NOS Nieuws - Algemeen

Bij de stroomstoringen deze week in Amsterdam speelden volgens netbeheerder Liander de veranderende weersomstandigheden een grote rol. Er was sprake van een optelsom waardoor het misging, zegt het bedrijf.

Maandag en dinsdag zaten tienduizenden adressen in Amsterdam respectievelijk 1,5 uur en 10 minuten zonder stroom. Meteen al werd naar een groot elektriciteitsstation aan de Nieuwe Hemweg gewezen als bron van de storingen. De afgelopen dagen is dat station volledig onderzocht.

Daaruit bleek volgens Liander dat technische onderdelen kapot zijn gegaan doordat er vocht in het station was gekomen. Dat had te maken met de hoge grondwaterstand door de vele regenval van de afgelopen tijd en de verandering van een periode met koud winterweer naar zachtere weersomstandigheden. "We gingen van -8 naar +13", zegt een woordvoerder van Liander.

Optelsom van factoren

Bovendien deed de verwarming in het station het niet goed, waardoor de condens niet verdween. "Hoewel de kapotte verwarming op zichzelf niet tot zo'n grote storing had kunnen leiden, was nu sprake van een optelsom van factoren", stelt het bedrijf. De condens- en verwarmingsproblemen kwamen pas na de storing aan het licht, want medewerkers van Liander die eerder op maandag het station bezochten hadden volgens de woordvoerder niets door.

Liander zegt dat er vandaag en morgen wordt gewerkt aan het repareren van de defecte onderdelen. Het bedrijf denkt dat er daardoor geen derde storing zal komen, maar sluit dat ook niet helemaal uit.

De rechtbank in Moskou heeft vier jaar cel opgelegd aan Poetin-criticus Igor Girkin wegens het aanzetten tot extremisme. In Rusland is Girkin een bekende nationalist, in Nederland is hij bekend vanwege zijn rol bij het neerhalen van vlucht MH17.

In Rusland had Girkin kritiek geuit op president Poetin over het verloop van de oorlog in Oekraïne. Hij deed dat onder meer online. Ook bekritiseerde hij minister Sjojgoe van Defensie en zei hij dat de "speciale militaire operatie" in Oekraïne niet goed wordt aangepakt.

Girkin vocht zo'n tien jaar geleden voor Rusland in Oost-Oekraïne. Hij stuurde daar eenheden aan en hield contact met Rusland. Hij was er ook actief ten tijde van de MH17-ramp, het passagiersvliegtuig dat in 2014 uit de lucht werd geschoten, wat 298 mensen, onder wie 196 Nederlanders, het leven kostte.

Ook veroordeeld voor MH17

Girkin was toen minister van Defensie van de rebellenrepubliek Donetsk. Eind 2022 werd hij in Nederland bij verstek tot levenslang veroordeeld voor zijn rol bij het neerhalen van vlucht MH17. Rusland weigerde hem voor dat proces uit te leveren, maar nu belandt hij dus alsnog achter de tralies.

Later werd hij teruggeroepen door Rusland. Hij heeft zelf altijd alle betrokkenheid bij de vliegramp ontkend.

De laatste jaren woonde Girkin in Moskou. Daar verzamelde hij een groep mensen om zich heen, ook wel de 'Club van Boze Patriotten' genoemd, die Rusland moesten gaan redden.

Begin vorig jaar kondigde hij aan dat hij de politiek in zou gaan en ontpopte hij zich al snel tot criticus van president Poetin. In juli werd hij aangehouden. Sindsdien zit hij vast.

Rutte: heel vervelend celletje

Demissionair premier Rutte zegt in een reactie op de veroordeling van Girkin: "Dit is een beginnetje, maar we willen veel meer." Volgens de premier blijft Nederland ernaar streven dat Girkin zijn straf hier uitzit: "Je ziet in het verleden dat het soms lang kan duren, maar dat je wel succes kunt hebben."

Rutte hoopt dat Girkin "in een heel vervelend celletje zit, met heel weinig water en brood".

Voor veel Russen is de nu tweemaal veroordeelde Igor Girkin nog steeds een held:

Saudi-Arabië wil in de hoofdstad Riyad een winkel openen waar diplomaten die geen moslim zijn alcohol kunnen kopen. Het land hoopt zo de illegale handel in alcohol tegen te gaan. De verkoop van alcohol is sinds 1952 verboden in het land.

Als streng, conservatief moslimland kent Saudi-Arabië strikte wetten tegen het gebruik van alcohol. Wie opgepakt wordt voor het drinken van alcohol kan worden bestraft met zweepslagen, een boete, deportatie of gevangenisstraf. Ook buitenlanders riskeren straffen. Alleen via de diplomatieke post is het nu voor diplomaten mogelijk om aan alcohol te komen.

De nieuwe winkel komt in een diplomatieke wijk van Riyad, waar ook veel ambassades zitten. Potentiële klanten moeten zich vooraf via een app registeren en toestemming van de overheid krijgen. Ook komt er een maximum aan hoeveel alcohol klanten per maand kunnen kopen. Buitenlanders zonder diplomatieke functie zijn niet welkom in de winkel.

Versoepelingen

Onder leiding van premier en kroonprins Mohammed bin Salman heeft Saudi-Arabië de laatste jaren verschillende regels versoepeld. Zo worden onder meer mannen en vrouwen op openbare plaatsen niet altijd meer gescheiden, mogen vrouwen autorijden, worden festivals georganiseerd en zijn er bioscopen geopend.

Desondanks is de vrijheid van meningsuiting in het land nog altijd beperkt. Wie een afwijkende mening heeft over de politiek en het beleid van het koninkrijk kan worden bestraft.

De consumptie van alcohol is verboden in de islam, maar Saudi-Arabië is een van de weinige landen ter wereld met een strikt alcoholverbod, samen met het naburige Koeweit en een deel van de Verenigde Arabische Emiraten. Andere golfstaten, zoals Qatar, staan de verkoop van alcohol aan niet-moslims ouder dan 21 jaar inmiddels toe in hotels, clubs en bars.

