat een president de Nationale Garde heeft ingezet in een staat zonder verzoek van een gouverneur van die staat.

Newsom heeft inmiddels een formele aanzegging verstuurd naar het Witte Huis met het verzoek de Nationale Garde terug te trekken. Hij benadrukt dat het inzetten en de duur ervan een schending zijn van de soevereiniteit van de Staat.

VN: geen verdere militarisering

Inmiddels hebben ook de Verenigde Naties zich uitgelaten over de onrust in Los Angeles. De woordvoerder van de secretaris-generaal, Farhan Haq, zegt: "We willen geen verdere militarisering van deze situatie zien en we moedigen de partijen aan om op lokaal, staats- en federaal niveau hieraan te werken".

De Britse schrijver Frederick Forsyth is overleden op 86-jarige leeftijd. Zijn uitgever heeft dat bekendgemaakt. Van de auteur zijn wereldwijd vele tientallen miljoenen boeken verkocht. Zijn bekendste boek is The Day of The Jackal, dat meermaals werd verfilmd.

Forsyth was ook journalist. Hij werkte als correspondent voor persbureau Reuters en de BBC. Naar eigen zeggen was hij ook jarenlang informant voor de Britse inlichtingendienst MI6. Zijn kennis van het spionnenleven verwerkte hij in zijn thrillers.

"Ik ben een lichtgewicht maar populair. Mijn boeken verkopen", reageerde Forsyth op critici. Recensenten vonden hem bepaald geen literaire grootheid. De Brit presenteerde zichzelf weinig bescheiden als een kruising van een journalist, Nobelprijswinnaar Ernest Hemingway en schrijver van spionageboeken John le Carré.

Spionnen en hackers

Forsyth publiceerde boeken van 1971 tot en met 2018. Ze gingen over spionnen, criminelen, moordenaars en later ook hackers. Aanvankelijk stond de Koude Oorlog en de strijd tussen Oost en West centraal. Zijn meer recente werk gaat over cocaïnesmokkelaars en militanten van al-Qaida.

De schrijver mengde zich ook in het politieke debat. Zo was Forsyth een uitgesproken voorstander van Brexit en had hij een column in tabloid The Daily Express. Hij uitte vanuit zijn rechtse wereldbeeld kritiek op de moderne wereld.

Talenknobbel

Forsyth werd geboren in 1938 in Kent, in het Engeland van voor de Twee Wereldoorlog. De oorlogsjaren drukten een stempel op zijn vroege leven. Hij voelde zich eenzaam als enig kind, vertelde hij later.

Hij had een talenknobbel. Naar eigen zeggen sprak hij op zijn twaalfde al vloeiend Frans. Op zijn zestiende had hij het Duits onder de knie. Tegen zijn achttiende levensjaar sprak hij ook Spaans en Russisch. Het leverde hem een baan op als correspondent op verschillende plekken, waaronder in Parijs.

Huurmoordenaar

In de Franse hoofdstad deed hij inspiratie op voor zijn eerste boek: The Day of The Jackal. In dat verhaal wordt een Britse huurmoordenaar op pad gestuurd om de Franse president Charles de Gaulle te vermoorden. De dader was ingeschakeld door paramilitaire groeperingen die woedend waren over het besluit van de president om zich terug te trekken uit kolonie Algerije.

Forsyth schreef het boek in 35 dagen. Het zou nog lang duren voordat hij een uitgever had overtuigd om het te publiceren. De schrijver kreeg steeds te horen dat het boek niet zou verkopen, omdat De Gaulle nooit is vermoord. De staatsman overleed in 1970 aan een hartaanval.

In 1971 werd het boek toch uitgebracht en het werd een bestseller. Forsyth ging van platzak naar rijkdom. Zijn debuutboek werd later verwerkt in twee films en een tv-serie. De Brit heeft het commerciële succes van The Day of the Jackal nooit meer kunnen evenaren.

De Amerikaanse zanger Sly Stone is op 82-jarige leeftijd overleden. Dat meldt zijn familie aan de Amerikaanse entertainmentzender TMZ. Zijn band Sly & The Family Stone wordt geroemd om het transformeren van de popmuziek eind jaren zestig en begin jaren zeventig.

Stone, geboren als Sylvester Stewart, was de voorman van de funk-, soul- en rockband uit Californië, die bestond uit familieleden en vrienden van Stone. Sly & The Family Stone is bekend van hits als Dance to the Music, Everyday People en Family Affair.

In een verklaring aan TMZ schrijft de familie: "Met groot verdriet maken we het overlijden bekend van onze geliefde vader. Na een langdurige strijd tegen COPD en andere onderliggende gezondheidsproblemen is Sly vredig heengegaan, omringd door zijn drie kinderen, zijn beste vriend en familie."

"Hoewel we zijn afwezigheid betreuren, vinden we troost in de wetenschap dat zijn buitengewone muzikale nalatenschap generaties lang zal blijven resoneren en inspireren", aldus de familie.

