NOS Nieuws - Algemeen

De inlichtingendiensten van de politie zijn over de schreef gegaan. Ze hielden onrechtmatig hele bevolkingsgroepen in de gaten, zegt de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) in een toezichtsrapport.

Bij de eenheden van de politie zijn AIVD'ers gestationeerd. Zij gaan achter mensen aan die een gevaar voor de nationale veiligheid kunnen vormen. Ze werken samen met de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en zijn een soort vooruitgeschoven post van die dienst.

Die inlichtingendiensten krijgen nu dus een tik op de vingers van de toezichthouder. Ze kregen soms "over een persoon of enkele personen" een signaal en besloten op basis daarvan een hele gemeenschap te onderzoeken.

Dat mag niet zomaar van de wet, onder meer omdat een onderzoek naar een bevolkingsgroep zo'n grote inbreuk is op de privacy. Dan moet eerst worden bedacht of de inlichtingendienst niet op een andere manier aan informatie over verdachten kan komen. En de dienst moet eerst goed bedenken of zo'n breed onderzoek wel een proportioneel middel is. Maar dat is niet altijd gebeurd.

Geheimhouding

In de onderzoeksperiode 23 februari 2022 tot en met 1 juli 2022 hebben de inlichtingendiensten minstens drie keer een hele gemeenschap onrechtmatig in de gaten gehouden, zegt de CTIVD. Dus in ruim vier maanden ging het drie keer fout.

De toezichthouder houdt geheim bij welke gemeenschappen dat is gebeurd. Een aantal fractievoorzitters in de Tweede Kamer is in het geheim wel over die drie zaken ingelicht in de 'Commissie Stiekem'.

Maar wat is dan zo'n gemeenschap? De toezichthouder legt daarover uit dat het een bevolkingsgroep is "bijvoorbeeld gebaseerd op etniciteit, religieuze overtuiging of beroepsgroep". Het is onduidelijk welke groepen er onrechtmatig in de gaten zijn gehouden, maar het zou in theorie dus kunnen gaan om bezoekers van een bepaalde moskee of een groep boeren die op harde manier actie wil voeren.

Tandje erger

Uit de Kamer klinkt kritiek op deze gang van zaken. SP-Kamerlid Michiel van Nispen: "We wisten al dat individuen op slordige wijze zijn gevolgd, maar bij hele gemeenschappen is dat nog een tandje erger." D66-Kamerlid Joost Sneller wil naar aanleiding van dit nieuws een bredere discussie in het parlement hebben over beter toezicht op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Harm Trip van de CTIVD zegt in een toelichting dat het vaker gebeurt dat een bevolkingsgroep in de gaten wordt gehouden. "Die inlichtingendiensten kijken naar dit soort gemeenschappen om een beeld te krijgen, dat is niet ongebruikelijk. Maar de keuze naar welke gemeenschap je dan kijkt, die is niet goed onderbouwd."

Beschermen tegen discriminatie

Verantwoordelijk minister Hugo de Jonge (Binnenlandse Zaken) erkent dat de onderbouwing waarom een hele gemeenschap in de gaten gehouden wordt, voortaan beter moet. Maar hij stelt ook dat er niet voor niks onderzoek wordt gedaan: "Er is een dreiging en die vindt soms plaats binnen een gemeenschap."

En dan kan het noodzakelijk zijn om een beeld op te bouwen van een gemeenschap, stelt de minister en dat mag onder voorwaarden ook. "Dat daarbij kennis wordt genomen van de etnische achtergrond van personen die deel uitmaken van een bepaalde gemeenschap is onvermijdelijk, maar niet het doel van het onderzoek", bezweert de minister.

Hij noemt het voorbeeld van China dat zich bezighoudt met cyberaanvallen en economische spionage in Nederland. In het onderzoek daarnaar kan worden gekeken naar een groep Chinezen hier. "We willen graag een goed beeld opbouwen van bepaalde dreigingen."

Controle Alt Delete, een organisatie die strijdt tegen etnisch profileren en voor eerlijke rechtshandhaving, laat weten alle onderzoek naar bevolkingsgroepen "mede op basis van etnische achtergrond" wat hen betreft in strijd is met het discriminatieverbod. "Het kabinet heeft de plicht om burgers te beschermen tegen discriminatie en laat dat hiermee na."

De olympische vlag die ondersteboven werd gehesen: het was zo ongeveer het enige smetje dat te zien was tijdens de openingsceremonie van de Spelen van Sarajevo, nu veertig jaar geleden. Het contrast met de huidige situatie in het land kan nauwelijks groter zijn.

De Spelen waren de trots van Joegoslavië, een toonbeeld van saamhorigheid. Sarajevo was in 1984 nog onderdeel van dat multi-etnische land waar de bevolkingsgroepen in vrede samenleefden.

Van dat gevoel is in 2024 weinig meer over. Joegoslavië is uiteengevallen in zeven nieuwe landen. In Bosnië en Herzegovina, waarvan Sarajevo nu de hoofdstad is, leven de drie bevolkingsgroepen op voet van oorlog met elkaar.

Het verschil wordt bevestigd door voormalig olympiër Bibija Kerla. "Er is een groot verschil tussen toen en nu. Toen leefden we samen, we waren een, we hadden plezier samen."

Kerla deed voor Joegoslavië als schaatsster mee aan de Spelen van Sarajevo. Ze woont nog steeds in Bosnië. "Tegenwoordig heerst het nationalisme helaas op alle terreinen in het land. Het ergste is dat de politiek zelfs de sport is binnengeslopen", vertelt ze. "Politici kunnen alleen nog overleven door nationalisme, ze voeden de haat onder hun kiezers. Zo houden ze de situatie in stand."

Ook veel inwoners van Sarajevo kijken met weemoed terug op de Spelen. Velen kunnen nog precies vertellen waar ze waren, en de mascotte van de Spelen destijds, het wolfje Vučko, is ook na veertig jaar nog geliefd.

De locaties waar de wedstrijden toen plaatsvonden zijn met een stuk minder liefde behandeld. Behalve het stadion van de openingsceremonie wordt niets meer gebruikt:

Waar je het verschil tussen de saamhorigheid van toen en de verdeeldheid van nu misschien wel het beste kan zien zijn de olympische skigebieden.

In 1984 waren de wedstrijden in twee skigebieden. De vrouwenwedstrijden waren in Jahorina, een half uur rijden ten oosten van Sarajevo; de mannenwedstrijden in Bjelašnica, een skigebied een half uurtje ten zuiden van de stad.

De skigebieden liggen inmiddels verdeeld over de Bosnische entiteiten. Het gevolg is dat de bevolkingsgroepen nauwelijks meer samen skiën. De Bosniakken gaan in de weekenden naar Bjelašnica, de Bosnische Serviërs skiën in Jahorina.