De 171 Boeings van het type 737 Max 9 mogen weer vliegen. De Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA heeft een aangescherpt inspectieprotocol voor de vliegtuigen goedgekeurd. Tegelijk heeft de FAA Boeing voorlopig onder meer verboden om de productie van het vliegtuig uit te breiden.

Een paar weken geleden maakte zo'n toestel van Alaska Airlines een noodlanding, nadat het na het opstijgen een deel van de romp was verloren. Wonder boven wonder bleven alle inzittenden ongedeerd, maar toen werd besloten 171 toestellen aan de grond te houden, behalve die van Alaska Airlines ook die van United Airlines.

Alaska Airlines zegt de 737 Max 9-toestellen morgen weer te gaan gebruiken. United zal waarschijnlijk zondag weer met dit type gaan vliegen.

Nieuwe inspecties

Een kleine twee weken geleden had de FAA al de aangescherpte inspectie- en onderhoudsinstructies van Boeing ingezien. Het oordeel luidde toen dat er aanvullende gegevens nodig waren. De FAA eiste dat daarvoor veertig vliegtuigen opnieuw werden geïnspecteerd.

Naast de FAA nam ook een speciale raad van veiligheidsexperts de inspectie-instructies onder de loep. Ook die stemde ermee in. Voordat de toestellen weer de lucht in mogen, moeten bijvoorbeeld eerst allerlei schroeven worden geïnspecteerd, zoals die bij de uitgangen in het midden.

Geen 'business as usual'

Hoewel het groene licht van de FAA goed nieuws is voor de twee luchtvaartmaatschappijen, is dat voor vliegtuigbouwer Boeing een ander verhaal.

"Laat het duidelijk zijn dat het voor Boeing niet back to business as usual zal zijn", zegt Mike Whitaker van de FAA. "We keuren verzoeken van Boeing om de productie uit te breiden of extra productielijnen voor de 737 Max niet goed, totdat we ervan overtuigd zijn dat de problemen met de kwaliteitscontrole zijn opgelost."

Het verbod zal waarschijnlijk verschillende luchtvaartmaatschappijen en leveranciers raken. Experts zeggen dat het de levering van nieuwe vliegtuigen kan vertragen, meldt persbureau Reuters. Ook is het geen goed nieuws voor leveranciers die al minder sterk stonden door een eerdere crisis met de Max-toestellen en de coronapandemie.

Boeing zegt volledig mee te werken met de FAA. De baas van de vliegtuigbouwer ging eerder al door het stof. In een toespraak zei hij dat Boeing er alles aan zal doen om te achterhalen wat er misging.

De veroordeelde moordenaar en zedendelinquent Josef Fritzl moet in Oostenrijk worden overgeplaatst van een tbs-instelling naar een reguliere gevangenis, heeft een rechtbank bepaald. De overplaatsing is nog niet definitief: het Openbaar Ministerie heeft nog 14 dagen de tijd om tegen het besluit in beroep te gaan. Tot die tijd blijft Fritzl in de kliniek.

De nu 88-jarige Fritzl staat bekend als het 'monster van Amstetten'. In die Oostenrijkse stad hield hij zijn dochter 24 jaar in zijn kelder gevangen. Hij verwekte zeven kinderen bij haar, van wie er een vlak na geboorte overleed in gevangenschap. Zijn vrouw zou er al die jaren niets van hebben meegekregen.

De zaak kwam in 2008 naar buiten toen een van de kinderen, een dochter van 19, doodziek werd en hij haar naar het ziekenhuis bracht, waar een arts argwaan kreeg en de politie inseinde.

In maart 2009 werd Fritzl tot levenslang veroordeeld voor onder meer moord door nalatigheid in de zorg voor de baby, incest en duizenden gevallen van verkrachting van zijn dochter. Sindsdien verblijft hij in een instelling voor geesteszieke misdadigers, vergelijkbaar met een Nederlandse tbs-kliniek. De rechtbank wil dat hij ook na zijn overplaatsing behandelingen blijft ondergaan.

Stap richting vrijlating

Volgens een recent psychiatrisch rapport lijdt Fritzl aan dementie en daardoor vormt hij volgens zijn advocaat geen gevaar meer voor de samenleving. Ze zei dat haar cliënt erg geroerd was door het besluit van de rechtbank en dat hij spijt heeft van wat hij heeft gedaan.

Na Fritzls overplaatsing wil ze een verzoek indienen voor voorlopige vrijlating. Dat kan niet zolang hij in de kliniek zit.

De Japanse maanlander SLIM is volgens het ruimtevaartagentschap van Japan op het maanoppervlak neergekomen op enkele meters van het gewenste doel, maar hij ligt wel op zijn kant.

Ruimtevaartagentschap JAXA had zich ten doel gesteld om SLIM afgelopen vrijdag binnen 100 meter van de aangewezen landingsplek neer te zetten. Dat zou al flink nauwkeuriger zijn dan maanlanders van andere landen, die een marge van kilometers hanteerden, en dat is dus gelukt.

Om zo precies de locatie te bepalen, was SLIM geprogrammeerd om tijdens het vliegen eigen camerabeelden van het maanoppervlak te vergelijken met bestaande satellietfoto's van de maan. Volgens JAXA kan deze technologie helpen om landers veilig neer te zetten op onherbergzaam terrein, zoals bij de heuvelachtige maanpolen.

Tegenslag

Zo'n uiterst precieze maanlanding is een welkome ontwikkeling voor de Japanners, die hun lander kort na een succesvolle touchdown moesten uitschakelen omdat de zonnepanelen niet goed werkten. De data over de landing waren toen al doorgestuurd.

De Japanners hebben nu een eerste foto gedeeld van de maanlander. Daarop is te zien dat die op z'n kant staat. Volgens JAXA komt dat waarschijnlijk doordat een van de motoren van het ruimtevaartuig er op het laatst mee ophield. De foto werd gemaakt door een maanwagentje dat de grootte en vorm heeft van een honkbal.