Psychedelisch

De band had een sterk psychedelische sound en uiterlijk. Met felgekleurde pakken, hoeden en zonnebrillen vatten de artiesten het tijdsbeeld van de hippiejaren, maar dan niet vanuit de gebruikelijke rockhoek. Het was ook de eerste grote popact met zowel mannen als vrouwen en witte en zwarte mensen.

Bekijk hier Sly & The Family Stone met het nummer Love City live op Woodstock:

De muzikanten stonden op het podium op het legendarische festival Woodstock in 1969. In hetzelfde jaar gaven ze ook een show bij het minder bekende Harlem Cultural Music Festival in New York. Die shows maakten een verpletterende indruk op het publiek.

Tot Sly & The Family Stone was vrijwel elke zwarte band nog netjes gekleed in pak en stropdas, legde een terugblikkende toeschouwer uit in de documentaire Summer of Soul uit 2021. "Mijn band was een groep van vier kerels met pak en stropdas. Maar toen toen zagen we Sly Stone en waren we niet langer suit and tie guys!"

Net als bij veel andere grote bands in die tijd werd er volop drugs gebruikt. Stone kampte daardoor met verslavingsproblemen.

Het activistenschip de Madleen is aangekomen in de haven van Ashdod. Het schip met pro-Palestijnse activisten en hulpgoederen was onderweg naar Gaza, maar werd in de nacht van zondag op maandag tegengehouden door het Israëlische leger.

Vanuit Ashdod worden de opvarenden waarschijnlijk naar een detentiecentrum gebracht en ondervraagd, voor ze worden gedeporteerd, zeiden Israëlische functionarissen. De Israëlische minister van Defensie liet gisteren weten dat hij wil dat de opvarenden beelden bekijken van de aanval van Hamas op 7 oktober 2023.

Het schip werd in internationale wateren geënterd door Israël. Israëlische militairen zouden het schip zijn opgegaan toen het zich op volle zee bevond. Volgens de Freedom Flotilla Coalition, de organisatie achter het schip, was de Madleen 200 kilometer verwijderd van de kust van Gaza. Mensenrechtenorganisaties spreken daarom van een schending van het zeerecht.

'Lastige zaak voor Israël'

Volgens het zeerecht hebben staten op internationale wateren geen jurisdictie en mogen ze dus niet een schip betreden, al zijn er uitzonderingen. "Het is aan de rechter om te bepalen of het handelen van Israël een schending van het zeerecht is, maar het lijkt mij dat dit een heel lastige zaak is voor Israël", zegt Ben Bekkering, viceadmiraal buiten dienst. "Landen mogen besluiten om schepen op volle zee aan te houden als er verdenking is van zeeroof of slavenhandel. Dat lijkt me hier niet het geval."

Er is nog een uitzondering, zegt Bekkering. Een land mag een schip dat de vlag van datzelfde land voert laten onderzoeken. Als een schip de vlag van een ander land voert mag dat alleen met toestemming van de vlaggenstaat, de rederij en de kapitein, tenzij het land kan aantonen dat de vlag slechts een dekmantel is en alles in het schip zelf van het land zelf is. Ook daar lijkt in dit geval geen sprake van te zijn.

Nederlandse kapitein

De Madleen vertrok vorige week vanuit Italië met twaalf pro-Palestijnse activisten en een kleine voorraad aan hulpgoederen aan boord. Onder de opvarenden waren de bekende Zweedse activist Greta Thunberg en de Frans-Palestijnse Europarlementariër Rima Hassan. De kapitein van het schip was de Nederlander Mark van Rennes.

Ngo's en politici veroordeelden het Israëlische optreden. Spanje riep de Israëlische gezant in het land op het matje. Ook Nederlandse politici spraken zich uit. "De schending van het zeerecht door Israël moet hard worden veroordeeld en kan niet onbestraft blijven", schreef Kamerlid Kati Piri van GroenLinks-PvdA op sociale media. "Een directe schending van het zeerecht, een scheepskaping", schreef D66-Kamerlid Jan Paternotte op X.

Bekkering: "Het tegenhouden van het schip past wel bij het Israëlisch beleid: Israël stopt alle internationale hulp, dus dan ga je deze hulp ook niet binnenlaten". Het is niet voor het eerst dat activisten via zee een Israëlische blokkade proberen te verbreken. Een aantal keer lukte dit, maar sinds 2010 zijn dergelijke pogingen tegengehouden door Israël.

Eerdere pogingen

In 2010 viel Israël een vloot van zes schepen aan van de Gaza Freedom Flotilla. Negen opvarenden werden toen gedood, tientallen andere raakten gewond. Een van hen overleed aan de verwondingen. Volgens de activisten aan boord openden commando's vrijwel meteen na enteren het vuur. Israël zei dat de commando's werden aangevallen met knuppels, messen en een afgepakt vuurwapen.

"Van wat ik nu zie en lees, handelt Israël op een heel andere manier dan toen", zegt Bekkering. Hij verwacht dat Israël de activisten zo snel mogelijk op het vliegtuig zal zetten en laten terugkeren naar hun land.

Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken noemde het activistenschip meermaals een "selfiejacht". Een woordvoerder van de Israëlische regering sprak van "Instagram-activisme" en zei dat de "magere vracht" aan hulpgoederen van het schip naar Gaza gestuurd zal worden.

Bekkering verwacht dat de "strijd om het narratief" de komende dagen zal voortduren. "Het juridische spel zal enige tijd duren en de morele component staat in het hele conflict al onder druk."

In heel Amerika houdt immigratiedienst ICE de gemoederen bezig. Zo ook in Atlanta. Protesten als in Los Angeles zijn er niet. Maar ook hier wordt geprotesteerd, tegen de voorgenomen uitbreiding van 's lands grootste ICE-detentiecentrum. De angst regeert.

"Ik weet niet hoe lang de agenten van ICE dit nog gaan volhouden, maar ik weet zeker dat ze uitgeput zijn hier in Georgia", zegt actievoerder Mario Guevara.

Hij kan het weten. Elk dag staat hij rond het ochtendgloren paraat om de acties van de Amerikaanse immigratiepolitie in de regio vast te leggen. Gewapend met een dashcam, twee smartphones en een camera scheurt hij door de straten. Zijn bevindingen deelt hij met zijn honderdduizenden volgers, veelal mensen met Latijns-Amerikaanse wortels.

Waarschuwingen gepost

"Sommige mensen zeggen tegen me: 'Elke ochtend is het eerste wat ik doe Facebook of Instagram openen om te kijken wat Mario heeft gepost'. Zo weten ze waar de ICE-operaties zijn. Elke dag." Tips krijgt hij van diezelfde volgers: de stroom aan berichten is haast niet bij te benen.

Vaak is het loos alarm: in de meeste gevallen gaat het om reguliere politieoperaties. "Maar het is begrijpelijk dat mensen bezorgd zijn", zegt een sheriff in het nabijgelegen Lawrenceville, waar eerder die dag iemand blijkt te zijn neergeschoten. "Bedankt, ik moest het toch even checken", lacht Guevara.

Een Amerikaans paspoort heeft hij niet. Maar voor Guevara is dat geen belemmering. "Ik weet dat ik risico loop", zegt hij. "Ik ben geen Amerikaans staatsburger, mijn moeder zegt dat ze elke dag voor me bidt." Dan, serieuzer: "Maar ik ben niet bang, ik doe gewoon mijn werk en krijg veel steun van de gemeenschap."

Hij is wel wat gewend. Als journalist werkte hij eerder in zijn geboorteland El Salvador. Maar veilig was dat niet meer, vertelt hij. Tijdens een protest werd hij bekogeld met stenen. "Uit veiligheidsoverwegingen ben ik toen naar Amerika vertrokken, ruim twintig jaar geleden."

Elke dag

Jarenlang al doet hij vanuit Atlanta verslag van de acties van ICE. Eerst onder Obama, daarna onder Trump en Biden, en nu weer onder Trump. "Onder Biden was het misschien een keer per maand. Sinds Trump de macht weer heeft, gebeurt het praktisch elke dag", zegt hij over de ICE-operaties die de migrantengemeenschap in hun greep houden.

Veel migranten, zonder en mét de juiste papieren, aarzelen of ze nog veilig naar buiten kunnen. "Dat is een van de grootste problemen waar we nu mee kampen", zegt Emilia Ismael-Simental van het El Centro Hispano in North Carolina. "De tegenstrijdigheden tussen wat de wet voorschrijft en hoe beleid wordt uitgevoerd."

Amerikaanse media reppen op basis van bronnen rond Trump over een doel van één miljoen uitzettingen per jaar. Dat wordt bij lange na niet gehaald: tot nu toe zijn het er enkele tienduizenden. Onvoldoende, vindt Trump. Volgens nieuwszender NBC is ICE nu bezig 5.000 nieuwe agenten aan te nemen, om de cijfers op te krikken. Er wordt naarstig gezocht naar meer ruimte, in bestaande en in nieuwe detentiecentra.

Risico's afwegen

"En dus wegen mensen af welke risico's ze willen nemen", zegt Ismael-Simental. Naar school of naar hun werk gaan de meesten met een migratieachtergrond nog wel.

Maar in buurten waar burgerjournalist Guevara komt, is de angst voelbaar. Als de schoolbus komt aanrijden, blijven ouders binnen om van achter de gordijnen te kijken of hun kroost veilig thuiskomt.

Guevara weet dat die angst reëel is. De telefoon gaat. Het is Tania, een volger, wier zoon hier eerder legaal binnenkwam op een programma van Biden, dat door Trump is teruggedraaid. "Hij heeft een deportatiebevel binnengekregen, en overweegt zichzelf nu te deporteren om de familie te redden", vertelt ze snikkend aan de telefoon.

