Ook jij hebt te veel PFAS in je bloed. En nu?
Uit bloedonderzoek van het RIVM bleek vandaag dat bijna iedereen in Nederland te veel PFAS in het bloed heeft. Het is opnieuw bewijs dat PFAS overal aanwezig zijn, en dus ook in ons lijf zitten.
Hoe erg is dat en wat kun je ertegen doen? Vijf vragen en antwoorden over PFAS en het RIVM-onderzoek.
Wat zijn PFAS?PFAS zijn een groep van duizenden chemische stoffen die niet of nauwelijks afbreken in de natuur: de per- en polyfluoralkylstoffen. Ze hebben handige eigenschappen, omdat ze vuil- en waterafstotend en brandwerend zijn. Daarom zitten ze bijvoorbeeld in regenkleding, antiaanbakpannen en in cosmetica.
De chemicaliën komen in het milieu terecht doordat fabrieken ze lozen in het water of uitstoten in de lucht. Ook zitten ze in bijvoorbeeld blusschuim en smeermiddelen.
Hoe schadelijk zijn ze?PFAS worden vanwege hun eigenschappen al decennia heel veel gebruikt. Inmiddels is duidelijk dat er ook een keerzijde is: ze tasten het immuunsysteem aan, waardoor mensen eerder ziek kunnen worden en vaccinaties minder goed werken. Ook kunnen ze invloed hebben op het cholesterol in het bloed en op de lever.
Bij langdurige blootstelling zijn sommige soorten kankerverwekkend. Tegelijk is van heel veel PFAS nog weinig bekend over de gezondheidseffecten, zegt het RIVM.
Bekijk ook deze PFAS-uitleg van NOS op 3 uit 2023:
Wat blijkt precies uit het onderzoek?Bij de helft van de volwassenen is de hoeveelheid PFAS vijf of meer keer hoger dan de grenswaarde. Deze gezondheidskundige grenswaarde is de maximale hoeveelheid die iemand mag binnenkrijgen zonder dat het gevolgen heeft voor de gezondheid.
Het RIVM zegt erbij dat dit niet betekent dat iedereen hierdoor ziek wordt. "De hoeveelheid PFAS in bloed geeft geen verklaring voor ziekte in het verleden en kan niet voorspellen of iemand ziek wordt in de toekomst."
Het kan invloed hebben op je gezondheid, maar ook een heleboel andere factoren spelen daarbij een rol, zoals leefstijl, aanleg en onderliggende ziektes. "Wat de gevonden hoeveelheden in de bloedmonsters precies betekenen voor de gezondheid van de Nederlandse bevolking kan het RIVM nu niet zeggen."
Het hele onderzoek lees je hier.
Het bloed voor dit onderzoek komt uit 2016 en 2017. Waarom is er geen nieuw bloed gebruikt?Toen het RIVM in 2023 het onderzoek begon, werd gezocht naar bruikbaar bloed dat voor andere onderzoeken was verzameld. Dat scheelt tijd en geld, zegt het instituut. Het RIVM onderstreept daarbij dat er ook bij bestaande monsters strenge eisen zijn waardoor het voorbereiden en meten veel tijd kosten.
Uiteindelijk bleek één zogenoemde biobank geschikt, uit een studie naar afweer tegen infectiezieken waarvoor landelijk bij zo'n 9400 mensen bloed was afgenomen. Van die monsters werden er 1500 geselecteerd die een representatief beeld gaven voor heel Nederland.
Het RIVM wil ook onderzoek doen naar bloed uit dit jaar. Daarvoor werkt het samen met bloedbank Sanquin, die donoren sinds mei uitnodigt om mee te doen. Het RIVM verwacht volgend jaar de resultaten te kunnen publiceren. Ook moet er dan een studie verschijnen naar PFAS in moedermelk.
Kan ik iets doen tegen PFAS in mijn bloed?Volgens RIVM-onderzoeker Joke Herremans is het voor consumenten niet mogelijk om PFAS te vermijden, simpelweg omdat ze overal om ons heen te vinden zijn en zoals gezegd ook in eten en drinken zitten. Ook het Voedingscentrum erkent dat inname van PFAS niet te voorkomen is, maar geeft wel het advies om gevarieerd te eten. Daarmee neemt in zijn algemeenheid de kans af dat je te veel ongewenste stoffen binnenkrijgt.
Eerder dit jaar werd het eten van eieren van eigen kippen al afgeraden vanwege PFAS-vervuiling. Ook het geregeld eten van zelfgevangen zoetwatervis of schaaldieren kan leiden tot overschrijding van de grenswaarde.
Volgens Herremans is het vooral belangrijk dat PFAS wordt aangepakt bij de bron: de chemische fabrieken waar ze worden geproduceerd. Ze zegt dat het voorgestelde Europese verbod op PFAS kan helpen. "Sinds de stof PFOS in 2008 is verboden, zien we bij onderzoek in Frankrijk de hoeveelheid in het bloed al afnemen. Dat is een lichtpuntje."
In november werden PFAS aangemerkt als zeer zorgwekkende stoffen, waardoor alle bedrijven in Nederland die PFAS uitstoten per direct aan de slag moesten om die uitstoot flink terug te dringen. Ook wordt er gewerkt aan een Europees verbod.