Doordat de maanlander niet goed staat, kunnen de zonnepanelen aan boord geen elektriciteit opwekken. JAXA hoopt dat de panelen ergens volgens week wel zonlicht gaan opvangen.

Bij een explosie in Den Haag is vannacht een man zwaargewond geraakt. Hij werd op straat aangetroffen door agenten die op de explosie afkwamen. De man is naar het ziekenhuis gebracht, meldt de politie.

In het Haagse Transvaalkwartier was rond 01.30 uur een harde knal te horen, door een explosief dat afging bij een auto, schrijft Omroep West. Het is onduidelijk of het explosief van de man was.

Het slachtoffer is eerst op straat behandeld, onder meer door het Mobiel Medisch Team. Ook een traumahelikopter was opgeroepen, net als de brandweer.

Onderzoek

Omroep West sprak met een buurtbewoonster die het slachtoffer vannacht heeft gezien. "Hij lag op zijn buik en schreeuwde dat hij veel pijn had", vertelt zij. "Overal lag bloed." Volgens de getuige mist de man een deel van zijn hand door het incident.

De politie heeft een deel van de straat afgezet voor onderzoek, onder meer door het Team Explosieven Verkenning. Op dit moment kan de politie nog geen uitspraak doen over het onderzoek of over hoe het met het slachtoffer gaat.

Een man in Japan is veroordeeld tot de doodstraf, omdat hij in Kyoto een animatiestudio in brand heeft gestoken. Bij de brand in 2019 kwamen 36 mensen om het leven en raakten 32 mensen gewond.

De nu 45-jarige Shinji Aoba stak Kyoto Animation, ook wel bekend als KyoAni, in brand door bij de ingang 40 liter benzine over de vloer te gieten en dat aan te steken. Hij raakte zelf zwaargewond. In september bekende hij dat hij de brand had gesticht.

Volgens de aanklager in de zaak was Aoba ervan overtuigd dat de animatiestudio een creatief idee van hem had gestolen. Kyoto Animation heeft dit altijd ontkend. In de rechtbank stelden de advocaten van Aoba dat hij niet veroordeeld kon worden, omdat hij niet toerekeningsvatbaar was. Daar ging de rechter niet in mee.

Gechoqueerd

De aanslag was het dodelijkste misdrijf in Japan in bijna twintig jaar en choqueerde het land. Fans van de animatiestudio reisden soms duizenden kilometers om bloemen te leggen bij het pand en vanuit de hele wereld kwamen steunbetuigingen.

Het is nog niet duidelijk wanneer Aoba wordt gedood. Executies in Japan worden uitgevoerd door middel van ophanging. De doodstraf wordt er alleen opgelegd aan meervoudige moordenaars.

Voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie begint vandaag aan de langverwachte gesprekken met de voedsel- en landbouwsector. Ze wil een dialoog met de Europese boeren, maar al voor de gesprekken zijn begonnen, krijgt het initiatief veel kritiek. Lastig, nu de frustratie bij Europese boeren groeit en er steeds meer wordt gedemonstreerd.

Duitse boeren trapten het jaar af met grote demonstraties in het hele land en ook in Litouwen en Frankrijk gaan boeren boos de straat op. In België draaiden boeren uit protest verkeersborden om en gisteren demonstreerde een honderdtal boeren uit heel Europa voor het Europees Parlement.

De frustratie is groot, want volgens de boeren verstikt de EU hen met te veel regels. "Landbouwbedrijven verdwijnen en jonge boeren wordt de moed ontnomen. Het wordt hoog tijd dat iedereen ziet wat het gevolg van het Europese beleid is", zegt Mark Wulfrancke van het Algemeen Boerensyndicaat.

Het grote electorale succes van BBB bij de provinciale verkiezingen in Nederland schudde vorig jaar vooral de Europese Christendemocraten wakker. De EVP-fractie in het Europees Parlement vreest in juni bij de verkiezingen veel boerenstemmen te verliezen.

In september vorig jaar kondigde Von der Leyen, zelf ook christendemocraat, in haar jaarlijkse 'troonrede' aan in gesprek te willen met de landbouw- en voedselsector. "We hebben meer dialoog en minder polarisatie nodig", zei ze toen.

Vijf maanden later is het eerste gesprek met de sector. Bijna dertig organisaties doen mee, onder meer Europese landbouwverenigingen, voedselproducenten en ngo's. Ook de Universiteit Wageningen is uitgenodigd om mee te praten over de toekomst van de landbouwindustrie. Het is de bedoeling dat de verschillende organisaties voor de zomer hun ideeën delen met Von der Leyen.

Verkeerde gesprekspartners

Maar volgens veel boeren is het te weinig en te laat en bovendien praat de Commissie met de verkeerde partijen, vinden ze. "Het wordt eens tijd dat er met de echte boeren wordt gepraat. Er lopen hier duizenden landbouwexperts, maar weinig mensen die daadwerkelijk het beleid moeten gaan uitvoeren", zegt Wulfrancke.

Een ander veel gehoord punt van kritiek is dat het allemaal wel erg kort dag is. Voor iets wat in september al werd aangekondigd, lijkt het evenement gehaast te zijn georganiseerd. Zo verstuurde de Commissie de uitnodigingen pas vorige week. Afspraken moesten worden verzet en heel veel tijd om het gesprek van vandaag voor te bereiden was er niet, vinden betrokken partijen.

'Ursula-show'

Ook EU-landen fronsen de wenkbrauwen. Vrijwel iedereen vindt het goed dat er gesprekken met de landbouwsector komen, maar er wordt getwijfeld aan de motieven van Von der Leyen. Om input vanuit de landen zou niet zijn gevraagd en landbouwcommissaris Wojciechowski neemt geen deel aan de dialoog.

Diplomatieke bronnen zeggen tegen de NOS dat het allemaal wel erg "een Ursula-show" is. "Het heeft er alle schijn van dat dit vooral gedaan wordt met het oog op de verkiezingen."

Een woordvoerder van de Commissie herkent zich niet in de kritiek. "Deze dialoog komt uit de koker van de Commissie-voorzitter dus het is volkomen logisch dat zij die opent."