"Heb ik nog niet vaak gehoord", zegt Guevara. "In principe gaat ICE op zoek naar een specifiek persoon, maar als ze die met anderen aantreffen, zullen ze die vaak ook arresteren. Iedereen kan dus in principe gearresteerd worden", vertelt hij. "Omdat vrijwel niemand maanden in de gevangenis wil ondertekenen ze dan het deportatiebevel vaak zelf."

Vandaag houdt ICE zich rustig in de voorsteden van Atlanta. In een van de buurtschappen zijn ze al binnen enkele minuten vertrokken. "Misschien geen goede dag voor mij als journalist, wel een goede dag voor mijn gemeenschap", zegt Guevara.

Grote windmolens, kleine windmolens, velden vol zonnepanelen, Natura 2000-gebieden en dan ook nog oefenplekken voor drones: dat alles maakt ballonvaren er anno 2025 niet eenvoudiger op. Al die obstakels beperken het aantal plekken waar ballonnen veilig kunnen landen.

"Dat vinden wij natuurlijk jammer, maar het zijn nu eenmaal de veranderingen in het landschap hè", zegt Frank de Goede, directeur van GreetZZ Ballonvaarten. "Daar hadden we tien jaar geleden nog amper mee te maken."

Harde cijfers over het aantal obstakels zijn er niet: "Het is wat we in de praktijk waarnemen", zegt De Goede. Zonneparken staan niet op luchtvaartkaarten. Windmolens wel, en ook oefenplekken voor drones. "Dus die informatie nemen we uiteraard mee in de vaarplanning." Grote delen van Noord-Holland en de Flevopolder vallen daardoor bij voorbaat al af.

En daar komt dan het veranderende klimaat nog eens bij. Volgens het KNMI maakt dat ballonvaren nog complexer: "Hogere temperaturen, grilliger windpatronen en hevige buien zorgen voor extra risico's en vaker geannuleerde vaarten", stelde het KNMI vorige week in een bericht aan de ballonvaartsector.

Jaarlijks 60.000 passagiers

Na moeilijke coronajaren heeft de branche de wind weer mee. In 2015 waren er zo'n 4500 ballonvaarten per jaar, tijdens corona nul en afgelopen jaar tikte de teller 8000 vaarten aan. En wat ook opvalt: tien jaar geleden gingen er gemiddeld vier personen mee met een ballonvaart, nu gemiddeld acht.

"We schatten het aantal passagiers nu jaarlijks op ruim 60.000", zegt Monique Hoogeslag namens de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart, afdeling ballonvaren. De sector telt zo'n 100 ballonvaartbedrijven: tien grote en 90 kleinere die vooral regionaal actief zijn.

"Voorheen gingen mensen mee met de ballon omdat ze bijvoorbeeld 50 jaar werden, of 25 jaar bij de zaak werkten. Nu lijkt het erop dat de nieuwe generatie jongvolwassenen eerder kiest voor een beleving. Het staat op de bucketlist en mensen wachten niet langer. Wellicht heeft de ervaring van corona daarmee te maken: pluk de dag."

Van varen komt varen

Volgens Hoogeslag - ook eigenaar van Wilco Air en zelf al 35 jaar ballonpiloot - is mooi weer in april/mei van grote invloed: "Van varen komt varen. Als we nu ballonnen in de lucht zien, staat bij ons de telefoon roodgloeiend. Als we een goed voorjaar hebben, blijft dat de hele zomer doorwerken."

Alle obstakels dwingen piloten om - nog meer dan vroeger - te kijken waar ze veilig kunnen varen. De Goede: "Hoe staat de wind? Wat kom ik allemaal tegen? Je wil niet na een uur ballonvaren boven de bossen hangen op de Veluwe, of boven de Flevopolder met al zijn windmolens. Dus je moet ook nauwlettend kijken waar de vaart begint. Vaarplanning wordt steeds belangrijker."

Spanning met boeren

Of boeren en tuinders enthousiast zijn over de groeiende populariteit van de ballonvaart, is de vraag. Er zijn boeren die laaiend worden als een ballon ongevraagd laag overvliegt en het geluid van de gasbrander koeien, schapen of pony's in paniek alle kanten doet opstuiven. Of als door de landing van de ballon schade wordt aangericht aan hun gewassen.

Ooit heeft landbouworganisatie LTO Nederland geprobeerd afspraken te maken met de commerciële ballonsector. Volgens een oude publicatie in vakblad Nieuwe Oogst heeft LTO sinds 2012 diverse gesprekken gevoerd met de koepel van ballonvaarders. Daarbij is nooit overeenstemming bereikt over wat een passende vergoeding is voor een landing op het land van een boer of tuinder.

Bij Jos Knoef, veehouder met 120 melkkoeien in Overijssel, wordt nog weleens in de wei geland. "Ze komen hier regelmatig over. Het is nog nooit verkeerd gegaan. Kijk, waar koeien wel enorm van kunnen schrikken in de wei, is het geluid van die gasbranders. Dan is er wel gevaar dat ze in paniek door het prikkeldraad vliegen. En dat ze zich beschadigen. Dat heb ik weleens gehoord. Maar zelf heb ik geen narigheden meegemaakt. Meestal melden ze zich na de landing netjes en krijgen we een fles drank of zo, of een tegoedbon voor een ballonvaart."