Skiën in het gebied van 'de ander' doet tegenwoordig bijna niemand meer. "Mijn moeder, vader en oudere broer hebben vroeger wel in het andere gebied geskied", vertelt een skiër in Jahorina. "Ik ben nu 35, dus ik heb daar niet geskied."

Het laat zien hoe de politiek tot ieder onderdeel van het leven in Bosnië is doorgedrongen. De verdeeldheid wordt vooral aangewakkerd door politici van Bosnisch-Servische kant, die aansturen op meer zelfstandigheid of zelfs afsplitsing.

Splitsen of niet?

De dreiging van zo'n mogelijk gewelddadige afsplitsing hangt de laatste jaren als een donkere wolk boven het land. Maar hoe men ernaar kijkt verschilt sterk.

Skiërs in Bjelašnica, het gebied van de Bosniakken, zijn stellig dat het zo'n vaart niet zal lopen. "De Bosnische Serviërs kunnen zich niet afscheiden. Hun gebied is onderdeel van Bosnië-Herzegovina", vertelt een skiër. Maar helemaal gerust zijn ze er hier niet op. "Veranderingen van grenzen hebben hier op de Balkan altijd grote, nare gevolgen gehad", zegt een ander.

Drie kwartier rijden verderop in Jahorina hoor je een heel ander geluid. Afscheiding is een onderwerp dat op zijn minst besproken moet kunnen worden. "Ik vind dat de Bosnische Serviërs zelf mogen besluiten over hun toekomst", zegt een vrouw voorzichtig. Een ander: "Een land blijven of opsplitsen maakt voor mij niet uit, zolang er maar geen oorlog komt."

Nieuwe politici

Wat de toekomst ook zal brengen, schaatsster Kerla is ervan overtuigd dat de oplossing niet wordt bereikt met de huidige politici. "De oude situatie van vrede, tolerantie, eenheid en liefde voor elkaar, ik hoop dat het nog kan, maar dat lukt alleen als deze generatie politici stopt, zij hebben de situatie gecreëerd waar we nu in zitten."

Kerla probeerde zelf acht jaar als politica het land dichter bij elkaar te brengen, maar met weinig succes. "Het waren acht lege jaren. Ik heb geprobeerd iets te bereiken. Het is me niet gelukt die muur te doorbreken."

Vorig jaar hebben fors meer mensen een extra aflossing gedaan op hun studieschuld. Volgens uitvoeringsorganisatie DUO losten zo'n 229.000 (oud-)studenten een bedrag af boven op hun reguliere terugbetaling. Dat is 22 procent meer dan in 2022.

Het aantal (voormalige) studenten dat extra aflost stijgt al jaren, maar niet eerder was de toename zo sterk. Vooral in het laatste kwartaal van het jaar deden veel mensen een extra aflossing.

DUO denkt dat ze dat onder meer deden omdat er een eind kwam aan de relatief lage rente op studieschuld: per 1 januari is die aanzienlijk verhoogd naar ruim 2,5 procent. Ook speelt waarschijnlijk mee dat het sinds begin dit jaar voordeliger is om een lagere studieschuld te hebben bij het krijgen van een hypotheek.

In totaal loste bijna een op de drie mensen met een studieschuld vorig jaar een deel van die schuld af boven op hun maandelijkse aflossing. Het gaat om een totaalbedrag van 708 miljoen euro, wat neerkomt op gemiddeld 3100 euro per persoon.

De dienstregeling van de Nederlandse Spoorwegen gaat komend jaar flink op de schop. De grootste spoorvervoerder van Nederland spreekt van de grootste wijziging in jaren, waar veel treinreizigers iets van gaan merken. Het plan van NS is om vanaf volgend jaar 1600 extra treinen per week te laten rijden, zowel overdag als op de vroege en latere tijdstippen.

De NS doet nu een aanvraag voor deze dienstregeling, want de plannen zijn nog niet goedgekeurd. Dat gebeurt na overleg met overheden en reizigersorganisaties. Maar op een paar kleine wijzigingen na, leert de ervaring dat de plannen vaak zo goed als volledig worden overgenomen. "We vragen niet aan wat we niet kunnen krijgen", aldus de NS. De nieuwe dienstregeling gaat op 15 december van dit jaar in.

Grotere rol hogesnelheidslijn

Het idee achter de nieuwe dienstregeling is dat regio's sneller met elkaar worden verbonden. Dat gebeurt onder meer door de hogesnelheidslijn tussen Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen een belangrijkere rol in het nationale spoornetwerk te geven. Treinen over de hogesnelheidslijn rijden straks door vanaf station Amsterdam Zuid naar Almere, Lelystad en Amersfoort. Dat gebeurt voor het eerst en de NS is van plan om deze treinen in de toekomst nog verder door te laten rijden, naar Zwolle, Leeuwarden en Groningen.

Om dit mogelijk maken was er "een structuurwijziging nodig" aldus de NS. Voor het eerst in jaren is de dienstregeling daarom bijna volledig opnieuw ontworpen.

Tegelijk hebben reizigers komende jaren last van werkzaamheden op station Amsterdam Centraal, waardoor daar minder treinen kunnen stoppen. Veel van die treinen worden omgeleid via Amsterdam Zuid. Tegelijk gaat wel de zogenoemde Airport Sprinter rijden. Deze trein pendelt acht keer per uur op en neer tussen Amsterdam Centraal, Schiphol en Hoofddorp en stopt op alle tussengelegen stations. Zo hoopt de NS het centrum van Amsterdam makkelijk bereikbaar te houden voor bijvoorbeeld toeristen.

De NS presenteert de plannen in een periode waarin veel reizigers last hebben van vertragingen en treinuitval. Ook kampt de NS met problemen op de hogesnelheidslijn waar treinen komende jaren veel langzamer moeten rijden door scheurtjes in viaducten.

De NS zegt voorbereid te zijn op de nieuwe dienstregeling "omdat we door de nieuwe structuur veel efficiënter kunnen omgaan met personeel en materieel". Ook zegt de vervoerder genoeg treinen te hebben. "Het tekort aan monteurs is wel een uitdaging, waardoor treinen soms langs kant staan voor onderhoud"

Met deze dienstregeling hoopt de NS klaar te zijn voor de toekomst, zo zegt het spoorbedrijf. De dienstregeling is zo ontworpen dat de uitbreidingsplannen al klaar liggen, zoals het vanaf de hogesnelheidslijn doorrijden naar Groningen en Leeuwarden. Dat stond eigenlijk voor 2025 al op de planning, maar door de tragere levering van nieuwe treinen lukt dit niet.