De komende maanden komen de organisaties verschillende keren bij elkaar. Pas met de verkiezingen van juni zal blijken of de handreiking van de Commissie aan de boeren genoeg zal zijn.

Goedemorgen! Een Russische rechtbank doet naar verwachting uitspraak in een zaak tegen nationalist Igor Girkin die in Nederland is veroordeeld voor de MH17-ramp en in Oostenrijk wordt er geschaatst op de Weissensee.

Eerst het weer: vanochtend breekt in het noorden de zon door. Verder is het bewolkt en later in de ochtend en vanmiddag neemt vanuit het zuidwesten de kans op lichte regen toe. Het wordt 7 tot 9 graden bij een matige zuidenwind. Komende nacht valt er flink wat regen.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Drugscriminelen kunnen op chatapp Telegram ongestoord hun gang gaan. In openbare chatgroepen met duizenden leden worden bij elkaar miljoenen berichten geplaatst waarin softdrugs, harddrugs en zware medicijnen te koop worden aangeboden. Accounts en groepen zijn soms jarenlang actief.

De drugs zijn met eenvoudige zoektermen te vinden, blijkt uit een analyse van de NOS met behulp van een AI-model. De aangeboden hoeveelheden verschillen van enkele grammen tot vele kilo's. Alleen al vorig jaar werden 2,5 miljoen berichten geplaatst waarin drugs werden aangeboden.

NOS op 3 zocht het uit: hoe gebruiken drugsdealers deze app?

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Een groep wetenschappers is erin geslaagd om een zuidelijke witte neushoorn te bevruchten via ivf. Dat heeft niet geleid tot een neushoorntje, maar door deze doorbraak gloort er hoop dat de behandeling met succes kan worden herhaald, om te voorkomen dat de noordelijke witte neushoorn uitsterft.

In 2018 stierf Sudan, de laatste noordelijke witte mannetjesneushoorn. Onderzoekers hebben voor Sudans dood sperma veiliggesteld in de hoop daarmee de bedreigde diersoort van de ondergang te redden.

Fijne dag!

Drugscriminelen kunnen op chatapp Telegram ongestoord hun gang gaan. In openbare chatgroepen met duizenden leden worden bij elkaar miljoenen berichten geplaatst waarin softdrugs, harddrugs en zware medicijnen te koop worden aangeboden. Accounts en groepen, gericht op de Nederlandse markt, zijn soms jarenlang actief.

De drugs zijn met eenvoudige zoektermen te vinden, blijkt uit een analyse van de NOS met behulp van een AI-model. De aangeboden hoeveelheden verschillen van enkele grammen tot vele kilo's. Alleen al vorig jaar werden 2,5 miljoen berichten geplaatst waarin drugs worden aangeboden, zag de NOS.

De enorme hoeveelheid drugsadvertenties wekt de indruk dat Telegram niet of nauwelijks ingrijpt. Dat stelt ook de politie, die zegt weinig medewerking te krijgen van het bedrijf.

Tegenover de NOS zegt Telegram dat het wel degelijk optreedt. "Sinds onze oprichting modereren we op schadelijke berichten, waaronder de verkoop van verdovende middelen", zegt een woordvoerder van het bedrijf. Telegram reageert naar eigen zeggen op klachten van gebruikers en doet ook eigen "proactieve monitoring". De politie zegt daar niets van te merken.

Illegale zaken

De 2,5 miljoen drugsadvertenties uit 2023 zijn geplaatst in 21 verschillende chatgroepen. Deze groepen richten zich op de verkoop van drugs en andere illegale zaken, zoals zwaar vuurwerk en benodigdheden voor internetoplichting.

Harddrugs zoals cocaïne en xtc zijn het populairst, maar ook designerdrugs zoals het inmiddels verboden 3-MMC worden volop aangeboden. NOS op 3 sprak met een dealer die handelt op Telegram:

In de onderzochte groepen worden dezelfde advertenties vaak herhaald, soms zelfs duizenden keren. In totaal vond de NOS bijna 55.000 unieke drugsadvertenties die in 2023 werden geplaatst.

De aanbieders zijn actief in heel Nederland, van Schiermonnikoog en de kop van Noord-Holland tot in Zeeuws-Vlaanderen. Ze vermelden uitvoerig in welke plaatsen ze allemaal leveren, waarschijnlijk om goed vindbaar te zijn als gebruikers hun woonplaats invoeren in de Telegram-zoekfunctie.

Of alle aanbieders, 9900 in totaal, ook echt drugs verkopen, is niet te zeggen. Op Telegram zijn ook oplichters actief die hun "klanten" geld afhandig maken zonder ooit iets te leveren.

Advertentiekanaal

De dertien aanbieders die met de NOS in gesprek wilden gaan, stelden dat zij wel degelijk drugs verkopen. Telegram is voor hen vooral een advertentiekanaal en een laagdrempelige manier om nieuwe klanten te werven. Na het eerste contact schakelen sommige verkopers over op andere, vaak beter beveiligde chatapplicaties, zoals WhatsApp, Signal of Wickr.

Sommige aanbieders specialiseren zich in een bepaald type drugs. Ze hebben bijvoorbeeld alleen wiet, cocaïne of designerdrugs. Er zijn ook tal van adverteerders die een compleet assortiment aanbieden, van xtc tot coke, ketamine en zware pijnstillers.

Vaak beloven ze de klant voorop te stellen. Drugs mogen eerst getest worden en wie niet tevreden is, krijgt volgens menig advertentie zijn geld terug. Ook beloven ze "discrete bezorgers", die vaak ook "vriendelijk en correct" zijn.

Bekijk hier voorbeelden van drugsadvertenties op Telegram:

Hoewel de meeste aanbieders gebruikershoeveelheden verkopen, trof de NOS ruim 800 accounts aan die grotere hoeveelheden aanbieden. Zij bieden wiet aan per kilo of xtc-pillen per duizend stuks.