VVD-leider Yesilgöz wil in een volgende coalitie niet meer met PVV-leider Wilders samenwerken. Dit zegt zij in een interview met De Telegraaf. Zij noemt Wilders een "ongelooflijk onbetrouwbare partner" en vindt dat Nederland "volwassen leiderschap" nodig heeft.

De VVD meldt het uitsluiten van Wilders inmiddels ook op de eigen website.

Achteraf gezien was het vanaf dag één duidelijk dat Wilders "iemand was die niet kon en niet wilde", zegt Yesilgöz. "Hij stelt het persoonlijke eigen belang boven het landsbelang. Hij gaat nooit verantwoordelijkheid voor het land dragen, het leidt helemaal nergens naartoe."

De VVD-leider zegt dat zij tot dit besluit is gekomen na overleg met veel VVD'ers, gedurende de afgelopen week. "Niemand van hen zei dat Wilders nog een kans verdiende."

Door dit besluit van de VVD is de kans klein geworden dat de PVV mee kan doen aan een volgende regeringscoalitie.

Tweede kans

Yesilgöz zegt over de opstelling van Wilders dat er helemaal geen verschil van inzicht over de koers was. "Wilders is voor de tweede keer weggelopen", daarmee doelend op het kabinet Rutte I, toen de PVV 'gedoogpartij' was en Wilders met het kabinet brak toen er fors moest worden bezuinigd.

"Ik heb Wilders een tweede kans gegeven", zegt Yesilgöz. "Dat kunnen mensen me niet kwalijk nemen." Ze vindt dat de laatste verkiezingsuitslag wees op de wil van de kiezer dat er een rechts kabinet zou komen. "We konden dingen afspreken die eerder niet konden."

Yesilgöz zegt tegen RTL Nieuws dat een stem op Wilders eigenlijk een verloren stem is:

Of het nu onvermijdelijk is dat de VVD in een coalitie gaat met GL-PvdA, op dit moment de tweede partij van Nederland, wil Yesilgöz niet zeggen. Er zijn meer keuzes, zegt zij. Ze wil deze partij niet bij voorbaat uitsluiten omdat ze dat een "enorme stap in de democratie" vindt.

"De inhoudelijke verschillen met GL-PvdA zijn enorm, maar die bestrijd ik op inhoud." Zij noemt als voorbeeld de Hamasaanval op Israël van 7 oktober en spreekt van een "flinke radicale tak, met name bij GL".

Wilders reageert op X op het besluit van de VVD. Hij zegt dat Yesilgöz "dus kiest voor GL-PvdA" en "samen met links Nederland wil kapotmaken".

Verkiezingen

PVV-leider Wilders trok vorige week zijn partij terug uit de coalitie. Hij zei dat VVD, NSC en BBB hem niet genoeg tegemoet kwamen op het asieldossier. De drie partijen bestreden dat.

De PVV-bewindslieden stopten ook. De drie andere partijen nemen de functies op de ministeries waar. Op 29 oktober zijn er nieuwe Tweede Kamerverkiezingen.

De politie onderzoekt de dood van een 78-jarige vrouw uit Bunschoten. De vrouw werd vrijdagmiddag zwaargewond aangetroffen in een woning in het dorp en overleed gisteren in het ziekenhuis.

Volgens de politie zijn er meerdere aanwijzingen dat het om een misdrijf gaat, meldt RTV Utrecht.

De politie kreeg vrijdagmiddag rond 14.30 uur een melding dat er een zwaargewonde vrouw was gevonden in een woning. Hoe lang ze daar lag, is onduidelijk. Ze werd naar het ziekenhuis gebracht. Daar overleed ze gisteren aan haar verwondingen.

Toen agenten vrijdagmiddag bij de woning kwamen, bleek dat alles overhoop was gehaald. Ook was er een raam kapot aan de voorkant van het huis.

De politie heeft vrijdag onderzoek gedaan bij de woning en doet dat vandaag opnieuw. Buurtbewoners zijn gehoord en camerabeelden zijn bekeken.

De politie is op zoek naar meer getuigen. Daarbij gaat het vooral om twee mensen die de politie al eerder sprak, in de nacht van donderdag op vrijdag. Die twee vertelden de politie dat een auto te water was geraakt, niet ver van de plek waar later de vrouw werd aangetroffen.

Wat het verband zou kunnen zijn tussen de gebeurtenissen, wil de politie niet zeggen.

Het landschap op de Veluwe kan er heel anders gaan uitzien nu de wolf terug is. Deskundigen verwachten dat edelherten, zwijnen en huiskatten zich aanpassen of de bossen gaan mijden omdat ze bang zijn voor het roofdier. De aanwezigheid van de wolf leidt waarschijnlijk wel tot meer bomen en vogels en zelfs tot de komst van arenden en gieren.