Ook hebben de nieuwe treinen nog last van zogenoemde "kinderziektes". Als dat allemaal is verholpen, hoopt de vervoerder Noord-Nederland en de Randstad sneller met elkaar te verbinden. De nieuwe treinen kunnen namelijk sneller dan de huidige.

Op volle sterkte

Reizigersvereniging Rover is blij met de plannen omdat "veel trajecten die de afgelopen jaren waren afgeschaald, eindelijk weer op volle sterkte gaan rijden". Vakbond FNV Spoor noemt de plannen ambitieus, maar wil niet dat de werkdruk voor NS-personeel hoger wordt.

De plannen zijn dus nog niet helemaal definitief. In het najaar maakt de NS de definitieve dienstregeling bekend voor 2025.

De alleroudste bewoner van de dierentuin in Berlijn is dood. Ingo de Flamingo, zoals de vogel werd genoemd, is maar liefst 75 jaar geworden. De dierentuin rouwt om het verlies van "hun legende".

"Een indrukwekkende leeftijd", noemt de dierentuin het. Over het algemeen worden flamingo's van deze soort (de grote of Europese flamingo) in het wild ongeveer 30 jaar oud.

Een inscriptie op de ring om zijn been doet vermoeden dat de flamingo in 1948 ter wereld kwam. Enkele jaren geleden werd ontdekt dat er op de ring "Cairo, 23.6.1948" stond. Wat die datum precies betekende en waar het naar verwees is nooit vastgesteld, de dierentuin nam het aan als een verwijzing naar zijn leeftijd.

Dat hij behoorlijk oud was, staat vast. In 1955 verhuisde Ingo van de dierentuin in het toenmalige Oost-Berlijn naar West-Berlijn, sindsdien leefde hij daar tussen zijn soortgenoten. Of Ingo nakomelingen heeft verwekt en hoeveel is niet bekend.

Toen de leeftijd van Ingo werd ontdekt, moest de oudste gorilla ter wereld haar titel als oudste bewoner van het dierenpark afstaan. De 67-jaar oude gorilla Fatou is nu weer de oudste bewoner in de bekende dierentuin van Berlijn.

De Zoologischer Garten Berlin, kortweg Zoo Berlin, ligt in het centrum van de Duitse hoofdstad en is zo'n 35 hectare groot. Het is de dierentuin met de meeste soorten dieren ter wereld en wordt door velen bestempeld als de mooiste ter wereld.

Ingo de Flamingo oogde volgens de dierentuin de laatste tijd al wat verzwakt. Hij liep mank en zonderde zich af meer af van zijn mede-flamingo's. Volgens de Duitse krant Tagesspiegel heeft Ingo tot het eind op één been kunnen blijven staan.

Als het aan de Tweede Kamer ligt komen er nog voor de zomer strengere regels voor online casino's. Die moeten voorkomen dat gokkers door het verliezen van grote bedragen in de financiële problemen komen. Een meerderheid steunt een voorstel van de ChristenUnie om te komen tot een maandelijkse speellimiet: niet per gokbedrijf, maar overkoepelend.

Eerder werd al geconstateerd dat online casino's veel te weinig toezicht houden op het speelgedrag van hun klanten. Gokkers kunnen zelf hun grenzen bepalen, waardoor de alarmbellen vaak pas veel te laat afgaan. De bedrijven controleren nauwelijks of iemand zich dergelijke grote verliezen wel kan veroorloven, terwijl ze wel een zorgplicht hebben voor hun klanten.

Demissionair minister Weerwind (Rechtsbescherming) kondigde in december al aan dat hij een speellimiet wil gaan instellen van 700 euro per maand per speler. Voor jongvolwassen (18 tot 24 jaar), moet de grens bij 350 euro gaan liggen. Wie verder wil gaan, moet kunnen aantonen dat hij zich dat kan veroorloven.

Bedrijven moeten hun klanten ook eerder gaan aanspreken op hun gokgedrag, al op het moment dat ze een hogere speellimiet willen instellen dan 350 euro (of 150 euro bij jongvolwassenen).

Van casino naar casino

De Tweede Kamer vindt dat niet ver genoeg gaan. Een meerderheid vindt dat het nog steeds te makkelijk is om de speellimiet te verhogen. De limieten gaan bovendien gelden per online casino. Omdat er inmiddels 27 bedrijven met een vergunning zijn, kunnen mensen makkelijk van casino naar casino hoppen als hun limiet vol is.

In het voorstel van de ChristenUnie staat daarom dat er een duidelijke, overkoepelende limiet moet komen voor storten en verliezen bij online casino's, die niet verhoogd kan worden. Fractievoorzitter Mirjam Bikker: "Steeds meer jongeren zitten in de ellende met oplopende schulden en gezinnen gaan eraan kapot. Als je nu je limiet wil verhogen, bel je even met het gokbedrijf. Dat gaat natuurlijk niet werken. Onbestaanbaar. Een limiet voor het bedrag dat je per maand kan verliezen en kan storten heeft alleen effect als deze bij alle aanbieders geldt."

Het plan wordt in ieder geval gesteund door GroenLinks-PvdA, NSC, CDA, Volt, D66, SP, SGP, JA21 en Denk.

Wetswijziging

Toen het online gokken in 2021 gelegaliseerd werd, was het de bedoeling dat gokkers er beter door beschermd zouden worden. Volgens de laatste cijfers hebben bijna 60.000 Nederlanders zichzelf een blokkade van ten minste zes maanden opgelegd van alle vormen van gokken. Mensen doen dat in de regel als ze zelf vinden dat ze hun speelgedrag onvoldoende onder controle hebben.

Minister Weerwind zegt dat er voor een overkoepelende speellimiet eigenlijk een wetswijziging nodig is en dat kan pas nadat de huidige wet is geëvalueerd. De Kamer heeft zelf bepaald dat dat dit jaar moet gebeuren, dus een wijziging kan op zijn vroegst volgend jaar van kracht worden.

Bovendien denkt hij dat het ingewikkeld is voor gokbedrijven om zo'n landelijke limiet in hun systemen op te nemen. En de Kansspelautoriteit moet het wel kunnen handhaven. "Ik zie de urgentie, maar ook de complexiteit", zei Weerwind tegen de Kamer.

Modaal maandsalaris

Bikker nam daar geen genoegen mee. Ze rekende voor dat jongvolwassenen, als ze bij alle 27 aanbieders een account hebben met een limiet van 150 euro, elke maand 4000 euro kunnen vergokken zolang de overkoepelende limiet er niet is. "Dat is een modaal maandsalaris."

De minister zegde toe dat hij nog eens gaat kijken of het mogelijk is om de overkoepelende limiet eerder in te voeren. Hij zal er bij een volgend debat over online gokken op terugkomen. "Maar ik doe geen beloftes."