Levendige handel

Volgens cybercrimedeskundige Rolf van Wegberg van de TU Delft heeft de handel op het dark web zich voor een groot deel verplaatst naar Telegram. "Dat begon rond 2020, toen een aantal grote dark web-handelsplaatsen offline waren gehaald en flitsbezorgers als Gorillas en Flink opkwamen", zegt Van Wegberg.

Dat gemak verwachten drugskopers nu ook, stelt Van Wegberg. "Op het dark web kon het best even duren voordat je je bestelde xtc-pillen via de post in huis had; op Telegram kun je een dealer vinden die vlakbij is en ze razendsnel komt langsbrengen."

Deze drugs worden het meest aangeboden:

Wel zijn er meer risico's voor gebruikers. "Er is op Telegram meer oplichting en minder zekerheid dat je krijgt wat je koopt", zegt Van Wegberg. Op dark web-handelsplaatsen konden gebruikers recensies achterlaten; wie slecht spul verkocht of niet leverde, trok geen klanten meer. "Op Telegram is dat er allemaal niet."

Handhaving

De politie ziet de levendige handel op Telegram ook, maar weet niet zeker of die echt zo omvangrijk is als het enorme aantal advertenties doet vermoeden. Er worden ook veel "spookadvertenties" geplaatst.

Dat drugsverkopers er massaal adverteren, betekent volgens de politie niet dat er geen enkele handhaving is. "Dat je ons niet ziet, wil niet zeggen dat we er niet zijn", stelt Nan van de Coevering van het Team High Tech Crime van de politie. "Maar bij zo'n groot aanbod moeten we natuurlijk keuzes maken."

De politie zegt zich vooral op de grote spelers te richten, die op meerdere platforms tegelijk actief zijn. Ook wordt voorrang gegeven aan bijvoorbeeld wapenhandel.

Wat de politie niet helpt, is dat Telegram niet meewerkt. Verzoeken om informatie te leveren over verdachte gebruikers legt het platform meestal naast zich neer. Ook uit eigen beweging schonen ze hun platform niet op, merkt Van de Coevering. "Telegram heeft geen zelfreinigend vermogen."

Geen actie tegen Telegram

Toch onderneemt de Nederlandse overheid geen actie tegen Telegram. Duitsland doet dat wel. Daar kreeg het bedrijf een boete en beloofde het voortaan beter mee te werken. Ook heeft Telegram te maken met strengere Europese regels.

Uit onderzoek van de NOS bleek eerder dat Telegram nauwelijks optreedt tegen zogenoemde expose-groepen, waarin intieme beelden van vrouwen en hun contactgegevens worden gedeeld. Ook zijn er extreemrechtse groepen actief.

Ondanks het gebrek aan medewerking van Telegram zegt de politie niet machteloos te staan. Af en toe worden wel degelijk dealers opgepakt na undercoveracties. Vorig jaar namen agenten voor het eerst een drugskanaal over, waarna alle leden een waarschuwing kregen.

Verschillende verkopers zeggen tegen de NOS dat ze erg op hun hoede zijn vanwege mogelijke undercoveragenten. Al denkt een van hen dat het wel meevalt: "Zolang je geen wapens of vrouwen verkoopt laten ze je met rust."

De Oekraïense president Zelensky wil dat er een internationaal onderzoek komt naar de vliegtuigcrash gisteren in de Zuid-Russische regio Belgorod, zo'n 50 kilometer van de Oekraïense grens. "Alle duidelijke feiten moeten worden vastgesteld", schrijft Zelensky. "Voor zover mogelijk, aangezien het vliegtuig op Russisch grondgebied is neergestort. Dat ligt buiten onze macht."

In de buurt van het dorp Jablonovo stortte gisterochtend een Russisch militair transportvliegtuig neer. Het Russische ministerie van Defensie stelt dat er 65 Oekraïense krijgsgevangenen aan boord waren. Volgens Rusland waren zij op weg naar het grensgebied voor een gevangenenruil, toen Oekraïne het toestel uit de lucht schoot. Volgens het leger zijn alle 74 inzittenden omgekomen.

Dit is de locatie van de crash:

Oekraïense autoriteiten zeiden gisteren tegen media in eigen land dat het Russische toestel raketten voor luchtafweersystemen vervoerde. Een woordvoerder van de Oekraïense militaire inlichtingendienst zei dat er die dag weliswaar een gevangenenruil gepland stond, maar dat deze niet zou doorgaan. Of het toestel door Oekraïense strijdkrachten is neergehaald, kon Oekraïne niet zeggen.

Op zijn Telegram-kanaal bevestigt Zelensky niet dat er Oekraïense gevangenen aan boord van het vliegtuig waren. Hij spreekt wel van een zeer moeilijke dag: "Het is duidelijk dat de Russen spelen met de levens van Oekraïense gevangenen, de gevoelens van hun geliefden en de emoties van onze samenleving", aldus de president.

Het draait nu om de feiten volgens Zelensky. Hij wijst erop dat onder meer de opperbevelhebber van het leger en de veiligheidsdienst de zaak in onderzoek hebben. Ook zegt hij dat hij de minister van Buitenlandse Zaken heeft opgedragen "om onze partners te voorzien van de informatie waarover Oekraïne beschikt". Daarnaast zegt hij te zullen "aandringen op een internationaal onderzoek".

Rusland heeft gevraagd om de zaak te bespreken in de VN-Veiligheidsraad, die vandaag bijeenkomt.

Op deze amateurbeelden, die door Reuters zijn geverifieerd, is de crash te zien:

Veruit de meeste huishoudens hebben dit jaar wat meer te besteden. Mensen met kinderen kunnen er zelfs stevig op vooruit gaan, maar alleenstaande minima moeten in 2024 juist inleveren, van 40 tot 60 euro per maand. Dat blijkt uit een koopkrachtberekening van budgetinstituut Nibud.

Na twee jaren met koopkrachtverlies is directeur Arjan Vliegenthart van het Nibud "niet ontevreden" over het totale financiële plaatje. "Ik denk dat veel mensen blij zullen zijn", zegt hij tegen de NOS. "Zij hebben wat meer perspectief na de klap van vorig jaar. Dit wordt een jaar om financieel weer wat op adem te komen, om de reserves wat aan te vullen."