Het debat over de wolf in Nederland gaat meestal over de directe impact. Boeren die bang zijn voor hun schapen versus dierenliefhebbers die het mooi vinden dat de wolf terug is. Over de gevolgen voor de langere termijn is nog weinig bekend. Toch kunnen die groot zijn, zegt ecoloog en wolvenonderzoeker Dries Kuijper bij Omroep Gelderland.

"Edelherten bijvoorbeeld mijden vaker plekken waar wolven rondlopen. Ze gaan dieper het bos in en vermijden de open heide", zegt de ecoloog, op basis van meer dan zestien jaar onderzoek in het oosten van Polen.

"Herten mijden open vlaktes door de wolf. Hinden kiezen ook beter beschutte plekken om te bevallen", bevestigt Niko Koffeman van de Faunabescherming.

Omdat herten hun gedrag aanpassen, vaker om zich heen kijken en zich sneller verplaatsen uit angst voor de wolf, hebben ze minder tijd om te grazen. Het resultaat is dat jonge bomen meer kans krijgen om te groeien. Op lange termijn verwacht ecoloog Kuijper daarom veel meer bomen op de Veluwe.

Wilde zwijnen

Wilde zwijnen passen hun gedrag ook aan. "Vroeger zag je duidelijke familieverbanden, met één dominante zeug. Nu gaan zwijnen zich in grotere groepen verplaatsen", weet Markus Rietveld, bosbeheerder in Hattem. Verklaarbaar, want ook wilde zwijnen zijn bang voor de wolf. "In een grotere groep heb je meer veiligheid en overzicht," aldus Rietveld.

Ecoloog Kuijper denkt dat ook huiskatten, notoire jagers op jonge vogels, het veld gaan ruimen op plekken waar wolven actief zijn. "Die katten voelen dat er weer een top-predator rondloopt. We weten dat kleinere roofdieren vaak wolven proberen te vermijden."

Als de katten inderdaad verdwijnen, betekent dat op termijn dat minder vogels worden gedood in het bos en dat vogels zich er veiliger voelen.

Kadavers

Er is nog een oorzaak dat er straks meer vogels zijn in de bossen, zegt Jeroen Helmer van Ark Rewilding, een samenwerkingsverband van landschapsbeheerders en burgerinitiatieven. Bij onderzoek in het Yellowstone Park zag hij dat kadavers voedsel zijn voor aaseters.

En dan gaat het niet alleen om vogels, maar ook om vossen en vlinders. Vlinders bijvoorbeeld zuigen nutriënten (voedingstoffen) uit kadavers. Ook raven profiteren. "Raven volgen wolven. Net als mogelijk lammergieren of steenarenden", aldus Helmer.

Botresten zorgen bovendien voor meer kalk. "Een kadaver voedt allerlei bloemen en planten. Lokaal en klein", stelt Helmer. "Maar het effect is er."

De deskundigen benadrukken dat ze zich bij hun verwachtingen veelal baseren op onderzoek ver weg en dat het nog wel even duurt voordat precies bekend is wat de wolf precies teweegbrengt op de Veluwe. In de woorden van ecoloog Kuijper: "In Oost-Polen zijn wolven nooit weggeweest. Op de Veluwe moeten we het proces zich nog zien voltrekken. Over tien, twintig jaar weten we meer."

In Italië zijn niet genoeg kiezers komen opdagen bij een referendum over de vraag of buitenlanders sneller een Italiaans paspoort moeten kunnen krijgen. Daardoor wordt het referendum niet bindend verklaard.

De opkomst was 29 procent, ver onder het vereiste minimum van 50 procent.

Mensen die van buiten de Europese Unie naar Italië komen en geen familie hebben in het land moeten tien jaar wachten voor ze de Italiaanse nationaliteit kunnen aanvragen. Als het referendum genoeg steun zou krijgen, dan zou dat dalen naar vijf jaar.

Het referendum kwam er door de inzet van een groep ngo's en linkse partijen. Zij verzamelden meer dan 500.000 handtekeningen, waardoor de regering gedwongen werd het referendum uit te schrijven.

Het is een kwestie die het land verdeelt. Premier Meloni stemde niet en riep haar landgenoten op hetzelfde te doen. Italianen mochten ook over vier andere thema's - die minder gevoelig liggen - hun mening geven, onder meer over de arbeidsmarkt. Ook daarvoor kwamen te weinig kiezers op.

Het is nog niet bekend hoe de Italianen die wel hebben gestemd gekozen hebben.

De Oekraïense president Zelensky zegt dat een nieuwe groep Oekraïense krijgsgevangenen is teruggekeerd. Zaterdag was er nog onenigheid tussen Rusland en Oekraïne over de afgesproken gevangenenruil.