Een ruitervereniging uit het Friese Hatzum durft voor het eerst in 25 jaar niet meer op ponykamp in Drenthe uit angst voor de wolf. Volgens de vereniging is de wolvenpopulatie daar te groot om nog veilig een kamp te kunnen organiseren.

Voorzitter Anneke Bosma zegt tegen Omrop Fryslân: "We hebben de verantwoordelijkheid over tientallen kinderen. Dan moeten we wel de veiligheid kunnen bieden voor de kinderen die we mee hebben. En wij zeggen: dat kunnen we nu niet."

Vorig jaar speelde die angst ook al, maar werd het kamp aangepast. Het gebied waarin werd gereden, werd toen verkleind. "Daar was het nog wel veilig", aldus Bosma.

Wolf in Drenthe

In 2022 kreeg een wolvenpaar in de regio Zuidwest-Drenthe en Zuidoost-Fryslân zeker drie welpen. Daardoor is voor het eerst een roedel ontstaan in dat gebied.

Vorige jaar was in het Drentse Wapse een incident tussen een wolf en een boer. De man probeerde het dier te verjagen en werd toen in zijn arm gebeten. Het dier werd afgeschoten. Diezelfde wolf bleek in een half jaar tijd meer dan honderd schapen te hebben gedood.

'Geen hordes wolven '

Ecoloog Erwin van Maanen zegt dat de ponyclub zich echt geen zorgen hoeft te maken over de wolf en prima een kamp kan organiseren in Drenthe.

"Er zijn veel grotere gevaren dan de wolf. Veel mensen hebben een diepgewortelde angst voor het dier, maar ik denk dat die niet reëel is. Er gaat echt geen horde wolven achter die pony's aanrennen. Wat dat betreft is een hardrijdende auto bijvoorbeeld veel gevaarlijker."

Toch vindt hij dat de angst van de vereniging wel serieus genomen moet worden. "Die wolf is banger voor de mens. Maar je moet je vooral afvragen waarom mensen zo bang zijn voor de wolf."

Vlucht

De vereniging kan naar eigen zeggen niet inschatten wat er gebeurt als ze onderweg een wolf zouden tegenkomen. "De kinderen zitten op paarden en paarden zijn vluchtdieren. Je zult er maar eentje tegenkomen en de pony's slaan allemaal op de vlucht."

Het ponykamp verhuizen naar een plek zonder wolven, was geen optie voor de vereniging. "Onze connecties liggen in Drenthe. De faciliteiten zijn daar allemaal en door onze contacten kunnen we de prijzen laag houden. We weten wat we aan elkaar hebben, er is een vertrouwensband. Dat gaat al 25 jaar heel goed."

Modewinkelketen Shoeby ontloopt een faillissement. Het bedrijf heeft een akkoord bereikt met schuldeisers, meldt persbureau ANP.

De winkelketen telt zo'n 240 vestigingen, het overgrote deel in Nederland en enkele in Duitsland. Het bedrijf dreigde kopje-onder te gaan door de coronamaatregelen waardoor winkels dicht moesten. Shoeby bleef zitten met onverkochte voorraden.

Het akkoord met de schuldeisers kwam tot stand via een Whoa-procedure. Die is er voor bedrijven die op zich gezond zijn, maar kampen met een hoge schuldenlast. De hoge inflatie en de schaarste bij leveranciers maakt het lastig om die slechte periode te compenseren.

Eenmalige betaling

Volgens Shoeby biedt het akkoord de mogelijkheid om een laatste stap te zetten in het plan om het bedrijf te herstructureren.

Shoeby zegt tegen het ANP "in goed overleg" tot een akkoord te zijn gekomen met schuldeisers. "De crediteuren zullen een eenmalige betaling ontvangen, gebaseerd op een percentage van hun uitstaande vordering, tegen finale kwijting."

The Walt Disney Company koopt voor 1,5 miljard dollar een belang in Epic Games. Het Amerikaanse entertainmentbedrijf gaat samenwerken met de maker van het populaire computerspel Fortnite om een 'games- en entertainmentuniversum' te creëren met games, shows en personages van Disney, Pixar, Marvel, Star Wars, Avatar en meer, meldt Disney.

"Dit markeert Disneys grootste stap in de wereld van games en biedt aanzienlijke kansen voor groei en uitbreiding", aldus directeur Bob Iger. De uitbreiding waar Iger het over heeft omvat ook een onderdeel waarmee gebruikers kunnen winkelen.

Met de samenwerking kunnen gebruikers gamen en content met elkaar delen door middel van de "Unreal Engine" die is ontwikkeld door Epic Games. Deze software is in eerste instantie ontwikkeld voor schietspellen op de pc, maar wordt inmiddels ook gebruikt in andere gamegenres en in de film- en televisie-industrie.

Bekijk de trailer van de aankondiging:

Het is niet voor het eerst dat Epic Games samenwerkt met andere entertainmentbedrijven. Zo investeerden Sony en Kirkbi, het investeringsvehikel van de familie achter speelgoedfabrikant Lego, samen twee miljard dollar in Epic Games. Dat resulteerde in een Legovariant van Fortnite, een afzonderlijke game die binnen Fortnite gespeeld kan worden.

Het is niet meteen duidelijk of de samenwerking met Disney vergelijkbaar gaat zijn.

De Russische politicus Boris Nadezjdin mag niet meedoen aan de presidentsverkiezingen van volgende maand. De kiescommissie heeft hem uitgesloten van deelname. Er zouden te veel fouten zijn gevonden in de steunbetuigingen die hij heeft opgehaald.

Als uitdager van zittend president Poetin maakte hij sowieso geen kans bij de verkiezingen. Poetin heeft het politieke landschap stevig in zijn greep en prominente oppositieleden zijn de afgelopen jaren vastgezet of uitgeweken naar het buitenland. Ook zijn onafhankelijke nieuwsorganisaties aan banden gelegd. Desondanks wist Nadezjdin de afgelopen weken vele tienduizenden steunbetuigingen op te halen.

De oppositieleider zegt zich niet bij de beslissing neer te leggen:

De politicus overhandigde eind januari 105.000 handtekeningen aan de kiescommissie, vijfduizend meer dan nodig is om mee mogen te doen aan de verkiezingen. De kiescommissie heeft 60.000 handtekeningen gecontroleerd en zegt dat er daarvan ruim 9000 ongeldig zijn.

Hooggerechtshof

Nadezjdin legt zich niet neer bij het besluit van de commissie. Hij zegt op zijn Telegramkanaal dat hij de uitkomst wil aanvechten bij het hooggerechtshof. "Deelnemen aan de presidentsverkiezingen van 2024 is het belangrijkste politieke besluit in mijn leven, ik geef mijn doel niet op."