Mede door verhoging van de kinderbijslag en het kindgebonden budget verbetert de koopkracht voor gezinnen met lage inkomens met tientallen euro's per maand. Werkenden met kinderen hebben dit jaar in sommige gevallen zelfs ruim 300 euro per maand meer te besteden.

Lage inkomens zonder kinderen gaan er juist op achteruit. "Die groep had eigenlijk al te weinig te besteden", zegt Vliegenthart. Hij wijst erop dat deze groep zwaar getroffen wordt door het wegvallen van de energietoeslag. "Een paar tientjes minder per maand is bij een kleine portemonnee best fors. Voor hen blijft het dit jaar puzzelen met het huishoudboekje."

Bekijk hieronder enkele voorbeelden van de verandering in koopkracht per huishouden. Veeg naar links op mobiel om meer van de tabel te zien:

Twee jaar geleden gingen de energiekosten na de Russische inval in Oekraïne voor huishoudens hard omhoog. Dat wordt volgens het Nibud nu grotendeels gerepareerd doordat de lonen en uitkeringen stijgen, terwijl de prijzen minder hard oplopen.

Vooral voor alleenstaande minima, die er dus op achteruitgaan, is het een meevaller dat de energieprijs de laatste maanden alleen maar is gedaald. Maar dat is volgens Vliegenthart dan ook de enige opsteker voor deze groep. "Andere producten zijn bepaald niet goedkoper geworden. Voor veel mensen blijft het financieel een onzekere tijd."

De Amerikaanse zangeres Melanie is op 76-jarige leeftijd overleden. Dat hebben haar drie kinderen bekendgemaakt. De singer-songwriter had rond 1970 haar grootste hits, zoals Beautiful People en Brand New Key.

Melanie Safka werd in 1947 geboren in New York en trad al als kleuter op in een radio-uitzending. In 1969 gaf ze op 22-jarige leeftijd een solo-optreden op het Amerikaanse festival Woodstock. Een van de liedjes die ze zong was Beautiful People, dat alleen in Nederland een hit werd. Het nummer staat steevast in de NPO Radio 2 Top 2000. Eind jaren 90 werd de hit gecoverd door Mathilde Santing, die er ook succes mee had.

Tijdens haar optreden op Woodstock had het publiek kaarsen aangestoken en dat inspireerde Melanie tot een andere grote hit: het nummer Lay Down (Candles in the Rain), een coproductie met de Edwin Hawkins Singers. Korte tijd later volgde het succesvolle Brand New Key, over een meisje op rolschaatsen dat de aandacht probeert te trekken van een jongen.

Melanie was 45 jaar samen met producer en manager Peter Schekeryk. Hij overleed in 2010. Een aantal jaren later verscheen een musical over hun leven samen. Over de doodsoorzaak van de zangeres is niets bekendgemaakt.

Ondanks de gesloten grens met Rusland blijven er volgens de Finse regering mensen illegaal het land binnenkomen vanuit het buurland. Volgens de Finse minister van Buitenlandse Zaken ging het afgelopen week om zeker vijftien migranten, meldt het Duitse persbureau DPA. "Dat is niet alleen illegaal, maar ook zeer gevaarlijk bij min 20 graden en diepe sneeuw", zei minister Valtonen.

Finland, dat het afgelopen jaar lid werd van het NAVO-bondgenootschap, verlengde de grenssluiting met Rusland deze maand tot 11 februari. Het land vreest dat heropening van de grens leidt tot een toestroom van migranten uit Rusland. Finland deelt een grens van ruim 1300 kilometer met Rusland en begon in november geleidelijk met het sluiten van zijn grensovergangen.

Volgens Valtonen is gebleken dat er tussen de migranten uit Rusland veel mensen met een crimineel verleden zitten. "De Russen sturen ons zelfs mensen die betrokken waren bij oorlogsmisdaden." Zij zouden voor de keuze zijn gesteld om naar Finland te gaan of in Oekraïne te vechten. De minister wijst op het gevaar "dat Moskou de ondergedoken Russen gebruikt voor spionage of sabotage".

In november begon Finland met het sluiten van grensovergangen met Rusland:

De minister omschrijft de veiligheidssituatie als ernstig. "We verwachten dat Rusland zal blijven proberen Finland en Europa te destabiliseren", zei Valtonen. Na de inval van Rusland in Oekraïne twee jaar geleden koos haar land er na jarenlange neutraliteit voor om, samen met Zweden, het NAVO-lidmaatschap aan te vragen. Door de toetreding van Finland is de grens tussen de NAVO en Rusland in lengte verdubbeld.

Zweedse NAVO-toetreding

Zweden is nog altijd in afwachting van het lidmaatschap van het militaire bondgenootschap. Deze week stemde het Turkse parlement na aanhoudende bezwaren van de Turkse president Erdogan in met de toetreding van Zweden.

Alleen NAVO-lid Hongarije moet nu nog instemmen. De Hongaarse premier Orbán gaf deze week te kennen voorstander te zijn van de toetreding van Zweden en het parlement te manen het voorstel snel goed te keuren.

Een groep wetenschappers is erin geslaagd om een zuidelijke witte neushoorn te bevruchten via ivf. Dat heeft niet geleid tot een jong neushoorntje, maar door deze doorbraak gloort er hoop dat de behandeling met succes kan worden herhaald en kan worden voorkomen dat de neushoornsoort uitsterft.

In 2018 stierf Sudan, de laatste noordelijke witte mannetjesneushoorn. Sindsdien zijn er wereldwijd nog maar twee vrouwtjes van deze soort in leven, die bovendien onvruchtbaar zijn. Onderzoekers hebben voor Sudans dood sperma veiliggesteld in de hoop daarmee de bedreigde diersoort van de ondergang te redden.

In een laboratorium in Italië is een eicel van een zuidelijke neushoorn uit een dierenpark in België bevrucht met sperma van een zuidelijke neushoorn uit Oostenrijk. Dat embryo is vervolgens afgelopen september in een reservaat in Kenia met succes ingebracht bij een draagmoeder, Curra, ook een zuidelijke witte neushoorn.