Het is de eerste groep die wordt uitgewisseld in de tweede gevangenenruil. Vorige week werden daar in Istanbul afspraken over gemaakt. Volgens Zelensky gaat de ruil de komende dagen in fases verder.

Het Russische ministerie van Defensie bevestigt dat de ruil is begonnen. Beide landen zeggen niet hoeveel mensen er zijn uitgewisseld. Volgens Zelensky zijn er "gewonden, ernstig gewonden en mensen jonger dan 25", terug in Oekraïne.

Ruzie

Rusland beschuldigde Oekraïne er zaterdag van zich niet aan de afspraken te houden. Oekraïne reageerde daar op door te zeggen dat Rusland de zaak manipuleerde.

Beide landen zaten vorige week om tafel in Istanbul, waar ze het over bijna niks eens konden worden, maar wel een gevangenenruil afspraken. Zelensky zegt nu dat de ruil een "vrij complex proces is met veel gevoelige details".

De eerste groep krijgsgevangenen komen met bussen aan in Oekraïne en Belarus:

Intussen gaan de beschietingen door. Oekraïne zegt dat vannacht bijna vijfhonderd drones door Rusland zijn afgevuurd. Het grootste deel werd door de luchtverdediging neergehaald.

Gisteren meldde het Russische leger de Oekraïense regio Dnipropetrovsk te zijn binnengedrongen. Een stad in die regio wordt gezien als een belangrijk logistiek knooppunt voor het Oekraïense leger.

De populairste tiktokker ter wereld, Khaby Lame, is vorige week op een vliegveld in Las Vegas aangehouden door de Amerikaanse immigratiedienst (ICE) vanwege een verlopen visum. ICE zegt dat hem de mogelijkheid is gegeven om vrijwillig te vertrekken, wat Lame heeft gedaan.

Dat meldt de Franse nieuwszender France24 op basis van het Franse persbureau AFP. De 25-jarige Khabane Lame werd geboren in Senegal en verhuisde op 1-jarige leeftijd met zijn ouders naar Italië. De tiktokker werd afgelopen vrijdag aangehouden op de internationale luchthaven Harry Reid in Las Vegas.

Lame heeft nog niet op de aanhouding gereageerd. In de tussentijd is op TikTok wel een video van hem verschenen. Ook heeft hij op Instagram een foto met acteur Will Smith geplaatst. Het is onbekend waar Lame, die het Italiaanse staatsburgerschap heeft, nu verblijft.

Onduidelijkheid over aanhouding

Lang bleef onduidelijk of Lame daadwerkelijk was aangehouden. De arrestatie werd onder meer de wereld in geslingerd door de 18-jarige zelfverklaarde pro-Trump-aanhanger Bo Loudon. Hij schreef op X dat de "extreemlinkse illegale" tiktokker was gearresteerd en dat hij hoogstpersoonlijk maatregelen had genomen om Lame te laten "deporteren".

Loudon, die de beste vriend van de jongste zoon van Trump zegt te zijn, beweert dat hij ontdekte dat Lame illegaal in het land was en langer bleef "dan de geldigheid van zijn visum toeliet".

Op sociale media werd getwijfeld of het verhaal over de aanhouding waar was. Nu blijkt dus dat Lame wel is aangehouden, maar het is onduidelijk of Loudon hier enige invloed op heeft gehad.

Lifehack

Lame wist in slechts twee jaar tijd uit te groeien tot de populairste tiktokker ter wereld. Aan het begin van de coronapandemie in 2020 werd hij ontslagen in de fabriek waar hij werkte en begon hij uit verveling filmpjes op TikTok te maken.

Grote bekendheid verwierf Lame met het op de hak nemen van sommige lifehackvideo's. In dat soort filmpjes laten mensen trucjes zien waardoor taken gemakkelijker uit te voeren zouden zijn.

Zo is er een video waarin iemand met veel moeite een snee in een lepel maakt om daarmee wortels te schillen. Lame pakt vervolgens gewoon een dunschiller.

Na twaalf jaar geven de oud-eigenaren van Oad Reizen hun juridische strijd tegen Rabobank op.

Volgens de oud-eigenaren ging de reisorganisatie in 2013 failliet door toedoen van de bank. Ze claimden een schade van 70 miljoen euro maar verloren de een na de andere rechtszaak daarover. Afgelopen week zag ook de Hoge Raad, de hoogste rechter in Nederland, geen reden om de oud-eigenaren gelijk te geven.

Julius ter Haar, een van de oud-eigenaren, laat in een schriftelijke reactie aan RTV Oost weten die uitspraak van de Hoge Raad "vanzelfsprekend te respecteren".

Oad Reizen, met hoofdkantoor in Holten, was eerder deze eeuw een van de grootste reisorganisaties van Nederland. Maar de financiële crisis bracht het bedrijf in zwaar weer. De omzet liep terug: van 840 miljoen euro in 2009 naar 575 miljoen euro in 2012. Ter Haar, toenmalig directeur, vroeg in het najaar van 2013 faillissement aan.