De 60-jarige politicus wil meedoen met de liberale partij Burgerinitiatief, die niet in het parlement zit. Hij is de enige potentiële kandidaat die openlijk kritiek heeft geuit op de Russische invasie in Oekraïne. Nadezjdin riep op tot het beëindigen van de oorlog en beloofde politieke gevangenen vrij te laten als hij president zou worden.

Vorige maand stonden in heel Rusland veel mensen in de rij om hun steun te betuigen aan Nadezjdin. Per regio waren er maximaal 2500 handtekeningen toegestaan, zodat er in zeker veertig regio's steunbetuigingen moesten worden opgehaald.

Ook van Russen in het buitenland kwamen handtekeningen. Die werden door het team rond Nadezjdin terzijde geschoven, zodat de kiescommissie die in ieder geval niet zou kunnen afkeuren.

Woordvoerder Peskov van het Kremlin zegt dat het besluit van de kiescommissie in overeenstemming is met de regels.

De 105.000 handtekeningen van Russen werden eind januari ingeleverd bij de kiescommissie:

In het zuidwesten van IJsland is een vulkaan uitgebarsten, voor de derde keer in enkele weken tijd. Er is een scheur van zo'n drie kilometer lang ontstaan in de buurt van Grindavík, een dorpje dat in december ook al bedreigd werd door lava.

De beelden van de nieuwe uitbarsting:

De uitbarsting begon rond 06.30 uur Nederlandse tijd, in de regio Sýlingarfell. De lava stroomt westwaarts richting de zee, zo meldt de IJslandse publieke omroep RUV.

Kuuroord ontruimd

Volgens de hulpdiensten is er geen directe bedreiging voor het dorpje Grindavík of een nabijgelegen energiecentrale, die op enkele kilometers afstand liggen. Grindavík werd in november al ontruimd na een serie aardbevingen, en inwoners zijn sindsdien nog niet teruggekeerd.

Sinds de ontruiming vonden er drie vulkaanuitbarstingen plaats in de regio: in december, januari en vandaag.

Zuinig met heet water

Een resort en kuuroord dat dichter bij de uitgebarsten vulkaan ligt, Blue Lagoon, is nu ook weer ontruimd. Een toegangsweg tot het resort raakte vandaag beschadigd door de lava.

Elders raakte ook een waterleiding voor heet water beschadigd. Inwoners van het schiereiland Suðurnes, waarop de uitbarsting plaatsvond, is gevraagd om zuinig aan te doen met heet water en elektriciteit.

Voor zover bekend zijn er geen gewonden gevallen.

Levensmiddelengigant Unilever, bekend van merken als Knorr en Magnum, heeft een minder goed jaar achter de rug. Waar het in 2022 de winst nog flink zag groeien, is die dit jaar juist gedaald.

De winst kwam uit op iets meer dan 7 miljard euro, een daling van bijna 14 procent. De omzet daalde licht naar net geen 60 miljard euro.

Bestuursvoorzitter Hein Schumacher spreekt van "verbeterde financiële prestaties", maar benadrukt dat de "concurrentiepositie teleurstellend blijft en de prestaties verder moeten verbeteren". De topman zegt dat het bedrijf hieraan blijft werken.

Russische tak

Bij de halfjaarcijfers in juli sprak het bedrijf de vrees uit dat het de divisie in Rusland mogelijk moet afschrijven. Bij de publicatie vandaag zit geen significante ontwikkeling op dit vlak.

Het bedrijf zegt dat de maatregelen die het afgelopen jaar zijn genomen de "economische bijdrage van Unilever aan de oorlog minimaliseert". Verder wordt benadrukt de situatie onzeker blijft en het risico bestaat dat de activiteiten in Rusland moeten stoppen.

In de Amerikaanse staat Florida is de klimaatsatelliet Pace gelanceerd, met aan boord ook een Nederlands instrument dat fijnstof gaat meten. De satelliet gaat onderzoek doen naar de atmosfeer en de oceanen, onder meer om de klimaatverandering beter te kunnen voorspellen.

De Falcon 9-raket van SpaceX vertrok even na 07.30 uur Nederlandse tijd vanaf de ruimtebasis Cape Canaveral. Ruimtevaartorganisatie NASA en SpaceX wilden de raket eerder deze week al lanceren, maar het weer gooide tweemaal roet in het eten.

Zie hier de lancering van de klimaatsatelliet:

Het Nederlandse meetinstrument aan boord is de SPEXone. Het apparaat heeft de grootte van een schoenendoos en er is meer dan vijf jaar aan gewerkt.

"Spannend als altijd, zo'n lancering. Het moet altijd maar weer goed gaan", zegt Sytze Kampen. Hij is hoofd technologie van Airbus Nederland en werkte onder meer met ruimteonderzoeksinstituut SRON aan het Nederlandse instrument.

Verwarming én verkoeling

Fijnstof, ook wel aerosolen genoemd, bestaat uit microscopisch kleine deeltjes die in de lucht zweven. Het kunnen roetdeeltjes zijn van bosbranden of uit schoorstenen, maar ook woestijnzand, zeezout en pollen vallen onder fijnstof. Dat geldt eveneens voor vochtdruppeltjes die corona en andere virussen kunnen transporteren.

"Fijnstof in de atmosfeer is een belangrijke factor in de temperatuur", zegt Kampen in het NOS Radio 1 Journaal. De bedoeling is dat met het Nederlandse instrument de klimaatvoorspellingen nauwkeuriger worden. "Daardoor kunnen we ons beter voorbereiden op de veranderingen die ons te wachten staan."

Nu is nog niet precies duidelijk wat de gevolgen zijn van fijnstof voor klimaatverandering, omdat de kleine deeltjes voor zowel verwarming als verkoeling zorgen. "Dat hangt ervan af of het licht wordt gereflecteerd of opgenomen", zegt Kampen. "Het bijzondere van dit instrument is dat het uit het licht dat terugkomt van de aarde informatie kan halen waarmee je kunt meten wat voor soort fijnstof het is."

Minstens jaar aan data nodig

De satelliet zal voor zeker drie jaar vanaf 676 kilometer hoogte de atmosfeer en de oceanen bestuderen. Het duurt nog een maand of twee voor de eerste gegevens worden verwacht vanuit de ruimte. De satelliet moet eerst goed worden getest en de instrumenten moeten goed worden afgesteld.

Voordat wetenschappers conclusies kunnen trekken is meer nodig dan de gegevens van een paar maanden, zei Aaldert van Amerongen van ruimteonderzoeksinstituut SRON vorige week. "Je hebt minimaal een jaar aan data nodig, uit alle seizoenen en allerlei verschillende omstandigheden. Die data moet je nog combineren met klimaatmodellen om echt iets te kunnen concluderen over de rol van deze deeltjes."