Curra stierf na zeventig dagen zwangerschap door een bacteriële infectie. Bij haar autopsie bleek dat de mannelijke foetus die zij droeg 6,5 centimeter groot was en zich goed ontwikkelde. De vrucht had volgens de onderzoekers een kans van 95 procent om aan het eind van de zwangerschap levend geboren te worden.

Op vrijgegeven beelden is te zien hoe de bevruchting eraan toe ging:

Neushoornkalveren

De geslaagde bevruchting stemt het onderzoeksteam hoopvol. "We hebben samen iets bereikt wat niet voor mogelijk werd gehouden", aldus de Duitse onderzoeksleider Thomas Hildebrandt van het internationale BioRescue-team. "Dit stelt ons in staat om in de komende 2 tot 2,5 jaar noordelijke witte neushoornkalveren voort te brengen."

De volgende stap van de wetenschappers is om opgeslagen eicellen en sperma van de noordelijke witte neushoorn te gebruiken, legt Jens van Herp van het betrokken Belgische dierenpark Pairi Daiza uit in het NOS-radioprogramma Met het Oog op Morgen. Daarmee zijn al embryo's gemaakt en die kunnen bij een andere draagmoeder worden ingebracht. "Ze weten nu dat de procedure werkt."

Van Herp verwacht dat haast gemaakt zal worden met een nieuwe ivf-poging. "Het onderzoeksteam heeft gezegd dat ze geen tijd willen verliezen. Er is tijdsdruk mee gemoeid omdat men wil dat het kalf dat geboren wordt in het beste geval nog in contact komt met de twee overgebleven vrouwtjes van de noordelijke witte neushoorn."

De Belgische dierenparkwoordvoerder roemt de inspanningen van onderzoeksleider Hildebrandt om een diersoort "uit de dood te laten opstaan". "Hij is van niks vertrokken. Hij heeft zijn eigen sonde ontwikkeld: een gigantische stofzuiger in combinatie met een naald om eicellen uit zo'n heel groot dier te halen. Het voortplantingsorgaan ligt heel diep in het dier. Zo'n toestel kan je niet gewoon op de markt gaan kopen."

Niet wit, maar grijs

Een eventuele geboorte van een neushoornkalf laat hoe dan ook nog wel even op zich wachten, schetst Van Herp, want een zwangerschap bij de zuidelijke witte neushoorn duurt zestien maanden.

Ondanks zijn naam is de witte neushoorn trouwens helemaal niet wit, maar grijs. De naam van de witte neushoorn is ontstaan door een verkeerde vertaling door de Engelsen van het Afrikaanse woord 'wyd', dat breed betekent.

Een grote brand heeft het oude clubhuis van de Amsterdamse voetbalvereniging DWS grotendeels verwoest. De brand in Sloterdijk begon aan het eind van de avond en de brandweer had die pas uren later onder controle.

Op beelden is te zien dat de vlammen aan alle kanten uit het gebouw slaan. Op het moment dat de brand uitbrak, waren meerdere mensen in het gebouw aanwezig. Een van hen had rook ingeademd en moest naar het ziekenhuis. Wat ze in het pand deden, is niet bekend. DWS schrijft op X dat het gebouw "al een tijdje was gekraakt".

Het clubhuis wordt sinds twee jaar niet meer gebruikt door de voetbalvereniging, omdat het sportpark wordt verbouwd. De amateurclub is daarom tijdelijk uitgeweken naar een andere locatie.

De oorzaak van de brand in Amsterdam is nog niet bekend.

De Amerikaanse staat Alabama zal vandaag de veroordeelde moordenaar Kenneth Eugene Smith met stikstof ter dood brengen. Het is voor het eerst dat deze executiemethode wordt toegepast.

Het Hooggerechtshof heeft het verzoek om de executie tegen te houden, afgewezen. Smith overleefde in 2022 een executiepoging met een injectie. Dat leidde tot een herziening van de doodstrafprocedures in Alabama.

Smith beweerde in zijn verzoek dat de mislukte poging hem een ernstig trauma had bezorgd en dat de gang van zaken in strijd was met het grondwettelijk verbod op wrede straffen. De mislukte executie gebeurde in een periode waarin er al veel discussie was over de dodelijke injectie. Een andere executie werd daarom ook afgeblazen.

Pure stikstof

Bij de nieuwe methode krijgt de veroordeelde een masker op, waarna er minimaal vijftien minuten lang pure stikstof wordt toegediend. Stikstof is een gas dat je niet ruikt of ziet. Toch bestaat de lucht die mensen inademen voor 78 procent uit stikstof en voor 21 procent uit zuurstof. Doordat de zuurstof wordt weggenomen, zal de veroordeelde sterven.

Volgens de Republikeinse procureur-generaal van Alabama is de methode "misschien wel de meest humane executiemethode ooit bedacht". Het VN-mensenrechtenbureau riep de staat op om de executie stop te zetten, omdat die in strijd zou zijn met internationaal recht.

Huurmoord

Smith werd in 1988 veroordeeld voor de huurmoord op de vrouw van een predikant. In ruil voor 1000 dollar vermoordde hij haar in opdracht van haar man. Die zat diep in de schulden en wilde een levensverzekering innen.

Bij Smiths mededader werd de doodstraf al in 2010 voltrokken.

Een jaar na de moord op de eigenaar zijn de deuren van de Haagse snackbar Houtwijk vandaag voor het eerst weer geopend. De weduwe zegt tegen Omroep West dat ze de zaak in haar eentje wil voortzetten.

"Het is onze zaak waar ik met mijn man samen heb gewerkt. Ik heb hier heel veel mooie herinneringen, we werkten hier zeven dagen per week samen", zegt Xiao tegen de omroep. Ze vindt het "zeker heel moeilijk" dat ze de zaak nu zonder haar man moet runnen.