Twee weken

Ter Haar zei tegelijkertijd dat er een overnameovereenkomst lag met een aantal investeerders uit de regio. Om de deal definitief te maken, waren nog twee weken nodig, zei hij. Maar de Rabobank wilde niet wachten en liet Oad opzettelijk failliet gaan, aldus de familie Ter Haar. Ruim 1500 mensen verloren in september 2013 hun baan, ook al kon een deel van hen later weer aan het werk toen het bedrijf onder andere eigenaren en in afgeslankte vorm een doorstart maakte.

De bank heeft boze opzet of schuld aan het bankroet altijd ten stelligste ontkend, ook tijdens de reeks rechtszaken die volgde. De bank wees er telkens op dat Oad Reizen de slag naar het internet had gemist en al tijden geen kapitaalversterking meer kreeg. Ook zei de Rabobank dat de koek op was na jaren van financiële neergang bij Oad.

Niet aannemelijk

Bij alle rechtbanken waar de zaak diende, stelde de rechter de bank in het gelijk. Februari vorig jaar nog stelde het gerechtshof in Arnhem vast dat "niet aannemelijk was gemaakt dat een faillissement was voorkomen" als de reisorganisatie twee weken meer tijd had gekregen.

De oud-eigenaren gingen in cassatie tegen dat vonnis bij de Hoge Raad, maar vingen ook daar bot. De Raad bepaalde deze week dat de uitspraak van het gerechtshof in Arnhem in stand blijft. Met andere woorden: de zaak gaat niet terug naar een lagere rechtbank en hoeft niet te worden overgedaan.

Inhoudelijke beoordeling

Volgens Julius ter Haar is de strijd daarmee over. "Maar wij betreuren ten zeerste dat de Hoge Raad als hoogste rechtsorgaan in ons land deze zaak versneld heeft afgedaan zonder motivering", schrijft hij. "Gezien de maatschappelijke en juridische relevantie van deze zaak, hadden wij, en velen met ons, een inhoudelijke beoordeling verwacht."

Volgens de oud-eigenaren blijft daardoor ook na twaalf jaar onduidelijk "of een bank zonder deugdelijke reden een kort uitstel mag weigeren aan een in de kern gezond bedrijf en of dat niet in strijd is met haar zorgplicht".

De lucht- en raketverdediging van de NAVO moet met 400 procent toenemen, heeft secretaris-generaal Mark Rutte vanmiddag gezegd in Londen. "De NAVO moet een sterker, eerlijker en dodelijker bondgenootschap worden", zei Rutte in een gesprek bij de denktank Chatham House. Hij benadrukte daarbij dat de NAVO altijd een verdedigende alliantie blijft.

Volgens de NAVO is het verhogen van de uitgaven voor lucht- en raketverdediging nodig voor een "geloofwaardige afschrikking en verdediging". In een persbericht werden voorafgaand aan het gesprek al delen van de speech van Rutte gedeeld. "We zien in Oekraïne hoe Rusland terreur zaait vanuit de lucht, dus we zullen het schild dat ons luchtruim beschermt, versterken."

Daarnaast zijn er volgens Rutte ook duizenden extra pantservoertuigen en tanks en miljoenen extra artilleriegranaten nodig, net als grote investeringen in de logistiek, bevoorrading, transport en medische ondersteuning.

In het persbericht werd de boodschap omschreven als prioriteit voor de NAVO-top in Den Haag, op 24 en 25 juni. "Het gevaar zal niet verdwijnen als de oorlog in Oekraïne voorbij is." Rutte herhaalde dat. "Er zijn geen tweede kansen als het gaat om onze veiligheid, dus we zullen leveren in Den Haag."

Hij verwees ook naar China, dat volgens Rutte razendsnel het leger moderniseert en uitbreidt. "Degenen die tegen vrijheid en democratie zijn, graven zich in."

5 procent

Op de NAVO-top gaan de landen waarschijnlijk afspreken dat de defensie-uitgaven per land worden verhoogd naar 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Volgens Rutte bestaat daarover brede steun binnen de NAVO. Al leek hij ook vooruit te lopen op eventuele discussies tussen de lidstaten. "Vrienden kunnen eerlijk tegen elkaar zijn. Er zullen moeilijke beslissingen genomen moeten worden."

Het verhogen van het defensiebudget is een eis van de Amerikaanse president Trump. Op dit moment voldoen negen van de 32 landen niet eens aan de huidige norm van 2 procent. Volgens Rutte zullen alle NAVO-landen daar dit jaar aan voldoen.

Rutte stelt voor de 5 procent in twee delen op te delen. 3,5 procent moet naar pure defensie-uitgaven gaan en 1,5 procent naar uitgaven waar defensie van meeprofiteert, zoals cyberveiligheid of het verbeteren van wegen en bruggen.

Kremlin

Een woordvoerder van het Kremlin zegt dat de voorgenomen 400 procent verhoging laat zien dat de NAVO uit is op een confrontatie. "De Europese belastingbetaler zal dit moeten betalen."