Bij de Israëlische ambassade in Den Haag zijn sinds gisterenavond extra veiligheidsmaatregelen genomen. Voor het pand staan zwarte schermen en er is politie aanwezig.

"Er waren al extra maatregelen, maar woensdagavond is besloten tot deze extra en zichtbare maatregelen", aldus burgemeester Jan van Zanen. "Over de redenen daarvoor doen we nooit uitspraken." De gemeente doet geen verdere mededelingen.

Ook de politie en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid willen tegenover de NOS niets kwijt over de achtergrond van de extra maatregelen.

Ambassade in Zweden

Sinds de oorlog tussen Israël en Hamas worden Joodse gebouwen als synagogen en begraafplaatsen extra in de gaten gehouden. De afgelopen maanden zijn verschillende locaties bedreigd.

Zo werden onder meer een synagoge en een razzia-herdenkingsgebouw beklad met antisemitische leuzen. Eind vorige maand werd nog een explosief achtergelaten bij de Israëlische ambassade in Stockholm.

Er staan meerdere politieauto's rondom het gebouw van de ambassade in Den Haag:

Omroep West schrijft dat er "veel extra politie" rondom het gebouw aan de Johan de Wittlaan aanwezig is. Volgens de omroep kunnen mensen het gebouw nog wel in en uit. Ook zijn er mensen in het pand aanwezig, ziet een verslaggever van de NOS.

Werkzaamheden in en rond het pand gaan volgens Omroep West gewoon door.

De Israëlische ambassade is sinds de zomer van 2020 gevestigd aan de Johan de Wittlaan. Daarvoor waren de Israëliërs bijna vijftig jaar lang gevestigd in een pand aan het Buitenhof, maar daar liep het huurcontract af.

Rabobank heeft een zeer goed jaar achter de rug. De bank sloot 2023 af met bijna een verdubbeling van de winst ten opzichte van een jaar eerder. Die kwam uit op 4,37 miljard euro.

Dit is het gevolg van de gestegen rente. Vorige week meldde ING ook al een verdubbeling van de winst.

Tegelijkertijd zag Rabobank de personeelskosten ook stijgen, met 9 procent. De bank maakte meer kosten om te voldoen aan wetgeving op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering, investeringen in IT'ers en cao-afspraken.

Weinig interesse boeren

De bank ziet daarnaast dat er onder boeren nog weinig interesse is in gunstigere leningen om te verduurzamen; het heeft hiervoor 3 miljard euro beschikbaar gesteld. "We hadden meer verwacht, maar ik begrijp het", zegt bestuursvoorzitter Stefaan Decraene in het NOS Radio 1 Journaal.

Volgens Decraene wachten boeren af omdat er geen duidelijkheid is. "Als er geen landbouwakkoord is en we hebben geen regering dan wacht iedereen wat af. Dat is jammer." De bestuursvoorzitter heeft om diezelfde reden wel enig begrip voor de boerenprotesten. "Boeren werken en dag en nacht en wensen duidelijkheid."

Reorganisatie?

Decraene gaat in het persbericht niet in op onrust die volgens het FD is ontstaan over reorganisatieplannen. Hij zou de veranderingen die zijn voorganger Wiebe Draijer twee jaar geleden inzette weer ongedaan willen maken. De huidig bestuursvoorzitter zou de bank "te log, te complex en te hiërarchisch" vinden. Desgevraagd zegt Decraene tegen de NOS dat hij niet op de hoogte is van onrust.

De "herinrichting" waar Rabobank aan werkt, gaat volgens Decraene ook niet per se gepaard met het schrappen van banen.

Het op een na grootste pensioenfonds van Nederland, Zorg en Welzijn, heeft een groot deel van zijn belangen in olie- en gasbedrijven verkocht.

Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) heeft in totaal 97 procent van de belangen in olie- en gasbedrijven verkocht. Dat komt neer op 310 bedrijven met een totaalwaarde van 2,8 miljard euro. Daaronder bevinden zich Shell, BP en Total Energies.

"We wilden ophouden met goed geld naar kwaad geld te brengen. Het houdt een keertje op", zegt bestuursvoorzitter Joanne Kellermann tegen het FD. In een persbericht stelt PFZW dat het "fors meer wil beleggen in bedrijven gericht op energietransitie".

'Teleurstellend en ontluisterend'

Na twee jaar intensieve gesprekken met olie- en gasbedrijven concludeert het fonds dat die bedrijven "geen of onvoldoende stappen hebben gezet in de overgang naar een schonere energiemix".

Kellermann vindt het een zware tegenvaller. Ze hoopte op meer leiderschap van de grote oliebedrijven en noemt het "teleurstellend en ontluisterend". Volgens de voorzitter zijn die bedrijven met "hun kennis en financiële slagkracht juist nodig voor de transitie".

Zeven bedrijven hebben volgens PFZW wel een overtuigende klimaatstrategie en blijven wel deel uitmaken van de portefeuille. Dat gaat onder meer om Galp Energie, Neste Oyj, Worley en OMV.

Precies een jaar geleden verkocht het grootste pensioenfonds van Nederland, ABP, ook al het merendeel van de fossiele beleggingen. Ook toen ging het om bedrijven als Shell, BP en Total Energies.

Mag Donald Trump wel op het stembiljet staan bij de presidentsverkiezingen op 5 november? Over die vraag buigt het Amerikaanse Hooggerechtshof zich vandaag.

Een hof van beroep in de staat Colorado oordeelde in december dat Trump zich niet verkiesbaar mag stellen als presidentskandidaat in die staat. Hij zou zich schuldig hebben gemaakt aan rebellie, vanwege zijn rol bij de bestorming van het Capitool in 2021.

Trump en enkele Republikeinse kiezers gingen tegen de uitspraak in beroep bij het federale Hooggerechtshof in Washington. De hoogste rechters van het land kunnen nu bepalen dat Trump inderdaad niet mag meedoen, óf oordelen dat staten zelf mogen bepalen of hij zich verkiesbaar mag stellen.

Ook de hoogste verkiezingsfunctionaris in de staat Maine wil Trump van het stembiljet weren. Zowel in Maine als Colorado kan Trump nog wel meedoen aan de voorverkiezingen, in afwachting van een oordeel van hogere rechters. Andere staten moeten nog een oordeel vellen. Een uitspraak van het federale Hooggerechtshof kan in alle gevallen helderheid verschaffen.

Wetsartikel uit 1868

De zaak draait om het veertiende amendement van de Amerikaanse grondwet. In artikel 3 staat dat een overheidsdienaar (officer of the United States) die betrokken is geweest bij een opstand of rebellie geen publieke functie (office) mag bekleden.