De vrouw heeft de afgelopen maanden veel steun gekregen uit de buurt. Eerder met een succesvolle inzamelingsactie en een stille tocht, en ook nu, vlak voor de heropening van de zaak. "We moesten alles schoonmaken. Een stuk of twintig mensen kwamen daarmee helpen. Ik heb de mensen in de buurt gemist en zij hebben mij gemist. Ook voor hen wil ik open."

Snackbareigenaresse Xiao:

De eerste dag dat de snackbar weer open was, was vooral bedoeld voor samenkomen en bijpraten. Vanaf morgen kan er weer patat worden gekocht. De vrouw benadrukt dat ze ook deels uit noodzaak heropent. "Dit is mijn boterham, dus ik moet ook wel."

Minderjarige daders

Vorig jaar januari werd de 39-jarige eigenaar van de cafetaria in de Haagse Houtwijk samen met zijn vrouw door jongeren ernstig mishandeld en neergestoken op straat. Hij overleed kort daarna in het ziekenhuis. Het echtpaar had al langer te maken met incidenten met jongeren, onder meer over het coronatoegangsbewijs.

Een dag na de mishandelingen werden drie minderjarigen aangehouden. Een van hen, een 15-jarig meisje, is inmiddels veroordeeld tot een jaar jeugddetentie en jeugd-tbs. De andere twee, een 17-jarige jongen en een 17-jarig meisje, werden alleen veroordeeld voor openlijke geweldpleging en vrijgesproken van het medeplegen van doodslag. Beiden kregen ze jeugddetentie en jeugd-tbs.

Door het oplopende medicijnentekort zien sommige mensen zich genoodzaakt om bij apotheken over de grens medicijnen bij elkaar te sprokkelen die in Nederland niet meer verkrijgbaar zijn. De 75-jarige Krijn van der Maas uit 's-Gravenpolder is een van hen. Hij rijdt "heel wat kilometers" af op zoek naar medicijnen voor zijn vrouw, die lijdt aan de ziekte van Ménière.

Vorig jaar kregen 5 miljoen mensen te maken met de tekorten, bleek gisteren uit onderzoek van apothekersorganisatie KNMP. Sommigen vinden medicijnen in België of Duitsland, maar anderen vissen achter het net.

De vrouw van Van der Maas heeft door haar ziekte heftige aanvallen van duizeligheid. Vorig jaar november kreeg ze drie van die aanvallen achter elkaar. Een dokter schrijft haar de hoogst mogelijke dosis betahistine voor, een medicijn dat de aanvallen moet onderdrukken. Maar het is nergens in Nederland meer te krijgen.

Vier keer op en neer naar België

"Zo'n aanval is een aanslag op je lichaam en je gehoor. Ze is al doof aan een kant geworden", zegt Van der Maas. "Ik wilde met alle geweld voorkomen dat ze dat nog een keer zou meemaken." Bij ziekenhuizen en apotheken in Nederland ving hij bot, en ook de zorgverzekeraar kon hem niet helpen.

Zijn zoektocht bracht hem uiteindelijk in België; een apotheek in het Belgische Essen had wat medicijnen over, die hij kon ophalen. Uiteindelijk moest hij vier keer heen en weer naar België om voor een maand aan medicijnen bij elkaar te sprokkelen: naar Essen, Kapellen en twee keer naar Zelzate. Vanwege het risico op aanvallen kan de vrouw van Van der Maas niet zelf rijden.

Patiëntenfederatie Nederland krijgt dagelijks vergelijkbare verhalen binnen, zegt een woordvoerder. "En de gevolgen kunnen heel schrijnend zijn." Zo was er vorig jaar een tekort aan medicijnen die worden voorgeschreven voor de ziekte van Parkinson. "Een heel belangrijk medicijn dat patiënten nodig hebben om die aandoening te onderdrukken, zodat ze nog redelijk normaal kunnen functioneren."

De federatie zag dat veel parkinsonpatiënten naar België of Duitsland gingen om de medicijnen te zoeken. "Maar de mensen die dat niet konden, zaten met veel pijn en konden daardoor het huis niet uit."

Want niet iedereen is in staat om in het buitenland te zoeken, of heeft het geld om de medicijnen zelf te betalen. De medicijnen die in het buitenland worden gekocht zijn soms van andere merken dan die welke de zorgverzekeraars in Nederland vergoeden, en die moeten dan uit eigen zak worden betaald.

"Er zijn mensen die zichzelf in bochten wringen en die medicijnen kunnen regelen", zegt de woordvoerder. "Ze hebben het geld of de contacten. Maar er zijn ook mensen die dat niet kunnen. En het zou in Nederland niet van je inkomen moeten afhangen of je toegang kan hebben tot noodzakelijke medicatie."

Van der Maas: "Ik ben nu nog fit, en als het niet meer kan heb ik nog een dochter die kan rijden. Maar mensen zonder hulp hebben echt een probleem."

Geen alternatief

Apothekersorganisatie KNMP registreerde vorig jaar 2292 keer een tekort. In 2022 was dat nog 1514 keer. De organisatie registreert een tekort als een medicijn minimaal veertien dagen landelijk niet verkrijgbaar is. In 17 procent van de gevallen moet de patiënt overstappen op een ander soort medicijn. In 1 procent van de gevallen is er helemaal geen alternatief beschikbaar.

Een van de oorzaken van de tekorten is het verplaatsen van de productie van medicijnen naar landen buiten de EU. De Europese Commissie wil komend jaar onderzoeken hoe groot de capaciteit is om in Europa zelf belangrijke medicijnen te produceren.

Ook de patiëntenfederatie ziet heil in meer productie in Europa. Daarnaast pleit de organisatie voor een Europese aanpak om de medicijnen beter de verdelen. "De producenten verkopen aan de hoogste prijs, en in Nederland betalen we relatief weinig voor medicijnen. Dus kiezen producenten vaak voor andere landen."

Van der Maas zegt dat hij nu "een buffertje" aan medicijnen heeft, maar als die op zijn, weet hij nog niet wat ze gaan doen. "Als de situatie blijft zoals het nu is, dan wordt het echt een probleem."

Net over de grens, in België, merken apothekers een toename van Nederlanders die medicijnen komen halen: