NOS Nieuws - Algemeen

Lange tijd werd het aannemelijk geacht en nu is er ook wetenschappelijk bewijs voor: het preventief afzagen van de hoorns van neushoorns leidt tot minder stroperij en redt levens van neushoorns. Dat is de conclusie van een zevenjarige studie die in het wetenschappelijke blad Science is gepubliceerd.

De onderzoekers van drie universiteiten in Zuid-Afrika en de universiteit van Oxford in Engeland hebben tussen 2017 en 2023 onderzoek gedaan in het Zuid-Afrikaanse Krugerpark. Ze vergeleken gegevens van gebieden waar neushoorns preventief werden onthoornd met die uit gebieden waar dat niet is gedaan.

Het onderzoek liet zien dat er 78 procent minder gestroopt werd in gebieden waar de neushoorns geen hoorns hadden. In totaal werden de hoornen van zo'n 2000 neushoorns preventief afgezaagd.

Illegale markt

"De hoorn is belangrijk voor een neushoorn", zegt onderzoeker Tim Kuiper. "Dus het verwijderen ervan is een noodzakelijk kwaad. Maar het is zeer effectief. Het heeft ongetwijfeld honderden neushoornlevens gered." De hoorn van de neushoorns moeten gemiddeld om de twee jaar afgezaagd worden.

De hoorn van het dier is heel gewild op de illegale markt in China en andere Aziatische landen. Daar worden de hoorns gebruikt voor traditionele medicijnen.

De onderzoekers zeggen dat het preventief onthoornen niet voldoende is. Ze pleiten ook voor strengere wetgeving en betere ondersteuning van parkwachters om de dieren te beschermen tegen stropers.

President Trump is volgens de Duitse bondskanselier Merz de "belangrijkste persoon ter wereld" om de oorlog in Oekraïne te stoppen. Dat zei Merz op bezoek in het Witte Huis in Washington.

De aandacht van de Amerikaanse media ging vooral uit naar de knetterende ruzie die in de nasleep van Merz' bezoek losbarstte tussen Trump en Elon Musk.

Het was de eerste ontmoeting tussen Trump en Merz, sinds Merz vorige maand werd gekozen tot bondskanselier. De twee hadden wel al meermaals telefonisch contact.

Tijdens de ontmoeting is gesproken over de defensie-uitgaven, importtarieven en de oorlog in Oekraïne. In het Oval Office vergeleek Trump de strijdende partijen in Oekraïne met twee kinderen die vechten in een park. "Je probeert ze uit elkaar te trekken. Dat willen ze dan niet. Soms kan je ze dan beter nog even laten doorvechten voordat je ingrijpt", zei hij.

Volgens de Amerikaanse president heeft hij die beeldspraak gisteren ook gebruikt in zijn telefoongesprek met president Poetin. Ook maakte hij nogmaals duidelijk dat er sancties zouden kunnen worden opgelegd aan zowel Oekraïne als Rusland als de oorlog te lang voortduurt. "Wanneer ik het moment zie waarop het niet meer stopt, zullen we heel, heel hard optreden", zei Trump.

Merz benadrukte nogmaals dat Duitsland achter Oekraïne staat. "We blijven proberen ze sterker te maken."

Vriendelijke toon

Vooraf was in Duitsland met enige huiver gekeken naar de ontmoeting tussen Merz en Trump, maar deze verliep zonder incidenten. De twee leiders deelden complimenten uit en maakten grappen. De toon was zeer vriendelijk; een groot contrast met het bezoek van president Zelensky, die met ruzie het Witte Huis verliet, en van de Zuid-Afrikaanse president Ramaphosa.

De Duitse leider deed zijn gastheer een geboortecertificaat cadeau van de uit Duitsland afkomstige grootvader van Trump. Die reageerde heel enthousiast en stelde een "geweldige relatie" in het vooruitzicht met Duitsland.

Ruzie tussen Trump en Musk

De aanwezige pers was ook vooral benieuwd naar de relatie tussen president Trump en zijn voormalige vertrouweling Elon Musk.

De techmiljardair ergert zich openlijk aan een geplande "megawet" met forse lastenverlichtingen. Volgens Musk wordt het werk van het ministerie van Overheidsefficiëntie ondermijnd. Musk verliet vorige week die post, en heeft sindsdien herhaaldelijk kritiek geuit op het beleid van Trump.

Kijk hier wat Trump over Musk zei:

Trump zei "erg teleurgesteld en verrast" te zijn over Musk. Deze reageerde met een stortvloed aan woedende berichten op sociale media. Hij schreef dat Trump "zonder mij de verkiezingen zou hebben verloren". Ook noemde hij Trump ondankbaar.

Trump op zijn beurt verklaarde Musks gedrag uit jaloezie. "Hij mist het Witte Huis. We hadden een geweldige relatie, maar ik weet niet of dat nog zo zal zijn."

Nederland moet van kampioen water afvoeren veranderen in kampioen water vasthouden. Dat advies klonk na de kurkdroge zomer van 2018. De afgelopen jaren gebeurde er veel, maar er blijven zorgen voor de toekomst.

Dit voorjaar was één van de droogste sinds de metingen begonnen: maandenlang regende het nauwelijks.

Om regenwater vast te houden, nam het waterschap in de Achterhoek de afgelopen jaren maatregelen. De droogte raakte natuur en landbouw in deze regio hard in 2018 en de jaren erna, ook omdat hier geen rivieren zijn om water aan te vullen.

Beken laten slingeren

Bij Vorden heeft de Baakse beek weer een slingerende loop gekregen. Tientallen jaren geleden was de beek rechtgetrokken om water snel af te voeren. Nu stroomt het weer trager zodat het kans krijgt in de zandbodem te zakken.

Het is een van de vele projecten. Op landgoederen herstelde het waterschap verdwenen waterlopen. Boeren en landeigenaren plaatsten honderden stuwen, dempten sloten of pasten hun drainage aan.

Verslaggever Thomas Spekschoor bekeek hoe de Baakse Beek bij Vorden lokaal zijn oude loop weer terugkrijgt:

Volgens de waterschappen is een knop omgezet. "Daar waar het kan, houd je water zo lang mogelijk vast. Daar waar het moet, voeren we het af", zegt Erik den Hertog (BBB), bestuurslid bij de Unie van Waterschappen.

Schipperen tussen extremen

Droge periodes leiden nu minder snel tot een crisissfeer. Er zijn meer en betere data van grondwaterstanden en er wordt eerder ingegrepen, bleek al in 2022, toen het ook erg droog was. Rijkswaterstaat verhoogde in het voorjaar het peil van het IJsselmeer om de droogte te verlichten.

Na enkele droge jaren waren 2023 en 2024 nat. "Iedereen verwacht dat wij die twee uitersten opvangen", zegt Den Hertog.

Met het verhogen van het oppervlaktewaterpeil is het sowieso schipperen. Sinds een paar jaar wisselt waterschap Aa en Maas niet meer standaard het peil tussen winter en zomer. In plaats daarvan is er een variabel peil, waarbij het grondwater hoger staat dan voorheen. "Dat is in principe een mini-revolutie", zegt Jos Kruit, droogtecoördinator bij Aa en Maas. "We komen uit een situatie met een veel lagere waterstand, puur gericht op de landbouwfunctie."

Boeren die gewassen verbouwen als asperges kunnen hier last van hebben. "Als een boer op een laaggelegen plek zit en zijn gewas heeft een grote drooglegging nodig, dan passen we het peil niet aan", zegt Kruit.

De vraag is of alle ingrepen Nederland echt beter beschermen tegen droogte. In Brabant ziet Jos Kruit lokaal verbetering. Waterlopen die droogvielen in 2018 staan nu nog vol. En op plekken waar het waterschap fors ingreep, bijvoorbeeld bij de Deurnsche Peel, lijkt de trend van verdroging tot staan gebracht. Ook in de Achterhoek verwachten ze flink meer grondwater vast te houden.

Fundamentele verandering

Niet iedereen is even optimistisch. "Er gebeurt van alles, maar niet genoeg om de klimaatverandering bij te houden", zegt Marjolein Mens, droogte- en zoetwaterexpert bij Deltares.

Tot dusver zijn de meeste maatregelen volgens haar gericht op verbetering van het huidige systeem. "Dus efficiënter omgaan met het water en het eerlijker verdelen."

Op termijn zijn volgens Mens fundamentele veranderingen nodig, bijvoorbeeld door Nederland anders in te richten. Mogelijk worden in de verdere toekomst de zomers veel uitdagender. Niet alleen verdampt er meer water, rivieren voeren ook minder aan.

Droogtecoördinator Jos Kruit uit Brabant ziet de uitdaging nu al. "In de 15 jaar dat ik bij het waterschap werk, zie ik het weer extremer worden."

Je zou nu al na moeten denken over de inrichting van Nederland, zegt Mens. Niet alles kan overal: kwetsbare natuur naast hoogproductieve landbouw; je moet keuzes maken. "Je kan niet alles oplossen met waterbeheer."

Cranberry's en koeien

Als voorbeeld noemt ze het veenweidegebied. Daar zou op termijn met een hoger grondwaterpeil meer water moeten worden vastgehouden. Er is straks niet meer genoeg rivierwater om aan te voeren. Dan is het niet meer mogelijk overal melkvee te houden.

Alleen is er landelijk weinig sturing voor het droogtebestendig inrichten van Nederland, zegt Kruit. "Na de Tweede Wereldoorlog is de grote ontwatering centraal aangestuurd. Nu moeten we dit oplossen zonder regie of visie op ruimtelijke ordening vanuit het Rijk."

Vrijwel alle grote hulporganisaties waarschuwden er al voor: de eerste week van de fel bekritiseerde Gaza Humanitarian Foundation (GHF) in Gaza werd vooral gekenmerkt door chaos en geweld. Tientallen Palestijnen die op hulp wachtten werden doodgeschoten, volgens ooggetuigen door het Israëlische leger. Dat ontkent dat het tientallen mensen heeft gedood. Gisteren werd helemaal geen noodhulp verstrekt door de GHF; inmiddels zijn alle vier distributiepunten dicht.

Vijf vragen over de Gaza Humanitarian Foundation.

Wat is inmiddels bekend over de GHF?

Een van de belangrijkste kritiekpunten op de GHF is dat die niet neutraal zou zijn, zoals het internationaal recht voorschrijft aan hulporganisaties. De GHF werd in het leven geroepen omdat Israël stelt dat noodhulp tot nu toe in handen van Hamas viel. De VN ontkent met klem dat dit op grote schaal gebeurt.

De organisatie - die geregistreerd staat in Zwitserland - is vooral erg ondoorzichtig. Israël ontkent de GHF te financieren, maar steeds meer media stellen dat dit wel het geval is. De Israëlische omroep Kan meldde gisteren documenten in handen te hebben waaruit blijkt dat Israël via een omweg honderden miljoenen euro's naar de GHF heeft gestuurd.

The New York Times schreef twee weken geleden al dat de organisatie in feite een Israëlisch initiatief is dat eind 2023 in gang werd gezet door mensen met nauwe banden met de Israëlische regering. Naar aanleiding van dat artikel stapte de directeur van de organisatie per direct op. Gisteren werd de nieuwe directeur bekendgemaakt: Johnnie More, een pro-Israëlische evangelische leider en adviseur van Trump.

Hoe gaat de GHF te werk?

Waar onafhankelijke noodhulporganisaties werkten vanuit ongeveer 400 hulppunten, heeft GHF er slechts vier: drie in het zuiden en een in Centraal-Gaza. Van dat laatste punt is onduidelijk tot in hoeverre het überhaupt operationeel is geweest.

Israël liet bijna drie maanden lang helemaal geen noodhulp toe tot Gaza, waar vrijwel iedereen afhankelijk is van noodhulp. Het blokkeren van noodhulp is een van de redenen dat steeds meer genocide-wetenschappers, mensenrechtenorganisaties en deskundigen in het internationaal recht stellen dat Israël zich schuldig maakt aan genocidaal geweld.

Op de eerste afbeelding is de omvang van de voedselonzekerheid in Gaza te zien, op de tweede de locaties van de noodhulpcentra:

Vanwege het beperkte aantal distributiepunten, worden Palestijnen in feite gedwongen om naar het zuiden te gaan voor hulp. Hulporganisaties vrezen dat de GHF in werkelijkheid wordt ingezet om delen van Gaza etnisch te zuiveren.

Directeur van Oxfam Novib Michiel Servaes belt dagelijks met zijn collega's in Gaza-Stad. Hij heeft niet het idee dat mensen op grote schaal naar het zuiden trekken. "Ik hoor van veel mensen dat ze in het noorden blijven, ook als dat betekent dat ze honger lijden. Ze hebben er geen vertrouwen in."

Hoe gaat het eraan toe bij de distributiecentra?

Om de distributiecentra te bereiken, moeten Palestijnen eerst een kilometerslange route afleggen die is aangewezen door het Israëlische leger. Een Amerikaans bedrijf is ingehuurd voor de beveiliging. Op video's is te zien hoe zwaarbewapende mannen langs de rijen lopen.

De distributie begint meestal om 05.00 uur 's ochtends. Wat er gebeurt als de poorten opengaan, omschrijven ooggetuigen als een free-for-all. "Wie het hardst duwt, krijgt de spullen", vertelt Servaes. Het voedsel raakt vaak al snel op, waardoor velen zonder noodhulppakket terugkomen.

De GHF werd volgens Israël in het leven geroepen om te voorkomen dat de noodhulp in verkeerde handen valt, maar volgens Servaes doet de hulporganisatie juist veel minder dan onafhankelijke hulporganisaties. "Er lijkt vooral heel veel niet te zijn geregeld. Hulpverlening is een vak. Dit is mensonterend en amateuristisch."

Wat is bekend over de doodgeschoten mensen?

Om niet met lege handen weg te gaan, verzamelen duizenden Palestijnen zich midden in de nacht in de buurt van het hulppunt. Dat betekent dat de menigte in het donker langs Israëlische troepen moet lopen.

Dinsdagochtend werden 27 mensen gedood bij een rotonde in de buurt van een distributiecentrum in Rafah. Tientallen ooggetuigen vertellen dat ze van alle kanten werden beschoten door het Israëlische leger. Dat meldde later inderdaad te hebben geschoten op enkele honderden meters van het distributiecentrum, naar eigen zeggen op "enkele verdachte individuen die de militairen naderden". Ooggetuigen zeggen dat ze geen idee hebben waarom ze werden beschoten.

Afgelopen week werden tientallen Palestijnen die op noodhulp wachtten doodgeschoten. Ook los van de beschietingen verliep de distributie chaotisch:

Zondagochtend waren op dezelfde plek 31 mensen gedood. Toen ontkende het Israëlische leger het vuur te hebben geopend op de menigte en suggereerde dat militanten van Hamas of andere gewapende groeperingen verantwoordelijk zijn.

CNN analyseerde de beelden van zondag met behulp van wapenexperts. Zij wijzen naar Israël; de snelheid van het geweervuur en de kogels komen overeen met de machinegeweren die Israël gebruikt.

"Dat een organisatie die geen ervaring heeft en alle humanitaire principes opzij heeft geschoven geen goed werk zou verrichten, zag iedereen aankomen", zegt Servaes. "Dat mensen die gelokt worden door voedsel worden doodgeschoten, had ik niet verwacht."

Hoe zit het met de noodhulp die wel verspreid is?

De GHF beweert enkele miljoenen maaltijden te hebben verspreid, maar het is onduidelijk hoe dat wordt berekend. In de GHF-pakketten zit vooral droog voedsel als bloem, pasta en bonen of koekjes.

Volgens Servaes kan dat nooit voldoende zijn voor de hongerende bevolking. "Je hebt alleen iets aan bloem als er brandstof is om de oven aan te krijgen", zegt Servaes. "Bovendien wordt er geen rekening gehouden met ondervoede kinderen, die specialistisch voedsel nodig hebben."

Het bestuur van de VVD heeft Dilan Yesilgöz voorgedragen als lijsttrekker bij de komende verkiezingen. Bij het CDA heeft het bestuur Bontenbal voorgedragen als lijstrekker.

Yesilgöz was ook al lijsttrekker bij de vorige verkiezingen in 2023. "Met Dilan gaan we de verkiezingen in met een leider die weet wat er nu nodig is om Nederland vrijer, veiliger en welvarender te maken", staat op de website van de partij.

De 47-jarige Yesilgöz volgde in augustus 2023 Mark Rutte op als partijleider. Ze was toen minister van Justitie. Daarvoor was ze ook enige tijd staatssecretaris van Economische Zaken.

Yesilgöz noemt het "een grote eer om wederom de lijst van de VVD te mogen trekken". Toch is dat nog niet 100 procent zeker. Tot 22 juni kunnen lokale afdelingen tegenkandidaten voordragen. Als die er zijn, zal een ledenraadpleging uitsluitsel geven.

'Fatsoenlijk alternatief'

Ook Bontenbal was bij de vorige verkiezingen al lijsttrekker. De 42-jarige Bontenbal is sinds 2023 de politiek leider van zijn partij. Hij nam het stokje over van Wopke Hoekstra. "De keuze voor Henri was helder: met hem zetten we de ingeslagen weg voort, met een herkenbaar en authentiek christendemocratisch geluid", zegt Jean Wiertz van het landelijk bestuur van CDA.

Bontenbal vindt het "een grote eer" om weer lijsttrekker te worden voor zijn partij. "Na twee jaar constructieve oppositie is het nu tijd om een fatsoenlijk alternatief te bieden."

De verkiezingen voor een nieuwe Tweede Kamer zijn nodig na de val van het kabinet-Schoof. Waarschijnlijk worden ze gehouden op 29 oktober.

Koningin Máxima was vol ongeloof toen zij hoorde dat zanger Freek Rikkerink van het zangduo Suzan & Freek longkanker heeft en ongeneeslijk ziek is. Dat vertelde ze aan de pers aan het einde van haar staatsbezoek aan Tsjechië.

De koningin en haar familie zagen het duo tijdens Koningsdag in Doetinchem nog optreden. "Tijdens Koningsdag zag hij er fantastisch uit. Vol energie", zegt ze. "Het is oneerlijk dat een jong persoon met zo veel voor zich daarmee te kampen heeft."

Suzan & Freek, die getrouwd zijn en samen een kind verwachten, gaven gisteren een update over de situatie van Freek. Hij is begonnen met levensverlengende medicatie.

De koningin leeft met hen mee en wenst hem en hen allebei veel sterkte "in dit moeilijke proces":

De koningin gaf in Tsjechië in haar eentje een persconferentie omdat koning Willem-Alexander gisteren terug moest naar Nederland vanwege de val van het kabinet. Máxima spreekt dan ook over een "bijzonder staatsbezoek". "Bijzonder omdat wij hele goede banden met het land hebben, maar ook omdat mijn man terug moest naar Nederland vanwege de politieke situatie in ons land."

Ze is blij dat zij het staatsbezoek wel kon voortzetten. Volgens haar zijn er belangrijke gesprekken gevoerd over samenwerking op economisch niveau en binnen de NAVO. "Ik heb mijn man natuurlijk wel gemist. Wij hopen dat dit bij het volgende staatsbezoek niet gebeurt."

Ze kan zich goed voorstellen dat mensen zich ongerust maken "maar er zal wel altijd een demissionair kabinet zijn, een caretaker die belangrijke zaken kan behandelen."

Fotomomenten

Máxima miste haar man vooral bij de fotomomenten, zegt ze. "Het economische deel alleen doen vind ik niet zo lastig, "maar een fotomoment alleen of de Nederlandse gemeenschap in Tsjechië ontvangen die langskomt: dan sta ik helemaal alleen".

Het was geen optie dat prinses Amalia Willem-Alexander zou vervangen op de tweede dag van het staatsbezoek. Máxima: "We moesten snel beslissen en de prinses heeft heel veel werk aan haar studie op dit moment. En we konden het zo oplossen."

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft op een boerderij in Gelderland een illegale slachterij ontdekt waar particulieren zelf het vlees uit een varken mochten snijden.

Bij een inval troffen inspecteurs vier mannen aan die op het punt stonden een varken te ontleden dat kort daarvoor was gedood. Er was dus geen toezicht. "Daardoor ontstaan grote risico's voor het welzijn van de dieren en de veiligheid van het vlees", aldus een woordvoerder tegen Omroep Gelderland.

In een halletje in de stal bleek een provisorische slachtplaats gemaakt. Op een pallet lag een dood varken dat met gasbranders was onthaard. De vier aanwezige mannen verklaarden dat zij het varken zojuist hadden gekocht en dat zij het ter plekke wilden uiteenhalen.

Eigenaar bekent

De eigenaar van de boerderij was zelf niet aanwezig, maar bekende later dat hij de afgelopen twee jaar vaker varkens op deze manier verkocht. Hoeveel varkens er in die tijd illegaal zijn geslacht, is nog niet bekend.

De NVWA heeft niet bekendgemaakt in welke Gelderse plaats de betreffende boerderij staat.

De tijdelijke verhoging van de huurtoeslag, door PVV-leider Wilders de 'boodschappenbonus' genoemd, gaat niet door. Dat blijkt uit antwoorden van demissionair minister Heinen van Financiën op Kamervragen. Er is geen financiële dekking meer voor, wordt duidelijk uit zijn antwoorden.

Bij de onderhandelingen over de voorjaarsnota spraken de coalitiepartijen op initiatief van de PVV af dat het budget voor de huurtoeslag voor één jaar met een miljard euro zou worden verhoogd, als steuntje in de rug voor mensen die de eindjes aan elkaar moeten knopen. In Nederland krijgen ongeveer 1,5 miljoen huishoudens deze toeslag. Daarnaast zouden de huren bevroren worden.

Inmiddels demissionair minister Keijzer van Volkshuisvesting liet dinsdag weten dat die huurbevriezing toch niet doorgaat. Ze nam dat besluit vanwege de "politieke ontwikkelingen", waarmee ze de val van het kabinet bedoelde. Eerder zei ze al dat het waarschijnlijk niet meer op tijd te regelen is, en dat er ook veel nadelen aan zitten. Bijvoorbeeld dat er daardoor minder huizen gebouwd zouden worden.

Geen opbrengsten huurbevriezing

De huurbevriezing had een jaarlijkse meevaller van 500 miljoen euro moeten opleveren voor de schatkist, omdat de overheid dan minder geld kwijt zou zijn aan huurtoeslagen. Dat geld zou gebruikt worden voor de 'boodschappenbonus'.

Maar nu Keijzer de huurbevriezing schrapt, is er ook geen geld meer voor de door de PVV gewenste bonus. "Door de huurbevriezing niet door te voeren, zullen de ingeboekte opbrengsten zich niet realiseren. Deze opbrengsten kunnen derhalve ook niet ingezet worden voor het verhogen van de huurtoeslag, de zogenoemde boodschappenbonus", schrijft Heinen.

Het kabinet zou nog kunnen zoeken naar een alternatieve dekking, maar nu de PVV uit het kabinet is gestapt voelen de overgebleven coalitiepartijen VVD, NSC en BBB daar vooralsnog weinig voor.

Huurders van een sociale huurwoning leken te kunnen rekenen op een gelijkblijvende huur en eenmalig meer huurtoeslag, maar beide maatregelen gaan nu niet door. Wel gaat de automatische stijging van de toeslag door, omdat de huren weer mogen stijgen.

'Dubbele klap in het gezicht'

Demissionair minister Heinen schrijft dat het kabinet met Prinsjesdag gaat kijken of er toch nog iets gedaan kan worden voor de koopkracht van deze mensen.

In een eerste reactie noemt de Woonbond, de belangenbehartiger van huurders, het "een dubbele klap" in het gezicht van huurders. "Voordat het definitief is kan de Kamer er natuurlijk nog van alles in aanpassen, maar op dit moment is het voor ons duidelijk dat huurders een worst voor is gehouden en dat zowel de PVV als minister Keijzer op geen enkele manier rekening heeft gehouden met de gevolgen voor huurders."

Gasbedrijf NAM mag voorlopig doorgaan met de winning in de gasvelden bij Warffum en Grijpskerk in Groningen. Dat heeft de Raad van State besloten na een spoedprocedure.

Minister Hermans van Klimaat, inmiddels demissionair, gaf in maart toestemming aan de NAM om de gaswinning tot en met 2031 en 2032 op beide plekken te hervatten. Maar tegen dat besluit gingen onder meer het college van gedeputeerde staten van Groningen, de Vereniging voor Dorpsbelangen Warffum en de Groninger Bodem Beweging in beroep.

Zij willen de "maatschappelijke onrust en gevoelens van onveiligheid" die bij de omwonenden speelt tegengaan. Ook stellen ze dat bodemtrillingen en bodemdalingen als gevolg van de gaswinning schade kunnen veroorzaken "die later niet meer ongedaan kunnen worden gemaakt". Ze verwijzen onder meer naar de gevolgen van de winning in het nabije, veel grotere Groningenveld.

Belangen NAM wegen zwaarder

De rechter heeft de groeperingen echter ongelijk gegeven. Volgens de Raad van State wegen de belangen van de NAM en de minister zwaarder. Een verbod op de gaswinning in de kleine velden neemt volgens de rechter de onrust en gevoelens van onveiligheid niet weg bij omwonenden.

"Het Groningenveld kan nog langere tijd aardbevingen veroorzaken, ondanks dat de gaswinning uit dat veld inmiddels is beëindigd", zegt de rechter. Eventuele schade aan gebouwen is daardoor beperkt volgens de Raad van State.

Door het besluit in de spoedprocedure kan de NAM in elk geval doorgaan met de winning bij Warffum en Grijpskerk tot er een uitspraak is in de bodemprocedure. Die volgt waarschijnlijk later dit jaar.

Twee vrouwen in Nederland hebben zaad gekregen van de Deense donor bij wie naderhand een kankerverwekkend gen werd vastgesteld. Dat heeft de Belgische minister van Volksgezondheid, Vandenbroucke, bekendgemaakt.

Eerder was bekend dat in België 52 kinderen bij 37 vrouwen waren verwekt met het zaad van deze donor. Inmiddels blijkt het te gaan om 53 kinderen, van wie er twee tijdens de zwangerschap stierven. Zeker tien van deze kinderen kregen de diagnose kanker.

Van de 37 vrouwen die in de Belgische vruchtbaarheidsklinieken werden behandeld, wonen er 14 in België. De overige komen uit Frankrijk (17), Nederland (2), Duitsland (1), Italië (1), Zuid-Amerika (1) en een onbekend land (1). Het is niet bekend of de vrouwen uit Nederland ook de Nederlandse nationaliteit hebben.

Volgens Vandenbroucke is het sperma gebruikt in twaalf vruchtbaarheidsklinieken in België. De minister heeft besloten de namen van die klinieken niet bekend te maken.

Limiet overschreden

Staatssecretaris Karremans zei eerder dat er in Nederland waarschijnlijk geen kinderen waren verwekt met het zaad van de Deen omdat Nederlandse klinieken niet door de Europese spermabank waren benaderd. Nu blijkt dus dat de vrouwen uit Nederland een behandeling kregen in een Belgische kliniek.

In België geldt een limiet van zes kinderen per donor, maar doordat Belgische klinieken tot 1 januari 2024 geen informatie uitwisselden, kon die limiet ruimschoots worden overschreden. Het zaad van de Deense donor kwam daardoor bij twaalf Belgische klinieken terecht.

Demissionair premier Schoof en de vicepremiers en fractieleiders van VVD, NSC en BBB hebben gesproken over de verdeling van de vrijgekomen ministersposten. Ze waren zo'n anderhalf uur bijeen, maar hebben zoals verwacht meer tijd nodig om in het strategisch schaakspel knopen door te hakken.

De partijen willen alle drie posten waarmee ze voor hun achterban voor de verkiezingen nog resultaten kunnen laten zien. De Tweede Kamerverkiezingen zijn waarschijnlijk op 29 oktober.

Vooral Asiel en Migratie is in trek. NSC-leider Van Vroonhoven gaf voor aanvang van de gesprekken toe dat "iedereen asiel wil hebben", al erkende ze min of meer ook dat de kans dat haar partij die post krijgt gering is. Maar, zo zei ze ook, het is een proces waarin we "elkaar ook iets moeten gunnen". Volgens Van Vroonhoven komt het aan op "geven en nemen".

Over dat geven en nemen wilden de deelnemers na het gesprek weinig kwijt aan de verzamelde pers. "We zijn in gesprek", zei Mona Keijzer. Er zal de partijen veel aan gelegen zijn om het proces zonder al te veel tumult te laten verlopen.

Er zijn ook geluiden dat sommige posten worden opgesplitst of anders verdeeld. Mogelijk wordt Asiel en Migratie, de portefeuille van voormalig PVV-minister Faber, verdeeld over twee bewindspersonen.

Het is nog onduidelijk of de PVV-staatssecretarissen vervangen worden. Volgens bronnen worden ook niet alle vijf de PVV-ministers vervangen, maar zouden er drie ministersposten vrijkomen, voor elke partij één. Voordeel daarvan is dat de stemverhouding in de ministerraad dan niet verandert.

Het is nog onduidelijk wanneer de partijen verder spreken. Voor het overleg zei Van Vroonhoven dat het niet al te lang zou hoeven duren en dat het plaatje op zich "zo gelegd" zou kunnen worden, maar dat lijkt dus wat te optimistisch.

Havenarbeiders in Marseille weigeren mee te werken aan het leveren van militair materieel aan Israël. Vandaag werd een lading geweigerd van een schip dat naar Israël zou gaan. "Wij zijn voor vrede en tegen oorlogen. We weigeren mee te werken aan de genocide van de Israëlische regering", staat in een verklaring van vakbond CGT.

Het gaat om een container met negentien pallets met metalen onderdelen. Die worden gebruikt voor automatische wapens, aldus de CGT. Ze zouden zijn gemaakt door het Franse bedrijf Eurolinks. De onderdelen moesten verscheept worden naar de Israëlische havenstad Haifa om vandaar naar het bedrijf Israel Military Industries te worden gebracht. Dat bedrijf noemt zichzelf een van de grootste leveranciers van het Israëlische leger.

"Wij kregen woensdagochtend bericht dat deze lading eraankwam", aldus CGT-voorman Christophe Claret tegen persbureau AFP. "We hebben de container met militaire onderdelen eruit kunnen pikken en hebben hem apart gezet."

Oproep Macron

Onderzoeksjournalisten van de website Disclose melden dat er dit jaar al twee soortgelijke militaire transporten vanuit Marseille naar Haifa zijn geweest. Dat was in april, toen 20 ton zou zijn verscheept, en in mei, toen meer dan een miljoen onderdelen voor automatische wapens zouden zijn geladen. "Het is mogelijk dat dit materieel wordt ingezet tegen burgers in Gaza", aldus de site.

De kwestie ligt gevoelig in Frankrijk. President Macron pleit al langer voor een staakt-het-vuren in Gaza. Hij deed ook een oproep om geen wapens meer te leveren aan Israël als die gebruikt zouden kunnen worden bij de oorlog tegen Hamas. "Je kunt niet oproepen tot een staakt-het vuren en tegelijkertijd oorlogswapens leveren", aldus Macron.

Geen controle

In oktober 2023 werd ook al militair materieel vanuit Frankrijk naar Israël verscheept. Minister Lecornu van Defensie zei daarover dat het materieel niet gebruikt zou worden door Israël maar zou worden doorverkocht aan een ander land. Kort daarna, in een hoorzitting in de Senaat, veranderde hij van verhaal. Het geleverde materieel zou alleen in Israël in elkaar worden gezet en daarna terug naar Frankrijk worden gestuurd.

De havenarbeiders in Marseille en nieuwssite Disclose zijn bang dat het materieel toch bij het Israëlische leger terechtkomt. "Frankrijk heeft niet de middelen om te controleren of het materieel wel of niet gebruikt wordt door Israël zelf", aldus Disclose.

De haven van Marseille en het Franse bedrijf Eurolinks willen geen commentaar geven op de werkweigering in de haven. Linkse politici juichen de actie juist toe. "Humanisme is niet te koop", aldus de Franse socialistische partij.

Voormalig president Edgar Lungu van Zambia is op 68-jarige leeftijd overleden. Dat maakte zijn dochter bekend op de Facebookpagina van zijn partij, The Patriotic Front.

De oud-politicus stond de afgelopen tijd onder medisch toezicht vanwege onbekende gezondheidsklachten. Hij overleed vanochtend in een ziekenhuis in de Zuid-Afrikaanse stad Pretoria. "Wij beroepen ons in deze tijd van rouw op het tijdloze motto 'Eén Zambia, één natie'", schrijft zijn dochter Tasila Lungu-Mwansa. "Deze spreuk begeleidde mijn vader tijdens zijn ambt."

Lungu trad in januari 2015 aan als zesde president van het land. Hij werd toen verkozen als opvolger van de overleden president Michael Sata. Een jaar later werd hij herkozen voor een nieuwe ambtstermijn.

In augustus 2021 kwam een einde aan het presidentschap van Lungu. Hij verloor toen bij verkiezingen flink van de huidige president Hakainde Hichilema.

Ambities

Vorig jaar maakte hij bekend zich opnieuw verkiesbaar te willen stellen voor de presidentsverkiezingen in 2026. Volgens Lungu mocht hij zich weer verkiesbaar stellen omdat zijn eerste ambtstermijn niet de volledige vijf jaar had geduurd, maar het Hooggerechtshof was het daar niet mee eens.

Het Zambiaanse hof oordeelde eind vorig jaar dat Lungu geen geschikte presidentskandidaat was, omdat hij tweemaal democratisch was verkozen. Presidenten mogen volgens de Zambiaanse grondwet maar twee termijnen vervullen.

Binnen de NAVO bestaat brede steun voor het verhogen van de defensie-uitgaven naar 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) van elke lidstaat. Dat heeft secretaris-generaal Rutte gezegd na afloop van het overleg van de NAVO-ministers van Defensie in Brussel. De zogeheten NAVO-norm is op dit moment nog 2 procent, maar een aantal landen voldoet daar ook al niet aan.

Het formele besluit tot een verhoging naar 5 procent moet later deze maand op de NAVO-top in Den Haag worden genomen. Rutte zal dan het voorstel op tafel leggen dat lidstaten 3,5 procent van hun bbp aan pure defensie-uitgaven gaan besteden. Prioriteit krijgen personeel, luchtafweer, artillerie, munitie, drones, zwaar luchttransport en logistiek.

De overige 1,5 procent mag ook naar defensie-gerelateerde uitgaven gaan, zoals wegen en bruggen die essentieel zijn voor de verdediging van het grondgebied, investeringen in de defensie-industrie en het voorbereiden van de samenleving op een situatie van oorlog. Concreter daarover werd Rutte niet. In de aanloop naar de top worden details nader ingevuld, zei hij.

De termijn waarop het niveau van 5 procent bereikt moet zijn, staat nog niet vast. Maar om te voorkomen dat landen de verhogingen te lang voor zich uitschuiven en de achterstand te groot wordt om nog een inhaalslag te maken, zullen de lidstaten van jaar tot jaar moeten laten zien dat de weg naar het doel van 5 procent is ingeslagen.

Bemoedigd

"Ik ben bemoedigd door wat ik gehoord heb", liet de Amerikaanse minister van Defensie Hegseth na afloop van de ochtendsessie al weten. "De landen willen ver over de 2 procent gaan en we zijn heel dicht, bijna unaniem, bij een toezegging van 5 procent."

Hegseth wilde niet zeggen welke landen zeggen dat ze niet aan de nieuwe norm kunnen voldoen. Dat doe je niet als vrienden onder elkaar, zei hij. "Maar we krijgen ze wel zover."

In ieder geval Spanje sputtert nog tegen. Dat gaf vorig jaar slechts 1,3 procent van zijn bbp uit aan defensie. De Spaanse regering wil dat stapsgewijs verhogen naar 2 procent in 2029. "Wij denken dat dit genoeg is om aan de verplichtingen te voldoen", zei defensieminister Robles. Maar de Spaanse regering zal op de top in Den Haag een verhoging naar 5 procent als doel niet blokkeren, zei ze.

Overeenstemming dat de norm omhoog moet, was er al langer. De oorlog in Oekraïne laat volgens de lidstaten zien dat Rusland niet te vertrouwen is. Een grotere en beter uitgeruste NAVO-troepenmacht moet Rusland afhouden van eventuele plannen voor aanvallen op andere landen.

Dat de defensie-uitgaven zo hard omhooggaan is de wens van president Trump. Hij is het zat dat andere lidstaten de 2 procent niet eens halen en dat de VS het leeuwendeel van de NAVO-uitgaven voor zijn rekening neemt, terwijl die uitgaven in de eerste plaats bedoeld zijn voor de verdediging van Europese lidstaten tegen Rusland.

Hegseth onderstreepte Trumps standpunt vandaag nog eens: "We staan naast onze bondgenoten maar onze boodschap blijft helder. Het is afschrikking en vrede door samen sterk te staan, maar het kan geen afhankelijkheid worden."

De Europese Centrale Bank (ECB) verlaagt opnieuw de rente. De rente gaat van 2,25 naar 2 procent, het laagste punt in twee jaar tijd.

Met de renteverlaging hoopt de ECB de Europese economie aan te jagen. Hoewel de economie er op dit moment niet slecht voor staat, is er veel onzekerheid. De Amerikaanse handelsheffingen kunnen een negatieve invloed hebben op de economie. Ook zijn er zorgen dat China producten die het eerst aan de VS verkocht nu goedkoop op de Europese markt dumpt. Volgens de ECB is het dan ook noodzakelijk de rente te verlagen.

In 2023 verhoogde de ECB heel snel de rente naar een record van 4 procent. Dat moest de torenhoge inflatie afremmen. Door lenen duurder te maken, wordt er minder snel geld uitgegeven, is daarbij de gedachte. Door de rente nu te verlagen wil de ECB juist stimuleren dat bedrijven, mensen en overheden weer geld uitgeven.

Impact op Nederland

De nieuwe renteverlaging komt niet als een verrassing. Deze week werd ook bekend dat de gemiddelde Europese inflatie inmiddels onder het streefniveau van 2 procent is gezakt. De inflatie in Nederland is 3,3 procent en daarmee nog altijd fors hoger dan het Europese gemiddelde van 1,9 procent. De verlaagde rente is voor Nederland dan ook niet per se goed nieuws.

Ook spaarders zullen niet blij zijn nu de rente verder wegzakt. Wanneer de ECB de rente verlaagt, dan duurt het vaak niet lang voordat ook grote banken als ING, ABN Amro en Rabobank hun spaarrente verlagen. Zij krijgen nu ook minder rente op het geld dat zij bij de ECB hebben geparkeerd. Een lagere rente betekent vaak ook een lagere hypotheekrente. Dit lijkt goed nieuws maar in de praktijk betekent dit dat mensen nog meer bieden op een huis en daarmee de huizenprijzen in Nederland verder verhoogt.

Andere baan?

Op de persconferentie waarin ECB-president Lagarde de renteverlaging vanmiddag aankondigde, ging het ook even over haar baan. Onlangs zei oud-voorzitter Schwab van het World Economic Forum dat hij haar had gesproken over vroegtijdig stoppen bij de ECB, zodat zij het roer bij het WEF kan overnemen. De ECB liet al eerder weten dat dat niet klopt. Ook vanmiddag benadrukte Lagarde nog maar eens dat ze nergens naar toe gaat. "Ik zal jullie niet de rug toekeren."

De Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) in Vlissingen draagt een vrouw voor als kandidaat voor de Tweede Kamer. Het gaat om Lilian Janse, die sinds 2014 voor de partij in de Vlissingse gemeenteraad zit. De lokale afdeling gaat daarmee in tegen het besluit rond vrouwelijke partijleden dat onlangs door een meerderheid van de leden werd genomen op de landelijke partijdag.

Vrouwen wordt volgens de partijprincipes van de SGP ontraden om zich verkiesbaar te stellen voor politieke functies. Een voorstel van Janse en de afdeling Vlissingen om dat standpunt te veranderen, werd door de leden afgewezen. Slechts 53 leden stemden voor, 299 tegen.

Desondanks schuift de SGP in Vlissingen Janse naar voren als kandidaat voor de Tweede Kamer, nu er vervroegde Kamerverkiezingen worden uitgeschreven. "Wij zijn ervan overtuigd dat zij ook op landelijk niveau van waarde kan zijn voor de SGP", aldus de afdeling. Janse was destijds de eerste vrouw die een gemeenteraadszetel voor de gereformeerde partij veroverde.

De Vlissingse SGP'ers begrijpen dat er veel te doen is om de mogelijke kandidaatstelling van Janse, maar maken toch gebruik van de mogelijkheid dat vrouwen gekandideerd mogen worden. "Juridisch mag zij niet worden geweigerd omdat zij vrouw is", zeggen zij tegen Omroep Zeeland.

Vertrouwen

De Vlissingse fractieleden hebben vertrouwen in een goede afloop. "Wij verwachten dat het hoofdbestuur onze voordracht zal respecteren en Lilian Janse-van der Weele zal opnemen op de kandidatenlijst."

Het partijbestuur gaat nog niet inhoudelijk in op de voordracht maar zegt in een korte verklaring: "Alle voordrachten vanuit SGP-afdelingen gaan naar onze selectieadviescommissie, die daarin een zorgvuldige weging maakt. Dat geldt uiteraard ook voor de kandidaatstelling van Lilian Janse. Sinds 2013 is het statutair mogelijk dat vrouwen worden gekandideerd op SGP-lijsten, ook voor de Tweede Kamerverkiezingen."

Het kalmeringsmiddel valeriaan heeft hij niet nodig om rustig te blijven, zei Friedrich Merz de afgelopen week, vooruitblikkend op zijn bezoek aan Donald Trump in Washington. Aan tips hoe de Duitse bondskanselier dan wel moet omgaan met de onvoorspelbare Amerikaanse president was de afgelopen dagen geen gebrek in Duitse media.

Het lijkt bijna bijzaak dat de twee vandaag ook nog zware inhoudelijke onderwerpen moeten bespreken. Want Merz hoopt Trump ook als het gaat om de NAVO, de Russische aanvalsoorlog in Oekraïne en importheffingen in zijn richting te bewegen.

Militaire steun

Merz komt niet met lege handen. Zijn regering staat achter de Amerikaanse eis om de uitgaven aan Defensie te verhogen van 2 naar 3,5 procent van het bbp, plus nog 1,5 procent voor infrastructuur die voor defensie belangrijk is.

Wat betreft de Amerikaanse rol in de verdediging van Oekraïne zullen de gesprekken een stuk ingewikkelder zijn. "De vraag is of de VS zich politiek en militair nog verplicht voelt om Oekraïne te helpen", aldus de bondskanselier in gesprek met de WDR. "Dat proberen we te bereiken."

Beide punten zijn relevant in aanloop naar de NAVO-top in Nederland later deze maand, waar Duitsland hoopt de Amerikanen binnenboord te kunnen houden. Voorlopig is Europa immers voor de eigen verdediging nog op Amerikaanse steun aangewezen.

En dan zijn er nog de importheffingen. Op de dag voor het bezoek verdubbelde de VS die voor buitenlands staal en aluminium naar 50 procent. Het is een van de voorbeelden van hoe de Amerikaanse handelsoorlog ook Duitsland raakt. Het land is de grootste staalproducent van Europa en exporteert jaarlijks zo'n 1 miljoen ton staal naar de VS.

De hoop in Duitsland is dat Merz als man met ervaring in het bedrijfsleven, die er geen moeite mee heeft om te lachen om grappen en schouderklopjes uit te delen, makkelijker met Trump kan praten dan zijn voorgangers Scholz en Merkel.

Small talk

Slecht is de verhouding tussen Merz en Trump in de korte tijd dat de bondskanselier aan de macht is in elk geval niet. De twee hebben elkaars directe mobiele nummer, spreken elkaar inmiddels bij de voornaam aan en hebben al meerdere keren gebeld.

Over hoe die gesprekken gaan, deed de Duitser al een boekje open bij de WDR. "We hebben een aantal gemeenschappelijke kennissen. Ik heb hem met de Amerikaanse paus gefeliciteerd. We hebben een beetje over Chicago gesproken, waar de paus vandaan komt en ik vaak voor werk ben geweest."

Iedereen die Trump op tv ziet, kan zich voorstellen hoe dat verloopt, lachte Merz. Er kon zelfs een Trump-imitatie vanaf. "Chicago is a really great city!"

Het is small talk, benadrukte Merz. "Belangrijk is dat je niet te lang praat, dat je hem ook laat praten. Je moet je op hem instellen en hem tegemoetkomen. En tegelijk moeten we ons niet kleiner maken dan we zijn. We zijn geen bedelaars."

Europa is een markt met 500 miljoen consumenten, aldus Merz. "Dat is voor Amerikaanse bedrijven niet oninteressant."

Boek als geschenk

Tegelijk is de bondskanselier, die erom bekendstaat soms impulsief te reageren, voor zijn bezoek aan het Witte Huis vandaag op het ergste voorbereid. Hij heeft advies gehaald bij de Oekraïense president Zelensky en de Zuid-Afrikaanse president Ramaphosa, wier bezoeken in pijnlijke confrontaties uitmondden. Maar hij ging ook te rade bij Europese regeringsleiders bij wie de gesprekken met Trump soepeler liepen.

Ongevraagd advies krijgt Merz inmiddels eveneens genoeg. "Rustig blijven ademhalen", zeggen Duitsers op straat bij een rondgang door radiozender Deutschlandfunk. "Zijn ego strelen, met Europese zelfverzekerdheid", zei de prominente veiligheidsexpert Carlo Masala bij de NDR. En weekblad Der Spiegel oppert dat de bondskanselier een van de boeken kan meenemen die hij zelf geschreven heeft, bijvoorbeeld dat met de titel Meer kapitalisme durven.

Volgens Bild neemt Merz daadwerkelijk een boek mee als geschenk. Niet van zichzelf, maar van een Amerikaanse historicus. Het is een verzameling brieven die Duitse emigranten tussen 1830 en 1930 vanuit de Verenigde Staten naar huis stuurden. In die periode vertrok ook Friedrich Trump, de Duitse grootvader van de Amerikaanse president, zelf naar de VS.

Merz zelf heeft Donald Trump al uitgenodigd voor een toer door de geboortestreek van diens grootvader. Die uitnodiging heeft Trump voor het bezoek vandaag nog niet aangenomen.

Een Australische vrouw die ervan wordt verdacht drie ex-familieleden te hebben vermoord met giftige paddenstoelen, ontkent dat ze een "dodelijke dosis" giftige paddenstoelen op haar keukenweegschaal heeft afgewogen.

Erin Patterson bereidde voor haar gasten beef wellington, een ovengerecht waarin fijngehakte paddenstoelen worden verwerkt. In het gerecht gebruikte Patterson zeer giftige paddenstoelen.

Volgens de aanklagers is op gevonden foto's op haar telefoon te zien dat ze wilde paddenstoelen woog. "Ik veronderstel dat u deze dodelijke paddenstoelen woog om het gewicht te berekenen dat nodig is voor het toedienen van een dodelijke dosis aan één persoon. Bent u het daarmee eens of oneens?", zei een van de aanklagers in de rechtszaal.

"Niet mee eens", antwoordde de 50-jarige Patterson daarop. Ze zei dat ze de bewuste foto's waarschijnlijk wel zelf had gemaakt, maar dat ze niet dacht dat de paddenstoelen op de foto's giftig waren.

Ex-man zegde af

Patterson, uit de staat Victoria, nodigde in juli 2023 haar voormalige schoonouders Donald en Gail Patterson en Gails zus Heather en haar man uit voor een lunch bij haar thuis. Volgens de aanklagers lokte Patterson haar voormalige schoonfamilie naar haar huis met een valse kankerdiagnose.

Don en Gail (allebei 70 jaar) en Heather (66 jaar) werden allemaal ziek en overleden een paar dagen nadien. Heathers man, de plaatselijke dominee Ian Wilkinson, werd ook in het ziekenhuis opgenomen, maar herstelde nadat hij wekenlang in een kunstmatige coma had gelegen.

De ex-man van Erin, Simon Patterson, met wie ze twee kinderen heeft, was ook uitgenodigd voor het etentje. Hij zegde op het laatste moment af.

Bezorgdheid

Erin Patterson gaf tijdens het kruisverhoor door de hoofdaanklager vandaag wel toe dat ze had gelogen tegen de politie en medische professionals. Die hadden haar gevraagd of ze ooit paddenstoelen had gezocht of een voedseldroger had gehad, wat ze ontkende. Later werd zo'n droger in een lokale stortplaats teruggevonden met sporen van dodelijke paddenstoelen.

Op camerabeelden die tijdens de rechtszaak werden getoond, was te zien hoe Patterson het apparaat zelf naar de stort brengt. Dat ze had gelogen noemde Patterson "een stomme reflex. Ik was gewoon bang, maar ik had het niet moeten doen."

Leugen over kanker

Ook werd haar gevraagd waarom zij haar gasten had uitgenodigd om te komen praten over een kankerdiagnose. Patterson zei dat ze niet expliciet had gezegd dat ze zelf kanker had, maar dat ze haar familieleden toch niet had mogen misleiden. Ze zou het deels hebben gedaan omdat hun bezorgdheid haar het gevoel gaf dat er "van haar gehouden werd".

Erin Patterson wordt morgen verder ondervraagd. Het proces zal naar verwachting nog minstens twee weken duren.

De turbo gaat op het fusieproces van GroenLinks en PvdA door de val van het kabinet-Schoof. De partijbesturen hebben besloten de leden al deze week te vragen of ze willen instemmen met de oprichting van een nieuwe partij, waarin GroenLinks en PvdA dan in 2026 moeten opgaan.

Daarnaast krijgen de leden de vraag voorgelegd of ze ermee instemmen dat de twee partijen weer samen meedoen aan de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen. Die zullen waarschijnlijk op woensdag 29 oktober plaatsvinden.

In 2023 deden GroenLinks en PvdA voor het eerst samen mee aan de Kamerverkiezingen, onder leiding van Frans Timmermans. Dat leverde de partijen samen toen 25 zetels op, een winst van acht.

Opgaan in nieuwe partij

De leden van GroenLinks en PvdA krijgen vanmiddag via de mail een uitnodiging om aan het referendum mee te doen. Ze kunnen gedurende een week stemmen, tot volgende week donderdag 15.00 uur. Dan wordt dus duidelijk of de twee linkse partijen opgaan in een nieuwe partij. Het zou voor het eerst sinds 2000 zijn dat twee bestaande politieke partijen fuseren: in dat jaar werd de ChristenUnie opgericht vanuit de RPF en het GPV.

De twee partijen zouden eigenlijk pas over de oprichting van een nieuwe linkse en groene partij beslissen op 21 juni, op een gezamenlijk partijcongres. Maar de partijbesturen besloten gisteravond dit te vervroegen omdat er door de val van het kabinet snel beslist moet worden of ze weer samen meedoen aan de Kamerverkiezingen van dit jaar.

"Het belang van snelheid heeft de doorslag gegeven. En het is te chaotisch om de leden deze vragen kort achter elkaar afzonderlijk voor te leggen", zegt een woordvoerder. Het 'dubbelcongres' gaat nog wel door, maar de spanning over de fusievraag is ervan af.

De verwachting is dat Timmermans opnieuw lijsttrekker wordt bij de komende Kamerverkiezingen. Hij wil dat ook graag, maar het is formeel nog geen uitgemaakte zaak. Volgens de partijreglementen kunnen ook andere kandidaten zich melden. Een selectiecommissie beslist of zij aan de eisen voldoen. Als er meerdere geschikte kandidaten zijn, komt er een referendum.

Verzet

Niet alle leden van GL en de PvdA staan overigens te juichen voor een fusie van de partijen. Vooral bij de PvdA is sprake van verzet. Een kleine groep prominenten, onder wie oud-partijvoorzitter Spekman, voormalig Kamervoorzitter Verbeet en de vroegere partijleider Melkert, heeft zich verenigd in de groep Rood Vooruit om een fusie tegen te houden. Ze zijn niet tegen samenwerking maar zijn bang dat de sociaaldemocatrische beginselen van de PvdA verdwijnen door een fusie.

Maar de afgelopen jaren bleek keer op keer dat de voorstanders ruimschoots in de meerderheid zijn. Daardoor is het ook de verwachting dat het fusievoorstel voldoende steun zal krijgen. Of dat echt zo is, wordt dus volgende week bekend.

De Erasmus Universiteit bevriest de samenwerking met drie Israëlische onderwijsinstellingen. Het gaat om de Bar-Ilan University bij Tel Aviv, de Hebrew University in Jeruzalem en de University of Haifa. Het zijn de enige drie universiteiten in Israël waarmee de Rotterdamse universiteit samenwerkt.

De Rotterdamse universiteit acht "het risico dat wij nu indirect betrokken worden bij mensenrechtenschendingen te hoog". Daarom worden uitwisselingsprogramma's bevroren en worden er geen nieuwe onderzoekssamenwerkingen meer gestart.

Er wordt nog gekeken hoe er in internationale projecten vorm zal worden gegeven aan het besluit. Over banden van individuele wetenschappers met Israëlische collega's doet het bestuur geen uitspraak. Gezamenlijk werken aan een publicatie bijvoorbeeld is daarom nog wel toegestaan.

Banden met leger

De universiteit volgt hiermee de aanbevelingen van de onafhankelijke Adviescommissie Gevoelige Samenwerkingsverbanden. Die oordeelde vorige week kritisch over de drie onderwijsinstellingen, vanwege hun banden met het Israëlische leger en onderzoeksactiviteiten in bezet Palestijns gebied.

Zo stond in het adviesrapport dat de drie universiteiten speciale programma's en beurzen hebben voor militairen en veteranen en in het verleden hebben meegewerkt aan bijvoorbeeld betere grensbewaking bij Gaza. Met name de Hebrew University heeft een nauwe samenwerking met het leger in die militaire opleidingen, waaronder een gericht op militaire technologie.

Het rapport somt ook op dat de universiteiten bij archeologische opgravingen mogelijk de internationale rechten van de Palestijnen schenden. Zo wordt bijvoorbeeld onderzoek naar de Dode Zeerollen politiek zeer gevoelig genoemd omdat de Palestijnen ook aanspraak maken op die archeologische schat.

Tilburg en Nijmegen gingen voor

De universiteit zal binnen twee weken de beslissing officieel overbrengen aan de Israëlische instellingen. Het bestuur zegt pas weer te zullen gaan samenwerken als de drie "aantoonbaar afstand nemen van betrokkenheid bij mensenrechtenschendingen".

Net als op andere universiteiten in het land werd er sinds het begin van de oorlog in Gaza ook in Rotterdam geprotesteerd tegen academische samenwerking met Israël. Eerder al schortten de universiteiten in Tilburg en Nijmegen de samenwerking met Israëlische collega's op. De Universiteit Utrecht stapte uit projecten waar ook de Israëlische overheid bij betrokken was, maar liet andere projecten ongemoeid.

Annelien Bredenoord, voorzitter van het college van bestuur van de Erasmus Universiteit, hoopt dat er ondanks de oplopende spanningen plek kan blijven voor dialoog. "We zien dat studenten en medewerkers, zowel met een Joodse/Israëlische achtergrond als vanuit de Pro-Palestina beweging, zich soms niet meer veilig voelen om zich uit te spreken. Dat raakt ons diep." Bredenoord roept daarom op tot wederzijds respect.