De passage is geschreven na de Amerikaanse Burgeroorlog om te voorkomen dat zuiderlingen die zich hadden afgescheiden van de VS nog een openbaar ambt zouden bekleden. Het wetsartikel uit 1868 is nog nooit gebruikt om een presidentskandidaat te weren.

De bestorming van het Capitool was in juridisch opzicht duidelijk een opstand en Trump was daarbij betrokken, zegt Mark Graber. Hij geldt als een van de meest vooraanstaande grondwetdeskundigen en schreef een boek over het veertiende amendement. "Er was sprake van een groep die zich verzette tegen de wet en met geweld een duidelijk doel probeerde te bereiken: een volgens hen gestolen verkiezing terugdraaien."

Dat Trump daarbij niet fysiek aanwezig was, pleit de oud-president volgens Graber niet vrij. "Als je bewust bijdraagt aan of opruit tot een opstand neem je eraan deel." Trump riep betogers op te vechten en deed urenlang niets nadat het Capitool vervolgens gewelddadig werd bestormd.

In deze terugblik zie je wat er gebeurde op 6 januari 2021, precies twee weken voordat Trump het Witte Huis uit moest:

Het tweede punt waarop de juridische discussie zich toespitst zijn de woorden officer of the United States en office. Trumps advocaten betogen dat die termen niet op de president slaan. Graber bestrijdt dat op basis van diepgaand historisch bronnenonderzoek: "Iedereen sprak in die tijd over de president als een officer of the United States, ook in het Congres."

Volgens hem is het onlogisch om aan te nemen dat de president buiten de omschrijving zou vallen. Graber stuurde het Hooggerechtshof ongevraagd juridisch advies in een zogeheten amicus brief (.pdf).

Precaire positie

Het Hooggerechtshof bestaat in meerderheid uit conservatieve rechters. Juist zij zouden waarde moeten hechten aan de historische context van het veertiende amendement: ze hangen het 'originalisme' aan, een juridische stroming waar bij onduidelijkheden in oude wetteksten de intentie van degenen die de wet maakten bepalend is. Dat brengt de conservatieve rechters nu in een precaire positie. Drie van hen zijn aangesteld door Trump.

De verdediging van Trump voert aan (.pdf) dat zijn uitsluiting het voor tientallen miljoenen Amerikanen onmogelijk zou maken op de kandidaat van hun voorkeur te stemmen, met een maatschappelijke en politieke heksenketel tot gevolg.

Voor de rechters zou dat geen rol moeten spelen, stelt Graber: die moeten zich volgens hem niet laten beïnvloeden door vrees voor maatschappelijke onrust. "Als je toegeeft aan geweld, verlies je je geloofwaardigheid als rechtbank."

Controversiële uitspraken

Slechts 42 procent van de Amerikanen heeft vertrouwen in het Hooggerechtshof als het gaat om onderwerpen die gerelateerd zijn aan de verkiezingen. Het Hof heeft onder progressieve Amerikanen flink aan vertrouwen ingeboet na controversiële uitspraken, zoals een blokkade op kwijtschelding van studieschulden en een verbod op positieve discriminatie op universiteiten. Ook veegde het Hof het landelijk recht op abortus van tafel. Daarnaast liggen enkele hoge rechters onder vuur vanwege het accepteren van giften.

Een uitspraak in deze zaak wordt binnen enkele weken verwacht. Trump ving dinsdag bot bij andere rechters. Hij claimde dat niet kan worden vervolgd voor de bestorming van het Capitool, omdat hij destijds nog president was en daarmee juridische immuniteit genoot. Maar de rechter oordeelde dat die alleen geldt tijdens de ambtstermijn, niet levenslang. Trump kan tegen dat oordeel nog in hoger beroep.

Een groep grote beleggers heeft ING en een aantal (oud-)bestuurders gedagvaard. Ze vinden dat de bank ze niet goed heeft geïnformeerd over de problemen in het anti-witwasbeleid van de bank. Volgens Het Financieel Dagblad gaat het om een groep van 158 grote beleggers, waaronder banken, verzekeraars en vermogensbeheerders uit Europa en de Verenigde Staten.

De beleggers eisen een schadevergoeding van 500 miljoen euro. ING wijst de claim af en zegt zich te zullen gaan verdedigen. Wie de beleggers zijn is niet bekend. Volgens de krant willen zij zich niet bekendmaken omdat ze nog altijd zaken doen met ING.

Centraal in de aanklacht staat de aanloop naar de witwaszaak waar ING in 2018 een schikking voor trof met het Openbaar Ministerie. De bank betaalde 775 miljoen euro om niet verder vervolgd te worden. De bank had niet voorkomen dat rekeningen jarenlang konden worden gebruikt bij witwassen.

'Koersgevoelige informatie achtergehouden'

Het FD schrijft dat de beleggers vinden dat ING eerder duidelijk had moeten maken "dat er een probleem was met de naleving van de regels die witwassen moeten voorkomen". Daarmee zou ING koersgevoelige informatie hebben achtergehouden.

ING had een dergelijke procedure naar eigen zeggen al zien aankomen. "In de afgelopen jaren hebben we bekendgemaakt dat we ons ervan bewust zijn geworden dat bepaalde partijen, onder andere, een juridische procedure tegen ING zouden kunnen starten in verband met het onderwerp van de schikking", aldus de bank in de verklaring.

De spionagezaak rond een medewerker van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid kan diplomatieke gevolgen hebben voor de relatie tussen Nederland en Marokko, stellen veiligheidsexperts. Gisteren begon de rechtszaak tegen de 64-jarige Ab el M., die ervan wordt verdacht staatsgeheimen gelekt te hebben aan Marokko.

"In het verleden zijn er wel gevallen geweest waarbij na dit soort zaken diplomaten werden uitgezet", zegt Willemijn Aerdts, inlichtingenonderzoeker van de Universiteit Leiden in het NPO Radio 1-programma Nieuws en Co. Zij denkt dat daar al gesprekken over gevoerd zijn, "maar ik denk dat het nog te vroeg is om daar nu uitspraken over te doen".

Omdat de rechtszaak net is begonnen, is alleen nog bekend wat het Openbaar Ministerie heeft gedeeld. De verdachte heeft nog geen verklaring afgelegd. Wel is duidelijk dat hij een bekend gezicht was in het gebouw van de NCTV. Hij heeft een Marokkaanse achtergrond en kon als analist vergaderingen en overleggen bijwonen.

Gechanteerd

Hij had honderden documenten in huis van de inlichtingendienst AIVD en tientallen van de militaire inlichtingendienst MIVD, die hij mogelijk wilde doorspelen aan de Marokkaanse veiligheidsdienst. Volgens het OM bestaat het contact tussen El M. en de Marokkaanse inlichtingendienst mogelijk al sinds 1995.

Waarom hij dit zou hebben gedaan is nog onduidelijk. El M. mag volgens zijn advocaat niks zeggen vanwege zijn geheimhoudingsplicht. Aerdts: "Over dit geval weten we het natuurlijk nog niet. Als je naar de wetenschappelijke literatuur over inlichtingen kijkt, zijn er wel verschillende redenen te bedenken waarom mensen hun daden plegen: geld is er een van, soms de eer en ook een ideologie."

In soortgelijke gevallen werden medewerkers soms ook gechanteerd, bijvoorbeeld als zij gokschulden hadden, zegt hoogleraar geschiedenis en veiligheidsexpert Beatrice de Graaf. Ook zij benadrukt dat er nog veel is wat we nog niet weten over deze zaak. El M. zou bijvoorbeeld onder druk gezet kunnen zijn, of een zogenoemde opbouwagent kunnen zijn die al van meet af aan werkte voor de Marokkaanse overheid.

Het staat vast dat een van de documenten die de man in zijn bezit had een analyse is van de AIVD uit 2021 over de Marokkaanse inlichtingenactiviteiten in Nederland, die nog steeds actueel is. "Marokko is een land dat controle probeert te houden op mogelijke targets in het buitenland; het wordt er wel van beschuldigd Marokkaanse mensenrechtenactivisten te volgen bijvoorbeeld", zegt De Graaf.

"Verder is Marokko koploper in Noord-Afrika en het Middellandse Zeegebied in de strijd tegen terrorisme. Veel terroristen in Nederland hebben een Marokkaanse achtergrond. Een aantal is of wordt uitgezet naar Marokko. De angst onder deze gedetineerden is dat ze dan in handen komen van de veiligheidsdiensten die al alles van hen weten."

Topgeheimen

Nog lang niet alles wat bij de verdachte in beslag werd genomen, is onderzocht. Op gegevensdragers die bij hem werden gevonden is meer dan 46 terabyte informatie te vinden. De documenten die hij heeft meegenomen zullen niet de topgeheimen van de twee inlichtingendiensten zijn, stelt De Graaf.

Vermoedelijk zijn in het gebouw van de NCTV vooral bewerkte analyses te vinden. "Als er documenten van de inlichtingendiensten naar het gebouw van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding toegaan, dan zullen de diensten voorzichtig zijn. Het zullen geen kroonjuwelen zijn, zoals informatie over lopende inlichtingenoperaties."

Semi-autoritaire staat

Dat een land spioneert in een bevriend land, is formeel not done, legt De Graaf uit. "Officieel meld je het als je een operatie runt in het land van een bondgenoot." Zij noemt als voorbeelden onder meer drugsoperaties en onderzoeken naar terroristische netwerken.

"Dat moet je melden. Maar dat gebeurt niet altijd. De Verenigde Staten hebben wel vaker operaties gerund zonder dat te melden in Nederland. En in dit geval kon Marokko het absoluut niet melden, want dit was een operatie die tegen Nederland gericht was."

Dat Nederland ook in Marokko op deze manier documenten steelt, acht De Graaf vrijwel onmogelijk. "Marokko is een zogeheten semi-autoritaire staat, geen open democratie zoals Nederland. Daar wordt meer op mensen gelet. Er wordt zelfs gezegd dat Marokko de krachtigste veiligheidsdienst van heel Noord-Afrika heeft."

Eén hand op de rug

Een open democratie vecht volgens De Graaf "met één hand op de rug". "Je bent eigenlijk altijd in het nadeel. Maar de vraag is wel, als dit allemaal waar blijkt te zijn: hoe schadelijk is dit uiteindelijk voor Nederland? Mogelijk lopen vooral de Nederlanders met een Marokkaans paspoort hierdoor een risico."

De volgende zitting in de zaak is in mei. El M. blijft in ieder geval tot die tijd vastzitten.

In Apeldoorn hebben zich geen incidenten voorgedaan nadat er een noodbevel was afgekondigd voor de hele stad. Dat meldt een woordvoerder van de politie.

Burgemeester Ton Heerts had deze maatregel genomen omdat op sociale media werd opgeroepen om twee mannen uit een politiebureau te bevrijden. Het noodbevel dat gisteravond om 20.30 uur was ingegaan gold tot 07.00 uur vanochtend.

Heerts vertelt in het NOS Radio 1 Journaal dat hij gisteren omstreeks 18.00 uur de vraag kreeg of de ME kon worden opgeroepen. "Rond 20.00 uur is er overleg geweest met de officier van justitie en de politieleiding. Daar heeft de politie aangegeven dat een groot aantal tractoren naar het politiebureau in Apeldoorn wilden komen waar de twee verdachten vastzitten. Toen is besloten tot het noodbevel."

Wanneer de twee verdachten worden voorgeleid weet Heerts niet. "Dat zal op korte termijn gebeuren want je mag maar een paar dagen worden vastgehouden. De rechter-commissaris beslist dan of ze langer vast blijven zitten."

De politie was in groten getale in de stad aanwezig en er waren onder meer busjes van de mobiele eenheid en een shovel:

De twee, een 39-jarige man uit Klarenbeek en een 35-jarige man uit Eerbeek, werden maandagavond aangehouden bij een boerenactie op de A50. Op die weg werd ter hoogte van Beekbergen afval gedumpt en in brand gestoken.

Of het noodbevel zijn werk gedaan zullen we nooit weten, zegt Heerts. "Ik hoop het wel en ik hoop ook dat het een duidelijk signaal is dat we dit soort acties niet tolereren in Apeldoorn."

"De acties van afgelopen maandag hebben niks met demonstreren te maken. Het zijn gewoon misdrijven die gepleegd worden. En ook nog eens in een woonwijk waar allerlei troep in de fik is gestoken met mogelijk asbest. Dus dat is ook voor het draagvlak van de boeren desastreus geweest."

Elders in het land gingen boeren vannacht wel over de schreef. Op de A28 bij Staphorst stichtten boeren brand en lieten mest achter op de snelweg. Op maandag werd op die plek ook brand gesticht door protesterende boeren. De oprit naar de A32 was kort afgesloten:

Heerts zegt te hopen dat hij niet snel een nieuw noodbevel zal moeten afkondigen. "Maar we hebben de laatste jaren helaas vaker gezien dat er mensen zich ophouden op het knooppunt van de A1 en A50. Dat mag natuurlijk niet. We hebben ook duidelijk afgesproken als burgemeesters in Oost-Nederland dat demonstreren mag, maar blokkeren niet en zeker niet afval in de fik steken."